Celik Yapılar 1 Ders Notları 2004 PDF

Mhendis
Mimar
Detay izimci
malat(elik Yap)
Projeler
CAD/FEM
Hesaplar ve Raporlar
Dm Balantlar
ELK YAPILAR
DERS NOTLARI
(2004-2005)
Prof. Dr. Hasan KAPLAN
PA Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii Blm, Yap Anabilim Dal, DENZL,
hkaplan@pamukkale.edu.tr
Prof.Dr. Hasan KAPLAN, elik Yaplar, 2003-2004 retim Yl, ders Notlarndan Bir Ksm
NSZ
Sevgili renciler,
Bir konunun en iyi renilmesinde u z deyii unutmamak gerekir
Duyarm
Grrm
Yaparm
Unuturum
Hatrlarm
renirim
Amacmz renmek ise mutlaka yapmalyz

.
elik Yaplar II dersi, bir elik yapnn mevcut mevzuat ve teknolojik imkanlardan
yararlanarak, tasarm, analizi ve uygulama projesinin hazrlanmas aamalarn
kapsamaktadr.Bu aamalarn hepsinin snfta ders kapsamnda renilmesi ve kavranmas
mmkn deildir.Bu konuda size ok i dmektedir. En nemlisi bu konu ile ilgili detayl
aratrma ve taramalar yaparak kendinizi hazrlamanz gerekir.
Bu dersin kavranmas iin, Mukavemet, Yap Statii ve elik yaplar I konularnn bilinmesi
gerekmektedir. Ayrca TS498, TS648 gibi standartlarn da gzden geirilmesi gerekir. elik
yaplar II dersi kapsamnda yaplacak olan proje(dev) almasnda SAP2000 kullanlacaktr.
Dier taraftan elik yap projesi ve detaylarnn hazrlanmasnda eitli izim programlarnn
kullanlmas zorunludur.
Bu teksir ile, ders esnasnda kullandmz materyalin bazlarn, notlar halinde sizlerle
paylam oluyoruz. Zaman zaman dier konular ile ilgili teksirlerde verilebilecektir. Bu
teksirdeki bilgilerin de yer ald bir CD sizlere sunulmutur. Bu CD de sunular, rnek
projeler ve SAP2000 ile ilgili klavuzlar yer almaktadr.
Baarlar..
Prof. Dr. Hasan KAPLAN
Ekim, 2004
1
2
3
4
5
6
7
8
NDEKLER
GR ............................................................................................................................. 118
Bir elik Yap Projesi ve Hesaplarnda Bulunmas Gereken Hususlar ......................... 119
2.1
Malzeme Tr ........................................................................................................ 119
2.2
Tayc sistem emas ........................................................................................... 119
2.3
Yk Analizi ............................................................................................................ 119
2.4
Ykler altnda oluan kesit tesirleri ve Deformasyonlarn Belirlenmesi ............... 119
2.5
Kesit Hesaplar iin Yk Kombinezonlar ............................................................. 119
2.5.1
Kesit Hesaplar ............................................................................................... 120
2.6
Birleim Elemanlar................................................................................................ 120
2.7
Plan ve Detaylar ..................................................................................................... 120
ELK YAPI ELEMANLARINda gerilme kontrol .................................................... 121
3.1
.. BURKULMA EMNYET GERLMES............................................................. 124
3.2
2.2 YANAL BURKULMA EMNYET GERLMES........................................... 127
ELK YAPI ANALZ VE GERLME KONTROL ile ilgili uygulama ................... 128
BR ELK YAPININ TASARIM VE ANALZ ....................................................... 140
5.1
Ykler ve yk kombinasyonlar ............................................................................. 140
5.2
Yap malzemesi
: St 37, St 52 ......................................... 140
5.3
BRLETRME METODLARI ............................................................................. 140
5.4
HESAP METODU ................................................................................................. 140
5.5
TAIYICI SSTEM................................................................................................ 141
5.6
KESTLER VE YKLER ..................................................................................... 142
5.7
KEST TESRLER................................................................................................ 143
Plan ve Detaylar ............................................................................................................. 143
elik Yaplar le lgili rnekler ..................................................................................... 147
Denizlide uygulanan rnek Projeler ve Detaylar .......................................................... 150
1 GR
Esas tayc sistemi elik malzemeden oluturulan yaplara elik yaplar denilir.
elik kprler
elik atlar
Kuleler
Stadyumlar
Kapal spor salonlar
Kltr yaplar
Geni aklkl fabrika binalar
Prefabrik elik konutlar,
elik yaplar iin bir ka rnektir. ok katl yap tasarmnda da belirli ykseklikten sonra
elik yap elemanlarnn kullanlmas kanlmaz olmaktadr. zellikle deprem blgelerindeki
sanayi tesislerinin elik yaplmas, depreme dayankllk asndan ekonomik zmler sunar.
1.1
ELK YAPILARIN STNLKLER
elik yaplarn tekilinde kullanlan malzemenin mukavemet zelliklerinin stnlklerine

bal baz avantajlar;
1. elik homojen ve izotop bir malzemedir.
2. Elastisite modl ok yksektir. Eilme rijitliinin etkin olduu yerlerde ekonomik
zmler sunar.
3. elik yapllarn yklmas durumunda malzemenin tekrar kullanlmas mmkndr. Bu
sebeple geici yaplarda elik malzeme daha ekonomiktir.
4. Sonradan takviye edilmesi betonarmeye nazaran daha kolaydr.
5. elik yaplarda yapm srasndaki kusurlar sonradan tespit etmek mmkndr.
Betonarmede ise beton dkldkten sonra donat rtldnden donatnn kontrol edilmesi
ok zor ve pahalya mal olmaktadr.
6. elik malzeme inaat alanna ilenmi olarak gelir. Dolays ile kullanlan malzemenin
kalitesi ve mukavemeti hakknda kesin bir hkm verilebilir. Bylece elik yaplarda
emniyet katsays daha kk tutulabilir. Betonarme yaplarda ise yapnn kalitesi daha
sonradan belirlenir ve emniyet gerilmesi daha yksek tutulur.
7. Deneysel analizleri betonarmeye gre daha kolaydr.
8. elik yaplarda hacim kayb daha azdr.
eklinde sralanabilir.
1.2
ELK YAPILARIN DEZAVANTAJLARI
1. Ses ve s asndan ok iyi bir iletken olduundan, elik yaplarda yaltm sorunu ortaya
kmaktadr
2. Betonarmeye nazaran pahal bir malzemedir. Tayc sistemin durumuna gre maliyet
analizi yaplmaldr.
3. Yangna kar fazla dayankl deildir. (500 - 600) C0 de tama zelliini kaybeder.
4. elik yap elemanlarnn birletirilmesi daha zordur.
5. Yapmndan sonra srekli tamir ve bakm ister.
6. Hava etkilerine ve rutubete kar nlem alnmaldr.

7. Yapmndaki iilik maliyeti, gnmz iin daha fazladr.
ELN ZELLKLER
Mekanik olarak ilenebilen (dvlerek, preslenerek, haddeden geirilerek ekil alabilen)
demir alamlarna elik denir. elik bnyesinde %(0.16-0.20) arasnda karbon bulundurur.
elikteki karbon aran arttka mukavemet ve sertlik artar fakat ilenebilme zellii azalr.
Maksimum
Kopma
Akma Snr
Elastik blge
Orantl blge snr
ekil 1 1. elik in Gerilme-ekil deitirme ilikisi

elik iin gerilme ekil deitirme grafii ekil 1.1de verilmitir. elik, elasto-plastik
davran gsteren bir malzemedir. Belirli gerilme dzeyine kadar lineer-elastik davran
gsterir. Akma snrnda yklenmesi haklinde sabit gerilme altnda uzama hzla artar. Bu
zellik malzemenin snm orann yani enerji yutma kapasitesini artrr. Daha sonra pekleme
ile dayanm artm meydana gelerek maksimum gerilme snrna ular..
1.3
ELK SINIFLARI
elikleri ;
Normal yap elikleri ( st37 veya Fe37 )
Yksek mukavemetli yap elikleri (st52 veya Fe52 )
olmak zere iki ksma ayrmak mmkndr. Ayrca,
st34 ve st44 elikleri perin yapmnda ,
4D ve 5D elikleri de bulon yapmnda kullanlan eliklerdir.
1.4
ELK EMNYET GERLMES
Akma snrna kadar yklenmi elikte byk deformasyonlar meydana gelir. Dolays ile
yaplarn bu snra kadar yklenmesi dnlemez ve msade edilemez. Bu bakmdan elikte
meydana gelecek max. gerilmenin, eliin akma snrnn yeterince altnda tutulmas gerekir.
Bu deer akma gerilmesinin bir katsayya blnmesi ile elde edilen Emniyet Gerilmesi
olmaktadr.
em =
f
f
f : artnamelerce belirlenmitir. Yaklak (1.5-2.0 ) arasnda alnr.
1.5
ELK YAPILARDA YKLEME EKLLER
elik yaplarda, kesit hesaplar ve dayanm tahkikleri iin iki eit yk gz nne alnr.
Bunlar;
1. Esas ykler : yapnn kendi arl, servis ykleri ve kar yk
2. lave ykler : Rzgar yk, Deprem yk, Fren kuvvetleri ve Is etkileridir.
Ykleme ekilleri
1. EY ( H ) Yklemesi : Yapya etki eden Esas yklerin toplamdr.
2. EIY ( HZ ) Yklemesi : Yapya etki eden Esas ve lave yklerin toplamdr.
Not : Kimi yerlerde H yklemesi YDI ve HZ yklemesi de YDII olarak da
kullanlmaktadr.
Tablo.1. elik yap elemanlar iin Emniyet gerilmeleri (kg/cm2)
MALZEME CNS
YAPI
ST37
ST52
TR
GERLME CNS
YKLEME EKL
EY
EIY
EY
EIY
(H) (HZ) (H) (HZ)
1400 1600 2100 2400
Yksek ekme-Basn-Eilme
900 1050 1300 1500
Yaplar Kayma
Perin ve uygun blonlu birleimlerde
delik civarnda ezilme
2800 3200 4200 4800
Balant eleman iin ekme-basn- 1000 1000 1500 1500
Kpr
Yaplar eilme
Dier yap elemanlar iin kayma
920 1040 1390 1560
Tablo.2. eliin Baz Mekanik zellikleri ( Bu deerler TS 648 den alnmtr)
Kayma
Isl
eliin
ekme
Akma
Elastisite
1
Ksa
Snr
Modl
Modl
Genleme
Dayanm
Gsterili
E
G
Katsays
a
d
2
2
2
2
i
kgf/cm
kgf/cm
kgf/cm
kgf/cm
t
2
( N/mm2 )
( N/mm2 )
( N/mm2 ) ( N/mm )
3300 - 5000
1900
Fe 33
( 324 - 490 )
( 186 )
3400 - 4200
2100
Fe 34
( 333 - 490 )
( 206 )
3700 - 4500
2400
Fe 37
( 363 - 412 )
( 235 )
4200 - 5000
2600
Fe 42
( 412 - 490 )
( 255 )
4400 - 5400
2900
Fe 46
( 431 - 530 )
( 284 )
5000 - 6000
3000
Fe 50
( 490 - 588 )
( 294 )
5200 - 6200
3600
2100000
810000
0.000012
( 510 - 608 )
( 353 )
( 206182 )
( 79434 )
Fe 52
6000 - 7200
3400
Fe 60
( 588 - 706 )
( 333 )
7000 - 8500
3700
( 686 - 834 )
( 363 )
1) Bu deerler, et kalnl 16 mm ye kadar olan mamuller iin geerlidir. Et
kalnl 16 mm den byk, 40 mm yi gemeyen mamullerde verilen deerler 100
kgf/cm2 azaltlmaldr. Et kalml 40 mm yi aan ve 100 mm yi gemeyen
mamullerde verilen deerler 200 kgf/cm2 azaltlmaldr
Fe 70
1.6
ELK MALZEME EKL VE BOYUTLARI
elik malzemeler, tecrbelerin altnda en ekonomik kesit boyutlar ile kullanlmaktadr.

Kesit alan eit olmakla birlikte mukavemet asndan kesit zellikleri farkl olan dikdrtgen
ve I kesitlerin karlatrlmasndan, ekonomik kullanmn nemi anlalabilir.
Demir elik fabrikalarndan temin edilen elik malzemelerin sl ilem ile retildii i
Standart olarak retilen baz hadde rnleri aada verilmitir
1. Profiller
Gsterilii/Aklama
I Profilleri
I200
[ Profilleri
[280
Profilleri
en boy ve kalnlk ifade edilir
Profilleri
boyutlar verilir.
Profilleri
ap ve et kalnl ifade edilir
Korniyerler
100.100.10
2 Lamalar
3 Levhalar
t
Dar lamalar
b=10-50, t=5-60 mm
Geni lamalar
b=151-1250, t=5-60 mm
nce lamalar
b=12-630, t=0.1-5 mm
nce levha
b x l=530x760.......1250x250, t 2.75 mm
orta levha
3 t 4.75 mm b 2500, l 7000 mm
kaba levha
t 5 mm b 3600, l 8000 mm
EKME UBUKLARI
Eksen izgileri dorultusu boyunca ekme kuvveti tayan ubuklara ekme ubuklar
denir. Bunlarn yaygn olarak kullanldklar yerler kafes kiri ubuklardr. En kesitleri tek bir
hadde rnnden yaplabilecei gibi ok paral olarak da yaplabilir (ekil.3.1).
ekil 3.1. ekme ubuklar

ok paral olarak tekil edilen ekme ubuklar birleimlerinde ubuklar konstrktif olarak
(1,5-2 ) metrede bir ( ubuk boyunun en az te birinden ) balanmaldr. Bu sayede hem
ekme ubuunu oluturan paralar arasndaki mesafe tespit edilmi hem de antiyede yapm
esnasnda mnferit paralarn birbirlerine arparak zarar grmeleri nlenmi olur. ekme
ubuklarnn hesabnda, perinli ve bulonlu yaplan birleimlerde bu birleim elemanlarndan
dolay meydana gelen kesit zayflamas gz nnde bulundurulur. Yani yaplacak olan
hesaplarda birleimde meydana gelen kesit kayplar karldktan sonra kalan faydal (net )
kesit alan kullanlacaktr. Gerilme tahkikleri ubuun en zayf kesiti iin yaplr.
ekme ubuklarnn yaygn olarak kullanldklar yerler.
1. Kafes ubuk elemanlarnda
2. ereve sistemlerinde normal kuvvet diyagramlarnda iareti (+) olan elemanlar ekmeye
alrlar
(+ )
(-)
(N)
(-)
3. Gergi ve Halatlarda da kullanlr.
Gergi
EKME UBUKLARININ HESAP ESASLARI
ekme ubuklarnn gerilme tahkikleri ortalama gerilme hesaplanarak yaplmaldr.

Hesaplarda kullanlan ubuk faydal en kesit alan bulunurken birleimdeki en zayf kesit
dikkate alnmas gerektiini sylemitik. ubuk kaynakl olarak tekil ediliyorsa en kesiti
zayflamas sz konusu deildir. Dolays ile hesaplamada faydal kesit alan kesit alanna
eittir.
ubuk =
Fn
em ubuk
; F n = F F
; Fn =
em ubuk
em= ekme ubuunun malzeme emniyet gerilmesi

= ekme ubuunun tayaca ekme kuvveti
F = ekme ubuunun kesit alan
Fn = ubuun delik kayplar dldkten sonraki net kesit alan
F = ubuk kesit alannda delik nedeni ile meydana gelen zayiat
Not : Kaynakl birleimlerde F = Fn dir
Kafes kiri ekme ubuklarnda kesit tayini yaparken, dm noktalarnda perin veya
bulondan dolay meydana gelecek zayiatta dikkate alnarak lzumlu kesit alannn %30 u
ilave edilerek hesaplanmaldr.
F= Fn +%30Fn
EKME UBUKLARININ EKLER
elik yap elemanlarnn tekilinde kullanlan profiller, lamalar ve kebentler gibi hadde
profillerinin boylar standart olup snrldr. Bu standart boydan daha uzun profillere ihtiya
duyulduu zaman ( rnei bir kafes kiriin alt balk ubuu ) veya elde mevcut olarak
bulunan profillerin boylar yetersiz geldiinde ekme ubuklarnn tekilinde Ek yaplma
ihtiyac ortaya kar. ubuklarn eklenme ileme perin, bulon veya kaynakla yaplabilir.
nemli birleimlerde yaplacak olan eklemelerin Kaynakl veya Bulonlu olarak
yaplmalarna dikkat edilmelidir.
ekme ubuklarnn Perinli veya Bulonlu Olarak Eklenmesi

Burada yaplacak olan eklemelerde ek levhalarnn kullanlmas gereklidir. Yaplacak olan
eklemelerde Bulonlarn yerletirilmesinde kesitte gayri msait durum oluturmamak amac
ile daha nce verilen e >=3.5d , e1 >= 2d, e2 >= 1.5d koullarn salamalarna dikkat
edilmelidir.
e2
e1 e
e1
(5-10) mm
t2 s t2
h1
h
t
t1
e
e1
e2
Perin veya bulonla yaplacak olan eklerde, ek yerleri aadaki artlar salamaldr.
1. Ek levhalarnn toplam faydal en kesit alan en az ubuun faydal en kesit alan kadar
olmaldr.
F n ek = ( b * t 1 + 2 * h1 * t 2) 2 * d * t 1 F P 2 * d * t
; t 1 t 2
2. Delik kayplar dnlmeksizin, ekme ubuunun arlk merkezi ile ek levhalarnn

tekil ettii kesitin arlk merkezleri birbiri ile akk olmal veya arada ok az bir fark
olmaldr. Yani e deeri bir iki mmyi gememelidir.
e = (e 2 t 1) e1 (1 3) mm
Ek yapmnda kullanlan birleim elemanlarnn her biri kendilerine decek olan kuvveti
emniyetli bir ekilde aktarabilecek kapasitede olmaldr. Ayrca birleimde kullanlan ek
levhalar sisteme etki edecek olan kuvveti emniyetli olarak aktarabilecek kapasitede olmaldr.
Ek levhalarnn tamalar gerekli kuvvet alanlar ile doru orantldr. En kesit alan byk
olan ubuk kk olana nazaran daha fazla kuvvet aktaracaktr.
Ek levhas (h1*t2 ) iin;
S1 =
S max
*h *t
b * t 1 + 2 * h1 * t 2 1 2
Ek levhas (b1*t1 ) iin;
S2 =
S max
* b * t1
b * t 1 + 2 * h1 * t 2
10
Kaynakl Ek
ekme ubuklarnn kaynakl olarak eklenmesi ekilde yaplr.
1. Bunlardan ilki, Kt kaynak dikileri kullanlarak yaplan ve niversal ek diye
adlandrlan ekleme eklidir. zorunlu kalnmadka kullanlmas tavsiye edilmez. Kt
kaynak dikileri ile yaplan ek ancak, ekme ubuundaki oluan kuvvetin, ubuun
tayabilecei en byk kuvvet ( Smax = Fprofil * -em ) deerinin % 48 inden az olmas
durumunda uygulanabilir.
1/2 I
Kt kaynak dikii
Oyuk
2. Enine levhalar kullanlarak yaplan ekler. Bu ekilde yaplacak olan eklemelerde,

kullanlacak olan enine levhann (te ) kalnl, en az ekme ubuunun balk kalnl (t)
kadar olmaldr. Bu ekin ubua etki eden (Smax ) ekme kuvvetini aktarabilmesi iin (a1 =
0.7 s ve a2 = 0.7 t ) kadar alnmas gereklidir.
>=3a1
Ke Kaynak
dikileri
a1
Enine levha
t
>=3a1
te
3. ncs de para levhalar kullanlarak yaplan Levhal Ek olup, ek levhalarnn
boyutlar gerektii gibi saptand zaman, ekme ubuunun (Smax ) deerinin kolaylkla
aktarlmas salanr. Bu ekleme ekli piyasada en ok tercih edilen bir ekleme biimidir.
Bulonlu ekler iin verilen yukardaki temel esas kaynakl ekler iinde geerlidir.
Ke kaynak dikileri (a1 )
>=3a1
S
Ke dikii (a2 )
>=3a2
L1
L2
11
BASIN UBUKLARI
GENEL BLGLER
Boyuna dorultuda eksenel basn kuvveti tayan elemanlara Basn ubuu denir. Bu
elemanlara, yap kolanlarnda, kafes ubuklarnda ve ereve sistemlerinde normal kuvvet
diyagramlar (-) deere sahip olan elemanlarda rastlanr. Basn ubuklarnda, elemana etki
eden eksenel basn kuvveti belli bir deeri atnda yani elemann emniyetle tayabilecei
yk deerinin zerine ktnda eleman dorusalln kaybederek eilmeye balar, bu olaya
basn ubuunun Burkulmas denilir. Burkulma bir stabilite problemidir. Basn
ubuklarnn hesap ve tahkikleri burkulmaya gre yaplr.
Bir ubuun ekme durumunda tayabilecei maksimum kuvvetin ;
P max
Fn
P max = em * F n
olduunu bilinmektedir. Bir basn ubuunun ise gerilme ifadesi;

w *P
em
=
eklindedir. Buradan bir basn ubuunun emniyetle tayabilecei maksimum basn

kuvvetinin deeri;
P max = em *
F
w
ifadesinden elde edilebilir. Burada;

em = ncelenen ykleme durumuna EY(H)-EIY(HZ) ve malzemeye gre tablolardan alnan
emniyet gerilmesi,
F = ubuun en kesit alan,
P = ubua tesir eden basn kuvveti,
Pmax = ubuun emniyetli olarak tayabilecei maksimum basn kuvveti,
w = ubuun, narinlik derecesine bal olarak tablolardan alnan burkulma katsays
w =
em
bem
; < 20 iin w =1 alnr
b-em = ncelenen ykleme ekline ve malzemeye gre, ya bal olarak deien basn
emniyet gerilmesidir.
BURKULMA YK (KRTK YK ):
Malzemesi Hooke kanununa uyan, iki ucu mafsall prizmatik bir ubukta, burkulmay
balatan yke Kritik Burkulma Yk veya Euler Burkulma Yk denir (2). ki ucu
mafsall bir elemanda burkulma yk ;
2 * EI
P krtik =
2
Lb
dr. Bu yk altnda ubukta oluan burkulma gerilmesinin deeri ise;

12
2
P k * EI
=
k =
F
F * L 2b
olur. Bu ifade de I/F = i2 olduundan ve = Lb / i olduuna gre yukarda verilen Kritik

burkulma ifadesi;
2 * E
k =
2
olarak yazlabilir.
Burada verilen ifadelerde;
Pkritik = ubuun tayabilecei Kritik basn yk
E
= elik malzemenin Elastisite modl ( E = 2.1*106 kg/cm2 )
I
= Kesitin atalet momenti (cm4 )
Lbu = ubuun burkulma boyu (cm )
i
= Kesitin atalet yar ap (cm )
F
= Kesitin alan (cm2 )
BURKULMA BOYU (LBURKULMA ):
Burkulma boyu ubuk ularnn mesnetlendirme artlarna gre deiir. Fakat kafes
sistemlerinde basn kuvvetine maruz ubuklarda, Lb boylar ubuklarn kendi boylarna
eittir. Yani kafes ubuklarnda burkulma boyu olarak ubuun, iki dm noktas arasnda
kalan uzunluu alnr.
NARNLK KATSAYISI ( ):
elik yaplarda narinlik deeri hi bir zaman 250 den byk alnmamaldr. Kprlerde ise
bu deer 150 den kk olmaldr ( =< 150 ).
Ix
F
Iy
iy =
F
ix =
L xx
ix
L yy
yy =
iy
xx =
Lxx , Lyy = ubuun x,y eksenlerine gre burkulma boylar

ixx , iyy = ubuk en kesitinin x,y eksenlerine gre atalet yar aplar
Yaplacak olan hesaplamalarda xx , yy deerlerinden byk olan ubuun narinlik deeri

olarak alnr ve bu deere bal olarak ilgili elik tablolarndan w burkulma katsays alnr.
Tablo.4.1 Basn ubuklarnn mesnetlenme ekillerine Gre Burkulma Boylar
P
13
Kesikli
izgilerle
ubuklarn
burkulma
davran
lar
gsterilmit
ir.
Teorik
Burkulma
Boyu
Tavsiye
Edilen
Burkulma
Boyu
0.5 L
1.0 L
0.7 L
1.0 L
2.0 L
2.0 L
0.65 L
1.0 l
0.8 L
1.2 L
2.1 L
2.0 L
Bilgi
Basn ubuklarnn burkulma boylarnn belirlenmesinin daha iyi anlalmas iin bir rnek
vermekte fayda vardr.
14
3a
a
y
y -y y n n d e
b u r k u lm a
x
y
x -x y n n d e
b u rk u lm a
L x x = 0 .7 ( 3 a )
L yy = a
y
x
Basn ubuklarnn mesnetlenme artlar her zaman tablolarda verildii gibi olmayabilir.
rnein ok katl bir yapnn erevesini oluturan kolonlarda, alt ve st dme bal olan
kolonun mesnet artlar farkldr. Bu tr ubuklarn burkulma boylarnn hesab iin
Nomogramlar verilmitir.
Bu Nomogramlar, telenmenin nlenip nlenmemesi hali iin ayr ayr dzenlenmitir.
Buradan alnacak olan k katsays kullanlarak ubuk burkulma boyu;
Lb = k*L
olarak hesaplanr.
ubuun baland dmdeki rijitliklerin oranna gre deien bir G katsaysnn hesab
yaplr.
Y a ta y te le n m e n le n m i
Y a ta y te le n m e n le n m e m i
15
Ic
Lc
G = Ig
Lg
; I c : Kolon Rijitlikleri
Lc
Ig

Lg
Kiri Rijitlikleri
Burada ;
G = Burkulma boyu hesabnda kullanlan katsay,
Ic = Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm ve burkulmaburkulma boyunun
hesaplanaca dzlemdeki kolonlarn atalet momenti (cm4)
Ig = Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm ve burkulma boyunun
hesaplanaca dzlemdeki kirilerin atalet momenti (cm4)
Sc = Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm kolonlarn boyu (cm),
Sg = Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm kirilerin boyu (cm),
Kolon temele rijit olarak balanmsa o noktada hesap yaplmadan direk olarak G =
1.0 alnmaldr .
Kolon temele srtnmesiz dnebilir. bir mafsalla bal ise G = 10.0 alnmaldr .
Kolonun iki ucundaki GA ve GB deerleri elde edildikten sonra izelgelerden k deeri
belirlenir. Burkulma boyu Lb = k *L olarak belirlenir.
Ekte verilen tablolar blmnde telenme nlenmi ve nlenmemi basn ubuklarnda

burkulma boyunun hesabnda kullanlan K deeri iin Nomogramlar verilmitir.
BASIN UBUKLARININ SINIFLANDIRILMASI
Basn ubuklar tekil edili ekillerine gre ,

1. Tek paral basn ubuklar
2. ok paral basn ubuklar
olmak zere iki guruba ayrlr. Bunlardan ok paral basn ubuklar da kendi arasnda
Birinci grup basn ubuklar
kinci grup basn ubuklar
nc grup basn ubuklar
olmak zere gruba ayrlr. imdi sras ile bunlar inceleyelim.
Tek Paral Basn ubuklar

Basn kuvvetine maruz tek profilden yaplan veya paralar srekli olarak birletirilmi olan
ok paral ubuklar bu gruba girer. Ancak ok paral olan basn ubuklar birbirleri ile
srekli olarak birletirilmi olduklarndan tek paral basn ubuklar gibi dnlr ve
hesaplanr ve bunlarda tek paral basn ubuklar grubuna dahil edilirler. Bu ekildeki
ubuklara paralar srekli birletirilmi ok paral basn ubuklar denilir.
16
Tek Paral Basn ubuklar in rnekler
Burada iki farkl problem vardr;

1. En kesit ve kesite etki eden eksenel basn kuvveti bellidir. Bu bilinenlere gre kesitin
gerilme kontrollerinin yaplmas ve kesitin emniyetli olarak aktarabilecei maksimum
basn kuvvetinin bulunmas istenir.
2. ubua etki eden eksenel basn kuvveti bellidir. Bu kuvveti emniyetli bir ekilde ubuk
tarafndan tanabilmesi iin gerekli olan ubuk kesitinin belirlenmesi istenir. Bu durumda
balangta bir kesit seilip daha sonrada kontrolleri yaplabilir.
Tek Paral Basn ubuklarnn Hesap Admlar
1. ubuun mesnetlenme ekline gre burkulma boyu belirlenir.

