Professional Documents
Culture Documents
Dbybhy 2007 Koeri
Dbybhy 2007 Koeri
EK
DEPREM BLGELERDE YAPILACAK BALAR
HAKKIDA ESASLAR
BLM 1 GEEL HKMLER
1.1. KAPSAM
1.1.1 Bu Ynetmelik hkmleri, deprem blgelerinde yeni yaplacak binalar ile daha
nce yaplm mevcut binalara uygulanr.
1.1.2 Kullanm amac ve/veya tayc sistemi deitirilecek, deprem ncesi veya
sonrasnda performans deerlendirilecek ve glendirilecek olan mevcut binalar iin
uygulanacak hkmler Blm 7de verilmitir.
1.1.3 Bu Ynetmelik hkmleri, betonarme (yerinde dklm ve ngerilmeli veya
ngerilmesiz prefabrike), elik ve yma binalar ile bina tr yaplar iin geerlidir.
1.1.4 Ahap bina ve bina tr yaplara uygulanacak minimum koul ve kurallar, ilgili
ynetmelik hkmleri yrrle konuluncaya dek, Bayndrlk ve skan Bakanl
tarafndan saptanacak ve projeleri bu esaslara gre dzenlenecektir.
1.1.5 Binalar ve bina tr yaplar dnda, tasarmnn bu ynetmelik hkmlerine
gre yaplmasna izin verilen bina tr olmayan dier yaplar, Blm 2de, 2.12 ile
tanmlanan yaplarla snrldr. Bu balamda; kprler, barajlar, ky ve liman yaplar,
tneller, boru hatlar, enerji nakil hatlar, nkleer santrallar, doal gaz depolama tesisleri
gibi yaplar, tamam yer altnda bulunan yaplar ve binalardan farkl hesap ve gvenlik
esaslarna gre projelendirilen dier yaplar bu Ynetmeliin kapsam dndadr.
1.1.6 Bina tayc sistemini deprem hareketinden yaltmak amac ile, bina tayc
sistemi ile temelleri arasnda zel sistem ve gerelerle donatlan veya dier aktif ve
pasif kontrol sistemlerini ieren binalar, bu Ynetmeliin kapsam dndadr.
1.1.7 Bu Ynetmeliin kapsam dndaki yaplara uygulanacak koul ve kurallar,
kendi zel ynetmelikleri yaplncaya dek, ilgili Bakanlklar tarafndan ada
uluslararas standartlar gznnde tutularak saptanacak ve projeleri bu esaslara gre
dzenlenecektir.
1.2. GEEL LKELER
1.2.1 Bu Ynetmelie gre yeni yaplacak binalarn depreme dayankl tasarmnn
ana ilkesi; hafif iddetteki depremlerde binalardaki yapsal ve yapsal olmayan sistem
elemanlarnn herhangi bir hasar grmemesi, orta iddetteki depremlerde yapsal ve
yapsal olmayan elemanlarda oluabilecek hasarn snrl ve onarlabilir dzeyde
kalmas, iddetli depremlerde ise can gvenliinin salanmas amac ile kalc yapsal
hasar oluumunun snrlanmasdr. Mevcut binalarn deerlendirmesi ve
glendirilmesinde esas alnan performans kriterleri Blm 7de tanmlanmtr.
1.2.2 Bu Ynetmelie gre yeni binalarn tasarmnda esas alnacak tasarm depremi,
1.2.1de tanmlanan iddetli depreme kar gelmektedir. Blm 2, Tablo 2.3te
tanmlanan Bina nem Katsays I = 1 olan binalar iin, tasarm depreminin 50 yllk
bir sre iinde alma olasl %10dur. Farkl alma olaslkl depremler, mevcut
binalarn deerlendirmesi ve glendirilmesinde gznne alnmak zere Blm 7de
tanmlanmtr.
1.2.3 Bu Ynetmelikte belirtilen deprem blgeleri, Bayndrlk ve skan Bakanlnca
hazrlanan ve 18/04/1996 tarihli ve 96/8109 sayl Bakanlar Kurulu karar ile yrrle
konulan Trkiye Deprem Blgeleri Haritasndaki birinci, ikinci, nc ve drdnc
derece deprem blgeleridir.
1.2.4 Bu Ynetmelie gre deprem blgelerinde yaplacak binalar, malzeme ve iilik
koullar bakmndan Trk Standartlarna ve Bayndrlk ve skan Bakanl Genel
Teknik artnamesi kurallarna uygun olacaktr.
2.1. KAPSAM
2.1.1 1.2.3de tanmlanan deprem blgelerinde yeni yaplacak tm yerinde dkme ve
prefabrike betonarme binalar ile elik binalar ve bina tr yaplarn depreme dayankl
olarak hesaplanmasnda esas alnacak deprem ykleri ve uygulanacak hesap kurallar bu
blmde tanmlanmtr. Yma binalara ilikin kurallar ise Blm 5de verilmitir.
2.1.2 Bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn hesabna ilikin
kurallar Blm 6da verilmitir.
2.1.3 Bina trnde olmayan, ancak bu blmde verilen kurallara gre hesaplanmasna
izin verilen yaplar, 2.12de belirtilenlerle snrldr.
2.1.4 Mevcut binalarn deprem performanslarnn deerlendirilmesi ve glendirilmesi
iin uygulanacak hesap kurallar Blm 7de verilmitir.
2.2. GEEL LKE VE KURALLAR
2.2.1. Bina Tayc Sistemlerine likin Genel lkeler
2.2.1.1 Bir btn olarak deprem yklerini tayan bina tayc sisteminde ve ayn
zamanda tayc sistemi oluturan elemanlarn her birinde, deprem yklerinin temel
zeminine kadar srekli bir ekilde ve gvenli olarak aktarlmasn salayacak yeterlikte
rijitlik, kararllk ve dayanm bulunmaldr.
2.2.1.2 Deme sistemleri, deprem kuvvetlerinin tayc sistem elemanlar arasnda
gvenle aktarlmasn salayacak dzeyde rijitlik ve dayanma sahip olmaldr. Yeterli
olmayan durumlarda, demelerde uygun aktarma elemanlar dzenlenmelidir.
2.2.1.3 Binaya aktarlan deprem enerjisinin nemli bir blmnn tayc sistemin
snek davran ile tketilmesi iin, bu Ynetmelikte Blm 3 ve Blm 4de belirtilen
snek tasarm ilkelerine titizlikle uyulmaldr.
2.2.1.4 2.3.1de tanmlanan dzensiz binalarn tasarmndan ve yapmndan
kanlmaldr. Tayc sistem planda simetrik veya simetrie yakn dzenlenmeli ve
Tablo 2.1de A1 bal ile tanmlanan burulma dzensizliine olabildiince yer
verilmemelidir. Bu balamda, perde vb rijit tayc sistem elemanlarnn binann
burulma rijitliini arttracak biimde yerletirilmesine zen gsterilmelidir. Dey
dorultuda ise zellikle Tablo 2.1de B1 ve B2 balklar ile tanmlanan ve herhangi bir
katta zayf kat veya yumuak kat durumu oluturan dzensizliklerden kanlmaldr.
2.2.1.5 Blm 6, Tablo 6.1de tanmlanan (C) ve (D) gruplarna giren zeminlere
oturan kolon ve zellikle perde temellerindeki dnmelerin tayc sistem hesabna
etkileri, uygun idealletirme yntemleri ile gznne alnmaldr.
2.2.2. Deprem Yklerine likin Genel Kurallar
2.2.2.1 Binalara etkiyen deprem yklerinin belirlenmesi iin, bu blmde aksi
belirtilmedike, 2.4te tanmlanan Spektral vme Katsays ve 2.5te tanmlanan Deprem
Yk Azaltma Katsays esas alnacaktr.
lgili
Maddeler
2.3.2.1
2.3.2.2
2.3.2.2
lgili
Maddeler
2.3.2.3
2.3.2.1
2.3.2.4
(i)max
(i)min
i +1 inci kat
demesi
Deprem
dorultusu
i inci kat
demesi
ekil 2.1
Ab
Ab1
Ab2
Ab = Ab1 + Ab2
A2 tr dzensizlik durumu I
Ab / A > 1/3
Ab : Boluk alanlar toplam
A : Brt kat alan
A2 tr dzensizlik durumu II
Kesit A-A
A2 tr dzensizlik durumu II ve III
ekil 2.2
ay
Ly
Ly
ay
ay
ax
Ly
ax
Lx
ax
ay
ax
ax
Lx
Lx
A3 tr dzensizlik durumu:
ax > 0.2 Lx ve ayn zamanda ay > 0.2 Ly
ekil 2.3
ekil 2.4
(b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kirie oturmas durumunda, kiriin btn
kesitlerinde ve ayrca gznne alnan deprem dorultusunda bu kiriin baland
dm noktalarna birleen dier kiri ve kolonlarn btn kesitlerinde, dey ykler ve
depremin ortak etkisinden oluan tm i kuvvet deerleri %50 orannda arttrlacaktr.
(c) st katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.
(d) Perdelerin binann herhangi bir katnda, kendi dzlemleri iinde kirilerin stne
aklk ortasnda oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.
9
(2.1)
Sae (T ) = A(T ) g
2.4.1. Etkin Yer vmesi Katsays
Denk.(2.1)de yer alan Etkin Yer vmesi Katsays, Ao , Tablo 2.2de tanmlanmtr.
TABLO 2.2 ETK YER VMES KATSAYISI (Ao)
Deprem Blgesi
1
2
3
4
Ao
0.40
0.30
0.20
0.10
Bina nem
Katsays (I)
1.5
1.4
1.2
1.0
10
S (T ) = 1 + 1.5
S (T ) = 2.5
T
TA
T
S (T ) = 2.5 B
T
(0 T TA )
(TA < T TB )
0.8
(2.2)
(TB < T )
TA
(saniye)
0.10
0.15
0.15
0.20
TB
(saniye)
0.30
0.40
0.60
0.90
2.5
0.8
1.0
TA
TB
ekil 2.5
11
12
(b) 2.5.1.4te tanmlananlarn dnda, tayc sistemi sadece sneklik dzeyi normal
erevelerden oluan betonarme ve elik binalar, HN 25 m olmak koulu ile
yaplabilir.
TABLO 2.5 TAIYICI SSTEM DAVRAI KATSAYISI (R)
Sneklik
Dzeyi
ormal
Sistemler
Sneklik
Dzeyi
Yksek
Sistemler
5
7
6
6
8
7
13
14
15
Toplam Ykseklik
Snr
Bina Tr
Her bir katta burulma dzensizlii katsaysnn
bi 2.0 koulunu salad binalar
Her bir katta burulma dzensizlii katsaysnn
bi 2.0 koulunu salad ve ayrca B2 tr
dzensizliinin olmad binalar
Tm binalar
HN 25 m
HN 40 m
HN 40 m
Vt =
WA(T1 )
0.10 Ao I W
Ra (T1 )
(2.4)
W = wi
(2.5)
i=1
(2.6)
n
0.80
0.60
0.30
Vt = FN + Fi
(2.7)
i=1
(2.8)
2.7.2.3 Toplam edeer deprem yknn FN dnda geri kalan ksm, inci kat
dahil olmak zere, bina katlarna Denk.(2.9) ile datlacaktr.
Fi = (Vt FN )
wi H i
N
(2.9)
wj H j
j=1
2.7.2.4 Bodrum katlarnda rijitlii st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
perdelerinin bulunduu ve bodrum kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram
olarak alt binalarda, bodrum katlarna ve stteki katlara etkiyen edeer deprem
ykleri, aada belirtildii zere, ayr ayr hesaplanacaktr. Bu ykler, st ve alt katlarn
birleiminden oluan tayc sisteme birlikte uygulanacaktr.
(a) stteki katlara etkiyen toplam edeer deprem yknn ve edeer kat deprem
yklerinin 2.7.1.1, 2.7.2.2 ve 2.7.2.3e gre belirlenmesinde, bodrumdaki rijit evre
perdeleri gznne alnmakszn Tablo 2.5ten seilen R katsays kullanlacak ve
sadece stteki katlarn arlklar hesaba katlacaktr. Bu durumda ilgili btn tanm ve
bantlarda temel st kotu yerine zemin katn kotu gznne alnacaktr. 2.7.4.1e gre
birinci doal titreim periyodunun hesabnda da, fiktif yklerin belirlenmesi iin sadece
stteki katlarn arlklar kullanlacaktr (ekil 2.6b).
(b) Rijit bodrum katlarna etkiyen edeer deprem yklerinin hesabnda, sadece bodrum
kat arlklar gznne alnacak ve Spektrum Katsays olarak S(T) = 1 alnacaktr. Her
bir bodrum katna etkiyen edeer deprem yknn hesabnda, Denk.(2.1)den bulunan
spektral ivme deeri ile bu katn arl dorudan arplacak ve elde edilen elastik
ykler, Ra(T) = 1.5 katsaysna blnerek azaltlacaktr (ekil 2.6c).
(c) stteki katlardan bodrum katlarna geite yer alan ve ok rijit bodrum perdeleri ile
evrelenen zemin kat deme sisteminin kendi dzlemi iindeki dayanm, bu hesapta
elde edilen i kuvvetlere gre kontrol edilecektir.
17
FN + FN
FN + FN
wN
wN
Fi
wi
HN
Fi
wi
w2
Hi
HN
w1
Vt
w2
Hi
Fbk
wbk
w1
Fbk = Ao I wbk / 1.5
Vt
(a)
(b)
(c)
ekil 2.6
2.7.3. Gznne Alnacak Yerdeitirme Bileenleri ve Deprem Yklerinin
Etkime oktalar
2.7.3.1 Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her katta
iki yatay yerdeitirme bileeni ile dey eksen etrafndaki dnme, bamsz
yerdeitirme bileenleri olarak gznne alnacaktr. Her katta 2.7.2ye gre belirlenen
edeer deprem ykleri, ek dmerkezlik etkisinin hesaba katlabilmesi amac ile,
gznne alnan deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i
kadar kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve ayrca kat ktle merkezine uygulanacaktr
(ekil 2.7).
2.7.3.2 Tablo 2.1de tanmlanan A2 tr dzensizliin bulunduu ve demelerin
yatay dzlemde rijit diyafram olarak almad binalarda, demelerin yatay
dzlemdeki ekildeitirmelerinin gznne alnmasn salayacak yeterlikte bamsz
statik yerdeitirme bileeni hesapta gznne alnacaktr. Ek dmerkezlik etkisinin
hesaba katlabilmesi iin, her katta eitli noktalarda dal bulunan tekil ktlelere
etkiyen edeer deprem yklerinin her biri, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat
boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlacaktr (ekil 2.8).
2.7.3.3 Binann herhangi bir iinci katnda Tablo 2.1de tanmlanan A1 tr
dzensizliin bulunmas durumunda, 1.2 < bi 2.0 olmak koulu ile, 2.7.3.1 ve/veya
2.7.3.2ye gre bu katta uygulanan %5 ek dmerkezlik, her iki deprem dorultusu iin
Denk.(2.10)da verilen Di katsays ile arplarak bytlecektir.
Di = bi
1.2
(2.10)
18
Bx
ey
x deprem
dorultusu
By
ey
ex
ey = 0.05By
ex
ex = 0.05Bx
y deprem
dorultusu
ekil 2.7
Bx
ejx ejx
ejx = 0.05Bx
ekil 2.8
2.7.4. Binann Birinci Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi
2.7.4.1 Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanmas durumunda, binann deprem
dorultusundaki hakim doal periyodu, Denk.(2.11) ile hesaplanan deerden daha
byk alnmayacaktr.
N
2
mi d fi
i=1
T1 = 2 N
Ffi d fi
i=1
1/ 2
(2.11)
iinci kata etkiyen fiktif yk gsteren Ffi , Denk.(2.9)da (Vt FN) yerine herhangi bir
deer (rnein birim deer) konularak elde edilecektir (ekil 2.9).
2.7.4.2 Denk.(2.11) ile hesaplanan deerden bamsz olarak, bodrum kat(lar) hari
kat says > 13 olan binalarda doal periyod, 0.1den daha byk alnmayacaktr.
19
wN
Ffi =
wi H i
N
wi
Ffi
wj H j
dfi
j=1
Hi
ekil 2.9
2.7.5. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki Kuvvetler
Tayc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dorultularndaki depremlerin ortak etkisi
altnda, tayc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dorultularndaki i kuvvetler, en
elverisiz sonucu verecek ekilde Denk.(2.12) ile elde edilecektir (ekil 2.10).
Ba = Bax 0.30 Bay
(2.12)
x deprem
dorultusu
b a
b a
a b
a
a
b
a
a
b
b
y deprem
dorultusu
ekil 2.10
2.8. MOD BRLETRME YTEM
Bu yntemde maksimum i kuvvetler ve yerdeitirmeler, binada yeterli sayda doal
titreim modunun her biri iin hesaplanan maksimum katklarn istatistiksel olarak
birletirilmesi ile elde edilir.
20
SaR (Tn ) =
Sae (Tn )
Ra (Tn )
(2.13)
Elastik tasarm ivme spektrumunun 2.4.4e gre zel olarak belirlenmesi durumunda,
Denk.(2.13)te Sae(Tn) yerine, ilgili zel spektrum ordinat gznne alnacaktr.
2
N
Lxn
0.90 mi
Mn
i=1
n=1
n=1
2
Lyn
n=1
n=1
Mn
M yn =
(2.14)
0.90 mi
i=1
Denk.(2.14)te yer alan Lxn ve Lyn ile modal ktle Mnnin ifadeleri, kat demelerinin
rijit diyafram olarak alt binalar iin aada verilmitir:
N
Lxn = mi xin
i=1
Mn =
2
(mi xin +
i=1
Lyn = mi yin
i=1
mi 2yin +
(2.15)
mi 2in )
21
2.8.3.2 Bodrum katlarnda rijitlii st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
perdelerinin bulunduu ve bodrum kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram
olarak alt binalarn hesabnda, sadece bodrum katlarn stndeki katlarda etkin
olan titreim modlarnn gznne alnmas ile yetinilebilir. Bu durumda, Edeer
Deprem Yk Yntemi iin verilen 2.7.2.4n (a) paragrafnn karl olarak Mod
Birletirme Yntemi ile yaplacak hesapta, bodrumdaki rijit evre perdeleri gznne
alnmakszn Tablo 2.5ten seilen R katsays kullanlacak ve sadece stteki katlarn
ktleleri gznne alnacaktr. 2.7.2.4n (b) ve (c) paragraflar ise aynen
uygulanacaktr.
2.8.4. Mod Katklarnn Birletirilmesi
Binaya etkiyen toplam deprem yk, kat kesme kuvveti, i kuvvet bileenleri,
yerdeitirme ve greli kat telemesi gibi byklklerin her biri iin ayr ayr
uygulanmak zere, her titreim modu iin hesaplanan ve ezamanl olmayan maksimum
katklarn istatistiksel olarak birletirilmesi iin uygulanacak kurallar aada
verilmitir:
2.8.4.1 Tm < Tn olmak zere, gznne alnan herhangi iki titreim moduna ait doal
periyotlarn daima Tm / Tn < 0.80 koulunu salamas durumunda, maksimum mod
katklarnn birletirilmesi iin Karelerin Toplamnn Kare Kk Kural uygulanabilir.
2.8.4.2 Yukarda belirtilen koulun salanamamas durumunda, maksimum mod
katklarnn birletirilmesi iin Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural uygulanacaktr.
Bu kuraln uygulanmasnda kullanlacak apraz korelasyon katsaylarnn hesabnda,
modal snm oranlar btn titreim modlar iin %5 olarak alnacaktr.
2.8.5. Hesaplanan Byklklere likin Altsnr Deerleri
Gznne alnan deprem dorultusunda, 2.8.4e gre birletirilerek elde edilen bina
toplam deprem yk VtBnin, Edeer Deprem Yk Ynteminde Denk.2.4ten
hesaplanan bina toplam deprem yk Vtye orannn aada tanmlanan deerinden
kk olmas durumunda (VtB < Vt), Mod Birletirme Yntemine gre bulunan tm i
kuvvet ve yerdeitirme byklkleri, Denk.(2.16)ya gre bytlecektir.
BD =
Vt
BB
VtB
(2.16)
22
(a) Kuvvetli yer hareketi ksmnn sresi, binann birinci doal titreim periyodunun 5
katndan ve 15 saniyeden daha ksa olmayacaktr.
(b) retilen deprem yer hareketinin sfr periyoda kar gelen spektral ivme deerlerinin
ortalamas Aogden daha kk olmayacaktr.
(c) Yapay olarak retilen her bir ivme kaydna gre %5 snm oran iin yeniden
bulunacak spektral ivme deerlerinin ortalamas, gznne alnan deprem
dorultusundaki birinci (hakim) periyod T1e gre 0.2T1 ile 2T1 arasndaki periyodlar
iin, 2.4te tanmlanan Sae(T) elastik spektral ivmelerinin %90ndan daha az
olmayacaktr. Zaman tanm alannda dorusal elastik analiz yaplmas durumunda,
azaltlm deprem yer hareketinin elde edilmesi iin esas alnacak spektral ivme
deerleri Denk.(2.13) ile hesaplanacaktr.
2.9.2. Kaydedilmi veya Benzetirilmi Deprem Yer Hareketleri
Zaman tanm alannda yaplacak deprem hesab iin kaydedilmi depremler veya
kaynak ve dalga yaylm zellikleri fiziksel olarak benzetirilmi yer hareketleri
kullanlabilir. Bu tr yer hareketleri retilirken yerel zemin koullar da uygun biimde
gznne alnmaldr. Kaydedilmi veya benzetirilmi yer hareketlerinin kullanlmas
durumunda en az deprem yer hareketi retilecek ve bunlar 2.9.1de verilen tm
koullar salayacaktr.
