YARATICI PROBLEM ZME

METODOLOJS
TRIZ

Konferans Notlar

Prof. Dr. Sadettin KAPUCU

Gaziantep niversitesi Makine Mhendislii Blm
14 Mart 2013

NSZ
Bu seminerin amac, mhendislerin karlatklar teknik problemlerin yaratc bir yaklamla
zm gelitirebilmelerinin yeni bir yolu olan Yaratc Problem zme Teorisi (TRIZ)
hakknda bilgilendirmedir. Rus mhendis ve Bilim adam olan Henry Altshuller tarafndan
ortaya atlan ve gelitirilen TRIZ' in, karlalan problemlerin yaratc zmlerini elde etmek
iin kullanlan teknik ve yntemlerinden bahsedilmektedir.
Yaratclk ve problem zme ile ilgili kaynak taramas yapldnda bu konularda olduka
fazla miktarda teknik bulabilmek mmkn olacaktr. Ancak bu tekniklerin hemen hemen
tamam problem zmede ve yaratclkta insann soyut kapasitesine dayandrlan ve
genellikle yneticilik zerine gelitirilmi tekniklerdir. TRIZ ise bu tekniklerden tamamen
farkldr. Teknolojik problemlerin zm iin gelitirilmi bir metodoloji' dir
Elinizdeki bu seminer notlar nternet ortamndan derlenerek yaklak on yl kadar nce
oluturulmutur. lgili internet sayfalarnn adresleri kaynaklar ksmnda verilmitir. O yllarda
az sayda olan konu ile ilgili kaynaklar gnmzde olduka fazladr. ngilizce olan bu
sayfalardan derlenerek Trke' ye evirisi srasnda doal olarak baz yanllklar sz konusu
olabilir. Ancak bunlar konunu zne ynelik hatalar olmaktan uzaktr.

Dr. Sadettin Kapucu

NDEKLER
Yaratc (Yeniliki) Problem zme Teorisi (TRIZ) ____________________ 4
TRIZ Nedir? _____________________________________________________________ 4
Problem zmne Genel Yaklam ___________________________________ 5
Yaratclk/Yenilikilik gerektirmeyen Problemler __________________________5
Yaratclk/Yenilikilik Gerektiren Problemler ______________________________6

TRIZ' in Douu ve Geliimi ____________________________________________ 7

zm Seviyeleri _______________________________________________________ 7
TRIZ Yaratc/Yeniliki Problem zme Teorisi _______________________ 8
Teknik sistemler ____________________________________________________________9
deal (Mkemmel) Nihai Sonu ____________________________________________10
Problemin tanmlanmas ve formlasyonu _________________________________11
elikiler ___________________________________________________________________12
40 yeniliki prensip ________________________________________________________14
Teknik Sistemlerin Geliimi (TSG) _________________________________________15
Standart zmler _________________________________________________________17

ARIZ Yaratc/Yeniliki Problem zme Algoritmas ________________ 18

Kaynaklar ______________________________________________________________ 19

Yaratc (Yeniliki) Problem zme Teorisi (TRIZ)

Teknolojiye ve amz teknolojisinin kayna olan bilime egemen lkeler, sanayi bata
olmak zere, btn ekonomik etkinlik alanlarnda mutlak bir stnlk elde etme
yolundadrlar. Ksacas, teknoloji, uluslarn rekabet stnlnn tek anahtar haline
gelmitir. Dolaysyla da dnya nimetlerinin yeniden paylalmasnda ve toplumsal refahn
ykseltilmesinde bilim ve teknoloji alanndaki stnlk belirleyici olmaktadr.
Uluslar aras hizmet ve teknolojik alanlarndaki rekabet gittike daha etin olmaktadr. Bu
durum bir krizler devri olduu kadar bir frsatlar devridir de. Gmrk duvarlarnn ve
geleneksel korumacln giderek kalkt bir dnyada rekabet edebilmek iin belirleyici olan
faktr, pazarlanabilir yeni rn ve retim yntemleri, yeni ynetim teknikleri ve yeni
teknolojiler gelitirmeye ynelik, btnsel bir yetenein kazanlm olmasdr.
Ancak, bireylerin yaratclk yeteneinin ve kurulularn problem zme kabiliyetlerinin, esas
temeli insan beyninin soyut kapasitesine dayanmaktadr. yi bir eitim grm olmalarna
ramen konularnda uzman teknik elemanlar ve aratrmaclar her zaman yeterince yaratc
deildirler.
Yaratclk iin esin gerekli olmakla beraber snrlarnn tesini dnebilmek esas
gerekliliktir. "Teknik elemanlar ve aratrmaclar kimya, makine, bilgisayar vb. gibi
konularnda kendi bilgi ve deneyimlerini artrrlar ancak ayn zamanda da yaratclk
yeteneklerini kaybetmektedirler" denilmektedir. O halde yaratclk/yenilik yetenei mizi
nasl gelitirebiliriz veya artrabiliriz. Yllardan beri bu sorunun cevab aranm ve tamamen
insan beyninin soyut kapasitesine bal yntemler gelitirilmitir. Bu durumun deitirilmesi
olasl tamas konusunda son zamanlarda TRIZ' e dikkat ekilmektedir.

TRIZ Nedir?
TRIZ Yaratc Problem zme Teorisidir.
Rusadaki orijinal isminin ksaltlmdr.
Metodoloji, 1946 ylnda ilk kez G. Altshuller tarafndan eski Sovyetler Birliinde
gelitirilmitir.
Rusyada ve son zamanlarda ABD' de yksek okullar ve enstitlerde ders olarak
okutulmaktadr.
Souk savan sona ermesiyle birlikte, ABD, Japonya ve Avrupada tannmaya ve
kullanlmaya balanmtr.
Teknoloji yenilikler iin yeni dalga hareketi oluturmu ve hemen kabul grmtr.
Teknolojik Ar-Ge de yaratcln destekler.

Teknik problemlerinizi belirlemenizi salar ve bunlarn zm iin bir ok yaratc ip

ular
verir.
Yeniliki teknolojilerin incelenmesinden karlan Bulu Prensipleri ni temel almaktadr.
Dnyadaki 2.5 milyon patent analiz edilerek bu Bulu prensipleri oluturulmutur.
Probleminizi zerken, tm dnya bilim ve teknolojisinin girdilerini kullanabilme imkan
salar.
Teknik hedefinize erimek iin geometri, kimya ve fizik prensiplerinden hangisinin
gerektiini
belirleyebileceksiniz.
Ticari deeri olan yenilikler yapmaya ynlendirir.
Teknik elikileri zerek gereki ve ticari deeri olan bulular ve patentler elde
edebilirsiniz.
Mekanik, kimya, elektrik ve dier alanlarda yenilikler iin kullanlabilmektedir.
Temel bilgi alanlar ve uygulamalar gnmzde olduka genilemitir.

Problem zmne Genel Yaklam

Yaratclk/Yenilikilik gerektirmeyen Problemler
nsanlarn karlat iki grup problem vardr. Bunlar genellikle zmleri bilinenler ve
zmleri bilinmeyenler olarak isimlendirilebilir. Bunlarda zm bilinenler genellikle
kitaplarda, teknik bltenlerdeki bilgilerle veya konusunda uzmanlarn bilgileriyle
zlebilinenlerdir. Bu tr zmler ekil 1 de gsterilen problem zme yolunu izlerler.
Burada zel bir problem standart bir probleme veya benzerine dntrlr. Standart
problemin zm bilinmektedir ve bu zm zel problemin zm olarak alnr.
rnein, diskli kesme makinas tasarm benim problemim olsun. Gl ancak dk devirli
motora gereksinimim olacak. Mademki AC motorlarnn bir ou 3600 rpm de dnmektedir o
zaman benim benzer standart problemim motorun hzn nasl azaltabileceimdir. Benzer
standart zm bir dili kutusunun kullanlmasdr. Bylece uygun boyutta, arlkta, torkta
ve rpm de bir dili kutusu tasarlayabilirim.

Benzeri
Standart
Problem

Benzeri
Standart
zm

Benim
Problemim

Benim
zmm

ekil 1. Genel Problem zme Modeli.

Yaratclk/Yenilikilik Gerektiren Problemler

Dier bir problem tipi de zm bilinmeyen problemdir. Bu tip problem
yaratclk/yenilikilik gerektiren ve eliki ieren bir problemdir. Yaratc/yeniliki problem
zm beyin, bilgi kavrama ve bulu yetenei arasndaki balantlarnn ortaya karlmas
almalar psikoloji alanna girmektedir. Genellikle bu tr problemlerin zmne ynelik
olarak beyin frtnas ve deneme yanlma gibi metotlar nerilmektedir. Problemin zorluu ve
karmaklna gre deneme saylar artacaktr. Eer zm makine mhendislii gibi kiinin
uzmanl veya alannda ise deneme saysnda biraz azalma olabilir. Bu durumda da eer
zme eriilemezse o zaman aratrmac kendisinin uzmanlk veya bilgi alannn tesindeki
kimya elektronik gibi yeni alanlara ynelecektir. Ancak burada da aratrmacnn beyin
frtnas, sezgi ve yaratclk gibi psikolojik aralarda ne kadar usta olduuna bal olarak
deneme says artacaktr. Dier bir problem ise sezgi ve deneyimin kurulutaki bir baka
kiiye aktarlamamasdr.
Tasarm
MEKANK
Tasarm

Tasarm

TERMODNAMK
Tasarm
Problem
KMYA

ELEKTRK VE
ELEKTRONK
zm

ekil 2. deal zm Sizin Uzmanlk Alannz Dnda Olabilir.