2. Balangta burkulma olmayacakm gibi ( w = 1 yaklam ile ),
F = F0 =
P
em
forml ile bir balang kesit alan hesaplanr.

3. Profil tablosundan, bulunan kesit alanna en yakn olan byk kesitli profil seilir. Seilen
bu profil iin verilen x , y , F, ix ,, iy , deerleri tablodan alnr. Bunlara bal olarak x ,
y deerleri hesaplanr.
4. x , y Deerlerinden byk olanna gre tablodan burkulma katsays ( w ) alnr [<20
iin w=1alnr].
5. Seilen kesitin,
w *P
em
F
artn salayp salamad kontrol edilir. Eer bu art salanmyorsa
F yeni =
w *P
em
forml ile yeni bir kesit alan belirlenir. Buna bal olarak profil tablosundan yeni bir kesit
seilir. Seilen bu yeni profil iin yukardaki 3. ve 4. ilem admlar yeniden yaplr.
17
5.admdaki art salanana kadar bu ileme devam edilir. Bu art saland taktirde ileme son
verilir.
TEK PARALI BASIN UBUKLARI LE LGL ZLM SORULAR

Soru-1
Kesiti ve ykleme biimi aadaki ekilde verilmi olan kolona P=-52 ton luk
eksenel basn kuvveti etki etmektedir. Kolon iin gerekli tahkikleri Yapnz (Malzeme st 37,
ykleme ekli H)
Z
P
450 cm
150 cm
Verilenler: Kesit I260,

Eksenel kolon yk Pmax = -52 ton
Lkx= 450 cm, Lky= 150 cm
150 cm
I260 iin
X
150 cm
F =53.30 cm2
xx=10.40 cm
yy = 2.32 cm
olarak ilgili profil tablosundan alnd.
L kx 450
=
= 43.30
xx =
x 10.40
L ky 150
=
= 64.70
yy =
yy 2.32
.
yy = max = 64.70 W yy = W max = 135
olarakalnr
X
Y
max
* W em =
52
*1.35 = 1.31 ton
53.30
cm
Hesaplanan gerilme deeri kesitin emniyet gerilmesi deerinden kk olduu iin,

kesit zerine etki ettirilen yk gvenli bir ekilde tar.
18
Soru-2:
Plan ve kesiti aada verilmi olan kolon elemana P= 60 ton luk basn yk etki
etmektedir.
Verilenler: Kolon kesiti I300, eksenel basn yk P= 60 ton, ykleme ekli H,
malzeme st37
stenenler: Gerekli tahkikleri yaparak, kesitin verilmi olan yk emniyetle tayp
tayamayacan kontrol ediniz.
Y
2 m
2 m 6 m
X
2 m
X
. cm, iY = 2.56
I300 F = 69 cm 2 , I X = 9800 cm4 , I Y = 451 cm 4 , iX = 1190
cm
olar
ak ilgili profil tablosundan alnd.
X-X eksenine dik burkulma boyu; Lkx= 600 cm
Y-Y eksenine dik burkulma boyu; Lky= 200 cm
L
600
= 5042
. 51
x = kx =
i x 1190
.
Lky 200
=
= 7812
. 79
y =
i y 256
.
60
P
tablodan
. = *W = *153
. = 132
. t / cm2 em
max = 79 Wmax = 153
69
F
Hesaplanan gerilme deeri kesitin emniyet gerilmesi deerinden kk olduu iin,
kesit zerine etki ettirilen yk gvenli bir ekilde tar.
19
Soru-3
verilenler; H= 7 m yksekliinde iki ucu mafsall olarak tekil edilmi bir kolon iin ;
P=-105 ton, malzeme st37 ykleme ekli H olarak verilmitir.
stenenler; Verilen yk emniyetli bir ekilde tayabilecek kesiti IPB profillerinden tekil
ve tahkikini yapnz.
P
F0 =
em
105
= 75.0 cm 2 se ilenI PB200
.
140
IPB200 F = 781.
imin = 5.07 cm
Lkx = Lky = L = 7.0 m = 700
cm 2 75 cm 2 ,
Burkulmna tablosundan
cm
olarak alnr.
L=H=7.0 m
L 700
0 = i K = 5.07 = 138
min
P *W
FG =
em
Wmax = 190
.
.
105 * 190
= 143 cm 2
.
140
Silen kesit; IPB300 F = 149 cm2 F gerekli , i min = 7.58 cm

700
L
= 92.30 93 W = 176
.
= k =
i min 7.58
P * W 105 * 176
.
=
= 124
.
kg cm2 em = 140
.
kg cm 2
=
F
149
Soru -4
Verilenler; IPB profilinden tekil edilmek istenen tek paral birinci gurup basn
ubuuna Pmax= 100 tonluk eksenel basn kuvveti etki etmektedir. Burkulma boylar
Lkx=Lky=500 cm olarak verilmektedir.
stenen; Gerekli olan kesiti belirleyiniz.
zm :
Balang olarak W0=1 kabul edelim ve F0 balang kesitini belirleyelim.
100
P max
*W =
* 1 = 7150
. cm2 tablodan I PB200 seildi
F0 =
.
140
em
100
P max
*W =
* 1 = 7150
. cm2 tablodan I PB200 seildi
140
.
em
. cm2 , X = 8.54 cm, Y = 5.07 cm, Min = Y = 5.07 cm alnd.
I PB200 F = 7810
LK 500
=
= 99 0 = W tablosundan = 80 alnd Donke Metodu
0 =
Min 5.07
.
= 80 W = 155
F0 =
20
P * W 100 * 155
.
=
= 198
kg cm2 em = 140
kg cm2 oldu undan kesit yeterli
.
.
F
7810
.
deildir Yeni bir kesit seimi yaplr.
P * W 100 * 155
.
=
= 110 cm2 I PB240 alnr.
FG =
140
.
em
. cm, i Y = 8.58 cm,
I PB240 F = 118 cm2 , i X = 1120
i min = i y = 8.58 cm
L K 500
=
= 58.27 W = 128
alnd
.
=
i Min 8.58
100
* 128
. = 1085
.
cm2 em oldu undan kesit uygundur.
118
Soru-5
Verilenler; I200 kesitli elik bir kolon, Lkx=660 cm, Lky=220 cm ve kolon eksenel yk
Smax=-15 ton olarak verildiine gre
stenen; gerekli tahkikleri yapnz.
Y
X
660 cm
220 cm
220 cm
220 cm
X
F = 33.50 cm 2
I 200 i X = 8.0 cm
i Y = 1.87 cm
L 660
X = i kx = 8.0 83
y
L ky 220
Y = i = 1.87 118
y
max = y = 118 W max = 2.84
15
P
*W =
* 2.84 = 1.27 t / cm 2
33.50
F
Soru-6
Verilenler: Profili ile tekil edilen yan duvar kolonuna P= 51.50 ton luk bir eksenel basn
kuvveti etki etmektedir. Malzeme st37, ykleme ekli H (YD1) olarak verilmitir.
stenenler:kolon kesiti olarak da I 260 kullanlacana gre gerekli kontrolleri
yapnz.
21
150 cm
450 cm
150 cm
150 cm
Y
zm: Kolon ularnda mafsal artlar

mevcuttur.
F = 53.40 cm2
I260 X = 10.40 cm olarak alnr

= 2.32 cm
Y
Lkx = 450 cm, Lky = 150 cm
LKX 450
=
= 43.30
X =
X 10.40
LKY 150
=
= 64.70
Y =
2.32
Y
.
max = Y = 64.70 Wmax = 135
.
5150
ton cm2 em
* 135
. = 130
.
=
53.40
Soru-7
Verilenler: S=28 ton, Lkx= Lky= 450 cm olarak verilmektedir. Malzeme st37,YD1
stenenler: Kolon kesitini standart I profillerini kullanarak boyutlandrnz.
zm:
lk olarak F0 balang kesiti belirlenir.
F = 22.80 = cm2
P max 28
2
olarak i lg ili tablodan alnd
=
= 19.44 cm I160
F0 =
.
em 144
. cm
min = 155
Lk 450
=
= 290 = 150 W0 = 3.40 Donke Metodu
0 =
.
Min 155
22
lk olarak F0 balang kesiti belirlenir.

F = 22.80 = cm2
Pmax 28
2
=
= 19.44 cm I160
F0 =
em 1.44
. cm
min = 155
Lk 450
=
= 290 = 150 W0 = 3.40 Donke Metodu
0 =
.
Min 155
F = 69.10 cm2
28.0
PMax
2
* 3.40 = 66.10 cm Seilen I300
* W0 =
FGerekli =
1.44
em
min = 2.56 cm
450
28
= 176 W = 5.38 =
* 5.38 = 2.18 kg cm2 em
Max =
2.56
69.10
28
F = 86.80 cm2
* 5.38 = Seilen I340
FGerekli =
1.44
min = 2.80 cm
450
= 167 W = 4.50
Max =
2.80
28
* 4.50 = 1.44 kg cm2 em = 1.44 kg cm2 olarak bulunur
=
69.10
Soru-8
Verilenler: L80.80.8 en kesitli bir kafes kiri basn ubuu Lkx =Lky =275 cm olarak
verilmitir. Malzeme st37, Ykleme ekli H
stenenler: Bu ubuun emniyetle tayabilecei en byk basn ykn hesaplaynz.
zm:
= 12.30 cm 2
F

L80.80.8 iX = iy = 2.42 cm
. cm, i = 3.06 cm
i = 155
F = 12.30 cm2

L80.80.8 X = y = 2.42 cm
. cm, = 3.06 cm
= 155
Lk Lk 275
=
=
= 177 W = 5.44
Max =
.
min 155
F
12.30
P Max
* W em P Max =
* em =
* 144
. P Max = 3.26 ton
5.44
F
W
olarak hesab edilir.
23
Soru-9
Verilenler: IP300 tek paral basn ubuu, malzeme st37, ykleme ekli H,
burkulma boyu Lkx =Lky=350 cm olarak verilmektedir.
stenenler: Basn ubuunun emniyetle tayabilecei maksimum basn ykn
bulunuz.
zm:
Y
2
F = 69 cm
= 9800 cm 4
I x
I P 300 I y = 451 cm 4
i x = 11.90 cm
i y = 2 .56 cm
X-X eksenine dik burkulma tahkiki

L kx 350
.
=
= 29.50 w x = 108
x =
.
x 1190
F* em 69.00
P Max
* 140
. = 89.44 ton
* wx PX =
=
em =
.
108
F
wx
Y-Y eksenine dik burkulma tahkiki
L ky 350
=
= 137 w Y = 3.17
Y =
2 .56
y
em =
F * em 69 .00
P M ax
* wY PY =
=
* 1.40 = 30.50 ton
3.17
F
wY
Sonu olarak kolonun tayabilecei maksimum basn yk; Pmax=PY= 30.50 ton
olarak bulunur.
Soru-10
Verilenler: Bir ucu serbest ve bir ucu yere ankastre olan 350 cm boyunda ki kolona
P= 57 tonluk bir basn kuvveti tesir etmektedir. Malzeme st37, ykleme ekli H olarak
verilmitir.
stenilenler: IPB profili kullanarak kolon kesitini boyutlandrnz.
zm
P=57 ton
L K = 2 H = 700 cm, W0 = 1 ( Donke Metodu)
P
57
F0 = max =
= 40.72 cm 2
.
em 140
F = 43 cm 2
Se ilen I PB140 i X = 5.93 cm
. cm
i Y = 358
H=350 cm
LK
700
=
= 196 = 123 W = 2.55
i min 358
.
P
57
= max * W =
* 2.55 = 3.38 ton cm 2 em
140
.
F
0 =
24
Fgerekli =
Pmax
57
*W =
* 2.55 = 10382
. cm 2
em
140
.
F = 106 cm 2
L
700
= 115 W = 2.23
Se ilen I PB240 i X = 10.30 cm max = k =
i min 6.08
i Y = 6.08 cm
57
* 2.23 = 120
.
ton cm 2 em = 140
.
ton cm 2
106
Sonu olarak seilen kesit; IPB240
=
Soru-11
Verilenler; U160 profili iin Lkx=500 cm, Lky=250 cm, malzeme st37, ykleme ekli
H (YD1) olarak verilmitir.
stenen; kesitin tayabilecei maksimum basn ykn bulunuz.
zm:
Y
ey
h = 160 mm, b = 65 mm, I X = 925 cm 4 , I y = 85.3 cm 4

U1601 i = 6.21 cm, i = 189
. cm, e y = 184
. cm
y
X
h
S
L kx 500
=
= 80
6.21
ix
max = 132 Wmax = 2.94

L ky 250
y =
=
= 132
.
189
iy
24
* 14
. = 1143
. ton
Pmax =
2.94
x =
Soru-12
Verilenler; L100.100.10 kebent den tekil edilen basn ubuuna P=10 ton luk basn
kuvveti etki etmektedir. Sk= 220 cm, malzeme st37, ykleme ekli H olarak verildiine gre
stenenler; gerekli tahkikleri yapnz.
i x = i y = 3.04 cm
. cm
i = 382
L10010010
. .
. cm
i = 195
2
F = 19.20 cm
Lk
220
=
= 113 W = 2.18
max =
i min 195
.
=
P
10
ton cm 2 em = 140
ton cm 2
*W =
* 2.18 = 114
.
.
F
19.20
25
Soru-13
Verilenler; ekilde mesnet artlar grlen BC basn ubuunun A noktasnn yatay hareketi
ekil dzleminde nlenmi iken ekil dzlemine dik dorultuda serbest braklmtr. Byle
bir basn ubuu I 260 profilinden tekil edilirse, malzeme st37, ykleme ekli H olarak
verildiine gre;
stenilenler;
a) I260 profilinin gvdesi hangi dzlemde olmas daha uygun olur, neden
b) Bu durumda ubuun tayabilecei maksimum basn kuvveti ne olur.
zm:
a) ubuun yk tama kapasitesi dorudan W ( burkulma katsays) ile alakal olduundan
kesitin her iki konumda da emniyetle taya bilecei yk bulmak iin X ve Y deerlerinden
byk olann en kk yapacak konum aratrlmaldr.
1-) Profil gvdesinin ekil dzleminde olduunu kabul edelim
B
100 cm
A
350 cm
A
250 cm
L kx = 250 cm, L ky = 350 cm
L kx
250
F = 53.30 cm 2
=
= 24
x =
ix
10.40
max = 151
I260 i x = 10.40 cm
L ky
350
=
= 151
y =
i y = 2.32 cm
iy
2.32
2-) Gvdenin dik dzlemde olmas halinde;

L kx = 350 cm, L ky = 250 cm
Y
X
max = 108
250
=
= 108
2.32
L kx
350
=
= 34
ix
10.40
y =
L ky
iy
Grld gibi bu durumda max = 108 daha k ktr.

bu yzden profilin gvdesi ekil dzle min e dik olmald
b-) Kesitin tayabilecei maksimum yk;

max = 108 w = 2.15
F
53.30
* 140
. = 34.70 ton
Pmax = * em =
w
2.15
26
olarak bulunur.
Soru-14
verilenler; ekilde grld gibi paralar srekli birleik 2U160 profilinden tekil edilmi
olan bir basn ubuu iin Lkx =500 cm, Lky= 250 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H
(YD1) olarak verilmektedir.
stenenler; basn ubuunun emniyetle taya bilecei eksenel basn ykn bulunuz.
zm:
Y
b
d
U 160
ey
e
/2
e /2
e
ey
I x = 2 * I x1 = 2 * 925 = 1850 cm 4 i x =
F = 24 cm 2
4
I x = 925 cm 4
I y = 8 5 .3 0 c m

i x = 6 .2 1 c m
i y = 1.8 9 c m
e = 1.8 4 c m
y
1850
I x1
=
= 6.21 cm
48
F
L kx 500
=
= 81 Wx = 162
.
ix
6.21
48
F
Px =
ton
* em =
* 140
. = 4174
.
Wx
161
.
. ) 2 ] = 1213 cm 4
I y = 2 * I y1 + 2 * ( F * d 2 ) = 2 * 85.30 + 2 * [ 24 * (6.5 184
x =
iy =
y =
Py =
I y
F
L ky
iy
250
50 Wy = 126
.
5.02
F *
Wy
1213
= 5.02 cm
48
em
48
* 140
. = 53.33 ton
.
126
Kesitin taya bilecei maksimum basn yk olarak; Pmav= Px=41.74 ton bulunur. Kesitin
her iki ynde de burkulma bakmndan emniyetli olabilmesi iin kesite etki eden Px ve Py
yklerinden en kk olan kesitin tayabilecei maksimum ( Pmax ) yk olarak alnr.
Soru-15
27
verilenler; ekilde grld gibi paralar srekli birleik 2U300 profilinden tekil edilmi
olan bir basn ubuu iin Lkx =600 cm, Lky= 300 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H
(YD1) olarak verilmektedir.
stenenler; basn ubuunun emniyetle taya bilecei eksenel basn ykn bulunuz.
zm:
b
d
U 300
ey
e /2
e
ey
e /2
I x = 2 * I x1 = 2 * 8030 = 16060 cm 4 i x =
L kx
600
=
= 5128
. 52 Wx = 128
.
ix
1170
.
117.60
F
Px =
* em =
* 140
. = 128.625 ton
Wx
128
.
F = 5 8 .8 c m 2
4
I x = 8030 cm
I y = 495 cm 4
i x = 1 1.7 0 c m
i = 2 .9 0 c m
y
e y = 2 .7 0 c m
b = 10 cm
16060
I x1
=
= 1170
. cm
117.60
F
x =
I y = 2 * I y1 + 2 * ( F * d 2 ) = 2 * 495 + 2 * [58.80 * (10 2.70) 2 ] = 7271 cm4

I y
7271
iy =
=
= 7.863 cm
F 117.60
y =
L ky
iy
300
3815
. 39 Wy = 116
.
7.863
F *
117.60
* 140
. = 141933
.
ton
Wy
.
116
Kesitin taya bilecei maksimum basn yk olarak; Pmav= Px=128.625 ton bulunur.
Kesitin her iki ynde de burkulma bakmndan emniyetli olabilmesi iin kesite etki eden Px ve
Py yklerinden en kk olan kesitin tayabilecei maksimum ( Pmax ) yk olarak alnr.
Py =
em
Soru-16
Verilenler; Kesiti aada verilen basn ubuu iki adet U160 profilinin ve bir tane
I260 profilinin balklarna srekli kaynaklanmas ile tekil edilmitir. Lkx= 500 cm, Lky= 350
cm , malzeme st37, ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler; ubuun emniyetle tayabilecei maksimum yk bulunuz.
28
zm:
Y
S2
ey Y
t2
S1
t1
F = 24 cm2
F = 53.40 cm2
I x = 925 cm
4
I x = 5740 cm
d
I = 85.30 cm
y
4
X
I y = 288 cm ; U
I
260
160
e
S2 = 0.75 cm
0
94
S
cm
=
.
d
1
t = 105
. cm
t = 141
2
cm
.
1
ey = 184
ey Y
. cm
Not: Burada kesitin X ve Y eksenlerine gre atalet momentleri hesaplanrken, profillerin lokal
eksenlerine dikkat edilmelidir.
26
h
2
. )2
I x = I xI + 2 * I y U + FU I + (S 2 e) = 5740 + 2 * 85.30 + 24 * ( 0.75 184
2
2
4
I x = 12719 cm
.
cm 2
F = FI + 2 * FU = 53.40 + 2 * 24 = 10140
ix =
12719
Ix
.
=
= 1120
cm
10140
.
F
L kx
500
.
=
= 45 Wx = 121
1120
.
ix
.
10140
F
* em =
* 140
. = 117.32 ton
Px =
121
.
Wx
x =

I y = 2 * I yI + 2 * I x U = 288 + 2 * 925 = 2138 cm 4
Iy
2138
iy =
=
= 4.59 cm
10140
.
F
L ky
350
y =
=
= 76 Wy = 155
.
iy
4.59
10140
.
F
Py =
ton
* em =
* 140
. = 9158
.
Wy
155
.
Pmax=PY= 91.58 ton olarak hesaplanr.

Soru-17
29
Y
d2
ey Y
t2
Bir adet
d
X
d1
d
t1
ey Y
ekil-(b)
ekil- (a)
I 200
F = 33.40 cm 2
4
I x = 2140 cm
I y = 117 cm 4
d = 0.75 cm
1
t 1 = 113
. cm
U 140
F = 20.40 cm 2
4
I x = 605 cm 4
I y = 62.70 cm
d 2 = 0.70 cm
t 2 = 1.0 cm
e = 1.75 cm
y
I200
ile iki adet
2U 140 profilini birbirine

X srekli kaynaklayarak bir
basn
ubuu
tekil
edilmek
istenmektedir.
Malzeme st37, ykleme
ekli
H
olarak
verilmektedir.
a) Ayn burkulma boyu
iin ekil-(a) ve ekil-(b)
deki
birleimlerden
hangisi daha fazla yk
aktarr.
b) Bu kesitlerin ayn yk
tamalar iin burkulma
boylar arasndaki oran
ne olmaldr.
zm:
a-) ekil-(a) iin;
F = FI + 2 * FU = 33.40 + 2 * 20.40 = 74.20 cm2
d=
20
hI
+ S ey =
+ 10.70 175
. = 8.95 cm
2
2
I x = I x I + 2 * I y U + FU * d 2 = 2140 + 2 * 62.70 + 20.40 * ( 8.95)
] = 5533.60 cm4
I y = 2 * I y U + I y _ I = 2 * 605 + 117 = 1327 cm4
ix =
iy =
I x
F
I y
F
a =
5533.60
=
= 8.63 cm
74.20
i min = i y = 4.23 cm
1327
=
= 4.23 cm
74.20
Lk
L
= k = 0.236L k
i min 4.23
ekil b deki kesit iin;

I x = I xI + 2 * I x U = 2140 + 2 * 605 = 3350 cm 4
t2
0.75 2
. +
= 426.60 cm 4
I y = I yI + 2 * I y U + FU * e y + = 117 + 2 * 62.70 + 20.40 * 175
2
2
30

3350
Ix
=
= 6.72 cm
74.20
F
i min = i y = 2.40 cm
Iy
426.60
iy =
=
= 2.40 cm
74.20
F
ix =
b =
Lk
= 0.42 L k
i mni
a = 0.236L k b = 0.42 L k oldu undan P
Soru-18
Verilenler; ekil de en kesiti verilen basn ubuunda Lk-x=Lk-y= 300 cm, malzeme st37,
ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler; ubuun emniyetle tayabilecei basn ykn bulunuz.
zm:
250.8 mm
YI
2*L100.75.7
ex
10.8cm
XI
ey
5 cm
F1
I x
2 * L100.75.7 I y
e x
e y
= 11.90 cm 2
= 118 cm 4
= 56.90 cm 4
= 3.06 cm
= 1.83 cm
ey
lk nce sistemin (X-X) ekseninin geecei merkez nokta belirlenir.

Yg =
[( 25 * 0.8) * 0.4] + [( 2 * 11.90) * ( 3.06 + 0.8)]
( 25 * 0.8) + ( 2 * 11.90)
. cm2
F = FLama + 2 * FL = ( 25 * 0.8) + ( 2 *11.90) = 4380
= 2.28 cm
IX = FLama * d 2 + 2 * [ IX L + FL * d 2 ]
. cm4
IX = ( 25 * 0.8) * ( 2.28 0.4) 2 + 2 * [118 + (11.90 * ( 3.06 + 0.8 2.28) 2 )] = 36610
t Lama * h 3
IY = 12 + 2 * [ IX L + FL * d 2 ]
2
5

0.8 * 253
. = 1601.70 cm4
IY = 12 + 2 *56.90 + 11.90 * 2 + 183

IX
36610
.
iX =
=
= 2.89 cm
4380
.
F
L
300
i min = i Y = 2.89 cm max = k =
= 104 W = 2.05
i
2
89
.
min
I
160170
.
Y=
iY =
= 6.05 cm
4380
.
F
F
.
4380
PMax =
* em =
* 1.44 = 30.77 ton
WMax
2.05
olarak elde edilir.
31
Soru-19
Verilenler; ki adet U160 profillerinin srekli olarak kaynaklanmas sureti ile elde
edilen bir basn ubuunda Lk-x=550 cm, Lk-y=375 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H
olarak verilmektedir.
stenenler; Kesitin emniyetle tayabilecei maksimum yk bulunuz.
zm:
Y
Y2
Y1
e
S
e
1.84 cm
X2
6.16 cm
8.0 cm
X1
t
9.84
cm
F = 24 cm2
4
I x = 925 cm
I = 85.30 cm4
U160 y
S = 0.75 cm
t = 1.05 cm
e = 184
. cm
h
F * e
2 16 184
.
X=
=
= 3.08 cm
2*F
4
2
h
F * + ( h e)
2
1 3
. = 1108
. cm
= * * 16 184
Y=
2*F
2 2
I X = I X 1 + I Y 1 + F * d 12 + F * d 22
. ) 2 + (1108
. 8.0) 2 = 1466 cm 4
I X = 925 + 85.30 + 24 * (14.16 1108
[2
]
2
I Y = I Y 1 + I X 1 + F * d 1 + F * d 2
. + 3.08) 2 ] = 2172 cm 4
I Y = 85.30 + 925 + 24 * [( 8.0 3.08) 2 + (184
. ) * ( 8.0 3.08) + 24 * [(1108

. 8.0) * (184
. + 3.08) ] = 727.40 cm 4
I XY = 24 * (14.16 1108
I Max =
IX + IY
2
I X IY
2
+
+ ( I XY )
2
2
1466 + 2172
1466 2172
+
I Max =
+ ( 727.40) 2 = 2627.50 cm 4
2
2
I Min =
I Min =
I X + IY
2
I X IY
2

+ ( I XY )
2
2
1466 + 2172
1466 2172

+ ( 727.40) 2 = 1010.50 cm 4
2
2
32
I Max
2627.50
=
= 7.40 cm
48
F
I min
1010.50
i Min =
=
= 4.60 cm
48
F
L k x 550
XX =
=
= 74
i max
7.40
Tablodan
. alnr.
max = 82 w max = 164
L k y 375
YY =
=
= 82
i min
4.60
48
F
PMax =
* em =
* 140
. = 40.97 ton
Wmax
.
164
i Max =
olarak bulunur.
Soru-20
Verilenler; U220 ve U180 profillerinin srekli olarak birletirilmesi ile elde edilen basn
ubuuna P= 65 ton luk eksenel basn yk etkimektedir. Lk-x =Lk-Y=350 cm, malzeme st37
ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler; Basn ubuu iin gerekli kontrolleri yapnz.
zm:
Y
Y1
Y2
U 220
U180
ey
ey
X2
X
U220
X1
U180
F = 37.40 cm 2
I = 2690 cm 4
x
4
I y = 197 cm
e y = 2.14 cm
F = 28 cm 2
I x = 1350 cm 4
4
I y = 114 cm
. cm
e y = 192
28 * ( 2.14 + 9.0)
= 4.77 cm
28 + 37.40
28 * ( 11 9.0)
Y=
= 388
. cm
28 + 37.40
X=
2
. 2 + 114 + 28 * ( 11 388
. 192
. ) = 4124 cm4
I X = 2690 + 37.40 * 388
IY = 197 + 37.40 * 4.772 + 1350 + 28 * ( 9 + 2.14 4.77) 2 = 3543cm4
. * 4.77 + 28 * 5.20 * 6.37 = 1620 cm4
I XY = 37.40 * 388
33
I X + IY + I X IY + ( I ) 2
I Max =
XY
2
2
2
I Max
4124 + 3543
4124 3543
+ ( 1620) 2 = 5476 cm4
=
+
2
2
I X + IY I X IY + ( I ) 2
I Min =
XY
2
2
2
4124 + 3543
4124 3543
+ ( 1620) 2 = 2182 cm4

2
2
L
I min
2182
350
Tablodan
=
= 5.78 cm max = k =
61 Wmax = 1.31
i mni 5.78
F ( 28 + 37.40)
I Min =
i min =
=
65
* 1.31 = 1.30 ton cm 2 140
. ton cm 2
( 28 + 37.40)
Soru-21
Verilenler; En kesiti aada verilen basn ubuunda Lk-x=450 cm, Lk-y=600 cm,
P=90 ton, malzeme st37 ve ykleme ekli EIY (HZ) olarak verilmektedir.
stenenler; Gerekli kesit kontrollerini yapnz.
zm:
20

(
)
IX = 2 * Ix U + 2 * Fkutu * d = 2 *1910 + 2 * 10 * 0.8 * 2 0.4 = 5295cm4
IY = 2 * [ Iy U + ( FU * d U )]
2
h 3kutu
+ 2 * b kutu *
12
25

103
IY = 2 *148 + 32.20 * 2 2.01 + 2 * 0.8 * 12 = 7516 cm4
F = 2 * FU + 2 * Fkutu = 2 * 32.20 + 2 * (10 * 0.8) = 80.40 cm2
34

L k x 450
5295
. cm X =
iX =
=
= 812
=
= 55
iX
.
80.40
812
Tablodan
max = 62 Wmax = 1.38
L k y 600
7516
iY =
=
= 9.67 cm Y =
=
= 62
iY
80.40
9.67
P
90
=
* Wmax =
* 1.38 = 154
. ton cm 2 em = 160
. ton cm 2
80.40
F
I X
F
IY
F
35
OK PARALI BASIN UBUKLARI
ki veya daha ok paradan oluan basn ubuklardr. ok paral olarak kabul edilen
ubuklarda mnferit paralar arasnda genellikle genie bir aralk vardr. ubuu tekil eden
paralarn birlikte almalar iin ya kafes tarz bir balant veya ba levhalar ile ereve
tarz bir balant kullanlr.
Birinci Grup Basn ubuklar

Aadaki en kesitlerden de grlebilecei gibi, burada en kesiti oluturan paralar
birbirlerinden ayrktr. ki asal eksen (X-X) ve (Y-Y) zel konumlar vardr. Eksenlerden biri,
en kesitlerdeki paralarn hepsini kesmektedir (X-X ekseni gibi). Bu eksene Malzemeli
Ekseni denir. Dier eksen ise, ya paralardan hi birisini kesmez veya bir ksmn keser.
Bunlarda Malzemesiz Eksen denilir. Her iki eksen etrafndaki burkulma hesaplar ayr ayr
yapldndan ve hesaplama yntemleri de deiik olduundan, en kesitteki malzemeli ve
malzemesiz eksenlerin doru olarak belirlenmesi gereklidir. Herhangi bir en kesitte, bir eksen
malzemeli, dieri malzemesiz veya her iki eksende malzemesiz olabilir, fakat her iki
ekseninde malzemeli eksen olmas mmkn deildir (2). Asal eksenlerinden birisi malzemeli
eksen ( ubuu meydana getiren paralardan her birisini kesen eksen ) olan ubuklardr. Bu
eksene dik burkulma bakmndan tek paral basn ubuklar gibi hesap edilirler.
Burada btn profilleri kesen X-X eksenine malzemeli eksen, Y-Y eksenine ise
malzemesiz eksen ad verilir.
Y
Y
X
m=2
X
m=2
e
Y
Y
X
X
m=2
m=4
X
m=2
Y
X
m=3
e
Y
m=2
. Birinci Grup Basn ubuklar in rnekler
36
Y
X
L k1
Birinci Grup Basn ubuklarnn Hesap Esaslar

Birinci grup basn ubuklar, tek paral basn ubuklarnda olduu gibi hem X-X
eksenine dik burkulmaya gre hem de Y-Y eksenine dik burkulmaya gre tahkik edilirler.
I. X-X Eksenine Dik Burkulmaya Gre Tahkik
X-X eksenine dik burkulmaya gre hesab tek paral basn ubuklarnda olduu gibi yaplr
P * wX
IX
LX
wX
; mevcut =
em
; iX =
X =
iX
X = X-X eksenine dik burkulmadaki narinlik

LX = X-X eksenine dik burkulmadaki, ubuun burkulma boyu
iX = X-X eksenine gre ubuun atalet yarap
P = ubua tesir eden eksenel basn kuvveti
F = ubuun kesit alan
II. Y-Y Eksenine Dik Burkulmaya Gre Tahkik
Burada, itibari bir Y narinlik deeri hesap edilir ve buna bal olarak tablodan WY itibari
burkulma deeri alnr ve bu deere gre yine tek paral basn ubuu gibi hesap yaplr
37
2 +
Y = Y
m
* 12
2
ereve ubuklarda
LY
i yY
Y =
; 1 =
w Y
L k1
50
i1
i1 = i min
Kafes ubuklarnda ,
F
D3
*
= 1
Z * F d L b1 * e 2
Burada;
Y = ubuun btnnn, Y ekseni etrafndaki narinlik derecesidir.
m = Basn ubuunu tekil eden paralarn alma durumuna gre para says
1 = Yardmc narinlik deeri
Z = Paralel dzlemlerdeki enine balantlarn says
imin = Bir parann en kk atalet yar ap
Fd = Kafes balantda bir diyagonalin en kesit alan
Lb1 = Tek parann burkulma boyu
iY = Y-Y eksenine gre atalet yar ap
LY = Y-Y eksenine dik burkulma boyu
I1 = Tek parann Y-Y eksenine gre atalet momenti
F1 = Tek parann kesit alan
Lk1 = Balant levhalar arasndaki mesafe
L
Yksek yaplarda L1
olmak zere;
3
P*w yi

