KATEGORK VER ANALZ

KATEGORK VER ANALZLER

Nitel deikenler arasndaki ilikileri (relationship,
connection, association, independence) inceleyen
analizler ve testlerdir.

K-KARE (

) TESTLER

CHI-SQUARE TESTS

ki (ya da ikiden fazla) nitel deiken arasndaki

ilikinin aratrld testlerdir.
Deikenlerin kategorilerinin birbirlerine baml
olup olmad incelenir.
Deikenler isimsel ya da sral deikenler
olmaldr.

Soru 1: Cinsiyetiniz
-Erkek

- Kadn

Soru 2: Eitim Durumunuz

-lkokul Mezunu

- Ortaokul Mezunu

- Lise Mezunu

- niversite Mezunu

Soru 3: Gelir dzeyinizi nasl tanmlarsnz?

-ok kt
iyi

- Kt

- Orta

- yi

- ok

Soru 4: Sigara kullanyor musunuz?

-Kullanyorum

- Kullanmyorum
5

Cinsiyet ile eitim durumu arasndaki iliki (bant)

Cinsiyet ile gelir dzeyi arasndaki iliki (bant)
Cinsiyet ile sigara kullanm arasndaki iliki (bant)
Eitim durumu ile gelir dzeyi arasndaki iliki
(bant)
Eitim durumu ile sigara kullanm arasndaki iliki
(bant)
Gelir dzeyi ile sigara kullanm arasndaki iliki
(bant)
6

DKKAT !!!
Ki-Kare testlerinde deikenlerin birbirlerine baml
olup olmadklar incelenir.
Bir deikenin dieri zerindeki etkisi incelenmez.
Eitim dzeyi ile gelir dzeyi birbirine bamldr.
(Doru)
Gelir dzeyi eitim dzeyine gre deiir. (Yanl)
Cinsiyet ile sigara kullanm birbirine bamldr.
(Doru)
7

Ki-kare

testlerinin

birbirlerine
Deikenler

baml

sonucunda
olup

arasnda

deikenlerin

olmadklar

bamllk

incelenir.

varsa

hangi

deikenin dieri zerine etkili olduu alt analizler

ya da ileri analizlerle belirlenir.

TANIMLAR
apraz tablo
Gzlenen deer
Beklenen deer
Serbestlik derecesi

apraz Tablo
ki deikenin birlikte deerlendirilmesi iin almadaki
birim saylarna dayanlarak oluturulmu tablolardr. Satr
(raw)

ve

stun

(column)

blmlerinden

oluur.

Deikenlerden biri satrda dieri stunda yer alr.

Deikenler kategorileri ile birlikte verilir. Her iki deiken
kategorisine ait birim saylar hcrelerde yer alr.

10

apraz Tablo
Hcre

Deikenlerin
Kategorileri

Deikenler

Y
X

Y1

Y2

Toplam

X1
X2

a
c

b
d

R1
R2

TOPLAM

C1

C2

Gzlenen Deer (Observed

Value)
Aratrmadaki deikenlere ait birim
saylardr.
Gelir Dzeyi
Tablo :1
Kt
Orta

yi

Toplam

lkretim

60

70

20

150

Eitim Lise
Dzeyi
niversite

20

150

30

200

20

80

150

250

Toplam

100

300

200

600
12

Beklenen Deer (Expected Value)

almadaki birimlere ait genel toplam ve deikenlere ait
toplamlara bal olarak tablo hcrelerinde teorik olarak
hesaplanan (bulunmas gereken-beklenen) deerlerdir.

13

rnek
Tablo 1de maddi durumu kt olan lise mezunu birimlerin
beklenen deerleri belirlenmek istensin. almada toplam
600 kii bulunmaktadr. Toplam lise mezunlarnn says 200,
maddi durumu kt olanlarn says 100dr.
Oran-orant hesab ile 600 kiiden 100 kt gelir dzeyine
sahip ise 200 lise mezununun kann kt gelir dzeyine
sahip olmas baka bir deyile 600 kiiden 200 lise mezunu
ise maddi durumu kt olan 100 kiinin kann lise mezunu
olmas beklenir?
14