(2.17)
23
Denk.(2.17)de di ve di1 , her bir deprem dorultusu iin binann iinci ve (i1)inci
katlarnda herhangi bir kolon veya perdenin ularnda azaltlm deprem yklerine gre
hesaplanan yatay yerdeitirmeleri gstermektedir. Ancak 2.7.4.2deki koul ve ayrca
Denk.(2.4)te tanmlanan minimum edeer deprem yk koulu dinin ve inin
hesabnda gznne alnmayabilir.
2.10.1.2 Her bir deprem dorultusu iin, binann iinci katndaki kolon veya perdeler
iin etkin greli kat telemesi, i , Denk.(2.18) ile elde edilecektir.
i = R i
(2.18)
2.10.1.3 Her bir deprem dorultusu iin, binann herhangi bir iinci katndaki kolon
veya perdelerde, Denk.(2.18) ile hesaplanan i etkin greli kat telemelerinin kat
iindeki en byk deeri (i)max, Denk.(2.19)da verilen koulu salayacaktr:
(i ) max
0.02
hi
(2.19)
2.10.2.1 Gznne alnan deprem dorultusunda her bir katta, kinci Mertebe
Gsterge Deeri, inin Denk.(2.20) ile verilen koulu salamas durumunda, ikinci
mertebe etkileri yrrlkteki betonarme ve elik yap ynetmeliklerine gre
deerlendirilecektir.
N
(i )ort wj
i =
j=i
Vi hi
0.12
(2.20)
Burada (i)ort , iinci kattaki kolon ve perdelerde hesaplanan azaltlm greli kat
telemelerinin kat iindeki ortalama deeri olarak 2.10.1.1e gre bulunacaktr.
24
2.10.3.1 2.10.3.2ye gre daha elverisiz bir sonu elde edilmedike derz boluklar,
her bir kat iin komu blok veya binalarda elde edilen yerdeitirmelerin karelerinin
toplamnn karekk ile aada tanmlanan katsaysnn arpm sonucunda bulunan
deerden az olmayacaktr. Gznne alnacak kat yerdeitirmeleri, kolon veya
perdelerin baland dm noktalarnda hesaplanan azaltlm di yerdeitirmelerinin
kat iindeki ortalamalar olacaktr. Mevcut eski bina iin hesap yaplmasnn mmkn
olmamas durumunda eski binann yerdeitirmeleri, yeni bina iin ayn katlarda
hesaplanan deerlerden daha kk alnmayacaktr.
(a) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin btn katlarda ayn
seviyede olmalar durumunda = R / 4 alnacaktr.
(b) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin, baz katlarda olsa bile,
farkl seviyelerde olmalar durumunda, tm bina iin = R / 2 alnacaktr.
2.10.3.2 Braklacak minimum derz boluu, 6 m ykseklie kadar en az 30 mm
olacak ve bu deere 6 mden sonraki her 3 mlik ykseklik iin en az 10 mm
eklenecektir.
2.10.3.3 Bina bloklar arasndaki derzler, depremde bloklarn btn dorultularda
birbirlerinden bamsz olarak almasna olanak verecek ekilde dzenlenecektir.
2.11. YAPISAL IKITILARA, MMAR ELEMALARA, MEKAK VE
ELEKTRK DOAIMA ETKYE DEPREM YKLER
2.11.1 Binalarda balkon, parapet, baca, vb konsol olarak binann tayc sistemine
bal, ancak bamsz alan yapsal kntlar ile cephe, ara blme panolar, vb yapsal
olmayan tm mimari elemanlara uygulanacak; mekanik ve elektrik donanmlar ile
bunlarn bina tayc sistem elemanlarna balantlarnn hesabnda kullanlacak edeer
deprem ykleri Denk.(2.21) ile verilmitir.
H
f e = 0.5 Ao I we 1 + 2 i
HN
(2.21)
25
2
3
3
4
2
2
4
(*)
2.13.1 Tasarm yaplan bina iin, Tablo 2.1de tanmlanan dzensizlik trleri ayrntl
olarak irdelenecek, eer varsa, binada hangi tr dzensizliklerin bulunduu ak olarak
belirtilecektir.
2.13.2 Seilen sneklik dzeyi yksek veya normal tayc sistemin Blm 3 veya
Blm 4teki koullara gre tanm ak olarak yaplacak ve Tablo 2.5ten R
katsaysnn seim nedeni belirtilecektir.
26
27
bk
bw
D
d
fcd
fck
fctd
fyd
fyk
fywd
fywk
Hcr
Hw
h
hk
b
n
w
Ma
(Md)t
Mpa
Mpi
Mpj
Mp
Mp
(Mp)t
Mra
Mri
Mrj
(Mr)t
Mr
M
d
dm
s
Vc
Vd
Vdy
Ve
Vik
Vis
Vkol
Vr
Vt
i
v
s
sh
= Kolonun kiriler arasnda arasnda kalan serbest ykseklii, kiriin kolon veya
perde yzleri arasnda kalan serbest akl
= Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
= Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
= Perdenin taban kesitinde yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem
yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan moment
= Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda fck , fyk ve eliin peklemesi
gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
= Kiriin sol ucu ideki kolon yznde fck , fyk ve eliin peklemesi gznne
alnarak hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
= Kiriin sa ucu jdeki kolon yznde fck , fyk ve eliin peklemesi gznne
alnarak hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
= Dm noktasna birleen kirilerin moment kapasitelerinin toplam
= Kolonun serbest yksekliinin st ucunda fck , fyk ve eliin peklemesi
gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
= Perdenin taban kesitinde fck , fyk ve eliin peklemesi gznne alnarak
hesaplanan moment kapasitesi
= Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin alt ucunda fcd ve fydye gre
hesaplanan tama gc momenti
= Kiriin sol ucu ideki kolon veya perde yznde fcd ve fydye gre hesaplanan
pozitif veya negatif tama gc momenti
= Kiriin sa ucu jdeki kolon veya perde yznde fcd ve fydye gre hesaplanan
negatif veya pozitif tama gc momenti
= Perdenin taban kesitinde fcd ve fydye gre hesaplanan tama gc momenti
= Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin st ucunda fcd ve fydye gre
hesaplanan tama gc momenti
= Kolonun serbest yksekliinin st ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
= Yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan eksenel kuvvet
= Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
basn kuvvetlerinin en by
= Enine donat aral, spiral donat adm
= Betonun kesme dayanmna katks
= Yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan kesme kuvveti
= Kiriin herhangi bir kesitinde dey yklerden meydana gelen
basit kiri kesme kuvveti
= Kolon, kiri ve perdede enine donat hesabnda esas alnan kesme kuvveti
= Binann iinci katndaki tm kolonlarda gznne alnan deprem
dorultusunda Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
= Binann iinci katnda, Denk.3.3n hem alttaki hem de stteki dm
noktalarnda saland kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda
Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
= Dm noktasnn stnde ve altnda Blm 2ye gre hesaplanan kolon
kesme kuvvetlerinin kk olan
= Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
= Blm 2ye gre binaya etkiyen toplam deprem yk (taban kesme kuvveti)
= Herhangi bir iinci katta hesaplanan Vis / Vik oran
= Perdede kesme kuvveti dinamik bytme katsays
= Donat ap
= Ba kiriinde kullanlan apraz donat demetinin yatayla yapt a
= Kiri mesnedinde stteki veya alttaki ekme donats oran
= Kolonda spiral donatnn hacmsal oran [ s = 4Aos (D s ) ]
= Perdede yatay gvde donatlarnn hacmsal oran [(sh)min = 0.0025]
29
3.1. KAPSAM
3.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarn tayc sistem
elemanlarnn boyutlandrlmas ve donatlmas, bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre
yaplacaktr. Betonarme bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 6da verilmitir.
3.1.2 Bu blmde belirtilen kural ve koullar, yerinde dkme monolitik betonarme
binalar ile, aksi belirtilmedike, tayc sistemi betonarme ve/veya ngerilmeli beton
elemanlardan oluan prefabrike binalar iin geerlidir.
3.1.3 Bu blmn kapsam iindeki betonarme binalarn yatay yk tayc sistemleri;
sadece erevelerden, sadece perdelerden veya ereve ve perdelerin birleiminden
oluabilir.
3.1.4 Beton dayanmnn C50den daha yksek olduu betonarme binalar ile tayc
sistem elemanlarnda donat olarak elik profillerin kullanld binalar bu blmn
kapsam dndadr.
3.2. GEEL KURALLAR
3.2.1. Betonarme Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
Depreme kar davranlar bakmndan, betonarme binalarn yatay yk tayc
sistemleri, aada tanmlanan iki snfa ayrlmtr. Bu iki snfa giren sistemlerin karma
olarak kullanlmasna ilikin zel durum ve koullar, Blm 2deki 2.5.4te verilmitir.
3.2.5. Malzeme
3.2.5.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarda C20den daha dk
dayanml beton kullanlamaz.
3.2.5.2 Tm deprem blgelerinde, TS-500deki tanma gre kalite denetimli, bakm
yaplm ve vibratrle yerletirilmi beton kullanlmas zorunludur. Ancak, kendinden
yerleen beton kullanld durumlarda, vibratrle beton yerletirilmesine gerek yoktur.
3.2.5.3 Etriye ve iroz donats ile deme donats dnda, nervrsz donat elii
kullanlamaz. Ayrca, 3.2.5.4te belirtilen elemanlar hari olmak zere, betonarme
tayc sistem elemanlarnda S420den daha yksek dayanml donat elii
kullanlmayacaktr. Kullanlan donatnn kopma birim uzamas %10dan az
olmayacaktr. Donat eliinin deneysel olarak bulunan ortalama akma dayanm, ilgili
elik standardnda ngrlen karakteristik akma dayanmnn 1.3 katndan daha fazla
olmayacaktr. Ayrca, deneysel olarak bulunan ortalama kopma dayanm, yine deneysel
olarak bulunan ortalama akma dayanmnn 1.15 katndan daha az olmayacaktr.
3.2.5.4 Kirili sistemlerin demelerinde, kirisiz demelerde, dili deme
tablalarnda, etriyelerde, bodrum katlarn evresindeki d perde duvarlarnn
gvdelerinde, deprem yklerinin tmnn bina ykseklii boyunca perdeler tarafndan
tand ve 3.6.1.2de Denk.(3.14) ile verilen koullarn her ikisinin de saland
binalarn perde gvdelerinde S420den daha yksek dayanml donat elii
kullanlabilir.
3.2.6. ekme Donatlarnn Kenetlenme Boyu
Bu blmde aksi belirtilmedike, kancal ve kancasz ekme donats ubuklar iin
gerekli kenetlenme boylar TS-500de verilen kurallara gre saptanacaktr.
31
135
ap 5etr
6(10)
80 mm (100 mm)
ekil 3.1
3.2.8.1 zel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece kvrml kancalar
bulunacaktr. zel deprem irozlarnda ise bir uta 90 derece kvrml kanca yaplabilir.
Bu durumda kolonun veya perdenin bir yznde, kanca kvrmlar 135 derece ve 90
derece olan irozlar hem yatay hem de dey dorultuda artmal olarak
dzenlenecektir. 135 derece kvrml kancalar, enine donat apn gstermek zere,
32
3.2.8.2 zel deprem etriyeleri boyuna donaty dtan kavrayacak ve kancalar ayn
boyuna donat etrafnda kapanacaktr. zel deprem irozlarnn ap ve aral,
etriyelerin ap ve aral ile ayn olacaktr. irozlar, her iki ularnda mutlaka boyuna
donatlar saracaktr. Etriyeler ve irozlar beton dklrken oynamayacak biimde
skca balanacaktr.
3.3. SEKLK DZEY YKSEK KOLOLAR
3.3.1. Enkesit Koullar
3.3.1.1 Dikdrtgen kesitli kolonlarn en kk boyutu 250 mmden ve enkesit alan
75000 mm2 den daha az olmayacaktr. Dairesel kolonlarn ap en az 300 mm olacaktr.
3.3.1.2 Kolonun brt enkesit alan, dm dey ykler ve deprem yklerinin ortak
etkisi altnda hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by olmak zere,
Ac dm / (0.50 fck) koulunu salayacaktr.
3.3.2. Boyuna Donat Koullar
3.3.2.1 Kolonlarda boyuna donat brt alan kesitin %1inden az, %4nden fazla
olmayacaktr. En az donat, dikdrtgen kesitli kolonlarda 416 veya 614, dairesel
kolonlarda ise 614 olacaktr.
3.3.2.2 Bindirmeli ek yaplan kesitlerde boyuna donat oran %6y gemeyecektir.
3.3.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi
3.3.3.1 Kolon boyuna donatlarnn bindirmeli ekleri, mmkn olabildiince
3.3.4.2de tanmlanan kolon orta blgesinde yaplmaldr. Bu durumda bindirmeli
ek boyu, TS-500de ekme donats iin verilen kenetlenme boyu bye eit olacaktr.
3.3.3.2 Boyuna donatlarn bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas
durumunda ise, aadaki koullara uyulacaktr:
(a) Boyuna donatlarn %50sinin veya daha aznn kolon alt ucunda eklenmesi
durumunda bindirmeli ek boyu, bnin en az 1.25 kat olacaktr.
(b) Boyuna donatlarn %50den fazlasnn kolon alt ucunda eklenmesi durumunda
bindirmeli ek boyu, bnin en az 1.5 kat olacaktr. Temelden kan kolon filizlerinde de
bu koula uyulacaktr.
(c) Yukardaki her iki durumda da, bindirmeli ek boyunca 3.3.4.1de tanmlanan
minimum enine donat kullanlacaktr.
3.3.3.3 Katlar arasnda kolon kesitinin deimesi durumunda, boyuna donatnn
kolon-kiri birleim blgesi iinde deye gre eimi 1/6dan daha fazla olmayacaktr.
Kesit deiiminin daha fazla olmas durumunda veya en st kat kolonlarnda; alttaki
kolonun boyuna donatsnn kar taraftaki kiriin iindeki kenetlenme boyu, TS-500de
ekme donats iin verilen kenetlenme boyu bnin 1.5 katndan ve 40den daha az
33
b
a
a
e
(a+b) 1.5 b
(a+b) 40
b 12
e 1.5 b
e 40
(a+b+c) 1.5 b
(a+b+c) 40
c 12
ekil 3.2
3.3.4. Enine Donat Koullar
3.3.7.6ya gre daha elverisiz bir durum elde edilmedike, kolonlarda kullanlacak
minimum enine donatya ilikin koullar, kolon sarlma blgeleri iin 3.3.4.1de ve
kolon orta blgesi iin 3.3.4.2de verilmitir (ekil 3.3). Tm kolon boyunca, 3.2.8de
tanmlanan zel deprem etriyeleri ve zel deprem irozlar kullanlacaktr.
3.3.4.1 Her bir kolonun alt ve st ularnda zel sarlma blgeleri oluturulacaktr.
Sarlma blgelerinin her birinin uzunluu, deme st kotundan yukarya doru veya
kolona balanan en derin kiriin alt yznden balayarak aaya doru llmek zere,
kolon kesitinin byk boyutundan (dairesel kesitlerde kolon apndan), kolon serbest
yksekliinin 1/6sndan ve 500 mmden az olmayacaktr. Konsol kolonlarda sarlma
blgesi kolon alt ucunda oluturulacak ve uzunluu kolon byk boyutunun 2 katndan
az olmayacaktr. Sarlma blgelerinde kullanlacak enine donatya ilikin koullar
aada verilmitir. Bu donatlar temelin iinde de, 300 mm den ve en byk
boyuna donat apnn 25 katndan az olmayan bir ykseklik boyunca devam
ettirilecektir. Ancak, anak temellere mesnetlenen kolonlarda, sarlma blgesindeki
enine donat anak ykseklii boyunca devam ettirilecektir.
(a) Sarlma blgelerinde 8den kk apl enine donat kullanlmayacaktr. Bu
blgede, boyuna dorultudaki etriye ve iroz aral en kk enkesit boyutunun
1/3nden ve 100 mmden daha fazla, 50 mmden daha az olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan
34
(b) Etriyeli kolonlarda d > 0.20 Ac fck olmas durumunda sarlma blgelerindeki
minimum toplam enine donat alan, Denk.(3.1)de verilen koullarn elverisiz olann
salayacak ekilde hesaplanacaktr. Bu hesapta kolonun ekirdek boyutu bk , her iki
dorultu iin ayr ayr gznne alnacaktr (ekil 3.3).
Ash 0.30 s bk [(Ac / Ack ) 1](f ck / f ywk )
Ash 0.075 s bk (f ck / f ywk )
(3.1)
(c) Spiral donatl kolonlarda d > 0.20 Ac fck olmas durumunda sarlma blgelerindeki
enine donatnn minimum hacmsal oran, Denk.(3.2)deki koullarn elverisiz olann
salayacak ekilde hesaplanacaktr.
s 0.45 [(Ac / Ack ) 1](f ck / f ywk )
s 0.12 (f ck / f ywk )
(3.2)
(3.3)
35
ekil 3.3
36
Deprem
yn
Mra
Mra
Mrj
Mri
Deprem
yn
Mri
Mrj
Mr
Mr
ekil 3.4
3.3.6. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu
3.3.6.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc
sistemlerde, gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
Denk.(3.4)n salanmas koulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz dm
noktalarnda Denk.(3.3)n salanamam olmasna izin verilebilir.
i = Vis /Vik 0.70
(3.4)
d 0.10 Ac fck koulunu salayan kolonlar, Denk. (3.3) salamasalar bile, Visnin
hesabnda gznne alnabilir.
3.3.6.2 Denk.(3.4)n salanmas durumunda, 0.70 i 1.00 aralnda, Denk.
(3.3)n hem alttaki, hem de stteki dm noktalarnda saland kolonlara etkiyen
eilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/i) oran ile arplarak arttrlacaktr.
Denk. (3.3) salamayan kolonlar, kesitlerinde oluan dey yk ve deprem etkileri
altnda donatlacaktr.
3.3.6.3 Herhangi bir katta Denk.(3.4)n salanamamas durumunda, sadece
erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc sistemlerdeki
tm ereveler sneklik dzeyi normal ereve olarak gznne alnacak ve Tablo 2.5e
gre tayc sistem davran katsays deitirilerek hesap tekrarlanacaktr. Blm 2
deki 2.5.4.1de belirtildii zere sneklik dzeyi normal erevelerin, sneklik dzeyi
yksek perdelerle birarada kullanlmas da mmkndr.
37
(3.5)
(3.6)
Daha kesin hesap yaplmad durumlarda, Mpi 1.4 Mri ve Mpj 1.4 Mrj olarak
alnabilir. Mp momenti, kolonlarn dm noktasna birleen ularnda Blm 2ye
gre elde edilmi bulunan momentler orannda kolonlara datlacak ve datm
sonucunda ilgili kolonun alt veya st ucunda elde edilen moment, Denk.(3.5)te Ma
veya M olarak gznne alnacaktr.Depremin her iki yn iin Denk.(3.6) ayr ayr
uygulanacak ve elde edilen en byk Mp deeri datmda esas alnacaktr.
Denk.(3.3)n salanm olmasna karn Denk.(3.5)teki Ma veya Mnn hesab,
gvenli tarafta kalmak zere, 3.3.7.3e gre de yaplabilir.
3.3.7.3 Denk.(3.3)n salanamad dm noktasna birleen kolonlarn ularndaki
momentler, kolonlarn moment kapasiteleri olarak hesaplanacak ve Denk. (3.5)te Ma
ve/veya M olarak kullanlacaktr. Moment kapasiteleri, daha kesin hesap yaplmad
durumlarda, Mpa 1.4 Mra ve Mp 1.4 Mr olarak alnabilir. Mpa ve Mp momentlerinin
hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu momentleri en byk yapan d eksenel
kuvvetleri gznne alnacaktr.
3.3.7.4 Temele balanan kolonlarn alt ucundaki Ma momenti de, 3.3.7.3e gre
moment kapasiteleri olarak hesaplanacaktr.
3.3.7.5 Denk.(3.5) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, yk katsaylar ile arplm
dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme kuvveti Vdden
daha kk olmayacak ve ayrca Denk.(3.7) ile verilen koullar salayacaktr.
Denk.(3.7)deki ikinci koulun salanamamas durumunda, kesit boyutlar gerei kadar
byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
Ve Vr
Ve 0.22 Aw f cd
(3.7)
3.3.7.6 Kolon enine donatsnn Ve kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, Vc , TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 3.3.4.1de tanmlanan
kolon sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yklerinden
oluan kesme kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha
1
38
byk olmas ve ayn zamanda d 0.05Ac fck koulunun salanmas halinde, betonun
kesme dayanmna katks Vc = 0 alnacaktr.
ekil 3.5
39
Ve
1.4 Mr
n
1.4 Mra
Ve
Yksek kiri
veya
dolgu duvar
ekil 3.6
3.4. SEKLK DZEY YKSEK KRLER
3.4.1. Enkesit Koullar
3.4.1.1 Kolonlarla birlikte ereve oluturan veya perdelere kendi dzlemleri iinde
balanan kirilerin enkesit boyutlarna ilikin koullar aada verilmitir:
(a) Kiri gvde genilii en az 250 mm olacaktr. Gvde genilii, kiri ykseklii ile
kiriin birletii kolonun kirie dik geniliinin toplamn gemeyecektir.
