Osnovne proizvodnih tehnologija - Zavarivanje

s trana |1

Zavarivanje
Zavarivanje je postupak spajanja pomou energije u cilju postizanja materijalnog kontinuiteta pri emu zavareni spoj
treba da ima analogne osobine priblino identine osnovnom materijalu. Spada u grupu neraskidivih spojeva, jer se
ostvaruje pomou atomsko-molekularnih sila koje vladaju izmeu elementarnih estica zavarenog materijala.
lijeb - prostor meu dijelovima pripremljenim za zavarivanje.
Zavar - ovrsnuti rastopljeni materijal nastao topljenjem osnovnog i dodatnog materijala u samo jednom prolazu.
av - ovrsnuti rastopljeni materijal, koji je nastao prilikom topljenja osnovnog i dodatnog materijala, pri zavarivanju u
jednom ili vie zavara.
Da bi nastao spoj dva kristala, potrebno je njihove atome dovesti na rastojanje na kome djeluju meuatomske sile, to jest
na rastojanje parametara kristalne reetke. Proces zavarivanja se u veini sluajeva izvodi pri povienoj temperaturi spoja.
Pri tome se spoj najee ostvaruje rastapanjem metala i ponovnom kristalizacijom u oblasti zavara ili putem plastine
deformacije na povienoj temperaturi.
Od izvora energije koji se danas koriste, u tehnici zavarivanja koristimo:
- elektrini luk (prelaz elektrine energije u toplinu)
- gasni plamen
- elektrini otpor
- trenje
- energija zraenja
Osobina materijala koje dominira njegovu sposobnost zavarivanja nazvano je zavarljivost pri emu je potrebno uzeti u
obzir pored samog materijala i uslove eksploatacije, sigurnost i neke druge pokazatelje. Zavarljivost materijala je bolja
ukoliko se vie zavarivakih postupaka moe primijeniti na zavarivanje i ukoliko su iri intervali reima koji obezbjeuju
potrebne osobine spoja. Takoer i hemijski sastav materijala koji zavarujemo pridodaje osobinama zavarljivosti, tako da
npr. ako elik ima vie legirajuih elemenata, dolazimo u situaciju kada je taj elik manje zavarljiv. Pri ocjeni zavarljivosti
elika osnovna pretpostavka od koje polazimo je da zavareni spoj, prije svega, mora biti homogen, tj. bez mikro i makro
pukotina. Pukotine su greke homogenosti materijala, linijske prirode, izraziti koncentratori napona s tendencijom
irenja pri dinamikim i statikim optereenima openito neprihvatljive u svim vrstama konstrukcija.
Pojam pukotina u toplom stanju se upotrebljava za pojave pukotina pri zavarivanju, a odnosi se na vrlo fine, spolja
nevidljive pukotine koje mogu da izazovu oteenja zavarene konstrukcije. Ove mikro pukotine se zbog malih dimenzija
teko ili nikako ne mogu identifikovati raspoloivim metodama bez razaranja. Tople pukotine predstavljaju mjesta
razdvajanja materijala, koje se pojavljuju kako u zavaru, tako u zoni uticaja toplote i nastaju na solidus-temperaturi ili
neto ispod nje, stepenasto slijedei raspored samih ukljuaka.
Hladne pukotine nastaju na temperaturama ispod 200C i deavaju se zbog toga to zagrijani zavar se suprostavlja s
hladnom zonom materijala. Iz prakse znamo da zavareni spojevi bez unutranjih napona su daleko manje osjetljivi na
pojavu hladnih pukotina.
Posebnu vrstu pukotina koje se javljaju u zoni uticaja
toplote ili u osnovnom materijalu neposredno uz liniju
spoja ine pukotine nazvane laminarno cijepanje.
Pojava pukotina ovog tipa neposredno je vezana za
prisustvo nemetalnih ukljuaka, pa se i najee
prostiru paralelno povrini lima.
Predgrijavanje je termika obrada prije zavarivanja
koja ima za cilj da podigne poetnu temperaturu radnog predmeta iznad temperature okoline. Ono moe biti potpuno ili
n a l e