Problemin zmnn kiinin kendi deneyim ve uzmanlk alannda olacan dnmesi ve

yeni kavramlar gelitirmek iin alternatif teknolojilere ynelmemesi "psikolojik atalet" olarak
tanmlanmaktadr. ekil 2 de de gsterildii zere problemin ideal zm bir makina
mhendisinin uzmanlk alann dnda elektromekanik olabilir. Bir problemin zm
"zm Uzay"nda her hangi bir yerde olabilir. Psikolojik Atalet bizi sadece uzman
olduumuz alana ynlendirir.

TRIZ' in Douu ve Geliimi

Teknolojiye dayanan fakat psikolojiye dayanmayan iyi bir yaklam Eski Sovyetler Birliinde
1926 da doan Genrich S. Altshuller tarafndan gelitirilmitir. lk buluunu 14 yanda su alt
dalma ile ilgili ald. Onun bu hobisi meslek olarak makina mhendisliine yneltti. 1940 larda
Rus ordusunda patent uzman olarak, buluularn patentlerini doldurmalarna yardmc
oluyordu. Ancak buluular sk sk problemlerin zm iin de kendisinde yardm istiyordu.
Problem zmeye olan merak standart metotlar aratrmaya itti. Bulabildii psikolojik
aralard ve bunlarn ihtiyaca cevap veremediini tespit etti. En azndan
yenilikilik/yaratclk teorisinin aada belirtilenleri salamas gerektiine karar verdi.
1. sistematik olmal, adm-adm prosedr
2. geni bir zm uzaynda ideal zme ynlendirebilmeli
3. psikolojik aralara bal olmayan ve tekrarlanabilen ve gvenilir olmal
4. yaratc/yeniliki bilgiye eriebilir olmal
5. Yaratc/yeniliki bilgiye ekleme yaplabilir olmal
6. ekil 1'de bahsedilen problem zme gibi kolay olmal.
Daha sonraki bir ka yl iinde yaklak 200 000 patent inceleyerek yaratc/yeniliki
problemlerin nasl zldn belirlemeye alt. Bugn bu rakam 1 500 000 patentin
zerindedir. Bunlarn sadece 40 000 bir ekilde yaratc/yeniliki zmlerdir. Dierleri basit
gelitirmelerdir. Altshuller yaratc/yeniliki problemi, zmn dier bir problemin ortaya
kmasn salamas olarak tanmlamtr. rnein bir metal plakann dayanmn artrmak
arlnn artmasna sebep olmas gibi. Patentler zerine de yapt almasnda elikileri
zen veya yok eden zmlerin tanmlandn bulmutur.
Altshuller bu patentleri farkl bir ekilde snflandrmtr. Bu snflandrmay otomotiv, tekstil
vb gibi endstrileri yerine problem zme ilemini gz nne alarak yapmtr. Ayn
problemlerin krk ana yaratc/yeniliki prensiplerin kullanlarak tekrar tekrar zldn
belirlemitir. Eer buluular bu prensipleri daha nceden biliyor olsalard zmlere daha
kolay ve ksa zamanda ulaabilecekleri sonucuna varmtr.

zm Seviyeleri
Altshuller, 1960 ve 1970'li yllarda ok miktarda patentlerin analizi sonucunda bulularn
deerlerinin ayn olmad sonucuna varm ve bulular iin be seviye nermitir.
Sevive 1. Yaratclk gerektirmeyen, kiisel bilgilerle ve metotlarla zmn kolayca
bulunabilinen problemlerin zm. zmlerin yaklak % 32 bu snfa girmektedir.

Seviye 2 Endstrideki bilinen metotlar kullanarak mevcut sistemin zerinde kk

deiikliklerin yaplmas. zmlerin yaklak % 45 bu snfa girmektedir.
Seviye 3. Endstri d bilinen metotlar kullanarak mevcut sistem zerinde yaplan nemli
deiiklikler. elikiler zlmtr. zmlerin yaklak % 18 bu snfa girmektedir.
Seviye 4 Sistemin fonksiyonunu yerine getiren yeni bir prensip kullanan yeni jenerasyon
teknoloji kullanlmas. zm teknolojiden ok bilim ierir. zmlerin yaklak % 4 bu
snfa girmektedir.
Seviye 5. nc bir sistemin veya tamamen bilimsel bir bulu. zmlerin yaklak % 1 bu
snfa girmektedir.
Seviye ykseldike gerekli olan bilginin miktarda oalmaktadr. Aada tabloda zet olarak
verilmitir.
Tablo 1. Bulularn seviyesi
Seviye
Bulu
yzdesi
1
2
3
4
5

Grnen zm
Kk Gelitirmeler
Byk Gelitirmeler
Yeni Kavram
Yeni bir fenomen

32%
45%
18%
4%
1%

zmlerin Gerekli Bilgiler

Kiisel Bilgi
Firma Bilgileri
Endstri Bilgileri
Endstri D Bilgiler
Tm Bilgiler

Dnlmesi
gereken yaklak
zm says
10
100
1000
100,000
1,000,000

Bu tablodan da anlalaca gibi mhendislerin kar karya olduklar problemlerin %90 nnn
zm bir yerde zlm olarak mevcuttur. Eer mhendis ideal zme giden yolu izlerse
ve almasn kiisel bilgisinden ve tecrbesinden daha st seviyede ararsa, zmlerin bir
ounun irketinde, endstrisinde veya dier bir endstrideki bilgilerle hali hazrda zmn
olduunu belirleyecektir.
rnein Alet yapmnda kullanlan suni elmaslardaki grlemeyen atlaklarn problemi.
Geleneksel yntemlerle yaplan elmas kesme ileminde kullanlncaya kadar grlemeyen
yeni atlar oluur. Buradaki problem elmas kristallerini yeni atlaklar oluturmadan doal
atlaklarndan ayrmaktr.
Yeil biberleri konserve yapmak iin tohumlarndan ayrmada kullanlan metot kullanlabilir.
Bu metot da biberler kapal bir kaba yerletirilir ve kaptaki basn 8 atmosfer basncna
kadar artrlr. Biberler bzlr ve tohumlarnn olduu sap ksmdan krlr. Daha sonra
basn aniden drlerek zayf blgelerinden ayrlarak tohumlu ksm darya frlar. Benzer
teknik elmaslarn doal atlaklarndan baka atlaklara sebebiyet vermeden ayrlmalarn
salamak iin kullanlabilir.
Altshuller patentlerdeki problemleri elikileri ve zmleri inceleyerek ve yorumlayarak
TRIZ olarak isimlendirilen yaratc/yeniliki problem zme teorisini gelitirmitir.

TRIZ Yaratc/Yeniliki Problem zme Teorisi

Gemi 40 yldan beri, TRIZ, eitli karmak teknik problemlerin zm ve yenilikilii

iin bir takm pratik aletler olmas gelitirilmitir. Bugn bir ka TRIZ aletleri(yntemleri) ve
hatta dier metot ve yntemlerin birletirilerek, sistematik yaratclk problem zm ve
yenilikilik (yaratclk) iin kullanlmaktadr. Altshulleri izleyenler ve renciler 15 yl
akn bir sredir de bu mevcut tekniklere yenilerini eklemektedir. Bu blmde baz temel
TRIZ kavramlarnn tantm yaplacaktr.

Teknik sistemler
Bir ilev sergileyen her ey teknik sistemdir. Arabalar, kalemler, kitaplar, baklar, teknik
sisteme rnek olarak verilebilir. Her bir teknik sistem bir veya birka alt sistemden oluur. Bir
arabann motoru, direksiyon mekanizmas, frenleri vb.. alt sistemlerini oluturur. Bunlarn her
biri de kendi iinde bir teknik sistemi olutururlar ve kendi fonksiyonlarn yerine getirirler.
Teknik sistemdeki hiyerari az karmaalktan (iki elemanllktan), daha karmakla (bir ok,
birbirleriyle ilikili, elemanla) dorudur.
Tama sistemi iin teknik sistem hiyerarisi aadaki tabloda grlmektedir. Sol kolonda
teknik sistemlerin isimleri yer almaktadr. Bunla azalan bir sralamada yaplmtr. Yatay
kolonlarda, sol tarafta belirtilen teknik sistemlerin alt sistemlerinin isimleri yer almaktadr.
rnein, Fren teknik sistemi otomobilin alt sistemidir ayn zamanda Fren balatasnn bir st
sistemidir.
Tablo 1: Tama sistemindeki alt ve st sistemler
Teknik Sistem
Teknik Sistemin Alt Sistemleri
Transportation
Otomobil, Yollar, Haritalar, Srcler, Servis
istasyonlar
Otomobil
G aktarm, Frenler, Istma, Direksiyon, Elektrik
aksam
Frenler
Fren pedal, Hidrolik silindir, Akkan, Fren balata
sistemi
Fren balata sistemi Balata Balant paras, Perinler
Balata
A paracklar, B paracklar, Kimyasal balar
Kimyasal ba
A moleklleri, B moleklleri
Bir sistem yetersiz veya zararl bir fonksiyon retiyorsa (yapyorsa) iyiletirilmelidir. Bunun
iin sistemin en basit haline hayali olarak indirgenebilmesi gereklidir. TRIZde basit, sistem
birbirine enerji aktaran iki elemandan oluan bir sistem demektir.
Tebeir ve tahtann ikisi birden birbirleriyle temas halinde ve aralarnda enerji transferleri
olmadka bir sistem deildir. Teknik sistem olmas iin tebeir, tahta ve kuvvet uygulamas
olmaldr. te o zaman bir teknik sistem olur. Tebeir ve tahta birbirinden ayr elemanlar
olarak her biri bamsz birer teknik elemandr.
Tebeir zerrecikleri bir yapya sahiptir. Farkl kimyasal elemanlarn birbirleriyle etkileimi
nedeniyle zerrecikler birbirlerine balanarak tebeir olarak isimlendirilen malzemeyi
oluturur. Eer bu balanmann iyiletirilmesi isteniliyorsa o zaman tanecikli (zerrecikli) yap
teknik sistemin analizi yaplmaldr.