(b) Kiri ykseklii, deme kalnlnn 3 katndan ve 300 mmden daha az, kiri
gvde geniliinin 3.5 katndan daha fazla olmayacaktr.
(c) Kiri ykseklii, serbest akln 1/4nden daha fazla olmamaldr. Aksi durumda
3.4.2.5 uygulanacaktr.
(d) Kiri genilii ve ykseklii ile ilgili olarak yukarda belirtilen snrlamalar,
kolonlara mafsall olarak balanan betonarme ya da ngerilmeli prefabrike kiriler, ba
kirili (boluklu) perdelerin ba kirileri ve ereve kirilerine kolon-kiri dm
noktalar dnda saplanan ikincil kiriler iin geerli deildir.
3.4.1.2 Kiri olarak boyutlandrlp donatlacak tayc sistem elemanlarnda, tasarm
eksenel basn kuvvetinin d 0.1Ac fck koulunu salamas zorunludur. Aksi durumda,
bu elemanlar 3.3e gre kolon olarak boyutlandrlp donatlacaktr.
3.4.2. Boyuna Donat Koullar
3.4.2.1 Kiri mesnetlerinde ekme donatlarnn minimum oran iin Denk.(3.8) ile
verilen koula uyulacaktr.
0.8 f ctd / f yd
(3.8)
40
ekil 3.7
(b) Manonlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak birer donat
atlayarak uygulanacak ve birbirine komu iki ekin merkezleri arasndaki boyuna uzaklk
600 mmden daha az olmayacaktr.
3.4.4. Enine Donat Koullar
Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki
blge, Sarlma Blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 3.2.8de tanmlanan
zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne
uzakl en ok 50 mm olacaktr. 3.4.5.3e gre daha elverisiz bir deer elde
edilmedike, etriye aralklar kiri yksekliinin 1/4n, en kk boyuna donat
apnn 8 katn ve 150 mmyi amayacaktr (ekil 3.8). Sarlma blgesi dnda,
TS-500de verilen minimum enine donat koullarna uyulacaktr.
3.4.5. Kirilerin Kesme Gvenlii
3.4.5.11 Kirilerde enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti, Ve , depremin
soldan saa veya sadan sola etkimesi durumlar iin ayr ayr ve elverisiz sonu
verecek ekilde, Denk.(3.9) ile bulunacaktr (ekil 3.9).
Ve = Vdy (M pi + M pj ) / n
1
(3.9)
42
50 mm
sk
hk
Kiri
sarlma
blgesi
= 2 hk
Kiri
sarlma
blgesi
= 2 hk
s k hk / 4
sk 8 ( = en kk boyuna donat ap)
sk 150 mm
ekil 3.8
Kiri ularndaki moment kapasiteleri, daha kesin hesap yaplmad durumlarda,
Mpi 1.4 Mri ve Mpj 1.4 Mrj olarak alnabilir. Dey ykler ile birlikte Ra = 2
alnarak Blm 2ye gre depremden hesaplanan kesme kuvvetinin Denk. (3.9) ile
hesaplanan Veden kk olmas durumunda, Ve yerine bu kesme kuvveti
kullanlacaktr.
3.4.5.2 Denk.(3.9) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, Denk.(3.10) ile verilen koullar
salayacaktr. Denk.(3.10)daki ikinci koulun salanamamas durumunda, kesit
boyutlar gerei kadar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
Ve Vr
(3.10)
Ve 0.22 bw d f cd
3.4.5.3 Kiri enine donatsnn Ve kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, Vc, TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 3.4.4te tanmlanan kiri
sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yklerinden oluan
kesme kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha byk
olmas halinde, betonun kesme dayanmna katks Vc = 0 alnacaktr. Hibir durumda
pliyelerin kesme dayanmna katklar gznne alnmayacaktr.
Mpj 1.4 Mrj
n
Vdyi
Vdyj
(Mpi + Mpj) / n
ekil 3.9
43
(3.11)
Kiriin kolona sadece bir taraftan sapland ve br tarafta devam etmedii durumlar
iin As2 = 0 alnacaktr.
3.5.2.2 Herhangi bir birleim blgesinde Denk.(3.11) ile hesaplanan kesme kuvveti,
gznne alnan deprem dorultusunda hibir zaman aada verilen snrlar
amayacaktr (ekil 3.10). Bu snrlarn almas durumunda, kolon ve/veya kiri kesit
boyutlar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
(a) Kuatlm birleimlerde:
Ve 0.60 bj h fcd
(3.12)
Ve 0.45 bj h fcd
(3.13)
44
bw2
bw3
Va
As1
C2
1.25As2fyk
1.25As1fyk
C1
As2
V
Vkol = min (Va , V)
b1
bw1
b2
(Bkz. 3.5.2.1)
b
Deprem
dorultusu
bw4
h
ekil 3.10
3.6. SEKLK DZEY YKSEK PERDELER
3.6.1. Enkesit Koullar
3.6.1.1 Perdeler, planda uzun kenarnn kalnlna oran en az yedi olan dey tayc
sistem elemanlardr. 3.6.1.2 ve 3.6.1.3te belirtilen zel durumlar dnda, gvde
blgesindeki perde kalnl kat yksekliinin 1/20sinden ve 200 mmden az
olmayacaktr. Bu perdelerde, u blgesindeki perde kalnl snrlar 3.6.2.1de
verilmitir.
3.6.1.2 Tayc sistemi sadece perdelerden oluan binalarda, Denk.(3.14) ile verilen
koullarn her ikisinin de salanmas durumunda perde kalnl, binadaki en yksek
katn yksekliinin 1/20sinden ve 150 mmden az olmayacaktr.
Ag / Ap 0.002
Vt / Ag 0.5 f ctd
(3.14)
Hcr w
(3.15)
H cr H w / 6
Burada Hw , temel stnden veya perdenin plandaki uzunluunun %20den daha fazla
kld seviyeden itibaren llen perde yksekliidir. Bodrum katlarnda rijitlii
st katlara oranla ok byk olan betonarme evre perdelerinin bulunduu ve bodrum
kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, Hw ve Hcr
byklkleri zemin kat demesinden itibaren yukarya doru gznne alnacaktr. Bu
tr binalarda kritik perde ykseklii, en az zemin katn altndaki ilk bodrum katnn
ykseklii boyunca aaya doru ayrca uzatlacaktr.
3.6.2.3 Dikdrtgen kesitli perdelerde, yukarda tanmlanan kritik perde ykseklii
boyunca u blgelerinin her birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam
uzunluunun %20sinden ve perde kalnlnn iki katndan daha az olmayacaktr. Kritik
perde yksekliinin stnde kalan perde kesimi boyunca ise, perde u blgelerinin her
birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam uzunluunun %10undan ve perde
kalnlndan az olmayacaktr (ekil 3.11).
3.6.2.4 Perde u blgelerinin, perdeye birleen dier bir perdenin veya perdenin
ucunda geniletilmi bir kesitin iinde dzenlenmesi durumunda; her bir perde u
blgesinin enkesit alan, en az dikdrtgen kesitli perdeler iin 3.6.2.3te tanmlanan
alana eit olacaktr.
3.6.3. Gvde Donats Koullar
3.6.3.1 Perdenin her iki yzndeki gvde donatlarnn toplam enkesit alan, dey ve
yatay donatlarn her biri iin, perde u blgelerinin arasnda kalan perde gvdesi brt
enkesit alannn 0.0025inden az olmayacaktr. Hw / w 2.0 olmas durumunda perde
gvdesi, perdenin tm kesiti olarak gznne alnacaktr. Perde gvdesinde boyuna ve
enine donat aral 250 mmden fazla olmayacaktr (ekil 3.11).
1
46
47
ekil 3.11
(c) Kritik perde yksekliinin dnda kalan perde u blgelerinde dey dorultudaki
etriye ve/veya iroz aral, perde duvar kalnlndan ve 200 mmden daha fazla
olmayacaktr (ekil 3.11).
3.6.6. Tasarm Eilme Momentleri ve Kesme Kuvvetleri
3.6.6.1 Hw / w > 2.0 koulunu salayan perdelerde tasarma esas eilme momentleri,
3.6.2.2ye gre belirlenen kritik perde ykseklii boyunca sabit bir deer olarak, perde
tabannda Blm 2ye gre hesaplanan eilme momentine eit alnacaktr. Kritik perde
yksekliinin sona erdii kesidin stnde ise, Blm 2ye gre perdenin tabannda ve
48
Tasarm
eilme
momenti
Tasarm
eilme
momenti
Hw
Hw
Hesap
eilme
momenti
Hesap
eilme
momenti
Hcr
Hcr
Perdeli sistem
ekil 3.12
3.6.6.2 Hw / w > 2.0 olmas durumunda, her bir katta perde kesitlerinin tama gc
momentlerinin, perdenin gl dorultusunda kolonlar iin Denk.(3.3) ile verilen
koulu salamas zorunludur. Aksi durumda perde boyutlar ve/veya donatlar
arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.
3.6.6.31 Hw / w > 2.0 koulunu salayan perdelerde, gznne alnan herhangi bir
kesitte enine donat hesabnda esas alnacak tasarm kesme kuvveti, Ve , Denk.(3.16) ile
hesaplanacaktr.
(M p ) t
(3.16)
Ve = v
Vd
(M d ) t
Bu bantda yer alan kesme kuvveti dinamik bytme katsays v = 1.5 alnacaktr.
Ancak, deprem yknn tamamnn betonarme perdelerle tand binalarda v = 1.0
alnabilir. Daha kesin hesap yaplmad durumlarda (Mp)t 1.25 (Mr)t alnabilir. Dey
ykler ile birlikte Ra = 2 alnarak Blm 2ye gre depremden hesaplanan kesme
kuvvetinin Denk. (3.16) ile hesaplanan Veden kk olmas durumunda, Ve yerine bu
kesme kuvveti kullanlacaktr. Hw / w 2.0 olan perdelerin btn kesitlerinde tasarm
kesme kuvvetleri, Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerine eit alnacaktr.
3.6.7. Perdelerin Kesme Gvenlii
3.6.7.1 Perde kesitlerinin kesme dayanm, Vr , Denk.(3.17) ile hesaplanacaktr.
Vr = Ach (0.65 f ctd + sh f ywd )
1
(3.17)
49
(3.18)
Ve 0.22 Ach f cd
Aksi durumda, perde enine donats ve/veya perde kesit boyutlar bu koullar salanmak
zere arttrlacaktr.
3.6.7.2 Temele balant dzeyinde ve st katlarda yaplacak yatay inaat derzlerindeki
dey donat, o kesitte aktarlan kesme kuvveti gznne alnarak, TS-500de
tanmlanan kesme srtnmesi yntemi ile kontrol edilecektir.
3.6.8. Ba Kirili (Boluklu) Perdelere likin Kural ve Koullar
3.6.8.1 Perdeler iin yukarda verilen tm kural ve koullar, ba kirili perdeleri
oluturan perde paralarnn her biri iin de geerlidir.
3.6.8.2 Gznne alnan deprem dorultusunda, herhangi bir ba kirili perde
sistemini oluturan perde paralarnda deprem yklerinden oluan taban momentlerinin
toplam, ba kirili perde sisteminde deprem yklerinden oluan toplam devrilme
momentinin 2/3nden fazla olmayacaktr (ekil 3.13). Bu koulun salanamamas
durumunda, ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnn her biri boluksuz perde
olarak saylacak ve Blm 2, Tablo 2.5ten alnan R katsays deitirilecektir.
Fwi
Hi
Msol
T
(Msol + Msa) 2/3 (Fwi Hi)
Msa
T
Fwi : i inci katta ba kirili
perde sistemine etkiyen
deprem yk
ekil 3.13
50
3.6.8.3 Ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnn dey donat hesabnda, dey
ykler ve depremin ortak etkisinde ekmeye alan perde parasndaki eilme
momentinin en fazla %30unun, basnca alan perde parasna aktarlmasna (yeniden
dalm) izin verilebilir.
3.6.8.4 Ba kirilerinin kesme donatsna ilikin kurallar aada verilmitir:
(a) Aadaki koullarn herhangi birinin salanmas durumunda, ba kirilerinin kesme
donats hesab 3.4.5e gre yaplacaktr.
n > 3 hk
Vd 1.5 bw d f ctd
(3.19)
(3.20)
ekil 3.14
52
53
54
enine donatlarn ap, say ve aralklar ile en kesitteki almlar izim zerinde
gsterilecektir.
3.13.2.4 Perde yerleim planlarnda dey donatlarn perde gvdesindeki ve perde u
blgelerindeki konum, ap ve saylarnn gsterilmesine ek olarak, her bir perde tipi iin
boyuna kesitler alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Perde boyuna
kesidinde kritik perde ykseklii ak olarak belirtilecektir. Bu ykseklik boyunca ve
dier perde kesimlerinde kullanlan enine donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar
izim zerinde gsterilecektir.
3.13.3. Kiri Detaylar
Kiri detay izimlerinde, her bir kiri iin ayr ayr olmak zere, kiri mesnetlerindeki
sarlma blgelerinin uzunluklar, bu blgelere ve kiri orta blgesine konulan enine
donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar izim zerinde gsterilecektir.
56
= Enkesit alan
= Kesme alan
= Faydal enkesit alan
= Genilik
= Kolon kesitinin balk genilii
= Kiri kesitinin balk genilii
= Dairesel halka kesitlerde d ap
= Akma gerilmesi arttrma katsays
= Kiri enkesit ykseklii
= Kolon enkesit ykseklii
= Deprem yk simgesi
= Yap elii elastisite modl
= Ba kirii boyu
= Sabit yk simgesi
= Dm noktasnn stndeki ve altndaki kat yksekliklerinin ortalamas
= Gvde levhas ykseklii
= Binann iinci katnn kat ykseklii
= Kiriin yanal dorultuda mesnetlendii noktalar arasndaki uzaklk
= Kiri ularndaki olas plastik mafsal noktalar arasndaki uzaklk
= Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eilme
momenti
= Eilme momenti kapasitesi
= Kolonun alt ucunda hesaplanan moment kapasitesi
= Kiriin sol ucu ide hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
= Kiriin sa ucu jde hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
= ndirgenmi moment kapasitesi
= Kolonun st ucunda hesaplanan moment kapasitesi
= Kiriin sol ucu i deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yznde meydana gelen ek eilme momenti
= Kiriin sa ucu j deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yznde meydana gelen ek eilme momenti
= Eksenel basn kapasitesi
= Eksenel ekme kapasitesi
= Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
kuvvet
= Hareketli yk simgesi
= Tayc sistem davran katsays
= Kiri balnn ve gvdenin basn gerilmeleri etkisindeki blmnn
1/3nn yanal dorultudaki atalet yarap
= Kalnlk
= Kiri kesitinin balk kalnl
= Kolon kesitinin balk kalnl
57
tmin
tp
tt
tw
u
Vd
Vdy
Ve
Vke
Vik
Vis
Vp
Vpn
Wp
i
i
p
o
a
bem
em
p
58
4.1. KAPSAM
4.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm elik binalarn tayc sistem elemanlarnn
boyutlandrlmas ve birleimlerinin dzenlenmesi, bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen zel kurallara
uyularak yaplacaktr.
4.1.2 Bu blmn kapsam iindeki elik binalarn yatay yk tayc sistemleri;
sadece elik erevelerden, sadece merkezi veya dmerkez elik aprazl perdelerden
veya erevelerin, elik aprazl perdeler ya da betonarme perdelerle birleiminden
oluabilir. Betonarme demelerin elik kiriler ile kompozit olarak alt elik
tayc sistemler de bu blmn kapsam iindedir.
4.1.3 elik bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 6da verilmitir.
4.2. GEEL KURALLAR
4.2.1. elik Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
Depreme kar davranlar bakmndan, elik binalarn yatay yk tayc sistemleri,
4.2.1.1 ve 4.2.1.2de tanmlanan iki snfa ayrlmtr. Bu iki snfa giren sistemlerin
karma olarak kullanlmasna ilikin zel durum ve koullar, 2.5.4te ve aada
4.2.1.3 ile 4.2.1.4te verilmitir. Tayc sistemde betonarme perdelerin kullanlmas
durumunda 3.6 veya 3.10da verilen kurallar uygulanacaktr.
4.2.1.1 Aada belirtilen elik tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a) 4.3te belirtilen koullar salayan ereve tr tayc sistemler.
(b) 4.6da belirtilen koullar salayan merkezi aprazl elik perdelerden veya 4.8de
belirtilen koullar salayan dmerkez aprazl elik perdelerden meydana gelen yatay
yk tayc sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tr sistemin birleiminden oluan aprazl
elik perdeli-ereveli sistemler.
4.2.1.2 Aada belirtilen elik tayc sistemler, Sneklik Dzeyi ormal Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a) 4.4de belirtilen koullar salayan ereve tr tayc sistemler.
(b) 4.7de belirtilen koullar salayan merkezi aprazl elik perdelerden meydana
gelen yatay yk tayc sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tr sistemin birleiminden oluan aprazl
elik perdeli-ereveli sistemler.
4.2.1.3 Yukarda belirtilen yatay yk tayc sistemlerin her iki yatay deprem
dorultusunda birbirinden farkl olmas durumunda uygulanacak R katsaylarna ilikin
koullar 2.5.1.2 ve 2.5.1.3de, herhangi bir dorultuda karma olarak kullanlmas
durumunda uygulanacak R katsaylarna ilikin koullar ise 2.5.4te verilmitir.
59
4.2.1.4 Dey dorultuda en ok iki farkl yatay yk tayc sistem ieren elik veya
betonarme-elik karma binalara ve bunlara uygulanacak R katsaylarna ilikin koullar
2.5.5.2de verilmitir.
4.2.2. lgili Standartlar
4.2.2.1 Bu blmn kapsam iinde bulunan elik tayc sistemlerin tasarm; bu
Ynetmelikte Blm 2de verilen deprem ykleri ve hesap kurallar, TS-498de
ngrlen dier ykler, emniyet gerilmeleri yntemine ilikin olarak TS-648de verilen
kurallara gre yaplacaktr. lgili standartlarda verilen kurallarn farkl olduu zel
durumlarda, bu blmdeki kurallar esas alnacaktr.
4.2.2.2 Bu blmde verilen kurallarn dnda kalan dier hususlar iin TS-648 ve TS3357deki kurallara uyulacaktr. Bu standartlarda ve Ynetmeliin bu blmnde yer
almayan hususlar iin, uluslararas dzeyde kabul grm standart ve ynetmeliklerden
yararlanlabilir.
4.2.3. Malzeme Koullar ve Emniyet Gerilmeleri
4.2.3.1 Bu Ynetmelik kapsamnda, TS-648de veya uluslararas dzeyde kabul
grm dier standartlarda tanmlanan ve kaynaklanabilme zelliine sahip olan tm
yap elikleri kullanlabilir. Balklarnn et kalnl en az 40 mm olan hadde
profillerinde, kalnl en az 50 mm olan levhalar ve bu levhalar ile imal edilen yapma
profillerde, ASTM A673 veya edeeri standartlar uyarnca yaplan testlerde minimum
Charpy-V-Notch (CVN) dayanm (entik Dayanm) deeri 218Cde 27 Nm (27 J)
olacaktr.
4.2.3.2 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarn birleim ve eklerinde kullanlacak
bulonlar ISO 8.8, 10.9 veya daha yksek kalitede olacaktr. Bu bulonlar, moment
aktaran birleimlerde kendilerine uygulanabilecek ngerme kuvvetinin tm ile, dier
birleimlerde ise en az yars ile ngerilecektir. Deprem ykleri etkisinde olmayan
elemanlarn birleim ve ekleri ile temel balant detaylarnda ISO 4.6 ve 5.6 kalitesinde
bulonlar kullanlabilir.
4.2.3.3 Kaynakl birleimlerde elik malzemesine ve kaynaklama yntemine uygun
elektrod kullanlacak ve elektrodun akma dayanm birletirilen malzemelerin akma
dayanmndan daha az olmayacaktr. Moment aktaran erevelerin kaynakl kolon-kiri
birleimlerinde tam penetrasyonlu kt kaynak veya ke kayna dikileri
kullanlacaktr. Bu kaynaklarda kullanlan elektrodun minimum Charpy-V-Notch
(CVN) dayanm (entik Dayanm) -298Cde 27 Nm (27 J) olacaktr.
4.2.3.4 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarda, ayn birleim noktasnda, kaynakl ve
bulonlu birleimler birarada kullanlamaz.
4.2.3.5 Dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda Emniyet Gerilmeleri Yntemine
gre yaplan kesit hesaplarnda, emniyet gerilmeleri en fazla %33 arttrlacaktr.
Birleim ve eklerin emniyet gerilmeleri esasna gre tasarmnda ise, bu arttrm %15i
amayacaktr. Birleim ve ekler ayrca, bu blmn ilgili maddelerinde belirtildii
ekilde, eleman kapasitelerine veya arttrlm deprem etkilerine gre kontrol
edilecektir.
60
Da
1.2
1.1
1.1
(4.1a)
(4.1b)
o
2.5
2.0
2.0
2.5
(4.2a)
: Vp = 0.60 a Ak
(4.2b)
: bp = 1.7 bem A
(4.2c)
: p = a An
(4.2d)
61
: a
: 1.7 em
: 1.7 em
Burada, em ilgili birleim elemanna ait emniyet gerilmelerini (normal gerilme, kayma
ve ezilme gerilmeleri) gstermektedir.
4.3. SEKLK DZEY YKSEK EREVELER
Sneklik dzeyi yksek erevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar aada
verilmitir.