1 > 50 ise 1 X * 4 3 *
2
F * em
art salanmaldr. X/2 <50 ise yukardaki ifadede X/2 yerine 50 alnabilir (1).
iY Deeri iin, iki paral ubuklarda;
e
2 * I1 + 2 * F1 *
2
=
2 * F1
IY
iY =
e
i12 +
i1 + 3 e
paral ubuklarda;
iY =
IY
F
3 * I1 + 2 * F1 * e
3 * F1
Drt paral ubuklarda;
iY =
IY
F
2
3
e
4 * I1 + 2 * F1 * *e +
2
2
4 * F1
5
= i12 + e 2
4
38
Sonu olarak, Y itibari narinlik deeri hesaplandktan ve buna bal olarak tablodan
WY itibari burkulma deeri alndktan sonra ;
P
w Y * em
F
ifadesi kullanlarak kesitin kontrol yaplr.
NOT:
1. Eer 1 < (X2 - Y2) ise X > Y olduundan Y-Y eksenine dik burkulmaya gre hesap
yapmaya lzum yoktur (3).
2. Eer 1 > (X2 - Y2) ise X < Y olduundan Y-Y eksenine dik burkulmaya gre hesap
yapmak gereklidir (3).
ki paral ubuklarda, eer mnferit profiller arasndaki mesafe dm levhas
kalnlna eit veya az fazla ise, ayrca mnferit profiller uzunluklar boyunca araya bir
besleme levhas konulmak sureti ile birletirilmilerse, iki paral ubuun Y-Y eksenine dik
burkulmas da X-X eksenine dik burkulmas gibi hesaplanr; yani bu durum iin Y = Y
alnr. Enleme balantlar arasnda, mnferit ubuklar birbirlerine ubuk dorultusundaki
aralklar 15i1 den fazla olmayan perinlerle birletirildii taktirde yine Y = Y alnr .
Y
Y
X
kinci Grup Basn ubuklar

kinci grup basn ubuklar, iki kenbetin keleme konmas ile oluturulurlar.
Kesitteki asal eksenlerden birisi malzemeli eksen dieri ise malzemesiz eksendir. Hesaplarn
sadece malzemeli eksen etrafndaki burkulmaya gre yaplmas yeterlidir. ki asal eksen iin
belirlenen (Lkx ) ve (Lky ) burkulma boylar birbirinden farkl ise, malzemeli eksene gre
Lkx + Lky
eklinde alnabilir .
hesaplar yaparken Lk =
2
En kesitte eit kollu kebentler kullanlm ise, (X-X) malzemeli eksen, korniyerlerin ( )
ekseni ile akr ve bu eksene ait en kesit deerleri yardmyla hesaplar yaplr.
Farkl kollu kebentler in kullanlmas durumunda, bu iki eksen akmadndan yeni asal
eksenlerin belirlenmesi gerekir.
Eit kollu kebentler in kullanlmas durumunda :
max = x =
Lk
i
w max
S * w max
em
F
F = ki korniyerin toplam
Lk = Lk,x ve Lk,y nin ortalamasdr.,
Deiik kollu kebent kullanlmas durumunda :
39
atalet
F
yarapna geilir. Malzemeli eksen (X-X) e gre hesaplanmas gereken atalet yar ap
i0
ix
eklinde alnr ve,
115
.
. * Lk
S * w max
L 115
w max
=
em
max = x = k =
F
ix
i0
kontrol yaplr .
En kesitin ( O-O) eksenine gre (I0) atalet momenti hesaplanr. Buradan
kinci grup basn ubuklarnda hesaplar malzemeli eksene gre yapldndan, ba

levhalarnn (Sk1 ) aralklar hesaplara etki etmemektedir. Ancak burada (Sk1 ) in
hesaplanmasnda, ubuun gerek boyunun eit sayda paralara blnmesini, ayrca (Sk1 =<
50*I1 ) koulunun salanmas gereklidir.
0
X
Y
I
L k1
Lk1
0
kinci Grup Basn ubuklar in Bir rnek
nc Grup Basn ubuklar

Her iki asal eksenlerinin de malzemesiz eksen durumunda olan basn ubuklardr. Bu
ubuklar daha ziyade ar makas, kren, kpr yaplarnda ve zellikle kule yapmnda yaygn
olarak kullanlrlar.
nc Grup Basn ubuklarnn Hesap Esaslar
Her iki eksene dik burkulma tahkikleri, birinci grup ubuklarn Y eksenine (malzemesiz
eksen) dik burkulma tahkiklerinin yapld ekilde yaplr. nc grup basn ubuklarnn
hesaplar, her iki eksen etrafndaki dik burkulmaya gre itibari
(Xi , Yi ) narinlik deerlerinin belirlenmesi eklinde yaplr.
40
e/
m /=2
m=4
m /=2
m=2
e/
X
e
Y
m /=2
m=2
m =2
m /=2
m=2
m=2
Y
nc Grup Basn ubuklar in rnekler
1. X-X Eksenine Dik Burkulma Tahkiki
Lkx
X =
ix
L1x
; 1x =
i1x
xit =
2x +
m/
* 12x
2
wxit
deeri tablodan alnr. Buna bal olarak
xit
P*wxit
em konturol yaplr.
F
2. Y-Y Eksenine Dik Burkulma Tahkiki
Y =
L kY
iY
; 1 Y =
L1 Y
i1 Y
Y it = 2Y +
m
* 12 Y
2
w Y it
deeri tablodan alnr. Buna ba l olarak
Y it =
P*w Y it
em
F
konturol yaplr.
41
42
OK PARALI BASIN UBUKLARI LE LGL ZML SORULAR

SORU-1
Verilenler; ekilde grlen iki paral basn ubuu 2U160 profili kullanlarak tekil
edilmek istenmektedir. Lkx=Lky=400 cm, Lk1=95 cm, ykleme ekli H(EY) ve malzeme st37
stenenler; kesitin tayabilecei maksimum eksenel basn ykn bulunuz.
zm:
Y1
Y1
e=12.68 cm
F1 = 24 cm 2
4
I X 1 = 925 cm
I = 85.30 cm 4
Tablodan
Y1
U160
i X = 6.21 cm
i = 1.89 cm
Y
e Y = 1.84 cm
X-X Eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas
L
2 * 925
400
IX
Tablodan
.
=
= 6.21 cm x = KX =
= 64.40 w x = 135
2 * 24
F
X 6.21
1440
P
x =
* w x em PX = em * F =
* 48 PX = 51200kg
135
.
wx
F
ix =
Y-Y Eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas

2
12.68
2
= 2112.67 cm 4
I Y = 2 * I Y1 + F1 * d = 2 * 85.30 + 24 *

2
L
2112.67
400
IY
iy =
=
= 6.60 cm y = KY =
= 60.70
48
iy
6.60
F
L K1
95
=
= 50.20
i1
.
189
2 m
2
2
Tablodan
yi = y + * ( 1 ) = ( 60.70) 2 + * ( 50.20) 2 = 78.70 Wyi = 153
.
2
2
PY
em
. * 48
144
yi =
* w yi em Py =
*F =
PY = 43.90 ton
w yi
.
153
F
1 =
( )
Kesitin tayabilecei maksimum kuvvet Pmax=Py=43.90 ton olarak bulunur.
SORU-2
43
Verilenler: ekilde verilen kolon elemana P= 70 ton luk bir eksenel basn ykne maruz
kalmaktadr. Lk-x=Lk-y=700 cm, a= 16 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli olarak H(EY)
stenenler: 2U profili kullanarak kolon kesitini boyutlandrnz. Ba levhas adet ve araln
belirleyiniz.
zm:
Y1
Y1
70
* 1 = 50 cm 2
144
em
.
F1 = 28 cm 2
2
2 F1 = 56 cm
2
Seilen
Tablodan
2 U180 I X 1 = 1350 cm
I Y 1 = 114 cm2
i X 1 = 6.95 cm
i Y 1 = 2.02 cm
F0 =
X
ey
ey
*w =
e
X-X Eksenine dik burkulma tahkiki
I X = 2 * I X 1 = 2 * 1350 = 2700 cm 2
L
2700
700
IX
Tablodan
ix =
=
= 6.95 cm X = K X =
= 101 w X = 192
.
ix
56
6.95
F
P
70
* WX =
* 192
. = 2.4 t / cm 2 em = 144
. t / cm 2
56
F
Kesit yeterli deildir, artrlmaldr. Yeni kesit seilir.
X =
FG =
P
em
* wX =
70
Seilen
* 192
. = 96 cm 2
2 U 240
.
144
F1 = 42.30 cm 2
2
2 F1 = 84.60 cm 4
Tablodan
I X 1 = 3600 cm
I Y 1 = 248 cm 4
i X 1 = 9.22 cm
i Y 1 = 2.42 cm
Y-Y Eksenine dik burkulma tahkiki

2
20.46
2
= 9350 cm 4
I Y = 2 * I Y 1 + F1 * (d ) = 2 * 248 + 42.30 *

2
LK Y
700
9350
IY
iy =
=
= 10.50 cm Y =
=
= 67
10.50
84.60
iy
F
L K 1 50 * i1 = 50 * 2.42 = 121 cm ( Ba levhas aral)
44
L K X 700
. 6 ( Ba levhas says Fakat n = 7 alnabilir )
=
= 583
L K 1 121
L
L
700
100
L K 1 = K X =
= 100 cm 1 = K 1 =
= 41
n
i1
7
2.42
2 m
2
Tablodan
2
yi = y + * ( 1 ) = (67) 2 + * (41) 2 = 79 w yi = 153
.
2
2
70
P
y =
* w yi =
* 153
. = 127
. t / cm 2 144
. t / cm 2
84.60
F
n=
( )
olduundan uygundur.
Not: 1 = 41
( x ) 2 ( y )
= ( 76) 2 ( 67) 2 = 36
olduundan Y-Y eksenine dik burkulmaya gre olan tahkiki nemlidir.

SORU-3
Verilenler: ekilde verilen kolon elemana P= 50 ton luk bir eksenel basn ykne maruz
kalmaktadr. Lk-x=Lk-y=300 cm, a= 22 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli olarak H(EY)
stenenler: 2U profili kullanarak kolon kesitini boyutlandrnz. Ba levhas adet ve araln
belirleyiniz.
zm:
Y
Y 1 d=a/2+e
y
Y1
ey
70
* 1 = 50 cm 2
1.44
em
F1 = 28 cm 2
2
2 F1 = 56 cm
2
Seilen
Tablodan

2 U 180 I X 1 = 1350 cm
2
I Y 1 = 114 cm
i X 1 = 6.95 cm
i Y 1 = 2 .02 cm
F0 =
*w =
ey
I X = 2 * I X 1 = 2 * 1350 = 2700 cm 2
L
2700
700
IX
Tablodan
ix =
=
= 6.95 cm X = K X =
= 101 WX = 192
.
ix
56
6.95
F
X =
P
70
*wx =
* 192
. = 2.4 t / cm 2 em = 144
. t / cm 2
56
F
45
Kesit yeterli deildir, artrlmaldr. Yeni kesit seilir.
F1 = 24 cm2
2
2F1 = 48 cm
I
4
X 1 = 925 cm
50
P
Se ilen
Tablodan
* WX =
* 1.21 = 42.01 cm2
FG =
2U160 I Y 1 = 85.30 cm4
1.44
em
i
= 6.21 cm
X 1
. cm
i Y 1 = 189
e = 184
. cm
Y
L
300
50
Tablodan
= 48.30 WX = 119
. X =
* 119
. = 124
. t / cm 2 em
X = KX =
X
6.21
48

2
20.46
= 9350 cm 4
2
L
9350
700
IY
=
= 10.50 cm y = K Y =
= 67
84.60
iy
10.50
F
I Y = 2 * I Y 1 + F1 * ( d ) 2 = 2 * 248 + 42.30 *
iy =
Ba levhas adet ve aralnn belirlenmesi

L K 1 50 * i min = 50 * 2.42 = 121 cm ( Ba levhas aral)
L K X 700
=
= 583
. 6 ( Ba levhas says Fakat n = 7 seilebilir.)
L K 1 121
L
L
700
100
= 100 cm 1 = K 1 =
= 41
L K 1 = K X =
7
n
2.42
i min
n=
yi =
( y )2 + m2 * (1 )2 =
2
2
( 67) 2 + * ( 41) 2 = 79 Tablodan

WX = 153
.
P
70
. t / cm 2 144
. t / cm 2
* w yi =
* 153
. = 127
84.60
F
olduundan uygundur.
yi =
nemli Not:
1 = 41
(x ) 2 (y )
2
2
= ( 76) ( 67) = 36
olduundan Y-Y eksenine dik burkulmaya gre olan tahkiki nemli deildir.
SORU 6
Verilenler; ekilde tama emas, mesnet artlar ve ykleme durumu verilen gsterilen
kolonda, maksimum eksenel basn yk, P=200 ton, ba levhas aral 60 cm, malzeme st37
ve ykleme ekli H olarak verildiine gre,
stenenler;
46
a-) ubuu ekil.2 de grld gibi I profillerini kullanarak tekil ediniz.

b-) Ba levhas seimi yaparak levhann profile balantsn perinli olarak yapnz.
zm:
Y1
3m
9m
Y1
3m
30 cm
X
3m
Y
L k1 =60 cm
ekil.2
ekil.1
Burkulma boylar; her iki ucu mafsall kolon elemanlar iin Lk= 0.1*L olacaktr.
Lkx=3 m =300 cm, Lky=9 m = 900 cm
X-XEksenine gre burkulma tahkikinin yaplmas
F1 = 77.70 cm2
4
I X = 1251 cm
P
200
Tablodan
Tablodan
F0 =
=
= 143 cm2 I320 I Y = 555 cm4
em 144
.
i = 12.70 cm
X
i Y = 2.67 cm
IX
iX =
F
X =
X =
2 * 1251
= 12.70 cm
2 * 77.70
300
L KX
Tablodan
.
=
= 23.62 WX = 105
i X 12.70
P
* WX =
200
* 105
. = 135
. ton / cm2 144
. ton / cm2
2 * 77.70
47
IY = 2 * IY1 + 2 * F1 * ( d ) 2 = 2 * 555 + 2 * 77.70 * ( 8.45) 2 = 12205.95 cm4

12205.95
IY
=
= 8.86 cm
iY =
F 2 * 77.70
900
L KY
=
= 10158
.
iY 8.86
Y =
60
L K1
1 =
=
= 22.47
2.67
i1
Y =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
2
= ( 10158
. ) +
m
2
* ( 22.47)
2
Tablodan
Y = 104 WY = 2.05
200
* 2.05 = 2.636 ton / cm2 1.44 ton / cm2
2 * 77.70
F
Kesit yetersisidir. Yeni bir kesit seimi yaplr.
F1 = 118 cm 2
4
I X = 29210 cm
I = 1160 cm 4
200
P
Tablodan
FYeni =
* WY =
* 2.05 se ilen I
Y
144
.
em
400
X = 15.70 cm
= 313
. cm
Y
. cm
b = 1550
Verilmi olan ba levhas uzunluu olan 30 cm lik aklk yeterli deildir (seilen yeni
kesit iin b=15.50 cm, ba levhas uzunluu 2*b deerinden byk olmaldr). Artrlmas
gereklidir. Yeni ba levhas uzunluu olarak 38 cm alnmtr.
Y =
* WY =
IY = 2 * IY1 + 2 * F1 * ( d ) 2 = 2 * 555 + 2 * 77.70 * ( 8.45) 2 = 12205.95 cm4

IY
12205.95
=
= 8.86 cm
iY =
F 2 * 77.70
900
= 10158
.
i Y 8.86
Y =
L K1
60
=
= 22.47
1 =
i1
2.67
Y =
L KY
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
2
= ( 10158
. ) +
m
2
* ( 22.47)
2
Tablodan
Y = 104 WY = 2.05
Y =
* WY =
200
* 2.05 = 2.636 ton / cm 2 144
. ton / cm 2
2 * 77.70
seilen kesit uygundur.

b-) ba levhas boyutlarnn seimi ve perinli birleimin tekili
48
I 400 23, W
Tablodan
e = 3 * d = 3 * 23 = 69 mm
e1 = 2 * d = 2 * 23 = 46 mm = 50 mm
e2
b
hg
= 86 mm
e2 = 15
. * d = 15
. * 23 = 35 mm = 40 mm
b 150 mm( 0.8h 10
. h) b = 250 mm
e2
Se ilen
hg = b 2 * e2 = 250 80 = 170 mm
L
e1
Se ilen
t 8 mm t = 10 mm
e1
L = 380 mm, C = 280 mm

birkenar i in 2 23 per in se elim
Perin hesab:
Perinlere gelen makaslama kuvveti
Q =
F *
80
em
.
2 * 118 * 144
= 4.13 ton
80
Ba levhasna tesir eden makaslama kuvveti

Q * S1 4.13 * 60
. ton
T=
=
= 1101
e
22.50
T 1101
.
T1 = =
= 5505
ton
.
2
2
C
28
M = T1 * = 5505
.
*
= 77.07 tcm
2
2
T 5505
.
V= 1 =
= 2.753 ton
n
2
2
2
R = V 2 + H 2 = ( 2.753) + ( 4.54) = 5.31 ton
M
77.07
H=
*f =
* 1 = 4.54 ton
hg
17
R = Bir per ineetki edeen kuvvet
Perinlerin tahkiki;
5.31
R
per in =
.
ton / cm 2 em = 14
. ton / cm 2
2 =
2 = 1278
*d
314
. * ( 2.3)
4
4
5.31
R
per in =
=
= 2.30 ton / cm 2 em = 2.80 ton / cm 2
d * t min 2.3 * 10
.
Ba levhasnn tahkiki;
49
SORU-7
Verilenler; ekilde grld gibi 2U160 ubuundan tekil edilmi olan ok paral
bir basn ubuunda Lk1=80 cm, Lkx=Lky= 500 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak
verilmektedir.
stenenler; kesitin emniyetle tayabilecei maksimum eksenel basn ykn
bulunuz .
zm:
Y1
Y1
F1 = 24 cm 2
4
I X 1 = 925 cm
I = 85.30 cm 4
TABLODAN
U 160 Y 1 = 6.21 cm
X
= 189
. cm
Y
. cm
e = 184
X X eksenine dik burkulma tahkiki
X =
Lk1=80 cm
= 2 * I X 1 = 2 * 925 = 1850 cm 4
I
F
1850
= 6.21 cm
2 * 24
X =
L KX
500
Tablodan
=
= 80.50
W X = 1.645
X
6.21
X =
P
* W olmal
F X em
PX =
F *
WX
em
48
* 1.40 = 40.85 ton
1.645
30 cm

50
30
= 1097.60 cm 4
2
I Y = 2 * I Y1 + 2 * F * ( d) 2 = 2 * 85.30 + 2 * 24 *
IY
F
iY =
1097.60
= 15118
.
cm
2 * 24
LKY
500
=
= 33.07
15118
Y
.
Y =
LK 1
80
=
= 42.328
1 =
189
1
.
Y =
( )
Y
2
m
2
2
2
* ( 1 ) = ( 33.07) + * ( 42.328) = 53.72
2
2
tablodan
WY 130
.
Y = 53.72
PY =
F *
WY
em
2 * 24
* 140
. = 51692
.
ton Pmax = PX = 40.850 ton
130
.
SORU-8
Verilenler; ekilde grlen iki adet U220 profilinden tekil edilen basn ubuunda
Lkx=Lky= 500 cm, Lk1=100 cm, ba levhas boyutlar 8*150*200, kolona etki eden eksenel
basn yk P= 71.50 ton, kolon genilii a=22 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H(EY)
stenenler; a) Basn ubuunun burkulma tahkikini yapnz.
b) Ba levhas tahkikini yapnz.
c) Ba levhasnn ke kaynakl olarak tekilini yapnz.
zm:
51
Y1
Y1
F1 = 37.40 cm 2
4
I X 1 = 2690 cm
I = 197 cm 4
Tablodan
Y1
U 220
X = 8.48 cm
= 2.30 cm
Y
eY = 2.14 cm
X X eksenine dik burkulma tahkiki
a=150 cm
e=17.72
X =
= 2 * I X 1 = 2 * 2690 = 5380 cm 4
I
F
=
LKX
Lk1=100 cm
X =
5380
= 8.48 cm
2 * 37.40
500
Tablodan
= 58.96 59
WX = 135
.
8.48
P
7150
.
ton / cm 2 em
= 1290
* WX =
.
2 * 37.40
F
b-) Y-Y eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas
iY = ( iY1 )
e
17.72
= 9.15 cm
+ = ( 2.30) 2 +
2
2
500
L KY
=
= 54.64
iY 9.15
Y =
L K1 100
1 =
=
= 43.47
2.30
i1
Y =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
= ( 54.64) 2 +
2
* ( 43.47) 2 7
2
Tablodan
Y 70 WY = 147
.
Y =
* WY =
7150
.
ton / cm2 em = 144
* 147
. = 1405
.
. ton / cm2
2 * 37.40
C-) Ba levhasnn tahkiki

ba levhas boyutlar; L= C= 15 cm, b=20 cm, t=0.8 cm
52
F
74.80
* em =
* 144
. = 13464
.
ton
80
80
Q
.
13464
T=
* S1 =
* 100 = 7.598 ton
2
2
T 7.598
T1 = =
= 3.799 ton
2
2
C
15
M = T1 * = 3.799 * = 28.4925 tcm
2
2
Q =
t * b 2 0.8 * ( 20)
W=
=
= 53 cm 3
6
6
M 28.4925
=
=
= 0.5375 t / cm 2 144
. t / cm 2
W
53
Kaynak hesaplarnn yaplmas
a min = 3 mm
se ilena = 5 mm
a max = 0.7 * t mni = 0.7 * 8 = 5.6 mm
2
a * b 2 0.5 * 20 2
=
= 33 cm 3
6
6
FW = a * b = 0.5 * 20 = 10 cm 2
WW =
W =
M 28.4925
=
= 0.8634 ton / cm 2
33
WW
W =
T1
3.799
=
= 0.3799 ton / cm 2
10
FW
V =
( ) + ( )
2
2
2
= ( 0.8634) + ( 0.3799) = 0.9432 ton / cm 2 V em = 11
. ton / cm 2
SORU-9
Verilenler: ekilde grlen 2U260 profilinden tekil edilen ba levhal (ereve balantl )
basn ubuunda maksimum basn yk P=45 ton, Lk-x=Lk-y=700 cm, malzeme st37 ve
ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler:
a-) Basn ubuunda gerekli irdelemeleri yapnz.
b-) Ba levhalarn perinli ve kaynakl olarak hesap ve tekil ediniz.
zm:
53
Y1
F1 = 48.30 cm 2
4
I X1 = 4820 cm
I
= 317 cm 4
Y1
i X1 = 9.99 cm
Tablodan
2U260 iY1 = 2.56 cm
e = 2.36 cm
Y
b = 90 cm
t = 140
. cm
W1 = 5.0 cm
Y1
b
d
ey
e
240 mm
ey

L
700
Tablodan
. WX = 147
.
= 7010
X = K X =
iX
9.99
45
* 147
. = 0.685 t / cm2 em = 144
. t / cm2
X =
96.60
2
2
e
24 2 * 2.36
4
= 9572 cm
IY = 2 * IY1 + F1 * 2 = 2 * 317 + 48.30 *
IY
F
L
9572
700
= 9.97 cm Y = K Y =
= 70.20
96.60
iY
9.97
Ba levhas adet ve aralklarnn belirlenmesi
Se ilen
L K 1 50 * min = 50 * 2.56 = 128 cm
L K 1 = 100 cm
700
L
100
L
= 7 ( Ba levhes says) 1 = K 1 =
= 39.10 50
n = K X =
L K 1 100
2.56
i1
iY =
Y =
X =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2 =
2
2
Tablodan
( 70.20) 2 + * ( 39.10) 2 = 80.40
WY = 156
.
45
* 156
. = 0.73 t / cm2 em = 144
. t / cm2
96.60
NEML NOT: 1 = 39.10 ( X ) ( Y ) olduundan yukarda da grld gibi Y-Y

eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas nemlidir.
2
Ba levhasn perinli olarak tekil edilmesi

1. Ba levhas boyutlarnn seimi
54
2. Perinlerin tahkiki
Ba levhasnn bir tarafnda n=2 adet 25 lik perin kullanlmtr.
T 4.51
V = 1 =
= 2.255 ton
n
2
2
2
R = V 2 + H 2 = ( 2.255) + ( 2.63) = 3.465 ton
M
3157
.
H=
*f =
* 1 = 2.63 ton
hG
12
Bir perinin tayabilecei kuvvet: ( perinler tek tesirlidir )

N 1 = P em * d * tmin = 2.8 * 0.8 * 2.5 = 5.6 ton ezilmeye gre
2
N Per in = 5.60 ton R
314
*d2
. * ( 2.5)
= 1.40 *
= 6.87 ton
N 2 = P em *
4
4
olduundan uygundur.
3. Ba levhasnn tahkiki
55
t lev * b 3 0.8 * ( 20)

I Lev =
=
= 533 cm4
12
12
2
h
I = 2 * ( d Per * t Lev ) * G
2
3
e2=4 cm
hg/2=6 cm
d=hg/2=6 cm
b=20 cm
12
I = 2 * ( 2.5 * 0.8) * = 144 cm2
2
I Lev I 533 144
=
= 38.90 cm3
b
20
2
2
.
M
3157
=
=
= 0.811 t / cm2 em
WX
38.90
WX =
hg/2=6 cm
Lev
e2=4 cm
4. Ba levhalarnn kaynakl olarak tekil edilmesi

NOT: Kaynakl olunca levhalar kelere kadar uzatlmazlar
b= 2 0 0 m m
240 m m
C=200 m m
se ilen
3 mm a 0.7 * tmin a = 5 mm
kaynaklara gelen moment
C
20
M = T1 * = 4.51 *
= 4510
. tcm
2
2
L = L/ 2 * a = b 2 * a = 200 2 * 5 = 190 mm
kaynak mukavemet moment
a * L2 0.5 * (19 )
WK =
=
= 30.08 cm3
6
6
T
4.51
= 0.475 t / cm2 em = 110
. t / cm2 ( TS .3357 )
K = 1 =
a * L 0.5 * 19
M
4510
.
=
= 150
. t / cm2 K em
K =
WK 30.08
2
1
1
2
2
2
2
* K + (K ) + 4 * ( K ) = * 150
. + (150
. ) + 4 * ( 0.475) = 1.64 t / cm2
2
2
Kaynakl birleim emniyetli deildir. Bu sefer kaynaklar flanlar boyunca devam ettirilir. Bu
durumda 1 nolu dikilerin kayma kuvvetlerini, 2 nolu kaynak dikilerinin de momentleri
aktard kabul edilir.
h =
56
70
70
1 Nolu dikiler iin:
K =
1 200 mm
2.Nolu dikiler iin:
L2 = 70 5 = 65 mm
K =
T1
4.51
=
= 0.44 t / cm2 11
. t / cm2
a1 * L1 0.5 * 20
.
M
1
4510
1
*
=
*
= 0.693 t / cm2
b ( a 2 * L2 )
20 ( 0.5 * 6.5)
200 mm
SORU-10
Verilenler: 4U160 profilinden tekil edilmi olan ok paral bir basn ubuuna P=94.60
tonluk bir eksenel basn kuvveti etki etmektedir. Ba levhalar arasndaki mesafe Lk-1=78 cm
olarak seilmitir. Lk-x=Lk-y=425 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H (EY) olarak
verilmektedir.
stenenler: Verilen sistem iin gerekli tahkikleri yapnz .
zm:
e2
e2
Y1
Y1
e1
Y
e1
Y1
Y1
170 mm
ey
170 mm
170 mm
F1 = 24 cm 2
4
I X1 = 925 cm
I
Tablodan
= 85.30 cm 4
U160 i Y1 = 6.21 cm
X1
i
. cm
= 189
Y1
. cm
e Y = 184
ey

F = 4 * F1 = 4 * 24 = 96 cm2
I X = 3700 = 6.21 cm
=
i
X
96
F
I X = 4 * I X1 = 4 * 925 = 3700 cm4
L
425
Tablodan
69 WX = 140
X = K X =
.
iX
6.21
P
95
X =
* WX =
* 140
. = 1385
.
. t / cm2
t / cm2 em = 144
96
F
57
2
2
. ) 2 + ( 17 + 184
. ) 2 )]
IY = 4 * IY1 + 2 * F1 * ( ( e1 ) + ( e2 ) ) = 4 * 85.30 + 2 * [ 24 * ( ( 8.5 + 184
IY = 21724 cm4
IY = 21724 = 15.043 cm = LK Y = 425 = 28.26
iY =
Y
96
iY
15.04
F
1 =
L K 1
78
=
= 4130
. 50
i1
189
.
Y =
Y =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2 =
4
2
Tablodan
( 28.26) 2 + * ( 4130
. ) 2 65 WY = 135
.
95
* 135
. = 130
. t / cm2 144
. t / cm2
96
SORU-11
Verilenler: 3I160 profilinden tekil edilmi olan ok paral bir basn ubuuna P=120
tonluk bir eksenel basn kuvveti etki etmektedir. Lk-x=Lk-y=630 cm, malzeme st37 ve
ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler: Verilen sistem iin gerekli tahkikleri yapnz . Ba levhas adet ve araln
belirleyiniz.
zm:
Y1
e=20 cm
Y1
e=20 cm
F1 = 53.40 cm 2
4
I X1 = 5740 cm
Tablodan
I260 I Y1 = 288 cm4
i
= 10.40 cm
X1
i Y1 = 2.32 cm

I X = 3 * I X1 = 3 * 5740 = 17220 cm4
i =
F = 3 * F1 = 3 * 53.40 = 160.20 cm2 X
L
630
Tablodan
X = K X =
61 WX = 131
.
iX
10.40
17220
10.40 cm
160.20
120
* 131
. = 0.98 t / cm2 em = 144
. t / cm2
160.20
F
X =
I X
F
* WX =
58
IY = 3 * IY1 + 2 * F1 * e2 = 3 * 288 + 2 * [53.40 * ( 20) 2 ] = 43584 cm4
IY = 43584 = 16.49 cm veya
iY =
F 160.20
olarak hesaplanabilir:
iY =
( i1 ) 2 + 23 * ( e) 2 =
2
3
( 2.32 ) 2 + * ( 20) 2 = 16.49 cm
LK Y
630
=
= 38.20
iY
16.49
L
Se ilen
LK1 = 110 cm
1 = K1 50 LK1 50 * 2.32 = 116 cm
i1
L
630
630
L
= 105 cm
n = K Y =
= 5.72 6 ( ba levhas says ) LK1 = K Y =
n
6
LK1 110
L
105
1 = K1 =
= 45.26
i1
2.32
Y =
Y =
Y =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2 =
P
* WY =
3
2
Tablodan
( 38.20) 2 + * ( 45.26) 2 68
.
WY = 137
120
* 137
. = 102
. t / cm2 em = 144
. t / cm2
160.20
SORU - 12
Verilenler: ekilde grld gibi 2L100.100.12 lik eit kollu kebentler kullanlarak tekil
edilmek istenilen bir basn ubuunda LK-X=LK-Y=290 cm, malzeme st37, ykleme ekli H
(EY), balk levhas kalnl t=14 mm, ba levhas says n=3 ve birleim eleman olarak da
223 lk perin verilmektedir.
stenenler: Verilen bu verilere gre kesitin emniyetle tayabilecei maksimum
eksenel basn ykn belirleyiniz. Ba levhasndaki perinlerin tahkikini yapnz.
zm:
e/2
e/2
ex
ey
ey
59
F1 = 22.70 cm 2 ; F = 2 * F1 = 45.40 cm 2
4
I X1 = I Y1 = 207 cm
Tablodan
i X1 = i Y1 = 3.02 cm
L10010012
. .
i = 1.95 cm
i = 380
. cm
L K X 290
Tablodan
X =
.
=
= 96 WX = 182
iX
3.02
X =
* WX em PX =
em * F 144
. * 45.40
=
= 35.92 ton
.
WX
182

e = t + 2 * e y = 140
. + 2 * 2.90 = 7.20 cm
e
I Y = 2 * I Y1 + 2 * F1 * 2
7.2
= 2 * 207 + 2 * 22.70 * = 1002.38 cm 4
2
iY =
IY
F
L K1 =
L K1
L KY 290
97
=
97 cm 50 * 1.95 = 97.50 cm 1 =
=
= 49.57
1.95
1
3
n
Y =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
Y =
PY
L KY 290
1002.38
= 4.70 cm Y =
=
= 61.70
4.70
iY
45.40
2
= ( 61.70) +
* WY em PY =
2
Tablodan
2
* ( 49.57) 80 WY = 155
.
2
em * F 144
. * 45.40
=
= 42.26 ton
155
WY
.
Pmax = PX = 35.92 ton olarak bulunur.

