NON PARAMETRK TESTLER

II. FT RNEK (Bamsz)

I. TEK RNEK

KS (Kolmogorov Simirnov)

KW Kruskal Wallis U Testi Mann Whitney Testi

Wald Wolfowitz Dizi Testi

Ki Kare Testi

Ki Kare Testi

KS Testi (Kolmogorov Simirnov)

Wald Wolfowitz

III. E DEKENL (Baml)

McNemar Testi

Wilcoxon aret Testi

KS TEST
AMA rnek deerlerine ilikin dalmn nceden belirlenen teorik bir dalma uygunluunu aratrr. Yani, rasgele seilen bir rneklem verisinin, Normal veya Poision gibi beli bir dalma ne kadar uyup uymadn test etmek iin kullanlr.

 Ayn zamanda Ki Kare testinin dorulaycs olarak da kullanlr. zellikle ki karenin uygulanamad ok kk rneklerde veya hcrelerin % 20den fazlasnn 5ten kk olduu durumlarda frekanslarn birletirilmesi gereken hallerde Kolmogorov Simirnov testi uygulanr.

 zellikle birim saysnn fazla olmas durumunda, normallik testleri ile ilgili olarak P < 0,05 bulunduunda verilerin normal dalmad gibi bazen yanl bir sonuca ulalabilir. Bu bakmdan, zellikle veriler byk olduunda, bir dalmn normal olup olmad kararn verirken, grafik yntemler hipotez testlerine tercih edilebilir veya teyit iin birlikte kullanlabilir.

KS TESTNN HPOTEZLER
ift Tarafl bir test olan KS testinin hipotezleri;
H0: Oi = Ei H1: Oi Ei
ift tarafl bir test olmasna ramen D max. hesaplanmasnda formldeki mutlak deer ifadesi testin sa kuyruk olarak alglanmasna sebep olmaktadr

KRTK DEER ve HTMALN HESAPLANMASI

Uygulamada daha ziyade biz birincil tip hataya iaret eden = 0,05 dzeyinde ve % 95 gven aralnda alacaz. Bu test iin KS Kritik Deer Tablosunda yer alan deer, bizim iin ihtimali ortaya koyacak.

KARAR
KS kritik deer tablosundan bulunan D deeri ile formlden hesaplanan D max. Deerinin karlatrlmas yoluyla bir karara varlacaktr.

SPSS PAKET PROGRAMINA GRE KARAR

SPSS paket programnda ise; anlamllk dzeyine iaret eden significant deeri eer 0,05ten kkse bu durum bize H1 hipotezinin kabul edilmesi gerektiini iaret edecektir.
One-Sample Kolmogorov -Smirnov T est CINGIL 285 2,39 1,22 ,343 ,343 -,166 5,782 ,000

N a,b Norm al Param eters M ost Extreme Di fferences Kolm ogorov-Smi rnov Z Asym p. Si g. (2-tai l ed)

M ean Std. Devi ati on Absol ute Posi ti ve Negati ve

a. T est di stri buti on i s Normal . b. Calculated from data.

CINGIL
120

100

80

60

40

Frequency

20

Std. Dev = 1,09 Mean = 3,2 N = 277,00 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0

CINGIL

DZ TEST ( Wald Wolfowitz )

Bir rasgelelik testidir. Bir gzlem deerinin kendinden sonra gelen gzlem deerini etkileyip etkilemediini inceler. Etkilemenin olmas, artarda gelmenin rasgele olmas anlamna gelir Ayrca, ana ktleden seilen bir rnein, tesadfi olup olmadn test eder.

Dizi Testi Hipotezleri

H0: rnek kitleyi oluturan deikenler ana ktleden tesadfi olarak seilmemitir. H1: rnek ktleyi oluturan gzlemler ana ktleden tesadfi bir ekilde seilmitir. H1 hipotezi bize bu testin ift tarafl olduunu gstermektedir

 Eer ok fazla veya ok az dizi paras ( r ) varsa, bu dizinin rasgele olumad aksi halde ise rasgele olutuu sylenir.

