Des

MARINA MATI
1. i 3. ASNIK PALUBE
PRIRUNIK ZA POLAGANJE
ISPITA
Nakladnik
Redak
Urednica
Marina Mati, mag. ing. nautike
Recezent
Kreimir Aleksi
Lektoriranje i grafika priprema

Marina Mati, mag. ing. nautike
Ilustracija naslovnice
Boris Stanojevi
Tisak
Redak
Knjiga je tiskana u oujku 2016. godine.
www.webknjizara.hr
Copyright 2016. Sva autorska prava pridrana. Nijedan dio ove knjige ne smije se reproducirati ni
prenositi ni u kakvu obliku niti ikakvim sredstvima elektronikim ili mehanikim, fotokopiranjem,
snimanjem ili umnaanjem u bilo kojem informatikom sustavu za pohranjivanje i koritenje bez
prethodne suglasnosti vlasnika prava.
MOJOJ MELANIE,
HVALA TI NA LJUBAVI, STRPLJENJU I POVJERENJU.
MAMA
Tablica izmjena i dopuna prirunika / engl. AMENDMENTS
Datum izmjene
Broj stranice
Opis izmjene
SADRAJ
SADRAJ
UVOD ..................................................................................................................................21
NAVIGACIJA I PLANIRANJE PLOVIDBE ..........................................................................25
1. ..................................................................................................................................... 25
1.1. Gnomonska projekcija ........................................................................................... 25
1.2. Linije pozicija u obalnoj navigaciji .......................................................................... 25
1.3. Nebeska sfera........................................................................................................ 26
1.4. Geografska irina i azimut pomou Sjevernjae .................................................... 28
1.5. iroskop, osnovna svojstva ................................................................................... 29
1.6. Pravo (navigacijsko plotiranje) ............................................................................... 29
1.7. Obaveza planiranja putovanja prema STCW-u 78/95............................................ 29
2. ..................................................................................................................................... 30
2.1. Stereografska projekcija ........................................................................................ 30
2.2. Pozicija broda istovremenim opaanjem u obalnoj navigaciji ................................ 30
2.3. Horizontski koordinatni sustav ............................................................................... 30
2.4. Poloaj broda u prolazu nebeskog tijela kroz meridijan ......................................... 31
2.5. iro kompas, svojstva i primjena u navigaciji ......................................................... 31
2.6. Hiperbolika navigacija, princip rada ..................................................................... 32
2.7. Elementi plana putovanja ...................................................................................... 32
3. ..................................................................................................................................... 33
3.1. Merkatorova karta .................................................................................................. 33
3.2. Pozicija broda u razmaku vremena u obalnoj navigaciji ........................................ 33
3.3. Koordinatni sustav ekvatora (nebeski) ................................................................... 34
3.4. Marcq de Saint Hilaire-ova metoda odreivanje pozicije broda ............................. 34
3.5. Princip rada pojedinih vrsta irokompasa .............................................................. 37
3.6. Hiperbola kao linija pozicije, pogreke ................................................................... 38
3.7. Naini predoenja plana putovanja ........................................................................ 38
4. ..................................................................................................................................... 38
4.1. Klasifikacija pomorskih karata, sadraj karte, razmjeri .......................................... 38
4.2. Zbrojena i procijenjena pozicija.............................................................................. 39
4.3. Mjesni ekvatorski koordinatni sustav, raun mjesnog satnog kuta......................... 39
4.4. Poloaj broda snimanjem nebeskog(ih) tijela u razmaku vremena ........................ 39
4.5. irokompasni ponavljai i automatsko kormilo ...................................................... 40
4.6. Hiperboliki navigacijski sustavi: impulsni i fazni ................................................... 40
4.7. Podjela plana putovanja s obzirom na podruje plovidbe ...................................... 40
5. ..................................................................................................................................... 40
5.1. Sadraj karte, oznake i skraenice, katalozi karata, auriranje karata................... 40
5.2. Frekvencija pozicioniranja broda u obalnoj navigaciji ............................................ 41
5.3. Astronomsko-nautiki trokut .................................................................................. 42
5.4. Direktne metode odreivanje pozicije broda u astronomskoj navigaciji ................. 42
5.5. Kontrola devijacije irokompasa u obalnoj navigaciji ............................................. 42
5.6. Tonost i pouzdanost pojedinih sustava hiperbolike navigacije ........................... 42
1
SADRAJ
5.7. Planiranje oceanske i obalne plovidbe ................................................................... 42
6. ...................................................................................................................................... 43
6.1. Elektronske karte: rasterske i vektorske ECDIS ..................................................... 43
6.2. Plovidba po loksodromi .......................................................................................... 44
6.3. Vrste vremena u astronomskoj navigaciji i njihova pretvorba, datumska granica ... 45
6.4. Jednadba vremena ............................................................................................... 45
6.5. Primjena jedne stajnice u astronomskoj navigaciji ................................................. 45
6.6. Indukcijski kompas i laserski kompas ..................................................................... 46
6.7. Planiranje obalne plovidbe i plovidbe u pristupnim plovnim putovima .................... 46
7. ...................................................................................................................................... 47
7.1. Prirunici za navigaciju (peljari, popisi svjetionika, daljinari,...), auriranje prirunika
.............................................................................................................................. 47
7.2. Plovidba po ortodromi ............................................................................................ 47
7.3. Sekstant, optiki princip .......................................................................................... 47
7.4. Projekcija nebeskog tijela na Zemlju, subastralna toka ........................................ 48
7.5. Radionavigacija ...................................................................................................... 48
7.6. Relativno plotiranje ................................................................................................. 48
7.7. Planiranje plovidbe u lukim podrujima................................................................. 49
8. ...................................................................................................................................... 49
8.1. Godinjaci............................................................................................................... 49
8.2. Kombinirana plovidba ............................................................................................. 49
8.3. Mjerenje kutova sekstantom, instrumentalni ispravci ............................................. 50
8.4. Kontrola devijacije kompasa astronomskim opaanjima ........................................ 50
8.5. Radarska navigacija - princip rada radara .............................................................. 50
8.6. GPS, Glonass, princip rada .................................................................................... 51
8.7. Upotreba tehnike paralelnih indeksa pri planiranju plovidbe................................... 52
9. ...................................................................................................................................... 52
9.1. Metode kompenzacije magnetskog kompasa......................................................... 52
9.2. Plovidba u meuotonom podruju, plovidba u ratnim zonama ............................. 53
9.3. Visina Sunca i Mjeseca u trenutku pravog izlaza/zalaza ........................................ 53
9.4. Pozicija broda s veim brojem stajnica ................................................................... 54
9.5. Mjerenje udaljenosti i kuta radarom, kontrole radara i njegove funkcije ................. 54
9.6. Odreivanje poloaja broda GPS sustavom, diferencijalni GPS, pogreke ............ 54
9.7. Odreivanje toke zapoinjanja okreta broda (engl. WOP - wheel over point) u
ogranienim vodama ............................................................................................ 55
10. .................................................................................................................................... 56
10.1. Dubina mora, dubinomjeri. Vrste i princip rada, pogreke ................................... 56
10.2. Plovidba u rijekama ............................................................................................. 57
10.3. Sluajna pogreka sekstanta i ispravljanje .......................................................... 57
10.4. Pogreka pozicije broda odreena s dva pravca poloaja u astronomskoj navigaciji
........................................................................................................................... 58
10.5. Radarske smetnje i lani odjei, svojstva objekta i jaina odraza ....................... 58
10.6. Podmorsko akustini navigacijski sustavi ............................................................ 58
2
SADRAJ
Koritenje sigurnih azimuta i sigurnih pokrivenih smjerova pri upravljanju brodom
........................................................................................................................... 59
11. ................................................................................................................................... 59
11.1. Zemaljski magnetizam, geomagnetske karte ..................................................... 59
11.2. Plovidba u kanalima ........................................................................................... 60
11.3. Otkrivanje grube pogreke u astronomskoj navigaciji......................................... 60
11.4. Raun azimuta, visine i geografske irine u astronomskoj navigaciji.................. 60
11.5. Atmosferski (vremenski) uvjeti i domet radara .................................................... 61
11.6. Inercijalna navigacija, princip rada, pogreke ..................................................... 61
11.7. Odreivanje sigurnih voda s obzirom na slobodni prostor ispod kobilice (UKC) i
nain odreivanja "prozora morskih mijena" (engl. tidal window) ....................... 62
12. ................................................................................................................................... 63
12.1. Stalni i prolazni brodski magnetizam, demagnetizacija broda ............................ 63
12.2. Plovidba pod utjecajem struje i vjetra ................................................................. 63
12.3. Sumraci, definicija i trajanje ................................................................................ 63
12.4. Izbjegavanje sustavne pogreke, optimalni uvjeti za tonost pozicije ................ 64
12.5. Oblici radarskih slika, analiza i tumaenje .......................................................... 64
12.6. Brzinomjeri, vrste principi rada, pogreke ........................................................... 65
12.7. Odreivanje podruja u koje brod ne smije ui (engl. no-go areas) i granica
sigurnosti............................................................................................................ 65
13. ................................................................................................................................... 66
13.1. Meteoroloka plovidba, plovidba u podruju tropskog ciklona ............................ 66
13.2. Naini odreivanja pozicije u obalnoj navigaciji .................................................. 66
13.3. Linija pozicije u astronomskoj navigaciji, krunica, luk i pravac poloaja ............ 66
13.4. Identifikacija nebeskih tijela raunskim putem .................................................... 66
13.5. Usporedba klasinog i ARPA radara .................................................................. 67
13.6. Automatizacija u navigaciji: uporaba elektronskih raunala................................ 67
13.7. Izvori informacija koji se koriste pri planiranju pomorske plovidbe ..................... 67
14. ................................................................................................................................... 67
14.1. Podjela kompasa po konstrukciji i smjetaju na brodu ....................................... 67
14.2. Plovidba u sustavima odvojene plovidbe ............................................................ 68
14.3. Utjecaj morskih mijena na plovidbu .................................................................... 68
14.4. Tonost pozicije u astronomskoj navigaciji s dvije, tri i etiri stajnice ................. 68
14.5. EPIRB, SART, Racon, Ramark .......................................................................... 68
14.6. Integrirani navigacijski sustavi ............................................................................ 69
14.7. Vrste i nain koritenja "peljarskih" tehnika u ogranienim vodama ................... 70
15. ................................................................................................................................... 70
15.1. Svojstva magnetske rue kompasa .................................................................... 70
15.2. Plima i oseka ...................................................................................................... 70
15.3. Identifikatori nebeskih tijela ................................................................................ 71
15.4. Ispravci izmjerene visine nebeskih tijela sekstantom.......................................... 72
15.5. Brzinomjeri - pogreke brzinomjera .................................................................... 72
15.6. Ustroj zapovjednikog mosta i suvremeni elektroniki pomoni ureaji ............. 72
10.7.