Osnovne proizvodnih tehnologija - Zavarivanje

s trana |2

djelomino, zavisno od toga da li zagrijavamo radni predmet ili samo oblast neposredno uz zavareni spoj. Osnovni cilj
predgrijavanja je smanjenje brzine hlaenja u cilju izbjegavanja kritine brzine hlaenja, tj. u cilju izbjegavanja
nepovoljnih struktura martenzita i bejnita. Toplota pregrijavanja se moe dovesti razliitim izvorima toplote i u
zavarivakoj praksi najee se koristi gasni plamen, elektrootporno zagrijavanje ili elektro-indukciono zagrijavanje. Vea
temperatura predgrijavanja obezbjeuje niu brzinu hlaenja odnosno stabilniju strukturu, meutim ne moemo ni
pretjerivati s temperaturom predgrijavanja zbog toga to to donosi i visoke trokove zavarivanja kao i same oteane
uslove istog. Analitiki izraz raunanja brojne vrijednost predgrijavanja se rauna kao:
odnosno
gdje je Tp - temperatura predgrijavanja, C - totalni ugljikov ekvivalent, Cc - hemijski ugljikov ekvivalent i d - debljina
materijala.
Za izraunavanje hemijskog ugljikovog ekvivalenta koristimo se izrazom:

Elektrini luk
Elektrini luk predstavlja stabilno elektrino pranjenje u gasovima relativno visokog pritiska. Karakterie se visokom
gustinom struje i niskim naponima meu elektrodama. Usljed proticanja struje dolazi do velikog otpora na kontaktu
elektrode i osnovnog materijala. Toplota iz Joulovog zakona (Q=I2R) zagrijava elektrodu, te se odvaja mali dio metala od
elektrode. Odvajanjem elektrode od osnovnog materijala njen vrh e da emituje elektrone koje se ubrzavaju do brzine 104
km/s. Sudar elektrona sa molekulima plina pretvaraju putem jonizacije atmosferu u oblast luka u elektrini provodnik.
Ovaj proces se lanano nastavlja tako da anodu velikom brzinom pogaa veliki broj elektrona predajui pri tomu veliku
mehaniku energiju koja se pretvara u toplinu. Slian proces se odvija i u obrnutom smijeru pri emu pozitivni joni
bombarduju katodu (elektrodu). Koliina osloboene energije na anodi znatno je vea, te je to osnovni razlog zbog kojeg
se u veini sluajeva osnovni materijal spaja s plus polom. Zavarivanje nekih materijala iziskuje obrnuti sluaj, tj. obrnuti
polaritet, gdje je osnovni materijal spojen na minus pol. Takav sluaj pronalazimo kod zavarivanja aluminija zbog tankog
oksidacionog sloja (Al2O3 - TT na 2300 C, dok se Al topi na 660C) koji prekrije isti aluminij. Temperatura luka se kree u
intervalu 5000-8000C. Napon praznog hoda iznosi 80V (vrijednost prije poetka zavarivanja) koji opada kada pone sam
proces. Napon je u funkciji od rastojanja elektrode i materijala koji se zavaruje (U=f(L)).
Za stabilno odravanje luka treba izmeu upotrijebljene elektrode i materijala za zavarivanje odrati odreenu
udaljenost, a samim time i potencijalnu razliku koja je ovisna o vrsti elektrode, polaritetu kao i duini luka. S poveanjem
duine luka izmeu elektrode i materijala za zavarivanje mijenja se njihova potencijalna razlika i to upravo proporcionalno
sa izmjenom duine. S porastom jaine struje
zagrijavanje elektrode se povea. Zavisnost jaine
struje i napona za neki izvor zavarivanja odreen je
krivom koja se naziva statika karakteristika izvora
struje. Izvori struje zavarivanja mogu imati razliite
statike karakteristike:
a) strmu
b) blago padajuu
c) ravnu
d) blago rastuu

n a l e

Osnovne proizvodnih tehnologija - Zavarivanje

s trana |3

Za sve postupke zavarivanja gdje nema konstantnog dovoda dodatnog materijala, potreban je izvor struje sa strmom
karakteristikom. U tom sluaju, pri neminovanim i stalnim promjenama duine luka, mijenjat e se i jaina struje.
Postupci zavarivanja sa konstantnim dotokom dodatnog materijala mogu imati blago padajuu, ravnu ili blago rastuu
karakteristiku, to ovisi od vrsti dodatnog materijala. Za runo zavarivanje pogodna je strmo padajua karakteristika, dok
kod automatskog ravna ili blago rastua.