Srekli Deikenlerde Rasgelelik Testti

Diziler, gzlemlerin aln sras olup deerlerin aln sras nemlidir. Test esas olarak, olaylarn ortaya k srasnda bir olaanstln olup olmadn irdeler. Toplam dizi says rasgeleliin gstergesidir. ok az veya ok fazla olmas gzlemler arasnda bamll ima eder. Wald Wolfowitz dizi testi, toplam dizi saysn yaklak normal dalm olan Z istatistiine dntrr.

 Dizi testinin uygulanabilmesi iin deikenin mutlaka ikili olmas gerekir. Cinsiyet, Doru Yanl, Yaz Tura vs. gibi. Eer, srekli deiken olan ya gibi, kilo gibi, tercihler gibi srekli deiken durumlardan bahsediliyor ve bunlar arasnda bir rasgelelik aranyorsa bu durumda bir kesme noktas belirlenir ve bunun altnda ve stnde ki deerler iin ikili yeni gruplar oluturulur. Kesme noktasnn belirlenmesinde; Ortalama (mean), ortanca (medium) ya da mod kullanlabilecei gibi tamamen aratrmac zgr iradesi (custom) ile bir kesme noktas da belirleyebilir.

KRTK DEER
= 0,05 hata ve 0,95 gven aralnda yaplacak olan almaya gre, Z tablosundan deere baklmaldr. = 0,05e gre ( Z ) deeri 1,96dr.

DZ TESTNN HESAPLANMASI
Dizi testinin hesaplanan deerinin bulunmas aamasnda:

FORMLDEK FADELER
R: Dizi says N: rnek Hacmi m: Birinci rnein bykl n: kinci rnein bykl W: Wald Wolfowitz dizi testinin hesaplanan Z deeri

KARAR
W > Tablo deeri ise H0 ret edilecektir. W < tablo deeri ise H0 kabul edilecektir.

SPSSTE DZ TESTNN KARARI

Runs T est
a T est Val ue Cases < T est Val ue Cases >= T est Val ue T otal Cases Number of Runs Z Asymp. Si g. (2-tail ed)

age 4,56 158 195 353 118 -6,204 ,000

a. M ean

SPSS Tablosunun Yorumu

Dizi testinin uygulana bilmesi iin, deikenin mutlaka ikili olmas gerekir. Srekli deiken olan ya deikenin kesme noktas olarak aritmetik ortalama (4,56) verildiinde, ortalamann altnda 158 ve ortalamann stnde 195 vaka grlmektedir. Gzlenen nemlilik seviyesi ok kk olduundan dolay, H1 hipotezi kabul edilir.

Kesikli deikenlerde rasgelelik testi

rnek: Bir madeni para 15 defa atldnda elde edilen sonular u ekilde olsun:

TTT Y TTTT YYYYYYY

Bu seride 4 dizi vardr. Dizilerin says rasgeleliin lsdr. ok az veya ok fazla dizi, gzlemler arasnda bamll ima eder. Wald Wolfowitz testinin uygulanabilmesi iin, test edilecek deikenin ikili sonucu olmas dnda, baka bir gereklilik yoktur.

Runs T est VAR00001 a T est Val ue 2,00 Cases < T est Val ue 7 Cases >= T est Val ue 8 T otal Cases 15 Number of Runs 4 Z -2,136 Asym p. Si g. (2-tai l ed) ,033 a. Medi an

McNemar Testi
Karlatrma testi olarak ta ifade edilmektedir. rnek birimleri zerinde, biri ilemden nce biri ilemden sonra olmak zere, iki lme yapldktan sonra, aradaki farkn anlaml olup olmadn test eder.

 Herhangi bir olay veya uygulamann ahslar zerindeki etkisini test etmede kullanlr. Her birimin kendisinin kontrol olarak kullanld ncesi ve sonras aratrma tasarmlar iin uygundur. zellikle tp alannda yaygn kullanm bulduu sylenebilir. Hastann takibinde ila kullanmadan nce ve sonraki gelimeler arasndaki farkn ortaya konulmas gibi.