SADRAJ
15.7. Faktori koji utjeu na planiranje oceanske plovidbe i izvori podataka ................. 72
16. .................................................................................................................................... 72
16.1. Oznaavanje plovnih putova ............................................................................... 72
16.2. Udaljenost i preeni put, brzina broda, pogreke ................................................ 73
16.3. Plovidba u podruju leda ..................................................................................... 74
16.4. Otklanjanje sluajne, instrumentalne i grube pogreke u odreivanju pozicije broda
........................................................................................................................... 74
16.5. Valna duljina radarskog vala ............................................................................... 74
16.6. VDR (engl. Voyage Data Recorder) podaci i analiza .......................................... 75
16.7. Planiranje plovidbe s obzirom na VTS podruja i izvori podataka ....................... 75
BONUS ............................................................................................................................... 76
TERESTRIKA NAVIGACIJA .......................................................................................... 76
ASTRONOMSKA NAVIGACIJA ....................................................................................... 80
Terestrika navigacija pismeno ....................................................................................... 88
Ucrtavanje pozicije broda na kartu ................................................................................... 89
Kontrola devijacije pokrivenim smjerom ........................................................................... 90
Greka vonje irokompasa ............................................................................................. 91
Loksodroma i ortodroma .................................................................................................. 91
Primjer zadatka kombinirane plovidbe sa skicom ............................................................. 96
Razina mora i dubina karte .............................................................................................. 97
Astronomska navigacija pismeno.................................................................................... 99
Izraun zemljopisne irine s pomou visine nebeskog tijela u meridijanu ...................... 100
Izraun zemljopisne irine sa Sjevernjaom................................................................... 101
Kontrola devijacije kompasa pomou azimuta Sjevernjae ............................................ 101
Kontrola devijacije kompasa opaanjem azimuta nebeskih tijela ................................... 102
Odreivanje pozicije broda i kontrola devijacije u astronomskoj navigaciji ..................... 103
Direktna metoda odreivanja pozicije broda (DOSSIEROVA) ....................................... 106
Visinska metoda ............................................................................................................. 108
RUKOVANJE TERETOM I STABILNOST BRODA.......................................................... 113
1. .................................................................................................................................... 113
1.1. Konstrukcijska i tehnoloka obiljeja brodova za prijevoz generalnog tereta ....... 113
1.2. Naprezanje brodske konstrukcije, poprene sile i momenti savijanja ................... 113
1.3. Podjela stabilnosti broda i osnovne znaajke ....................................................... 114
1.4. Proraun stabilnosti pri prijevozu ita ................................................................... 116
1.5. Planiranje ukrcaja i iskrcaja tereta ........................................................................ 122
1.6. Rukovanje teretom i prijevoz sirove nafte morem ................................................. 123
2. .................................................................................................................................... 123
2.1. Konstrukcijska i tehnoloka obiljeja brodova za prijevoz kontejnera ................... 123
2.2. Naprezanje brodske konstrukcije, deformacija brodskog trupa ............................ 124
2.3. Poetna poprena stabilnost broda ...................................................................... 124
2.4. Odreivanje posredne i korisne nosivosti broda pri planiranju ukrcaja ................. 126
2.5. Ventilacija brodskih skladita................................................................................ 126
4
SADRAJ
2.6. Planiranje rasporeda tereta pri prijevozu sirove nafte morem .............................. 127
3. ................................................................................................................................... 127
3.1. Konstrukcijska i tehnoloka obiljeja brodova za prijevoz rasutog tereta ............. 127
3.2. Lokalna naprezanja brodske konstrukcije ............................................................ 127
3.3. Stabilnost broda u neoteenom stanju ............................................................... 127
3.4. Utjecaj horizontalnog pomaka odnosno ukrcaja/iskrcaja tereta na stabilnost broda
........................................................................................................................... 128
3.5. Obiljeja opreme za rukovanje teretom, optereenja, nain rada ........................ 128
3.6. Planiranje rasporeda tereta pri prijevozu kemikalija morem ................................ 129
4. ................................................................................................................................... 129
4.1. Konstrukcijska i tehnoloka obiljeja brodova za prijevoz sirove nafte ................ 129
4.2. Uzduna stabilnost broda .................................................................................... 129
4.3. Konstrukcija i analiza krivulje statike stabilnosti ................................................. 131
4.4. Planiranje rasporeda tereta pri prijevozu opasnih tereta morem ......................... 134
4.5. Prijevoz drva i ostalih tereta na palubi ................................................................. 134
4.6. tete na teretu u pomorskom prijevozu ............................................................... 135
5. ................................................................................................................................... 135
5.1. Konstrukcijska i tehnoloka obiljeja brodova za prijevoz kemikalija ................... 135
5.2. Stabilnost broda pri veim kutovima nagiba ........................................................ 136
5.3. Uvjeti stabilnosti za razne vrste brodova ............................................................. 136
5.4. Priprema skladita za ukrcaj tereta ...................................................................... 137
5.5. Slaganje i privrivanje tereta, proraun sustava uvrenja ............................. 137
5.6. Plan rasporeda tereta .......................................................................................... 138
6. ................................................................................................................................... 138
6.1. Konstrukcijska i tehnoloka obiljeja brodova za prijevoz ukapljenih plinova ...... 138
6.2. Stabilnost broda u oteenom stanju ................................................................... 139
6.3. Dovoenje broda na eljeni gaz .......................................................................... 141
6.4. Planiranje rasporeda tereta i prijevoz kontejnera morem ..................................... 143
6.5. Priprema tankova za ukrcaj tereta na raznim vrstama brodova ........................... 143
6.6. Prijevoz opasnih tereta morem ............................................................................ 143
7. ................................................................................................................................... 145
7.1. Konstrukcijska i tehnoloka obiljeja RO-RO brodova ......................................... 145
7.2. Statika stabilnost broda ...................................................................................... 145
7.3. Utjecaj pomaka ili ukrcaja/iskrcaja tereta na uzdunu stabilnost broda ............... 145
7.4. Naela planiranja rasporeda tereta ...................................................................... 148
7.5. Rukovanje teretom i prijevoz kemikalija morem ................................................... 148
7.6. Odreivanje koliine tereta na brodu uz pomo gaza (Draft survey) ................... 149
8. ................................................................................................................................... 149
8.1. Konstrukcijska obiljeja putnikih brodova ........................................................... 149
8.2. Dinamika stabilnost broda .................................................................................. 150
8.3. Utjecaj pomaka ili ukrcaja/iskrcaja tereta na poprenu stabilnost broda .............. 151
8.4. Planiranje rasporeda tereta i prijevoz rasutih tereta morem ................................ 151
8.5. Rukovanje teretom i prijevoz ukapljenih plinova morem ...................................... 151
5
SADRAJ
8.6. Krcanje, slaganje i prijevoz RO-RO tereta morem ................................................ 151
9. .................................................................................................................................... 152
9.1. Konstrukcijska i tehnoloka obiljeja brodova za prijevoz tekih tereta ................ 152
9.2. Posebni sluajevi stabilnosti broda (nasukanog broda, pri dokovanju) ................ 152
9.3. Trimovanje broda premjetanjem ili ukrcajem/iskrcajem masa ............................ 152
9.4. Planiranje ukrcaja tereta s obzirom na zonu plovidbe, oznaka nadvoa .............. 153
9.5. Prijevoz rasutih tereta morem, primjena BC Kodeksa .......................................... 153
9.6. Prijevoz hlaenih tereta morem ............................................................................ 153
10. .................................................................................................................................. 153
10.1. Konstrukcijska i tehnoloka obiljeja brodova za prijevoz teglenica morem ...... 153
10.2. Utjecaj slobodnih povrina na stabilnost broda ................................................. 154
10.3. Raspored tereta s obzirom na naprezanja brodske konstrukcije ....................... 154
10.4. Krcanje broda u slanim, slankastim i slatkim vodama, utjecaj na gaz i deplasman
......................................................................................................................... 154
10.5. Planiranje rasporeda tereta i prijevoz ita morem ............................................. 154
10.6. Odreivanje koliine tekuih tereta (engl. UIlage survey) ................................. 154
Stabilnost broda pismeno .............................................................................................. 155
3. asnik palube .............................................................................................................. 155
Raun centracije ............................................................................................................ 155
Hidrostatske tablice ........................................................................................................ 161
1. asnik palube .............................................................................................................. 163
Odredi koliinu ukrcanog tereta ...................................................................................... 163
Dinamika stabilnost kod ukrcaja ita ............................................................................ 168
Prijelaz preko pliine - Dovoenje broda na ravnu kobilicu ............................................ 174
Proraun stabilnosti kod rada sa samaricom.................................................................. 176
Summer linija ................................................................................................................. 178
BONUS ............................................................................................................................. 180
MANEVRIRANJE BRODOM/PRAVILA O IZBJEGAVANJU SUDARA NA MORU ......... 181
1. .................................................................................................................................... 181
1.1. Pravila o izbjegavanju sudara na moru ................................................................... 181