4.3.1. Enkesit Koullar
4.3.1.1 Sneklik dzeyi yksek erevelerin kiri ve kolonlarnda, balk
genilii/kalnl ve gvde ykseklii/kalnl oranlarna ilikin koullar Tablo 4.3te
verilmitir.
4.3.1.2 Kolonlar, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan eksenel kuvvet ve
eilme momentleri altnda gerekli gerilme kontrollarn salamalar yannda, birinci ve
ikinci derece deprem blgelerinde, Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)ye gre arttrlm
ykleme durumlarndan oluan eksenel basn ve ekme kuvvetleri altnda da (eilme
momentleri gznne alnmakszn) yeterli dayanm kapasitesine sahip olacaktr. Kolon
enkesitlerinin eksenel basn ve ekme kapasiteleri Denk.(4.2c) ve Denk.(4.2d) ile
hesaplanacaktr.
4.3.2. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu
4.3.2.1 ereve tr sistemlerde veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde,
gznne alnan deprem dorultusunda her bir kolon - kiri dm noktasna birleen
kolonlarn eilme momenti kapasitelerinin toplam, o dm noktasna birleen
kirilerin kolon yzndeki eilme momenti kapasiteleri toplamnn 1.1Da katndan daha
byk olacaktr (ekil 4.1):
Deprem
yn
Mpa
Mpa
Deprem
yn
Mpj
Mpj
Mpi
Mpi
Mp
Mp
ekil 4.1
62
Eleman Tanm
Eilme ve Eksenel
basn etkisindeki
I Kesitlerinde
U Kesitlerinde
Eilme etkisindeki
I Kesitleri
U Kesitleri
Basn etkisindeki
T Kesitleri
L Kesitleri
Eilme ve eksenel
basn etkisindeki
I Kesitleri
U Kesitleri
arinlik
Oranlar
Snr Deerler
Sneklik Dzeyi
Sneklik Dzeyi
Yksek Sistem
ormal Sistem
0.3 Es a
0.5 Es a
h/tw
3.2 Es a
5.0 Es a
h/tw
0.3 Es a
0.5 Es a
b/2t
b/t
d a A 0.10 iin
d a A 0.10 iin
3.2 Es a 1 1.7 d
a A
5.0 Es a 1 1.7 d
a A
1.33 Es a 2.1 d
a A
2.08 Es a 2.1 d
a A
h /t w
D /t
b /t
veya
h /t w
0.05
Es
0.7 Es a
0.08
Es
1.2 Es a
Tanmlar
b
tw
63
(M pa + M p ) 1.1Da (M pi + M vi + M pj + M vj )
(4.3)
4.3.2.2 Denk.(4.3), depremin her iki yn iin elverisiz sonu verecek ekilde ayr
ayr uygulanacaktr. Kolon eilme momenti kapasitelerinin hesabnda, depremin yn
ile uyumlu olarak bu moment kapasitelerini en kk yapan tasarm eksenel kuvvetleri
gznne alnacaktr.
4.3.2.3 Tek katl binalarda ve ok katl binalarn kolonlar st kata devam etmeyen
dm noktalarnda Denk.(4.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.
4.3.3. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu
4.3.3.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc
sistemlerde, gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
Denk.(4.4)n salanmas koulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz dm
noktalarnda Denk.(4.3)n salanamam olmasna izin verilebilir.
i = Vis / Vik 0.70
(4.4)
64
(b) Birleimin kolon yzndeki gerekli eilme dayanm, birleen kiriin kolon
yzndeki eilme momenti kapasitesinin 0.801.1Da katndan daha az olmayacaktr.
Ancak bu dayanmn st limiti, dm noktasna birleen kolonlar tarafndan birleime
aktarlan en byk eilme momenti ile uyumlu olacaktr. Ayrca dey ykler ve
deprem yk azaltma katsaysnn R = 1.5 deeri iin hesaplanan deprem yklerinin
ortak etkisi altnda meydana gelen eilme momentini amayacaktr. Zayflatlm kiri
enkesitleri kullanlmas veya kiri ularnda guseler oluturulmas halinde, kolon
yzndeki eilme momenti kapasitesi, kiri plastik momenti ile kiri ucundaki olas
plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay kolon yznde meydana gelen ek eilme
momenti toplanarak hesaplanacaktr.
(c) Birleimin boyutlandrlmasnda esas alnacak Ve kesme kuvveti Denk.(4.5) ile
hesaplanacaktr.
(M pi + M pj )
Ve = Vdy 1.1 Da
(4.5)
n
4.3.4.2 Birleimin tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.
4.3.4.3 Kiri kolon birleim detaynda, kolon ve kiri balklarnn snrlad kayma
blgesi (ekil 4.2) aadaki koullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr:
(a) Kayma blgesinin gerekli Vke kesme kuvveti dayanm, dm noktasna birleen
kirilerin kolon yzndeki eilme momenti kapasiteleri toplamnn 0.80 katndan
meydana gelen kesme kuvvetine eit olarak alnacaktr.
Vke = 0.8 M p (
kayma blgesi
1
1
)
d b H ort
V ke
(4.6)
t bf
sreklilik levhalar
db
V ke
t cf
dc
ekil 4.2
65
(4.7)
denklemi ile hesaplanacaktr. Kayma blgesinin yeterli kesme dayanmna sahip olmas
iin
Vp Vke
(4.8)
koulunun salanmas gerekmektedir. Bu koulun salanmamas halinde, gerekli
miktarda takviye levhas kullanlacak veya kayma blgesine kegen dorultusunda
berkitme levhalar eklenecektir.
(c) Kolon gvde levhasnn ve eer kullanlm ise takviye levhalarnn her birinin en
kk kalnl, tmin , (ekil 4.3) aadaki koulu salayacaktr.
tmin u / 180
(4.9)
tt
t
tt
tt
t
tt
t min = min ( t , t t )
(a)
(b)
ekil 4.3
4.3.4.4 Moment aktaran kiri-kolon birleim detaylarnda, kolon gvdesinin her iki
tarafna, kiri balklar seviyesinde sreklilik levhalar konularak kiri balklarndaki
ekme ve basn kuvvetlerinin kolona (ve iki tarafl kiri-kolon birleimlerinde komu
kirie) gvenle aktarlmas salanacaktr.
(a) Sreklilik levhalarnn kalnlklar, tek tarafl kiri birleimlerinde birleen kiriin
balk kalnlndan, kolona iki taraftan kiri birlemesi durumunda ise birleen
kirilerin balk kalnlklarnn bynden daha az olmayacaktr.
(b) Sreklilik levhalarnn kolon gvde ve balklarna balants iin tam penetrasyonlu
kt kaynak kullanlacaktr. Sreklilik levhasnn kolon gvdesine balants iin ke
66
(4.10a)
ve
tcf
bbf
6
(4.10b)
ry Es
a
(4.11)
koulunu salayacaktr. Ayrca, tekil yklerin etkidii noktalar, kiri enkesitinin ani
olarak deitii noktalar ve sistemin dorusal olmayan ekildeitirmesi srasnda
plastik mafsal oluabilecek noktalar da yanal dorultuda mesnetlenecektir.
67
68
Diyagonal apraz
X apraz
Ters V apraz
V apraz
K apraz
ekil 4.4
kiri
ba kirii
kolon
az
pr
a
ekil 4.5
69
70
72
(4.13)
(4.14)
Vd 2 M p / e
(4.15)
(4.16)
M pn = 1.18 M p 1 d
a A
(4.17)
Vpn = Vp 1 ( d / a A) 2
(4.18)
deerleri kullanlacaktr.
4.8.2.6 Ba kiriinin gvde levhas tek paral olacak, gvde dzlemi iinde takviye
levhalar bulunmayacaktr. Gvde levhasnda boluk almayacaktr.
73
p = R i
(4.19)
hi
denklemi ile bulunan greli kat telemesi asndan dolay, ba kirii ile bu kiriin
uzantsndaki kat kirii arasnda meydana gelen p ba kirii dnme as aada
verilen snr deerleri amayacaktr (ekil 4.6):
R i
hi
R i
hi
p
p
p = L p
e
p = L p
e
R i
hi
L
p = L p
2e
ekil 4.6
74
(a) Ba kirii uzunluunun 1.6 M p / Vp ye eit veya daha kk olmas halinde 0.10
radyan.
(b) Ba kirii uzunluunun 2.6 M p / Vp ye eit veya daha byk olmas halinde 0.03
radyan.
Ba kirii uzunluunun bu iki snr deer arasnda olmas halinde dorusal
interpolasyon yaplacaktr.
srekli
ke
kayna
e
a
a
ara rijitlik
levhalar
(4.8.5.2)
rijitlik
levhalar
a-a kesiti
ekil 4.7
4.8.5.2 Balant kirii ularndaki rijitlik levhalarna ek olarak, aada tanmlanan
ara rijitlik levhalar konulacaktr:
(a) Boyu 1.6 M p / Vp den daha ksa olan ba kirilerinde ara rijitlik levhalarnn ara
uzaklklar, ba kirii dnme asnn 0.10 radyan olmas halinde (30 tw db/5)den,
ba kirii dnme asnn 0.03 radyandan daha kk olmas halinde ise
(52 tw db/5)den daha fazla olmayacaktr. Dnme asnn ara deerleri iin dorusal
interpolasyon yaplacaktr.
(b) Boyu 2.6 M p / Vp den byk ve 5M p / Vp den kk olan ba kirilerinde, ba kirii
ularndan 1.5bbf uzaklkta birer rijitlik levhalar konulacaktr.
(c) Boyu 1.6 M p / Vp ve 2.6 M p / Vp arasnda olan ba kirilerinde, (a) ve (b) de
belirtilen ara rijitlik levhalar birlikte kullanlacaktr.
75
(4.20)
koulunu salayacaktr.
76
rijitlik levhalar
(4.8.5.1)
apraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii
iinde kesiecektir.
e
a
srekli
ke
kayna
ara rijitlik
levhalar
(4.8.5.2)
rijitlik
levhalar
a-a kesiti
tam penetrasyonlu
kt kaynak
ekil 4.8
4.8.9 Kiri Kolon Birleimi
Kat kiriinin ba kirii dnda kalan blmnn kolon ile birleim detay kiri gvde
dzlemi iinde mafsall olarak yaplabilir. Ancak bu balant, kiri balklarnn eksenel
ekme kapasitesinin 0.01ine eit, enine dorultuda ve ters ynl kuvvetlerin
oluturduu burulma momentine gre boyutlandrlacaktr.
77
78
FEMA Federal Emergency Management Agency (2000), Recommended Seismic Design Criteria for
New Steel Moment-Frame Buildings, FEMA 350, FEMA, Washington, D.C.
79
Fe 37 aln levhas
tam penetrasyonlu kt kaynak
takviye levhalar
(gerektiinde)
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
ekil 4A.1
TABLO 4A.1 ALI LEVHALI BULOLU KR-KOLO BRLEM
DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit ykseklii
Kiri akl / enkesit ykseklii oran
Kiri balk kalnl
Kolon enkesit ykseklii
Bulon snf
Bulon ngerme koullar
Aln levhas malzeme snf
Balk levhas kayna
Uygulama Snrlar
750 mm
7
20 mm
600 mm
8.8 veya 10.9
Tam ngerme
Fe 37
Tam penetrasyonlu kt kaynak
80
Fe 37 aln levhas
25
rijitlik levhas
tam penetrasyonlu kt kaynak
takviye levhalar
(gerektiinde)
25
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
30
im (gerektiinde)
ekil 4A.2
TABLO 4A.2 TAKVYEL ALI LEVHALI BULOLU KR-KOLO
BRLEM DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit ykseklii
Kiri akl / enkesit ykseklii oran
Kiri balk kalnl
Kolon enkesit ykseklii
Bulon snf
Bulon ngerme koullar
Aln levhas malzeme snf
Balk levhas kayna
Uygulama Snrlar
1000 mm
7
25 mm
600 mm
8.8 veya 10.9
Tam ngerme
Fe 37
Tam penetrasyonlu kt kaynak
81
veya
tam penetrasyonlu
kt kaynak
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam ngermeli bulon
takviye levhalar
(gerektiinde)
en az ISO 8.8
kalitesinde bulon
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya
kayma levhas
im
(gerektiinde)
ek balk levhas
ekil 4A.3
TABLO 4A.3 ALI LEVHASIZ BULOLU KR-KOLO BRLEM
DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit ykseklii
Kiri akl / enkesit ykseklii oran
Kiri balk kalnl
Kolon enkesit ykseklii
Bulon snf
En byk bulon boyutu
Balk levhas bulonlarnn ngerme koullar
Ek balk levhas malzeme snf
Ek balk levhas kayna
Uygulama Snrlar
800 mm
8
20 mm
600 mm
8.8 veya 10.9
M 30
Tam ngerme
Fe 37, Fe 52
Tam penetrasyonlu kt kaynak
82
takviye levhalar
(gerektiinde)
montaj bulonu
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya
kayma levhas
kaynak ulam
delii
ekil 4A.4
TABLO 4A.4 KAYAKLI KR-KOLO BRLEM DETAYII
UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit ykseklii
Kiri akl / enkesit ykseklii oran
Kiri balk kalnl
Kolon enkesit ykseklii
Kaynak ulam delii
Balk levhas kayna
Uygulama Snrlar
1000 mm
7
25 mm
600 mm
gerekli
Tam penetrasyonlu kt kaynak
83
veya
tam penetrasyonlu
kt kaynak
ek balk levhas
takviye levhalar
(gerektiinde)
kayma levhas
montaj bulonu
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya
ekil 4A.5
TABLO 4A.5 EK BALIK LEVHALI KAYAKLI KR-KOLO BRLEM
DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit ykseklii
Kiri akl / enkesit ykseklii oran
Kiri balk kalnl
Kolon enkesit ykseklii
Ek balk levhas malzeme snf
Ek balk levhas kayna
Uygulama Snrlar
1000 mm
7
25 mm
600 mm
Fe 52
Tam penetrasyonlu kt kaynak
84
0.65-0.85 d b
b bf
0.20-0.25 b bf
zayflatlm
kiri enkesiti
takviye levhalar
(gerektiinde)
montaj bulonu
db
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya
kayma levhas
kaynak ulam delii
ekil 4A.6
TABLO 4A.6 ZAYIFLATILMI KR EKEST KAYAKLI
KR-KOLO BRLEM DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri
Kiri enkesit ykseklii
Kiri birim boy arl
Kiri akl / enkesit ykseklii oran
Kiri balk kalnl
Kolon enkesit ykseklii
Kaynak ulam delii
Ek balk levhas kayna
Uygulama Snrlar
1000 mm
450 kg/m
7
45 mm
600 mm
gerekli
Tam penetrasyonlu kt kaynak
85
5.2. GEEL KURALLAR
5.2.1 Blm 2ye gre S(T1) = 2.5 ve Ra(T1) = 2.0 alnarak belirlenen deprem
yklerinin bina duvarlarnda oluturduu kayma gerilmeleri hesaplanacak ve izin
verilen snr deerleri amamas salanacaktr. Bu tr hesap kerpi binalarda
yaplmayacaktr.
5.2.2 5.6.2de belirtilen durum dnda yma binalar iin yapmna izin verilen kat
saylar deprem blgelerine gre Tablo 5.1de verilmitir.
TABLO 5.1 Z VERLE E OK KAT SAYISI
Deprem Blgesi
1
2,3
4
En ok Kat Says
2
3
4
5.2.3 Tablo 5.1de verilen en ok kat saylar zemin kat ile stndeki tam katlarn
toplamdr. Bu katlara ek olarak yaplacak at katnn alan, temeldeki bina brt
alannn %25inden byk olamaz. Kat alan, bina brt temel alannn %25inden byk
olan at kat tam kat saylr. Ayrca tek bir bodrum kat yaplabilir. Birden ok bodrum
kat yaplmsa Tablo 5.1de verilen en ok kat says bir kat azaltlacaktr. Kerpi
duvarl yma binalar btn deprem blgelerinde, bodrum kat saylmakszn, en ok bir
katl yaplabilir.
5.2.4 Yma binalarda her bir katn ykseklii deme stnden deme stne en
ok 3.0 m olacaktr. Kerpi duvarl yma binalarda tek katn ykseklii 2.70 mden,
eer yaplm ise bodrum kat ykseklii 2.40 mden daha ok olamaz
5.2.5 Yma binalarn tayc duvarlar planda olabildiince dzenli ve ana eksenlere
gre simetrik ya da simetrie yakn biimde dzenlenecektir. Ksmi bodrum
yaplmasndan kanlacaktr.
5.2.6 Tm tayc duvarlar planda kesinlikle st ste gelecektir.
5.3. YIMA DUVAR GERLMELER HESABI
Bu blmde verilen yntemle hesaplanacak dey ykler ve deprem hesap yklerinin
etkisi altnda oluacak basn ve kayma gerilmelerinin, duvarda kullanlan yma duvar
cinsine gre izin verilen basn ve kayma gerilmelerini amad gsterilecektir.
86
Gerilmeler alrsa tayc dolu duvar alanlar artrlarak yeniden hesap yaplacaktr.
Kerpi duvarl yma binalarda gerilme hesab yaplmayacaktr.
(a) Duvar yapmnda kullanlacak kargir birim ve harcn basn dayanmna eit
dayanmda yaplm duvar paracklarnn basn dayanm deneylerinden hesaplanan
duvar dayanmnn 0.25i duvar basn emniyet gerilmesidir.
(b) Duvarlarda kullanlan har snfna ve duvar malzemesinin TS-2510da verilen
ortalama serbest basn dayanmna bal olarak, duvar emniyet gerilmesi Tablo
5.2den alnabilir.
(c) Duvar paras dayanm deneyi yaplmamsa duvarda kullanlan bloun deneysel
olarak elde edilen serbest basn dayanmnn 0.50si fd duvar basn dayanm ve bu
dayanmn 0.25i fem duvar basn emniyet gerilmesidir.
(d) Duvarda kullanlan kargir birimin basn dayanm belli deilse veya duvar dayanm
deneyi yaplmam ise duvarda kullanlan kargir birim basn emniyet gerilmesi Tablo
5.3den alnr:
5.3.2.1 Kargir birimlerin ve duvarda kullanlan harcn basn dayanmlar, ilgili
standartlara gre yaplacak deneylerle belirlenecektir.
5.3.2.2 Duvar basn emniyet gerilmeleri duvarlarn narinlik oranlarna gre Tablo
5.4de verilen miktarlarda azaltlr.
TABLO 5.2 DUVAR MALZEMES SERBEST BASI DAYAIMIA VE
HAR SIIFIA BALI DUVAR BASI EMYET GERLMELER
Duvar Malzemesi
Ortalama Serbest
Basn Dayanm
(MPa)
25
16
11
7
5
B
(11)
C
(5)
D
(2)
E
(0.5)
1.8
1.4
1.0
0.8
0.6
1.4
1.2
0.9
0.7
0.5
1.2
1.0
0.8
0.7
0.5
1.0
0.8
0.7
0.6
0.4
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
87
5.3.3.1 Yma binann her duvar eksenindeki kap veya pencere boluklar arasnda
kalan dolu duvar paralarnn greli kayma rijitlii k A h ifadesinden hesaplanacaktr.
Burada A dolu duvar parasnn yatay en kesit alan, h dolu duvar parasnn her iki
yanndaki boluklarn yksekliinin en kk olandr. Duvarn en kesiti dikdrtgen ise
k =1.0, duvarn u eleman varsa veya duvarn ucunda duvara dik dorultuda bir di ya
da payanda duvar varsa k =1.2 alnacaktr.
5.3.3.2 Bir duvar ekseninin kayma rijitlii, o eksendeki duvar paralarnn kayma
rijitliklerinin toplamdr. Duvar eksenlerinin kayma rijitliinden gidilerek binann
kayma rijitlik merkezi hesaplanacaktr.
5.3.3.3 Duvarlara gelen kesme kuvveti, kat kesme kuvveti yannda kat burulma
momenti de gz nne alnarak binann birbirine dik her iki ekseni dorultusunda
hesaplanacaktr.
5.3.3.4 Duvara gelen deprem kuvveti duvar yatay en kesit alanna blnerek duvarda
oluan kayma gerilmesi hesaplanacak ve Denk.(5.1)den bulunacak duvar kayma
emniyet gerilmesi em ile karlatrlacaktr.
em = o +
(5.1)
88
Duvar atlama
Emniyet Gerilmesi o (MPa )
0.25
0.12
0.15
0.10
0.15
0.20
(5.2)
1, 2, 3 ve 4
1, 2, 3 ve 4
2, 3 ve 4
zin Verilen
Katlar
Bodrum kat
Zemin kat
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
kinci kat
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
kinci kat
nc kat
Doal Ta
(mm)
500
500
500
500
500
500
500
500
-
Beton
(mm)
250
250
250
250
-
Tula ve
Gazbeton
1
1
1.5
1
1
1.5
1.5
1
1
1.5
1.5
1.5
1
1
Dierleri
(mm)
200
200
300
200
200
300
300
200
200
300
300
300
200
200
90
alanlar dndaki alan) oran (0.2 I) m/m2 den daha az olmayacaktr. (ekil 5.1).
Burada I, Blm 2de tanmlanan Bina nem Katsaysdr.
Deprem
dorultusu
d / A 0.2 I m/m
ekil 5.1
5.4.5. Tayc Duvarlarn En Byk Desteklenmemi Uzunluu
5.4.5.1 Herhangi bir tayc duvarn planda kendisine dik olarak saplanan tayc
duvar eksenleri arasnda kalan desteklenmemi uzunluu birinci derece deprem
blgesinde en ok 5.5 m, dier deprem blgelerinde en ok 7.5 m olacaktr. Kerpi
duvarl yma binalarda desteklenmemi duvar uzunluu en fazla 4.5 m olacaktr.