TESTN UYGULANMASI
LME SONRASI
LME NCES

+ a c a+c

+ b d b+d a+b c+d

a+b+c+d

 Nominal lekle llm verilerde en iyi sonular verir. Ki Kare istatistiinin uyguland bir testtir. Serbestlik derecesi birdir. Bu testin forml; 2 2 X = (b - c) /(b + c)

McNemar Testinin Varsaymlar

Rasgele rnekleme: rneklem seiminde taraf tutulmad srece, rasgele rneklem gerekli deildir. Rasgele rneklemden elde edilmi olmas genelleme yapmaya imkan sunar. Baml rneklem: Eletirilmi iki rneklem olmad srece McNemar testi uygulanamaz. Her Bir rneklemde Deneklerin Bamszl: Frekans Veri: Veriler sklk verisi eklinde olmaldr. Baka bir ifadeyle, analiz edilen her bir durumdaki denekler saylabilmelidir.

RNEK
Nide niversitesini, 2003 2004 retim dneminde kazanan 200 iletme blm rencisine Nide niversitesine gelmeden nce bir anket formu gnderilerek niversite hakknda neler dndkleri sorulmu yani ksaca beklentileri tespit edilmitir. Daha sonra, renciler ders kayd yaptrp niversiteye geldikten 6 ay sonra, niversiteyi nasl algladklar tespit edilmitir. Bulunan iki gzlem arasnda anlaml bir farkllk var mdr?

Aratrmann Hipotezleri
H0: rencilerin beklentileri ile alglamalar arasnda istatistiksel olarak anlaml bir farkllk yoktur. H1: rencilerin beklentileri ile alglamalar arasnda istatistiksel olarak anlaml bir farkllk vardr.

Analizin Varsaymlar ile Karlatrma

Rasgele rnekleme: Herhangi bir tarafgirlik sz konusu olmadan renciler gelen listeden rasgele seilmitir. Baml rnekleme: niversiteye gelmeden nce zerlerinde aratrma yaplan ayn denek grubuyla niversiteye baladktan sonra alglamalarnn llmesi aamasnda da yararlanlmtr. Frekans Veri: Analiz edilen her bir gruptaki deneklerin dalm aadaki tabloda verilmitir.

Kritik Deer ve htimalin Belirlenmesi

NVERSTEYE GELMEDEN NCE

NVERSTEYE GELDKTEN SONRA + 5 145 150 + 20 30 50 25 175 200

= 0,05 hata pay ve 0,95 gven aralnda serbestlik derecesi bir olan Ki Kare Tablo deerine baklr.

 Serbestlik derecesinin belirlenmesi; (C 1) x (R-1) Forml ile hesaplanr. (2-1) x (2-1) = 1 Ki Kare tablosuna baklr. Ki Kare deeri 3,84 olarak tablodan bulunur. Ki Kare deerinin hesaplanmas;

X = (b - c) /(b + c) 2 2 X = (20 145) /(20 +145) = 15625 / 165

X = 94,6969
2

KARAR
Tablo deeri < Hesaplanan deer olduu iin H1 hipotezi kabul edilecektir. Yani, rencilerin beklentileri ile alglamalar arasnda istatistiksel olarak anlaml bir fark vardr. Yani beklentileri niversite tarafndan karlanmamtr.

SPSS IKTISI
SONRA & ONCE NCE SONRA + 5 20 + 145 30

T s t Sta tis ticsb e SONRA & NCE 2 00 9 3,1 88 ,00 0

N Ch i-Sq ua rea As ym p . Si g .

a . Co nti n ui ty Co rre cte d b . McNem a r T e s t

 Anlamllk dzeyi 0,05 ten daha kk kt iin H1 kabul edilmitir. rencilerin beklentileri alglamalarnn altnda kalmtr.

WILCOXON TEST
Bir karlatrma testidir. Eler aras farklln kontrol iin gelitirilmitir. Burada eler arasndaki farklln srekli deiiklik gsterdii ve ortanca etrafnda simetrik dald varsaylr. rnek deerleri ortancaya gre byk ve kk eklinde ayrlr. Tek gruptaki uygulamas ok yaygn deildir. simetriklik yoksa ve arpklk yksekse bu test uygulanmaz.