Perinlerin tahkiki
* F 144
. * 45.40
Q = em
=
= 0.8172 ton
80
80
Q * L K 1 0.8172 * 97
T =
=
= 5505
ton
.
e
7.2
Perin says; n = 2
T
1101
.
Bir perine gelen kuvvet; N = =
= 5505
ton; Perinler ift tesirlidir.
.
n
2
N
.
2*N
2 * 5505
. t / cm 2
=
= 0.660 t / cm 2 P em = 14
P = 2 2 =
2
2
. * ( 2.3)
314
*d
*d
4
N
.
5505
2
=
= 0.997 t / cm 2 P em = 2.8 t / cm 2
P =
d * t min 2 * 2.3 * 12
.
birleim emniyetlidir.
60
SORU-13
Verilenler; 2U profilinden tekil edilen kolonda enine balant kafes rg tarznda tekil
edilmitir. Q=1.34 ton olarak hesaplanmtr.
stenenler; Diyagonal ubuk kuvvetini hesaplaynz. Kesit tayini yaparak tahkik ediniz.
zm:
Z= paralel dzlemde yan yana bulunan enleme balant levhas says

a-)Diyagonel kuvvetinin tayini
2
2
S K = ( 43) + ( 25) = 49.70 cm
Sk
Lk-1
D1
43 cm
25
= 0.503
49.70
Q
134
.
=
= m129
. ton
D1 =
Z * Sin 2 * 0.503
Sin =
25 cm
b-) Kesit tayini ve tahkiki

Se ilen
Per in: 23 3 * 2.3 = 6.90 cm

70 * 10
7 * 13
= 0.583 cm 4 ; F = 7 * 1 = 7 cm 2
12
I
S
0.583
49.70
Tablodan
i min = min =
= 0.289 cm = K =
= 172 W = 5
F
i min 0.289
7
P
.
129
= *W =
* 5 = 0.93 t / cm 2 em = 144
. t / cm 2
F
7
min I =
SORU-14
Verilenler: 2I260 profilinden ekilde grld gibi tekil edilen bir basn ubuunda
Lkx=Lky=700 cm, Lk-1=100 cm, a=28 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli EY (H) olarak
verilmektedir.
stenenler:
a-) Basn ubuunun tayabilecei maksimum eksenel basn ykn hesaplaynz.
b-) Ba levhalar kafes rg eklinde tekil edilmek istenmektedir. Birleim bulonlu
yaplacaktr. Gerekli hesaplar yaparak bulon adet ve apn belirleyiniz. rg ubuu olarak
L50.50.6 alnabilir.
61
zm:
Y
t
a=28 cm
e=28.94 cm
F1 = 53.30 cm 2
2
2 F1 = 106.60 cm
100 cm
I
= 5740 cm 4
X1
Tablodan
I Y1 = 288 cm 4
I
X
100 cm 260
i = 10.40 cm
X
i Y = i 1 = 2.32 cm
e=28.94 cm
t = 0.94 cm
t
0.94
2
2
2
2
= 28 + 2 *
= 28.94 cm; b = ( e) + ( LK 1 ) = ( 28.94 ) + (100) = 104.10 cm
2
2
28.94
e
tan =
=
= 0.2894 = 1614
. 0
100
LK 1
e = a +2*
F1 = FD = 5.69 cm2
Tablodan
L50.50.6
1 = D = 0.96 cm
L
700
Tablodan
68 WX = 145
X = K X =
.
iX
10.40
PX
* F 144
. * 106.60
=
= 105865
ton
* WX PX = em
.
WX
145
.
F
2
2
e
28.94
I
=
2
*
I
+
2
*
F
*
=
2
*
288
+
2
*
53
.
30
*
= 22896 cm4
Y
Y 1
1
2
2
X =
iY =
IY
F
22896
= 14.66 cm veya
106.60
iY =
( iY1 ) 2 + 2e
2 28.94
= 14.66 cm
= ( 2.32) +
2
olarak bulunur.
L
700
47.75
y = K Y =
iY
14.66
( b) 3
( 104.10) 3
106.60
= 314
= 35.27
1 = *
*
. *
*
Z * FD L K 1 * ( e) 2
2 * 5.69 100 * ( 28.94) 2
1 = 35.27 50 * 2.32 = 116 uygun
Y =
Y =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
= ( 47.75) 2 +
2
Tablodan
* ( 35.27) 2 60 WY = 136
.
2
PY
* F 144
. * 106.60
=
= 112.87 ton
* WY em PY = em
WY
136
.
F
62
buradan Pmax=PX=105.865 ton olarak hesap edilir.

b-) Ba levhalarnn tahkiki
* F 1.44 * 106.60
Q = em
=
= 1.919 ton
80
80
Q
1.919
D1 =
=
= 3.451 ton
Z * Sin 2 * 0.278
b 104.10
Tablodan
=
109
WD = 2.18
D =
D
0.96
D1
3.451
* WD =
* 2.18 = 1.322 t / cm2
FD
5.69
Eer L50.50.6 korniyeri yeterli gelmese idi bu kesitin artrlmas veya Lk-1 deerinin
azaltlmas gerekli idi. Burada profili bytmek ilem kolayl salayacaktr.
c-) Bulon hesabnn yaplmas
Tablodan
L50.50.6 M12 ( 13) uygun bulonu alnr.
D =
* d2
. * ( 13
. )
314
ton
* em =
* 140
. = 1858
.
N = 1858
ton
.
4
4
N B = em * d * t min = 2.8 * 13
. * 0.6 = 2.184 ton
gerekli bulon saysnn belirlenmesi

3.451
D
. 2 a det M12 ( 13) uygun bulonu se ilmitir.
n= 1 =
= 185
.
N 1858
SORU-15
Verilenler:ekilde grlen 2I200 profilinden tekil edilen basn ubuunda, Lk-x=360 cm,
Lk-y=540 cm, Lk-1=60 cm, e=26 cm, kesite etki eden eksenel yk P=63.80 ton, kaynak
dikileri kalnl a=3 mm, malzeme st37, ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler: a-)Kesit iin gerekli tahkikleri yapnz., b-) rg ubuklar iin gerekli tahkikleri
yapnz., c-) rg ubuklar iin kaynak tahkiklerini yapnz.
NB =
63
zm:
Y =
Y =
b-)
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
P
* WY =
2
= ( 40.94) +
2
Tablodan
2
* ( 17.97) 45 WY = 121
.
2
6380
.
t / cm2 em = 144
* 121
. = 1354
.
. t / cm2
57.0
b = ( e ) + ( LK 1 ) = ( 26) + ( 60) = 65.39 cm

2
em * F
144
. * 57
ton
= 1026
.
80
80
tek bir rg ubuuna gelen kuvvet
Q
Q
1026
.
D=
ton
=
=
= 1290
.
e
26
Z * Sin
Z * 2 *
b
65.39
Q =
64
2
2
2
b = ( e) + ( LK 1 ) = ( 26) + ( 60) = 65.39 cm
2
em * F 144
. * 57
.
=
= 1026
ton
80
80
tek bir rg ubuuna gelen kuvvet
.
Q
Q
1026
= 1290
=
.
=
ton
D=
26
e
Z * Sin
Z * 2 *
65.39
b
kafes rg i in
Q =
iD =
IX
=
FD
3
4 * (15
. )
12
= 0.4335 cm
( 4 * 15
. )
b
65.39
Tablodan
=
= 150.84 151 WD = 3.96
D 0.4335
.
D
1290
D = 1 * WD =
* 3.96 = 0.8514 t / cm2 144
. t / cm2
FD
3.0
=
c-)
D1*Sin
LW
D1
4 cm
D1
D1*Cos
4
65.39
= 4*
= 10 cm
Sin
26
a = 3 mm
LW =
FW = a * L W = 0.3 * 10 = 3.0 cm 2
WX =
D1 * Sin D1 e 129
26
.
=
= 01709
t / cm 2
* =
*
.
FW
FW b 3.0 65.39
WY =
D1 * Cos D1 L K1 129
60
.
=
=
= 0.3945 t / cm 2
*
*
FW
FW
b
3.0 65.39
Bileke =
( W X ) 2 + ( W Y ) 2
) 2 + ( 0.3945) 2 = 0.43 t / cm 2
= ( 01709
.
KNC GRUP BASIN UBUKLARI LE LGL ZML SORULAR

SORU-1
Verilenler: Eit kollu iki korniyerin kelerinin kar karya gelmesi sureti ile tekil
edilmek istenen bir basn ubuunda Pmax=40 ton, burkulma boyu Lk-x=Lk-y=350 cm,
malzeme st37, ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler:
a-) Kolon kesitini belirleyiniz
b-) Burkulma tahkiklerini yapnz
c-) Enleme balantlarn hesabn yapnz
zm:
65
10 mm
w1
w1
10 mm
L k-1
* W em FG =
P
40
Se ilen
=
= 27.78 cm2
2 L75.75.12
em 144
.
F1 = 16.70 cm2
4
I X = I Y = 82.40 cm
L
350
Tablodan
i X = i Y = 2.22 cm X = = K X =
126
2L75.7512
.
X =
2.79
i = 2.79 cm
i = i min = 144
. cm
Tablodan
X = 126 WX = 2.75 X =
40
* 2.75 = 3.29 t / cm2 em = 144
. t / cm2
33.44
kesit
Kesit artrlmaldr.
F1 = 40.0 cm2
i X = i Y = 4.25 cm
40
Se
ilen
Tablodan
F=
2L14014015
* 2.75 = 76.39 cm2

. .
144
.
i = 2.73 cm
i = 5.36 cm
40
L K 350
Tablodan
. =
* 139
. = 0.695 t / cm2 em
=
63 WX = 139
5.36
80
i
Kesit ar byk azaltlmas gereklidir. Yeni bir kesit seimi yaplr.
F1 = 2510
. cm2
i X = i Y = 3.34 cm
40
Se ilen
Tablodan
2
FYeni =
2L11011012
* 139
. = 38.62 cm
. .
144
.
i = i min = 2.15cm
i = 4.210 cm
350
40
Tablodan
X = =
84 W = 1.67 =
* 1.67 = 1.33 t / cm2 em
4.21
50.20
Seilen kesit uygundur.
X= =
b-) Enleme balantlarnn hesab
66
1 =
L K 1
50 L K 1 50 * i1 = 50 * 2.15 = 107.50 cm Se ilenL K 1 = 107 cm
i1
350
L K X 350
L
=
= 3.27 4( ba levhas says) yeni L K 1 = K X =
= 87.50 cm
4
L K 1 107
n
tibari makaslama kuvvetinin hesab
* F 1.44 * 50.20
Q = em
=
= 0.904 ton
80
80
n=
. = 7.30 cm]
kebentler aras mesafe 10 mm olarak verilmitir .[ e = 1.0 + 2 * 315
Ba levhasna etki eden kesme kuvveti:
Q * LK 1 0.904 * 87.50
T 10.84
T =
=
= 10.84 ton T1 = =
= 5.42 ton
e
7.30
2
2
Ba levhasnda oluan moment:
Tablodan
2L11011012
. . W1 = 50 mm = 5 cm, 225 alnr
C = 2 * W1 + 10 mm = 2 * 50 + 10 = 110 mm = 110
. cm
C
.
110
M1 = T1 * = 5.42 *
= 29.81 tm
2
2
Ba levhas boyutlarnn seimi:
t=10 mm, b=200 mm olarak seilmitir.
e2
b
h
e2
w1
w1
e min = 3 * d = 3 * 25 = 75 mm = 80 mm
e1 min = 2 * d = 2 * 25 = 50 mm = w1 = 50 mm
e 2 min = 15
. * d = 15
. * 25 = 37.50 mm = 40 mm
b = 200 mm 150 mm
t lev = 10 mm 8 mm
C = 10 + 2 * w1 = 10 + 2 * 50 = 110 mm = 11 cm
perinlerin tahkiki:
T 5.42
V= 1 =
= 2.71 ton
2
n
R = V2 + H 2 = ( 2.71) 2 + ( 2.48) 2 = 3.676 ton
29.81
M1
*f =
* 1 = 2.48 ton
H=
20 2 * 4
h
Perinlerin tahkiki:
R
3.676
=
= 147
per in =
. t / cm2 per em = 2.8 t / cm2
d * t min 2.5 * 10
.
per ,n =
birleim emniyetlidir.
3.676
R
2
. t / cm2
2 =
2 = 0.749 t / cm em per = 140
2.5
d
314
*
. *
4
4
SORU-2
Verilenler: 2L80.65.8 lik kebentten tekil edilen ikinci grup basn ubuunda,
P=12 ton, Lkx=3.082 m, Lky=2.964 m, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: ubuk iin gerekli gerilme tahkiklerini yapnz.
67
F1 = 11 cm 2
. cm 4
I x1 = 6810
I = 4010
. cm 4
y 1
tablodan
2L80.65.8 i x1 = 2.49 cm
i = 191
. cm
y1
i = 136
. cm
i = 2.82 cm
Y
80 mm
10
80 mm
Y
X
65
65
10
Tahkikler "X-X" Eksenine gre yaplr.

2
I 0 = 4010
. + 11 * ( 173
. + 0.5) = 94.80 cm 4
I0
i0
94.80
2.935
=
= 2.935 cm i x =
=
= 2.552 cm
F
11
115
.
115
.
L kx + L ky 2.964 + 3.082
Lk =
=
= 3.023 m
2
2
L k 3.023
tablodan
x =
=
= 11340
Wx = 2.48
ix
2.552
P
12
x =
* Wx =
* 2.48 = 135
. t / cm 2 em = 144
. t / cm 2
22
F
i0 =
NC GRUP BASIN UBUKLARI LE LGL ZML SORULAR

SORU-1
Verilenler: 4L100.65.9 farkl kollu kebent kullanlarak ekilde grld gibi tekil
edilmek istenen basn ubuunda h=660 cm, P=58 ton, ba levhas says n=10, malzeme
st37 ve ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir ( Kolon orta ksmndan kuaklarla X-X
ekseni dorultusunda tutulmutur).
stenenler: Verilen kolon kesitinin burkulma tahkiklerini yapnz.
d1
X1
ex
d2
21 cm
ex
X
X1
ey
ey
40 cm
F1 = 14.20 cm2
4
I X 1 = 141 cm
I = 46.47 cm4
Tablodan
Y 1
L100.65.9
b = 10 cm
e = 3.32 cm
X
. cm
eY = 159
68
660
= 330 cm ; L K Y = 660 cm
2
. 2 = 1392.80 cm4
I X = 4 * I X1 + 4 * F1 * d 22 = 4 * 141 + 4 * 14.20 * 382
LK X =
IX
F
iX =
1392.80
330
L
= 4.95 cm X = K X =
= 66.67
4 * 14.20
4.95
iX
L K X 660
=
= 66 cm 50 * min = 50 * 139
. = 69.50 cm uygundur
10
n
66
L
1 = K 1 =
= 47.48
139
i min
.
L K 1 =
( X ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
X =
2
= ( 66.67) +
2
Tablodan
2
. WX = 164
.
* ( 47.48) = 8185
2
58
* 164
. = 167
. t / cm2 em = 144
. t / cm2
4 * 14.20
F
Birleim yeterli deildir. Birleimi emniyetli yapabilmek iin ba levhas says artrlr ve
kuaklar L/3 den konulabilir.
n=12 ve Lk-x=L/3 =660/3=220 cm olarak alnmtr.
660
660
L K 1 =
= 55; L K X =
= 220 cm
12
3
55
= 39.57
1 =
2
139
.
Tablodan
X = ( 44.44) 2 + * ( 39.57) 2 60 WX = 136
.
L K X 220
2
=
= 44.44
X =
X
4.95
58
X =
* 136
. = 139
. t / cm2 em = 144
. t / cm2
4 * 14.20
X =
* WX =

2
40
. = 19416 cm4
IY = 4 * IY1 + 4 * F1 * d 22 = 4 * 46.47 + 4 * 14.20 * 2 159
IY
F
iY =
1 =
19416
660
L
= 18.50 cm Y = K Y =
= 35.67
4 * 14.20
18.50
iY
55
L K 1
=
= 39.57
139
i min
.
Y =
Y =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2 =
P
* WY =
2
2
Tablodan
( 35.67) 2 + * ( 39.57) 2 54
WY = 130
.
58
* 130
. = 1327
.
. t / cm2
t / cm2 em = 144
4 * 14.20
SORU-2
Verilenler: 4L.60.60.6 eit kollu kebent kullanlarak ekilde grld gibi tekil
edilmek istenen basn ubuunda Lk-x=500 cm, Lk-y=600 cm, ba levhas aral Lk-1=50 cm ,
malzeme st37 ve ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
69
stenenler: Verilen kolon kesitinin emniyetle tayabilecei eksenel basn ykn

hesaplaynz.
Y1
Y1
d2
ey
d1
5 cm
X1
X
F1 = 6.91 cm 2
I X = I Y = 22.80 cm 4
Tablodan
L60.60.6
. cm
e X = e Y = 169
i = 117
. cm
min
ex
X1
10 cm
I X = 4 * I X 1 +
4 * F1 * d12
5.0
= 4 * 22.80 + 4 * 6.91 * 169

. + = 576.40 cm4
500
576.40
L
= 4.57 cm X = K X =
= 109.41
4 * 6.91
iX
4.57
iX =
L K 1 = 50 cm 50 * i min = 50 * 117
. = 58.50 cm uygundur 1 =
( X ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
X =
X =
2
= ( 109.41) +
* WX em PX =
50
= 42.73
117
.
2
Tablodan
2
* ( 42.73) 118 WX = 2.44
2
em * F 144
. * 4 * 6.91
=
= 16.31 ton
WX
2.44
I Y = 4 * I Y 1 +
4 * F1 * d 22
iY =
IY
F
Y =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2 =
Y =
10
= 4 * 22.8 + 4 * 6.91 * 169

. + = 1328 cm4
L
1328
600
= 6.93 cm Y = K Y =
= 86.55
iY
4 * 6.91
6.93
2
2
Tablodan
( 86.55) 2 + * ( 42.73) 2 97
WY = 190
.
* WY em PY =
. * 4 * 6.91
em * F 144
=
= 20.95 ton
WY
.
190
Pmax = PX = 16.31 ton

SORU-3
Verilenler: 4L100.100.10 eit kollu kebent kullanlarak iki ucu mafsall olarak
tekil edilmek istenen bir basn ubuunda kolon ykseklii h=500 cm, ba levhas aralklar
Lk-x=60 cm, Lk-y=50 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli tahkikleri yaparak kesitin emniyetle tayabilecei yk bulunuz.
70
Y2
Y1
ey
d2
ex
d1
e2=50 cm
F1 = 19.20 cm 2
4
I X1 = I Y1 = 177 cm
X1
Tablodan
. . i X = i Y = 3.04 cm
X L10010010
i = 382
. cm
X2
i = i min = 195
. cm
e1=40 cm

2
50
I X = 4 * I X 1 + 4 * F1 * d1 = 4 * 177 + 4 *19.20 * 2 = 48708 cm4
2
I
F
X =
48708
500
L
.
= 25184
X = K X =
= 19.85
X
4 * 19.20
25184
.
LK 1 = 60 cm 50 * min = 50 * 1.95 = 97.50 cm

n=
500
LK X 500
=
= 8.33 10 ( ba levhas says) LK 1 =
= 50 cm
10
60
LK 1
1 =
50
LK 1
=
= 25.64
1.95
1
( )
X =
X =
2
m
2
2
2
Tablodan
* ( 1 ) = (19.85) + * ( 25.64 ) = 32.43 33
WX = 111
.
2
2
* F 1.44 * 4 * 19.20
P
* WX em PX = em
=
= 96.63 ton
WX
.
111
F

2
40
IY = 4 * IY 1 + 4 * F1 * d 22 = 4 * 177 + 4 * 19.20 * 2 = 31428 cm4
IY
F
iY =
L
31428
500
= 20.23 cm Y = K Y =
= 24.71
iY
4 * 19.20
20.23
LK1 = 50 cm n =
1 =
LK 1
50
=
= 25.64
i1
.
195
Y =
Y =
LK Y 500
=
= 10 ba levhas says
LK 1
50
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2 =
P
2
2
Tablodan
( 24.71) 2 + * ( 25.64 ) 2 = 35.60 36
WY = 114
.
* WY em PY =
em * F 144
. * 4 * 19.20
=
= 97 ton
WY
114
.
Pmax = PX = 96.63 ton

olarak hesap edilir.
71
SORU-4
Verilenler: Bir elik karkas yapnn 4L80.65.10 farkl kollu korniyerinden tekil edilen
kolonlarndan birisine P=60 ton luk bir kuvvet tesir etmektedir. Burkulma boylar
Lkx=Lky=325 cm, ba levhalar aras mesafe Lk1=65 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H
stenenler: Gerekli tahkikleri yaparak kesitin tayabilecei maksimum eksenel yk
bulunuz.
F1 = 13.60 cm 2
Y
d2
4
I X = 82.20 cm
I = 48.30 cm 4
ex
Y
i X = 2.46 cm
d1
Tablodan
30 cm
. cm
X L80.6510
. i Y = 189
e2
i = 2.79 cm
. cm
i = i min = 135
e X = 2.55 cm
e1
ey
e y = 181
. cm
30 cm
X-XEksenine dik burkulma tahkiki
2
iX =
iX12
e
2 30 2 * 2.55
= 12.69 cm
+ 2 = ( 2.46) +
2
325
LK X
=
= 25.61
12.69
iX
2
Tablodan
2
X = ( 25.61) 2 + * ( 4814
. ) 55 WX = 125
.
65
LK 1
2
1 =
. 50
=
= 4814
.
135
i1
60
P
X =
* WX =
* 125
. = 138
. t / cm2 em = 144
. t / cm2
4 * 13.60
F
X =
.
e
30 2 * 181
= 13.32 cm
+ = ( 189
. )2 +
iY =
( iY1 )
Y =
325
LK Y
L
=
= 24.40 ; 1 = K 1 = 4819
.
13.32
iY
i1
2
Y = ( 24.40) +
Y =
2
Tablodan
2
* ( 4819
. ) = 54 WY = 130
.
2
60
* 130
. = 143
. t / cm2 em = 144
. t / cm2
54.40
SORU-5
Verilenler: ekilde grld gibi 4L120.80.10 dan tekil edilmi olan ok paral
bir basn ubuunda Lkx=Lky=500 cm, ba levhas aral Lk1=100 cm, malzeme st37 ve
ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Kesitin tayabilecei maksimum eksenel basn ykn bulunuz.
72
zm:
Y
d2
e1=
30 cm
d1
Lk1=100 cm
e2=30 cm
F1 = 19.10 cm2
i = imin = 171
. cm
2
i = 4.07 cm
4 F1 = 76.40 cm
4
Tablodan
e X = 3.92 cm
I X1 = 276 cm
L120.8010
.
I Y 1 = 9810
. cm4 eY = 195
. cm
. cm
iX = 380
iY = 2.27 cm
2
50
2
I X = 4 * I X1 + 4 * F1 * d1 = 4 * 276 + 4 * 19.10 * 2 = 48854 cm4

iX =
IX
F
48854
L
500
= 25.29 cm X = K X =
= 19.77
iX
25.29
4 * 19.10
. = 58.47 cm 50 cm
LK 1 = 100 cm 50 * imin = 50 * 171
Ba levhas aral gereinden byktr. Ba levhas says artrlarak aralk kltlmelidir.

L K 1 50 * i min = 50 * 171
. = 8550
. cm Se ilen L K 1 = 85 cm
L
L
L
500
500
83.33
n= K =
= 588
= 83.33 cm 1 = K 1 =
= 48.73
. 6 a det L K 1 = K =
L K 1
n
i1
85
6
171
.
2
m
2
2
Tablodan
2
2
.
X = ( X ) + * ( 1 ) = ( 19.77) + * ( 48.73) 53 WX = 129
2
2
X =
* WX em PX =
em * F 144
. * 76.40
=
= 82.91 ton
129
.
WX
73
I Y = 4 * I Y 1 +
IY
F
iY =
Y =
4 * F1 * d 22
30
= 4 * 9810
. + 4 * 19.10 * = 17582.40 cm4
2
L
17582.40
500
= 1517
= 32.96 ; 1 = 48.73
. cm Y = K Y =
iY
4 * 19.10
1517
.
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
= ( 32.96) 2 +
2
Tablodan
* ( 48.73) 2 = 59 WY = 135
.
2
em * F 144
. * 4 * 19.10
=
= 79.23 ton
WY
135
.
F
Kesitin tayabilecei maksimum eksenel basn yk; Pmax=Py=79.23 ton olarak bulunur.
Y =
* WY em PY =
SORU-6
Verilenler: 4L100.100.12 eit kollu korniyerleri kullanlarak aadaki ekilde grld
gibi tekil edilmek istenen bir basn ubuuna P=100 ton luk eksenel basn yk etki
etmektedir. Lkx=Lky=1000 cm, ba levhalar aral Lk1=75 cm, malzeme st37 ve ykleme
ekli H olarak verilmektedir. rg ubuklar L50.50.6 den tekil edilmektedir.
stenenler: Kesitin bu yk emniyetle tayp tayamayacan kontrol ediniz.
Y
d
ex
d
50 cm e
L100.100.12
L50.50.6
Lk1=75 cm
30.510
ex
ey
e=44.20 cm
ey
50 cm
44.20 cm
F1 = 22.70 cm
2
I X 1 = I Y 1 = 207 cm
Tablodan
iX = iY = 3.02 cm
L10010012
. .
i = 195
. cm
min
e X = eY = 2.90 cm
2
FD = 5.69 cm2
Tablodan
L50.50.6
iD 1 = 0.96 cm
Simetri nedeniyle sistemin her iki dorultuda simetrik olduundan dolay kesitin
sadece X-X eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas yeterlidir.
74
iX =
( i X1 )
1000
50 2 * 2.90
e
2
= 22.30 cm X =
= 44.83
+ = ( 3.02) +
2
2
22.30
F
b
4 * 22.70
*
1 =
*
2 =
2 * 5.69
Z * FD L K1 * e
2
X = ( 44.83) +
( 75) 2 + ( 44.20) 2
75 * 44.20
= 18.83
2
100
Tablodan
2
* ( 18.83) = 48.62 WX = 125
. X =
* 125
. = 138
. t / cm 2
2
4 * 22.70
SORU-7
Verilenler: ekilde verilen basn ubuunda, malzeme st37, ykleme durumu H,
sisteme etki eden basn yk P=180 ton, ubuk iin burkulma boylar her iki ynde de
Lkx=Lky=600 cm olarak verilmektedir.
stenenler:
a-) Basn ubuunu eit kollu kebent kullanarak tekil ediniz.
b-) Ba levhas seimi yaparak adet ve araln belirleyiniz.
c-) Ba levhalarn perinli olarak tekil ediniz.
zm:
125
P
180
P
= * W em W = 1 alnarak FG =
=
= 125 cm 2 FG 1 =
= 3125
. cm 2
4
F
em 144
.
F1 = 33.90 cm 2 4 F1 = 135.60 cm 2
I X = I Y = 446 cm 4
Tablodan
Se ilen 4 L12012015
. .
i X = i Y = 3.63 cm ; i = 4.56 cm ; i = min = 2.34 cm
e = e = 351
. cm
X
Y
Y
d
ex
d
L k1
e= 30 cm
ex
ey
e= 30 cm
ey
30 cm
X-X Eksenine gre tahkik
i X = ( i X1 )
600
30
2
4
= 38.88
= 32294 cm X =
I X = 4 * I X1 + 4 * F1 * d = 4 * 446 + 4 * 33.90 *
2
15.433
I X = 32294 15.433 cm
iX =
F 4 * 33.90
e
30
2
+ = ( 3.63) + == 15.433 cm
2
2
75
Ba levhas adet ve aralnn belirlenmesi

L
Se ilen
1 = K1 50 L K1 50 * i1 = 50 * 2.34 = 117 cm
L K1 = 100 cm
i1
L
L
600
100
= 6 ( ba levhas says) 1 = K1 =
= 42.73
n = K X =
2.34
L K1 100
i1
X =
( X ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
2
= ( 38.88) +
2
Tablodan
2
* ( 42.73) 58 WX = 128
.
2
180
* 128
. = 170
. t / cm 2 em = 144
. t / cm 2
4
33
90
*
.
F
Kesit yeterli deildir. Yeni kesit seimi yaplmaldr. Bu durumda hem kesiti bir
miktar byltp hem de ba levhas saysn artrarak ekonomik zme ulaabiliriz.
X =
* WX =
F1 = 3810
. cm 2 ; F = 4 * F1 = 4 * 3810
. = 152.40 cm 2
I X = I Y = 493 cm 4
Se ilen
Tablodan
4 L12012017
. . i = i = 3.60 cm ; i = 4.51 cm ; i =
X
Y
min = 2.34 cm
e = 359
. cm
iX =
( i X1 ) 2 + 2e
n = 8 alnd L K1 =
X =
X =
600
30
2
= ( 3.60) + = 15.43 cm X =
= 38.88
2
15.43
L K X 600
L
75
=
= 75 cm 1 = K1 =
= 32.05 50
n
i1
8
2.34
( X ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
P
* WX =
= ( 38.88) 2 +
2
Tablodan
* ( 32.05) 2 51 WX = 122
.
2
180
* 122
. = 144
. t / cm 2 em = 144
. t / cm 2
4 * 3810
.