Tm alt sistemler st sistemin snrlar ierisinde birbirleriyle ilikili ekilde birleirler.

Herhangi bir alt sistemdeki deiiklikler st sistemde deiiklie neden olur. Teknik bir
problemi zerken daima teknik sistemin alt sistemlerini ve st sistemlerini gz nnde
bulundurulmaldr.

deal (Mkemmel) Nihai Sonu

Herhangi bir sistemin amac baz fonksiyonlar yerine getirebilmesidir. Genel mhendislik
dncesi yledir; Byle ve byle bir fonksiyonu yerine getirmelidir. Dolaysyla biz byle
ve byle bir mekanizma veya alet imal etmeliyiz,TRIZ ise; Byle ve byle bir fonksiyonu
sisteme yeni bir mekanizma ve alet eklemeksizin yerine getirmesi gereklidir
dncesindedir.
deallik (mkemmellilik) kanunu herhangi bir teknik sistemin alma mr boyunca basit,
etkili ve gvenli olmas gerektiini ifade eder. Bir teknik sistem her zaman yenilie aktr.
Sistemi mkemmellie maliyetini drerek, daha az yer kaplamasn salayarak, enerji
kullanmn azaltarak vb. gibi tayabiliriz.
deallik daima, sistemin iinde ve dndaki mevcut kaynaklarn maksimum kullanlmasn
yanstr. Ne kadar mevcut kaynaklar iyi bir ekilde kullanlrsa sistem o kadar mkemmellie
yakndr. O halde sistemin ideallii aadaki denklemle ifade edilebilir.

Burada Ui, sistemin yararl etkilerinin toplam,

Hj. sistemin zararl eklilerinin toplamdr.
Yararl etkiler sistem fonksiyonlarnn tm deerli sonularn kapsamaktadr. Zararl etkiler
ise kirletme, tehlikeli, enerji tketimi, fiyat gibi istenilmeyen girdileri iermektedir. deal
durum zararl etkilerin olmad sadece faydalarn olduu bir sistemi tanmlar. Sistemin
gelitirilmesi gereken nihai durumu ifade eder. Tasarm asndan bu duruma bakldnda,
mhendisler en ok fayday salayacak bununla birlikte iilik masraflar, malzeme, enerji ve
zararl etkileri azaltacak ekilde sistemi gelitirmeye devam etmelidirler. Normalde yararl
etkiyi artrrken zararl etkiler de artar fakat ideallik kural tasarmcy tasarm elikilerini
zlmesine veya yok edilmesine ynlendirir. deal Nihai Sonu bir rnn yararl
fonksiyonlar yerine getiriliyor olmasna ramen sistemin kendisinin olmamasdr.
rnein: Gney Amerika'daki bir et rnleri fabrikas rnlerini Amerika Birleik
Devletlerine gndermektedir. Donmu etlerin tanmas iin soutucu gerekmektedir. Etler
ABDye soutucu monte edilmi uaklarla tanmaktadr. Rekabetin artmasyla firma sahibi
tama cretinin azaltlmasn istemektedir. Uaklara daha fazla et yklemeyi dnr ve
bunu gerekletirir. Eer uaklar 15000-25000 ayak ykseklikte uarlarsa scaklk 32 F
altna dmektedir.Dolaysyla, soutucu sisteme gereksinim yoktur. Bu sistem yerine daha
fazla et uaa yklenebilecektir. Sonu: Herhangi bir cret demeksizin mevcut kaynaklarn
kullanlmasyla sistem ideale (mkemmeliyete) yaklamtr.

Bir sistemi daha ideal (mkemmel) yapmann birok yolu vardr ;

A . Sistemin fonksiyonlarnn miktarn artrmak .
rnein : Elence merkezinin radyo, teyp, CD alc ve amplifikatrle donatlmas
B . Sistemin ilevini yapan ksmna mmkn olduu kadar fazla fonksiyon eklemek.
rnein : Elektriki pensesi teli keser, syrr ve balant iin bker.
C . Sistemin baz fonksiyonlarn bir st sisteme veya evre dna nakletmek.
rnein : Gne stmal sistemlerde pencereler (camlar) elle alp kapatlmaktadr. Bunun
yerine camlarn (pencerelerin)daha ideal olan otomatik olarak alp kapatlmas mmkn
olabilir. Bu da scakla duyarl bir bimetalik spiral sistemiyle yaplabilir.
D . Halen mevcut ve elde edilebilir kaynaklarn i veya d kaynaklarn kullanlmas
rnein : Evin mevcut elektrik ebekesini anten olarak kullanmak (Comrad indusries
Spectrum antenna)

Problemin tanmlanmas ve formlasyonu

Bir hikaye; Bir profesr ve rencisi aratrma iin kutuplara gitmitir. Buzlar zerinde
gezinirlerken, arkalarna baktklarnda bir kutup aysnn hzla kendilerine doru gelmekte
olduunu grrler. Koabildikleri kadar hzla kamaya balarlar. Bir sre sonra renci
durur ve srt antasndan kou ayakkablarn karr ve giymeye balar. Bu srada profesr
renciye dnp ' aptal, aydan kamaktan baka yaplacak bir ey yok, o bizden daha hzl
kouyor' der. renci ise glerek ' Profesr bu zlmesi gereken problem deil. Sadece bir
ay var. Gerek problem kimin daha hzl koacadr, sizin mi yoksa benim mi' der. Bu
hikaye gerek probleme yaklam yanstr. Genellikle zm iin zerinde allan problem
gerek problem deildir. Dolaysyla, zerinde allmas gereken gerek problemin
tanmlanabilmesi iin alma evresi, kaynak gereksinimleri, zararl etkiler, ana yararl ilevi
ve ideal sonucun belirtilmesi gerekmektedir.
rnek: Gazl iecek kutusu. Gazl iecek ierecek bir sistem. alma evresi, depolanmak
amacyla gazl iecek ieren kutularn st ste konulmas. Kaynaklar; dolu kutularn
arlklar, kutu i basnc ve kutunun salamldr. Ana yararl ilev, kutularn gazl iecek
iermesidir. Zararl etkiler; kutu malzemesinin fiyat ve kutu retimi ve boa depolama alan
kullanmakdr. deal sonu ise kutularn st ste depolamada bir insan boyunu gemeyecek
ekilde olmasna dayanmasdr.
Sistemdeki elikiler ile problemi tekrar tanmlanarak Problemin Formlasyonu
gerekletirilir. Oluabilecek problemleri belirlenir. Problemi zmek iin bir teknik
karakteristiini iyiletirirken bir dieri ktleiyor mu? kinci bir probleme sebebiyet veriyor
mu? Problemin zmnn ticarilemesini engelleyecek teknik ztlklar var m? gibi sorulara
yant aranr.

rnek: st ste ne kadar kutu konulacan kontrol etmemiz mmkn deildir. Kutu ham
maddesinin fiyat bizi kutuyu ucuza imal etmeye zorlar. Kutunun yan yzeyleri ince olmal ki
ucuza mal edelim, eer yan yzeyleri ince yaparsak o zamanda st ste konularak
depolanmak istendiinde bu yk tayamaz. O halde, Kutunun duvarlar kutuyu ucuza mal
etmek iin ince olmal ve st ste konulduunda da oluan arl tayabilmeli. Bu bir
fiziksel elikidir. Eer bu elikiyi zersek, ideal bir mhendislik sistemini elde ederiz

elikiler
elikiler teknik bir sistemin bir karakteristiini veya parametresinin iyiletirilmesi
arzulanrken dier bir karakteristiinin veya parametresinin ktlemesiyle ortaya kar.
rnein, Uan hzn artrmak iin yeni ve daha gl motor taklsn. Bu uan arln
artrr bylece kanatlar kalkta bu arl tayamaz. Kanatlarn boyutlarnn bytlmesi
kaldrma kuvvetlerini artrr fakat daha fazla arlk olmas nedeniyle uan hz der.
Teknik eliki: Hz artrmak iin gl motor kullanmak uan arln artrr.
Altshuller yaklak 1,500,000 patenti inceleyerek elikiye sebebiyet veren 39 teknik eliki
belirlemitir. Bunlar 39 standart mhendislik parametresi olarak isimlendirilmektedir.
Problemin teknik elikisi; iyiletirilmesi gereken mhendislik parametresi ile ktleen
mhendislik parametresi olarak tanmlamaldr
rnek: Kutunun yan yzeylerini ince yapmann standart mhendislik parametresi 4
numaral hareketsiz bir nesnenin boyutu parametresidir. TRIZ'de bu standart mhendislik
parametreleri olduka geneldir. Burada boyut olarak ifade edilen uzunluk, genilik, ykseklik,
ap vb. olarak anlalmaldr. Eer biz kutu duvarlarn ince yaparsak, st ste depolama
arlna dayanm azalacaktr. Bu elikideki standart mhendislik parametresi ise 11
numaral basn veya gerilim' dir.
Standart teknik eliki: "biz ne kadar hareketsiz bir nesnenin boyutu (standart mhendislik
parametresini) iyiletirirsek o kadar da basn veya gerilimi (standart mhendislik parametresini)
ktletiriyoruz" dur.