1.2. Utjecaj poloaja toke okretanja broda (engl. pivotpoint) na manevriranje.............. 185
1.3. Faze kruga okretanja brodom ................................................................................. 185
1.4. Sidra i djelovanje sidra, manevar sidrenja s dva sidra i privez broda u etverovez . 186
1.5. Propisi IMO-a glede manevarskih obiljeja i prikaza manevarskih obiljeja broda .. 188
1.6. Manevriranje brodom na prilazu peljarskoj stanici ................................................... 188
2. .................................................................................................................................... 188
2.2. Koritenje radara pri izbjegavanju sudara ............................................................... 189
2.3. Vijak i djelovanje vijka, utjecaj na manevriranje brodom ......................................... 189
2.4. Elementi kruga okretanja broda .............................................................................. 190
2.5. Utjecaj toke okretanja broda (pivotpoint) na manevriranje uz pomo pramanog
porivnika ............................................................................................................... 190
6
SADRAJ
2.6. Prikaz manevarskih obiljeja broda (vrste prikaza i podaci) ................................... 191
3. ................................................................................................................................... 191
3.2. Koritenje ARPA ureaja pri izbjegavanju sudara .................................................. 191
3.3. Izboji i utjecaj izboja na manevriranje brodom ........................................................ 191
3.4. Manevriranje brodom pri privezu na jednu plutau ili pri privezu na vie plutaa ... 191
3.5. Kontrola male brzine - manevar kick ahead............................................................ 192
3.6. Manevar namjernog nasukanja .............................................................................. 192
4. ................................................................................................................................... 193
4.2. Mogunosti i ogranienja simuliranja manevra izbjegavanja sudara ...................... 193
4.3. Porivnici i djelovanje porivnika, utjecaj na manevriranje brodom ............................ 193
4.4. Manevriranje brodom koritenjem jednog ili dva sidra ............................................ 194
4.5. Tegljai za praenje broda (engl. escorting tugs), obiljeja i uinkovitost pri praenju
broda ...................................................................................................................... 194
4.6. Plovidba brodom u zonama odvojene plovidbe i podrujima VTS sustava ............. 195
5. ................................................................................................................................... 195
5.2. Analiza podataka pri koritenju ARPA ureaja ....................................................... 195
5.3. Sidra i djelovanje sidra, utjecaj na manevriranje brodom ....................................... 195
5.4. Kinetika energija broda pri plovidbi i pri pristajanju ............................................... 195
5.5. Manevriranje brodom pri dokovanju broda, ulasku i izlasku iz dokova, ispod mostova
...................................................................................................................................... 196
5.6. Manevar odsukanja broda vlastitim strojevima ....................................................... 196
6. ................................................................................................................................... 196
6.2. Manevar sidrenja jednim sidrom ............................................................................. 196
6.3. Zajedniko djelovanje vijka i kormila, utjecaj na manevriranje ................................ 197
6.4. Interakcija, utjecaj izmeu brodova pri mimoilaenju .............................................. 197
6.5. Vrste tegljaa, podjela, obiljeja ............................................................................. 198
6.6. Manevriranje brodom u nepovoljnim vremenskim uvjetima .................................... 199
7. ................................................................................................................................... 199
7.2. Utjecaj vrste poriva na manevriranje brodom ......................................................... 199
7.3. Interakcija, utjecaj izmeu brodova pri pretjecanju ................................................. 199
7.4. ASD tegljai (engl. Azimuth Stern Drive - azimutalni porivnici na krmi), obiljeja i
uinkovitost pri manevriranju .................................................................................. 199
7.5. Ljudski faktor u manevriranju brodom ..................................................................... 199
7.6. Postupak nakon sudara, udara ili nasukanja .......................................................... 200
8. ................................................................................................................................... 200
8.2. Vrste sila koje djeluju tijekom manevriranja ............................................................ 200
8.3. Utjecaj vjetra na brod i manevriranje brodom ......................................................... 201
7
SADRAJ
8.4. Utjecaj plitke vode (engl. shallow water effect) ........................................................ 201
8.5. Podjela tegljaa prema vrsti propulzije .................................................................... 201
8.6. Manevar nakon pada osobe u more, MOB - ovjek u moru .................................... 202
9. .................................................................................................................................... 203
9.2. Utjecaj toke okretanja broda (pivot point) na manevriranje uz pomo tegljaa...... 203
9.3. Utjecaj morskih struja na brod i manevriranje ......................................................... 205
9.4. Manevriranje brodom s dva vijka ............................................................................. 205
9.5. Utjecaj dubine na dodatni zagaaj (engl. squat) ...................................................... 205
9.6. Konvencionalni tegljai, obiljeja i uinkovitost pri manevriranju brodom ................ 206
10. .................................................................................................................................. 206
10.1. Pravila o izbjegavanju sudara na moru ................................................................. 206
10.2. Utjecaj upravljakih i navigacijskih sustava na plovidbu i manevriranje brodom ... 206
10.3. Utjecaj valova na brod i na manevriranje .............................................................. 206
10.4. Utjecaj ruba plovnog puta (engl. bank effect) ........................................................ 207
10.5. Kormilarenje u nudi .............................................................................................. 207
10.6. Tegljai s porivom na pramanom dijelu, obiljeja i uinkovitost pri manevriranju
brodom ............................................................................................................... 207
11. .................................................................................................................................. 207
11.2. Kormilo i djelovanje kormila ................................................................................... 207
11.3. Analiza manevarskih obiljeja broda ..................................................................... 207
11.4. Utjecaj toke okretanja na zakretanje djelovanjem kormila ................................... 208
11.5. Interakcija tegljaa i broda tijekom manevriranja ................................................... 209
11.6. Sustav priveza i djelovanje priveznih konopa ........................................................ 209
12. .................................................................................................................................. 210
12.2. Oprema za manevriranje brodom, utjecaj na manevriranje brodom ...................... 210
12.3. Utjecaj toke okretanja broda (pivotpoint) na okretanje broda upotrebom kormila 210
12.4. Manevriranje brodom pri pristajanju ili isplovljenju bez tegljaa ............................ 211
12.5. Sigurnost tijekom boravka broda na pristanitu ..................................................... 212
12.6. Manevar kad je sudar ili nasukanje neizbjeno ..................................................... 212
13. .................................................................................................................................. 212
13.2. Utjecaj vrste stroja i izvedbe prijenosa snage na vijak pri manevriranju brodom ... 212
13.3. Manevriranje brodom pri pristajanju ili isplovljenju uz koritenje tegljaa .............. 212
13.4. Manevriranje brodom s mlaznim porivom .............................................................. 212
13.5. Naela postave sustava priveza; djelovanje pri veznih konopa ............................. 213
13.6. Manevriranje u podrujima leda ............................................................................ 213
14. .................................................................................................................................. 213
14.2. imbenici koji utjeu na manevriranje brodom ...................................................... 213
14.3. Utjecaj plovnih putova, lukih akvatorija i vrsta obala na plovidbu i manevriranje . 213
8
SADRAJ
14.4. Manevriranje brodom, vrste i podjela .................................................................... 213
14.5. Sigurnost tegljaa pri manevriranju ...................................................................... 214
14.6. Tegljenje u izvanrednim okolnostima .................................................................... 214
15. ................................................................................................................................. 214
15.2. Odreivanje potrebne dubine ispod kobilice (UKC) za plovidbu i manevriranje brodom
...................................................................................................................................... 214
15.3. Manevriranje brodom pri privezu broda na brod u plovidbi ................................... 214
15.4. Naini tegljenja pri manevriranju brodom (podjele, analiza i primjena) ................. 214
15.5. Manevriranje velikim brodovima i brodovima neuobiajenih manevarskih svojstava
...................................................................................................................................... 215
15.6. Manevriranje pri spaavanju i pri poaru na brodu ............................................... 215
SIGURNOST NA MORU ...................................................................................................217
1. ................................................................................................................................... 217
1.1. COLREG - svrha i stupanje na snagu, stupanj obveznosti, openito o sadraju .... 217
1.2. Nasukanje broda - prosudba tete i neposredni postupci nakon nenamjernog
nasukanja ............................................................................................................. 218
1.3. Plovidbena straa - postupak u izvanrednim okolnostima ...................................... 219
1.4. Pirotehnika sredstva - smjetaj, broj i nain koritenja ......................................... 219
1.5. Sprjeavanje oneienja - mjere zatite pri prijevozu mineralnih ulja ................... 220
2. ................................................................................................................................... 221
2.1. ILO 147 - svrha i stupanje na snagu, stupanj obveznosti, openito o sadraju ...... 221
2.2. Gubitak poriva i napajanja - kormilarenje u nudi, tegljenje tankera i drugih brodova
...................................................................................................................................... 222
2.3. Poar na brodu - rukovoenjem gaenja strojarnice .............................................. 222
2.4. Plovidba broda - plovidba u magli i pri slaboj vidljivosti .......................................... 224
2.5. Sredstva za komunikaciju u nudi - obiljeja, smjetaj i nain rukovanja ............... 224
3. ................................................................................................................................... 224
3.1. SAR-svrha i stupanje na snagu, stupanj obveznosti, openito o sadraju, IAMSAR
...................................................................................................................................... 224