Elektrootoporno zavarivanje
Elektrootporno zavarivanje obuhvata grupu
postupaka kod kojih se materijal zagrijava
toplotom stvorenom elektrinim otporom, a
zavareni spoj nastaje dodatnim dejstvom sile
pritiska izmeu elektroda. Elektrinim otporom
stvara se toplota koja se koristi za zagrijavanje
odreene koliine materijala na temperaturu
zavarivanja, kao i za zagrijavanje materijala u
okolnoj zoni radi lakeg plastinog deformisanja.
Postoji vie osnovnih postupaka elektrootpornog
zavarivanja,
poput
takastog,
avnog,
bradaviastog, zbijanjem, varnienjem itd.
Koliina toplote koja nastaje pri zavarivanju
2
elektrinim otporom odreuje se prema Joule-Lenzovom zakonu: Q=I R, gdje je R ukupni omski otpor izmeu elektroda,
a definie se kao zbir pojedinih otpora: R=R 1 + R2 + R3 (R1 - materijal - gornja elektroda, R2 - materijal - materijal, R3 materijal - donja elektroda). U poetku zavarivanja, najvei je kontaktni otpor R 2 usljed nehomogenosti i hrapavosti
dodirnih povrina. Kontakt se ostvaruje na mjestu dodira. tj. lokalnih ispupenja, to znai da struja tee samo kroz mali
dio presjeka, pa se na tom mjestu dodira javlja veliki kontaktni otpor. Ako istovremeno djelujemo odgovarajuom silom
pritiska, povrina kontakta se poveava, a kontaktni otpor znaajno smanjuje. Na kontaktni otpor znatno utie i povienje
temperature.
Na kvalitet zavarenih spojeva najvie utiu jaina struje, sila pritiska na elektrodama i vrijeme zavarivanja.

Gasni plamen
Kod ovog postupka toplota potrebna za topljenje osnovnog i dodatnog materijala na mjestu spoja, dobija se
sagorijevanje smjee gorivog gasa (ugljikovodika) sa kiseonikom. Ovo
sagorijevanje se obavlja na izlazu iz gorionika, kojim se plamen usmjerava na
mjesto spoja i na tom mjestu se topi osnovni materijal. Pri tome se u zonu
plamena dodaje dodatni materijal u obliku ipki. Dodatni materijal se topi
zajedno s osnovnim, rastop se mijea i tako formira av. Gorivi gas je najee
acetilen (C2H2), osim njega koriste se jo propan, butan, etilen i sl. Gorivom
gasu se dodaje kiseonik.
U zavisnosti od odnosa zapremine kiseonika i acetilena postoje tri vrste
plamena za gasno zavarivanje:
normalni - omjer 1:1
redukcioni, kod kojeg je odnos kiseonika i acetilena manji od 1
oksidacioni, kod kojeg je odnos kiseonika i acetilena vei od 1