Tablo 2. 39 Mhendislik parametreleri

1. Hareketli nesnenin arl
2. Statik nesnenin arl
3. Hareketli nesnenin boyu
4. Statik nesnenin boyu
5. Hareketli nesnenin alan
6. Statik nesnenin alan
7. Hareketli nesnenin hacmi
8. Statik nesnenin hacmi
9. Hz
10. Kuvvet (iddeti)
11. Gerilim veya basn
12. ekil

13. Nesnenin yapsal kararll

14. Dayanm
15. Hareketli nesnenin etki sresi
16. Sabit nesnenin etki sresi
17. Scaklk
18. Aydnlatma iddeti
19. Hareketli nesnenin enerjiyi kullanmas
20. Durgun nesnenin enerjiyi kullanmas
21. G
22. Enerji Kayb
23. Madde kayb
24. Bilgi kayb
25. Zaman kayb
26. Madde miktar
27. Gvenilir olma
28. lm doruluu
29. retim hassasl
30. Nesnenin etkilendii zararl faktrler
31. Nesnenin rettii zararl faktrler
32. retim kolayl
33. Operasyon kolayl
34. Tamir kolayl
35. ntibak veya ok ynll
36. Aletin karmakl
37. Ortaya karma ve lme zorluu
38. Otomasyon kapsam
39. Verimlilik
Bir parametrenin iyiletirilmesi srasnda dier bir parametrenin bozulduunu yani elikinin
olutuunu
gstermektedir. yiletirme hedefine ulalamamtr. nk teknik eliki kkten zme
kavuamamtr. Teknik elikilerin zm iin 40 yeniliki prensip kullanlmaktadr.
Dier tip eliki de fiziksel elikidir. Bunlar da teknik sistemin kendisinden veya teknik
sistemdeki bir elemandan farkl iki zellie sahip olmas gerektiinde ortaya karlar. Fiziksel
elikilerin zmleri iin farkl metotlar vardr.(elikili gereksinimlerin zamanda ve/veya
uzayda ayrtrlmasyla, bir maddenin fiziksel halini deitirmek gibi)
rnein: Uak ini kalk takmlar sadece ini ve kalkla kullanlacaktr ve uu srasnda
srtnmeden dolay uaa daha fazla g kullandrmas nedeniyle olmamas gerekmektedir.
Buradaki fiziksel eliki ini kalk takmlarnn hem mevcut olmas hem de olmamasdr. Bu
eliki gereksinimlerin zamanda ayrlmasyla zlmtr yle ki: ni-kalk takmlarnn
gvde ierisine geri ekilebilmesiyle.
Kuleden suya dalma (atlama) iin, suyun yzcy tamas iin youn (kat) olmas ve onu
incitmemesi iinde yumuak olmas gerekmektedir. Fiziksel eliki :Su ayn anda hem kat
hem de yumuak olmal. Bu fiziksel eliki gereksinimlerin uzayda (alanda) ayrlmasyla
zlmtr. Suyu hava kabarcklaryla doyurmak. Havuz hava ve suyun her ikisini de
kapsamaktadr.

40 yeniliki prensip
Altshuller inceledii patentlerden ayn zamanda 40 yeniliki (yaratc) prensip karmtr. Bu
prensipler problemin zmne ynelik mhendise olduka yaratc (patentlenebilir) zm
elde etmek iin ip ular verecektir. Bu 40 yeniliki prensip EK A' da verilmitir. Problemi
zmek iin hangi yeniliki prensibin kullanlacan belirlemek iin Altshuller elikiler
matrisini (EK B) oluturmutur. Bu elikiler matrisindeki x ekseni (stunlar) istenilmeyen
etkileri gsteren 39 mhendislik parametresini, y ekseni (kolonlar) ise iyiletirilmesi istenilen
39 mhendislik parametresini gsterir. Kolon ve stunun keiimi de problemin zm iin
uygun yeniliki prensibi listeler.
rnek: Problemizdeki kutu iin elikili mhendislik parametreleri 4 numaral hareketsiz bir
nesnenin boyutu ve 11 numaral dayanm dr. yiletirilmesi istenilen zellik (y ekseni)
kutunun yzey incelii veya dier bir deyile 4 numaral hareketsiz bir nesnenin boyutu dur ve
istenilmeyen etki ise (x ekseni) yk tama kapasitesinin azalmas yani 11 numaral dayanm
dr. Bu elikiler matrisine baktmzda bu iki eksenin kesitii hcrede 1, 14 ve 35 numaral
yeniliki prensipleri buluruz.

Yeniliki Prensip 1. Dilimlemek, blmek, paralamak

A. Bir nesneyi bir birinden bamsz paralara bl.
1. Ana bilgisayarlarn kiisel bilgisayarlarla deitirilmesi.
2. Byk bir kamyonun bir ekici ve rmorkla deitirilmesi (TIR)
3. Byk projenin paralanarak datlmas.
B. Bir nesnenin kolayca paralarna ayrlmasn sala.
1. Modler mobilyalar.
2. Boru tesisatlnda kullanlan geme eklemeler.
C. Blme veya dilimlenin derecesini (adedini) artrma.
1. Toz kaynak teknolojisinin kaynak teli yerine kullanlmas

Yeniliki Prensip 14. Kresellik- bkml

A. Dz paralar, yzeyler veya formlar kullanmak yerine, eimli kullanmak; dz yzeyden
kresel yzeye gemek; kp ekilli nesneyi top ekilli bir nesneye dntrmek.
1. Mimarideki dayanm artrmak iin kullanlan eimli kemerler ve kubbeler
kullanmak.
B. Silindir, bilye, spiral, kubbe ekillerini kullanmak.
1. Spiral dili (Nautilus) yk kaldrmak iin devaml rezistans retir.
2. Tkenmez kalemlerde dzgn mrekkep datm iin bilye ve silindir kullanma.
C. Dz hareketi dnel harekete evirmek, merkezka kuvvetlerini kullanmak.
1. Bilgisayar faresinin hareketini sadece yatay ve dikey yapacak ekilde dzenlemek.

2. amarn suyunu skmak iin merkezka kuvvetinin amar makinesi

merdanelerinin yerine kullanlmas.
3. Mobilyalar daha kolay tamak iin silindirik teker yerine kresel tekerlerin
kullanlmas
Yeniliki Prensip 35. Parametre deiiklii.
A. Nesnenin fiziksel halini deitirmek (kat, sv, gaz gibi).
1. Sv doldurulmu sakzlarn svsn nce dondurup sonra sakzla kaplanmas.
2. Oksijen veya nitrojen gibi gazlar sv olarak tamak
B. Konsantrasyonunu veya younluunu deitirmek.
1. Sv sabunlar dier sabunlardan daha akkan olup kullanm olduka kolay ve oklu
kullanlclarn olduu yerde hijyenik adan daha salkldr.
C. Esneklik derecesini deitirme.
1. Bir konteynere den parann sesini azaltmak iin konteynerin duvarlarnn
hareketini kstlayarak ayarlanabilir snmleyiciler kullanmak.
2. Esnekliini ve dayaklln deitirmek iin ebonitletirilmi lastik kullanma
D. Scaklk deitirmek.
1. Scakl Cruie noktasnn zerine kararak bir maddenin ferromagnetik yapdan
paramatik yapya dntrmek.
2. Yiyecekleri piirmek iin scakl artrmak (Tadn, aromasn, kimyasal yapsn
deitirmek).
rnein yeniliki prensip 1.C' yi ( Blme veya dilimlenin derecesini (adedini) artrma)
kullanarak kutunun duvarlarn dz yapmak yerini dalgal birok kk yzeylerden oluacak
ekilde yapmamz mmkn olacaktr. Bu ayn zamanda ince malzeme kullanarak yzeyin yk
tama kapasitesini artracaktr.
Yeniliki prensip 14 A' y kullanarak kutu kenarlarna kaynatlan kapaklarn birleim
yerlerinin dik ada yapmak yerine ekil 6 da grld biimde kavisli yaplabilir.
Yeniliki prensip 35.B ' yi kullanarak daha dayankl malzeme iin alaml metal kullanarak
kutunun yk tama kapasitesini artrabiliriz.

