NON-PAR NOMİNAL ÖLÇÜM DÜZEYİ TESTLERİ: 13.

BÖLÜM: PEARSON Kİ-KARE BAĞIMSIZLIK TESTİ

Pearson Ki Kare Bağımsızlık testi (çapraz tablo desenlerinde kullanılan test):

1. Pearson ki kare bağımsızlık testi →

Cinsiyet kategorilerindeki frekanslar medeni duruma göre farklılaşmakta mıdır?

Kadın ve erkek olmak üzere iki farklı cinsiyet kategorisinde yer alan katılımcıların frekansları evli ve bekar olmak üzere iki farklı medeni durum kategorilerine
göre farklılaşmakta mıdır?

Bağımlı: cinsiyet→ nominal

Bağımsız: Medeni durum

2. Ki kare uyum iyiliği testi→ Cinsiyet kategorilerindeki frekanslar farklılaşmakta mıdır? Kadın ve erkek olmak üzere iki farklı cinsiyet kategorisinde yer alan
katılımcıların frekansları farklılaşmakta mıdır?

3. Fisher’ın Kesinlik (exact) testi

Örnek 1:

Koruyucu önleyici sağlık davranışlarının geliştirilmesi ile ilgili çalışmalar yürüten ve tüketici davranışları alanında çalışan bir sağlık psikoloğu yemek pişirirken
tercih edilen pişirme ürünlerinin yaşa göre farklılaşıp farklılaşmadığını merak etmektedir. Bu amaçla “35 yaş üstü” ve “35 yaş ve altı” olmak üzere iki farklı yaş
kategorisinde yer alan ve ardışık örnekleme yöntemi ile ulaştığı toplam 200 katılımcının Seramik, Teflon ve Çelik pişirme ürünleri olmak üzere üç farklı
pişirme türündeki frekans dağılımlarını tespit etmiştir. Araştırma verileri aşağıda sunulmuştur. Pişirme ürün tercihi yaşa göre değişmekte midir? α=0.001
anlamlılık düzeyinde test ediniz.

Seramik Teflon Çelik Toplam

35 yaş altı 90 40 10 140
35 yaş ve üstü 10 40 10 60
Toplam 100 80 20 200
Araştırma Sorusunun Çözümlenmesi:

Bğsız: yaş→35 yaş altı ve 35 yaş ile üstü olmak üzere iki kategorili nominal ölçüm düzeyinde

bğlı değ: pişirme ürün tercihi→ teflon, seramik, çelik→ nominal ölçüm düzeyinde;

Parametrik Test Varsayımları:

-rasgele ve bğsız örneklem seçimi+

-bağımlı değişkenin ölçüm düzeyi: Sadece bğsız değil bğlı değişken de nominal ölçüm düzeyinde. O sebeple elimizde skor değil frekanslar olduğu için değil
parametrik, non-par ordinal ölçüm düzeyindeki testleri bile kullanamayız. Testimiz nominal ölçüm düzeyinde olacak. Hangisi, desene göre karar vereceğiz.-

Desen:
Çapraz tablo desenleri 2x3”lük çapraz tablo deseni;

İşlem Sırası İstatistik Testi: 2 nominal ölçüm düzeyi değişkenimiz olduğundan, bir başka değişle nominal ölçüm düzeyinde bir çapraz tablo deseni
olduğundan testimiz Pearson Ki Kare Bağımsızlık Testi

1. Adım: varsayımlar:
a) rasgele bağımsız örnekleme. Bağımlı değişken nominal ölçüm düzeyi. Her bir hücre başına düşen minimum f=5.

b) Şüpheli:
Ho işlemsel: Her iki yaş kategorisi için de 3 farklı pişirme ürün tercihi kategorisinde elde edilen gözlenen frekanslar beklenen frekanslara eşit
olacaktır.
H1 işlemsel-iki uçlu: Her iki yaş kategorisi için de 3 farklı pişirme ürün tercihi kategorisinde elde edilen gözlenen frekanslar beklenen frekanslara
eşit olmayacaktır.
2. adım: örnekleme Dağılımı:
χ2 dağılımı.

3. Adım: Anlamlılık düzeyi ve kritik bölge:

α=0.001

df?

2x3lük desen için df hesabı:

(2-1)x(3-1)= 1x2=2

χ2 tablo (α=0.001; df=2) = 13.815

4. Adım: test ist. hesaplanması

Seramik Teflon Çelik Toplam
35 yaş altı 90 (a) 40 (b) 10 (c) 140
35 yaş ve üstü 10 (d) 40 (e) 10 (f) 60
Toplam 100 80 20 200

Hücreler fg fb fg-fb (fg-fb)2 (fg-fb)2/fb

a 90 (140x100)/200= 70 90-70=20 20 =400 400/70=5.7
2

b 40 (140x80)/200=56 -16 256 256/56=4.57

c 10 (140x20)/200=14 -4 16 16/14=1.14
d 10 (60x100)/200=30 -20 400 400/30=13.33
e 40 (60x80)/200=24 16 256 256/24=10.67
f 10 (60x20)/200=6 4 16 16/6=2.67
Toplam=Σ 200 200 0 - χ2hesap≈38.09
5. Karar:

χ2tablo (α=0.001; df=2)=13.815

χ2 hesap = 38.09

Eğer χ2 hesap değeri χ2 tablo değerinden büyük ise Ho önermesini reddedebiliriz. Aksi takdirde reddedemeyiz.
χ2 hesap = 38.09 > χ2tablo = 13.815 Ho RET!
Bundan sonraki örnekler için hangi istatistik testini kullanacağınıza karar veriniz.