 Bir kesme noktasnn altndaki ve stndeki deerler arasndaki farkllk aratrlr. Kesme noktas, tamamen aratrmacnn inisiyatifine braklmtr. Bu inisiyatif dorultusunda belirlenecek olan bir medyan (m0)deeri baz alnr. Eer medyan inisiyatifi dorultusunda belirlenmemi olsa idi Srekli Deikenlerde Rasgelelik Testine benzer bir durumun ortaya kmas sz konusu olabilirdi. Aratrmac tarafndan belirlenen medyan m0 olarak simgelenecektir.

FORMLDEK FADELERN AIKLAMASI

K: Kesme noktasnn stnde kalan + iaretli deerlerin rakamsal toplam n: kesme noktasna eit olan ve 0 olarak iaretlenen deerler rnek byklnden karldktan sonra geriye kalan rnek hacmi

 lm sonras gzlemler, lm ncesi gzlemlerin ortancasndan bykse (+), kkse (-) iareti alr. Formldeki (K) + iaretlerinin toplamdr. Ortancaya m0 eit olan deerler ntr olup 0 olarak deerlendirilirler.

TESTN VARSAYIMLARI
Rasgele rnekleme: rneklem seiminde taraf tutulmad srece bu gerekli deildir. Bamszlk: Gzlemler bamsz deilse uygulanmaz. Medyan le lgili Olarak Evrenin Simetrik Olmas

TESTN HPOTEZLER
H0: Evren medyan aratrmacnn belirledii medyana (m0 ) eittir. = m0 H1: Evren medyan aratrmacnn belirledii medyana (m0 ) farkldr. m0 H1 hipotezi testin ift kuyruk testi olduuna iaret ediyor.

KRTK DEER
: 0,05 dr ve % 95 gven aral bu test iinde baz alnacaktr. Wilcoxon aret Sra Testinin tablo deeri Z Tablosundan bulunur ve %95 gven aral iin bu deer 1,96 dr.

KARAR

Hesaplanan Z deeri ile tablo deeri kyaslanr. Tablo deeri daha bykse H0 kabul kkse H0 ret edilir.

KRUSKAL WALLIS TEST

Bamsz iki ve daha fazla rnek deerinin benzer yapda olup olmadn test etmektedir. Bamsz evrenlerden alnacak rnek byklklerinin birbirine eit olmas zorunlu deildir.

HESAPLANMASI
Aadaki formlden faydalanlr:

FORMLDEK FADELERN AIKLMASI

n: rneklerdeki birim says Ri: Her rnek iindeki birimlerin deerlerinin birden balayarak sralanlarnn toplam. ni: Her rnekteki birim says. Sralamada baz gzlemler tekrarlanabilir. Tekrarlanan mesela iki gzleme iki sra numarasnn ortalamas verilir.

 H0 ret edilmise dzeltmeye gerek yok. Tekrarlamann olmas durumunda bir dzeltece ihtiya duyulacaktr. Bu dzeltece D dersek, KW ilikisi ve hesaplanmas: D= 1 [ (tJ - tJ )]/ n n
3 3 3

t: ayn srann tekrarlanan says KW = KW / D

HPOTEZLER
H0: btn k evrenler ayndr. H1: btn k evrenler farkldr, ya da evrenlerden en az birisi, dier evrenlere nazaran daha byk gzlemler meydana getirme eilimi gsterir. Kruskal Wallis testi farklln hangi evrenden kaynaklandn gstermez. H1 kabul edilirse sadece evrenlerden en az birinin farklla yol atn syleme ansn bize verir.