Tablo :1

Gelir Dzeyi
Kt

Orta

Toplam
yi

lkretim
Eitim
Dzeyi Lise

150

200

niversite
Toplam

250
100

300

200

600

15

YA DA
Tablo :1

Gelir Dzeyi
Kt

Orta

Toplam
yi

lkretim
Eitim
Dzeyi Lise

150

200

niversite
Toplam

250
100

300

200

600
16

600

200

100

600
200

100
X

100 * 200
X
600
= 33.3

17

Tm Beklenen Deerler
Gelir Dzeyi
Tablo :1

Toplam

Kt

Orta

yi

25

75

50

150

33.3

100

66.7

200

niversite

41.7

125

83.3

250

Toplam

100

300

200

600

lkretim
Eitim
Dzeyi Lise

18

19

Serbestlik
sd= (Satr says-1)*(Stun SaysDerecesi
1)
Aada verilen apraz tablonun serbestlik derecesi
sd= (2-1)*(2-1) =1
Aadaki bo hcreleri toplamlar deimeyecek
ekilde kendi isteiniz dorultusunda doldurunuz. Ka
hcreyi kendiniz belirlediniz?
Deiken A
Evet Hayr
Deiken
B

TOPLAM

Var

100

Yok

100

TOPLAM

100

100

200
20

Ki-Kare Testleri
2 x 2 apraz Tablolarnda Ki-Kare Testleri
Pearson Ki-Kare Testi
Yates Dzeltmesi
Fishers Exact Test
R x C apraz Tablolarnda Ki-Kare Testi
Pearson Ki-Kare Testi
21

Hipotezlerin Kurulmas
Tm Ki-Kare testlerinde hipotezler aada verildii
gibi kurulur.
H0:Deikenler birbirlerine baml deildir.
H1:Deikenler birbirlerine bamldr.

2 x 2 apraz Tablolarnda Ki-Kare Testleri

Her iki deikenin de iki kategorisinin bulunduu
durumlarda
beklenen

uygulanan

deerlere

testlerdir.

gre

Tablolardaki

farkl

ekilde

gerekletirilir.

23

Pearson Ki-Kare Testi

2 x 2 apraz tablolarda hcrelerdeki beklenen
deerlerin tmnn 25 ve zerinde olduu
durumlarda gerekletirilen testtir.
Test statistiinin Hesaplanmas
2

2
H

i 1 j 1

(Gij Bij )

Bij

24

rnek : 200 kiinin yer ald bir almada sigara kullanm

ile alkol kullanm arasnda bir ilikinin olup olmad
aratrlyor.
Sigara
Kullanm
Evet

Alkol
Kullan
m

Hayr

TOPLAM

Evet

23

77

100

Hayr

59

41

100

TOPLAM

82

118

200
25

H0: Sigara kullanm ile alkol kullanm birbirlerine baml

deildir.
H1: Sigara kullanm ile alkol kullanm birbirlerine bamldr.
Test statistii :
2
2
2
2
(
23

41
)
(
77

59
)
(
59

41
)
(
41

59
)
H2

41
59
41
59

=26.7
8
26

Karar ve
Yorum
sd=(r-1)(c-1)=(2-1)(2-1)=1
derecesi)

(serbestlik

1 serbestlik derecesi iin ki-kare tablo deeri : 3.458

H
2

2
(1)

H0 Ret

Alkol kullanm ile sigara kullanm birbirine bamldr.

28

29

30

31

32

Yates Dzeltmesi (Continuity correction)

Hcrelerdeki beklenen deerler Bi ile gsterilsin.
Beklenen deerlerin en k
5Bi<25 ise Yates dzeltmesi kullanlr.
Test istatistii
r

2
Y

i 1 j 1

| G

ij

Bij | 0.5

Bij
33

70 kiinin katld bir almada nargile kullanm ile alkol

kullanm arasnda bir iliki olup olmad aratrlyor.
Nargile
Kullanm

Alkol
Kullan
m

Evet

Hayr

TOPLAM

Evet

22

30

Hayr

19

21

40

TOPLAM

27

43

70

34

H0:Nargile kullanm ile alkol kullanm arasnda bir bant

yoktur.
H1:Nargile kullanm ile alkol kullanm arasnda bir bant
vardr.