n a l e

s trana |4

Osnovne proizvodnih tehnologija - Zavarivanje

Ovo je jo jedna prednost oksidacetileonskog plamena, jer se moe vriti regulacija plamena prema elji, to je vrlo bitno
kada je u pitanju zavarivanje razliitih vrsta osnovnog materijala. Kiseonik se najee isporuuje u komprimiranim
elinim bocama pod pritiskom koji na temperaturi od 15C iznosi 150 bara.
Acetilen i kiseonik se dovode do gorionika gumenim cijevima i pritisak napajanja gasovima mora biti takav da se
obezbijedi dovoljna brzina istjecanja gasova radi obezbjeenja stabilnosti plamena. Poto se acetilen i kiseonik
isporuuju u elinim bocama, pod odreenim pritiskom, neophodna je upotreba redukcionih ventila za redukciju pritiska
gasova u bocama na pritisak pogodan za upotrebu.
Kod gasnog zavarivanja, primjenjuju se dvije tehnike rada:
Zavarivanje ulijevo - smijer kretanja gorionika je zdesna ulijevo. Pri tome je plamen usmjeren ispred kupke. ica se
dodaje u zonu plamena lijevom rukom, ispred gorionika, dok se gorionik dri desnom rukom i ujedno malo klati popreno
na spoj. Dodatna ica se dovodi samo pravolinijski. Ovu tehniku primjenjujemo tamo gdje je potrebno smanjiti dovoenje
toplote na mjesto spoja (kod zavarivanja tankih limova npr.)
Zavarivanje udesno - gorionik se opet dri desnom rukom, a dodatna ica se dodaje lijevom rukom. Kretanje gorionika
je slijeva udesno, plamen je usmjeren na rastop, voenje gorionika je pravolinijsko, a ica ide iza gorionika.
Ovu tehniku primjenjujemo kod zavarivanja debljih limova, gdje je potrebno maksimalno koritenje toplote i dobra
zatita rastopljene mase.
Nedostaci gasnog zavarivanja su: nedovoljna zatita istopljene mase osnovnog i dodatnog materijala od atmosfere,
usljed ega dolazi do reakcije pojedinih legirajuih elemenata s gasovima iz atmosfere. Zbog toga se ovaj postupak ne
moe primijeniti na visokolegirane elike, gdje je potreban vii kvalitet zavarenog spoja.

Runo elektroluno zavarivanje - Zavarivanje obloenim elektrodama

Elektroda slui istovremeno za uspostavljanje luka
kao i dodatni materijal. Pri topljenju elektrode, topi
se i jezgro i obloka. Istopljeno jezgro popunjava
lijeb, a topljenjem obloge obezbjeuje se zatita
istopljene mase na mjestu spoja od uticaja gasova
iz atmosfere. Obloene elektrode se sastoje od
metalnog jezgra cilindrinog oblika, na kojem je
naneena obloga sastavljena od raznih oksida,

karbonata i ferolegura. Obloga elektrode ima

viestruki znaaj. Izgaranjem iste razvijaju se
gasovi i pare koje pospjeuju jonizaciju zranog
stuba izmeu osnovnog materijala i vrha
elektrode. Uspostavljanje i odravanje luka je
lake nego u sluaju kada se zavarivanje izvodi
golom elektrodom. Gasovi koji nastaju
izgaranjem tite el. luk i rastopljenu masu
osnovnog i dodatnog materijala od uticaja gasova
n a l e