5.4.5.2 5.4.5.1de belirtilen en byk desteklenmemi duvar boyu koulunun
salanamamas durumunda bina kelerinde ve sz konusu duvarda planda eksenden
eksene aralklar 4.0 m.yi gemeyen betonarme dey hatllar yaplacaktr. Ancak bu
tr dey hatllarla desteklenen duvarlarn toplam uzunluu 16.0 myi geemez. (ekil
5.2)
91
4.0 m
Dey Hatl
4.0 m
Dey Hatl
Dey Hatl
16.0 m
ekil 5.2
5.4.6. Tayc Duvar Boluklar
Tayc duvarlarda braklacak kap ve pencere boluklarnda aadaki kurallara
uyulacaktr. (ekil 5.3)
5.4.6.1 Bina kesine en yakn pencere ya da kap ile bina kesi arasnda braklacak
dolu duvar parasnn plandaki uzunluu birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde
1.50 mden, nc ve drdnc derece deprem blgelerinde 1.0 mden az olamaz.
Kerpi duvarl binalarda btn deprem blgelerinde bu miktar en az 1.0 mdir.
5.4.6.2 Bina keleri dnda pencere ve kap boluklar arasnda kalan dolu duvar
paralarnn plandaki uzunluu birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde 1.0 mden ,
nc ve drdnc derece deprem blgelerinde 0.80 mden az olamaz. Kerpi duvarl
binalarda btn deprem blgelerinde bu miktar en az 1.0 mdir.
5.4.6.3 Pencere ve kap boluklarnn her iki kenarnda 5.5.3e gre betonarme dey
hatllar yaplrsa 5.4.6.1 ve 5.4.6.2de verilen en az dolu duvar paras uzunluu
koullar %20 azaltlabilir. Kerpi duvarl binalarda pencere ve kap boluklarnn her
iki kenarna ikier adet 0.10m0.10m kesitinde ahap dikmeler konulmu ise iki boluk
arasndaki dolu duvar paras 0.80 m olabilir. Bu ahap dikmeler pencere alt ve st
ahap hatllarna balanacaktr.
5.4.6.4 Bina keleri dnda, birbirini dik olarak kesen duvarlarn arakesitine en
yakn pencere yada kap boluu ile duvarlarn arakesiti arasnda braklacak dolu duvar
parasnn plandaki uzunluu, tm deprem blgelerinde 0.50 mden az olamaz.
Boluklarn her iki kenarnda 5.5.3e gre kat yksekliince betonarme dey hatl
varsa dolu duvar paras 0.50 mden az olabilir.
5.4.6.5 Her bir kap ve pencere boluunun plandaki uzunluu 3.0 mden daha byk
olamaz. Kerpi duvarl binalarda kap boluklar yatayda 1.0 m den, deyde 1.90
mden; pencere boluklar yatayda 0.90 mden, deyde 1.20 mden daha byk
olamaz.
92
1.0 m
0.8 m
b1
0.5 m
b2
b1 ve b2 3.0 m
(b1 + b2) 0.40 n
ekil 5.3
5.5. LETOLAR VE HATILLAR
5.5.1. Lentolar
5.5.1.1 Pencere ve kap lentolarnn duvarlara oturan ularnn her birinin uzunluu
serbest lento aklnn %15inden ve 200 mmden az olmayacaktr.
5.5.1.2 Lento en kesit boyutlar ile boyuna ve enine donatlar yatay hatllar iin
5.5.2.1de verilen deerlerden az olmayacaktr.
5.5.1.3 Kerpi duvarl binalarda kap st ve pencere st ve altlarna ahap lento
yaplabilir. Ahap lentolar ikier adet 100 mm100 mm kesitinde ahap kadronla
yaplacaktr. Ahap lentolarn duvarlara oturan ksmlarnn her birinin uzunluu 200
mmden az olmayacaktr.
5.5.2. Yatay Hatllar
5.5.2.1 Merdiven sahanlklar da dahil olmak zere her bir demenin tayc
duvarlara oturduu yerde betonarme deme ile birlikte (monolitik olarak) dklm
aadaki koullar salayan betonarme yatay hatllar yaplacaktr.
(a) Yatay hatllar tayc duvar geniliine eit genilikte ve en az 200 mm ykseklikte
olacaktr.
(b) Hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, ilerine ta duvarlarda en az altta,
stte 610, dier malzemeden tayc duvarlarda ise en az 410 boyuna donat ile
93
birlikte en ok 250 mm ara ile 8 lik etriye konulacaktr. Boyuna donatlar kelerde
ve kesime noktalarnda sreklilii salayacak biimde bindirilecektir (ekil 5.4).
8
40
250 mm
40
min 10
250 mm
40
250 mm
min 10
ekil 5.4
94
200 mm
200 mm
ekil 5.5
5.6. DEMELER
5.6.1 Yma binalarn kat demeleri TS-500deki kurallara gre tasarlanm boyut ve
donatlar olan betonarme plak ya da dili demeler olacaktr.
95
5.6.2 Demeleri 5.6.1e uymayan yma binalar btn deprem blgelerinde, varsa
bodrum kat saylmakszn en ok iki katl yaplacaktr Bu tr binalarda da demelerin
oturduu yatay hatllar 5.5.2ye gre yaplacaktr. Kerpi duvarl binalar ise bodrum kat
saylmakszn en ok bir katl yaplacaktr.
5.6.3 Konsol eklindeki balkonlar, korniler ve at saaklar yalnzca kat
demelerinin uzants olarak yaplacak ve serbest konsol uzunluu 1.5 mden ok
olmayacaktr. Konsol eklindeki merdivenlerin konsol uzunluu ise en ok 1.0 m
olacaktr. Bu madde kerpi duvarl binalar iin geerli deildir.
5.7. ATILAR
5.7.1 Yma binalarn atlar, betonarme teras at, ahap ya da elik oturtma at
olarak yaplabilir.
5.7.2 Ahap at donanmnn deme ve tayc duvarlarn stndeki yatay hatllarla
balantlar TS-2510 da verilen kurallara gre yaplacaktr.
5.7.3 En st kattaki yatay hatla oturan at kalkan duvarnn ykseklii 2.0 mden
byk ise dey ve eik hatllar yaplacaktr (ekil 5.6).
5.7.4 - Kerpi yma binalarn atlar, d duvarlar en ok 500 mm aacak
saakl olarak ve olabildiince hafif yaplacaktr. Birinci ve ikinci derece
blgelerinde toprak dam yaplmayacaktr. nc ve drdnc derece
blgelerinde ise toprak damn toprak rt kalnl 150 mmden daha byk
Kerpi binalarn atlar ahap makas, veya betonarme plak olarak yaplabilir.
biimde
deprem
deprem
olamaz.
Betonarme Hatl
ekil 5.6
5.8. TAIYICI OLMAYA DUVARLAR
5.8.1 Tayc olmayan blme duvarlarnn kalnl en az 100 mm olacaktr. Bu
duvarlar her iki uta tayc duvarlara dey arakesit boyunca balanarak rlecektir.
Tayc olmayan duvarlarn st ile tavan demesinin alt arasnda en az 10 mm
boluk braklacak, ancak dzlemine dik deprem yklerinin etkisi ile duvarn dzlemi
96
dna devrilmemesi iin gerekli nlemler alnacaktr. Bu madde kerpi duvarl binalar
iin geerli deildir.
5.8.2 Teraslarda yma duvar malzemesi ile yaplan korkuluklarn ykseklii 600
mmyi gemeyecektir. Bu tr korkuluklarn deprem ykleri altnda devrilmesinin
nlenmesi iin gereken tedbirler alnmaldr.
5.8.3 Yma duvar malzemesi ile yaplan bahe duvarlarnn ykseklii, kaldrm
dzeyinden balayarak en ok 1.0 m olacaktr.
97
b
s
98
6.1. KAPSAM
Deprem blgelerinde yaplacak yeni binalar ile deprem performans deerlendirilecek
veya glendirilecek mevcut binalarda zemin koullarnn belirlenmesi; betonarme,
elik, ve yma bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn tasarm, bu
konulardaki ynetmelik ve standartlarla birlikte ncelikle bu blmde verilen kural ve
koullara uyularak yaplacaktr.
99
(A)
(B)
(C)
(D)
Zemin Grubu
Tanm
Stand.
Penetr.
(/30)
Relatif
Sklk
(%)
Serbest
Basn
Direnci
(kPa)
Kayma
Dalgas
Hz
(m/s)
> 50
> 32
85100
> 1000
> 400
> 1000
> 700
> 700
3050
1632
6585
5001000
200400
7001000
400700
300700
1030
816
3565
< 500
100200
400700
200400
200300
< 10
<8
< 35
< 100
< 200
< 200
< 200
100
konulacak spiral donat ap 8 mmden az ve spiral adm 200 mmden fazla olmayacak,
ayrca stten en az iki kazk ap kadar ykseklikte spiral donat adm 100 mmye
indirilecektir.
Deprem
Blgesi
1. Ba kiriinin minimum
eksenel kuvveti (*)
2. Minimum enkesit
boyutu (mm) (**)
3. Minimum enkesit
alan (mm2)
4. Minimum boyuna
donat
1, 2
3, 4
1, 2
3, 4
1, 2
3, 4
1, 2
3, 4
Zemin
Grubu
(A)
%6
%4
250
250
62500
62500
414
414
Zemin
Grubu
(B)
%8
%6
250
250
75000
62500
416
414
Zemin
Grubu
(C)
%10
%8
300
250
90000
75000
416
416
Zemin
Grubu
(D)
%12
%10
300
250
90000
75000
418
416
(*)
102
Zemin
Grubu
(A),(B)
500
2150
300
312
8/30
1000
300
300
Zemin
Grubu
(C)
600
2200
400
314
8/30
1500
400
300
Zemin
Grubu
(D)
700
2250
400
414
8/30
103
sin( + ) sin( i )
K at =
1+
cos( + + ) cos(i )
cos cos 2 cos( + + )
(1 Cv ) cos 2 ( )
sin( + ) sin( + i )
K pt =
1
cos( + ) cos(i )
cos cos 2 cos( + )
(1 Cv ) cos 2 ( + )
(6.1a)
2
(6.1b)
Ch
= arctan
(1 Cv )
(6.2a)
Ch
= arctan s
b (1 Cv )
(6.2b)
Ch = 0.2 (I + 1) Ao
(6.3a)
(b) Yatay dorultuda bina demeleri veya ankrajlarla mesnetlenmi zemin dayanma
(istinat) yap ve elemanlarnda,
Ch = 0.3 (I + 1) Ao
(6.3b)
6.4.1.5 Denk.(6.1) ve Denk.(6.2)de yer alan dey edeer deprem katsays Cv,
Denk.(6.4) ile tanmlanmtr. Ancak, yatay dorultuda bina demeleri ile
mesnetlenmi bodrum duvarlarnda Cv = 0 alnacaktr.
Cv =
2C h
3
(6.4)
Denk.(6.1)de, Denk.(6.2) ile uyumlu olarak, yatay toprak basnc bakmndan daha
elverisiz sonu verecek ekilde, +Cv veya Cv durumlar gznne alnacaktr.
6.4.2. Dinamik Aktif ve Pasif Toprak Basnlar
6.4.2.1 Depremden oluan dinamik aktif basn katsays Kad ve dinamik pasif basn
katsays Kpd , Denk.(6.5) ile belirlenir.
(6.5a)
(6.5b)
104
Denk.(6.5)te yer alan statik aktif basn katsays Kas ve statik pasif basn katsays
Kps, Denk.(6.1)de = 0 ve Cv = 0 konularak elde edilebilir.
6.4.2.2 Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda zemin ktlesinden tr
oluan ek dinamik aktif ve pasif toprak basncnn zemin ykseklii boyunca deiimi
Denk.(6.6) ile tanmlanmtr.
(6.6a)
(6.6b)
(6.7a)
(6.7b)
zcd = H / 2
(6.8)
(6.9a)
(6.9b)
(6.10a)
(6.10b)
zcd = H / 3
(6.11)
105
106
Ve
Vj
Vr
Vx1(i)
107
cg
cu
s
p
t
y
xN1
x1
bi
b
s
sm
wf
108
7.1. KAPSAM
7.1.1 Deprem blgelerinde bulunan mevcut ve glendirilecek tm binalarn ve bina
tr yaplarn deprem etkileri altndaki performanslarnn deerlendirilmesinde
uygulanacak hesap kurallar, glendirme kararlarnda esas alnacak ilkeler ve
glendirilmesine karar verilen binalarn glendirme tasarm ilkeleri bu blmde
tanmlanmtr.
7.1.2 Bu ksmda verilen hesap yntemleri ve deerlendirme esaslar elik ve yma
yaplar iin geerli deildir. Ancak mevcut elik ve yma binalarn bilgileri bu blme
gre toplanacaktr. Mevcut ve glendirilen elik binalarn hesab ve deerlendirilmesi
Blm 2 ve Blm 4de yeni yaplacak yaplar iin tanmlanan esaslar erevesinde
yaplacaktr. Mevcut ve glendirilen yma binalarn hesab ve deerlendirilmesi ise
Blm 5deki esaslar erevesinde yaplacaktr.
7.1.3 Mevcut prefabrike betonarme binalar, yeni yaplar iin Blm 2 ve Blm 3de
verilen kurallara gre deerlendirilebilir veya bu binalarn performanslarnn
belirlenmesinde 7.6 kullanlabilir. Ancak birleim blgelerinin deerlendirilmesinde
3.12deki kurallar geerli olacaktr.
7.1.4 Bu blmde verilen kurallar, 2.12de belirtilen bina trnde olmayan yaplar
iin geerli deildir. Ayrca tarihi ve kltrel deeri olan tescilli yaplarn ve antlarn
deerlendirilmesi ve glendirilmesi bu Ynetmelik kapsam dndadr.
7.1.5 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann deprem
performans bu blmde verilen yntemlerle belirlenemez.
7.1.6 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann glendirilmesi
ve daha sonra glendirilmi binann deprem performansnn belirlenmesi iin bu
blmde verilen esaslar uygulanacaktr. Hasarl binann glendirilmesinde mevcut
elemanlarn dayanm ve rijitliklerinin hangi lde gz nne alnacana projeden
sorumlu inaat mhendisi karar verecektir.
7.2. BALARDA BLG TOPLAMASI
7.2.1. Binalardan Toplanacak Bilginin Kapsam
7.2.1.1 Mevcut binalarn tayc sistem elemanlarnn kapasitelerinin belirlenmesinde
ve deprem dayanmlarnn deerlendirilmesinde kullanlacak eleman detaylar ve
boyutlar, tayc sistem geometrisine ve malzeme zelliklerine ilikin bilgiler,
binalarn projelerinden ve raporlarndan, binada yaplacak gzlem ve lmlerden,
binadan alnacak malzeme rneklerine uygulanacak deneylerden elde edilecektir.
7.2.1.2 Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda yaplacak ilemler, yapsal sistemin
tanmlanmas, bina geometrisinin, temel sisteminin ve zemin zelliklerinin saptanmas,
varsa mevcut hasarn ve evvelce yaplm olan deiiklik ve/veya onarmlarn
belirlenmesi, eleman boyutlarnn llmesi, malzeme zelliklerinin saptanmas, sahada
derlenen tm bu bilgilerin binann varsa projesine uygunluunun kontroldr.
109
Binalarn incelenmesinden elde edilecek mevcut durum bilgilerinin kapsamna gre, her
bina tr iin bilgi dzeyi ve buna bal olarak 7.2.16da belirtilen bilgi dzeyi
katsaylar tanmlanacaktr. Bilgi dzeyleri srasyla snrl, orta ve kapsaml olarak
snflandrlacaktr. Elde edilen bilgi dzeyleri tayc eleman kapasitelerinin
hesaplanmasnda kullanlacaktr.
7.2.2.1 Snrl bilgi dzeyinde binann tayc sistem projeleri mevcut deildir.
Tayc sistem zellikleri binada yaplacak lmlerle belirlenir. Snrl bilgi dzeyi
Tablo 7.7de tanmlanan Deprem Sonras Hemen Kullanm Gereken Binalar ile
nsanlarn Uzun Sreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar iin uygulanamaz.
7.2.2.2 Orta bilgi dzeyinde eer binann tayc sistem projeleri mevcut deilse,
snrl bilgi dzeyine gre daha fazla lm yaplr. Eer mevcut ise snrl bilgi
dzeyinde belirtilen lmler yaplarak proje bilgileri dorulanr.
7.2.2.3 Kapsaml bilgi dzeyinde binann tayc sistem projeleri mevcuttur. Proje
bilgilerinin dorulanmas amacyla yeterli dzeyde lmler yaplr.
7.2.3. Mevcut Malzeme Dayanm
110
bulunan mevcut donatnn minimum donatya orann ifade eden donat gerekleme
katsays kolonlar ve kiriler iin ayr ayr belirlenecektir. Bu katsay donat tespiti
yaplmayan dier tm elemanlara uygulanarak olas donat miktarlar belirlenecektir.
7.2.4.3 Malzeme zellikleri: Her katta kolonlardan veya perdelerden TS-10465de
belirtilen koullara uygun ekilde en az iki adet beton rnei (karot) alnarak deney
yaplacak ve rneklerden elde edilen en dk basn dayanm mevcut beton dayanm
olarak alnacaktr. Donat snf, yukardaki paragrafta akland ekilde syrlan
yzeylerde yaplan grsel inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki eliin karakteristik
akma dayanm mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda
korozyon gzlenen elemanlar planda iaretlenecek ve bu durum eleman kapasite
hesaplarnda dikkate alnacaktr.
7.2.5. Betonarme Binalarda Orta Bilgi Dzeyi
7.2.5.1 Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcut ise, binada yaplacak
lmlerle mevcut geometrinin projesine uygunluu kontrol edilir. Proje yoksa, saha
almas ile binann tayc sistem rlevesi karlacaktr. Elde edilen bilgiler tm
betonarme elemanlarn ve dolgu duvarlarnn her kattaki yerini, aklklarn,
yksekliklerini ve boyutlarn iermelidir. Bina geometrisi bilgileri, bina ktlesinin
hassas biimde tanmlanmas iin gerekli ayrntlar iermelidir. Binadaki ksa kolonlar
ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere ilenecektir. Binann komu binalarla
olan ilikisi (ayrk, bitiik, derz var/yok) belirlenecektir. Temel sistemi bina iinde veya
dnda alacak yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir.
7.2.5.2 Eleman Detaylar: Betonarme projeler veya imalat izimleri mevcut deil ise
7.2.4.2deki koullar geerlidir, ancak pas paylar syrlarak donat kontrol yaplacak
perde, kolon ve kirilerin says her katta en az ikier adet olmak zere o kattaki toplam
kolon saysnn %20sinden ve kiri saysnn %10undan az olmayacaktr. Betonarme
projeler veya imalat izimleri mevcut ise donat kontrolu iin 7.2.4.2de belirtilen
ilemler, ayn miktardaki betonarme elemanda uygulanacaktr. Ayrca pas pay
syrlmayan elemanlarn %20sinde enine ve boyuna donat says ve yerleimi donat
tespit cihazlar ile belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda uyumsuzluk bulunmas
halinde, betonarme elemanlardaki mevcut donatnn projede ngrlen donatya orann
ifade eden donat gerekleme katsays kolonlar ve kiriler iin ayr ayr belirlenecektir.
Eleman kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1den byk olamaz. Bu
katsay donat tespiti yaplmayan dier tm elemanlara uygulanarak olas donat
miktarlar belirlenecektir.
7.2.5.3 Malzeme zellikleri: Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam
adetten az olmamak zere ve binada toplam 9 adetten az olmamak zere, her 400
m2den bir adet beton rnei (karot) TS-10465de belirtilen koullara uygun ekilde
alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda rneklerden
elde edilen (ortalama-standart sapma) deerleri mevcut beton dayanm olarak
alnacaktr. Beton dayanmnn binadaki dalm, karot deney sonular ile uyarlanm
beton ekici okumalar veya benzeri hasarsz inceleme aralar ile kontrol edilebilir.
Donat snf, yukardaki paragrafta akland ekilde syrlan yzeylerde yaplan
grsel inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki eliin karakteristik dayanm eleman
kapasite hesaplarnda mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede,
donatsnda korozyon gzlenen elemanlar planda iaretlenecek ve bu durum eleman
kapasite hesaplarnda dikkate alnacaktr.
111
112
Bina geometrisi iin 7.2.6.1de verilen koullar geerlidir. Eleman detaylar iin
7.2.9.2de verilen koullar geerlidir. Sadece ilgili maddelerde elik yerine prefabrike
betonarme kullanlacaktr. Beton basn dayanm iin her 500 m2 alandan en az bir adet
113
rnek (karot) alnarak deney yaplacaktr. Binadan alnan toplam karot says en az 9
olacaktr. Elemanlarn kapasite hesaplarnda, deneylerden elde edilen ortalama beton
basn dayanm ile projede belirtilen beton basn dayanmndan kk olan mevcut
beton dayanm olarak alnacaktr. Elemanlarn kapasite hesabnda kullanlacak donat
dayanmlar, projede belirtilen elik snfnn karakteristik dayanmlar olacaktr.