Teknik Sistemlerin Geliimi (TSG)

Geleneksel teknolojik ngr metotlar "makinalarn, yntemlerin, veya tekniklerin gelecek
karakteristikleri ........." diye bir kestirimde bulunmaya alr. Bu yaklam incelemelerin,
benzetimlerin ve eilimlerin gelecekteki gelimelerinin olas bir modelini karmaya
yneliktir. Bir ngr verir ancak ngrdeki teknolojiyi belirleyemez.
Altshuller, yz binlerce patent zerinde yapt almas sonucunda zamanla teknolojik
sistemlerin nasl deitiine rnek olarak alnabilecek 8 kalp belirlemitir. Bu kalplar

insanlarn ne dndklerinden ok nasl dndklerine dayandrlmtr. TSG gelecek iin

bir yol haritas gibidir. Gelecek teknolojilerinin kestirimi yerine bir kiiye TSG kullanarak
gelecek teknolojilerinin sistematik olarak yaratlmasn/bulunmasn salar. Bu sekiz kalp ve
rnekleri aadaki tabloda verilmektedir.

Tablo 5. Teknolojik Sistemlerin Evrim Kalplar

Kalp
rnek
1.

Teknolojinin bir mr
vardr; doar, byr,
doar, byr, geliir ve lr.

1. Safha Bir sistem henz mevcut 1.Umak iin ilk abalar ve baarszlk
deildir, ancak gereklilii iin
(Kanatla).
nemli ip ular olumaya
balamtr.
2. Safha Yksek seviyede yeni
2. Wright kardelerin uaklaryla saatte
bir bulu olarak ortaya kmtr, 30 mil hzla umalar.
fakat geliimi yavatr.
3. Safha Toplu yeni sistemin
3. I. Dnya savanda uaklarn
deerini kavrar.
kullanlmas. Hzlarnn saatte 100
4.Safha Orijinal sistem geliimi
mile kmas.
iin kaynaklarn sona ermesi.
5. Safha Orijinal sistemin yerine 4.Aa ve iplerden oluan
geecek yeni jenerasyon
gvdenin aerodinamik hz limitine
sistemin ortaya kmas.
erimesi.
6. Safha Orijinal sistemin baz
5.Tek metal gvdenin imal edilmesi.
kstl yararllklar yeni sistemde
de kullanlmaktadr.
6.Baz yeni uaklarn gelitirilmesi.
1946 da yaplan ENIAC bilgisayar bir ka ton arlnda, bir oda
byklnde, basit fonksiyonlarn hesaplanmasnda kullanlmaktayd.
Gnmzde, bilgisayarlar birka kilo ve masa st yaymclk, matematik
fonksiyonlarnn hesaplanmas, haberleme, grafik, video, ses vb
zekliklere sahip.

2.

Mkemmelliin
Artrlmas.

3.

elikiler sonucu alt

Alt sistemler tm sistemden farkl yaam dngsne sahiptirler. Basit alt
sistemlerin orantsz geliimi. sistemler tm sistemin geliimini engeller. Yaplan ortak hata yanl alt
sistemin iyiletirilmesine odaklanmaktr. Eski uaklarn kt
aerodinamiini iyiletirmek yerine aratrmaclarn uak motorunun
gcn artrmaya ynelmeleri gibi.

4.

Dinamikliin ve kontrol
edilebilirliin artrlmas

Eski otomobillerin hz motorun hz ile kontrol edilmekteydi. Daha sonra

vites kutusuyla daha sonra otomatik vites ve bunu da devaml deiken
aktarm ile hz kontrol izlemitir.

5.

Karmakln basit
sistemlerin bir araya
getirilerek artrlmas.

Bir gvdeye radyo, ift hoparlr, kaset alc, CD alc vb. eklenerek
stereo mzik sistemlerinin gelitirilmesi.

6.

Paralarn uyumas veya

uyuturulmamas

1. Eski otomobillerde titreimi snmlemek iin yaprak yaylar kullanld.

Bu yaylar at arabalarndan alnm ilgisiz veya uyumayan paralardan
olumaktayd.
2. Daha sonra ayarl paralarla ince ayarlamalara imkan salamasyla
uygun bir sistem oluturulmutur ok emiciler (Amortisr)
3. Amaca ynelik olarak uyumayan paralarn farklarn kullanarak ek bir
fonksiyon elde edilmesi. Bunun bir rnei bimetalik yay verilebilir. Bir
elektrik akm verildiinde yaylanma orannn deimesi gibi.
4. Otomatik olarak paralarn istee gre uyuturulmas veya
uyuturulmamas. rnein: bilgisayar kontroll aktif amortisr sistemi.

7.

8.

Makro sistemden micro

sisteme enerji alanlarnn
daha iyi kullanlanlarak
performans veya kontrol iin
geii
Otomasyonun artrlmasyla
insan katksnn azaltlmas

Yiyecek piirme sisteminin odundan yakan frndan gaza, gazdan elektrie,

elektrikten de mikro dalga frnlara dntrlmesi.
Elbise ykamann geliimi; amar tahtasndan merdaneli makinaya
merdaneli makinadan otomatik amar makinasna, otomatik amar
makinasndan tam otomatik amar makinasna ynelme.

rnlerimizde imdiki teknoloji seviyesini ve elikilerini analiz ederek, gelitirme prosesini

ve gelecek nesil rnler yaratabiliriz. rnein Altshuller plaka cam retme tekniini tahmin
edebilmitir. nceki proses scak camn rollerler zerinde hareket ederken dalgal olutuunu
gzlemlemitir. Kalp 7 yi (makro sistemden mikro sisteme gei) kullanarak rollerlarn ta ki
atomik yapya kadar kltlmesi gerektiini belirlemitir. Bir ka yl sonra bir ngiliz
firmas eriyik kalay yzeyi zerinde dz am elde etme yntemini bulmutur.

Standart zmler
Standartlar teknik sistemin formlasyonun oluturulmas ve sentezi iin kullanlan yapsal
kurallardr. Standartlar yeterince anlalmalar ve uygulanmasnda biraz deneyimle ok
karmak problemlerin stesinden gelmenize yardmc olurlar.
Standartlarn iki nemli fonksiyonu vardr.
1- Standartlar mevcut bir sistemin veya yeni bir problemin sentezinin gelitirilmesine yardm
eder.
2- Standartlar bir problemin grafik bir modelini salamaya ynelik olduka ok etkili bir
metottur. Bu grafik S-Alan modelleme olarak isimlendirilmektedir.
Bir teknik problemin S- Alan modellenmesi operasyon blgesinde gerekletirilir. Bu blge,
gerek elikinin bulunduu, problemin zn ieren alan oluturur. Bu blgede iki madde
(eleman) ve bir alan (enerji) olmaldr. S- Alan modellemenin analizi teknik sistemin
iyiletirilmesindeki gerekli deiikliklerin belirlenmesinde yardmc olur. S- Alan
modellemesini bir rnekle aklamak gerekirse ; Di fralamay ele alalm. Dilerin
temizlenmesi bir fonksiyondur o halde S- Alanyla ifade edilebilir. Her hangi bir SAlanndaki maddelerden birisi 'zerinde allacak nesne' yada S1 olarak isimlendirilir.
Burada S1 diler (yada di yzeyleri) dir. Dier madde ise 'i yapan nesne' veya 'alet' veya
'enstruman' yada S2'dir. Bu rnekte de S2 di frasdr. Di frcalama eylemi gz nne
alndnda bu iki nesnenin bir araya getirilmesi ve di frasnn dilere temasnn salanmas
gereklidir. Burada alan 'mekanik' bir eylemdir. Ksaca F-mek denilebilir. S-Alan grafii di
temizleme ilemi iin aadaki gibi olacaktr.
S1
Di
Fras

F- mek
Temizleme

S2
Di
Yzeyleri

Bu grafik di temizleme fonksiyonu iin elde edilen S-Alan modelidir. S1 ile S2 arasndaki
izgi birbirleriyle etkileim iinde olduklarn bu etkileiminde mekanik olduunu ve ayrca
temizlemenin yararl bir fonksiyon olduunu belirtmektedir. Bu grafik zerine di frasnn
di etlerini kanatmas gibi zararl ve hatta varsa gereksiz fonksiyonlar konularak sembolik bir
modelleme yaplabilir. Aada belirtilen standart zmler kullanlarak yaratc zmler
gelitirilebilir.
Altshuller ve Arkadalar 5 snfa ayrlm 76 standart nermitir.
Snf # 1: Sistemde kk bir deiiklik veya deiiklik yapmakszn iyiletirme 13
zm