2
Y

i 1

j 1

Bij

( 8 11,57 0,5) 2
11,57

( 19 15,43 0,5) 2
15,43

0,5

Gij Bij

( 22 18,43 0,5) 2
18,43

( 21 24,57 0,5) 2
24,57

2,31
35

sd=(r-1)(c-1)=(2-1)(2-1)=1
derecesi)

(serbestlik

1 serbestlik derecesi iin ki-kare tablo deeri : 3.458

2
T

2
Y

olduu iin H0 hipotezi kabul edilir.

Nargile kullanm ile alkol kullanm birbirlerine baml

deildir.

36

37

38

Fishers Exact Test

Beklenen deerlerden biri 5 deerinin altnda ise kullanlan
bir testtir.
En kk gzlenen deer bir azaltlarak, toplamlar
deitirilmeden yeni tablolar yaplr. Bu ileme en
kk gzlenen deer 0 olana kadar devam edilir.
Test statistii

2
F

i 1

R 1 !R 2 !C1 !C 2 !
N!a!b!c!d!
39

GRUPLAR

SONU
len yileen TOPLAM

DENEY

14

15

KONTROL

15

TOPLAM

22

30

GRUPLAR

SONU
len yileen TOPLAM

DENEY

15

15

KONTROL

15

TOPLAM

22

30

Aadaki tabloda bir ilkretim okulundan seilen

10 kz ve 10 erkek rencinin di fralama durumlar
verilmitir.

42

43

44

R x C apraz Tablolarnda Ki-Kare Testi

Pearson Ki-Kare Testi
Deikenlerden birinin ya da ikisinin kategori saysnn 2
den byk olduunda kullanlan testtir.
Bu testte 5 ten kk beklenen deerlerin bulunduu
hcrelerin oran tm hcrelerin %20 sini gememelidir.
r

i 1 j 1

ij

Bij

Bij
45

Aadaki tabloda 600 kiinin katld bir almada

eitim dzeyi ile gelir dzeyi arasnda bir ilikinin olup
olmad aratrlmaktadr.

46

Hatrlatma: Veri setinde arlklandrma yaplmaz ise

aadaki ekran ortaya kar.

47

48

p<0.001 H0 ret. Eitim dzeyi ile gelir dzeyi birbirlerine

bamldr.
Peki bu farkllk hangi kategorilerden kaynaklanmaktadr?
49

50

-1.96 ile 1.96 deerlerinin

dnda olup olmadna baklr

Exact ve Monte Carlo

Yntemler
Ki-kare testinin yaplabilmesi iin 5ten kk beklenen
deerlerin oran %20nin stne kmamas gerekir.
Bu gibi durumlarda baz kaynaklar testin yaplabilmesi iin
satr ve stunlarn birletirilmesini nermektedirler.
Fakat satr ve stun birletirmeleri ou almada nemli
bilgi kaybna neden olmaktadr.

51

52

Evre-3 hastalar, evre-2ye dahil edildi.

53

Son yllarda belirtilen skntlar amak iin Ki-kare

testleri

iinde

yeni

yntemler

gelitirilmitir.

Gelitirilen bu yntemlere gre tablo boyutu ve

beklenen

deerler

nasl

olursa

olsun

ki-kare

testlerinde satr-stun birletirmeleri yaplmadan

sonuca gidilebilmektedir.

54

Gelitirilen yeni yntemlere gre apraz tablolardaki ki-kare

deerleri ve hipergeometrik dalmdan elde edilen olaslk
deerleri aracl ile kesin bir p deeri hesaplanmaktadr.

http://support.spss.com/productsext/statistics/documentation/19/client/User%20Manuals/English/IBM%20SPSS%20Exact%20Tests.pdf

55

56

H0 ret

H0 kabul

57

Exact test youn hesaplama ilemleri gerektirir.

Bazen

zaman

performansna

snrlamas
bal

ya

da

olarak

bilgisayarn
exact

test

uygulanamayabilir. Byle durumlarda Exact p

deerini tahminleyen ve bir rnekleme yntemi
olan Monte Carlo Yntemi kullanlr.

58

59

SORULARINIZ?