3.2. Plovidbena straa - dunosti u plovidbi, odreivanje poloaja ................................ 225
3.3. Poar na brodu - sredstva za gaenje poara i prijenosni ureaji za gaenje ........ 225
3.4. Splavi za spaavanje - smjetaj i odravanje, komunikacija sa spaavateljima ..... 226
3.5. Sprjeavanje oneienja - SOPEP plan i obveza izvjeivanja obalne drave ..... 227
4. ................................................................................................................................... 227
4.1. STCW - svrha i stupanje na snagu, stupanj obveznosti, openito o sadraju......... 227
4.2. Brodice za spaavanje - nain sputanja ............................................................... 228
4.3. Traganje i spaavanje - obveza pruanja pomoi i priprema broda za traganje ..... 229
4.4. Potonue broda - gubitak rezervnog uzgona, mogui uzroci i mjere sprjeavanja . 230
4.5. Sprjeavanje oneienja - doputeno oneienje mora mineralnim uljima i kodljivim
kemikalijama .......................................................................................................... 231
5. ................................................................................................................................... 232
9
SADRAJ
5.1. MARPOL - svrha i stupanje na snagu, stupanj obveznosti, openito o sadraju
pojedinih poglavlja ................................................................................................ 232
5.2. Traganje i spaavanje - odreivanje poloaja cilja, naini i prekid traganja ............ 233
5.3. Plovidba u nevremenu - priprema broda i manevriranje brodom ............................. 235
5.4. Splavi za spaavanje - sustavi za brzo naputanje roro putnikog broda, vrlo brza
brodica za prikupljanje .......................................................................................... 236
5.5. Sprjeavanje oneienja - postupci s brodskim otpadom, voenje Knjige otpada . 236
6. .................................................................................................................................... 236
6.1. Nadzor drave zastave - postupak u sluaju nezgode ili oteenja broda .............. 236
6.2. Plovidbena straa - suradnja s drugim lanovima posade ...................................... 238
6.3. Traganje i spaavanje - sustavi izvjeivanja s brodova ......................................... 238
6.4. Prsluci za spaavanje - svojstva i koritenje ........................................................... 239
6.5. Naputanje broda - postupci u splavima neposredno nakon naputanja ................ 240
7. .................................................................................................................................... 240
7.1. TONNAGE - svrha i stupanje na snagu, stupanj obveznosti, openito o sadraju .. 240
7.2. ISM ustroj i nain voenja spisa ........................................................................... 241
7.3. Plovidbena straa voenje brodskog dnevnika i drugih spisa .............................. 241
7.4. Poar na brodu - rukovoenje gaenjem teretnih prostora...................................... 242
7.5. Termozatitna sredstva smjetaj i koritenje ........................................................ 243
8. .................................................................................................................................... 244
8.1. Svjedodbe broda koje se odnose na sigurnost broda - temeljne svjedodbe, nain i
uvjeti izdavanja, rok valjanosti................................................................................. 244
8.2. Plovidbena straa - meteoroloko voenje broda ................................................... 244
8.3. Traganje i spaavanje - jedinice traganja i spaavanja ........................................... 245
8.4. Poar na brodu - konstruktivne mjere zatite i ugraeni sustavi za gaenje poara na
tankerima, brodica za spaavanje s protupoarnim sustavom ................................ 246
8.5. Sprjeavanje oneienja - postupak s otpadnim vodama ...................................... 247
9. .................................................................................................................................... 248
9.1. Nadzor drave zastave (engl. - FSC flag state control) - osnovni, redovni i izvanredni
pregledi ................................................................................................................... 248
9.2. Plovidba broda - postupci u vezi navigacijskih upozorenja ...................................... 248
9.3. Potonue broda - gubitak vrstoe, mogui uzroci i mjere sprjeavanja ................. 249
9.4. Brodica za spaavanje - koritenje pri naputanju broda, odravanje ..................... 249
9.5. Sprjeavanje oneienja - doputena oneienja mora mineralnim uljima i kodljivim
kemikalijama ........................................................................................................... 251
10. .................................................................................................................................. 251
10.1. Pomorski zakonik RH - obveze zapovjednika u pogledu sigurnosti plovidbe ........ 251
10.2. Plovidbena straa - preuzimanje strae ................................................................ 252
10.3. Traganje i spaavanje - ustroj slube traganja i spaavanja, RCC ....................... 252
10.4. Brodice za prikupljanje - oprema i nain koritenja ............................................... 253
10.5. Preivljavanje na moru - zatita od topline ............................................................ 255
11. .................................................................................................................................. 255
11.1. Nadzor drava luke - opseg i uestalost pregleda ................................................. 255
10
SADRAJ
11.2. Nadzor rada pripravnika (kadeta), voenje dnevnika ........................................... 257
11.3. Potonue broda - gubitak stabilnosti, mogui uzroci i mjere sprjeavanja ............ 258
11.4. Brodica za spaavanje s sustavom zraka - obveza posjedovanja, oprema i koritenje
...................................................................................................................................... 258
11.5. Sprjeavanje oneienja - mjere zatite pri prijevozu krutih kodljivih tvari ........ 259
12. ................................................................................................................................. 259
12.1. LOADLINE - svrha i stupanje na snagu, stupanj obveznosti, openito o sadraju 259
12.2. Plovidbena straa - postupak u sluaju dolaska zapovjednika na most ............... 259
12.3. Nasukanje broda - odsukanje i mjere predostronosti pri nasukanju .................... 259
12.4. Sredstva za komunikaciju u nudi - EPIRB (COSPAS-SARSAT, INMARSAT, VHF)
......................................................................................................................... 260
12.5. Preivljavanje na moru - koritenje Meunarodnog signalnog kodeksa ............... 261
13. ................................................................................................................................. 262
13.1. ISM - postupci u sluaju opasnosti, ovlatena osoba ........................................... 262
13.2. asnici i posada - svjedodbe o ovlatenjima, posjedovanje, zdravstveni uvjeti .. 263
13.3. Plovidba u nevremenu - prijam meteorolokih izvjea i izbjegavanje tropskog ciklona
...................................................................................................................................... 263
13.4. Brodice za spaavanje - postupci nakon naputanja broda .................................. 264
13.5. Sprjeavanje oneienja - mjere zatite pri prijevozu mineralnih ulja ................. 264
14. ................................................................................................................................. 264
14.1. ISM - obveznost i nain primjene, svjedodbe ...................................................... 264
14.2. Traganje i spaavanje - postupak u sluaju pada ovjeka u more ........................ 265
14.3. Gubitak poriva i napajanja - procjena stupnja opasnosti, postupci, komunikacije. 266
14.4. Naputanje broda - postupci u brodici neposredno nakon naputanja ................. 266
14.5. Sprjeavanje oneienja - naela prijevoza kemikalija i mjere zatite, IBC pravilnik
...................................................................................................................................... 266
15. ................................................................................................................................. 266
15.1. SOLAS- svrha i stupanje na snagu, stupanj obveznosti, naela, openito o sadraju
pojedinih poglavlja ................................................................................................ 266
15.2. Obveza uvjebavanja za sluaj opasnosti - raspored za uzbunu ......................... 267
15.3. Nasukanje broda - razlozi i postupak namjernog nasukanja................................. 268
15.4. Prsluci za spaavanje - broj, obiljeja i smjetaj ................................................... 268
15.5. Preivljavanje na moru - organizacija ivota u brodicama i splavima ................... 268
16. ................................................................................................................................. 269
16.1. Nadzor drava luke - postupak u sluaju utvrivanja nedostataka ....................... 269
16.2. Poar na brodu - uzroci i mjesta nastajanja .......................................................... 269
16.3. Pojas za spaavanje - namjena i smjetaj ............................................................ 270
16.4. Naputanje broda - znaci opasnosti i nain komunikacije sa spaavateljima, zatita
od hladnoe.......................................................................................................... 270
16.5. Sprjeavanje oneienja - mjere zatite pri ukrcaju goriva ................................. 271
17. ................................................................................................................................. 271
17.1. Organizacija i rukovoenje posadom .................................................................... 271
11
SADRAJ
17.2. Povrede i oboljenja - postupak u sluaju bolesti ili ozljeda putnika ili lana posade
....................................................................................................................................... 272
17.3. Brodica za prikupljanje - vrste i obveza posjedovanja ........................................... 272
17.4. Preivljavanje na moru - hipotermija i pruanje prve pomoi ................................ 272
17.5. Sprjeavanje oneienja - SOPEP i obveze prema obalnoj dravi u sluaju
oneienja ......................................................................................................... 273
18. .................................................................................................................................. 273
18.1. IMO- ustroj, zadae i nain rada, rezolucije (preporuke) ....................................... 273
18.2. Poar na brodu - rukovoenje gaenjem poara nastambi ................................... 274
18.3. Termozatitna odijela - smjetaj i koritenje .......................................................... 275
18.4. Naputanje broda - odluka o naputanju i raspored za uzbunu, znak za naputanje
broda..................................................................................................................... 276
18.5. Sprjeavanje oneienja - oneienje uljima, naini i priruna pomagala .......... 276
19. .................................................................................................................................. 276
19.1. Prijetnje sigurnosti brodu - postupak u sluaju napada pirata ili ratnih djelovanja . 276
19.2. Sudar i udar broda - prosudbe tete i neposredni postupci i komunikacije ............ 277
19.3. Brodica za prikupljanje - sputanje i nain koritenja ............................................ 277
19.4. Sredstva za komunikaciju u nudi - smjetaj i koritenje SART ureaja ............... 277
19.5. Sprjeavanje oneienja - dnevnik otpada, postupak s brodskim otpadom ......... 278
20. .................................................................................................................................. 278
20.1. Nadzor drave zastave - postupak u sluaju nezgode ili oteenja broda ............ 278
20.2. Traganje i spaavanje - postupak u sluaju pada ovjeka u more ........................ 278
20.3. Sredstva za spaavanja - vrste, smjetaj, koliina ................................................ 279
20.4. Poar na brodu - uzroci i mjesta nastajanja .......................................................... 279
20.5. Sprjeavanje oneienja - mjere predostronosti i postupak u sluaju oneienja