s trana |5

Osnovne proizvodnih tehnologija - Zavarivanje

iz atmsofere. Pomou obloge moe se izvriti legiranje ava, tako da se na taj nain u avu mogu nadoknaditi pojedin i
elementi koji djelomino sagorijevaju u toku procesa zavarivanja. Takoer moemo dodati i elemente koji imaju veliki
afinintet prema kiseoniku iz rastopa tako da oni vezuju kiseonik i u obloku oksida isplivavaju u vidu troske na povrinu
ava (Al, Ti, Mn, V) te tako vrimo dezoksidaciju ava. I sama troska koja se topi i razlijeva preko rastopa titi od uticaja
gasova iz atmosfere.
Prema hemijskom sastavu obloga, odnosno karakteru nastale troske razlikujemo elektrode kiselog, bazinog i
neutralnog sastava. Unutar ove podjele, u grupu elektroda kiselog tipa ubrajamo oksidne, mineralno-kiselne i rutilne.
Unutar elektroda neutralnog tipa spadaju celulozne elektrode kod kojih obloga ima sastav na prelazu izmeu kiselog i
bazinog tipa, te se moe smatrati neutralnom.
Gdje e se primijeniti koji tip, zavisi od vrste materijala. Za zavarivanje manje odgovornih spojeva koriste se elektrode
oksidnog tipa. Njihova obloga je izraena na bazi eljeznog oksida tako da av, dobiven upotrebom ovih elektroda sadri
znatnu koliinu kiseonika u obliku FeO. Radi toga je takav av relativno niskih mehanikih osobina. Mineralno-kisele
elektrode imaju u oblozi znatno vie dezoksidanata. Obloga ovih elektroda je sastavljena od oksida eljeza i mangana,
koje u ovom sluaju nazivamo dezoksidantima. Zbog bolje dezoksidacije rastopine dobijaju se i bolje mehanike osobine
ava. Do dobre dezoksidacije dolazi takoer pri upotrebi i rutilnih elektroda. Njihova obloga sadri znatnu koliinu
titanadioksida (rutila). Stabilnost elektrinog luka je vrlo dobra, avovi imaju vrlo lijep izgled, a troska se lako odvaja.
Meutim, kako mineralno kisele, tako i rutilne elektrode nisu pogodne za zavarivanje elika sa povienim sadrajem
sumpora. Tu se bolje zavarivanje postie bazinim elektrodama, ija obloga ima visok sadraj kalcijevih i manganovih
oksida CaO i MnO koji veu sumpor i fosfor, te nastaju sulfidi i fosfati kalcija i mangana koji isplivaju u trosku. av se na taj
nain oslobaa sumpora i fosfora, pa se zato i odlikuje dobrom ilavou. Ba zbog toga se kod zavarivanja sa bazinim
elektrodama dobijaju avovi znatno vee ilavosti nego kod zavarivanja sa kiselim elektrodama. Osim kiseonika, sumpora
i fospora, u avu je vrlo uticajan i vodonik, to se rjeava upotrebom bazinih elektroda. Celulozne elektrode imaju
oblogu sastavljenu od organiskih materija ijim izgaranjem se stvara znatna koliina zatitnog gasa, te je time i zatita
rastopa kvalitetnija.

Zavarivanje topljivom elektrodom u zatitnoj atmosferi - MAG postupak

MAG postupak je elektroluni postupak zavarivanja kod
kojeg se elektrini luk uspostavlja izmeu dodatnog
materijala - ice koja se kontinualno dovodi i topi, te
osnovnog materijala. ica se vee na pozitivan, a
osnovni materijal na negativan pol izvora istosmjerne
struje. Luk se uspostavlja u zatitnoj atmosferi aktivnog
gasa (Metal, AG-aktivni gas).
Kao zatitni gas najee se upotrebljava ugljendioksid
ili mjeavina gasova u kojoj je on prisutan, pa se taj
postupak naziva CO2 postupak zavarivanja.
Na sobnoj temperaturi CO2 je inertan gas, meutim na
temperaturi koja vlada u elektrinom luku, on se
termiki razlae na CO i atomarni kiseonik:
CO2 CO + O O+Fe FeO
Reakcijom nastalog eljeznog oksida s ugljikom iz elika, uvodi se u rastop ugljenmonoksid, to izaziva poroznost u avu:
FeO + C Fe + CO.
n a l e