Sistemin eit kollu korniyerlerden tekil edilmi olduundan ve e=e1 olduundan
sadece X-X eksenine gre tahkik yapmak yeterlidir (Ix=Iy ve x=y dir).
b-) Ba levhalarnn perinli olarak tekil edilmesi
L120.120.17 iin tablodan perin ap olarak 25 ve levha kalnl olarak tlev=10 mm
seildi.
76
ey
ey
30 cm
e2
b
e
e2
w1
75 cm
w1
emin = 3 * d = 3 * 25 = 75 mm = 80 mm
e1 min = 2 * d = 2 * 25 = 50 mm = w1 = 50 mm
. * d = 15
. * 25 = 37.50 mm = 40 mm
e2 min = 15
b = 160 mm 150 mm
tlev = 10 mm 8 mm
. 2 *5
C = 30 + 2 * ey 2 * w1 = 30 + 2 * 359
C = 27.18 cm
C
w1=5 cm
w1=5 cm
em * F 144
. * 4 * 381
.
=
= 2.743 ton
80
80
Q * L K1 2.743 * 75
T 6.858
T=
=
= 6.858 ton T = =
= 3.43 ton
e
30
2
2
C
27.18
M 1 = T * = 3.43 *
= 46.60 tcm
2
2
T
3.43
V1 = 1 =
= 1715
ton
.
2
n
2
2
R = ( V) 2 + ( H ) 2 = ( 1715
. ) + ( 5825
. ) = 6.07 ton
M1
46.60
H1 =
= 5825
ton
*f =
.
8
h1
Q =
Bir perine tesir eden kuvvet. Ba levhasnda toplam 4 adet perin kullanlmtr.
Perinlerin tahkiki (perinler tek tesirlidir):
P =
P =
2 25 uygundur
= 1.40 t / cm2
R
6.07
=
= 2.43 t / cm2 P em = 2.8 t / cm2
d * tmin 2.5 * 1.0
4 * 6.07
R
2
2 =
2 = 1.237 t / cm P em
*d
314
. * ( 2.5)
4
C-) Ba levhasnn tahkiki:
77
4 cm
h1/2=4 cm
t * b 3 1.0 * 163
I Levha =
=
= 341.33 cm4
12
12
2
I = 2 * FPer in * d = 2 * (1 * 2.5) * 4 2 = 80 cm4
I X net = I X Lev I = 341.33 80 = 261.33 cm4
b=16 cm
I Lev net 261.33

=
= 32.67 cm3
b
16
2
2
M
46.60
= 1 =
= 1.43 t / cm2 em lev = 1.44 t / cm2
Wlev 32.67
WLev =
h1/2=4 cm
Lev
4 cm
1 cm
SORU-8
Verilenler: 8 adet L100.50.8 Korniyerinden tekil edilmi olan ok paral bir basn
ubuunda Lk-x=495 cm, Lk-y=810 cm, Lk-1=45 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak
verilmektedir.
stenenler: Gerekli tahkikleri yaparak kesitin emniyetle tayabilecei basn ykn
hesaplaynz.
Y
ey=1.13 cm
ex=3.59 cm
//
d//
100 mm
80 mm
100 mm
ex=3.59 cm
150 mm
e/=200 mm
150 mm
F1 = 1150
. cm2
4
I X 1 = 116 cm
I = 19.50 cm4
Y 1
= 318
. cm
tab
L100.50.8 X 1 = 131
Y 1 . cm
= = 105
. cm
min

. cm
e X = 359
e = 113
. cm
Y
e ( 2 * 100 + 80) ( 2 * 35.90)

=
= 104.10 mm = 10.41 cm
2
2
e / 200
d/ =
=
= 100 mm = 10 cm
2
2
( 2 * 150 + 200) 2 * 1130
.
d// =
= 238.70 mm = 2387
. cm
2
e = ( 2 * 100 + 80) 2 * 35.9 = 208.20 mm = 20.82 cm ; e / = 200 2 * 1130
. = 177.40 mm
d=
e / / = 150 mm = 15 cm
78
. * ( 10.41) 2 = 10898 cm 4
I X = 8 * I X1 + 8 * F1 * d 2 = 8 * 116 + 8 * 1150
I X = 10898 = 10.88 cm
iX =
.
F 8 * 1150
1 =
X =
45
=
= 42.85 50
105
.
L K X
495
=
= 45.49
X
10.88
X =
L K1
1= min
Tablodan
X = 63 WX = 139
. PX =
( X ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
= ( 45.49) 2 +
2
* ( 42.85) 2 63
2
em * F 144
. * 8 * 1150
.
=
= 95.30 ton
WX
139
.
I Y = 8 * I Y1 + 4 * F1 * [( d / )
iY =
IY
F
Y =
( Y ) 2 + m2 * ( 1 ) 2
P
+ ( d // )
. * [ ( 8.87)
] = 8 *19.50 + 4 *1150
+ ( 2387
. )
] = 29985 cm4
L
29985
810
= 18.05 cm Y = KY =
= 44.87 ; 1 = 42.85 50
8 * 1150
iY
18.05
.
/
Y =
= ( 44.87) 2 +
* WY em PY =
4
Tablodan
* ( 42.85) 2 75 WY = 154
.
2
em * F 144
. * 8 * 1150
.
=
= 86.02 ton
WY
154
.
Pmax = PY = 86.02 ton olarak hesap edilir.
79
ELK BRLEM ELEMANLARI

elik yaplar, eitli hadde rnlerinin projede gsterilen ekil ve boyutlarda kesilip
birletirilmeleri sureti ile tamamlanr.
Statik ve mukavemet bakmndan birlikte alan paralar birletiren aralara elik birleim
aralar denilir.
Birleim aralar;
a) Perin; sklemeyen bir birleim aracdr. Ancak kesilmek sureti ile sklebilirler.
b) Bulon; skleblen bir birleim elemandr.
c) Kaynak; sklemeyen bir birleim elemandr. Ancak kesilmek sureti ile sklebilirler
PERNLR
Yuvarlak demirlerden hazrlanan, gvdesinde kaymaya, evresinde ezilmeye gre hesaplanan

birleim elemanlardr.
Kzl dereceye kadar stlan perin, birletirilecek paralarda perin apndan 1mm daha
geni alm olan delie yerletirilir. Delikten artan ksm dvlerek alt ularda kapak ba
tekil edilerek birletirme ilemi yaplr.
Ham perinler, st34 ve st44 kalitesindeki yuvarlak eliklerin ak kzl dereceye kadar
stldktan sonra sktrlmalar sureti ile imal edilirler. Bunlardan st34 eliinden imal edilen
perinler, st37 eliinden yaplm elemanlarn birletirilmesinde, st44 eliinden yaplan
perinler ise st52 eliinden imal edilen elemanlarn birletirilmesinde kullanlr.
Perinlerde kendi arasnda imal edili ekline gre iki ksma ayrlr.
1. Yuvarlak Balkl Perinler
2. Gmme Balkl Perinler
En ok kullanlan yuvarlak balkl perinlerdir. Gmme perinler ise zel durumlarda,
rnein mafsal ve mesnet elemanlarn da gerekirse ba ksmnn knt eleman (W) da
kesilerek kullanlr. Gmme balkl perinlerde perin ba levhalarn iine gmlmektedir.
Perinli birleimlerde nemli bir husus da; levhalardaki deliklerin kar karya gelmesi
gerekmektedir. Bunun iin delikler (2-3) mm daha kk apl olarak alp levhalar birka
noktasndan bulonlar ile birbirine balandktan sonra delikler matkapla geniletilirler. Daha
sonra bulonlar kartlr ve perinleme ilemi yaplr.
80
r
D
d1
d1
d
d=d1+1mm
ekil 2.1 Yuvarlak balkl perinler

W
L
d1
K
ekil 2.2. Gmme Balkl perinler
Ham Perin Uzunluunun Belirlenmesi

Ham perin uzunluu olan (L) yle seilmeli ki dvlme ilemi sonunda perin yuvas
iyice dolduktan sonra ham perin bann bir benzeri de alt ksmda (kapak ba) oluabilsin.
t1
t2
t3
Dvme
d1
S = t1+ t2 + t3
S 4.5d, Yuvarlak Balkl perinlerde
S 6.5d, Gmme Balkl perinlerde
L = S + (4/3) d, Dvme ilemi Makine ile
yaplrsa
L = S + (7/4) d, Dvme ilemi el ile yaplrsa
L = Ham perin uzunluu
S = Birletirilen paralarn kalnlklar toplam
d1 = Ham perin ap
d = (d1+1mm), Dvlm perin (delik) ap
S
L
ekil 2.3. Ham Perin uzunluu
Perin Aralklar
Perinler yk aktarmak amac ile veya sadece paralar bir arada tutmak amac ile kullanlr.
Yk aktarmak amac ile perinlerin kullanlmas;
Eer perinler yk aktarmakta kullanlyorsa perin aralklar ve kenara olan uzaklklar
belirli kurallara uygun olmaldr.
Perinler ok sk yaplyorsa dvlmeleri ok zordur.
81
Levhann bir kesiminde ok fazla delik alrsa levhann mukavemeti azalr.

Perinlerin aralklar ok olursa paralar birbirine tam olarak temas etmezler. Kalan
aralklardan su girer ve paslanmaya neden olur.
Ayrca kuvvet dorultusunda en az iki perin kullanlmaldr. Kuvvet dorultusunda bir srada
en fazla be (5) adet perin bulunmaldr. Hesaplarda perin saysnn beten fazla kmas
durumunda bir alt sraya yerletirilmelidir . Perinli bir birleimde en az iki perin kullanlr.
e1
e1
e2
e
e2
e :ki perin aras mesafe (kuvvet

dorultusunda)
e1 : Kuvvet dorultusunda perinlerin
P kenarlara olan uzaklklar
e2 : Kuvvete dik dorultuda
perinlerin kenarlara olan uzaklklar
L Levha
ekil 2.4 Perin Aralklar
Tablo.2.1.Yk Aktaran Perinler in Perin Aralk Ve Kenarlara Olan Mesafeleri

Minimum
Deerler
Maksimum
Deerler
Yksek
Kprler
Yksek
Kprler
Yaplar
Yaplar
3d
3.5d
8d veya 15tmin 16d
veya
E
12tmin
2d
2d
3d
veya
9t
3d veya 9tmin
e
min
1.5d
1.5d
3d veya 9tmin
3d veya 9tmin
e
Perinler in Kullanlan aretler

Baklan taraftaki ba gmme
Arka tarafta ki ba gmme
Perin antiyede vurulacak

Delik antiyede alacak
Her iki taraf da ki ba gmme

En ok Kullanlan Perin aplar:
Ham perin ap:
d1(mm) = 10, 12, 16, 20, 22, 24, 27
Dvlm perin ap: d (mm) = 11, 13, 17, 21, 23, 25, 28
PERN HESAPLARI
Perinlerin Boyutlandrlmas
82
Perinli birleimlere ait boyutlandrma bilinmeyenler genellikle, perin ap (d1) ve

perin says (n) dr. Perinlerin aktarmas istenen kuvvet (P) statik hesap dan, birletirilecek
paralarn kalnlklar n boyutlamadan ve perinlerin ka tesirli olduklar, para says ve
kuvvetin uygulanma eklinden bellidir.
Birleime giren levhalardan en incesinin kalnlna gre en uygun ham perin ap (d1)
deeri aadaki ekilde belirlenebilir. Fakat seilen perin ap hibir zaman profil iin profil
tablolarnda verilen deerlerin zerinde olmamaldr. nk tablolarda verilen deerler
profiller iin maksimum deerlerdir.
d 1 = 5 * t min 0.2 = cm ; tmin (cm)= en ince levha kalnl ; d = d1 + 1mm

Perinlerde Gerilme Tahkikleri
Yk aktaran perinler kaymaya ve ezilmeye alrlar. Perinler kaymaya alan alanlarnn
saysna gre tek tesirli perinler ve ok tesirli perinler olmak zere iki ksma ayrlr.
I. Tek Tesirli Perinler
Ezilme
gerilmesi
oluan yzey
Kayma gerilemesi
oluan kesit
N
t1
t2
Perinde meydana gelen ezilme gerilmeleri ;

N
st levhada ; st =
d * t1
N
Alt levhada ; alt =
d * t2
N
em, p
Ezilmeye gre ; P =
d * t min
Kaymaya Gre ;
N
P =
2 em, P
ekil 2.4. Tek tesirli perinde kuvvet aktarm

N = Aktarlan normal kuvvet( Kesme kuvveti)
tmin = t1 ve t2 levhalarndan en k
d = d1+ 1mm= Dvlm perin ap
Not: Bir perinin emniyetle tayabilecei yk, kaymaya ve ezilmeye gre
tayabilecei yklerin en kk olan olarak tanmlanr.
Bir perinin emniyetle tayabilecei yk :
N P = em, p * d * t min
d 2 ;
=
*
*
N P em, p
deerlerinden kk olan kadardr.
83
Tablo.2.2 St34 ve St44 perinleri iin emniyet gerilmesi deerleri
Ykleme
ekli
EY (H)
EIY (HZ)
st34
Perinleri
Ezilme
Gerilmesi
em,p
(kg/cm2)
2800
3200
Kayma
Gerilmesi
em,p
(kg/cm2)
1400
1600
st44
ekme
Gerilmesi
em,p
( kg/cm2)
4800
5400
Perinleri
Ezilme
Gerilmesi
em,p
(kg/cm2)
4200
4800
ekme
Gerilmesi
em,p
( kg/cm2)
720
810
Kayma
Gerilmesi
em,p
(kg/cm2)
2100
2400
II. ift Tesirli Perinler

Buralarda kayma gerilmeleri oluur
t1
N/2
t2
N/2
t3
Levhalara temas eden

yzeylerde oluan ezilme
gerilmeleri;
N
1 = 2
d * t1
N
2 = d *t
2
N
3 = d *2
t3
. ift tesirli perin

ekil 2.5. ift Tesirli perin
N/2
N/2
Ezilmeye gre tahkik;

N
P = d * em, p
t min
Kaymaya gre tahkik
N
2
P =
2 em, P
Kesme Tesiri
t min = (t1 + t3), t2 ifadelerinden

kk olandr
84
PERNLER LGL ZML SORULAR

SORU-1
Verilenler: ekilde grlen perinli birleimin P=8.10 tonluk ekme kuvvetini
emniyetli olarak aktarmas istenmektedir. Malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak
verilmektedir.
stenenler: Birleimi perinli olarak tekil ediniz.
P=8.10 ton
P
t2=8 mm
t1=12 mm
P
90.8
zm : Bu sorunun zmn iki ekilde yapmak mmkndr.

Birinci zm olarak; ilk olarak perin ap ve says seilir ve sonra kontrolleri yaplr.
3 17 seildi
.
P 810
= 2.70 ton ( bir perine gelen kuvvet )
P1 = =
n
3
ezilmeye gre tahkik
P1
2.70
.
=
= 1985
p =
t / cm 2 pem = 2.80 t / cm 2
. * 0.8
d * t min 17
P1
2.70
.
. t / cm 2
=
= 1189
p =
t / cm 2 pem = 140
2
2
. )
* (17
*d
4
4
kinci zm olarak da; perin ap seilir, bir perinin emniyetle tayabilecei kuvvet
bulunur ve buna bal olarak da gerekli perin says belirlenir.
d = 17 mm see lim
ezilmeye gre
P1
. * 0.8 = 3808
.
ton
p =
p em P1 = p em * d * t min = 2.80 * 17
d * t min
Kaymaya gre
P1
. 2
*d2
* 17
. *
.
ton
p =
p em P1 = p em *
= 140
= 3177
4
4
*d2
4
P
810
.
P1 = Pmin = 3177
.
ton n =
=
= 2.5 = 3 a det 17
P1 3177
.
SORU-2
85
Verilenler: ekilde grlen bir bina inaatna ilikin perinli birleime etki eden yk P=11.50
ton, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Birleimi tahkik ediniz.
4 17
L80.80.8
P=11.50 ton
35
W1=45
40
60
60
60
40
8 10
Perinlerin tayabilecei kuvvetin belirlenmesi

ezilmeye gre
P
per in =
em per in P1 = em per * d * t min = 2.80 *1.7 * 0.8 = 3.808ton
d * t min
kaymaya gre
P
*d2
*1.7 2
P
=
*
=
1
.
40
*
= 3.178ton
em per
em per
1
4
4
*d2
4
siste min.aktarabilece i..maksimum yk
P
n=
P = n * P1 = 4 * 3.178 = 14.250ton 11.50...tonbirleir emniyetlidir.
P1
Perin aralklarnn tahkiki
3 * d = 3 * 17 = 51mm
2 * d = 2 * 17 = 34mm
e = 60mm 8 * d = 8 * 17 = 136mm e1 = 40mm 3 * d = 3 * 17 = 51mm

15 * t = 15 * 8 = 120mm,
6 * t = 6 * 8 = 48mm
min
min
p =
1.5 * d = 1.5 *17 = 26mm
e2 = 35mm 3 * d = 3 *17 = 51mm

6 * t = 6 * 8 = 48mm
min
SORU-3
Verilenler: Aada ekilde verilen birleime etki eden eksenel yk P=50 ton,
malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Birleimi perinli olarak tekil ediniz.
86
25 ton
12 mm
P=50 ton
20 mm
25 ton
12 mm
t1=t3=12 mm
t2=20 mm
tmin=t2=20 mm
Ham perin ap: d1
Delik ap: d=d1+1 mm
Perin apnn belirlenmesi:

se ilen
d1 = 5 * t min 0.2 = 5 * 1.2 0.2 = 2.2 cm d1 = 20 mm d = d1 + 1 = 21 mm
Bir perinin emniyetle tayabilecei ykn belirlenmesi:( Perinler ift tesirlidir)
Pper = em per * d * t min
P
Ezilmeye gre: per in =
em per
d * t min
Pper = 2.8 * 2.1 * 2.0 = 11.76 ton
* d2
P
P
=
*
per
em per
2
Kaymaya gre: per in = 2 2 em per
d
* 2.12
*
= 9.70 ton
Pper = 1.40 * 2
4
Pperin=9.70 ton olarak belirlenir.
Perin says: n=P/Pperin=50/9.70=5.15=6 adet 21 seilir.
Perinlerin yerletirilmesi: Bir srada en fazla 5 perin olabilecei iin perinler ift sra
olarak yerletirilir.
e2
e 3 * d = 3 * 21 = 63 mm 65 mm
e1 2 * d = 2 * 21 = 42 mm 45 mm
. * d = 15
. * 21 = 315
. mm 35 mm
e2 15
4
Lper in = ( t1 + t 2 + t 3 ) + * d = 72 mm
3
L = 2 * e + 2 * e1 = 2 * 65 + 2 * 45 = 220 mm
e2
e1
e1
L=220 mm
SORU-4
2L 8 0 .8 0 .8
5 21
35
P= 25 ton
W 1 = 45
45
90
90
90
90
45
8 10
87
Verilenler: ekilde grlen bir perinli birleime etki eden yk P=25 ton, malzeme
st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Birleimi tahkik ediniz.
L80.80.8 in tablodan w1=45 mm ve perin olarak da 21 alnr

ezilmeyegre
P
per in =
em per in P1 = em per * d * tmin = 2.80 * 2.1*1.0 = 5.88ton
d * tmin
kaymaya gre
*d2
* 2.12
P
*
1
.
40
*
=
=
= 9.7ton
P
em per
em per
1
*d2
2
2
2
siste minaktarabilece imaksimum yk
P
n = P = n * P1 = 5 * 5.88 = 29.4ton 25tonbirleir emniyetlidir.
P1
Perin aralklarnn tahkiki
3 * d = 3 * 21 = 63 mm
e = 90 mm 8 * d = 8 * 21 = 168 mm
15 * t = 15 * 8 = 120 mm
min
p =
2 * d = 2 * 21 = 42 mm
e1 = 45 mm 3 * d = 3 * 21 = 63 mm
6 * t = 6 * 8 = 48 mm
min
15
. * d = 15
. * 21 = 3150
. mm
e2 = 35 mm 3 * d = 3 * 21 = 63 mm
*
6 t min = 6 * 8 = 48 mm
SORU-5
Verilenler: ekilde grlen bir perinli birleime etki eden yk P=17 ton, malzeme
st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Birleimi tekil ediniz. Perin adet ve aralklarn belirleyiniz.
tlev=12 mm
w1=35
P=17 ton
30
2L65.65.7
e1
e1
L65.65.7 iin tablodan perin ap olarak 17 ve w1= 35 mm, e=18.50 mm alnr.
88

ezilmeye gre
P
per in =
em per in P1 = em per * d * t min = 2.80 * 17
. * 12
. = 5.72 ton
d * t min
kaymaya gre
P
* d2
* 17
. 2
2
p =
em per P1 = em per *
= 140
= 6.355 ton
. *
2
2
* d2
4
siste min aktarabilecei maksimum yk
17
P
=
= 2.97 317
n=
P1 5.72
Perinlerin yerletirilmesi:
se ilen
e1 2 * d = 2 * 17 = 34 mm
34 mm
se ilen
e2 15
. * d = 15
. * 17 = 22.50 mm
25 mm
4
4
L per in = ( t1 + t 2 + t 3 ) + * d = ( 2 * 7 + 12) + * 17 = 48.67 mm 50 mm
3
3
L = 2 * e + 2 * e1 = 2 * 55 + 2 * 35 = 1800 mm
se ilen
e 3 * d = 3 * 17 = 51 mm
55 mm
BULONLAR
Silindirik gvdeli, alt keli balkl, ucundan spiral di alm ksm bulunan bir birleim
elemandr. Bulonlar sklebilen birleim aracdr. Bulonlar antiyede yaplacak montajlarda
kolay olmas bakmndan tercih edilirler. Hesaplar aynen perinlerde olduu gibidir.
Kaymaya ve ezilmeye gre tahkik yaplr. Bulonlar perinlerden farkl olarak ekmeye de
alabilirler. Bu durumda di alm ksmn net alan hesaba girer.
Bir bulon ksmdan meydana gelir:
1. Alt keli balk ksm
2. Silindirik ve dz olarak tekil edilen gvde ksm
3. Silindirik olarak tekil edilen dili ksm
89
Balk ksm
Di alm ksm
Gvde ksm
d
K
L
Somu
n
Pul
Bulonlu birleim ve birleim elemanlar

L= Gvde Uzunluu
d= Gvde Kalnl
b=Di Alm Ksmn Uzunluu
e=Somun ap
k=Balk Ksmn Uzunluu
.Bulonlarn Tercih Nedenleri,

1. Birleim tekrar sklecekse bulon kullanlmas uygundur.
2. Birletirilecek paralarn boyutlar, malzemesi ve ekilleri perin yaplmasna msait
deilse, rnein elik ile ahabn ve elik ile betonun birletirilmesi ve boyutlar
perinlerin dvlmesine elverili deilse,
3. Birleimin kostrksiyon iindeki yeri, usulne uygun ve gvenilir kalitede perin yada
kaynak yapmna elverili deil ise,
4. antiyede perin yada kaynak yapmak pahalya geliyor ve bunun iin gerekli tesisat yoksa,
5. Perinlere eksenleri dorultusunda byk ekme kuvvetleri geliyorsa,
6. Birletirilecek paralarn toplam kalnlklar (S), perin yaplamayacak kadar fazla ise
(S4.5d yuvarlak balkl perin, S6.5d gmme balkl perin).
Bulon eitleri
1. Normal Bulonlar
a) Kaba Bulonlar
b) Uygun Bulonlar
2. Yksek Mukavemetli Bulonlar
Kaba Bulonlar
Preslenmek sureti ile elde edilirler. Dili ksm hari gvde de herhangi bir ilem yaplmaz.
Sadece di alm ksmlar tornadan geirilir. Gvdede azda olsa bir kalnlk fark vardr.
Kaba bulonlar da birletirilecek elemanda alacak yuva ile kaba bulon ap arasnda yaklak
olarak 1mm gibi bir fark vardr. Bu fark nedeni ile birleimde kalc deformasyonlar meydana
90
gelebilir. zellikle hiperstatik sistemlerde kuvvet ve gerilme yayl byk lde

deiebilir.
Bu nedenle kaba bulonlar, geici inaat da, perinleme bitinceye kadar birletirilecek paralar
istenilen ekilde tutmak iin ve moment tesiri bulunmayan kk kuvvetlerin tesirindeki
birleimlerde kullanlr. Kpr elemanlarnda ve moment tayan birleimlerde kullanlmazlar.
Kaba bulonlarn hesaplamalar aynen perinlerde olduu gibi yaplr ve hesaplamalarda bulon
ap (d1) kullanlr.
Uygun Bulonlar
Gvdenin dz ksm tornalanmak sureti ile ilenmitir. Dzgn bir yapya sahip ve parlak
grnmldr. Uygun bulon alan delie tam uyum salar. Yani uygun bulonlu birleimlerde
bulon ap ile birletirilecek paralarda alacak olan delik aplar ayn byklktedir. Uygun
bulonlar da delik ap ile bulon apnn ayn byklkte olmas birleimde meydana gelecek
olan kalc deformasyonlarn olumasn nler.
Moment ve byk kuvvet aktaran eklerde ve kpr yaplarnda birleim eleman olarak
uygun bulonlarn kullanlmas doru olacaktr. Bunlarn hesaplamalar perinlerde olduu
gibidir. Bulon ap (d1) ile delik ap (d) ayndr. Hesaplarda ikisi de kullanlabilir.
Bulonlu birleimlerde dikkat edilmesi gerekli nemli husus, bulonun di almam ksmnn
(yani gvde ksm) uzunluu birletirilecek paralarn toplam kalnlndan biraz daha byk
olmaldr. Somun altna konulan pul somunun sklmasn salayacaktr. Bulonlar Ma eklinde
gsterilirler. Burada (a), mm cinsinden bulon apdr.
Tablo.2.3 En ok Kullanlan Bulonlar Ve Bulon aplar
Bulon
M10 M12 M14 M16 M18 M20 M22 M24 M27 M30
13
15
17
19
21
23
25
28
31
Uygun B. 11
10
12
14
16
18
20
22
24
27
30
Kaba B.
11
13
15
17
19
21
23
25
28
31
Delik
ap
Tablo.2.4 .Normal Bulonlarn Emniyet Gerilmeleri
Uygun Bulonlar
B.Cinsi
Kaba Bulonlar
elik Yap
st37
st52
Malzemesi
st37
Ykleme
Durumu
EY (H) EIY (HZ) EY (H )
EIY (HZ)
EY (H) EIY (HZ)
Kayma
1260
1400
1600
2100
2400
Gerilmesi 1120
(em,B)
Ezilme
2700
2800
3200
4200
4800
Gerilmesi 2400
(em,B)
ekme
1120
1120
1120
1500
1500
Gerilmesi 1120
(z,em)
91
BULONLARLA LGL ZML SORULAR

SORU-1
Verilenler: ekilde grlen kaba bulonlu birleimde P=14 ton, kaba bulon ap d1= 16
mm, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli bulon saysn hesaplayarak yerleimini yapnz.
tlev=14 mm
P=14 ton
60*8
Bir bulonun emniyetle tayabilecei yk miktarnn hesab
P
1.62
d2
bulon = 2 2 em bulon Pbulon = em bulon * *
. * 314
. *
= 112
= 4.51 ton
2
2
d
*
4
P
bulon =
. = 5.37 ton
em bulon Pbulon = em bulon * d * t min = 2.4 * 1.6 * 14
d * t min
Pmax bulon = 4.51 ton
Bulon saysnn hesab:
n=
P
Pmax bulon
14
4a det M 16kababulon
4.51
Bulonlarn yerletirilmesi
emin=3.5*d=3.5*1.7=5.95 cm = 60 mm
e1-min=2*d=2*17=34 mm= 35 mm
e2-min=1.5*d=1.5*17=25.50 mm
e2
e2
L=2*e+2*e1=2*60+2*35=190 mm
e1
e1
92
SORU-2
Verilenler: ekilde grlen uygun bulonlu birleimde P=55 ton, uygun bulon ap
M20 (d=d1= 20 mm), malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli bulon saysn hesaplayarak yerleimini yapnz.
tlev10 mm
P=55 ton
200.25

P
22
d2
2
bulon =
. * 314
. *
em bulon Pbulon = em bulon * *
= 14
= 8.79 ton
2
2
d2
*
4
P
bulon =
. = 5.60ton
em bulon Pbulon = em bulon * d * t min = 2.8 * 2 * 10
d * t min
Bulon saysnn hesab:
55
P
n=
=
= 9.8 10 a det M 20
Pmax bulon 5.6
emin=3.5*d=3.5*20=70
e1-min=2*d=2*20=42=40 mm
200 mm e2-min=1.5*d=1.5*20=30
(200-70)/2=65mm
e2
e
e2
L=4*e+2*e1=4*70+2*40=360 mm
e1
e1
SORU-3
Verilenler: ekilde grlen birleimde P=20 ton, malzeme st37 ve ykleme ekli HZ
(YD-2) olarak verilmektedir.
stenenler:
a-) Kaba bulon
b-) Uygun bulon
93
kullanlmas durumlarna gre gerekli bulon saysn hesaplayarak yerleimini yapnz.

tlev=12 mm
7.5 mm
7.5 mm
P=20 ton
2U160
a-) Kaba bulon kullanlmas durumuna gre bulon apnn hesab:

d1 = 5 * t min 0.2 = 5 * 0.75 0.2 = 1.74 cm d1 = 18 mm( M18) d = 19 mm
d2
18
. 2
. * 314
. *2*
bulon =
em bulon Pbulon = em bulon * * 2 *
= 126
= 7.4 ton
4
4
d2
*
4
P
. * 1..2 = 583
. ton
bulon =
em bulon Pbulon = em bulon * d * t min = 2.7 * 18
d * t min
P/2
. ton
Pmax bulon = 583
Bulon saysnn hesab:

n=
P
Pmax bulon
20
= 3.4 4 a det M18 bulonu(d = 19 mm)
583
.
emin=3.5*d=3.5*19=66.50 =70 mm
e1-min=2*d=2*19=38= 40 mm
e2-min=1.5*d=1.5*19=28.5 =30 mm
80
80
L=3*e+2*e1=3*70+2*40=290 mm
e1
e1
b-) Uygun bulon kullanlmas durumunda

94
P
d2
. 2
18
2
bulon =
. * 314
. *
. ton
= 16
= 813
2
2
d2
*
4
P
bulon =
. * 12
. = 6.91 ton
em bulon Pbulon = em bulon * d * t min = 3.2 * 18
d * t min
Bulon saysnn hesab:
n=
P
Pmax bulon
20
= 2.89 3 a det M18
6.91
emin=3.5*d=3.5*18=63=65 mm
e1-min=2*d=2*18=36= 40 mm
e2-min=1.5*d=1.5*18=27 =30 mm
80
80
L=2*e+2*e1=2*65+2*40=210 mm
e1
e1
(Bulon aplar profil tablolarnda verilen delik aplar snrn amamaldr)
SORU-4
Verilenler: ekilde grlen birleim iin P= 60 ton, malzeme st37 ve ykleme ekli H
stenenler: ubuklarn levhaya balantsn kaba bulon kullanarak yapnz.
95
tlev=15 mm
P=60 ton
2L120.120.11
w 1 = 50 mm, w 2 = 80 mm ve 25( M 24 ) olarak alnr.