krutim tvarima ....................................................................................................... 279
ODRAVANJE BRODA .................................................................................................... 283
1. .................................................................................................................................... 283
1.1. Pojam korozije ......................................................................................................... 283
1.2. Konstrukcijski i tehnoloki uvjeti dobre zatite ......................................................... 283
1.3. Konzervacija suenjem atmosfere........................................................................... 284
1.4. Temeljni premaz ...................................................................................................... 284
1.5. Cinkova mjerna elektroda........................................................................................ 284
2. .................................................................................................................................... 284
2.1. tete koje korozija nanosi pomorskoj privredi ......................................................... 284
2.2. Tehnoloki uvjeti za dobru zatitu ........................................................................... 285
2.3. Predobrada povrine za dobru zatitu organskim premazima ................................. 285
2.4. Konzervacija uIjima ................................................................................................. 285
2.5. Aluminijeve zatitne anode...................................................................................... 285
3. .................................................................................................................................... 286
3.1. Korozija konstrukcionih materijala, odnos tete i uloenog rada u materijal............ 286
3.2. Zatita od korozije galvanskim prevlakama ............................................................. 286
12
SADRAJ
3.3. Pokrivni organski premaz ....................................................................................... 286
3.4. Konzervacija mastima ............................................................................................ 286
3.5. Magnezijeve anode ................................................................................................ 287
4. ................................................................................................................................... 287
4.1. Erozija..................................................................................................................... 287
4.2. Mjed - korozijska svojstva ....................................................................................... 287
4.3. Mehanizam zatite od korozije prevlaenjem organskih prevlaka .......................... 287
4.4. Konzervacija banana filmovima .............................................................................. 287
4.5. Princip katodne zatite............................................................................................ 288
5. ................................................................................................................................... 288
5.1. Kavitacija ................................................................................................................ 288
5.2. Atmosferski uvjeti za dobru zatitu organskim premazima ..................................... 288
5.3. Zavrni organski premaz ........................................................................................ 288
5.4. Konzervacija voskovima ......................................................................................... 289
5.5. lspitivanje kvalitete galvanskih prevlaka ................................................................. 289
6. ................................................................................................................................... 289
6.1. Abrazija................................................................................................................... 289
6.2. Bronca - korozijska svojstva ................................................................................... 289
6.3. Mehanizmi korozije ................................................................................................. 290
6.4. lspitivanje mokrog filma premaza ........................................................................... 290
6.5. Opravdanost zatite ................................................................................................ 290
7. ................................................................................................................................... 290
7.1. Ravnomjerna povrinska korozija ........................................................................... 290
7.2. Oksidne prevlake na metalima ............................................................................... 290
7.3. Kokonizacija ........................................................................................................... 291
7.4. Anode za katodnu zatitu narinutom strujom .......................................................... 291
7.5. Ispitivanje viskoziteta organskog premaza ............................................................. 291
8. ................................................................................................................................... 291
8.1. Oblici kemijske korozije .......................................................................................... 291
8.2. Nehrajui elik- korozijska svojstva ...................................................................... 291
8.3. Pokrivni premazi ..................................................................................................... 292
8.4. lnhibitori .................................................................................................................. 292
8.5. Konzervacija tiksotropnim uljima ............................................................................ 292
9. ................................................................................................................................... 292
9.1. Elektrokemijska korozija ......................................................................................... 292
9.2. Aluminij - korozijska svojstva .................................................................................. 292
9.3. lspitivanje debljine suhog organskog premaza bez razaranja ................................. 293
9.4. Pasivitet .................................................................................................................. 293
9.5. Bakar / bakreni sulfat mjerna elektroda .................................................................. 293
10. ................................................................................................................................. 294
10.1. Elektrokemijski potencijal metala .......................................................................... 294
10.2. elik - korozijska svojstva..................................................................................... 294
10.3. Ispitivanje adhezije suhog organskog premaza .................................................... 294
13
SADRAJ
10.4. Katodna zatita narinutom strujom ........................................................................ 294
10.5. Inhibitori rashladnih sustava .................................................................................. 294
11. .................................................................................................................................. 295
11.1. Plinska kemijska korozija ...................................................................................... 295
11.2. Sivi lijev - korozijska svojstva ................................................................................ 295
11.3. Galvanski lanak ................................................................................................... 295
11.4. Premazi protiv obratanja (engl. antifouling premazi)............................................ 295
11.5. Zatitni potencijal u morskoj vodi .......................................................................... 295
12. .................................................................................................................................. 296
12.1. Kemijska korozija u ne-elektrolitima ...................................................................... 296
12.2. Evans-ov dijagram................................................................................................. 296
12.3. Fosfatne prevlake .................................................................................................. 297
12.4. Samopolirajui premazi (engl. self polish premazi) ............................................... 297
12.5. Mjerne elektrode za laboratorijska ispitivanja ........................................................ 297
13. .................................................................................................................................. 297
13.1. Oblici korozionog napada ...................................................................................... 297
13.2. Kemijska korozija u elektrolitima ........................................................................... 298
13.3. Pourbaix-ov dijagram ............................................................................................ 298
13.4. Eloksiranje aluminija.............................................................................................. 298
13.5. Protektorska zatita ............................................................................................... 299
14. .................................................................................................................................. 299
14.1. Korozija legura ...................................................................................................... 299
14.2. Piting ..................................................................................................................... 299
14.3. Korozija pod djelovanjem lutajuih struja .............................................................. 299
14.4. Zatita drva ........................................................................................................... 299
14.5. Suenje atmosfere desikansima ........................................................................... 299
15. .................................................................................................................................. 299
15.1. Korozija pod djelovanjem izmjeninih struja .......................................................... 299
15.2. Korozija uz naprezanje .......................................................................................... 300
15.3. Nehrajui elik- korozijska svojstva ..................................................................... 300
15.4. Zatita od korozije oblaganjem .............................................................................. 300
15.5. Kontinuirano suenje atmosfere ............................................................................ 300
METEOROLOGIJA S OCEANOGRAFIJOM .................................................................... 301
1. .................................................................................................................................... 301
1.1. Povijesni razvoj meteorologije ................................................................................. 301
1.2. Zrane mase i atmosferske fronte ........................................................................... 301
1.3. Znaaj oceanologije - vodene povrine na zemlji .................................................... 304
1.4. Gibanje mora (morske struje i valovi) ...................................................................... 304
1.5. itanje meteorolokih i oceanolokih karata ........................................................... 305
2. .................................................................................................................................... 305
2.1. Poloaj Zemlje u svemiru; sastav, ustroj i toplinska energija atmosfere .................. 305
2.2. Ciklone umjerenih irina .......................................................................................... 306
14
SADRAJ
2.3. Morsko dno - reljefi sedimenti ................................................................................. 307
2.4. Morske struje .......................................................................................................... 307
2.5. itanje meteorolokih i oceanolokih karata........................................................... 308