Osnovne proizvodnih tehnologija - Zavarivanje

s trana |6

Da bi se izbjegle negativne posljedice disocijace CO 2, dodatni materijal - ica se legira sa elementima koji imaju vei
afinitet prema kiseoniku nego eljezo, najee Mn i Si. Ovi elementi djeluju dezoksidirajue na rastop, ime se postie
kvalitetan, homogeni av bez poroznost:
CO2 CO + O
O + Fe FeO
2FeO + Si 2Fe + SiO2
2FeO + Mn 2Fe + MnO2
Nastali oksidi SiO2 i MnO2 isplivaju u troski na povrinu ava.
Osim CO2 koristi se i mjeavina CO2+Ar+O2 u razliitim omjerima. Mjeavina plinova je znaajna zbog smanjenja
povrinskog napona rastopa, ime se povoljno utie na obrazovanje kapljice (vei naponi - vea kapljica) i veliinu
gubitaka rasprskavanjem. Dobra karakteristika ovog postupka je u tome da se dodatni materijal - ica odreenog
kvaliteta moe koristiti za zavarivanje veeg broja kvaliteta osnovnog materijala.
U upotrebi je najee ica punog presjeka. Dezoksidanti (Mn, Si, i sl) vezuju kiseonik i prelaze u trosku.
Za MAG postupak potrebni su specijalni izvori struje za zavarivanje, tzv. izvori struje konstantnog napona, izvori sa
ravnom karakteristikom. Dodatni materijal je manjeg prenika nego kod runog elektrolunog zavarivanja, a struje
zavarivanja su vee, te zbog toga specifino optereenje struje je vee, pa su za miran i stabilan luk potrebni izvori s
ravnom ili blago padajuom karakteristikom. U samom poetku procesa elektroda udara u osnovni materijal. Zbog vrlo
velike struje kratkog spoja, topi se vrh ice gotovo trenutano, a poto se ica konstantno dovodi, nastaje elektrini luk i
uspostavlja se ravnoteeno stanje. Za vrijeme zavarivanja dolazi do izraaja autoregulacija, to drugim rijeima znai da
zavariva ne mora odravati konstantnu duinu el. luka, ve, povea li se ili smanji duina luka zbog valovitosti osnovnog
materijala ili loe pripreme lijeba, raste ili pada napon luka.
Prednosti MAG postupka su u trenutnom dovoenju ice, te time i neprekidnost rada; ienje troske skoro u cijelosti
otpada; rad s mnogo veim gustinama struje, ime se postie vea brzina topljenja ice, vee prodiranje, manji ugao
otvora lijeba, te manja koliina utroenog materijala; velika brzina zavarivanja, lagana automatizacija postupka. Loe
strane su u tome da su komplikovani ureaju, znatni gubitci rasprskavanjem, te gruba povrina lica ava. Namijenjen je
za zavarivanje nelegiranih elika.

Zavarivanje topivom elektrodom u zatitnoj atmosferi inertnog gasa - MIG postupak

MIG postupak je elektroluni postupak zavarivanja, kod koga se elektrini luk uspostavlja izmeu dodatnog materijala
ice, koja se kontinuirano dovodi i topi, te osnovnog materijala u zatiti inertnog gasa, argona ili helija, ili mjeavine
spomenutih. Elektrini luk je neto stabilniji u struji argona. U toku zavarivanja ica se kontinualno dovodi, slui za
uspostavljanje luka i topei se popunjava lijeb u osnovnom materijalu. ica se spaja najee na pozitivni pol, poto je u
tom sluaju znatan efekat razaranja teko topivih oksida.

Zavarivanje netopivom elektrodom u zatiti inertnog gasa -TIG postupak

El. luk se uspostavlja izmeu netopive volframske elektrode i osnovnog materijala u zatiti inertnog gasa. U zonu el. luka
dodaje se topiva ica - dodatni materijal. Kao zatitni gas upotebljava se argon ili helij, odnosno mjeavine. Temperatura
topljenja volframske ice je oko 3300C. Volframska elektroda slui za uspostavljanje el. luka, izrauje se od istog
volframa ili legirana s torijumom ili cirkonijumom. Ovim legiranjem se smanjuje odgorijevanje elektrode i omoguuje
vee optereenje. Kod TIG postupka moe se koristiti i istosmjerna i naizmjenina struja. Statika karakteristika izvora
mora biti strma, radi efikasnijeg regulisanja jaine struje zavarivanja.
TIG postupak je jedan od najuniverzalnijih zavarivakih postupaka. Moe se primijeniti na zavarivanje svih metala.
Prednosti su u tome to je stabilnost luka velika, dobar esteski izgled ava, nema ienja troske, mehanike osobine
zavarenog spoja su velike. Meutim, nedostaci su u niskoj produktivnosti, skupim zatitnim gasom, brzina zavarivanja je
mala i primjenjuje se za zavarivanje tanjih dijelova.