Standart

Snf # 2: Sistemi deitirerek iyiletirme

zm

23

Standart

Snf # 3: Ana sistemden bir st sisteme ya da mikro seviyeye gei

zm

Standart

Snf # 4: Teknik sistemdeki herhangi bir eyi ortaya kar veya lmn yap
zm

17

Standart

Snf # 5: Teknik sisteme madde veya alanlar nasl konulacan tanmla

zm
Toplam
zm

17

Standart

76

Standart

ARIZ Yaratc/Yeniliki Problem zme Algoritmas

ARIZ, TRIZin analitik metodudur. Karmak problemlerin bir zm iin gelitirilen bir
algoritmadr.
ARIZin ilk yorumu 1968'de gelitirildi ve daha sonraki yirmi ylda birok deiiklikler
yapld. Olduka deiik problemlerin zm iin hassas bir alet oldu. ARIZin en son
yorumu ARIZ-85C, 1985 yaynland ve 9 adm iermektedir. Aada 9 admn ksa
tanmlarn bulacaksnz.
Adm # 1 : Problemin analizi
Problemin anlalmaz cmlelerinden (Problemi tanmlarken anlalmaz dil veya zel
endstriye ait terminoloji kullanlmakszn) basit bir problem tanmlamasna dntrlerek
balanlmas.
rnek: A, B ve C elemanlarndan oluan ve (eliki belirlenecek) teknik elikiye sahip bir
teknik sistem. Sistemi ok kk deiikliklere maruz kalrken E fonksiyonunun yerine
getirmesi gereklidir.
Byle bir sonucun elde edilebilir olup olmamas nemli deildir. Ancak problem tanmnn
bazen ayn veya daha basit olmas nemlidir. Adm 1 eliki durumlarn yani teknik

elikilerin analizini de salar. lerideki zmlerde kullanlacak olan elikinin burada karar
verilmesini gerektirir. Buna karar verilmi problemin formlasyonu artk yaplmtr.
Adm # 2 : Problem modelinin analizi
Operasyon alanndaki eliki basitletirilmi grafik modellemesi izilir. (Operasyon alan
elikinin belirli dar bir alandr) Daha sonra tm mevcut eriilebilir kaynaklar belirlenir.
Adm # 3 : deal son sonucun formlasyonu (IFR)
Genellikle, IFR cmlesi operasyon alanndaki sistemin teknik ksmnn elikili gereksinimini
ortaya koyar. Bu Fiziksel elikidir. Bu admn sonucunda, belirsiz problem spesifik
fiziksel probleme yani Fiziksel elikiye geii yaplr. Baz problemlerde Adm 3'te
problemin zm bulunabilir. Eer byle bir durum sz konusuysa adm 7, 8 ve 9'a
gidebilirsiniz. ARIZde bir elikinin daha fazla zmnn salanmas iin bir ok adm
daha vardr.
Adm # 4 : Dardan madde ve alan kaynaklarnn kullanm (yararlanma)
Eer problem hala ak anlalabilir deilse, Kk Boyutlu nsanlar modeli problemi daha
iyi anlamak iin kullanlabilir.(Sanal olarak uygulanarak)
Adm # 5 : Bilgi data bankasnn kullanm(yararlanma)
Fiziksel etkiler bilgi taban ile balantl standartlar uygulanarak problemin zmn
dnn.
Adm # 6 : Problemin tekrar formulasyonu veya deitirilmesi
Eer hala problem zlmediyse, ARIZ balang noktasna geri dnlmesini ve problemin
st sisteme gre tekrar formulasyon yaplmasn nerir. Bu dng birka kere yaplabilir.
Aadaki admlar bir zm bulunduktan sonra uygulanr.
Adm # 7 : Fiziksel elikinin giderilmesinde kullanlan metodun analizi
Bu admn ana hedefi zmn kalitesini kontrol etmektir. Fiziksel eliki en ideal ekilde
zme kavuturuldu mu?
Adm # 8 : Bulunan zmn kullanlmas
Bu adm yeni sistemin veya yan sistemlerin yerindeki etkilerinin analizine yardmc olur.
Hatta bulunan zm dier teknik problemlerin zmnde kullanlmasn da zorlar.
Adm # 9 : zme gtren admlarn analizi
Bu adm problemin zmnde nerede gerek ilevi kullanldnn ARIZin nerdiiyle
karlatrlmasdr. Sonularn gerek kullanm iin analizlerin ierir.

Kaynaklar
1- TRIZ Journal http://www.triz-journal.com
2TRIZ
Home
page
in
Japan
http://www.osakagu.ac.jp/php/nakagawa/TRIZ/eTRIZ/index.html
3- TRIZ Empire Home Page http://home.earthlink.net/~lenkaplan/index.htm

4- Classical TRIZ http://www.ideationtriz.com

5- ENSAM Project TRIZ http://www.angers.ensam.fr/Ensam/enseignement/Triz/0.htm
6- TRIZ Links http://students.soros.karelia.ru/~alexandr/triz.htm
7- TRIZ Nobosibirsk http://triz.fis.nsk.su/index_en.html
8- Problem Solving http://minyos.its.rmit.edu.au/~e05578/prsolving.htm
9- TRIZ Contradiction Matrix http://almond.kek.jp/~mejuev/Triz/index.html
10- What is TRIZ http://www.class.umd.edu/enme/808f/Presentations/Slide_Shows/
TRIZ_Design/pp/frame.htm
11-Altshuller Instude for TRIZ Studies http://www.aitriz.org
12- Creativity Web http://www.ozemail.com.au/~caveman/Creative/index2.html
13- The Official TRIZ WWW Site http://www.jps.net/triz/triz0000.htm
14- Theory of Inventive Problem Solving (TRIZ) http://akao.larc.nasa.gov/dtc/c&i/triz.html
15- TRIZ Consulting Inc. http://members.aol.com/zroyzen/triz.html
16- TRIZ Engin http://www-personal.engin.umich.edu/~gmazur/triz/
17- TRIZ Discussions http://www.xtab.se/tips_innovation/discuss/index-ett.html
18- TRIZ Koti Kolumbus http://www.kolumbus.fi/kalran/engpage1.htm
19- TRIZ http://www.mv.com/ipusers/rm/TRIZ.htm

40 YARATICI PRENSP
Prensip 1. Dilimlemek, blmek, paralamak
A. Bir nesneyi bir birinden bamsz paralara bl.
Ana bilgisayarlarn kiisel bilgisayarlarla deitirilmesi.
Byk bir kamyonun bir ekici ve rmorkla deitirilmesi (TIR)
Byk projenin paralanarak datlmas.
B. Bir nesnenin kolayca paralarna ayrlmasn sala.
Modler mobilyalar.
Boru tesisatlnda kullanlan geme eklemeler.
C. Blme veya dilimlenin derecesini (adedini) artrma.
Toz kaynak teknolojisinin kaynak teli yerine kullanlmas
Prensip 2. karma, Ayrma
A. bir nesnenin birbirine giren parasn veya zelliin ayrtrlmas, veya bir
nesnenin sadece gerekli parasn tek bana brakmak.
Sesli hava kompresrn binann dna ve sktrlm hava nerede
gerekiyorsa oraya yakn yerletir.
Scak k kaynandan ayrmak iin optik kablo yada k borusu
kullanma.
Hrsz mlkiyetten uzak tutmak iin kpek havlamas sesini veren elektronik
cihaz kullan.
Prensip 3. Lokal kalite
A. Bir nesnenin yapsn tekdzelikten tekdze olmayan yapya deitirme, bir d
evrenin (veya di etkinin ) tekdzelikten tekdze olmayacak ekilde deitirme.

Sabit basncn yerine basn gradyeninin kullanlmas veya Sabit scakln

yerine scaklk gradyeninin kullanlmas.
B. Bir nesnenin her bir parasna uygun fonksiyonunlar ver.
Yemek kabnn Scak, souk ve ieekler iin zel blmlerinin olmas gibi.
C. Bir nesnenin her bir parasna farkl ve yararl bir fonksiyon ekle.
Silgili kalem.
ivi skecekli eki.
Bir ok fonksiyonlu bak.
Prensip 4. Simetri
A. Bir nesnenin eklini simetriklikten asimetriklie evir.
Simetrik olmayan kartrma kaplar veya vanalar daha iyi karm salarlar
(imento kamyonlar, kek mikserleri)
B. Eer bir nesne asimetrikse, asimetrikliini artr.
Daha iyi szdrmazlk iin dairesel kesitli O ringleri oval kesit alanna evirme.
Renkleri kaynatrmak iin astigmat optikleri kullanma.
Prensip 5 Kaynatrma, Birletirme
A. Benzer veya ayn nesneleri yan yana getirme, benzer veya ayn nesneleri paralel
operasyon iin bir araya getirme.
Bilisayar andaki kiisel bilgisayarlar.
Bir paralel ilemcideki binlerce mikro ilemci.
Havalandrma sistemindeki vanalar.
Elektrik devre kartnn her iki yzndeki chipler.
B. Birbirin takip eden veya paralel operasyonlar ayn anda yapmak veya bir araya
getirme
Kan parametrelerini ezamanl analiz eden tbbi cihaz.
imleri biip paralayan im bime makinas.
Prensip 6. Genellik
A. Bir para veya nesneyi birden ok fonksiyonu yenine getirebilecek ekilde
yapmak.
Di fras sapnn di macunun iermesi.
Araba ocuk emniyet koltuunun ocuk arabasna evrilebilmesi.
imleri biip paralayan im bime makinas.
Prensip 7. Birbirinin iine girebilme
A. Bir objenin iine bir bakasnn veya bakalarn i ie yerletirebime
l kaplar veya kaklar
Rus oyuncaklar
B. Bir parann dierindeki bir bolua girmesi
Uzatlabilir anten
Emniyet kay geri ekme mekanizmas.
Uak ini kalk teker mekanizmas (15. Prensibini de gsterir.)