2L12012011
. .
tablodan

P
d2
2.4 2
2
bulon =
. * 314
. *
. ton
= 126
= 1139
2
2
d2
*
4
P
bulon =
. = 9.72 ton
em bulon Pbulon = em bulon * d * t min = 2.7 * 2.4 * 15
d * t min
Bulon saysnn hesab:
P
60
= 617
. 7 a det M 24( d = 25) kaba bulon
Pmax bulon 9.72
Bulonlarn yerletirilmesi: Bulon says 5' den fazla olduu iin bulonlar ift sra olarak
yerletirilecektir.
n=
40
e
w2
w1
e1
e1
ey
emin=3.5*d=3.5*25=87.5 =90 mm, e1-min=2*d=2*25=50 mm

e2-min=1.5*d=1.5*25=37.5 =40 mm
96
KAYNAKLAR
GR
Birleim malzemesi olarak kaynan kullanlmas olduka yenidir. lk nceleri yksek
yaplarda sonra gemi inaatlarnda ve kpr yaplarnda kullanlmaya balanmtr. naat
mhendisliinde en yaygn kullanlan birleim aracdr.
Ayn veya benzer alaml maddelerin s tesiri altnda birletirilmelerine Kaynak ad
verilir. Is derecesinin, metallerin ergime noktasna kadar ykseltilmesi ile kaynaklama ilemi
gerekletiriliyorsa Ergitme kayna, s metallerde plastik kvam oluturacak derecede ise
bu durumda Basn kayna yaplm olur. Normal elik yaplarda genellikle ergitme
kayna kullanlr.
Kaynakl birleimlerin perinli birleimlere nazaran en bariz avantaj, malzeme tasarrufu ve
estetik grnmdedir. Kaynakl birleimlerin yapmnda, malzeme ve iilik bakmndan daha
fazla dikkatli olmak ve itina gstermek gerekir.
Lehim ve kaynak grn bakmndan birbirine benzeseler de ayn eyler deildir. Lehimde
sadece birletirme eleman olan lehim malzemesi eritilir , fakat birletirilen metaller
erimezler. Ayrca birletirme malzemesi birletirilen malzemeden tamamen farkl yapdadr.
Kaynak ise elik malzemenin birleim yerine ait kenarlar ve birletirmede kullanlacak olan
elektrot erime derecesine kadar stlarak kaynamalar salanr.
Kaynak eitleri
1. Eritme Kayna
2. Basn Kayna
Ergitme Kayna
Bu kaynakta s, ya elektrik enerjisi ile(elektrik kayna) ya da yanc bir gaz alevi ile
salanr. elik yaplarda yk aktaran kaynakl birleimlerde genelde elektrik kaynandan
faydalanlr. Eritme kaynanda birletirilecek metallerin kaynaklanacak ksmlar u uca veya
yan yana getirilerek (3000-5000) 0Cde stlarak eritilmesi sonucu kaynaklama ilemi yaplr.
Burada elektrot eriyerek paralar arasndaki boluk veya keleri doldurur. Souma sonunda
birleme salanm olur.
Ergitme kayna, ergitme ileminde kullanlacak olan snn temin edilmesi ekline gre Gaz
kayna veya Elektrik kayna olmak zere iki ksma ayrlr.
97
Gaz Kayna
Ergitme kaynanda, kullanlacak olan s bir yanc gaz kullanlarak salanyorsa bu
ekilde yaplan kaynaa Gaz kayna denilir. Gaz olarak Asetilen ve Oksijen karm
kullanlr. Yaklak olarak 3000C ye kadar s elde edilir. Burada, almo denilen bir
aracn az ksmna, lastik bir hortumla oksijen, ikinci bir lastik hortumla yanc gaz (
Asetilen, Propan, Btan ) verilir. ki gazn ayn azdan pskrtlp yaklmas sonucu mavi
renkli bir alev oluturulur. Oluturulan bu alev Gerekli olan sy salar. Bu ilem genelde
elik yaplarda ufak ilerde, daha ziyade ubuk ve levha kesme ilemlerinde kullanlr. Burada
kullanlan asetilen gaz, karpit in suda eritilmesi sureti ile elde edilir.
Y a n c g a z ( P r o p a n ,
B t a n , A s e t ile n )
3 0 0 0 C s s a la y a n
m a v i r e n k li a le v
O k s ije n
Gaz kaynann yapl
Elektrik Kayna
Bu kaynaa, Elektrik ark kayna da denilir. Gnmzde elik yaplarda en fazla
kullanlan bir kaynaklama eklidir. Kaynak iin gerekli olan s Elektrik akm ile salanr. Bu
metot da elektrik ark, esas malzeme ile elektrod ad verilen kaynak teli arasnda meydana
gelir. Scaklk 5000Cye kadar kar. Kaynak iin gerekli olan (16-40) voltluk gerilim ve (30250) Amperlik akm iddeti ehir cereyanndan kaynak makinesi yardm ile elde edilir.
Madeni
elektrod
(-)
(+)
Elektrik Kaynann Yapl
Kaynak Elektronlar
inden Elektrik akm geen, ana malzemesi birletirecei paralarn malzemesine

uygun elikten yaplm olan kaynak ubuklardr. inde ayrca kaliteyi ykseltmede etkili
olan Nikel, Silis ve Mangan ilavesi de bulunur.
98
Elektrod eitleri
1. plak Elektrod: Kaynaklanacak paralarn malzemesine uygun alamdan kaplanmam

olan bir teldir.
2. Sval Elektrotlar: Elektrod malzemesinin etraf bir madde ile svanmtr. Kullanlan bu
sva tabakasnn kalnlna bal olarak iki ksma ayrlrlar.
nce Sval Elektrod: plak kaynakl elektrotlarn bir sva tabakas ile kaplanmas sonucu
elde edilmitir. Sva malzemesinin iinde kaynak kalitesini artrc maddeler bulunur. Sva
tabakasnn kalnl elektrod apnn %20sinden fazla olmamaldr.
Kaln Sval Elektrotlar: Sva tabakas kalnl elektrod apnn %(20-70) I kadar olan
elektrotlardr. Piyasada en yaygn olarak kullanlan elektrod eididir.
Elektrod Yapmnda Kullanlan Svann Faydalar;
Sva maddesinin yanmas sonucu oluan gazlar hava ile temas keser.
Kaynak zerine brakt cruf ani soumay nler
Kimyasal reaksiyonlarla (ergimi haldeki kaynak malzemesi ile cruf malzemesi) kaynan
mekanik zelliklerini artrr ve kaynan kalitesini ykseltir.
Basn Kayna
Paralarn birbirine kaynaklanacak ksmlarnn kzl dereceye kadar stlp basn etkisi
altnda birletirilmeleri ile yaplan kaynaa Basn kayna veya Elektrik Diren kayna
ad verilir.
Ate Kayna : Ocakta kor haline gelinceye kadar stlan paralar ekile dvlerek
birletirilir. ok eski bir yntemdir. elik yaplarda uygulanamaz.
Su Gaz Kayna : Malzemenin stlmasnda su gaz kullanlr. Genellikle elik boru
imalatnda kullanlr.
Kt Kaynak
Profil ubuklarn u uca eklenmesinde kullanlr. Birletirilecek paralara Elektrik akm
verilir. Birletirilecek ular birbirine yaklatrlr. Isnma sonucu erime balaynca ular hzla
birbirine doru bastrlr. Ayn anda Elektrik akm kesilir. Bylece kaynaklama ilemi yaplr.
Nokta Kayna
Aadaki ekilde grld gibi ince levhalar, kaynak makinasnn, ular kesik koni
tarznda ve ubuk eklinde bakr elektrotlarn arasna konulur. Elektrik akmnn, elektrod
ular arasnda bulunan levhalar nedeniyle, s enerjisine dnmesi neticesinde, ular
arasnda kalan ksm kzl dereceye kadar snr. elektrotlarn tatbik ettikleri basn kuvvetiyle
de ince levhalar (salar) dairesel bir blgede kaynaklanm olur.
99
B ak r E lek tro d
K aynak yap lan yer
N o k ta k ayna nn Y ap l
Kordon Kayna
Nokta kaynann srekli olarak yaplm eklidir. st ste konulan levhalar rulo halindeki iki
elektrod arasndan basn altnda ve belirli bir hzla geirilir. Bylece levhalar izgi eklinde
bir kaynak eridi ile kaynaklanm olur.
KAYNAK DKLER
elik yaplarda uygulanan Elektrik kayna ile oluturulan iki eit kaynak diki vardr.
Bunlar Kt kaynak dikileri ve Ke kaynak dikileridir.
Kt Kaynak Dikileri
Ayn dzlemde bulunan iki elik elemann kaynaklanacak kenarlarnn yan yana getirilip
kaynaklanmas sonucu oluan kaynak dikiidir. Bu tr kaynak dikiinin oluturulabilmesi iin
kaynaklanacak kenarlarn muhakkak nceden ilenmesi gerekir ki, bu ileme kaynak az
almas denir. Kt kaynak dikileri alan bu az ksmnn ekline gre de ayr isimlerle
adlandrlrlar. Kt kaynak dikileri yalnzca ekmeye alrlar. Kesme ve eilme gerilmeleri
tamazlar.
Kaynak dikileri kaynaklanacak levha kalnlklarna bal olarak I, V, X, Y, K, U, ekillerinde
yaplabilirler. Burada kullanlacak olan kaynak dikii kalnl minimum levha kalnl kadar
olmaldr.
t2
t1
a= t min
L= L1- 2a
Kt Kaynak Dikii Plan ve Kesit Grnleri
100
Kt kaynak dikileri eitleri
1. I Kaynak Dikii
E lektrik akm
0.5-1.5 m m
2. V- Kaynak Dikii
60
4-20 mm
3. X-Kayna
16-40 mm
4. K- Kayna
16 -40 mm
5. U-Kayna
=<3mm
>20mm
6. ift U Kayna
=<3mm
>30 mm
Buradaki V, X, K, U kaynak dikileri di almak sureti ile yaplan kt kaynak dikileridir.
Tablo. 2.5. Kt Kaynak Dikileri in Emniyet Gerilmeleri (kgf/cm2 )

101
Gerilme
ekme,
Basn
Kayma
P
em, W
a *l
P
=
a * l eem ,W
W =
elik Cinsi
st37
st52
EY (H) EIY (HZ) EY (H) EIY (HZ)
1100
1250
1700
1900
1400
1600
2400
2700
1100
1250
1700
1900
P= Kesite etkiyen ekme veya basn kuvveti

a=Kaynak kalnl
l= Kaynak uzunluu
Ke Kaynak Dikileri
ki elik elemann biri birine dik veya en az 600 a oluturan yzeyleri arasna
ekilen kaynak dikii ke kaynak dikii olarak adlandrlr. Yzeyler arasndaki ann 600
den kk olmas durumunda yaplacak kaynak kordonunun yk aktarmad varsaylr.
Ke kaynak dikii dorultusu kuvvet dorultusuna paralel ise Yan Diki, eer
kaynak dikii dorultusu kuvvet dorultusuna dik ise Aln Dikiiadn alr. Bunlardan
zellikle yan kaynak dikilerinde kuvvet sapmas ok olduundan kaynak ularnda gerilme
artlar olur. Genellikle kayma gerilmesi oluan bu dikilerde gerilme yayl yinede n
form (dzgn yayl) kabul edilerek hesap edilir. Fakat kaynak uzunluklar snrl tutulur.
Aln kaynak dikii

P(Kuvvet)
p1
yan kaynak
dikileri
p2
Ke Kaynak Dikilerinin Yapl Biimleri

Boyun kaynak dikileri
102
Dz diki
Kemerli
diki
ukur diki
>=600
.Ke Kaynak Dikii eitleri

Tablo. 2.6. Kaynak Emniyet Gerilmeleri ( kgf/cm2 )
Gerileme ve kaynak tr
elik Snf
st37
st52
Kaynak Tr Gerilme Tr EY (H)
EIY (H)
EY (H)
EIY (H)
Kt Kaynak
Basn
1400
1600
2400
2700
Ke Kaynak
Basn-ekme
1100
1250
1700
1900
Tm Kaynaklar
Kayma
1100
1250
1700
1900
Kaynak Dikii Hesab

Kaynak dikilerinin hesab (TS.3357 - elik Yaplarda Kaynakl Birleimlerin Hesap ve
Yapm Kurallar) standardna uygun olarak yaplmas gerekmektedir. Hesaplarda bu
standartlarda kaynaklar iin verilen minimum artlarn salanmas gerekmektedir.
Kaynak hesaplarnda problem, tekil edilmesi dnlen birleimde kullanlmas gerekli olan
kaynak kalnlnn ve kaynak uzunluunun hesabdr. Hesaplanan bu kaynak alan ile, kesitin
aktarmas istenen kuvvetin emniyetli bir ekilde tanmasnn ve aktarlmasnn salanmasdr.
Kaynak Diki Kalnlnn Tayini

Ke kaynaklarnn (a) diki kalnl, diki iine izilebilen ikiz kenar genin ykseklii ile
ifade edilir. Kt kaynakl dikilerin (a) kalnl ise birletirilen paralarn kalnl en kk
olan levhann kalnlna eittir.
a
a
ekil.6.3.4.1. Kaynak Diki Kalnlklar

Yukarda da sylediimiz gibi, Hesaplarda kt kaynak dikileri iin kaynak kalnl olarak
minimum levha kalnl (a = tmin ) gibi kesin bir deer alnrken, ke kaynaklarnda ise
belirli snrlar iersinde kalmak art ile istee bal olarak seilmektedir. Uyulmas gerekli bu
snrlar ise;
Yksek Yaplar iin
3 mm a 0.7 tmin
103
3,5 mm a 0.7 tmin
Kprler iin
Kaynak Dikii Boyunun Belirlenmesi

Kaynak dikiinin L/ boyu kaynakla kapatlan ksmn uzunluuna eittir. Ancak hesaplarda
kaynak ularndaki mukavemeti dk ksmlarn L/ den karlmas ile elde edilen (L)
uzunluu kullanlr. Bu durum yaplan kaynan, kaynaklanan elemanlarn kelerini
dnmedii durumlarda geerlidir (ekil.6.3.4.2.a). Birletirilecek paralarn kelerinin de
kaynakla dnlmesi durumunda (ekil.6.3.4.2.b) deki deerler geerlidir.
Kullanlan kaynak diki boylarnn aada verilen artlar salamas gereklidir.
15 a L/ 100 a
( TS 3357 )
15 a L/ 60 a ( DIN 4100 )
L1/
L1
a1
S
a
a2
S
a3
L/
L3
L1 = L1/ -a1
L2 = L2/
L3 = L3/ - a3
L = L - 2a
(b)
(a)
Kaynak Boylarnn belirlenmesi
Kaynak Dikilerinin Gerilme Tahkiklerinin Yaplmas

Kt Kaynak Dikilerinin Gerilme Tahkikleri
Kt kaynak dikileri yalnzca ekme gerilmesine gre boyutlandrlrlar. Daha ncede

belirttiimiz gibi kt kaynak dikileri kesme kuvveti tamadklar kabul edilir ve bu
yzdende kesmeye gre tahkik yaplmaz. yalnzca eksenel ekme kuvvetine gre
boyutlandrlrlar.
L/
S
t1
t2
S
em, w
FK
F w = a*L
a = t min
L / = L 2*a
w =
104
Ke Kaynak Dikilerinin Boyutlandrlmas
Ke kaynak dikileri hem kesme gerilmeleri ve hem de eksenel ekme gerilmelerine

gre boyutlandrlrlar. Bu yzdende hesaplarda her iki gerilme ekli iin gerekli kontroller
yaplmaldr.
F w em, w
Fw = 2 * a * L
L = L/ 2 * a
w =
S
L/
S
em, w
Fw
L1 * a 1 * e1 = L 3 * a 3 * e 3
F w = a 1 * L1 + a 2 * L 2/ + a 3 * L 3
L1 = L1/ a 1
L 2 = L 2/
L 3 = L 3/ a 3
w =
L1/
L1
a1
L2 a2
S
a3
L2
L2/
Kt Kaynak ve Ke Kaynann Birlikte Kullanlmas Hali
Bu durumda kayma etkisi altndaki ke kaynaklarnn alanlarnn yars, kt kaynak alanna

eklenerek hesaplar kt kaynaa gre yaplr.
Bu yntem artnamede verilen yaklak bir yntemdir. Bu yntemin kullanlabilmesi iin ke
kaynak dikiinin boyunun L>15a artn salamas gerekmektedir.
Ke
Kaynaklar
Kt Kaynak
Dikii
w = 1
2
S
* F ke + F kt
em, w
105
S ekme
a1
S Basn
S
F
em, w
Basn Hali
a2
L2
a2
a2
L/2
= 8 * a1 * L1 + a 2 * L2
ekme Hali
L1
a1
a1
L/1
1* *
a L
2
2
= 8 * a 1 * L1 +
Kt Kaynak Dikii
Ke Dikii
a
Normal Kuvvet(N) ve Kesme Kuvveti(Q) nin Birlikte Etkimesi Durumu
Q
N
;w =
; V = 2w + 2w V em
w =
Fw = a * L
Fw
Fw
w , w S V V em ; tahkikine gerek yoktur
Yalnz Eilme Momentinin Etki Etmesi Durumu
M
M *C
em, w
;
em, w
w =
Ww
Iw
2
h a2
Iw
2*a 1 * L13
+ 2 * a 2 * L2 * +
; Ww =
Iw =
h
2 2
12
+ a2
2
em, w =
a2
a1
a1
L1
L/1
a1
L1
L/1
a1
a1
a2
L/2 = L2
106
Moment ve Kesme Kuvvetinin Birlikte Etkimesi Hali
P
M
1
+ 2 + 4 * 2 em, w
2
Q
em, w
w =
a *L
h =
M
Ww
a * L : Gvde kaynak alan

Eilme Momenti (M), Kesme Kuvveti (Q), ve Normal Kuvvetin(N) Ayn Anda Etkimesi
Hali
a2 / L/2
Q
M
N
/
1
a1 / L
L/1
a2
L/2 = L2
Bu tr ilemlerde iki trl tahkik yaplr;
1.
M
N
+
W em
W W FW
M L1/ N
*
+
W em Herhangi bir I I kesitinde
W =
F
Iw 2
2
3
2 * a 1 * L1
h a2
=
+ 2 * a 2 * L2 * +
IW
12
2 2
Q
IW
2 + 2
; W =
; V = ( W
W) W em
WW =
h
FW gvde
+ a2
2
max, w =
107
2.
w =
w em
F w gvde
M
w em
w =
h * F w balk
F w = 2 * a 1 * L1 + 2 * a 2 * L 2/ ; Kaynak dikilerinin toplam alan

F w gvde = 2 * a 1 * L1 ; Gvde kaynak diki alan
F w h = a 2 * L 2/ ; Bir balkdaki kaynak dikiinin alandr.
KAYNAKLI BRLEMLER LE LGL ZML SORULAR

SORUVerilenler: ekilde grlen kt kaynakl birleimde levha kalnlklar t1=14 mm,
t2=12 mm, levha genilii 150 mm, tesir eden kuvvet P=16000 kg malzeme st37 ve ykleme
ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Grekli olan kaynaklar iin, kaynak hesaplarn yapnz.
150.12
P=16000 kg
15 cm
t1=14mm
t2=12 mm
150.14
t1 = 14 mm
t min = 12 mm ; kt kaynakl birleimde kaynak kalnl a = t min = 12 mm
t 2 = 12 mm
L/ = L 2 * a = 150 2 * 12 = 126 mm = 12.60 cm
P
16000
K =
=
= 1070 kg / cm2 K em = 1100 kg / cm2
a * L 12. * 12.60
Levhalar asndan kuvvetin tahkiki
Fnet = L/ * tmin = 15 * 1.2 = 18 cm2
P 16000
=
= 889 kg / cm2 em = 1440 kg / cm2
F
18
108
SORU-2
Verilenler: ekilde grlen kt kaynakl birleimde levha kalnlklar t1=16 mm,
t2=14 mm, levha genilii 200 mm, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Kaynak hesaplarn yaparak birleimin aktarabilecei kuvveti bulunuz.
200.14
P=16000 kg
20 cm
t1=16mm
t2=14 mm
200.16
t1 = 14 mm
t min = 12 mm ; kt kaynakl birleimde kaynak kalnl a = t min = 12 mm
t 2 = 12 mm
L/ = L 2 * a = 150 2 * 12 = 126 mm = 12.60 cm
P
16000
K =
=
= 1070 kg / cm2 K em = 1100 kg / cm2
a * L 12. * 12.60
Fnet = L/ * tmin = 20 * 1.4 = 28 cm2
P
L em = 1440 kg / cm2 P = L em * F = 1440 * 28 = 39200 kg
F
= 26500 kg
Lev =
Pmax
SORU-3
Verilenler: ekilde grlen kt kaynakl birleimde levha kalnlklar t1=8 mm, t2=10
mm, levha genilii 200 mm, tesir eden kuvvet P=15 ton malzeme st37 ve ykleme ekli H
stenenler: Birleimi kaynakl olarak tekil ediniz.
20.10
P=15 ton
20 cm
t1=8mm
t2=10 mm
20.8
t1 = 8 mm
tmin = 8 mm ; kt kaynaklbirleimde kaynak kalnla = tmin = 8 mm
t2 = 10 mm
L/ = L 2 * a = 200 2 * 8 = 184 mm = 18.40 cm
15000
P
K =
=
= 1019 kg / cm2 K em = 1100 kg / cm2
.
*
.
08
18
40
*
a
L

Fnet = L/ * tmin = 20 * 08
. = 16 cm2
P 15000
=
= 937.50 kg / cm2 em = 1440 kg / cm2
F
16
109
SORU-4
Verilenler: Aadaki ekilde grlen kt ve ke kaynakl birleimde P= 80 ton,
profil IP200, besleme levhas kalnl t1=10 mm olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli kaynak tahkiklerini yapnz.
16 mm
P=80 ton
120 mm
10 mm
t=10 mm
L1=250 mm
ke kayna i in:
Se ilen
a min = 3 mm

a = 7 mm
a max = 0.7 * t min = 0.7 * 10 = 7 mm
L1 = L1 2 * a = 250 2 * 7 = 236 cm
Fke = 8 * a * L1 = 8 * 0.7 * 23.60 = 132.16 cm2
kt kaynak i in:
a = t min = 10 mm ; Fkt = a * L1 = 10
. * ( 12.0 2 * 10
. ) = 10 cm2
P
80000
=
=
= 1051 kg / cm2 k em = 1100 kg / cm2
1
1
* F + Fkt
* ( 132.16) + ( 10)
2 ke
2
SORU-5
Verilenler: Aada ekilde grld gibi bir I300 kirii bir kolona ankastre olarak
birletirilecektir. Birleimde oluan moment M=230 tcm, kesme kuvveti T=6.5 ton olarak
verilmektedir.
5-125
a=5 mm
5-125
a=5 mm
a=5 mm
5-125
stenenler: Gerekli kaynak tahkikleri yapnz
FGvde = 2 * a L/ 2 * a = 2 * 0.5 * 22.50 4 * 0.5 * 0.5 = 2150

. cm
I X kaynak =
2
1150
2 * 0.5 * ( 2150
. )3
. * 0.53
30 + 0.5
+ 2 * 0.5 * (12.50 2 * 0.5) *

+ 2 *
2
12
12
110
I X kaynak = 3503 cm 4
I X kaynak
3503
Wkaynak =
=
= 226 cm 3
h kaynak
15 + 0.5
2
T
kaynak =
6500
= 302.32 kg / cm 2 em kaynak = 900 kg / cm 2
.
2150
FGvde kaynak
M
230
kaynak =
.
=
= 1020
t / cm 2
Wkaynak 226
1
1
2
2
h = * kaynak + ( k ) + 4 * ( k ) = * 1020 + (1020) 2 + 4 * ( 302.32) 2 = 1100 kg / cm 2 em
2
2
SORU-6
Verilenler: ekilde grlen birleimde P=525 KN, ykleme ekli H olarak
verilmektedir.
stenenler: ubuk kesitini seerek gerekli kaynak boylarn hesaplaynz.
P
525
=
= 36.458 cm 2
em 14.40
36.458
= b * t = 36.458 b =
.
12
FG =
P
FLz
Se ilen
L
12
mm
10 mm
b Lz = 37.50 cm
b = 32 cm
Kesit 320 * 12
b-) Kaynak dikileri iin

se ilen
a min = 3 mm

a = 5 mm
a max = 0.7 * t min = 0.7 * 10 = 7 mm
kaynak =
P
P
525
em kaynak L =
=
= 47.72 cm
em kay * a 2 * 0.5 * 11
a * L
15 * a = 15 * 0.5 = 7.50 cm L = 47.72 cm 100 * a = 100 * 0.5 = 50 cm

olduundan kaynak boyutlar uygundur.
111
SORU-7
Verilenler: ekilde 2L80.80.8 lik kebentten tekil edilmi olan ekme ubuuna P=26.40
tonluk bir kuvvet etki etmektedir. Ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: ekme ubuunu besleme levhasna kaynakl olarak tekil ediniz.
a1, L1/
a1
a1
P1
80 mm
P=26.40 ton
ex=22.60
P2
a2, L2/
a2
a2
80 mm
80 mm
12 mm
tablodan
2L80.80.8 e = 2.26 cm
P = P1 + P2 = 26.40 ton P1 = 26.40 P2
M T.E = P1 * (8 2.26) = P2 * 2.26 P2 = 7.458 ton ; P1 = 18.942 ton
se ilen
a min = 3 mm
a1 = a 2 = 5 mm
a max = 0.7 * t min = 0.7 * 8 = 5.6 mm
kaynak boylarnn hesab
P
kaynak =
( a * L) kay em
L=
P
kay em * ( a )
olmal
L1 =
18.942
P1
= 21 cm L/1 = L1 + 2 * a1 = 21 + 2 * 0.5 = 22 cm
=
2 * a1 * kay em 2 * 0.5 * 0.9
L2 =
7.458
P2
=
= 8.29 cm L/2 = L2 + 2 * a 2 = 8.29 + 2 * 0.5 = 9.29 cm
2 * a 2 * kay em 2 * 0.5 * 0.9
15 * a L 100 * a 15 * 0.5 = 7.5 cm L1 = 22 cm, L2 = 9.29 cm 100 * 0.5 = 50 cm

Not : a2 kaynak kalnl hesabnda istenirse tmin=12 mm alnp ona gre ayr bir kaynak
kalnl hesaplanarak kullanlabilir.
SORU-8
112
Verilenler: ekilde 2L150.75.9 kesitli bir kafes ubuunun ke dikilerle 16 mm

kalnlndaki bir besleme levhasna birletirilmesi istenmektedir. Birleime etki eden eksenel
yk P=560 KN, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: ekme ubuunu besleme levhasna birleimini ke kaynak dikilerini
kullanarak yapnz.
a1, L1/
a1
a1
P1
P=560 KN
150 mm
ex=52.80
P2
a2, L2
97.20 mm
ex=52.80 mm
a2
a2
150mm
150mm
16 mm
tablodan
2L80.80.8 e = 2.26 cm
P = P1 + P2 = 26.40 ton P1 = 26.40 P2
M T.E = P1 * ( 8 2.26) = P2 * 2.26 P2 = 7.458 ton ; P1 = 18.942 ton
se ilen
a min = 3 mm

a1 = a 2 = 5 mm
a max = 0.7 * t min = 0.7 * 8 = 5.6 mm
kaynak boylarnn hesab
P
kaynak =
( a * L) kay em
L=
P
kay em * ( a )
olmal
L1 =
18.942
P1
= 21 cm L/1 = L1 + 2 * a1 = 21 + 2 * 0.5 = 22 cm
=
*
*
*
.
*
.
9
2 a1 kay em 2 0 5 0
L2 =
7.458
P2
=
= 8.29 cm L/2 = L2 + 2 * a 2 = 8.29 + 2 * 0.5 = 9.29 cm
2 * a 2 * kay em 2 * 0.5 * 0.9
15 * a L 100 * a 15 * 0.5 = 7.5 cm L1 = 22 cm, L2 = 9.29 cm 100 * 0.5 = 50 cm
SORU-9
113
Verilenler: ekilde eit kollu kebentten tekil edilmi olan bir ekme ubuunun t=12 mm
kalnlndaki besleme levhasna birletirilmesi istenmektedir. Birleime etki eden eksenel
yk P=47 ton, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: ekme ubuunu besleme levhasna birleimini ke kaynak dikilerini
kullanarak yapnz.
a1
a1, L1
a1
2.58 cm
a3, L3/
P=47 ton
6.42 cm
a2
a2
a2, L2
L2/=140 mm
10
10
12
P
P
47
seilen
em Fgerekli =
=
= 32.64 cm 2
2 L90.90.10
em 144
.
F
tablodan
{F1 = 17.10 cm
malzeme =
2 L90.90.10
Kaynak tahkiklerinin yaplmas

Aln kaynann boyutlandrlmas:
amin = 3 mm
amax = 0.7 * tmin
se ilen
a1 = a2 = a3 = 6 mm
= 0.7 * 10 = 7 mm
L3/ = L3 = 90 mm
L2 = L/2 a2 = 140 6 = 134 mm
kaynaklarn tarafsz eksene gre momentini alrsak;
T .E
=0
2.58
6.42
= 2 * a2 * L2 + 2 * ( 6.42 * a2 ) *
2
2
( 0.6 * L1 * 2.58) + ( 2.58 * 0.6) * 2.258 = (13.40 * 0.6 * 6.42) + ( 0.6 * 6.42) * 6.242
2 * a1 * L1 * e + 2 * ( 2.58 * a3 ) *
se ilen
. cm L1/ = 41 cm L1 = 41 0.6 = 40.40 cm

L1 = 39.50 cm L/1 = 39.50 + 0.6 = 401
15 * a1 = 15 * 0.6 = 9.0 cm L1 = 40.40 cm 100 * a1 = 100 * 0.60 = 60 cm uygundur.
= 2 * ( a1 * L1 + a2 * L2 + a3 * L3 ) = 2 * ( 0.6 * 40.40 + 0.6 * 13.40 + 0.6 * 9.0) = 75.36 cm2
kaynak =
P
47
=
= 0.623 t / cm2 em kaynak = 11
. t / cm2
Fkaynak 75.36
kaynak
SORU-10
114
Verilenler: Aadaki ekilde grlen kt ve ke kaynakl birleimde P= 40 ton, profil

IP120, besleme levhas kalnl t1=12 mm olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli kaynak tahkiklerini yapnz.
tb=11 mm
L1/=74 mm
L2/
P=40 ton
s=6.5 mm
a2
tb=11 mm
a2
a2
a2
a2
a2
12 mm
a2
a2
kaynak kalnlklarnn hesab;

Kt kaynak kalnlnn hesab
a kt = a 1 = t min = s = 6.5 mm
/
/
L kt = L1 = h 2 * c = 74 mm (olarak verilmitir )
. = 3.96 cm 2
Fkt = a kt * L kt = 0.65 * 610
L kt = L1 kt 2 * a kt = 74 2 * 6.5 = 61 mm = 610
. cm
ke kaynak kalnlnn hesab
a min = 3 mm
a max = 0.7 * t min = 0.7 * 11 = 7.7 mm Fke = 8 * a 2 * L 2 = 8 * 0.75 * L 2 = 6 * L 2

a 2 seilen = 7.5 mm
1
1
Fkaynak = Fkt + * Fke = 3.96 + * (6 * L 2 ) = 3.96 + 3 * L 2
2
2
kaynak =
kaynak
P
P
40
kaynak em Fkaynak =
=
= 36.37 cm2
.
kay em 11
Fkaynak
= 3.96 + 3 * L2 = 36.37 cm2 L2 = 10.80 cm = 108 mm
15 * a2 = 15 * 7.5 = 112.50 mm L2 = 108 mm kaynak uzunlu u artrlr
L2 se ilen = 113 mm L/2 = L2 + 2 * a2 = 113 + 2 * 7.5 = 128 mm