3. ................................................................................................................................... 308
3.1.Temperatura zraka .................................................................................................. 308
3.2. Anticiklone .............................................................................................................. 310
3.3. Vrste morskih zaljeva ............................................................................................. 310
3.4. Izmjena vode izmeu susjednih morskih bazena ................................................... 310
4. ................................................................................................................................... 311
4.1. Atmosferski tlak ...................................................................................................... 311
4.2. Gibanja zraka u atmosferi, mjesni vjetrovi, valna gibanja ....................................... 311
4.3. Sastav morske vode, salinitet ................................................................................. 313
4.4. Vjetrovne struje; povrinska strujanja i promjene strujanja s dubinom ................... 313
5. ................................................................................................................................... 314
5.1. Vlanost zraka ........................................................................................................ 314
5.2. Oluje i ustrojstvo olujnog oblaka ............................................................................. 316
5.3. Svojstva morske vode ............................................................................................ 316
5.4. Razdioba osnovnih morskih struja na zemlji ........................................................... 317
6. ................................................................................................................................... 317
6.1. Adijabatski procesi i stabilnost atmosfere ............................................................... 317
6.2. Vrijeme u tropskim podrujima - pojasevi konvergencije, tropsko nevrijeme, pasati i
monsuni.................................................................................................................. 318
6.3. Svojstva morske i slatke vode ................................................................................ 319
6.4. Morski valovi ........................................................................................................... 320
7. ................................................................................................................................... 321
7.1. Geostrofiki, gradijentni i stvarni vjetar, turbulencije i trenje ................................... 321
7.2. Tropski cikloni i pripadne oceanografske pojave .................................................... 322
7.3. Toplinska energija mora, temperatura morske vode i njezina razdioba .................. 323
7.4. Vjetrovni valovi i valovi mrtvog mora, krianje valova ............................................. 324
8. ................................................................................................................................... 324
8.1. Hidroloki ciklus, oblaci i oborine ............................................................................ 324
8.2. Vremenska (i oceanoloka) analiza i prognoza, klimatoloki pregled, karte ........... 328
8.3. Slanost morske vode i njezina razdioba ................................................................. 330
8.4. Seizmiki ili potresni valovi, tsunami ....................................................................... 330
9. ................................................................................................................................... 331
9.1. Magla i vidljivost ..................................................................................................... 331
15
SADRAJ
9.2. Metode i ureaji za ispitivanje atmosfere i mora - meteoroloke (i oceanografske)
postaje, motrenja i izvjea, daljinska mjerenja, radar i satelit ................................ 332
9.3. Gustoa morske vode, ovisnost o temperaturi i tlaku .............................................. 333
9.4. Stojni val.................................................................................................................. 333
9.5. itanje meteorolokih i oceanolokih karata ........................................................... 333
10. .................................................................................................................................. 334
10.1. Meteoroloke pojave - hidro meteori ..................................................................... 334
10.2. Meteoroloko osiguranje pomorstva - ustrojstvo pomorske meteoroloke slube . 335
10.3. Optika svojstva mora ........................................................................................... 335
10.4. Dolazak valova na obalu ....................................................................................... 336
10.5. itanje meteorolokih i oceanolokih karata ......................................................... 336
11. .................................................................................................................................. 336
11.1. Vrste oborina i obiljeja ......................................................................................... 336
11.2. Meteoroloka izvjea i upozorenja; meteoroloka (i oceanoloka) dokumentacija
....................................................................................................................................... 336
11.3. Prozirnost, boja i svjetlucanje mora ....................................................................... 336
11.4. Morska doba ......................................................................................................... 337
12. .................................................................................................................................. 338
12.1. Ope atmosfersko kruenje ................................................................................... 338
12.2. Meteoroloka navigacija ........................................................................................ 338
12.3. Denivelacija mora .................................................................................................. 338
12.4. Led na moru; morski i kopneni led, utjecaj zaleivanja na pomorstvo, slube praenja
morskog leda ........................................................................................................ 338
POMORSKO PRAVO ....................................................................................................... 343
1. .................................................................................................................................... 343
1.1. Kategorije plovidbe broda u Republici Hrvatskoj ..................................................... 343
1.2. Konvencijske slobode otvorenog mora.................................................................... 343
1.3. Pojam neutralnosti u pomorskom ratu ..................................................................... 343
1.4. Stvarna prava na brodu i unifikacijski akti o stvarnim pravima ................................ 344
1.5. Razgranienje izmeu instituta spaavanja i instituta vaenja potonulih stvari ....... 344
1.6. Podjela pomorskog osiguranja, osnovne vrste ........................................................ 344
2. .................................................................................................................................... 345
2.1. Pravna podjela mora ............................................................................................... 345
2.2. Reim prolaska stranog ribarskog broda kroz teritorijalno more RH ....................... 346
2.3. Pojam ratita ........................................................................................................... 346
2.4. Vaenje potonule stvari, imovinsko-pravni odnosi i prava izvoaa radova ............ 347
2.5. Iznimke od konstitutivnosti upisa stvarnih prava na brodu ...................................... 347
2.6. Prava i obveze brodara i putnika temeljem unifikacijskih akata o prijevozu putnika i
prtljage .................................................................................................................... 347
3. .................................................................................................................................... 348
16
SADRAJ
3.1. Privremeni plovidbeni list, svojstva i funkcija .......................................................... 348
3.2. MARPOL konvencija/Protokol, svrha i sadraj konvencije i priloga ........................ 348
3.3. Pojam brodara ........................................................................................................ 348
3.4. Pripadak broda i njegova pravna sudbina............................................................... 348
3.5. Hipoteka na brodu, funkcija, znaenje i obuhvat .................................................... 348
3.6. Institut spaavanja kroz unifikacijske akte .............................................................. 349
4. ................................................................................................................................... 350
4.1. Pojam plutajueg objekta........................................................................................ 350
4.2. EpikontinentaIni pojas, suverena prava obalne drave .......................................... 350
4.3. Bitni elementi ugovora o pomorskom osiguranju .................................................... 350
4.4. Pojam ratnog broda ................................................................................................ 351
4.5. Unifikacijski akti o stvarnim pravima na brodu ........................................................ 351
4.6. Vremenska tablica, funkcija i znaenje ................................................................... 351
5. ................................................................................................................................... 351
5.1. Osnovni i dopunski rizici u pomorskom osiguranju ................................................. 351
5.2. Ovlasti zapovjednika broda..................................................................................... 352
5.3. Podjela ugovora o iskoritavanju brodova .............................................................. 352
5.4. Brodske isprave ...................................................................................................... 353
5.5. Ratna zona na moru ............................................................................................... 353
5.6. Hamburka pravila 1978., osnovne postavke ......................................................... 353
6. ................................................................................................................................... 353
6.1. Elementi individualizacije broda.............................................................................. 353
6.2. Pojam tranzitnog prolaska ...................................................................................... 354
6.3. Pojam i vrste polica u pomorskom osiguranju ........................................................ 354
6.4. Pojam konvoja u ratnom pravu na moru ................................................................. 354
6.5. Stojnice i raunanje stojnica ................................................................................... 354
6.6. Hako-Visbijska pravila 1924., osnovne postavke .................................................. 355
7. ................................................................................................................................... 355
7.1. Ope ogranienje odgovornosti brodara i unifikacijski akti ..................................... 355
7.2. Brodarski ugovori i vrste ......................................................................................... 355
7.3. Peljarenje i vrste peljarenja..................................................................................... 356
7.4. Ratna blokada na moru .......................................................................................... 356
7.5. Tehniki nadzor brodova, nain nadzora i tko ga obavlja ....................................... 356
7.6. STCW konvencija 1978/95, osnovne postavke ...................................................... 357
8. ................................................................................................................................... 358
8.1. Vrste upisnika brodova ........................................................................................... 358