Prensip 8. Arln azaltma, Arlk dengeleme

A. bir nesnenin arln dengelemek, bir nesneyi kaldrmay salamak iin baka
nesnelerle birletirme.
Aa ktklerinin daha iyi yzmesini salamak iin ktklere kpk yapabilen
katk maddesi verilmesi.
Reklam flamalarn tamak iin helyum dolu balonlarn kullanlmas.
B. bir nesnenin arln dengeleme, evre ile ilikisini kullanarak (rn.
Aerodinamik, hidrodinamik, kaldrma kuvveti ve dier kuvvetler)
Uaklarn kanat eklinden dolay kanatn st ksmnda hava younluu az alt
ksmnda ise oktur. Bu da kaldrma kuvveti yaratr. (prensip 4 asimetri)
Hirofiller gemiyi havaya kaldrarak suyun rezistans kuvvetlerini azaltr.
Prensip 9. Balangta hareketsizlik (eylemsizlik)
A. Eer yararl ve yararsz etkiler sahip bir eylemin yaplmas gerekliyse, bu eylem
zararl etkiyi kontrol altna almak iin balangta eylemsizlikle yer deitirilebilir.
B. Bir nesnede n gerilim yaratma, daha sonra istenilmeyen alma gerilimlerini
karlamaya ynelik olarak.
mento dkmeden nce tellerin n gerilmesi.
Zararl etkilere maruz kalmamak iin maskeleme: vcudun her yerinin Xnlarna maruz kalmamas iin kurun kalkanlarn kullanlmas. Boyanmas
istenilmeyen korumak iin maske kullanlmas.
Prensip 10. Balangta eylemli
A. Bir nesnenin gerekli deiikliklerini istenilmeden nce yapmak ( ya tamamen ya
da ksm olarak)
n tutturmal duvar kad.
Ameliyat iin gerekebilecek olan tm aletlerin tepsisinde sterilize edilmesi.
B. Nesnelerin n dzenlenmesi yle ki, en uygun yere yerletirilmeli ve datm
zaman kaybetmeksin yaplacak ekilde dzenlenmeli.
Fabrikalardaki tam zamannda retim iin Kanban Dzenlemesi.
Esnek retim hcresi.
Prensip 11. nceden gvelilii salama.
A. Nispeten gvenirlii az olan bir nesnenin tehlikeden nce gvenirliini saglamak.
Hidrolik silindirlerin yastklanmas.
n parat.
Kt film pozu iyiletirmeye ynelik olarak kimyasal maddeyi ynlendirecek
manyetik bandn kullanlmas.
Prensip 12. Eit potansiyellik.
A. Bir potansiyel alannda pozisyon degiimlerini snrlamak( rn. Bir nesnenin
yeekimi alannda kaldrma veya indirme gereksinimini azaltmak iin alma
durumunu deitirmek).
Bir fabrikadaki n yklemeli yayl para datm sistemi.
Bir kanaldaki iki su ktlesinin ayrlmas ( Panama kanal)

Prensip 13. Dier yoldan dolanma.

A. Problemi zmek iin eylemi (eylemleri) tersine evirme ( rn. Bir nesneyi
soutma yerine stma).
Skm paralar ayrmak iin dtaki paray stmak yerine iteki paray
soutmak.
B. Hareketli paralar (yada d evreyi) sabitle, sabit paralar hareketlendir.
Kesici takmn yerine paray dndr.
Yryen merdivenler.
Yrme bantlar
C. Nesneyi (ya da prosesi) alt st yapmak.
Konteynerlardan yk boaltmak iin ters evirmek.
Prensip 14. Kresellik- bkml
A. Dz paralar, yzeyler veya formlar kullanmak yerine, eimli kullanmak; dz
yzeyden kresel yzeye gemek; kp ekilli nesneyi top ekilli bir nesneye
dntrmek.
Mimarideki dayanm artrmak iin kullanlan eimli kemerler ve kubbeler
kullanmak.
B. Silindir, bilye, spiral, kubbe kullanmak.
Spiral dili (Nautilus) yk kaldrmak iin devaml rezistans retir.
Tkenmez kalemlerde dzgn mrekkep datm iin bilye ve silindir
kullanma.
C. Dz hareketi dnel harekete evirmek, merkezka kuvvetlerini kullanmak.
Bilgisayar faresinin hareketini sadece yatay ve dikey yapacak ekilde
dzenlemek.
amarn suyunu skmak iin merkezka kuvvetinin amar makinesi
merdanelerinin yerine kullanlmas.
Mobilyalar tamak iin silindirik teker yerine kresel tekerlerin kullanlmas.
Prensip 15. Dinamik.
A. bir nesnenin karakteristiini, di evresini veya prosesi optimum olacak ekilde
tasarlamak veya optimum alma durumunu bulma.
Ayarlanabilir direksiyon ( veya koltuk, veya arkalk, veya aynalar)
B. Bir nesneyi paralayarak birbirlerine gre hareketli hale getirmek.
Kelebek bilgisayar klavyesi (prensip 7).
C. Eer bir nesne kat veya esnek deilse, onu hareketli veya ayarlanabilir yapmak.
Motorlari incelemek iin esnek boroskop
Tbb inceleme iin esnek sigmoidoskop.
Prensip 16. Ksmi veya ar eylem
A. Bulunan zm metoduyla bir nesnenin yzde yzn elde etmek mmkn
olmazsa o zaman bu metodu daha az veya daha fazla kullanlarak problemin
zm olduka kolay olabilir.
Boyama srasnda fala boya atlp daha sonra bu fazlalklar geri alnabilir.

Prensip 17. Dier boyut

A. Bir nesneyi iki yada boyutlu geometriye tamak.
nfrared bilgisayar faresi gsteride iki boyut yerine boyutlu hareket eder.
Be eksenli kesme takm istenilen konuma gre yerletirilebilir.
B. Tek bir depolama dzenei yerine oklu depolama dzeneinin kullanlmas
Mzik zamann ve eitliliini salamak iin 6 CDli CD alar.
Elektronik devre kartlarnn her iki tarafna elektronik paralarn
yerletirilmesi.
C. Nesneyi yana yatrmak, eik yapmak
Damperli kamyon
D. Verilen bir alann dier yann kullanmak.
Younluu salamak iin melez microelektronik devreler
Prensip 18. Mekanik titreim.
A. Bir nesnenin titremesine veya salnmasna sebep olmak.
Titreen elektrikli oyma ba.
B. Frekansn artrmak (ultrasonik sese kadar)
Titreimle toz datm.
C. Bir nesnenin rezonans frekansn kullanma.
Ultrasonik kullanarak safra kesesi veya bbrek talarnn krlmas.
D. Mekanik titretiriciler yerine fizoelektrik titretiricilerin kullanlmas.
Yksek hassasiyetli saatler iin quartz kristallerinin kullanlmas.
E. Ultrasonik ve elektromanyetik alan titreimlerinin kullanlmas.
Endksiyon frnnda almlarn karmlar iin kullanlmas.
Prensip 19 Peryodik hareket.
A. Srekli hareket yerine periyodik veya pulse hareketini kullanmak.
Bir eye ekile tekrar tekrar vurmak.
Devamli siren yerine kesikli siren kullanmak.
B. Eer hareket halihazrda periyodik ise o zaman periyodik bykl veya frekans
deitirmek
Bili iletmede Mors kodu yerine frekans modlasyon kullanmak.
Devaml alan sirenin sesinin bykln ve frekansn deitirin.
C. Farkl bir hareket oluturmak iin ani itkilerin arasnda bolular brakn.
Sni teneffs srasnda be kez kalbe mesajdan sonra bir kez nefes vermek.
Prensip 20. Yararl hareketin devamll.
A. Devaml almay salamak, Bir nesnenin tm paralarnn tam ykte tam
zamanl almas.
Volan (veya hidrolik sistemlerde akmlatr) enerjiyi depolar ve gerektiinde
sisteme geri verir.
B. Tm bo ve rlanti alma ve faslal ii yok etmek.
Bilgisayar yazclarndaki yazc kafalarnn geri dnnde de yazma iini
yapmas.

Prensip 21. Acele etme

A. Bir ilemi veya belirli admlar ( zararl veya tehlikeli ilemlerde) hzl hareket
etmek.
Dokunun snmasn nlemek iin di deliisini yksek devirde kullanmak.
Plastik plasterlerde delikler kullanlarak dokunun ssn buralardan
dengelemesi ve deformasyonun nlenmesi.
Prensip 22. Limonlar limonataya evirmek
A. Pozitif bir etki elde etmek iin zararl faktrleri ( zellikle, evrenin veya
evresinin zararl etkilerini)
Elektrik enerjisi kullanmak iin atk sy kullanmak.
Bir prosesteki atklarn dier bir ilem iin hammadde olarak kullanlmas.
B. Problemin tekrar zm iin zararl bir eylemin iine dier bir zararly ekleyerek
zmek.
Andrc solsyonun iine hafifletici eklemek
Dalglar iin helyum-oksijen karmn kullanmak, hava ve dier nitroks
karmlarndan nitrojen narkoz ve oksijen zehirlenmesini nlemek iin
Zaral bir faktr zararl olamayncaya kadar artrmak
Orman yangnlarn nlemek iin geri tepme yangn yapmak.
Prensip 23 Geri besleme
A. Bir prosesi veya hareketi iyiletirmek iin geri besleme kullanlmas.
Otomatik ses kontrol.
Basit uaklarda otopilot iin jayrocompastan gelen sinyalleri kullanmak.
statistikal proses kontrol Bir prosesin ne zaman deitirilmesi gerektiine
karar vermek iin lmlerin kullanlmas. (tm geri besleme sistemleri
otomasyon iin deildir)
B. Eer halihazrda geri besleme kullanlyorsa, onun bykl veya etkisini
deitirme.
Bir hava alannn 5 millik alan ierisinde otopilotun hassasiyetinin
deitirilmesi.
Prensip 24. Arac kullanmak.
A. Bir arac nesne veya proses kullanmak.
Ayakkabclarn kulland ivi tutaca.
Maa
B. Bir nesneyi bir dieriyle kolayca ayrlabilecek ekilde birletirmek.
Scak yemek kaplarn tamak iin kullanlan kap tutucular.
Prensip 25. Self servis
A. Bir nesnenin yan faydal fonksiyon yaparak kendi kendine hizmet etmesini
salamak.
Bir soda pompasnn ieceklerdeki frdama sesini veren karbondioksitin
basncyla almas.
Halojen lambalarn kullanm srasnda filamentini yenilemesi-buharlaan
materyalin depolanmasyla.