7.2.13. Yma Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi
7.2.13.1 Bina Geometrisi: Mimari projeler mevcut ise, binada yaplacak grsel
inceleme ile mevcut geometrinin projeye uygunluu tespit edilecektir. Mimari proje
yoksa binann sistem rlevesi karlacaktr. Elde edilen bilgiler yma duvarlarn her
kattaki yerini, uzunluklarn, kalnlklarn, boluklarn ve kat yksekliklerini
iermelidir. Temel sistemi bina dndan alacak bir inceleme ukuru ile gzlenecek ve
belirlenecektir.
7.2.13.2 Detaylar: atnn ve demenin tr, duvarlarla balant ekilleri, hatl ve
lentolarn durumu grsel olarak tespit edilecektir.
7.2.13.3 Malzeme zellikleri: Duvar malzemelerinin tr, duvar yzeyinin bir
blmnn svas kaldrlarak gzle tespit edilecektir. Bina dayanm hesaplarnda,
Blm 5de her duvar tr iin verilen duvar kesme dayanmlar esas alnacaktr.
7.2.14. Yma Binalarda Orta Bilgi Dzeyi
Orta bilgi dzeyine ek olarak duvar malzemesi zelliklerinin belirlenmesi iin binadan
en az 3 adet duvar paras rnei alnacak ve Blm 5e gre yaplacak hesaplarda bu
rneklerin deneylerinden elde edilecek ortalama zellikler kullanlacaktr.
7.2.16. Bilgi Dzeyi Katsaylar
(a) ncelenen binalardan edinilen bilgi dzeylerine gre, eleman kapasitelerine
uygulanacak Bilgi Dzeyi Katsaylar Tablo 7.1de verilmektedir.
(b) Malzeme dayanmlar, zellikle belirtilmedike ilgili tasarm ynetmeliklerinde
verilen malzeme katsaylar ile blnmeyecektir. Eleman kapasitelerinin hesabnda
mevcut malzeme dayanmlar kullanlacaktr.
TABLO 7.1 - BALAR BLG DZEY KATSAYILARI
Bilgi Dzeyi
Snrl
Orta
Kapsaml
114
Snek elemanlar iin kesit dzeyinde snr durum tanmlanmtr. Bunlar Minimum
Hasar Snr (MN), Gvenlik Snr (GV) ve Gme Snr (G)dr. Minimum hasar
snr ilgili kesitte elastik tesi davrann balangcn, gvenlik snr kesitin
dayanmn gvenli olarak salayabilecei elastik tesi davrann snrn, gme snr
ise kesitin gme ncesi davrannn snrn tanmlamaktadr. Gevrek olarak hasar
gren elemanlarda bu snflandrma geerli deildir.
7.3.2. Kesit Hasar Blgeleri
Minimum
Hasar
Blgesi
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri
Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
ekildeitirme
ekil 7.1
7.3.3. Kesit ve Eleman Hasarlarnn Tanmlanmas
7.5 veya 7.6da tanmlanan yntemlerle hesaplanan i kuvvetlerin ve/veya
ekildeitirmelerin, 7.3.1deki kesit hasar snrlarna kar gelmek zere tanmlanan
saysal deerler ile karlatrlmas sonucunda, kesitlerin hangi hasar blgelerinde
olduuna karar verilecektir. Eleman hasar, elemann en fazla hasar gren kesitine gre
belirlenecektir.
7.4. DEPREM HESABIA LK GEEL LKE VE KURALLAR
7.4.1 Ynetmeliin bu blmne gre deprem hesabnn amac, mevcut veya
glendirilmi binalarn deprem performansn belirlemektir. Bu amala 7.5de
tanmlanan dorusal elastik veya 7.6da tanmlanan dorusal elastik olmayan hesap
yntemleri kullanlabilir. Ancak, teorik olarak farkl yaklamlar esas alan bu
yntemlerle yaplacak performans deerlendirmelerinin birebir ayn sonucu vermesi
beklenmemelidir. Aada tanmlanan genel ilke ve kurallar her iki trdeki yntemler
iin de geerlidir.
115
116
7.4.13 Eilme etkisindeki betonarme elemanlarda atlam kesite ait etkin eilme
rijitlikleri (EI)e kullanlacaktr. Daha kesin bir hesap yaplmadka, etkin eilme
rijitlikleri iin aada verilen deerler kullanlacaktr:
(a) Kirilerde: (EI)e = 0.40 (EI)o
(b) Kolon ve perdelerde, D / (Ac fcm) 0.10 olmas durumunda: (EI)e = 0.40 (EI)o
D / (Ac fcm) 0.40 olmas durumunda:. (EI)e = 0.80 (EI)o
Eksenel basn kuvveti Dnin ara deerleri iin dorusal enterpolasyon yaplabilir. D,
deprem hesabnda esas alnan toplam ktlelerle uyumlu yklerin gznne alnd ve
atlamam kesitlere ait (EI)o eilme rijitliklerinin kullanld bir n dey yk hesab
ile belirlenecektir. Deprem hesab iin balang durumunu oluturan dey yk hesab
ise, yukarda belirtildii ekilde elde edilen etkin eilme rijitlii (EI)e kullanlarak,
deprem hesabnda esas alnan ktlelerle uyumlu yklere gre yeniden yaplacaktr.
Deprem hesabnda da ayn rijitlikler kullanlacaktr.
7.4.14 Betonarme tablal kirilerin pozitif ve negatif plastik momentlerinin hesabnda
tabla betonu ve iindeki donat hesaba katlabilir.
7.4.15 Betonarme elemanlarda kenetlenme veya bindirme boyunun yetersiz olmas
durumunda, kesit kapasite momentinin hesabnda ilgili donatnn akma gerilmesi
kenetlenme veya bindirme boyundaki eksiklii orannda azaltlabilir.
7.4.16 Zemindeki ekildeitirmelerin yap davrann etkileyebilecei durumlarda
zemin zellikleri analiz modeline yanstlacaktr.
7.4.17 Blm 2de modelleme ile ilgili olarak verilen dier esaslar geerlidir.
7.5. DEPREMDE BA PERFORMASII DORUSAL ELASTK HESAP
YTEMLER LE BELRLEMES
7.5.1. Hesap Yntemleri
117
118
Sarglama
0.0
0.0
0.5
0.5
0.0
0.0
0.5
0.5
Var
Var
Var
Var
Yok
Yok
Yok
Yok
Hasar Snr
Ve
bw d fctm
(1)
0.65
1.30
0.65
1.30
0.65
1.30
0.65
1.30
GV
3
2.5
3
2.5
2.5
2
2
1.5
7
5
5
4
4
3
3
2.5
10
8
7
5
6
5
5
4
(1) V kesme kuvveti depremin yn ile uyumlu olarak 7.5.2.2 (a)ya gre hesaplanacaktr.
e
K (1)
Sarglama
Ac f cm
Var
0.1
Var
0.1
Var
0.4 ve 0.7
Var
0.4 ve 0.7
Yok
0.1
Yok
0.1
Yok
0.4 ve 0.7
Yok
0.4 ve 0.7
0.7
Hasar Snr
Ve
(2)
bw d f ctm
0.65
1.30
0.65
1.30
0.65
1.30
0.65
1.30
GV
3
2.5
2
1.5
2
1.5
1.5
1
1
6
5
4
2.5
3.5
2.5
2
1.5
1
8
6
6
3.5
5
3.5
3
2
1
119
Hasar Snr
M
3
2
GV
6
4
G
8
6
Hasar Snr
M
1
0.0015
GV
2
0.0035
G
-
Dorusal elastik yntemlerle yaplan hesapta her bir deprem dorultusunda, 7.5.2.5te
yaplan karlatrmalara ek olarak, binann herhangi bir katndaki kolon veya perdelerin
greli kat telemeleri, Tablo 7.6da verilen snr deerler ile karlatrlarak
elemanlarn hangi hasar blgesinde olduuna karar verilecektir. Bu karlatrmann
daha elverisiz sonular vermesi durumunda, o katta ilgili kolon veya perdenin alt ve st
kesitlerinde 7.5.2.5e gre yaplan hasar deerlendirmeleri gznne alnmayacaktr.
Tablo 7.6da ji iinci katta jinci kolon veya perdenin alt ve st ular arasnda yer
deitirme fark olarak hesaplanan greli kat telemesini, hji ise ilgili elemann
yksekliini gstermektedir.
TABLO 7.6 GREL KAT TELEMES SIIRLARI
Greli Kat
telemesi Oran
ji / hji
Hasar Snr
M
0.01
GV
0.03
G
0.04
120
121
dzeyinde eitli hasar snrlar iin 7.6.9da tanmlanan ilgili birim ekildeitirme
kapasiteleri ile karlatrlarak kesit dzeyinde snek davrana ilikin performans
deerlendirmesi yaplacaktr. Ayrca, glendirilen dolgu duvarlarnda greli kat
telemeleri cinsinden hesaplanan ekildeitirme istemleri, 7.6.10da tanmlanan
ekildeitirme kapasiteleri ile karlatrlacaktr. Analiz sonucunda elde edilen kesme
kuvveti istemleri ise, 7.6.11de tanmlanan kapasitelerle karlatrlarak kesit dzeyinde
gevrek davrana ilikin performans deerlendirmesi yaplacaktr.
7.6.4. Dorusal Elastik Olmayan Davrann dealletirilmesi
7.6.4.1 Malzeme bakmndan dorusal elastik olmayan davrann idealletirilmesi
iin, literatrde geerlilii kantlanm modeller kullanlabilir. Ancak, mhendislik
uygulamalarndaki yaygnl ve pratiklii nedeni ile aadaki ksmlarda dorusal
elastik olmayan analiz iin yl plastik davran modeli esas alnmtr. Basit eilme
durumunda plastik mafsal hipotezine kar gelen bu modelde, ubuk eleman olarak
idealletirilen kiri, kolon ve perde tr tayc sistem elemanlarndaki i kuvvetlerin
plastik kapasitelerine eritii sonlu uzunluktaki blgeler boyunca, plastik
ekildeitirmelerin dzgn yayl biimde olutuu varsaylmaktadr. Plastik mafsal
boyu olarak adlandrlan plastik ekildeitirme blgesinin uzunluu (Lp), alan
dorultudaki kesit boyutu (h)nin yarsna eit alnacaktr (Lp = 0.5 h). Hw / w 2.0 olan
perdelerde, eilme etkisi altnda plastik ekildeitirmeler gznne alnmayacaktr.
7.6.4.2 Sadece eksenel kuvvet altnda plastik ekildeitirme yapan elemanlarn
plastik ekildeitirme blgelerinin uzunluu, ilgili elemann serbest boyuna eit
alnacaktr.
7.6.4.3 Yl plastik ekildeitirmeyi temsil eden plastik kesitin, teorik olarak
7.6.4.1de tanmlanan plastik ekildeitirme blgesinin tam ortasna yerletirilmesi
gerekir. Ancak pratik uygulamalarda aada belirtilen yaklak idealletirmelere izin
verilebilir:
(a) Kolon ve kirilerde plastik kesitler, kolon-kiri birleim blgesinin hemen dna,
dier deyile kolon veya kirilerin net aklklarnn ularna konulabilir. Ancak, dey
yklerin etkisinden tr kiri aklklarnda da plastik mafsallarn oluabilecei
gznne alnmaldr.
(b) Betonarme perdelerde, plastik kesitlerin her katta perde kesiminin alt ucuna
konulmasna izin verilebilir. U, T, L veya kutu kesitli perdeler, btn kollar birlikte
alan tek perde olarak idealletirilmelidir. Binalarn bodrum katlarnda rijit evre
perdelerinin bulunmas durumunda, bu perdelerden st katlara doru devam eden
perdelerin plastik kesitleri bodrum stnden balamak zere konulmaldr.
7.6.4.4 Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisinde plastikleen betonarme
kesitlerin akma yzeyleri olarak 7.4.11de tanmlanan koullara gre belirlenen
etkileim diyagramlar kullanlacaktr. Akma yzeyleri, 7.4.11(c)ye gre uygun
biimde dorusallatrlarak iki boyutlu davran durumunda akma izgileri, boyutlu
davran durumunda ise akma dzlemleri olarak modellenebilir.
7.6.4.5 tme analizi modelinde kullanlacak plastik kesitlerin i kuvvet-plastik
ekildeitirme bantlar ile ilgili olarak aadaki paragraflar dikkate alnacaktr:
(a) kuvvet-plastik ekildeitirme bantlarnda pekleme etkisi (plastik dnme
artna bal olarak plastik momentin art) yaklak olarak terk edilebilir (ekil 7.2a).
122
Bu durumda, bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde
plastiklemeyi izleyen itme admlarnda, i kuvvetlerin akma yzeyinin zerinde
kalmas koulu ile plastik ekildeitirme vektrnn akma yzeyine yaklak olarak
dik olmas koulu gznne alnacaktr.
(b) Pekleme etkisinin gznne alnmas durumunda (ekil 7.2b), bir veya iki eksenli
eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde plastiklemeyi izleyen itme admlarnda
i kuvvetlerin ve plastik ekildeitirme vektrnn salamas gereken koullar, ilgili
literatrden alnan uygun bir pekleme modeline gre tanmlanacaktr.
Mpa
Mpb
p
(a)
p
(b)
ekil 7.2
7.6.4.6 7.10.4e gre glendirilen herhangi bir dolgu duvar, Bilgilendirme Eki
7Fde tanmland zere kendisini evreleyen kolon ve kirilerle birlikte iki ucu
mafsall kegen edeer basn ve/veya ekme ubuu olarak 7.6.4.2ye gre
idealletirilecektir. tme analizinde elasto-plastik (peklemesiz) bir eleman olarak
modellenecek olan edeer ubuun balangtaki dorusal elastik davranna ilikin
eksenel rijitlii ile eksenel akma dayanm Bilgilendirme Eki 7Fe gre belirlenecektir.
Duvar iin tanmlanan kesme dayanm, kegen edeer basn ubuunun eksenel
akma dayanmnn yatay bileenidir. Gerei durumunda, kegen edeer ekme
ubuunun akma dayanm Denk.(7F.6)den alnacaktr.
7.6.5. Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile tme Analizi
7.6.5.1 Artmsal Edeer Deprem Yk Ynteminin amac, birinci (deprem
dorultusunda hakim) titreim mod ekli ile orantl olacak ekilde, deprem istem
snrna kadar monotonik olarak adm adm arttrlan edeer deprem yklerinin etkisi
altnda dorusal olmayan itme analizinin yaplmasdr. Dey yk analizini izleyen
itme analizinin her bir admnda tayc sistemde meydana gelen yerdeitirme, plastik
ekildeitirme ve i kuvvet artmlar ile bunlara ait birikimli (kmlatif) deerler ve
son admda deprem istemine kar gelen maksimum deerler hesaplanacaktr.
7.6.5.2 Artmsal Edeer Deprem Yk Ynteminin kullanlabilmesi iin, binann
kat saysnn bodrum hari 8den fazla olmamas ve herhangi bir katta ek dmerkezlik
gznne alnmakszn dorusal elastik davrana gre hesaplanan burulma dzensizlii
katsaysnn bi < 1.4 koulunu salamas gereklidir. Ayrca gznne alnan deprem
dorultusunda, dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim)
titreim moduna ait etkin ktlenin toplam bina ktlesine (rijit perdelerle evrelenen
bodrum katlarnn ktleleri hari) orannn en az 0.70 olmas zorunludur.
7.6.5.3 Artmsal itme analizi srasnda, edeer deprem yk dalmnn, tayc
sistemdeki plastik kesit oluumlarndan bamsz biimde sabit kald varsaym
123
d1(i) =
(i)
uxN1
xN1 x1
(7.2)
Birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal katk arpan x1 , Blm 2de
Denk.(2.15) ile verilen ve x deprem dorultusunda tayc sistemin balang
admndaki dorusal elastik davran iin tanmlanan Lx1 ve M1den yararlanlarak
aadaki ekilde elde edilir:
L
x1 = x1
(7.3)
M1
7.6.5.5 7.6.5.3e alternatif olarak, artmsal itme analizi srasnda edeer deprem yk
dalm, her bir itme admnda ncekilere gre deiken olarak gznne alnabilir. Bu
durumda yk dalm, her bir itme adm ncesinde tayc sistemde olumu bulunan
tm plastik kesitler gznne alnarak hesaplanan birinci (deprem dorultusundaki
hakim) titreim mod eklinin genlii ile ilgili ktlenin arpmndan elde edilen deerle
orantl olarak tanmlanacaktr. Kat demeleri rijit diyafram olarak idealletirilen
binalarda, birinci (hakim) doal titreim mod eklinin genlikleri 7.6.5.3deki gibi
tanmlanacaktr.
7.6.5.6 tme analizi sonucunda 7.6.5.4e gre elde edilen modal kapasite diyagram ile
birlikte, 2.4de tanmlanan elastik davran spektrumu ve farkl alma olaslklar iin
bu spektrum zerinde 7.8e gre yaplan deiiklikler gznne alnarak, birinci
(hakim) moda ait maksimum modal yerdeitirme, dier deyile modal yerdeitirme
istemi hesaplanacaktr. Tanm olarak modal yerdeitirme istemi, d1(p) , dorusal
olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme Sdi1 e eittir:
124
d1(p) = Sdi1
(7.4)
(7.5)
Artmsal Mod Birletirme Ynteminin amac, tayc sistemin davrann temsil eden
yeteri sayda doal titreim mod ekli ile orantl olacak ekilde monotonik olarak adm
adm arttrlan ve birbirleri ile uygun biimde leklendirilen modal yerdeitirmeler
veya onlarla uyumlu modal deprem ykleri esas alnarak Mod Birletirme Ynteminin
artmsal olarak uygulanmasdr. Ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki her bir itme
admnda, tayc sistemde adm adm dorusal elastik davrann esas alnd bu tr
bir itme analizi yntemi, Bilgilendirme Eki 7Dde aklanmtr.
7.6.7. Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Yntemi
7.6.7.1 Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Ynteminin amac, tayc
sistemdeki dorusal olmayan davran gznne alnarak sistemin hareket denkleminin
adm adm entegre edilmesidir. Analiz srasnda her bir zaman artmnda sistemde
meydana gelen yerdeitirme, plastik ekildeitirme ve i kuvvetler ile bu
byklklerin deprem istemine kar gelen maksimum deerleri hesaplanr.
7.6.7.2 Zaman tanm alannda yaplacak analizde kullanlacak yapay, kaydedilmi
veya benzetirilmi yer hareketleri 2.9.1 ve 2.9.2ye gre belirlenecek ve analizde 2.9.3
gznne alnacaktr.
7.6.8. Birim ekildeitirme stemlerinin Belirlenmesi
7.6.8.1 7.6.5 veya 7.6.6ya gre yaplan itme analizi veya zaman tanm alannda
7.6.7ye gre yaplan hesap sonucunda k bilgisi olarak herhangi bir kesitte elde
edilen p plastik dnme istemine bal olarak plastik erilik istemi, aadaki bant ile
hesaplanacaktr:
p
p =
(7.6)
Lp
7.6.8.2 Amaca uygun olarak seilen bir beton modeli ile peklemeyi de gznne alan
donat elii modeli kullanlarak, kesitteki eksenel kuvvet istemi altnda yaplan
analizden elde edilen iki dorulu moment-erilik ilikisi ile tanmlanan y edeer akma
125
( cu ) MN = 0.0035
( s )MN = 0.010
(7.8)
(b) Kesit Gvenlik Snr (GV) iin etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn
birim ekildeitirmesi ile donat elii birim ekildeitirmesi st snrlar:
( s )GV = 0.040
(7.9)
(c) Kesit Gme Snr (G) iin etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn
birim ekildeitirmesi ile donat elii birim ekildeitirmesi st snrlar:
( s )GC = 0.060
(7.10)
Gznne alnan enine donatlarn 3.2.8e gre zel deprem etriyeleri ve irozlar
olarak dzenlenmi olmas zorunludur.
7.6.10. Glendirilen Dolgu Duvarlarnn ekildeitirme Kapasiteleri
7.10.4 ve Bilgilendirme Eki 7Fe gre glendirilen dolgu duvarlarnn, kendilerini
evreleyen kolon ve kirilerle birlikte 7.6.4.6ya gre modellenerek yaplan itme analizi
sonucunda elde edilen greli kat telemeleri iin izin verilen snr deerler (kapasiteler)
Tablo 7.5in ikinci satrnda tanmlanmtr.
7.6.11. Betonarme Tayc Sistem Elemanlarnn Kesme Kuvveti Kapasiteleri
7.6.11.1 Kolon-kiri birleim blgeleri dnda tm betonarme tayc sistem
elemanlarnn gevrek krlma kontrollerinde kullanlacak kesme kuvveti dayanmlar
TS-500e gre belirlenecektir. Kesme kuvveti dayanm hesabnda, 7.2de belirlenen
bilgi dzeylerine gre tanmlanan mevcut dayanm deerleri kullanlacaktr. Kesme
kuvveti dayanmnn kesme kuvveti isteminden daha kk olduu elemanlar, gevrek
olarak hasar gren elemanlar olarak tanmlanacaktr.
126
Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap sonucunda
kirilerin en fazla %10u Belirgin Hasar Blgesine geebilir, ancak dier tayc
elemanlarnn tm Minimum Hasar Blgesindedir. Eer varsa, gevrek olarak hasar
gren elemanlarn glendirilmeleri kayd ile, bu durumdaki binalarn Hemen Kullanm
Performans Dzeyinde olduu kabul edilir.