8.2. SOLAS konvencija, osnovne postavke i sadraj ..................................................... 358
8.3. Ratni plijen na moru ................................................................................................ 359
8.4. Sudari brodova i podjela sudara, odgovornost za sudar ......................................... 359
8.5. Osobe u pomorskom trgovakom poslovanju ......................................................... 360
8.6. York-Anwerpenska pravila 1994. o zajednikoj havariji .......................................... 360
9. ................................................................................................................................... 361
9.1. Likvidacija i obraun zajednike havarije ................................................................ 361
17
SADRAJ
9.2. Pojam nekodljivog prolaska broda ......................................................................... 361
9.3. Kontrabanda u ratnom pravu ................................................................................... 362
9.4. Odgovornost brodara za tete koje pretrpi lan posade .......................................... 362
9.5. Udar broda i odgovornost za tete iz udara broda .................................................. 362
9.6. Meunarodni propisi o sudarima brodova ............................................................... 362
10. .................................................................................................................................. 362
10.1. Ugovor o tegljenju ................................................................................................. 362
10.2. Pravo spaavatelja na posebnu naknadu.............................................................. 363
10.3. Klupsko osiguranje broda ...................................................................................... 363
10.4. Protuneutralna pomo u ratu ................................................................................. 363
10.5. Vozarina i obraun vozarine .................................................................................. 364
10.6. Multimodalni prijevoz i osnovne postavke iz konvencije o meunarodnom
multimodalnom prijevozu robe 1980. .................................................................. 364
11. .................................................................................................................................. 365
11.1. Uloga i odgovornost peljara pri sudaru .................................................................. 365
11.2. Neista teretnica.................................................................................................... 365
11.3. Odgovornost vlasnika tankera za oneienje uljem i unifikacijski akt .................. 366
11.4. Franize u pomorskom osiguranju ........................................................................ 366
11.5. Ovlasti luke kapetanije......................................................................................... 366
11.6. Pojam plijenovnog redarstva u ratu na moru ......................................................... 367
ENGLESKI JEZIK ............................................................................................................. 369
1. .................................................................................................................................... 369
1.1. Aids to navigation .................................................................................................... 369
1.2. Electronic navigation ............................................................................................... 372
1.3. The use of present perfect ...................................................................................... 373
2. .................................................................................................................................... 374
2.1. Notice of readiness.................................................................................................. 374
2.2. Finding the ship's position ....................................................................................... 374
2.3. The perfect tenses................................................................................................... 377
3. .................................................................................................................................... 377
3.1. Note of protest ......................................................................................................... 377
3.2. Bills of lading ........................................................................................................... 378
3.3. The auxiliary verb do ............................................................................................... 378
4. .................................................................................................................................... 379
4.1. Bills of lading ........................................................................................................... 379
4.2. Non-demise charter party ........................................................................................ 379
4.3. Auxiliary verb to be .................................................................................................. 379
5. .................................................................................................................................... 380
5.1. Charter party ........................................................................................................... 380
5.2. Crew's duties ........................................................................................................... 380
5.3. The auxiliary verb to have ....................................................................................... 381
6. .................................................................................................................................... 382
18
SADRAJ
6.1. Types of ship .......................................................................................................... 382
6.2. Radar ...................................................................................................................... 383
6.3. The simple present ................................................................................................. 383
7. ................................................................................................................................... 383
7.1. The merchant ship and its organization .................................................................. 383
7.2. Meeting heavy weather .......................................................................................... 384
7.3. The use of preterite tense ....................................................................................... 385
8. ................................................................................................................................... 385
8.1. Electronic navigational aids .................................................................................... 385
8.2. Monitoring the ship's progress ................................................................................ 385
8.3. The future tense ..................................................................................................... 386
9. ................................................................................................................................... 386
9.1. The deck log ........................................................................................................... 386
9.2. Aids to navigation ................................................................................................... 387
9.3. The present tense ................................................................................................... 387
10. ................................................................................................................................. 387
10.1. Clearing anchor .................................................................................................... 387
10.2. Watches................................................................................................................ 387
10.3. The passive voice ................................................................................................. 388
11. ................................................................................................................................. 388
11.1. Watches................................................................................................................ 388
11.2. Loading a vessel ................................................................................................... 388
11.3. The future tenses .................................................................................................. 389
12. ................................................................................................................................. 389
12.1. Pilot on board ....................................................................................................... 389
12.2. Checks on electronic equipment ........................................................................... 389
12.3. Passive voice........................................................................................................ 389
13. ................................................................................................................................. 390
13.1. Preparations for towing ......................................................................................... 390
13.2. Log keeping .......................................................................................................... 390
13.3. The use of present perfect tense .......................................................................... 390
BONUS ..............................................................................................................................391
SEARCH PATTERNS BY IAMSAR (ex. MERSAR) ....................................................... 392
LITERATURA, IZVORI, VRELA ........................................................................................395
19
KAKO UITI?
Kako uiti?
Ispiti za 1. i 3. asnika palube zahtijevaju od Vas da u relativno kratkom vremenu (7-14 dana)
bude sposobni reproducirati sve to ste do tada nauili kroz srednju kolu, fakultet i kroz
navigaciju. Imati ovoliko raznoliku koliinu znanja dostupnu u svakom trenutku zahtjeva
pomno pripremanje plana uenja i izradu rasporeda.
Prolistajte sve cjeline i proitajte nasumice par redaka iz svake cjeline. Koje vas cjeline
privlae? Koje informacije smatrate zanimljivima i korisnima, a koje smatrate da su nevane?
Koje cjeline smatrate da e te lako usvojiti, a koje tee? Koliko vremena vam treba da rijeite
pojedine zadatke? Gdje ima prostora da se ubrzate? Kako se snalazite na digitronu?
Odredite neki limit koliko ete vremena dnevno odvojiti za usvajanje gradiva, te ukoliko uoite
da vam ide dobro, smanjite ili odravajte intenzitet. Ukoliko vam ide sporo, poveajte
intenzitet. Nemojte se preopteretiti! Radite redovno pauze u uenju jer mozak kao i svaki
drugi mii treba vjebu i odmor podjednako da bi se razvijao. Mislite na svoje zdravlje.
Redovno vjebajte i osigurajte sebi dovoljno sna.
Za pismene zadatke osim same teorije struke potrebno je imati jako vrste temelje osnovnih
znanja iz fizike, matematike, trigonometrije, geometrije i slino. Ako ve unaprijed znate da u
nekim podrujima imate upljine u znanju, nastojte ih rijeiti prve. Prebacivanje nepoznanice
na lijevu stranu jednadbe, sinusov i cosinusov pouak, osnovne formule iz fizike: moment
je sila puta krak, masa je volumen puta gustoa i slino, nepoznavanje ovih elemenata stvoriti
e vam nepotrebno dodatne probleme.
Zadatci e se mijenjati, podatci e se aurirati, brodovi e biti drugaiji, ali koji god da brod
dobili za proraun stabilnosti neke injenice ne mogu biti razliite. Koji god brod da dobili na
ispitu, ako se na njega ukrca teret na pramac, pramac e uroniti u vodu. Ako samarica
podigne teret preko desnog boka, brod e se nagnuti na desnu stranu. Ako brod eli ploviti
iz sjevera prema jugu, to ne moe uiniti kursovima od 0-90 i 270 360. Ako brod plovi iz
178 E i pomakne se za tri stupnja duine na istok njegova nova koordinata je 179 W.
Procijenite dali lake uite sami ili u grupi. Probajte pronai instruktora ili kolegu koji je ve
poloio da vam prui savjete i odgovore na pitanja. Nemojte sebi postavljati nemogue ciljeve
i smatrati da je pad ispita neto strano. Svi padnu negdje na nekom ispitu. Kad bi ispiti bili
takvi da ih svi poloe, onda ih ne bi imalo smisla odravati. Greke se uvijek mogu dogoditi.