Örnek 2:

Seramik Teflon Çelik Toplam

35 yaş altı 90 (a) 40 (b) 10 (c) 140
35 yaş ve üstü 4 (d) 40 (e) 10 (f) 54
Toplam 94 80 20 194

Hiçbir istatistik testi uygulayamayız. Çünkü minimum f=5 varsayımı en az bir hücrede dahi ihlal edilmemiş olmalı; yani tüm hücreler için karşılanmış olmalı.
Burada f=4 olan bir hücre var. Burası istatistiğin bittiği nokta!
Örnek 3:

Seramik Teflon
35 yaş altı 90 (a) 40 (b)
35 yaş ve üstü 10 (d) 40 (e)

Elbette Pearson ki kare bağımsızlık testi çünkü kaç çarpı kaçlık olursa olsun çapraz tablo deseni, bağımlı değişken nominal ölçüm düzeyinde ve tüm hücreler
için minimum f = 5 kriteri karşılanmış. 2X2lik çapraz tablo deseninde Pearson ki kare bağımsızlık testi
Örnek 4:

Seramik Teflon
35 yaş altı 90 (a) 40 (b)
35 yaş ve üstü 4 (d) 40 (e)

Bu örnek de yukardaki gibi aynı desen, aslında Pearson Ki kare bağımsızlık testi kullanmalıydık ama bir hücrede f=4 olduğu için bu testi kullanamayız. Ama
neyse ki Fisher 2x2lik çapraz tablo desenleri için minimum f”in 5in altında olduğu hücrelerin söz konusu olduğu verilere yönelik bir test geliştirmiştir:
Fisher”ın kesinlik testidir bu testin adı. Bu örnekteki veriler bu test için uygundur. Dolayısıyla çapraz tablo deseni, bağımlı değişken nominal ölçüm
düzeyinde 2X2lik çapraz tablo deseni ve en az 1 hücre için minimum f = 5 kriteri karşılanmamış olduğundan Fisher”ın kesinlik testi.
Örnek 5:

Seramik Teflon
90 (a) 40 (b)

Bu örnekteki desen Tek nominal değişkenli desen: İki farklı pişirme türü kategorisindeki frekans dağılımları birbirinden farklı mıdır?

Bu koşullar için kullanılacak test; tek nominal değişkenli desen, değişkenin en az iki kategorisi olmalı koşulu karşılanıyor, hücrelerde frekans dağılımları var
(yani ölçüm düzeyi nominal) tüm hücreler için minimum f = 5 kriteri karşılanmış. O zaman testimiz: Ki Kare Uyum iyiliği testi
Örnek 6:

Seramik Teflon
2 (a) 40 (b)

Bu örnekteki desen de yukardakiyle aynı: Tek nominal değişkenli desen: İki farklı pişirme türü kategorisindeki frekans dağılımları birbirinden farklı mıdır?

Bu koşullar için kullanılacak test; tek nominal değişkenli desen, değişkenin en az iki kategorisi olmalı koşulu karşılanıyor, hücrelerde frekans dağılımları var
(yani ölçüm düzeyi nominal). Ancak tüm hücreler için minimum f = 5 kriteri karşılanmış. O zaman Test yok! İstatistik bitti!!
Örnek 7: Aşağıdaki tabloyu inceleyerek hangi istatistik testini kullanacağınıza karar veriniz.

Pişirme Türü
Yaş Kategorileri Seramik f Teflon f Toplam f
35 yaş altı f 90 40 130
Toplam 90 40 130

Ki kare uyum iyiliği testi çünkü burada tek bir değişken var; nominal ölçüm düzeyinde ve en az iki kategorili bir değişken olması yeterli olduğu için ve ayrıca
her bir hücrede min f=5 kriteri de karşılandığı için.
Örnek 8: Aşağıdaki tabloyu inceleyerek hangi istatistik testini kullanacağınıza karar veriniz.

Pişirme Türü
Yaş Kategorileri Seramik f Teflon f Toplam f
35 yaş altı f 90 3 93
Toplam 90 3 93

Aslında bu desen yine ki kare uyum iyiliği testi çünkü burada tek bir değişken var; nominal ölçüm düzeyinde ve en az iki kategorili bir değişken olması yeterli
ancak her bir hücrede min f=5 kriteri karşılanmamış. Test yapamayız.
Örnek 9: Aşağıdaki tabloyu inceleyerek hangi istatistik testini kullanacağınıza karar veriniz.

Pişirme Türü
Yaş Kategorileri Seramik f Teflon f Çelik f Toplam f
35 yaş altı f 90 40 10 140
Toplam 90 40 10 140

Ki kare uyum iyiliği testi çünkü burada tek bir değişken var; nominal ölçüm düzeyinde ve en az iki kategorili bir değişken olması yeterli olduğu ve 3 kategorisi
bulunduğu için ve ayrıca her bir hücrede min f=5 kriteri de karşılandığı için.
Örnek 10: Aşağıdaki tabloyu inceleyerek hangi istatistik testini kullanacağınıza karar veriniz.

Pişirme türü
Yaş Kategorileri Seramik f Toplam f
35 yaş altı f 90 90
Toplam 90 90

Test yapılamaaazzzz! Çünkü 35 yaş altında seramik tavada pişiren 90 kişiyi karşılaştırabileceğimiz başka bir frekans kategorisi yok. İstatistiğin gerçekten bittiği
sonnnn noktaaa!