SORU-11
Verilenler: Aada ekilde grld gibi bir IPE300 kirii bir kolona ankastre olarak
birletirilecektir. Birleimde oluan moment M=5 tm, kesme kuvveti T=15 ton malzeme st37
ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli kaynak tahkikleri yapnz
.
115
a=9 m m
L 2 /= 1 8 0 m m
5 -3 3 0
a=5 m m
L 1 /= 3 3 0 m m
a=9 m m
L 2 /= 1 8 0 m m
9 -1 8 0
9 -1 8 0
Gvde kaynaklar iin
a 1 = 5 mm
2
/
L1 = 330 mm
F1 = 2 * a 1 * L1 = 2 * 0.5 * 32 = 32 cm
L1 = L/1 2 * a 1 = 330 2 * 5 = 320 mm
Aln kaynaklar iin
Xkay
a 2 = 9 mm
L/2 = 180 cm
Ymax=20.9 cm
d=20.45
L 2 = L/2 2 * a 2 = 180 2 * 9
h/2=20 cm
L 2 = 162 mm
X
Faln = 2 * a 2 * L 2 = 2 * 0.9 * 16.20
h/2=20 cm
Faln = 29.16 cm 2
20.9
Xkay
X-X Eksenine gre kaynak atalet momentinin hesab
a 2 * L32
a 1 * L31
2
I kaynak = 2 *
+ 2 * ( L 2 * a 2 ) * d + 2 * 12
12
3
16.20 * ( 0.9)
0.5 * ( 32) 3
2
I kaynak = 2 *
+ 2 * (16.20 * 0.9) * ( 20.45) + 2 *
. cm 4
= 1492550
12
12
I kaynak 1492550
.
Wkaynak =
=
= 714 cm 3
Ymax
20.90
Gerilme tahkikleri:
Birleime etki eden kesme kuvveti ke kaynaklar tarafndan karlanr.
T 15
=
= 0.469 t / cm 2 kay em = 11
. t / cm 2
F 32
M
500
=
= 0.700 t / cm 2 kay em = 11
kaynak =
. t / cm 2
Wkaynak 714
2
2 1
1
h = * kaynak + kay + 4 * kay = * 0.70 + ( 0.70) 2 + 4 * ( 0.469) 2 = 0.935 t / cm 2
2
2
2
2
h = 0.935 t / cm kay em = 11
. t / cm
kaynak =
( )
birleim uygundur.
116
117
2 GR
lkemiz son on ylda birok deprem yaam, binlerce vatandamz hayatn kaybetmitir,
binlercesi de yaralanmtr. Depremlerde lke ekonomisi byk zararlara uramtr.
Usullerine gre yaplmayan bir ok betonarme yap yklm ya da hasar grmtr.
Depreme dayankl yap tasarm asndan elik yaplar olduka ideal zmler vermektedir.
Baz yaplarn da elik konstrksiyon olarak projelendirilmesi ve yaplmas kanlmaz
olmaktadr.
Avrupa ve ABDde ok yaygn olarak kullanlan elik yaplar lkemizde hak ettii yere bir
trl gelememitir. Proje brolarmzda genelde yaplar betonarme olarak tasarlanmakta ve
hesaplanmaktadr. Bunun en nemli nedeninin, niversitelerimizde elik yaplara zendirici
eitim ve retimin sunulamamasdr. Dier taraftan, gen meslektalarmz piyasada
projecilik yaparken ok nadir elik yap ile karlamaktadrlar. nk, ondan nce yapnn
mimarisini hazrlayan mimarlk brosu yapy betonarme olarak dnmektedir.
Bugn ne yazk ki piyasada, elik yaplarn ekonomik olmad gibi yanl bir kanat hakimdir.
naat Mhendisi meslektalarmz tarafndan elik yap projeleri hazrlanmaktadr. Baz
durumlarda, projelerdeki gerek yetersiz plan ve detaylar nedeniyle gerekse uygulanmas
mmkn olmayan kesitler nedeniyle uygulamac zor durumda kalmaktadr. Bu durumda da
souk demirci ustalar kontrol ele almakta ve naat Mhendisinin hazrlam olduu elik
yap projesine bir formalite olarak baklmaktadr. Yap sahibi, ustann kontrolne girerek iini
yaptrmaktadr. Bunun sonucu olarak da gvensiz ve bazen de ekonomik olmayan elik
yaplar ortaya kmaktadr. Bu konuda niversitelerimize, naat Mhendisleri Odamza ve
elik Yap Firmalarna ok i dmektedir.
Her naat Mhendisi elik yap projesi hazrlayabilir.Meslee yeni balayan naat
Mhendislerinin, elik yaplarn hesap ve projelendirilmesinde gerekli bilgi ve deneyimi olan
naat Mhendislerinden yararlanmalarnda fayda vardr. Ayrca eitli eitim etkinlikleri ile
de bilgi ve tecrbeler artrlabilecektir.
Bugn yaplar boyutlu olarak modelleme imkan sunan, tanmlanan en elverisiz ykleme
durumlar altnda kesit hesaplarn yaparak sonular veren yazmllar da mevcuttur. Yapnn
uygulanmas iin gerekli olan izimlerin bilgisayar ortamnda en ince ayrntsna kadar
hazrlanmas da mmkndr. elik yap projelerinde gerekli olan kalite standardnn
yakalanmas hem elik yaplarn yaygnlamasn salayacaktr hem de bu sektrde hakim
olan souk demirci ustas zihniyetinin ortadan kalkmasna katk koyacaktr. naat
Mhendisince hazrlanan projelerin sahibi ve savunucusu yine inaat mhendisi olmaldr.
Sektrde bir boluk olumamaldr. Bu proje zaten formalitedir, yerinde ustaya; baka bir
sistem uygulatlacak dncesi ok yanltr.
Bu almada, elik yap elemannn boyutlandrlmasnda takip edilecek olan aamalar ele
alnm ve rneklenmitir. Kullanlan formlasyonlar rnekler ile aklanmtr.
118
BR ELK YAPI PROJES VE HESAPLARINDA

BULUNMASI GEREKEN HUSUSLAR
elik tayc sistemlerin hesaplar; Afet blgelerinde yaplacak yaplar hakkndaki

ynetmelik hkmlerine, TS-498de ngrlen dier ykler, emniyet gerilmeleri yntemine
ilikin TS-648 ve TS-3357 veya tama gc yntemine ilikin TS-4561deki kurallara gre
yaplacaktr. Bunlarn dnda gelimi teknoloji ve yntemlere uygun olarak ulusal ve/veya
uluslararas standartlar vb. herhangi bir mevzuata gre hesaplar yaplm ise, proje mellifince
durum ayrca rapor edilmelidir. Hesaplarda aada alt balklar halinde verilen aamalar ak
bir ekilde verilmelidir.
3.1 MALZEME TR
elik yapda kullanlacak olan malzemelerin teknik zellikleri hesaplar blmnde
belirtilmelidir. Ana tayc sistem, dmlerde kullanlan levha ve birleim elemanlarnn
teknik zellikleri belirtilmelidir.
3.2 TAIYICI SSTEM EMASI
Hesaplar blmnde, yapy oluturan elemanlar (kolon, kiri vb.) ematik olarak
gsterilmelidir.
3.3 YK ANALZ
Yapnn mr boyunca etkimesi muhtemel ykler hesaplarda gsterilmelidir. Kullanlan
malzemelerin(tayc elemanlar, kaplamalar, blcler, asma tavanlar vb.) teknik
zelliklerine gre z arlk (l) ykleri hesaplarda verilmelidir. Kat demelerindeki
hareketli ykler ve atdaki kar yk ilgili artname/standartlara gre hesaplanmaldr.
Yapnn bulunduu konuma gre rzgar etkisinin nasl alnd gsterilmelidir. Yapnn hangi
deprem blgesinde yer ald belirtilmeli ve ynetmelikte ngrlen deprem etkilerinin ne
ekilde dikkate alnaca belirtilmelidir. z arlklar ve Dier sabit ykler, Hareketli
Ykler, Rzgar Ykleri, Deprem Yk, Balklar altnda verilen yk analizleri hesaplar
dosyasnda yer almaldr. Baz programlarda, istenmesi halinde tayc sistemin ve
tanmlanan blc duvar ve demelerin z arlklar program tarafndan dikkate
alnabilmektedir. Bu tr programlarn kullanlmas halinde, ayrca elemann z arl iin
varsaylan bir yk deeri ayrca dikkate alnmamaldr.
3.4 YKLER ALTINDA OLUAN KEST TESRLER VE DEFORMASYONLARIN BELRLENMES
Yapnn tayc sistemine etki eden ykler ematik/grafik olarak ayr ayr gsterilmelidir: Bu
yklerin etkimesi halinde elemanlarda meydana gelecek olan kesit tesirleri ve deformasyonlar
hesaplanmaldr. rnein bir kafes sistemde, elemanlarda oluan eksenel kuvvetler basn ve
ekme olarak her ykleme iin ayr ayr belirlenmelidir. Bir ereve sistemde her ykleme
iin eksenel kuvvetler, eilme momentleri(Mx, My) ve kesme kuvvetleri hesaplanmaldr.
Tayc sistemi meydana getiren elemanlarda, elverisiz durum iin sehim ve yatay telenme
kontrolleri yaplmadr. Betonarme binalarda olduu gibi elik yaplarda da greli kat
telenmelerinin snrlandrlmas sz konusudur. zellikle ok katl yaplarda greli kat
telenmeleri kontrol edilmelidir.
3.5 KEST HESAPLARI N YK KOMBNEZONLARI
Tayc sistem elemanlarnn boyutlandrlmasnda kullanlacak olan en elverisiz ykleme
durumlar belirtilmelidir.
119
z arlk+Hareketli Ykler
z arlk+Hareketli Ykler+Rzgar etkisi
z alk+Hareketli Ykler+Deprem etkisi
gibi kombinezonlar tanmlanmaldr. Boyutlandrmaya esas alnacak olan kombinezonlar iin,
elemanlarda meydana gelecek kesit tesirleri ematik / grafik olarak gsterilmelidir
3.5.1 Kesit Hesaplar

Tayc sistemi meydana getiren her elemann kesit zellikleri verilmelidir. Elemann kesit
zellikleri ile etkimesi muhtemel ykler dikkate alnarak tahkikler yaplmal (TS 648) ve
sonular verilmelidir. Kesitler gvenli olduu kadar ekonomik ve piyasa koullarna uygun
olmaldr. Kesitler ar byk ve piyasa artlarnda uygulanmas mmkn olmayacak ekilde
seilmemelidir. Yen bir kesit imal edilecek ise bunun iin imalat detay verilmelidir.
3.6 BRLEM ELEMANLARI
elik yaplarda; elemanlarn dmlere balants ve eklenmesi ile ilgili hesap ve detaylar da
projede gsterilmelidir. Seilen birleim aracna gre, birleim hesaplar verilmelidir Birleim
elemanlar iin ilgili standart ve ynetmeliklerde ngrlen hususlara dikkat edilmelidir.
elik st yapnn betonarme alt yapya balantsnn ne ekilde yaplaca hesap ve detaylar
halinde verilmelidir. elik kolonlar, kiriler ve aklardaki eklere ait hesaplar verilmelidir.
Sistemde aklar arasnda gergi ubuklar varsa bununla ilgili detay ve hesaplar verilmelidir.
3.7 PLAN VE DETAYLAR
elik yapnn yerinde uygulanabilmesi iin gerekli olan her trl izim verilmelidir. Plan ve
kesitlerde her elemann gsterilmesi gerekir. Birleim elemanlar (kaynak, bulon) detaylarda
gsterilmelidir. rnein bir dmde hangi elemanlarn, hangi tr birleim arac ve ilave ek
elemanlar kullanlarak birleecei plan ve detaylar halinde verilmelidir. Bir detay birden
fazla dmde uygulanacaksa bu durum ak bir ekilde ifade edilmelidir.Bir elik yap
projesinde, asgari aadaki izim ve detaylar yer almaldr.
Kolon aplikasyon plan, kolon-temel balant detaylar (ankraj plakalar, ankraj

bulonlar yerleimi) verilmelidir. : 1/50, (1/100) 1/25 ,1/5
Her farkl kat/at iin planlar ayr ayr paftalarda verilmelidir.izimlerde her eleman
iin isimlendirme (poz numaras) yer almaldr. :1/50 1/100
elik ereve/Kafes kiri kesit-ve grnleri izilmelidir. :1/25,...
Farkl olan btn birleim yerleri iin,dm detaylar verilmelidir. :1/5,1/2
Sistemdeki yatay ve dey stabilite elemanlarnn yerleri ve konumlar plan ve
grnlerle gsterilmelidir. Bunlarn sistem ve birbirleriyle olan birleim detaylar
verilmelidir. :1/5
elik kolon, kiri ve aklara ait ek yeri detaylar verilmelidir. :1/5
Ek levhalarnn boyutlar verilmelidir.
at makaslarndaki birden fazla elemandan oluan ubuklarn birbirleriyle balanma
yerleri belirtilmeli ve balant yeri detaylar verilmelidir.
120
4 ELK YAPI ELEMANLARINDA GERLME KONTROL

Bir yapnn gvenli olduunun ortaya konulmas iin her elemann, tama kapasitesi ve
deformasyon bakmndan, belirlenen kesit tesirleri (kesme kuvveti, eilme momentleri,
burulma momenti, eksenel kuvvet) altnda, ngrlen artlar saladnn ortaya konulmas
gerekir.
elik yap elemana etkimesi muhtemel kesit tesirleri ve en kesiti ekil 1 de verilmitir.
z
p
M
Uzay ereve ubuu
p
M
p
x
Uzay ereve ubuu:Uzay ereve

ubuu xyz eksen takmnda, herhangi bir
konumda olabilir. ubuun her uunda,
eksen dorultularnda kuvvetler ve eksen
y etrafnda momentler olmak zere toplam
6 adet u kuvveti vardr. Kuvvet ve
momentleri pozitif ynleri sa el kuralna
gre belirlenmektedir.
N, P Eksenel Kuvvet, Mx (M33) X eilme momenti, Myy (M22) y eilme momenti

Kesme kuvveti, Burulma Momenti
ekil 1 elik yap eleman ve u kuvvetleri
TS 648 de verilen ifadeler kullanlarak; Eksenel kuvvet ve eilme momenti etkilerinin gerek
yaln gerekse birlikte etkimesi durumunda, elik yap elemannda gerilme kontrolnn
yaplmas mmkndr.
121
Eksenel basn ve eilme etkisindeki bir ubukta, burkulmal ve burkulmasz durum iin
gerilme kontrol yaplmaldr Burkulmal ve burkulmasz eilme durumunda gerilme tahkiki
iin u iki artn birlikte salanmas gerekmektedir
a) Burkulmal Eilme Gerilmesi Tahkiki
C my by
C mx bx
1, 0
+
1 eb . Bx
1 eb . By
e 'x
e ' y
eb
+
bem
b) Burkulmasz Gerilme tahkiki
by
eb
+ bx +
1,0
0 ,6 a Bx By
Eer;
eb
0,15 ise yalnzca aada verilen artn salanmas yeterlidir.
bem
eb bx by
+
+
1,0
bem Bx By
Gerilme tahkiki iin verilen formllerdeki indisler ve aklamalar aadaki tablolarda

grlmektedir. Bu tahkiklerde ncelikle elemann kesit zellikleri ve mesnet artlarna gre
basn emniyet gerilmesi ve yanal burkulma emniyet gerilmesi deerlerinin belirlenmesi
gerekmektedir.
Tablo 1 elik Yap Eleman ile ilgili Byklkler ve Aklamalar
E
Elastisite Modl (kgf/cm2)
L
ubuun Boyu (cm)
S
Basn Balnda dnmeye ve yanal deplasmana kar mesnetleri arasndaki mesafe
(cm),
K
Burkulma boyu katsays
A
En kesit Alan (cm2)
Fb
Basn Bal En kesit Alan (cm2)
D
Balklar aras dtan da mesafe(cm)
Wx
XX iin Mukavemet momenti(cm3)
Wy
YY iin Mukavemet Momenti (cm3)
Ix
XX iin Atalet momenti(cm4)
Iy
YY iin Atalet Momenti (cm4)
ixx
XX iin atalet yarap(cm)
ixx
YY iin atalet yarap(cm)
Tablo 2 Kesit tesirleri
N
Eksenel Kuvvet (kgf)(t)
Mx
XX iin eilme momenti(tcm)
My
YY iin eilme momenti(tcm)
122
Tablo 3 Eksenel Basn Yk tayan elemanda narinlikler ve basn emniyet gerilmesi
p =
2 2
6438,4
, Plastik Narinlik Snr (eksenel basn durumu)
l by
l bx
yy =
xx =
iy
ix
Eksenel basn durumunda; Narinlik katsays;

,
Basn emniyet gerilmesinin hesabnda kullanlan gvenlik katsays
n= 1,67
<20,
n = 1,5 +
0,2
p
p
n=2,5
P;20,
P
bem Yalnz basn kuvveti altnda msaade edilebilecek basn emniyet gerilmesi, (t/cm2),
kgf/cm2

1
1 *
2 p a

bem =
n
Tablo 4 Akma gerilmesi ve dier gerilme sabitleri

Malzemenin Akma gerilmesi (t/cm2), kgf/cm2
a
e x
e y
ex =
8290000
ex =
8290000
xx 2
yy 2
Tablo 5 Yanal Burkulma narinlii ve Yanal burkulmada basn bal emniyet gerilmesi
Hesab
Bx Yalnz Mx eilme momenti etkisi altnda msaade edilebilecek basn eilme gerilmesi,
(t/cm2), kgf/cm2
By Yalnz My eilme momenti etkisi altnda msaade edilebilecek basn eilme gerilmesi,
(t/cm2), kgf/cm2
Cb
M
M
Cb = 1,75 + 1,05( 1 ) + 0,3( 1 ) 2 2,3 , bir katsay
M2
M2
M1 ubuun iki ucundaki eilme momentlerinden kk olan
M2 ubuun iki ucundaki eilme momentlerinden byk olan
cr
=
Yanal Burkulma Narinlik katsays;,
cr =
Yanal burkulma kritik narinlik
s
iy
30000000 C b
123
Tablo 6 Kesit tesirleri ve yalnz etkimeleri durumunda oluacak gerilmeler

N
eb
A ,Yalnz eksenel basn kuvveti etkisi altnda hesaplanan gerilme (t/cm2)
Mx
bx
W x ,Yalnz Mx (M33) eilme momenti etkimesi hesaplanan gerilme (t/cm2)
by
My
Wy
, Yalnz My (M22) eilme momenti etkimesi hesaplanan gerilme (t/cm2)
Tablo 7 Yatay telenme nlenme ile ilgili katsay

Cmx X yn iin u momentlerini, aklk momentlerini ve yanal desteklemeyi gz nne
alan bir katsay
Cmy y yn iin U momentlerini, aklk momentlerini ve yanal desteklemeyi gz nne
alan bir katsay
4.1
BURKULMA EMNYET GERLMES
elik yap elemanlar kesit zellikleri bakmndan narin elemanlardr. Elemanlarn dizaynnda
stabilite tahkiklerine dikkat edilmelidir. Eksenle basn yk tayan bir elemann basn
emniyet gerilmesi narinlik oranna bal deimektedir. Bu nedenle elemanlarn narinlik
oranlarna bal olarak basn emniyet gerilmesi belirlenir.
Eksenel basnca maruz her eleman iin basn emniyet gerilmesi hesaplanmaldr.
x ve y, burkulmann oluabilecei asal eksenler olmak zere; elemann burkulma boyu;
l bx = K . L
l
by
= K .L
eklinde hesaplanr. Buradaki burkulma boyu katsays olan K, L uzunluundaki elemann yer
ald erevenin yatay telenme yapp yapmad ve eleman ularndaki dm Rijitlik
oranlarna bal olarak hesaplanmaktadr. Bunun iin katsaylar gelitirilmitir.
124
ekil 2 Kolon ve Kiri Birleimi

Tablo 8 Burkulma boyu Katsays hesab
I
Burkulma boyu hesabnda kullanlan kat say
c
G=
Ic
Sc
Ig
Sg
Sc
Ig
Eer kolon temele rijit olarak balysa o noktada hesap yaplmakszn G=1,0
alnr. Kolon temele srtnmesiz tamamyla dnebilir bir mafsalla bal ise
G=10,0 alnmaldr (TS648)
Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm ve burkulma boyunun
hesaplanaca dzlemdeki kolonlarn atalet moment i.
Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm kolon boyu.
Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm kiri atalet
Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm Kiri boyu.
125
ekil 3 Burkulma boyu hesab iin kullanlan Nomogram (TS 648)

ubuun baland A ve B dmlerindeki GA ve GB katsaylar hesaplanarak verilen
nomogramdan burkulma boyu katsays K okunarak ubuun x ve y iin burkulma boyu
hesaplanabilir.
Burkulma emniyet gerilmesi
Plastik narinlik snr,
p =
2 E 2
6438,4
ile hesaplanr
xx =
l by
l bx
=
yy
iy
ix ,
X ve y asal eksenleri iin narinlikler hesaplanarak byk olan narinlik olmak zere,
20
20p
bem = em
2

1
1
2 p

bem
n
126
bem
2
=
5
E 2
veya
bem =
8290000
xx 2
n = Emniyet katsays tablo 1de verilmitir.

4.2
YANAL BURKULMA EMNYET GERLMES
Eksenel simetrisi olan ve gvde ynnde yklenen kirilerde ve byk asal eksenine gre
yklenen U kirilerde basn emniyet gerilmesi daha kesin hesap yntemleriyle
belirlenmedii mddete aadaki formllerden elde edilen gerilmelerden by olarak
seilir. Yalnz bu deer 0,6a deerini aamaz.
S
iy
cr =
30000000 C b
olmak zere
a . 2
2
=
[
] a 0 ,6 a
cr ise ; B
3 90000000 C b
cr
ise
B =
10000000 .C b
S
( )2
iy
ile hesaplanr.
S: Kiriin basn balnda dnmeye ve yanal deplasmana kar mesnetleri arasndaki
mesafe(cm)
y: Basn bal ve gvdenin basn blgesinin 1/3 nn gvde eksenine gre atalet
yarap.(cm)
Eer basn bal dolu ve yaklak olarak dikdrtgen en kesite sahip ve alan ekme bal
alanndan daha kk deilse;
127
B =
840000.C b
s.d
Fb
ifadesi kullanlr. Bulunan deerlerden byk olan alnr.

Momentlerin oran M1/M2 , eer M1 ve M2 ayn iarete sahipse(iki ynl eilme) pozitif ayr
iarete sahipse (tek ynl eilme) negatiftir. ki u nokta arasnda bir yerdeki Moment u
momentlerinden fazla ise Cb =1 olarak alnr.
Dier eksendeki Yanal burkulma dikkate alndnda izin verilebilecek gerilme snr olarak
By
= 0 .6 *
alnr. Kompakt I kesitlerde bu deer;
By
= 0 . 75 *
olur.
Borularda ev kutu kesitlerde
Bx
By
= 0 .6 *
Deeri kullanlabilir. Dolu gvdeli yapay kesitlerde, en kesit zelliklerine gre dier
burkulma tahkikleri de yaplmaldr.
5
ELK YAPI ANALZ VE GERLME KONTROL LE LGL UYGULAMA
Bu Blmde, 3. blmde verilen formlasyon bir saysal rnek zerin uygulanacaktr. X ve Y

ynnde 600 cm aklkl kirilerin oturduu boyutlu tek katl ereve elik olarak
tasarlanmaktadr. Kiri yayl ykleri 1t/m dir (Eleman z arl dahil). Kiriler IPE270,
kolonlar IPE300A olarak n grlmtr.
128
ekil 4 elik ereve Tayc sistem ve ykleme

elik ereve SAP2000 ile modellenerek analiz edilmi ve kesit tesirleri (Mx,My, N)
bulunmutur.
ekil 5 elik erevede Eksenel Kuvvet Diyagram
129
ekil 6 elik erevede Mx eilme moment diyagram
ekil 7 elik erevede (Dzlem)Mx Moment Diyagram
130
ekil 8 elik erevede Ayn erevede My eilme Moment Diyagram

STENENLER
Malzeme St 37 ve Ykleme EY olduuna gre;
S1 kolonu iin.
a1) Burkulma boyunu , a2) Basn emniyet gerilmesini , a3) Yanal destek sadece mesnetlerde
ve dmlerde olduuna gre yanal burkulma tahkiki yaparak eilmede basn emniyet
gerilmesini hesaplayalm, a4) TS 648 e gre gerekli tahkikleri yapalm.
K1 kirii iin.
b1) Yanal desteklerin sadece dmlerde olmas durumunda eilmede basn
emniyet gerilmesini, b2) TS648 e gre gerekli tahkikleri, b3) Kirite sehim kontroln
yapalm.
nce ngrlen kesitler iin kesit zelliklerini tablodan alalm
IPE 300-A(S1)
IPE 270(K1,K2)
A=46,5 cm2
Ixx = 7173 cm4
Iyy = 519 cm4
wx = 483,030 cm3
wy= 69,2 cm3
ix = 12,42 cm
iy = 3,341 cm
L = 300 cm
A =45,9 cm2
Ixx = 5790 cm4
Iyy = 420 cm4
wx = 428,887 cm3
wy = 62,222 cm3
ix = 11,231 cm
iy = 3,025 cm
L = 600 cm
Kolon Hesab
a1) Burkulma boylarnn hesab
xx iin burkulma boyu
131

GB =
Ic
Sc
Ig
Sg
7173
G B = 300 = 2,47
5790
600
l bx = k .L
l bx = 1 , 501 . 300 = 450 cm
yy iin burkulma boyu
GB =
Ic
Sc
Ig
Sg
519
G B = 300 = 0,18
5790
600
l by = 1 ,182 . 300 = 354 , 6 cm
ekil 9 Burkulma boyu katsays K iin Nomoramn kullanm

a2) Burkulma emniyet gerilmesinin hesab
p =
xx =
2 E 2
6438,4
6438,4
2400
= 131,42
l bx
450
=
= 36,23
ix 12,42
Eksenel basnca alan ubuun narinlii p den az ise (p) basn emniyet gerilmesi:
n = 1,5 + xx 0 , 2 xx
p
p
36
,
23
36
,
23
= 1,5 +
0,2
= 1,82
127
,
9
127
,
9
olmak zere,
132
xx
1 36,232
1
1 *
2 p a 1 2 127,9 * 2.4

bem =
=
= 1,19
n
1,82
yy =
l by
iy
354 ,6
= 106 ,1
3,341
n = 1,5 + yy 0 , 2 yy
p
p
bem
t / cm2 dir.
106
,
1
106
,
1
= 1,5
0,2
= 2 ,35
127
,
9
127
,
9
yy
1
1
*
2 p a

=
=
n
1 106,1 2
1
* 2.4
2 127,9
= 0,70
2,35
t / cm 2
S1 kolonu basn emniyet gerilmesi 0.70 t/cm2 dir.

a3) Yanal burkulma tahkiki ve eilmede basn emniyet gerilmesini hesaplaynz
133
Gvde ykseklii;
29 , 7 2 . 0 , 92 = 27 , 86
0,92.153 4,64.0,613
+
= 258,8cm 4
12
12
2
Yanal burkulma en kesit alan FY = 15,092 + 4,64.0,61 = 16,63cm
Yanal burkulma atalet momenti; I Y =
258,8
= 3,94cm
16,63
S
300
=
= 76,1
Yanal burkulma narinlik katsays; =
i y 3,94
Yanal burkulma atalet yarap; i y =
M1
M
+ 0,3 1 2,3
Yanal burkulma katsays; Cb = 1,75 + 1,05
M2
M2
2
108,5
108,5
Cb = 1,75 + 1,05
= 2,25 2,3
+ 0,3
244
,
94
244
,
94
ekil 10 M1/M2 nin iareti

Yanal
cr =
burkulmada
30000000 C b
elastik
snr;
30000000 . 2 , 25
= 167 , 7
2400
134
cr ; 76,1 167,7
B
2
a 2
=[
] * a 0 ,6 a
3 90000000 * C b
2
3
B =[
B =
2400 .76 ,12

]. 2400 = 1435 ,3 1440 L kgf / cm 2
90000000 * 2 , 25
840000 * C b
s*d
Fb
840000 . 2 , 25
= 2927 , 27 L kgf / cm 2
300 . 29 , 7
13 ,8
B =
B = 1440 kg / cm 2
olarak alnr.
By = 0,75. a = 0,75.2400 = 1800 kg / cm 2 = 1,8t / cm 2

a4) TS648e gre gerilme tahkiki
bem = 0,7t / m 2
N
6
=
= 0,129t / cm 2
A 46,5
eb =
eb
0,129
=
= 0,184 > 0,15 iki artn da birlikte salanmas gerekir.
bem
0,7
Burkulma Tahkiki
eb
C mx
+
bem
1 eb
ex
C my by
eb
1
Bx
e y
Cmy=Cmy=0,85 yatay telenme nlenmemi
bx =
244,94
= 0,507t / cm 2
483,03
ex =
ey =
8290000
K .l
i
8290000
K .l
by =
8290000
1,501 . 300
12 , 42
8290000
1,182 . 300
3 , 341
1, 0
78,77
= 1,138
69,2
= 6 ,306 t / cm 2
= 0 , 736 t / cm 2
135
0 ,129
0 ,85 . 0 , 507
0 ,85 . 1,138
=
+
+
0 ,7
0 ,129
0 ,129
. 1,8
1
. 1, 44
1
6 , 306
0 , 736
1,141 > 1, 0
Burkulmasz Gerilme tahkiki
0,129 0,507 1,138

eb bx by
+
+
=,
+
+
= 1,17 > 1,0
bem Bx By
0,7
1, 44
1,8
Sonu, S1 kolonu gerilme oranlar 1den byk. artlar salamyor. Kesit deitirilmelidir.
K1 kirii iin
b1) Basn Emniyet Gerilmesi
lbx = K .l
K = 1,0 alnacak ==> lbx = 1,0.600 = 600cm
x =
p =
l by 600
l bx
600
=
= 168,54 , max = y = 168,54
=
= 53,42 , y =
i y 3,56
ix 11,231
6438,4
6438,4
p bem =
2400
= 131,42
8290000
8290000
(168,54 )
= 291,8kg / cm 2 = 0,29t / cm 2
b2) Yanal burkulma tahkiki

2
Yanal Burkulma en kesit alan; Ay = (0,66.4,16) + (1,02.13,5) = 16,51cm
136
Yanal Burkulma Atalet Momenti; I y =

Yanal Burkulma atalet yarap; i y =
1,02.13,53 4,16.0,663
+
= 209,23cm 4
12
12
Iy
209 ,23
=
= 3,56 cm
Ay
16,51
S = 600 cm (yanal destek sadece mesnetlerde)
Cb = 1,75 + 1,05( 1) + 0,3( 1)2 = 1.0 2,3

