KORELASYON

Basit ve Kısmi Korelasyon

Dr. Emine Cabı

1
 İki değişken arasındaki ilişkinin matematiksel ifadesi
 Değişkenler arasındaki ilişkinin kuvveti ve yönü hakkında bilgi
veren ölçülerdir. Neden-sonuç ilişkisi olup olmadığı konusunda bir
bilgi vermez.
 Korelasyon analizinde amaç; bağımsız değişken (X) değiştiğinde,
bağımlı değişkenin (Y) ne yönde değişeceğini görmektir. Korelasyon
analizi yapabilmek için, her iki değişkenin de normal dağılım
göstermeleri gereklidir.
 Korelasyon katsayısı -1 ile +1 arasında değerler almaktadır.
 1’e yaklaşması mükemmele, 0’a yaklaşması ilişkinin yokluğuna
yaklaştığını göstermektedir.

2
 1.00 = Mükemmel pozitif
ilişki
 .65 to .99 = Güçlü pozitif ilişki
 .30 to .64 = Orta pozitif ilişkili
 .01 to .29 = Zayıf pozitif ilişki
 0.00 = İlişki yok
Korelasyon
 -.01 to -.29 = Zayıf negatif ilişki
 -.30 to -.64 = Orta negatif ilişkili
Katsayıları
 -.65 to -.99 = Güçlü negatif ilişki
 -1.00 = Mükemmel negatif
ilişki
Kaynak:
http://img.blogcu.com/uploads/enmresim_ikvekalite15.GIF
 Bir grup öğrencinin tarih, coğrafya, felsefe ve yabancı dil
testlerinden aldıkları puanlar arasındaki korelasyonlar
aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

DERS Tarih Coğrafya Felsefe Yabancı Dil

1,00 0,60 0,85 -0,35

Tarih

0,60 1,00 0,40 -0,25

Coğrafya

0,85 0,40 1,00 0,30

Felsefe

-0,35 -0,25 0,30 1,00

Yabancı Dil

5
Basit Korelasyon: Pearson
Korelasyon Katsayısı
a) Kuvvet (düşük – orta – yüksek)
b) Yön (pozitif – negatif)
c) Açıklanan Varyans (determinasyon
katsayısı)
Basit Korelasyon:
d) İstatiksel Anlamlılık
Pearson Korelasyon
e) Pratik Anlamlılık açısından
Katsayısı
yorumlanabilir.
KOLERASYON KATSAYISININ YÖNÜ

 Korelasyon katsayısının işareti pozitifse, değişkenlerden

birinin değeri artarken(azalırken) diğerinin de
arttığını(azaldığını) gösterir.
 Korelasyon katsayısının işareti negatifse,
değişkenlerden birinin değeri artarken(azalırken)
diğerinin değerinin azaldığını(arttığını) gösterir. Yani ters
yönlü bir ilişki söz konusudur.

8
 Anakütleye göre normal sayılabilecek kadar bir örnek sayısı
alınarak yapılmış korelasyon Katsayısının Kuvveti

Kuvvetli (-) Orta (-) Zayıf (-) Zayıf (+) Orta (+) Kuvvetli(+)

-1 £ r<-0.9 -0.9£r<-0.5 -0.5£ r<0 0<r£ 0.5 0.5<r£ 0.9 0.9<r£ 1

 

• Korelasyon katsayısı değerlendirilirken hesaba giren veri sayısı (n) önemlidir.

• Tesadüfi sebeplerin tesiri daha iyi giderileceği için veri sayısı çoğaldıkça
bulunacak sonuca daha çok güvenilebilir.
• Çok fazla gözleme dayanan değerlendirmelerde 0.25’e kadar düşmüş bir
korelasyon katsayısı bile anlamlı sayılabilmektedir.
• Fakat az sayıda (10–15) gözleme dayanandeğerlendirmelerde korelasyon
katsayısının 0.71’den büyük olması beklenir.
9
 Basit Korelasyon Katsayısının Formülü

σ xi yi σሺXi − ഥXሻሺYi − ഥYሻ

r= =
ඥσ xi2 σ yi2 ඥσሺXi − ഥXሻ2 σሺXi − ഥYሻ2

Gruplanmış Ham Veriler İçin Korelasyon Katsayısının

Hesaplanması
ሺσ 𝑋ሻሺσ 𝑌ሻ
σ 𝑋𝑌 −
𝑟= 𝑛
ሺσ 𝑋ሻ2 ሺσ 𝑌ሻ2
ට൬
σ𝑋 −
2 σ 2
𝑛 ൰൬ 𝑌 − 𝑛 ൰

10
DETERMİNASYON KATSAYISI (Açıklanan Varyans)

Değişkenlerden birinde gözlenen değişkenliğin ne

kadarının diğer değişken tarafından açıklandığını
yorumlamada kullanılır ve korelasyon sayısının karesine
eşittir.