VARSAYIMLARI
Rasgele rnekleme: Taraf tutulmad srece nemli deildir. Bamsz rneklemler: Tekrarlanan lmlerde KW testi kullanlmaz. Her rneklem in Bamsz Gzlemler

KRTK DEER ve HTMALN BELRLENMES

0,05 katsaysyla allacaktr. % 95 gven aralnn tablo deerine baklma aamasnda KW testi iin Ki Kare tablo deeri baz alnacaktr. Ki Kare tablo deerine baklabilmesi iin ncelikle serbestlik derecesinin (sd) hesaplanmas gerekmektedir. sd: n 1 forml araclyla hesaplanr.

KARAR
Hesaplana KW deeri ile KWin Ki Kare tablo deerinin kyaslanmas araclyla karar verilir.

RNEK
imek firmas rn sat yapan satlar iin belli bir sat kotas oluturmutur. Kotaya ulama derecesi sat elemanlarnn performansn gstermektedir. Sat elemanlarnn performansn arttrmak iin firma farkl program farkl sat grubu zerinde denemitir. A program; ikramiye datmaktadr. B program ile; maala birlikte komisyon verilmektedir. C programnda ise; her ikisi birden uygulanmaktadr. Tevik programlar arasnda fark var mdr?

0,44 0,70 0,90 0,54 0,70 0,84 0,30 0,80 0,80 0,21 0,75 0,79 0,39 0,71 0,95 0,40 0,63 0,91

 H0: Programlar arasnda anlaml bir fark yoktur. H1: Programlar arasnda anlaml bir fark vardr. ncelikle yaplamas gereken 18 deer kkten bye doru sralanr ve birden balanarak her birine bir deer verilir. ki gzlem ayn deere sahipse sra numaralar toplanp ikiye blnr.

,21 1 ,71 10

,3 2 ,75 11

,39 3 ,79 12

,4 4 ,8 13,5

,44 5 ,8 13,5

,54 6 ,84 15

,63 7 ,9 16

,7 8,5 ,91 17

,7 8,5 ,95 18

A 0,44 0,54 0,30 0,21 0,39 0,40 RA

RA 5 6 2 1 3 4 21

B 0,70 0,70 0,80 0,75 0,71 0,63 RB

RB 8,5 8,5 13,5 11 10 7 58,5

C 0,90 0,84 0,80 0,79 0,95 0,91 RC

RC 16 15 13,5 12 18 17 91,5

 H deeri 14,55 olarak bulunur. Kritik deerin hesaplanabilmesi iin sd nin bilinmesi gerekmektedir. sd = n 1= 6 1= 5 olarak hesaplanr. Bu sd ile Ki kare tablo deerine baklr. 0,95 gven aralna tekabl eden ki kare deeri ise, 11,07 dir. 15,57 > 11,07 olduu iin H1 kabul edilir. H1 kabul edildikten sonra, tekrarlana deer olup olmadna baklr.

KRTK DEER ve KARAR

Tekrarlanan deer bulunduu iin KW in hesaplanmas gerekmektedir. D dzelteci hesaplanr. 3 3 3 D= 1 [2 2) + (2 2) / 6 6 = 0,94 KW= H / D = 14,55 / ,94 = 15,43 olarak bulunur. 15,43 > 11,07 olduu iin H1 kabul edilir.

SPSS IKTISI
Ranks FAKTOR 1 2 3 Total N 6 6 6 18 Mean Rank 3,50 9,75 15,25 PROG_A

a,b T s t Sta tistic s e

Ch i-Sq u are df As ym p . Si g .

PROG_ A 1 4,5 8 3 2 ,0 01

a . Krusk al Wal l i s T es t b . Gro up i n g Va ria b l e: FAKT OR

RNEK
1. GRUP PERSONEL NO 1 2 3 4 5 6 7 8 HAFTALIK SATI (KG) 67 0 5 27 5 5 90 78 2. GRUP PERSONEL NO 9 10 11 12 13 14 15 16 HAFTALIK SATI (KG) 55 13 85 5 12 18 1000 19 3. GRUP PERSONEL NO 17 18 19 20 21 22 23 24 HAFTALIK SATI (KG) 13 22 13 11 16 34 38 5

SORU
Haftalk sat hacimleri arasnda gruplar arasnda anlaml bir farkllk var mdr?