7.7.3. Can Gvenlii Performans Dzeyi
Eer varsa, gevrek olarak hasar gren elemanlarn glendirilmeleri kayd ile, aadaki
koullar salayan binalarn Can Gvenlii Performans Dzeyinde olduu kabul edilir:
(a) Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap
sonucunda, ikincil (yatay yk tayc sisteminde yer almayan) kiriler hari olmak
zere, kirilerin en fazla %30'u ve kolonlarn aadaki (b) paragrafnda tanmlanan
kadar leri Hasar Blgesine geebilir.
(b) leri Hasar Blgesindeki kolonlarn, her bir katta kolonlar tarafndan tanan kesme
kuvvetine toplam katks %20nin altnda olmaldr. En st katta leri Hasar
Blgesindeki kolonlarn kesme kuvvetleri toplamnn, o kattaki tm kolonlarn kesme
kuvvetlerinin toplamna oran en fazla %40 olabilir.
(c) Dier tayc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesi veya Belirgin Hasar
Blgesindedir. Ancak, herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden
Minimum Hasar Snr alm olan kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetlerinin, o
kattaki tm kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetine orannn %30u amamas
gerekir (Dorusal elastik yntemle hesapta, alt ve st dm noktalarnn ikisinde
birden Denk.(3.3)n saland kolonlar bu hesaba dahil edilmezler).
127
Yma binalarn performans dzeyine, 7.2'ye gre yaplan inceleme ve Blm 5e gre
yaplan hesap sonucunda karar verilecektir. Eer yma binann her iki dorultudaki
tm duvarlarnn kesme dayanm uygulanan deprem etkileri altnda oluan kesme
kuvvetlerini karlamaya yeterli ise, binann Hemen Kullanm Performans Dzeyini
salad sonucuna varlr. Herhangi bir katta uygulanan deprem dorultusunda bu
koulu salamayan duvarlarn kat kesme kuvvetine katks %20'nin altnda ise binann
Can Gvenlii Performans Dzeyini salad kabul edilecektir. Sadece yetersiz olan
duvarlarn en az 7F.2de belirtildii dzeyde glendirilmesi gerekir. Bu durumlarn
dnda binann Gme Durumunda olduu kabul edilir.
7.8. BALAR HEDEFLEE PERFORMAS DZEYLER
7.8.1. Yeni yaplacak binalar iin 2.4de tanmlanan ivme spektrumu, 1.2.2ye gre 50
ylda alma olasl %10 olan depremi esas almaktadr. Bu deprem dzeyine ek olarak,
mevcut binalarn deerlendirilmesinde ve glendirme tasarmnda kullanlmak zere
ayrca aada belirtilen iki farkl deprem dzeyi tanmlanmtr:
(a) 50 ylda alma olasl %50 olan depremin ivme spektrumunun ordinatlar, 2.4de
tanmlanan spektrumun ordinatlarnn yaklak yars olarak alnacaktr.
(b) 50 ylda alma olasl %2 olan depremin ivme spektrumunun ordinatlar ise 2.4de
tanmlanan spektrumun ordinatlarnn yaklak 1.5 kat olarak kabul edilmitir.
7.8.2. Mevcut veya glendirilecek binalarn deprem performanslarnn belirlenmesinde
esas alnacak deprem dzeyleri ve bu deprem dzeylerinde binalar iin ngrlen
minimum performans hedefleri Tablo 7.7de verilmitir.
128
HK
CG
HK
CG
HK
CG
HK
CG
HK: Hemen Kullanm; CG: Can Gvenlii; G: Gme ncesi (Bkz. 7.7)
129
130
Kolonlarn eilme kapasitesini arttrmak iin kolon kesitleri bytlebilir. Bu ilem ayn
zamanda kolonun kesme ve basn kuvveti kapasitelerini de arttrr. Bytlen kolona
eklenen boyuna donatlarn katlar arasnda sreklilii salanacaktr. Boyuna donatlar
kat demelerinde alan deliklerden geirilecektir. Kolon-kiri birleim blgelerinde
kiriler delinerek veya kirilere ankraj yaplarak gerekli enine donat konulacaktr.
Kolonun bytlen kesiti 3.3.4e gre enine donat ile sarlacaktr. Bytlen kolon
kesitinin pas pay, eklenen dey ve yatay donaty rtmek iin yeterli kalnlkta
olacaktr. Yeni ve eski betonun aderansnn salanmas iin mevcut kolonun
yzeyindeki sva tabakas syrlacak ve beton yzeyleri przlendirilecektir.
Bytlm kolon kesitinin eilme, kesme, basn dayanmnn ve eilme rijitliinin
hesabnda brt kesit boyutlar ve eklenen kesit betonunun tasarm zellikleri esas
alnacak, ancak elde edilen rijitlik ve dayanmlar 0.9 ile arplarak azaltlacaktr.
7.10.3. Kirilerin Sarlmas
131
Tamir betonu
D etriye
elik profil
ekil 7.3
7.10.4. Dolgu Duvarlarnn Glendirilmesi
Bodrum hari en fazla katl binalarda uygulanmak zere, temel stnden yukarya
kadar st ste sreklilik gsteren betonarme ereve iindeki dolgu duvarlarnn rijitlii
ve kesme dayanm, Bilgilendirme Eki 7Fde tanmlanan glendirme yntemleri ile
arttrlabilir.
7.10.5. Betonarme Tayc Sistemlerin Yerinde Dkme Betonarme Perdeler ile
Glendirilmesi
Yanal rijitlii ve dayanm yetersiz olan betonarme tayc sistemler, yerinde dkme
betonarme perdelerle glendirilebilir. Betonarme perdeler mevcut ereve dzlemi
iinde veya ereve dzlemine bitiik olarak dzenlenebilir.
7.10.5.1 ereve Dzlemi inde Betonarme Perde Eklenmesi: Betonarme sisteme
eklenecek perdeler ereve aksnn iinde dzenlenecek, temelden balayarak perde st
kotuna kadar srekli olacaktr. Bu amala, perde u blgesindeki boyuna donatlarn ve
gerei durumunda perde gvdesindeki boyuna donatlarn perde ykseklii boyunca
sreklilii salanacaktr. Perdeler, iinde bulunduklar ereveye ankraj ubuklar ile
balanarak birlikte almalar salanacaktr. Ankraj ubuklar, mevcut ereve
elemanlar ile eklenen betonarme perde eleman arasndaki arayzlerde deprem
kuvvetleri altnda oluan kayma gerilmelerini karlamak iin yeterli dayanma sahip
olacaklardr. Arayzlerdeki kayma gerilmelerinin ereve elemanlar boyunca dalm
bilinen mekanik prensiplerine uygun olarak hesaplanacaktr. Ankraj ubuklarnn
tasarmnda TS-500deki srtnme kesmesi esaslar kullanlacaktr. En kk ankraj
ubuu ap 16 mm, en az ankraj derinlii ubuk apnn on kat ve en geni ubuk
aral 40 cm olmaldr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 3.6.5e
gre perde u blgesi oluturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas
durumunda mevcut kolondan u blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda
mevcut kolon 7.10.2ye gre bytlerek veya mevcut kolona bitiik perde iinde gizli
kolon dzenlenerek perde u blgesi oluturulacaktr. Her iki durumda da perde u
blgesine eklenecek dey donatlarn katlar arasnda sreklilii salanacaktr. Perdenin
altna 6.3.1de verilen esaslar uyarnca temel yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda
oluan i kuvvetleri temel zeminine gvenle aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr.
132
Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 3.6.5e gre perde u blgesi
oluturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas durumunda mevcut kolondan
u blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda mevcut kolon 7.10.2ye gre
bytlerek perde u blgesi oluturulacaktr. Perdenin altna 6.3.1de verilen esaslar
uyarnca temel yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda oluan i kuvvetleri temel
zeminine gvenle aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr. Perde temelinde oluabilecek
d merkezlii azaltmak amacyla perde temeli komu kolonlar ierecek ekilde
geniletilerek mevcut kolonlarn eksenel basn kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde
temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte almas iin gerekli nlemler alnacaktr.
7.10.6. Betonarme Sisteme Yeni ereveler Eklenmesi
Ktle azaltlmas bir yap glendirme yntemi deildir. Ancak yapya etki eden dey
yklerin ve deprem kuvvetlerinin azalan ktle ile orantl olarak azalacak olmas yap
gvenliini arttracaktr. Azaltlacak veya kaldrlacak ktle ne kadar yap st kotlarna
yakn ise, deprem gvenliini arttrmadaki etkinlii de o kadar fazla olacaktr. En etkili
ktle azaltlmas trleri binann st katnn veya katlarnn iptal edilerek kaldrlmas,
mevcut atnn hafif bir at ile deitirilmesi, atda bulunan su deposu vb tesisat
arlklarnn zemine indirilmesi, ar balkonlarn, parapetlerin, blme duvarlarn, cephe
kaplamalarnn daha hafif elemanlar ile deitirilmesidir.
133
MA
MD
ME
MK
A
D
E
K
r
rs
Dorusal elastik yntemler ile yaplan hesapta, moment eksenel kuvvet etkisi
altndaki kolon ve perde kesitlerinde etki/kapasite oran (r)nin belirlenmesi iin
uygulanabilecek yntemler aadaki paragraflarda aklanmtr.
7A.1.1 Herhangi bir kolon veya perde kesitinin 7.4.11(c)ye gre dorusallatrlan
momenteksenel kuvvet etkileim diyagram ekil 7A.1de grlmektedir. ekildeki D
noktasnn koordinatlar, dey yklerden meydana gelen MDD iftine kar
gelmektedir. D noktasndan balayan ve etkileim diyagramnn dna kan ikinci
doru parasnn yatay ve dey izdmleri ise, Ra = 1 iin deprem hesabndan elde
edilen ve depremin yn ile uyumlu olan MEE iftine kar gelmektedir (ekil
7A.1de MEnin iaretlerinin farkl olduu iki durum ayr ayr gsterilmitir). kinci
doru parasnn etkileim diyagramn kestii K noktasnn koordinatlar, kolon veya
perde kesitinin MK moment kapasitesi ve buna kar gelen K eksenel kuvvetidir.
7A.1.2 7.5.2.3e gre, artk moment kapasitesi MA ve buna kar gelen eksenel kuvvet
A aadaki ekilde tanmlanr:
MA = MK MD
(7A.1a)
A = K D
(7A.1b)
r =
ME
= E rs
MA
A
(7A.2)
134
( M K ; K )
( M D ; D )
E
K
A
D
M
MA
ME
E
( M K ; K )
A
( M D ; D )
D
M
MA
ME
ekil 7A.1
7A.1.3 Kolon veya perdenin etki/kapasite oran, bir ardk yaklam hesab ile de
belirlenebilir. Bu amala balangta r iin bir tahmin yaplr. E deprem hesabndan
bilindiinden Denk.(7A.2)den A hesaplanr ve D bilindiine gre Denk.(7A.1b)den
K bulunur. Buna bal olarak MK moment kapasitesi kesit hesabndan elde edilir ve
bundan MD karlarak Denk.(7A.1a)dan MA hesaplanr. MA ve ME kullanlarak
Denk.(7A.2)den rnin yeni deeri elde edilir ve baa dnlerek ardk yaklamn bir
sonraki admna geilir. Bir nceki admda bulunana yeteri kadar yakn olarak edilen
son ardk yaklam admndaki r deeri, kesitin eilme ve eksenel kuvvet altndaki
etki/kapasite oran olarak tanmlanr. Son admdaki MA ve A deerleri Denk.(7A.1)
deki yerlerine konularak MK ve K hesaplanr. Elde edilen K, hasar snrlarn
tanmlayan Tablo 7.3de gznne alnacak olan eksenel kuvvettir.
7A.1.4 Yukarda tek eksenli eilme/eksenel kuvvet durumu iin aklanan
etki/kapasite oran hesab, iki eksenli eilme/eksenel kuvvet durumu iin de benzer
biimde uygulanabilir.
7A.2. zel durum
ekil 7A.1deki ikinci dorunun ucunun etkileim diyagramnn iinde kalmas
durumunda 7A.1 uygulanamaz. r < 1 olmasna kar gelen bu durumda etki/kapasite
orannn hesabna esasen gerek olmad aktr.
135
136
As
ai
bo
Ec
Es
fc
fcc
fco
fe
fs
fsy
fsu
fyw
ho
ke
s
s
x, y
c
cu
sy
s
su
fc =
f cc x r
r 1 + xr
(7B.1)
Bu bantdaki sargl beton dayanm fcc ile sargsz beton dayanm fco arasndaki iliki
aada verilmitir.
f
f
;
(7B.2)
f cc = c f co
c = 2.254 1+7.94 e 2 e 1.254
f co
f co
Buradaki fe etkili sarglama basnc, dikdrtgen kesitlerde birbirine dik iki dorultu iin
aada verilen deerlerin ortalamas olarak alnabilir:
*
Mander, J.B., Priestley, M.J.N., Park, R. (1988). Theoretical Stress-Strain Model for Confined Concrete,
Journal of Structural Division (ASCE), 114(8), 1804-1826.
137
f ex = ke x f yw
f ey = ke y f yw
(7B.3)
ai
ke = 1
6b h
o o
As
s
s
1
1
1
2bo 2ho bo ho
(7B.4)
x=
r=
c
cc
Ec
Ec Esec
cc = co [1 + 5( c 1)]
;
;
Ec 5000 f co [MPa]
co 0.002
;
;
Esec =
f cc
cc
(7B.5)
(7B.6)
1.4 s f yw su
(7B.7)
f cc
Sargl
Sargl
beton
beton
fcc
fco
Sargsz
Sargsz
beton
beton
co=0.002
0.004 0.005
cc
cu
ekil 7B.1
138
fs = Es s
(s sy )
(sy < s sh )
fs = fsy
fs = fsu (fsu f sy )
(su s )2
(su sh ) 2
(7B.8)
(sh < s su )
sh
0.011
0.008
su
0.16
0.10
fsu (Mpa)
275
550
fs
fsu
fsy
ekil 13B.2
sy sh
su
ekil 7B.2
139
a1
ay1
CR1
d1
dy1
d1(p)
Ry1
(1)
Sae1
(1)
Sde1
Sdi1
TB
T1(1)
1(1)
B
Dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme, Sdi1 , itme analizinin ilk
admnda, dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim) moda ait
T1(1) balang periyoduna kar gelen dorusal elastik (lineer) spektral yerdeitirme
Sde1 e bal olarak Denk.(7C.1) ile elde edilir:
Sdi1 = CR1 Sde1
(7C.1)
Dorusal elastik (lineer) spektral yerdeitirme Sde1 , itme analizinin ilk admnda
birinci moda ait elastik spektral ivme Sae1 den hesaplanr:
Sde1 =
Sae1
(1(1) )2
(7C.2)
140
CR1 = 1
(7C.3)
ekil 7C.1de ve onu izleyen ekil 7C.2de birinci (hakim) titreim moduna ait ve
koordinatlar (d1, a1) olan modal kapasite diyagram ile koordinatlar spektral
yerdeitirme (Sd) spektral ivme (Sa) olan davran spektrumu birarada izilmitir.
7C.2.2 T1(1) balang periyodunun, 2.4de tanmlanan ivme spektrumundaki
karakteristik periyod TBden daha ksa olmas durumunda ( T1(1) < TB veya (1(1) )2 > 2B )
ise, Denk.(7C.1)deki spektral yerdeitirme oran CR1, ardk yaklamla aadaki
ekilde hesaplanacaktr:
a1, Sa
2B =(2/TB ) 2
Sae1
(1(1) ) 2
d1, Sd
ekil 7C.1
(a) tme analizi sonucunda elde edilen modal kapasite diyagram, ekil 7C.2(a)da
gsterildii zere, yaklak olarak iki dorulu (bi-lineer) bir diyagrama dntrlr. Bu
diyagramn balang dorusunun eimi, itme analizinin ilk admndaki (i=1) dorunun
eimi olan birinci moda ait zdeere, (1(1) ) 2 , eit alnr ( T1(1) = 2 /1(1) ).
(b) Ardk yaklamn ilk admnda CR1 = 1 kabul yaplarak, dier deyile Denk.
(7C.3) kullanlarak edeer akma noktasnn koordinatlar eit alanlar kural ile
o
esas alnarak CR1 aada ekilde tanmlanr:
belirlenir. ekil 7C.2(a)da grlen ay1
CR1 =
1 + (Ry1 1) TB / T1(1)
Ry1
(7C.4)
Sae1
ay1
(7C.5)
141
(c) Denk.(7C.4)den bulunan CR1 kullanlarak Denk.(7C.1)e gre hesaplanan Sdi1 esas
alnarak edeer akma noktasnn koordinatlar, ekil 7C.2(b)de gsterildii zere,
eit alanlar kural ile yeniden belirlenir ve bunlara gre ay1 , Ry1 ve CR1 tekrar
hesaplanr. Ardk iki admda elde edilen sonularn kabul edilebilir lde birbirlerine
yaklatklar admda ardk yaklama son verilir.
a1, Sa
Sae1
(a)
o
ay1
(1(1) ) 2
Sde
d1, Sd
Sdi1
a1, Sa
Sae1
(b)
ay1
o
ay1
(1(1) ) 2
Sde1 d1(p) = Sdi1
d1, Sd
ekil 7C.2
142
an(i)
ayn
CRn
d n(i)
F (i)
(i)
M j,x
(i)
M j,x
(i)
M j,y
(i)
M j,y
ms
j(i)
j(i)
Ryn
rj(i)
rj(i)
(1)
Saen
(1)
Sden
TB
Tn(1)
jk,x
jk,y
jk
an(i)
d n(i)
F (i)
fsn(i)
143
(i)
usn
= (i)inci itme admnda ninci doal titreim modu iin sistemin herhangi bir
(s) serbestlik derecesine ait yerdeitirme artm
(i)
sn
= (i)inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigrasyonu gznne
alnarak belirlenen ninci mod eklinin (s) serbestlik derecesine ait genlii
(i)
xn
= (i)inci itme admnda, x dorultusundaki deprem iin ninci doal titreim
moduna ait katk arpan
B
= 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki TB karakteristik periyoduna kar
gelen doal asal frekans
(i)
n
= (i)inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigrasyonu gznne
alnarak belirlenen ninci titreim moduna ait doal asal frekans
(1)
n
= Balangtaki (i=1) itme admnda ninci titreim moduna ait doal asal
frekans
(p)
n
= En sondaki (i=p) itme admnda ninci titreim moduna ait doal asal
frekans
7D.1. Giri
7D.1.1 7.6.5de aklanan Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile itme analizinin
en nemli sakncas, tayc sistemin deprem davrannn sadece birinci (deprem
dorultusunda hakim) doal titreim modundaki davrantan ibaret olduunun
varsaylmasdr. Bu nedenle yntem, ok katl olmayan ve deprem dorultusuna gre
planda simetrik veya simetrie yakn olan binalarla snrldr. Bu koullara uymayan
binalarda uygulanmak zere birden fazla titreim modunun gznne alnd ok
sayda itme analizi yntemi nerilmi ise de, bu yntemlerin byk blm tayc
sistemin global dayanm ve deformasyon kapasitelerinin belirlenmesi ile yetinmektedir.
Tanmlanan belirli bir depremin etkisi altnda performans deerlendirmesi iin gerekli
olan istem byklklerini elde etmeyi amalayan yntemlerin says ok snrldr
[15]. Bu Bilgilendirme Ekinde aklanan Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile itme
analizinde [4,5], her bir plastik kesitin oluumunda tm modlarn katklar gznne
alnabilmekte; plastik dnmeler ile i kuvvet istemleri, itme analizi dnda ek analizlere
gerek kalmakszn, dorudan elde edilebilmektedir.
7D.1.2 Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile itme analizinde, ardk iki plastik kesit
oluumu arasndaki her bir itme admnda adm adm dorusal elastik davran esas
alnr. Modal leklendirme ile monotonik olarak arttrlan modal yerdeitirmeler
gznne alnarak, her admda mod birletirme kurallarnn uyguland bir dorusal
(lineer) davran spektrumu analizi gerekletirilir. Bu analizin sonularndan
yararlanlarak, adm sonunda sistemde oluan plastik kesit belirlenir; yerdeitirme,
plastik ekildeitirme, i kuvvet artmlar ile bunlara ait birikimli deerler ve sonuta
deprem istemine kar gelen maksimum deerler hesaplanr [4,5].