n a l e

Osnovne proizvodnih tehnologija - Zavarivanje

s trana |7

Zavarivanje laserom
Apsorpcijom elektromagnetnog zraenja atomi (ili joni) prelaze na jedan vii energetski nivo. Pri simuliranom povratku u
polazno stanje nastaje koherentnta monohromatska svjetlost koja podlijee svim zakonima optike. U kontaktu sa
materijom optika energija laserskih zraka se transformie u toplotnu energiju vieg intenziteta i visoke gustine. Laserski
snop se pomou ogledala ili soiva okusira na radni predmet. Razvijena toplota zagrijava i topi osnovni materijal i formira
se zavarivaka kupka, ija geometrija ovisi od intenziteta dovedene energije. Poveanjem intenziteta energije dolazi do
isparavanja metala i do daljnjeg prodiranja las. snopa ime se postie efekat dubokog zarivanja.
Prednosti su u visokoj gustini energije, malom preniku snopa zraenja, visokoj brzini zavarivanja, odsustvu mehanikog
kontakta, zavarivanju u zatitnoj atmosferi argona ili helija i sl. Meutim zbog velikih brzina zavarivanja, nije pogodan za
kaljive elike, te je skupa priprema lijeba.

Aluminotermijsko zavarivanje
Osnova ovog zavarivanja se zasniva na izrazitom afinitetu aluminija prema kisiku. Toplota potrebna za izvoenje
zavarivanja oslobaa se poslije egzotermnog procesa redukcije eljeznog oksida aluminijom.
Fe2O3 + 2Al -> 2Fe + Al2O3 + 760 kJ
isti aluminij u obliku praha i specijalno pripremljeni oksidi eljeza u prahu pomijeaju se u tano odreenom odnosu
(termit). U specijalnoj posudi vri se paljenje ove mjeavine u jednoj ili vie taaka, zavisno od pripremljene koliine. Time
se pospjeuje veoma brza i burna egzotermna reakcija redukcije eljeznog oksida aluminijem. Razvijena toplota iznosi
priblino 2400C. Na dno lonca pada dobiveni metal, a iznad njega se obrazuje Al oksid (troska). On se izlijeva u posebno
pripremljeni lijeb osnovnog materijala i na taj nain se vri spajanje.

Zavarivanje trenjem
Zavarivanje trenjem vri se u vrstom stanju, pod dejstvom toplote koja se stvara pri trenju povrina koje zavarujemo. U
procesu zavarivanja nastaju znaajne plastine deformacije na zavarenim povrinama. vrsti zavareni spoj nastaje kao
rezultat obrazovanja metalnih veza izmeu kontaktnih povrina zavarenih detalja. Da bi se dobila potrebna deformacija,
metal se dovodi u stanje poviene plastinosti pomou toplote koja nastaje usljed trenja. Mehanika energija se
neposredno pretvara u toplotnu pri emu se toplota lokalizuje u tankim povrinama metala.
Brzom vrtnjom pokretnog dijela i pritiscima dolazi do hidrodinamikog trenja u kojoj temperatura kontaktne povrine
dostie temperaturu zavarivanja (950 - 1300C) i metal je u plastinom tjestastom stanju. Dolazi do izbacivanja metala i
formiranja nadvienja ava, a dijelovi koji se zavaruju se skrauju. Osloboena toplota se iri u oba dijela i temperatura se
izjednaava, ali ostaje nia od take topljenja osnovnog materijala.

Zavarivanje elektrosnopom
Ovaj postupak zavarivanja topljenjem se zasniva na pretvaranju kinetike energije mlaza elektrona u toplotnu energiju
potrebnu za zavarivanje. Mlaz elektrona nastaje pomou el. topla (generatora elektrona). Iz direktno grijane elektrode od
volframa ili tantala, posredstvom termoelektronske emisijie elektroni dospijevaju prostor izmeu katode i anode, te pod
uticajem el. polja oni skreu ka anodi. Anoda ima oblik diska sa uskim otvorom kroz koji elektroni nastavjalju put ka
kalemovima za fokusiranje, ime se jaa njegov intenzitet.
Zavarivanje se vri u vakuumu ili da se namjenski obloi gasom koji ne stvara elektrini luk, tj. da nema jonizacije.

n a l e