11
Örnek: Bir yetiştirme yurdundaki 8 çocuğun yaşı
ve psikiyatrik tedavi görme sayıları aşağıdaki
gibidir.
YAŞLAR(X) TEDAVİ SAYISI(Y)
1 1
3 2
4 4
6 4
8 5
9 7
11 8
14 9

Çocukların yaşları ile psikiyatrik tedavi görme sayıları

arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?

12
Örneğimize ait veriler SPSS te girildikten sonra iki sayısal
değişken arasındaki ilişkinin yapısını görmek için saçılım
grafiğini çizeriz.

Grafikten doğrusal ilişki olduğu görülür.

13
  Bir kurumda görev yapan personlin iş doyumu ile
yaş, gelir ve denetim odağı puanları arasındaki ilişki
araştırılıyor. “Personelin iş doyumu ile yaşı arasında
anlamlı bir ilişki var mıdır?”

1. Analyze / Correlate / Bivariate komutunu seçin.

Örnek
2. “Bivariate Correlation penceresinde
a) yaş ve doyum değişkenini “variables” a taşıyın
b) “Correlation Coefficients” kısmında “Pearson” seçin
c) OK
 Yaş ve Doyum Arasındaki İlişki Korelasyonu
(output)
Yaş Doyum
Yaş Pearson Correlation 1.00 .716
Sig (2 tailed) , .00
N 30 30
Doyum Pearson Correlation .716 1.00
Sig (2 tailed) .00 ,
N 30 30

 İş doyumu ile yaş arasında yüksek düzeyde pozitif yönlü bir ilişki
vardır. r=0.716 p .01 yani yaş arttıkça iş doyumu artmaktadır.
 Determinasyon katsayısı=0.51 dikkate alındığında, iş doyumundaki
toplam varyansın %51’nin yaştan kaynaklandığı söylenebilir.
 Kısmi Korelasyon Katsayısı
 Korelasyon katsayısı iki değişken arasındaki ilişkiyi gösterirken diğer
değişkenlerin etkilerini dikkate almaz.
 Ancak, bazen geriye kalan değişkenlerin etkisi ortadan kaldırıldıktan
sonra, iki değişken arasındaki ilişkinin miktarı incelenmek istenebilir
 Diğer bir deyişle, ikincil ilişkilerin etkisi ortadan kaldırıldıktan sonra iki
değişken arasındaki gerçek ilişki incelenmek istenebilir. Bu inceleme
kısmi korelasyon katsayıları yardımı ile yapılır.
 Kısmi korelasyonda incelenen değişkenlerle ilişkili olduğu düşünülen
bir ve ya daha fazla değişkenin bu değişkenler üzerindeki etkisi
kontrol altında tutulur.

17
 Kısmi 1. aralarında ilişkinin miktarı bulunacak
korelasyonun değişkenlerin ve bu değişkenlerdeki
varyanslarının sabitleneceği, kontrol edileceği
hesaplanması dışsal değişkenlerin sürekli olması
için: 2. Değişkenlerin normal dağılım göstermesi
gerekmektedir.
 Kısmi Korelasyon Katsayısının Formülü
r12 - r13 r23
r12.3 =
√(1-(r12)²) - (1-(r23)²)

r12.3 = X2 sabit tutulurken Y ile X1 arasındaki kısmi korelasyon katsayısı

r12 = Y ile X1 arasındaki basit korelasyon katsayısı

r 13 = Y ile X2 arasındaki basit korelasyon katsayısı

19
Örnek: Bir kitabevi yöneticisi birbiri peşi sıra 6 hafta boyunca
değişik sayıda personel çalıştırmış, her hafta kitabevine gelen
müşteri sayısı ve satılan kitap sayısını aşağıdaki gibi tespit etmiştir.

MÜŞTERİ SAYISI(X1) SATILAN KİTAP SAYISI(X2) PERSONEL SAYISI(Y)

200 230 5
210 240 8
240 280 7
250 300 9
230 285 11
245 295 14

Kitapevine gelen müşteri sayısına ve satılan kitap sayısına göre

personel çıkarıldığını düşünerek bağımsız değişkenlerden birini
sabit tutarak diğer bağımsız değişken ile bağımlı değişken
arasındaki kısmi korelasyonu hesaplayınız.
20
  Denetim odağı puanları kontrol
edildiğinde personelin iş doyumu ile
yaşı arasında anlamlı bir ilişki var
mıdır?

1. Analyze/ Correlate / Partial.. Seçin

Örnek 2. Partial Correlation penceresinde
a) yaş ve doyum değişkenlerini “variables”
kutusuna taşıyın.
b) denetim değişkenini “ controlling for”
kutusuna aktarın
c) OK
 Denetim Odağı Kontrol Edildiğinde Yaş ve
Doyum Arasındaki Korelasyon
Partial Correlation Coeffcients
Controlling for… Denetim
Yaş Doyum  Denetim puanları kontrol
Yaş 1.000 .429
edildiğinde (sabit
(0) (27)
P= , P= .022
tutulduğunda) yaş ile iş
doyumu arasında orta
Doyum .4249 1.00 düzeyde, pozitif ve anlamlı
(27) (0) bir ilişki olduğu
P= .022 P= , bulunmuştur. r=0.425
p .05