eliin alminyuma kaynatlmas, arac alternatif ince iki materyalin

oluturulmasyla.
B. Atk kaynaklar, enerjiyi veya maddeleri kullanmak.
Hayvan atklarnn gbre olarak kullanlmas.
Yiyecek ve imen artklarn kullanarak organik gbreye evirmek.
Prensip 26. Kopyalama.
A. Mevcut olmayan, pahal, krlabilir bir nesne yerine basit ve ucuz kopyasnn
kullanlmas.
Pahal bir tatil yerine bilgisayarda sanal gereklikte tatil yapmak.
Bir seminer katlma yerine teypten dinlemek.
B. Bir nesneyi veya prosesi optik olanla deitirmek.
Yzeyde aratrma yapmak yerine uzayda ekilmi fotoraflardan aratrma
yapmak.
Bir nesnenin lmn onun fotorafndan yapmak.
Fetusun saln kontrol etmek iin direkt muayene yerine ultrason
grntlerini kullanmak.
C. Eer halihazrda grnr optik kopyalar kullanlyorsa, kzl tesi veya mor tesi
kopyalarn kullan.
Is kaynaklarn tespit etmek iin kzl tesi grntlerini kullanmak,
rnlerdeki hastalklar veya gvenlik blgesini ihlal edenleri belirleme iin.
Prensip 27. Ucuz ksa mrl nesneler.
A. Ucuz bir nesne yerine oklu ucuz nesnelerle deitirme, belirli zellikleri ierecek
ekilde (rnein hizmet mr gibi).
Kullanlp atlabilen kat nesnelerin ykanarak tekrar tekrar kullanlan nesneler
yerine kullanmak.
Plastik bardaklar, bir ok tbbi malzemeler gibi.
Prensip 28. Mekanik yerine koyma
A. Mekanik olanlarn yerine duyargal (optik, akustik, tatma veya koklama) olanlarla
deitirilmesi.
Fiziksel parmaklklar yerine bir kpek veya kediyi akustik parmaklklar
arasnda tutmak (hayvanlar tarafndan duyulabilecek sinyallerle).
Mekanik veya elektrik duyargalar yerine, gaz kaa alarm iin doal gazlarn
kt kokan bileiklerini kullanmak.
B. Nesne ile birbirlerini etkilemek iin elektrik, manyetik ve elektromanyetik
alanlarn kullanlmas.
ki tozu birbirine kartrmak iin birisini elektrostatik olarak pozitif ykle
dierini negatif ykle yklemek. Ya alanlar bu tozlar ynlendirmek iin
kullann ya da onlar mekanik olarak kartrdktan sonra tozlarn birbirleriyle
uyumas iin kullann.
C. Sabit alanlardan hareketli alanlara gei, yapsal alanlardan yapsal olmayan
alanlara gei.
lertiim iin tek ynl yaynlar kullanlrken imdi antenler araclyla deiik
ekillerde yaylmalar kullanyoruz.

D. Alann etkisiyle hareketlendirilebilen paracklarla birlikte alann kullanlmas

(mknatslanan).
Mknatslanan malzeme ieren bir nesneyi deiken manyetik alan kullanarak
stlmas. Eer scaklk Curie noktasn aarsa o zaman malzeme
mknatslanma zelliin kaybeder ve artk daha fazla s ememez.
Prensip 29. Pnomatik ve hidrolik
A. Bir nesnenin kat paralarnn yerine gaz ve sv kullanlmas.
Jel ile doldurulmu rahat ayakkab taban.
Hidrolik bir sistemde bir aracn yavalamasndaki enerjiyi depolamak daha
sonra bu depolanm enerjiyi hzlandrmak iin kullanmak.
Prensip 30. Esnek kabuklarn ve ince filmlerin kullanlmas.
A. boyutlu yaplar yerine esnek kabuklar ve ince filmlerin kullanlmas.
Tenis kortlarn kn stn kapamak iin ince film balonlarn kullanmak.
B. Di evreden nesneyi korumak iin esnek kabuk ve ince filmlerin kullanlmas.
Buharlamay nlemek iin depolarda bipolar malzemelerin kullanlmas.
Prensip 31. Gzenekli materyal
A. Bir nesneyi gzenekli yapmak yada gzenekli elemanlar eklemek.
Bir yapdaki arl azaltmak iin deliklerin delinmesi.
B. Eer bir nesne halihazrda gzenekli ise, bu gzeneklere yararl madde veya ilev
ykleyerek kullanmak.
Gzenekli yapy gzeneklerine yalayc emdirerek yatak eleman olarak
kullanmak.
Filtre olarak kullanmak.
Prensip 32. Renk deitirme.
A. Bir nesnenin yada d evresinin rengini deitirme.
Fotoraf karanlk odasnda kullanlan lambalarn rengi
B. Bir nesnenin yada d evresinin effafln deitirme.
Prensip 33. Ayn cinsten olma.
A. Birbiriyle ilikili olanlar any cins malzemeden (yada benzer malzemeden) yapma.
Kab da saklanacak materyal ile ayn cinsten yaparak kimyasal reaksiyonlar
nlemek.
Elmas kesicisi iin elmas kullanmak.
Prensip 34. Atma ve yeniden ele alma.
A. Bir nesnenin bir ksmn ilevini yerine getirirken atmas (buharlamas, znerek
azalmas gibi) veya bu azalmay yapmasn salamak.
lalarda kullanlan znebilen kapsller.
B. Operasyon srasnda bir nesnede tkenebilen paralarn kullanlmas.
Kendi kendine bilene bilen im bime makinas baklar.

Prensip 35. Parametre deiiklii.

A. Nesnenin fiziksel halini deitirmek (kat, sv, gaz gibi).
Sv doldurulmu sakzlarn svsn nce dondurup sonra sakzla kaplanmas.
Oksijen veya nitrojen gibi gazlar sv olarak tamak
B. Konsantrasyonunu veya younluunu deitirmek.
Sv sabunlar dier sabunlardan daha akkan olup kullanm olduka kolay ve
oklu kullanlclarn olduu yerde hijyenik adan daha salkldr.
C. Esneklik derecesini degitirme.
Bir konteynere den parann sesini azaltmak iin konteynerin duvarlarnn
hareketini kstlayarak ayarlanabilir snmleyiciler kullanmak.
Esnekliini ve dayaklln deitirmek iin ebonitletirilmi lastik kullanma
D. Scaklk deitirmek.
Scakl Cruie noktasnn zerine kararak bir maddenin ferromagnetik
yapdan paramatik yapya dntrmek.
Yiyecekleri piirmek iin scakl artrmak (Tadn, aromasn, kimyasal
yapsn deitirmek).
Prensip 37. Hal geileri
A. Hal geileri srasnda oluan olaylar kullanmak.
Su soutulduu zaman hacmi geniler. Eski zamanlarda suyun bu zellii
kullanarak mermer ocaklarndan mermer karlmtr.
Is pompas buharlama ssn kullanr ve younlama ss kapal bir
termodinamik dngde faydal ie evrilir.
Prensip 37. Termal genleme
A. Malzemelerin termal genlemesini (veya kaslmasn) kullanmak.
Sk geme yapmak iin i paray soutulup d para stlr ve birbirinin
iine sokularak denge konumuna gelmeleri beklenir.
B. Eer termal genleme kullanlyorsa, farkl genleme katsaylarna sahip
malzemeleri kullanmak
Basit yaprak termostat (iki farkl genleme katsaysna sahip malzeme birbirine
yaptrlarak oluturulmutur, stld zaman bir yana doru eilir).
Prensip 38. Kuvvetli oksitlendiriciler.
A. Oksijenle zenginletirilmi havann normal havayla deitirilmesi
Dal tplerindeki hava
B. Saf oksijenle zenginletirilmi havann deitirilmesi
Oksiasetilen kaynann kesme iin kullanlmas
Yksek basnl oksijen ortamnda yaradaki bakterilerin ldrlerek
iyilemesini salamal
C. yonize radyasyon iin oksijen yada hava kullanmak.
D. yonlatrlm oksijen kullanmak.
Hava temizleyicisinde hava kirleticilerini yakalamak iin iyonlam hava
kullanmak.
E. Ozonu iyonize oksijenin yerine kullanmak.
Kullanmadan nce gaz iyonlatrarak kimyasal reaksiyonlar hzlandrmak

Prensip 39. Eylemsiz atmosfer

A. Normal evreyi eylemsiz (etkisiz) olanla deitirmek.
Argon atmosfer kullanarak scak metalin pullanmasn nlemek.
B. Bir nesneye doal veya eylemsiz katklarn eklenmesi.
Toz deterjanlarn hacmini artrmak iin iine etkisiz katk maddelerinin
katlmas.
Prensip 40. Komposit malzemeler
A. Tek dze malzemeyi komposit olanla deitirmek
Baz uak paralar
Srf tahtalar