7D.2. Modal leklendirme
7D.2.1 Ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki herhangi bir (i)inci dorusal itme
admnda, tipik bir ninci doal titreim modu iin tayc sistemin herhangi bir (s)
serbestlik derecesine ait yerdeitirme artm aadaki ekilde yazlabilir:
(i)
(i) (i)
usn
= sn
xn d n(i)
(7D.1)
144
7D.2.2 Denk.(7D.1)de yer alan ve (i)inci itme admnda ninci moddaki modal
yerdeitirme artmn temsil eden d n(i) nin, bir nceki itme admnn sonundaki
modal yerdeitirmeye eklenmesi ile, (i)inci adm sonunda birikimli (kmlatif) modal
yerdeitirme aadaki ekilde elde edilir:
(7D.2)
(7D.3)
Burada F (i) , (i)inci itme admnda btn modlar iin sabit olduu varsaylan birikimli
spektrum lek katsaysn gstermektedir. Denk.(7D.2) ve Denk.(7D.3)n sonucu
olarak, ninci moddaki modal yerdeitirme artm aadaki ekilde tanmlanr:
(1)
d n(i) = Sden
F (i)
(7D.4)
Burada F (i) , yine (i)inci admda btn modlar iin sabit varsaylan artmsal spektrum
lek katsaysdr. Bylece her bir itme admndaki tm modal yerdeitirme artmlar,
tek bir parametreye bal olarak ifade edilmi olmaktadr. Artmsal ve birikimli
spektrum lek katsaylar arasndaki iliki aadaki ekilde yazlabilir:
F (i) = F (i 1) + F (i) 1
(7D.5)
Yukardaki bantlarda yer alan ve birinci itme adm (i=1) iin tanmlanan elastik
(1)
, ayn adm iin 2.4e gre tanmlanan elastik spektral
spektral yerdeitirme Sden
ivmeden elde edilebilir:
(1)
Saen
(1)
(7D.6)
Sden = (1) 2
(n )
7D.2.3 Denk.(7D.3) ve Denk.(7D.4) ile verilen modal leklendirme bantlar, yeni
bir plastik kesitin olutuu her bir itme adm srecinde elastik spektral
yerdeitirmenin monotonik olarak arttrlmasna kar gelmektedir. Dier deyile,
spektral yerdeitirmeler bakmndan deprem etkisi, sfrdan balayarak her bir itme
admnda belirli bir miktarda bytlm olmaktadr.
a, Sa
n=4
n=3
Son adm
n=2
Ara adm
lk plastik kesit
adm
n=1
d, Sd
ekil 7D.1
145
Yukarda aklanan modal leklendirme ilemi esas alnarak, artmsal mod birletirme
yntemi ile yaplacak itme analizinin ana admlar aada zetlenmitir:
7D.3.1 Artmsal Mod Birletirme Ynteminin pratik uygulamasnda, her bir (i)inci
itme admnda F (i) = 1 alnarak dorusal bir Mod Birletirme Analizi yaplr.
Analizde, bir nceki adm sonundaki eksenel kuvvetler esas alnarak, ikinci mertebe
etkileri hesaba katlabilir. Gznne alnacak mod says, birinci itme admndaki (i=1)
modal byklkler esas alnarak 2.8.3e gre belirlenir. Bu analizde;
(a) Denk.(7D.1) ve Denk.(7D.4)e gre tipik ninci mod iin deprem verisi olarak
(1)
gznne alnr. Bu
birinci itme admndaki (i=1) elastik spektral yerdeitirme Sden
giri bilgisi, tm itme admlarnda deimeksizin aynen kullanlr.
(b) Btn yerdeitirme, ekildeitirme ve i kuvvet byklklerine modal katklarn
hesab iin 2.8.4te belirtilen Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural kullanlr. Bu
kuraln uygulanmasnda kritik snm oran btn modlarda 0.05 olarak alnr.
7D.3.2 Ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki herhangi bir (i)inci itme adm
sonunda, tayc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde oluan herhangi bir
yerdeitirmeyi, plastik ekildeitirmeyi veya i kuvveti temsil eden tipik byklk
rj(i) , bilinmeyen olarak sadece (i)inci adma ait artmsal lek katsays F (i) cinsinden
aadaki ekilde ifade edilir:
(7D.7)
146
7D.3.3 Her bir itme admnda Denk.(7D.7)de verilen genel bant, kirilerde her bir
potansiyel plastik kesitteki eilme momenti iin, kolon ve perdelerde ise akma
yzeyinin koordinatlarn oluturan i kuvvetler iin zel olarak yazlr. boyutlu
davran durumunda iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet durumu iin:
(i)
(i 1)
(i)
M j,x
= M j,x
+ M j,x
F (i)
(i)
(i 1)
(i)
M j,y
= M j,y
+ M j,y
F (i)
(7D.8)
(7D.9)
(F (i) ) jk =
(i 1)
(i 1)
1 jk,x M j,x
jk,y M j,y
jk j(i1)
(i)
(i)
+ jk,y M j,y
+ jk j(i)
jk,x M j,x
(7D.10)
Herhangi bir (j) potansiyel plastik kesitinde, btn (k) akma yzeyleri (izgileri) iin
elde edilen (F (i) ) jk deerlerinin pozitif olanlarnn en k bulunduktan sonra,
bunlarn da tayc sistemde hesaplanan en k, (i)inci hesap adm sonundaki
F (i) artmsal lek katsays olarak elde edilir. Bu deere kar gelen (j) kesiti ise, yeni
oluan plastik kesitin sistem iindeki yerini belirler.
7D.3.5 (i)inci itme admnda F (i) elde edildikten sonra;
(a) Birikimli spektrum lek katsays, F (i) , Denk.(7D.5)ten hesaplanr.
(b) Tayc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde oluan herhangi bir
tipik yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvet bykl, rj(i) , Denk.
(7D.7)ye gre elde edilir.
(c) Gznne alnan tm modlara ait modal yerdeitirme artmlar Denk.(7D.4)ten
hesaplanr. (i)inci itme admnn sonundaki birikimli modal yerdeitirmeler ise Denk.
(7D.2) veya Denk.(7D.3)ten elde edilir.
7D.3.6 (i)inci admda tm modlara ait modal ivme artmlar aadaki bant ile
hesaplanr:
2
(i)
an(i) = ((i)
(7D.11)
n ) d n
7D.3.7 Yatay eksende modal yerdeitirmelerin, dey eksende ise modal ivmelerin
temsil edildii tipik modal kapasite diyagramlar ekil 7D.1de gsterilmitir. Tanm
olarak, ninci moda ait tipik kapasite diyagramnda ardk iki plastik kesit oluumu
arasndaki doru parasnn eimi, Denk.(7D.11) uyarnca o admda ninci modun
2
doal asal frekansnn karesine, ((i)
n ) , dier deyile ninci zdeere eittir. Plastik
ekildeitirmelerin yaygnlamas sonucunda, ikinci mertebe etkileri nedeni ile baz
modlarn zdeerleri, dolaysyla ilgili modal kapasite diyagramlarnn eimleri, belirli
bir itme admndan sonra negatif deerler alabilirler. kinci mertebe etkilerinin mod
ekillerini deitirebilecei dikkate alnmaldr. Modal deprem istemi zerindeki etkileri
ise genellikle terkedilebilir dzeydedir.
7D.3.8 Her bir itme admnn tamamlanmasndan sonra, o adm sonunda oluan
plastik kesit gznne alnarak sistem rijitlik matrisinde gerekli deiiklikler yaplr ve
yeni itme adm iin ilemlere balanr. Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet
etkisindeki kesitlerde plastiklemeyi izleyen itme admlarnda 7.6.4.7 gznne
alnmaldr.
7D.4. stem Byklklerinin Belirlenmesi
7D.4.1 Artmsal Mod Birletirme Ynteminde modal yerdeitirmeler maksimum
deerlerine btn modlarda birlikte ularlar. Her itme adm sonunda Denk.(7D.5) ile
hesaplanan birikimli spektrum lek katsaysnn, maksimum deer olan birim deeri
ap amad kontrol edilir. Amamas durumunda, analize yukarda akland zere
devam edilir. Amas durumunda ise;
(a) Varlan itme adm son itme adm olarak tanmlanarak (p) st indisi ile temsil edilir.
i = p alnarak ve F (p) = 1 olduu gznne tutularak, son adma ait artmsal spektrum
lek katsays Denk.(7D.5)ten hesaplanr:
F (p) = 1 F (p 1)
(7D.14)
(b) Ancak Denk.(7D.4) ile tanmlanan ninci moddaki modal yerdeitirmenin, son
itme admnda aadaki ekilde yeniden tanmlanmas gereklidir:
(1)
d n(p) = CRn Sden
F (p)
(7D.15)
Herhangi bir modda 7D.4.2ye gre CRn > 1 olmas durumunda, deprem verisi olarak
(1)
(1)
7D.3.1de Sden
yerine CRn Sden
alnr ve Mod Birletirme Yntemi ile tipik bykle
(p)
ait rj deeri yeniden hesaplanr.
(c) Tipik yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvetin maksimum deeri,
dier deyile tipik istem bykl Denk.(7D.7)ye gre elde edilir:
(7D.16)
7D.4.2 Gznne alnan herhangi bir ninci moda ait spektral yerdeitirme oran
CRn aadaki ekilde hesaplanr:
2
2
(a) Tn(1) > TB [veya ((1)
n ) < B ] koulunun salanmas durumunda CRn = 1 alnr.
2
2
(b) Tn(1) < TB [veya ((1)
n ) > B ] olmas durumunda ise CRn yaklak olarak aadaki
ekilde belirlenebilir:
(p)
n =
2
((p)
n )
olmak zere;
2
((1)
n )
148
CRn =
CRn =
1 + (Ryn 1) TB / Tn(1)
Ryn
1 + (Ryn 1) TB / Tn(1)
10
(p)
n Ryn
( (p)
n 0.10)
(7D.17)
( (p)
n > 0.10)
Bu bantda Ryn , ninci mod iin izilen iki dorulu modal kapasite diyagramndan
elde edilen dayanm azaltma katsaysn gstermektedir:
Ryn =
(1)
Saen
ayn
(7D.18)
ki dorulu modal kapasite diyagramna ilikin ardk yaklam ile ilgili olarak,
Bilgilendirme Eki 7Cde 7C.2.2 ile birinci (hakim) mod iin verilen yaklamdan
yararlanlabilir (Bkz. ekil 7C.2).
7D.5. zel Durumlar
7D.5.1 Tayc sistem davrannda sadece birinci (deprem dorultusunda hakim)
modun etkili olduunun varsaylmas durumunda, Artmsal Mod Birletirme Yntemi
ile ilgili olarak yukarda yazlan tm bantlar, hibir deiiklik yaplmakszn, sadece
hakim mod iin yazlarak kullanlabilir. Bu zel durumda itme analizi, 7.6.5.5e gre
Artmsal Edeer Deprem Yk Ynteminde yk dalmnn her bir itme admnda
deiken olduunun gznne alnd tek modlu itme analizine indirgenmi
olmaktadr. Modal leklendirmenin sz konusu olmad bu zmde, en sondaki i = p
adm ncesindeki dier itme analizi admlarnda elde edilen byklkler, seilen
depremden bamszdr.
7D.5.2 Tayc sistem davrannn dorusal elastik olmas durumunda Artmsal Mod
Birletirme Yntemi, dorusal Mod Birletirme Yntemine indirgenir. Kesitlerin akma
yzeylerinin fiktif olarak bytlmesi ile, hibir kesitte plastik ekildeitirme meydana
gelmeden modal yerdeitirme istemine ulalacandan, bu durumda itme analizi
sadece tek bir admda sonulanacak ve ekil 7D.1deki modal kapasite diyagramlar
birer doru parasndan ibaret olacaktr.
7D.6. Referanslar
[1] Chopra, A.K, Goel, R.K (2002). A modal pushover analysis for estimating seismic demands for
buildings. Earthquake Engineering and Structural Dynamics; 31(3): 561-582.
[2] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2004). Evaluation of Modal and FEMA Pushover Analyses: SAC
Buildings. Earthquake Spectra; 20(1): 225-254.
[3] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2005). Extension of Modal Pushover Analysis to compute member forces.
Earthquake Spectra; 21(1): 125-139.
[4] Aydnolu, M. N. (2003). An incremental response spectrum analysis based on inelastic spectral
displacements for multi-mode seismic performance evaluation. Bulletin of Earthquake Engineering; 1(1):
3-36.
[5] Aydnolu, M. N. (2004). An improved pushover procedure for engineering practice: Incremental
Response Spectrum Analysis (IRSA). International Workshop on Performance-based Seismic Design:
Concepts and Implementation, edited by P. Fajfar and H. Krawinkler, Bled, Slovenia, 28 June 1 July
2004, Pacific Earthquake Engineering Center, University of California, Berkeley, PEER Report 2004/05:
345-356
149
(7E.1)
Kesme kuvveti dayanmna betonun katks Vc , enine donatnn katks Vs ve asal basn
gerilmelerini snrlamak zere tanmlanan Vmax deerleri TS-500 tarafindan nerilen
denklemler ile, ancak 7.2ye gre belirlenen mevcut malzeme dayanmlar kullanlarak
150
Vf =
2 nf tf wf Ef f d
sf
(7E.2)
Denk.(7E.2)de nf tek yzdeki LP sarg tabaka saysn, tf bir tabaka LP iin etkili
kalnl, wf LP eridinin geniliini, Ef LP elastisite moduln, f LP etkin birim
uzama snrn, d eleman faydal yksekliini, sf ise LP eritlerin, eksenden eksene
olmak zere, aralklarn gstermektedir (ekil 7E.1). Sarglamann srekli yaplmas
durumunda, wf = sf alnacaktr. Etkin birim uzama deeri Denk.(7E.3)e gre
alnacaktr.
f 0.004
(7E.3)
f 0.50 fu
rc
d
Lifli
polimer
tam sarg
sf
wf
a) Kolonlar
b) Kiriler
ekil 7E.1
7E.2. Kolonlarn Eksenel Basn Dayanmnn Arttrlmas
LP sarglama ile kolonlarn eksenel basn dayanmlarnn arttrlabilmesi iin, kolon
kesitinin uzun boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Kolonlarn
enkesitleri dikdrtgenden elipse dntrlerek LPnin etkinlii arttrlabilir. Elips
kesitlerde uzun boyutun ksa boyuta oran en fazla olabilir. LP ile sarglanm bir
kolonun eksenel yk dayanm hesaplanrken beton basn dayanm iin fcd yerine
Denk.(7E.4) ile belirlenen fcc deeri kullanlacaktr.
(7E.4)
1
a f f Ef
2
(7E.5)
151
1
b
a =
h
(b 2r )2 + (h 2r ) 2
c
c
1
3b h
Dairesel kesit
Elips kesit
Dikdrtgen kesit
(7E.6)
b
rc
rc
rc
h
Dolgu
beton
a)Dairesel Kolon
b) Drtgen Kolon
c) Eliptik Kolon
ekil 7E.2
7E.3. Kolonlarn Snekliinin Arttrlmas
LP sarglama ile kolonlarn snekliinin arttrlabilmesi iin, kolon kesitinin uzun
boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Elips kesitlerde uzun boyutun
ksa boyuta oran en fazla olabilir. LP ile sarglanm bir kolonda sarglanm beton
basn dayanmna kar gelen birim ksalma (cc) Denk.(7E.7) ile belirlenebilir.
(7E.7)
500 bw ( f k f h s )
Ef
(7E.8)
As f ym
p
2n + 2( + d ) Ls
(7E.9)
Denk.(7E.9)da As kolon donat alan (tek ubuk iin), fym mevcut donat akma
dayanm, p ekirdek kesiti evresi, n bindirme yaplm donat says, donat ap, d
pas pay kalnl ve L s varolan bindirme boyudur.
153
min
duvar
sh
duvar
dp
(a) Sva tabakasnn kalnl en az 30 mm, hasr donat pas pay ise en az 20 mm
olmaldr. zel sva 4 hacim kum, 1 hacim imento ve 1 hacim kire karm ile
yaplacaktr. Bu karmla yaplan svann basn dayanm en az 5 MPa olacaktr.
(b) Glendirilecek duvarlarn kegen uzunluunun glendirme ncesi kalnlna
oran 30dan kk olmaldr. Bu trl uygulamalarda mevcut ereve iinde basn
154
(c) Donatl sva tabakas ile ereve elemanlar arasnda kullanlacak ereve ankraj
ubuunun en kk ap 12 mm, en az ankraj derinlii ubuk apnn on kat ve en
geni ubuk aral 300 mm olmaldr. Ayrca donatl sva tabakas ile mevcut dolgu
duvarn birlikte almasnn salanmas iin duvar dzlemine dik ynde, her bir
metrekare duvar alannda drt adet gvde ankraj yaplacaktr. Duvara dik ynde
yaplacak gvde ankraj ubuklar dolgu duvarn har derzleri iine gmlecek ve ubuk
ap en az 8 mm, ankraj derinlii ubuk apnn en az on kat olacaktr. Duvar
dzlemine paralel ve dik dorultuda yaplacak tm ankraj ubuklar alacak deliklere
epoksi esasl bir malzeme ile ekilecek ve ular L eklinde 90 derece bklerek hasr
donatnn iine geirilecektir. Uygulama detaylar ekil 7F.1de gsterilmektedir.
(d) Glendirilen dolgu duvarlarnda oluan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas
iin gerekli olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Hasr elik donat ile glendirilen
duvarlar aada verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.
7F.2.1 Modelleme Esaslar: Hasr elik donat ile glendirilen dolgu duvarlarnn
yap modelinde temsil edilmesi iin kullanlacak olan rijitlik ve dayanm zellikleri
aada tanmlanmtr. Yap modelinde betonarme ereve iinde dzenlenmi ve
kegen uzunluunun kalnlna oran 30dan kk olan dolgu duvarlar gz nne
alnacaktr. Duvar yzey alanna oran %10'u gemeyen boluklarn bulunduu
duvarlarn yap modeline katlmasna, boluklarn konumu kegen basn ubuu
oluumunu engellememesi kouluyla izin verilebilir. Hasr elik ile glendirilmi
dolgu duvarlar, uygulanan deprem ynnde basn kuvveti alan edeer kegen ubuk
elemanlar ile temsil edileceklerdir.
(a) Rijitlik: Edeer basn ubuunun kalnl glendirilmi dolgu duvarnn
kalnlna eittir. Genilii aduvar Denk.(7F.1)den hesaplanacaktr.
(7F.1)
Burada aduvar ubuk genilii (mm) , hk kolon boyu (mm), rduvar dolgu duvar kegen
uzunluudur (mm). duvar Denk.(7F.2)den hesaplanacaktr.
1
duvar
E
t
sin2 4
= duvar duvar
4 Ec I k hduvar
(7F.2)
kduvar =
(7F.3)
(b) Kesme Dayanm: Hasr elik donat ile glendirilen dolgu duvarnn kesme
dayanm, kegen ubuun edeer basn kuvveti dayanmnn yatay bileeni olarak
kabul edilecektir. Yatay kesit alan Aduvar, basn dayanm fduvar ve kayma dayanm
155
duvar olan glendirilmi dolgu duvarnn kesme kuvveti dayanm Vduvar , Denk.(7F.4)
ile hesaplanacaktr.
Vduvar = Aduvar (duvar + f yd sh ) 0.22 Aduvar f duvar
(7F.4)
Burada fyd hasr donatnn tasarm akma dayanm, sh ise duvardaki yatay gvde
donatlarnn duvar brt enkesit alanna orandr. Hasr donat yatay ve dey ynlerde
ayn donat alanna sahip olmaldr.
7F.2.2 Malzeme zellikleri: Yukarda verilen denklemlerde Eduvar , fduvar ve duvar iin
eitli tula trlerinden yaplan dolgu duvarlarnda nerilen deerler aada verilmitir.
Elastisite modlnn, basn ve kesme dayanmlarnn hesaplanmasnda glendirilmi
duvarn kompozit kesit yaps dikkate alnabilir.
Boluklu fabrika tulas:
Eduvar = 1000 MPa; fduvar = 1.0 MPa; duvar = 0.15 MPa
Harman tulas:
Eduvar = 1000 MPa; fduvar = 2.0 MPa; duvar = 0.25 MPa
Gazbeton blok:
Eduvar = 1000 MPa; fduvar = 1.5 MPa; duvar = 0.20 MPa
(7F.5a)
(7F.5b)
(7F.5c)
A
Sva
Kiri
l
s
A
ereve Ankraj
Gvde Ankraj
Yzey svas
Hasr Donat
Tula duvar
min = 12mm
s max = 300mm
A-A Kesiti
l min = 10
ekil 7F.1
156
kiri
dolgu duvar
wf
Kolon
Lifli polimer
(LP) eritler
LP
Bulonlar
tula
sva
En
ekil 7F.2
(c) Glendirilen dolgu duvarlarnda oluan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas iin
gerekli olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Lifli polimerler ile glendirilen duvarlar
aada verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.
7F.3.1 Modelleme Esaslar: Lifli polimerler ile glendirilmi dolgu duvarlar yap
modelinde kegen basn ve ekme ubuklar ifti ile temsil edilecektir.
(a) Basn ubuklar: Basn ubuklarnn rijitlikleri ve kesme dayanmlar 7F.2.1(a) ve
(b)ye gre hesaplanacaktr.
157
(7F.6)
ekme ubuunun kesme dayanm, ekme dayanmnn yatay bileeni olarak kabul
edilecektir. ekme ubuunun eksenel rijitlii, Denk.(7F.7) ile hesaplanacaktr.
kt =
wf tf Ef
rduvar
(7F.7)
158
duvarlar uygulanan deprem ynnde basn kuvveti alan edeer kegen ubuk
elemanlar ile temsil edileceklerdir.
ekil 7F.3
(a) Rijitlik: Edeer basn ubuunun rijitlii 7F.2.1(a)ya gre hesaplanacaktr.
Denk.(7F.3)de Eduvar ve tduvar yerine, srasyla prefabrike beton panelin elastisite
modl Edp ve kalnl tdp alnmaldr. Mevcut dolgu duvar hesaba katlmayacaktr.
(b) Kesme Dayanm: Prefabrike beton paneller ile glendirilen dolgu duvarnn kesme
dayanm, kegen ubuun edeer basn kuvveti dayanmnn yatay bileeni olarak
kabul edilecektir. Glendirilmi dolgu duvarnn kesme dayanmnn hesabnda, panel
elemanlarnn ierisine konan donat gz nne alnmayacaktr. Ayrca, mevcut dolgu
duvar da kesme dayanm hesabnda dikkate alnmayacaktr. Panellerinin yatay kesit
alan Adp, basn dayanm fdp ve kayma dayanm dp olan glendirilmi dolgu duvarn
kesme kuvveti dayanm Vduvar, Denk.(7F.8) ile hesaplanacaktr.
Vduvar = Adp dp 0.08 Adp f dp
(7F.8)
159