I tu su da na njima uimo. Da se razvijamo kao osoba i kao pomorac. Greke nam grade
karakter.
Pripremajui ovaj prirunik ja sam napravila mnogo greaka, od nepoznavanja hrvatske
gramatike do krivo zbrojenih momenata i gazova. Stoga sam svaku rije i broj provjerila 20
puta. I opet sam dan prije putanja u tisak pronala jednu rije napisanu krivo prema hrvatskoj
gramatici. A vi ga evo drite u svojim rukama. Da li se provukla jo koja greka?
Saznajte na www.marinapomorac.com/kzp-korekcije.
Prijavite greke koje uoite. Help me help you.
20
UVOD
UVOD
TEORIJSKI DIO
Teorijski dio ovog prirunika sadri saetak materije koja se treba nauiti za ispite prikupljene
iz razne strune hrvatske i strane literature, enciklopedija, usmenih predavanja sa fakulteta,
radnog iskustva u struci, internetskih izvora i slino te su svi navedeni na kraju prirunika za
svako poglavlje zasebno ako elite znati vie ili ako vam saetak nije dovoljan da bi shvatili i
usvojili gradivo.
Prirunik je konceptiran na principu pitanje-odgovor prema grupama pitanja za pojedinani
predmet/cjelinu. Naravno, pojedinano je pravo ispitivaa da svoja pitanja proiri van okvira
obraenih u ovom priruniku, ali nastojala sam detaljno pokriti one elemente koji se najee
pojavljuju na ispitu, a one marginalne kao npr. hiperbolina navigacija samo u kratkim
informativnim crtama.
PISMENI DIO
Pismeni dio ovog prirunika sadri obrasce (ablone) koje moete upotrijebiti kao temelj za
izradu vlastitih ablona za rjeavanje zadataka koji se najee pojavljuju na ispitima. Ne
preporuam koritenje mojih ablona i tuih ablona bez da ste iste prouili jer svatko
prilagoava ablonu sebi te moe izostaviti neke elemente koji mu nisu potrebni, a bez kojih
Vi ne bi mogli rijeiti zadatak ispravno (npr. predznaci korekcija za trim u Draft survey
proceduri, veina pomoraca koristi logiku crtanjem skice zadanog stanja broda da bi odredili
predznake korekcija za trim ili u formuli stoji podatak 1,025 koji predstavlja gustou morske
vode, ukoliko je u zadatku zadana druga vrijednost za slanu vodu 1,025 se mora zamijeniti
zadanom vrijednou itd.).
Kako bi svaki pojedinani element i korak rjeavanja zadatka zahtijevao puno vei opseg
ovog prirunika, a ujedno neke procese rjeavanja kao to je rad na nautikoj karti,
konstrukcija linija pozicija na bijeloj karti i slino, je jako teko opisati rijeima i nepominim
slikama, zadatci su detaljno objanjeni u video uputama koje moete pronai na linku koji e
biti naveden u tekstu ili ako imate tu mogunost moete otii direktno na video skeniranjem
QR koda u tekstu.
Ukoliko dobijete na uvid ispitni zadatak u varijaciji kojoj nije naveden u priruniku ili rijeen u
video uputama moete ga dostaviti na marinapomorac@gmail.com te u relativno kratkom
roku oekivati odgovor i video upute za isti.
Postoji mogunost da za pojedine elemente ste naviknuli na druge oznake (npr.
MTC/MX/MCT ili Ts/UTC ili s/GHA). Kako bi se izbjegla konfuzija svaka oznaka e biti
definirana izrazom koji je meunarodno utvren, dok vi za rjeavanje moete koristiti oznake
na koje ste naviknuti.
Cilj je da uz pomo ovog prirunika i online video uputa budete sposobni samostalno se
pripremiti za ispit za prvog i treeg asnika palube.
21
UVOD
NAPOMENA
Poznata nam je svima ona stara izreka Tko radi taj i grijei tako da su uvijek mogue greke,
od tiskarskih, sluajnih, nenamjernih do grubih greaka. Neka poglavlja takoer doivljavaju
ee izmjene/auriranja od ostalih (kao npr. pomorsko pravo i elektronika navigacija) tako
da sve navedeno u priruniku je vaee do i ukljuujui godinu tiskanja.
Ukoliko uoite greku u priruniku ili u video uputama pozivam Vas da to dojavite direktno na
marina@marinapomorac.com ili marinapomorac@gmail.com kako bi se isto pravovremeno
korigiralo.
Greke u tiskanom izdanju ispravljat e se objavom korekcija na posebnom linku
www.marinapomorac.com/kzp-korekcije rezerviranom za objavu korekcija prirunika KZP
Korekcije Za Prirunik. Cilj je da ovaj prirunik bude ivi dokument koji e rasti zajedno sa
potrebama nautiara.
Sluajne i nenamjerne greke u video uputama koje ne mijenjaju bitno temu koja se obrauje
ispravljat e se anotacijama na samom video zapisu uz napomenu da e iste biti vidljive samo
dok se video gleda online, skidanjem videozapisa za offline gledanje anotacije nee biti
vidljive, ali e biti naznaene u opisu videozapisa.
Grube greke u video uputama (krivo oitane vrijednosti iz tablica, grube matematike
greke, nekorektnost u odnosu na vaea pravila i slino) korigirat e se izradom novog video
zapisa. Samim time, link na stariju verziju videozapisa e postati nevaei. Link na novu
verziju videozapisa bit e objavljen na posebnom djelu web stranice rezerviranom za objavu
korekcija prirunika.
Mag. ing. nautike Marina Mati
PRONAITE VIE NA WEB STRANICI
www.marinapomorac.com
22
UVOD
Tehnika brzog itanja/uenja
Neke reenice su rekonstruirane kako bi ih itatelji koji su ovladali tehnikom brzog
itanja/uenja* lake zapamtili, a samim time i lake uili. Osobama koje itaju prosjenom
brzinom ova rekonstrukcija nee imati negativan uinak (zanemariva je).
*Tehnike brzog itanja/uenja su razne metode pomou kojih itatelj moe bre i lake
proitati, shvatiti i usvojiti gradivo koje obrauje. Ovisno o nainu kako ste do sad obraivali
podatke, moete pronai metodu koja vam najvie odgovara. Laiki reeno metodama brzog
itanja preskaete rijei ili dijelove reenica koje nije potrebno itati jer iz konteksta znate to
se eli rei, jasno vam je znaenje cjeline na temelju proitanog dijela, a koristei mentalne
mape spajate iste ili sline dijelove zajedno kako bi poslije mogli lako prizvati potrebnu
informaciju kad zatreba.
PRIMJER
Zenit je toka na nebeskoj sferi koja se nalazi u sreditu vidljivoga dijela nebeske sfere,
vertikalno iznad glave opaaa.
TEHNIKOM BRZOG ITANJA/UENJA uoavamo najvanije dijelove i njih pamtimo:
Zenit je toka na nebeskoj sferi koja se nalazi u sreditu vidljivoga dijela nebeske sfere, vertikalno
iznad glave opaaa.
Decimalni zarez ili toka?

U hrvatskome pravopisu decimalna toka ne postoji. U pisanju decimalnih brojeva kao
pravopisni znak koji razdvaja cijele brojeve od desetinskih u skladu s pravopisnim pravilima
pie se zarez, a ne toka. Brojevni izraz est cijelih i sedam desetina pogreno je pisati: 6.7,
a pravilno je: 6,7.
Izvor: Hrvatski institut za jezik i jezikoslovlje
Vodite rauna da ovakav nain pisanja brojeva se razlikuje od drave do drave. Npr. zarez
koristi vei dio Europe, drave June Amerike i Rusija, a toku SAD, Meksiko, Kina, Kanada,
Australija itd.
Poznavanje ovih razlika je posebice vano prilikom koritenja proraunskih tablica iz raznih
izvora te morate prije raunskih operacija utvrditi to se koristi za odvajanje cijelih brojeva. U
hidrostatskim tablicama najee se toka koristi za odvajanje cijelih brojeva od ostatka, a
zarez naznauje tisuinke. Npr. 2,5 u HT Bellatrixa oznaava 2500 a ne 2.5.
23

Des

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Des

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MARINA MATI

Lektoriranje i grafika priprema

Knjiga je tiskana u oujku 2016. godine.

Tablica izmjena i dopuna prirunika / engl. AMENDMENTS

Mag. ing. nautike Marina Mati

PRONAITE VIE NA WEB STRANICI

Decimalni zarez ili toka?

You might also like