S 600
= 168,54
= =
i y 3,56
30000000 C b
cr =
cr
30000000 . 1, 0
= 111 ,8
2400
olduundan
10000000 .C b 10000000 . 1, 0
=
= 352 ,1kg / cm 2 = 0 ,352 t / cm 2
2
S 2
168 ,54
( )
iy
B =
B =
840000 * C b 840000 . 1,0

=
= 714 kg / cm 2 = 0 ,714 t / cm 2
s*d
600 .27
bu
Fb
13 ,5 . 1,02
deerlerden byk olan;
Bx = 0,714t / cm 2 dir.
By = 0,75. a = 0,75.2400 = 1800 kg / cm 2 = 1,8t / cm 2

eb =
1,18
= 0,025t / cm 2
45,9
TS648e gre gerilme tahkiki

Eksenel yk dk olduundan yalnz burkulmasz Gerilme tahkiki yaplacaktr.
by
eb
+ bx +
1,0
bem Bx By
bem = 0,291t / cm 2
bx =
Mx
244,94
=
= 0,571t / cm 2
Wx
428,887
137
by =
0,025
0 , 291
Wy
0
= 0
Wy
0,571
0,714
+ 0 = 0 ,89 1,0
Kiri gerilme tahkiki bakmndan yeterlidir.

b3)Sehim kontrol
f max =
L
600
=
= 2cm
300 300
ki ucu basit mesnetli olarak kabul edilirse;(en elverisiz durum)
5 q.L4
5 0,01.600 4
f =
=
= 1,39cm
384 E.I x 384 2100.5790
sehim bakmndan da yeterlidir.
S1 kolonu ve K1 kirii iin SAP2000 ile yaplan dizayn sonular aada verilmitir.
AISC-ASD89 ile TS648 in uyumlu olduu grlmektedir.
138
ekil 11 SAP2000 le karlatrma
139
BR ELK YAPININ TASARIM VE ANALZ
Bu blmde bir konut yapsnn analizi ve uygulama planlar ile ilgili ilem sras ve bilgiler
yer almaktadr
6.1 YKLER VE YK KOMBNASYONLARI
YKLER (TS 498):
ATI:
Kapma yk
Kar yk
Rzgar yk
: 25 kg/m2
: 75 kg/m2
: 50 kg/m2
ARA KAT DEMES

10cm gazbeton+ 5cm tesviye betonu+kaplama
Hareketli yk
: 300 kg/m2
: 200 kg/m2
YK KOMBNASYONLARI:
Zati + Hareketli(kar)
:GQ
Zati + Yarm hareketli (kar) :GQ2
Zati + Hareketli + x- Rzgar :GQWx
Zati + Hareketli + y- Rzgar :GQWy
Zati + Hareketli + x- Deprem :GQEx
Zati + Hareketli + y- Deprem :GQEy
MALZEMELER:
6.2 YAPI MALZEMES
Akma Gerilmesi
Elastisite Modl
zgl Arl
a
E
6.3 BRLETRME METODLARI

Uygun Bulon ile:
Akma Gerilmesi
a
ekme emniyet gerilmesi em
Makaslama emniyet gerilmesi a,em
Kaynak ile:
Emniyet gerilmesi em
: ST 37, ST 52
: 2400 kg/cm2 , 3600 kg/cm2
: 2100000 kg/cm2
: 0.0078 kg/cm3
: 2400 kg/cm2
: 1120 kg/cm2 (H) ; 1500 kg/cm2 (HZ)
: 900 kg/cm2 (H) ; 1050 kg/cm2 (HZ)
: 1100 kg/cm2 (H) ; 1250 kg/cm2 (HZ)
6.4 HESAP METODU

Emniyet Gerilmesi Metodu ( TS 648 elik Yaplarn Elastik Teoriye Gre Hesap Kurallar)
140
6.5 TAIYICI SSTEM

Tayc sistem boyutlu olarak modellenmitir. Tayc sistemin oluturulmasnda, at,
duvar ve deme trne gre esas ve tali elamanlar belirlenmektedir. Yaplarda deprem
etkileri nemlidir. Deprem ykleri altnda oluan yatay telenmelerin snrlandrlmas
gerekmektedir. Dier taraftan yapnn tayc sistemi olabildiince simetrik ve dzenli
olmaldr.
Yatay ykler, b. a yaplarda olduu gibi kafes rgler ile rahatlkla tanabilmektedir. Bu
nedenle yapnn uygun yerlerine yatay yk tayc sistemler konulmutur.
ekil 11 Tayc Sitem
141
6.6
KESTLER VE YKLER
ekil 12 Kesitler ve ykler
142
6.7
KEST TESRLER
ekil 13 Kesit Tesirleri

7 PLAN VE DETAYLAR
elik yapnn yerinde uygulanabilmesi iin gerekli olan her trl izim verilmelidir. Plan ve
kesitlerde her elemann gsterilmesi gerekir. Birleim elemanlar (kaynak, bulon) detaylarda
gsterilmelidir. rnein bir dmde hangi elemanlarn, hangi tr birleim arac ve ilave ek
elemanlar kullanlarak birleecei plan ve detaylar halinde verilmelidir. Bir detay birden
fazla dmde uygulanacaksa bu durum ak bir ekilde ifade edilmelidir.Bir elik yap
projesinde, asgari aadaki izim ve detaylar yer almaldr.
Kolon aplikasyon plan, kolon-temel balant detaylar (ankraj plakalar, ankraj bulonlar
yerleimi) verilmelidir.
Her farkl kat/at iin planlar ve her eleman iin isimlendirme (poz numaras)
elik ereve/Kafes kiri kesit-ve grnleri
Farkl olan btn birleim yerleri iin,dm detaylar
Sistemdeki yatay ve dey stabilite elemanlarnn yerleri ve konumlar plan ve grnlerle
gsterilmelidir. Bunlarn sistem ve birbirleriyle olan birleim detaylar
elik kolon, kiri ve aklara ait ek yeri detaylar, ek levhalar
elik yapnn uygulanmasnda gerekli olacak her tr izim ve detaylar verilmelidir.
143
ekil 14 elik Yapnn Tayc sitemin
144
ekil 15 elik Yapnn Tayc sitemi
ekil 16 elik Yapnn Tayc siteminde elamanlar ve balantlar
145
ekil 17 Dm detaylar
146
8 ELK YAPILAR LE LGL RNEKLER
147
148
149
9 DENZLDE UYGULANAN RNEK PROJELER VE DETAYLAR

Yap 1: 24-12-24 m aklkl Bir Fabrika Yaps
150
151
152
153
154
Yan Grn, kolonlar, stabilite elemanlar
155
ereve Kesiti ve Detaylar
156
elik Kolonun Betonarme alt yapya(kolon kaidesine) balants
157
Kolon ve makas kirii birleimi yamur oluu
at Makas Mahya birleim detay
158
Ak kirii ek detay
Standart profilden petek kirii imalat iin detay
159
Yap II: 20 Metre akl olan bir yap
at plan ve ereve boy kesiti
Kolon ve kolon-temel balant detay
160
Mahya detay
Rzgar balantlar ve gergi detay
161
Yap III: Erisel at
162
163
164
165
166
167
Ana Pencere
Ana pencere grafiksel kullanc arayzn tamamndan oluur. Bu pencere standart windows
ilemlerini kullanarak tanabilir, yeniden boyutlanabilir, bytlebilir, simge durumuna
kltlebilir veya kapatlabilir. Pencerenin tepesindeki ana balk ubuu ise programn
adn ve modelin adn gsterir.
st Men (Aa ekmeli)
st Men.deki komutlar SAP2000 ile yapabileceiniz tm ilemleri ierir.
Ana ara ubuu (Uygulama simgeli)
Ana ara ubuu sk yaplan ilemlere zellikle dosya, grnt ve ayrma ilemlerinde, hzl
ulam salar. Ana ara ubuunda bulunan tm ilemlere st menden de ulalabilir.
Yan ara ubuu
Yan ara ubuu modelin geometrisini deitirmek iin ska yaplan ilemlere abuk
ulamay salar. Bunlar izme ve seme ilemleri ile nokta yakalayarak ilerleme (SNAP)
ilemleridir. Yan ara ubuuyla yaplabilen tm ilemlere ve seeneklere st menden de
ulalabilir.
Grntleme Pencereleri
Grntleme pencereleri modelin zelliklerini, yklemesini, analiz ve boyutlama sonularnn
yer ald modelin geometrisini gsterir. Ayn ekranda birden drde kadar grntleme
penceresi aabilirsiniz. Her pencere kendi bak asna, grntleme ekline ve grntleme
seeneklerine sahiptir. rnein, ekil deitirmemi model bir pencerede, uygulanm ykler
baka birinde, animasyonlu ekil deitirmi model ncde ve boyutlama gerilim (Stress)
oranlar drdncde gsterilebilir. kinci bir seenek olarak ekil deitirmemi modelin drt
deiik grnts veya baka eit bir grntleme olabilir. ( rnein Tepeden grnm, 2
katl grnm ve yandan grnm)
Ayn anda sadece bir pencere aktiftir. Grme ve grntleme ilemleri sadece aktif olan
pencereyi etkiler. Herhangi bir pencereyi balk ubuuna tklayarak veya pencerenin iine
tklayarak aktif hale getirebilirsiniz.
Durum ubuu
Durum ubuu o andaki durumla ilgili bilgileri, gncel koordinat sistemini ve imle yeri
koordinatlarn gsterir.
Aktif grntleme penceresinde yapnn nasl grneceini, grntleme seeneklerini

ayarlayarak etkiliyebilirsiniz. Bu seenekler View (grnm) mensnde ve ana ara
ubuunda mevcuttur.
2 ve 3 Boyutlu grntleme
2 boyutlu grnm koordinat eksenlerinden birine (XY, XZ, YZ) paralel olan tek bir
dzlemden oluur. Sadece bu dzlemdeki nesneler grnebilir. stediiniz zaman dzlemin
dnn koordinatlarn deitirebilirsiniz.
3 boyutlu grnm btn modeli iyi bir grnm veren noktadan gsterir. Grnr nesneler
tek bir dzleme snrlandrlmamtr. Grnmn yn yatay dzlemdeki ve yatay dzlemin
zerindeki ayla tanmlanr.
168
Perspektif Grntleme
3 boyutlu grnm baklan ann grnts ile ortografik izdmn birletirilmesidir.
Perspektif grnm genellikle dzlemin dndaki nc boyutun gsterilmesinde faydaldr.
Perspektif iki boyutta kullanlrsa, grnm perspektif kapatlana kadar boyutlu olur.
Yapya ne kadar yakn olacanz belirleyen perspektif aklk (APERTURE) asn
ayarlayabilirsiniz. A ne kadar byrse, siz o kadar yakn olursunuz ve yapnn grnm de
o kadar bozulmu grnr.
Grnty Kaydrma (Pan), Byltme (Zoom) ve Limitler
Detayl grmek iin ieriye doru yaklar (zoom in), yapnn ok alann grmek iin da
doru uzaklarz (zoom out). eriye yaklama ve dar doru uzaklama nceden belirlenen
oranlarda yaplr. Yapnzn bir ksmna ie doru yaklamak iin, pencerede o ksm farenin
yardmyla semelisiniz.
Grnty kaydrma (PAN) yapy fareyle seip hareket ettirerek grntleme penceresinde
hareket etmesine olanak verir. Dier bir ifadeyle yapnz grntleme penceresi ierisinde bir
yerden bir yere hareket ettirebilirsiniz.
Yapnn pencerede grnen ksmn snrlamak iin X, Y ve Z koordinatlarnn st limitleri
tanmlanr. Yaklatrma ve modeli kaydrma (PAN) ilemleri yapnn bu limitler iindeki
ksmna uygulanr
Eleman Grntleme Seenekleri
Dm noktalarnn ve elemanlarn grntleme penceresindeki grnmlerine karar vermek
iin birok seenei ayarlyabilirsiniz. Bu seenekler zellikle ekil deitirmemi eklin
grntsn etkilerler. Deiik elemanlar iin deiik seenekler mevcuttur. Seeneklerin
ierisinde bir elemann seilip seilmedii ve eleman isimleri, kesit tipleri, kesit boyutlar ve
yerel eksenlerin yer ald bilgilerden hangilerinin gsterilecei yer alr. nemli bir seenek te
elemann grnmnn ksaltlmasdr. Bu zellik modelin balant artlarn daha iyi
grebilmeniz iin dm noktalarndan itibaren elemanlar ksaltr.
Dier Seenekler
Gridleri ve genel eksenleri grntleyip kaybedebilirsiniz. Grnm parametrelerini
istediiniz bir isimle kaydedebilir ve herhangi bir grntleme penceresine uygulamak iin
daha sonra arabilirsiniz.
Gridler modelinizi izerken size yardmc olmas amacyla yaplm olan koordinat
eksenlerine paralel izgilerdir. Herbir ynde, araln sizin belirlediiniz, herhangi bir sayda
grid olabilir. Yeni bir modele baladnzda, gridler iin sabit bir aklk tanmlamalsnz.
Ondan sonra grid ekleyebilir, silebilir ve yerlerini deitirebilirsiniz. izim ilemleri eer siz
bu zellii kapatmadysanz, gridlerin kesiimlerini yakalayarak alr. Bu modelinizin daha
hassas bir ekilde kurulmasna imkan salar. Grid izgisi hareket ettireceiniz zaman, onun
zerinde yeralan dm noktalarnn da hareket edip etmeyeceklerinin belirtilmesi gerekir.
Aadaki konular SAP2000 ile yapabileceiniz temel ilemleri anlamanz iin faydal
olacaktr. Program yapmakta olduunuz ileme bal olarak grntleme penceresinde farenin
hareketlerine farkl tepkilerde bulunur. Bu ilemleri nasl yapacanza dair detaylar bir
sonraki blmdeki hzl eitimde ve grafiksel kullanc arayznn kendisinin Online Help
(ekranda dorudan yardm) zelliinde verilmitir.
169
Dosya ilemleri
Dosya ilemleri yeni bir modeli balatmak, mevcut olan bir modelin gstermek veya
deitirmek iin arlmas, altnz modelin kaydedilmesi ve kt retmek iin
kullanlr. Dosya ilemleri dosya mensnden ve ana ara ubuundaki uygun tulardan
seilir.
Yeni modellere sfrdan balanabilir veya programla salanm olan nceden hazrlanm
ablonlarla balatlabilir. SAP2000 grafiksel kullanc ara yzyle oluturulmu olan, SAP90
veya SAP2000 analiz dosyalaryla tanmlanan veya AutoCAD-DXF (sadece geometrik)
dosyas reten programlarca retilmi modeller alabilir.
Modeller standart SAP2000 veritaban dosyas (.SDB uzantl) olarak kaydedilebilirler. Model
geometrisi ise AutoCAD veya dier programlar tarafndan kullanlmas iin .DXF dosyas
olarak kaydedilebilir.
ktlar u formatlarda olabilir: Tablo (izelge) halinde veri, analiz ve boyutlama datas, o
andaki aktif pencerenin grafik basks veya hareketli mod ekilleri ve zaman tanm alannda
ekil deitirme videolar.
Tanmlama
Tanmlama modelin geometrisinin bir paras olmayan eleri yaratmak iin kullanlr. Bu
eler:
Malzeme zellikleri
ubuk ve kabuk kesit deerleri
Sabit yk durumlar
Scaklk ve basn yklemesi iin dm noktas paterni
Nesne gruplar
Davran spektrumu (Response-Spectrum) fonksiyonlar ve analizleri
Zaman tanm alan (Tme-History) fonksiyonlar ve analizleri
Yk kombinezonlar
Bu eleri tanmlamak Tanmla (define) mens kullanlarak yaplr ve nesnelerin nceden

seimini gerektirmez.
Bu elerin ilk bei seilmi nesnelere ayrlr. Bu eler ayrma ilemi srasnda ayrma
mensnden de tanmlanabilir. Kalan eler modelin tmne uygulanr ve nesnelere
ayrlmazlar.
Grnt Seenekleri Ayarlar
Yukarda .grnt seenekleri. balnda tanmlanan tm grnm seenekleri grnt
mensnden veya ana ara ubuunda karl olan tular kullanarak ayarlanabilir.
izim
izim modele yeni nesneler eklemek veya her defasnda bir nesneyi deitirmek iin
kullanlr. Nesneler ubuk elemanlar, kabuk (Shell) elemanlar ve dm noktalardr.
izmek iin program kenar ara ubuundaki alt izim dmelerinden birine tklanarak
izim moduna getirmeniz gerekir. Ayrca, izim mensndeki alt izim ilemi de seilebilir.
Bu ilemler:
170
Varolan eklin yerini deitirmek veya yeniden ekillendirmek

Yeni dm noktalar eklemek
U noktalarna tklayarak yeni ubuk elemanlar eklemek
Ke noktalarna tklayarak yeni kabuk (Shell ) elemanlar eklemek
Grid parasna veya boluuna tklayarak yeni ubuk elemanlar eklemek
Grid bouuna tklayarak yeni kabuk (Shell) elemanlar eklemek
Yeni dm noktalar ubuk elemanlarnn sonunda ve kabuk (Shell) elemanlarnn

kelerinde otomatik olarak oluturulacaktr. E dm noktalar program tarafndan otomatik
olarak eklenecektir. izim modunda, sol fare tuu nesneleri izmek ve dzenlemek iin, sa
tu ise nesnelerin zelliklerini renmek iin kullanlr.
3 boyutlu grnmde imle yerleimi grid izgileri ve varolan dm noktalar gibi bilinen
adreslerle snrlandrlmtr. 2 boyutlu grnmde 3. boyut (dzlemin d) bilindiinden
imle heryere yerletirilebilir. 2 boyutlu grnmlerde, izim ve yeniden ekillendirme
esnasnda gstergenin hareketi nokta yakalama (SNAP) ve izim limitleri arac ile kontrol
edilir.
Nokta yakalama (SNAP) arac siz modeliniz zerinde ilerlerken gstergenize en yakn SNAP
noktasn bulur. Nokta yakalama (SNAP) aralar, elemanlar hzl ve doru bir ekilde izimi
ve dzenlemesini salar. Nokta yakalama (SNAP) aralar siz izim yaparken alp
kapatlabilir. Sizin kayma noktas yerlerinin seimini yapmanz salamak iin birden ok
nokta yakalama arac alabilir. u anda be tane nokta yakalama seenei vardr:
Dm noktalarna ve Grid noktalarna nokta yakalama (SNAP) arac imlece en yakn

dm noktasnn veya grid izgilerinin kesiiminin bulur ve oraya kayar (SNAP).
Orta ve U noktalara nokta yakalama (SNAP) arac en yakn orta noktann veya kabuk
(Shell) ve ubuk elemanlarnn ularn bulur ve oraya kayar. Bu ara ayrca NL Link
elemannn son noktasna kaydrr.
Elemanlarn kesiim noktalarna nokta yakalama (SNAP) arac iki ubuk elemannn
ve kabuk (Shell) eleman ile ubuk elemannn kesiim noktasn bulur ve o noktaya
kayar.
Dikeye nokta yakalama (SNAP) imlece en yakn olan ubuk elemanna veya kabuk
(Shell) kesine dik olan ve son girilen noktadan izilmi olan dorunun kesiim
noktasn bulur ve oraya kayar.
izgilere ve kelere nokta yakalama (SNAP) arac en yakn ubuk elemann, grid
izgisini veya kabuk ( Shell) elemannn kesini bulur ve o noktaya kayar. izim
limitleri arac eksenlerden birine paralel olan ve son izilmi noktadan geen izgilerin
zerine nokta yerletirmesini salayan zelliktir. Bu zellik sayesinde genel eksenlere
paralel olan ubuk eleman hzlca izilebilir. izim limitleri:
Sabit X izilecek bir sonraki noktann X koordinatn sabitler
Sabit Y izilecek bir sonraki noktann Y koordinatn sabitler
Sabit Z izilecek bir sonraki noktann Z koordinatn sabitler
None (Hi birey) veya boluk (spacebar) bamll (constraint) kaldrr izim modu
ve Seim modu karlkl dier zelliklerden farkldr. Program izim modunda iken
baka hibir ilem yaplamaz.
Seme
Seme bir sonraki ilemin hangi nesnelere uygulanacann belirlenmesi amacyla kullanlr.
171
SAP2000 .isim-fiil . kavramn kullanr. Buna gre nce seim yaplr daha sonra onun
zerinde ilem yaplr. Sizden daha nce seim yapm olmanz bekliyen ilemler: ilem
(edit), atama, basma ve grnt ilemleridir. Semek iin, kenar ara ubuundaki seme
tularndan birine tklayarak program seme moduna sokulur. Ya da, seme veya grnt
menlerinden herhangi bir ilemin seilmesi program seme moduna geirir.
Bir ok trde deiik seme vardr, bunlar:
Tek nesnenin seilmesi

Nesnelerin etrafna pencere izilerek seilmesi
Nesneleri kesen izgilerin izilmesi
Belirli bir dzlemin tanmlanmas
Ayn zellik snfndaki nesnelerin seilmesi
Ayn gruba dahil olan nesnelerin seilmesi
Ve dierleri
Seme modunda, sol fare tuu nesneleri semek, sa tu ise nesnelerin zelliklerini renmek
iin kullanlr. izim ve seme modlar zel olarak dierlerinden farkldr. Program seme
modunda iken izim modu haricinde baka hibir ilem yaplamaz.
leme (Edit)
leme modele deiikliklikler yapmak iin kullanlr. ou ileme semi olduunuz bir veya
daha fazla nesnenin zerinde uygulanr. Bunlar edit mensnden seilirler ve bunlar:
Seilmi nesnelerin geometrilerinin Windows Panosuna (clipboard) kesilmesi veya

kopyalanmas. Panoya atlan geometri bilgilerine tablolama programlaryla (rnein
Excel) ulaabiliriz.
Windows clipboardaki nesne geometrisini modele yaptrmak. Bu nceki kes ve
kopyala komutlar arasndan tablolama program sayesinde dzenlenebilir.
Hazr ablondan modele ekleme
Nesneleri silmek
Dm noktalarnn yerini deitirmek. Bu ayrca birletirilmi elemanlar da
deitirir.
Nesneleri lineer veya radyal dizi eklinde retmek
ubuk ve kabuk (shell) elemanlarn kk paralara ayrmak
Ve daha birok zellikler
Modele ekleme veya yaptrma ilemleri seilmi nesnelerin zerinde yaplmaz ve izim ve
seme modlarnda yaplabilir. Dier btn ilemler nesnelerin daha nce seilmesini
gerektirir.
Atama
Atama zellikleri ve ykleri, semi olduunuz nesne veya nesnelere uygulamak iin
kullanlr. Atama ilemleri atama mensnden seilirler ve bunlar:
Dm noktalarna, mesnetler, snr artlar, yaylar, ktleler ve yerelkoordinat

eksenleri atamak
172
ubuk elemanlarna kesit deerleri, u serbestlikleri, yerel koordinat sistemleri, end

offsetleri, kt adresleri, ngerilme paternli modeller, PDelta kuvvetleri, itme analizi
mafsallarna ykler atamak
Kabuk (Shell) elemanlarna kesit deerleri, koordinat eksenleri ve ykler atamak
Dm noktalarna s ve basn yklerini tanmlayacak rnek deerler atamak
lerideki seme ilemlerine yardmc olmas iin adlandrlm gruplara yeni elemanlar
eklemek
Geri alma ve leri alma (Undo, Redo)

SAP2000 yapm olduunuz tm izim, atama ve dzenleme ilemlerini hatrlar. nceden
yapm olduunuz bir ksm ilemi geri alabilirsiniz. Geri alma ileminde ok gerilere gitti
iseniz, bu ilemleri ileri alabilirsiniz. Geri al ve ileri al ilemlerine ilem (edit) mensnden
veya ana ara ubuundan ulaabilirsiniz.
Analiz
Yukardaki ilemleri kullanarak tam bir model oluturduktan sonra, sonu deplasmanlarn,
gerilmeleri ve reaksiyonlar hesaplamak iin analiz yapabilirsiniz. Analizden nce, analiz
mensnden analiz seeneklerini ayarlamalsnz.Bu seenekler:
Analiz iin programdaki serbestlik derecesi

Model analiz parametreleri
P-Delta analiz parametreleri
kt dosyasna hangi analiz sonularnn yazlaca
Ne kadarlk RAM kullanlaca
Analizi balatmak iin, Analyze mensnden Run (altr) sein veya ana ara ubuundaki
analizi altr tuuna tklayn. Program, modeli SAP2000 veritaban dosyasna kaydeder ve
daha sonra modeli kontrol ve analiz eder. Kontrol ve analiz ilemleri srasnda, ekranda arama
motorundan mesajlar belirir. Analiz tamamlandnda, ekrandaki kaydrma ubuunu
kullanarak mesajlar inceleyebilirsiniz. Mesajlar incelemeyi bitirdikten sonra Tamam tuuna
tklayarak pencereyi kapatabilirsiniz.
Analiz devam ederken ve ilem penceresi ekrandayken baka hibir SAP2000 ilemini
yapamazsnz. Fakat, baka windows programlarn altrabilirsiniz. Eer biraz zaman
alacak byk bir modeli analiz ettirecekseniz, analiz mensnden altr yerine kltlm
altr seiniz.
(Display)
Grntleme modeli ve analiz sonularn grmek iin kullanlr. Grafiksel grntleme,
tablosal grntleme ve fonksiyon izimleri mevcuttur. Btn grntleme seenekleri
grntleme mensnde mevcuttur. Bunlarn bazlarna ana ara ubuundan da ulalabilir.
Grafiksel grntler
Her bir grntleme penceresi iin deiik bir grafiksel grntleme eidi seebilirsiniz. Her
pencere kendi yerleim ve grntleme seeneklerine sahiptir. ekil deitirmemi geometri,
ykler ve basn ve s yklemeleri iin kullanlan dm noktalar modellerini grntleme
zellikleri mevcuttur. Analiz sonular grafiksel olarak grntlenebilir, bunlar: ekil
deitirmi model,titreim modu ekilleri, ubuk eleman kuvveti, moment ve etki-izgi
(influence-line) diyagram, kabuk (Shell) eleman kuvveti ve moment-gerilme diyagram
izimleridir.
173
ekil deitirme ve mod ekilleri hareketlendirilebilir. Etki-izgi diyagramlar sadece Plus ta

ve nonlineer versiyondan elde edilebilir.
Grntlenmi sonularn detaylar dm noktasna veya elemana farenin sa tuu ile
tklanarak elde edilebilir.
Tablosal Grntleme
Detayl analiz sonular bir dm noktas veya eleman iin zel bir metin penceresinde
gsterilebilir. Grntleme mensnden (tablo eklinde kt) y setikten sonra, sonular
farenin sa tuu ile dm noktasna veya elemana her tkladnzda grntlenir.
Grntlenen metin penceresi yazdrlabilir. Ya da, dosya mensnden (veri tablolarn yaz)
veya (kt tablolarn yaz) komutu seilerek, seilmi dm noktalar ve elemanlar iin
tablosal bilgiler yazdrlabilir veya grntlenebilir. Eer dm noktas veya eleman
seilmemi ise, btn model iin tablolar retilir. Bu kt tablo modunu (Output Table Mode)
amadmz her zaman yaplabilir.
Fonksiyon izimleri
Fonksiyon izimleri bir deikenin dierine gre grafikleridir. Bunlar, davran spektrumu
analizi, itme analizi (pushover) erileri, zaman tanm alannda hesap (Time History)
gstergeleridir. Btn bunlar zaman tanm alannda analizinin sonularndan elde edilir.
Fonksiyon izimleri zel bir izim penceresinde grntlenebilir ve bastrlabilir. tme analizi
ve itme analizi erileri sadece nonlineer versiyonda mevcuttur.
Davran spektrum erilerini grntlemeden nce ilgilendiiniz bir veya daha fazla dm
noktasn semelisiniz. Zaman tanm alan sonularn grntlemeden nce, bir ve/veya daha
fazla dm noktasn veya eleman seme olananz bulunmaktadr. Performans lmek
iin bir kontrol dm noktas semeniz gerekmesine ramen, itme analizi erisi yapnn
kapsaml bir performansn gsterir.
Boyutlama (Dizayn)
Boyutlama elik ve/veya betonarme ubuk elemanlarnn deiik boyutlama ynetmeliklerine
gre kontrol edilmesi iin kullanlr. Dizayn yap analiz edildikten sonra uygulanabilir.
elik ubuk elemanlar sizin tanmlam olduunuz kesitlerden en hafif olann otomatik
olarak seer. Yap daha sonra yeniden analiz edilmeli ve dizayn yeniden kontrol edilmelidir.
Betonarme ubuk eleman seilmi olan boyutlama ynetmeliine (design code) gre kayma
ve boyuna donatnn alann otomatik olarak seer. Yeni analize gerek yoktur. Gerilme
oranlar ve dizayn parametrelerinin grafiksel grntlemeleri olanakldr. Tek bir ubuk
eleman iin o elemana sa tula tklanarak izelge halinde dizayn bilgileri elde edilebilir. Ya
da, seilmi elemanlar iin izelge halinde dizayn bilgileri, Dosya (FILE ) mensnden
Dizayn Tablolarn yaz komutu seilerek, yazdrlabilir veya gsterilebilir.
Kilitleme ve Kilidi kaldrma
Analiz yapldktan sonra, model analiz sonularna bir deiiklik yaplmamas iin otomatik
olarak kilitlenir. Siz kendinizde herhangi bir zamanda modelinizde daha fazla deiiklik
olmamas iin modelinizi kilitleyebilir veya deiikliklere izin vermesi iin kilidi
kaldrabilirsiniz. Kilitle ve kilidi kaldr komutuna (Lock & Unlock) ana ara ubuundan
ulalabilir.
174
Analizden sonra modelinizin kilidini kaldrrsanz, analiz sonularnn silineceine dair

uyarlacaksnz. Eer bunun olmasn istemiyorsanz, kilidi kaldrmadan nce, modelinizi
baka bir isimle kaydedin. Daha sonra, modelinize takip eden deiiklikler yaplacaktr.
Grntleme penceresini yenileme (Refreshing)
Baz ilemleri yaptktan sonra, grntleme penceresi yeniden izilmeye ihtiya duyulur.
Normalde bu ilem otomatik olarak yaplr, ama byk modellerle alrken size zaman
kazandrmas asndan bu zellii seenekler (Options) mensn kullanarak
kapatabilirsiniz. Bu durumda, aktif grntleme penceresini yeniden izmek veya
gncellemek (update) iin ana ara ubuundan pencereyi yenile (refresh window) tuuna
tklamalsnz.
175
UZAY KAFES SSTEMDE KULLANILAN
MALZEME BRM AIRLIKLARI

KONIK
TIPI
AGIRLIK[KG]
BORU ap
Et
kalnl
AGIRLIK[KG/M]
60.30
76.10
88.90
88.90
114.30
114.30
139.70
139.70
139.70
165.10
16
20
20
24
24
30
30
33
36
42
0.293
0.526
0.755
0.829
2.030
1.977
3.442
3.409
3.374
4.821
60.30
76.10
88.90
114.30
139.70
165.10
3.65
3.65
4.05
4.50
4.85
6.00
5.10
6.52
8.47
12.18
16.12
23.53
KRE
TIPI
AGIRLIK[KG]
90
110
132
154
190
0
0
0
0
0
2.350
4.650
8.240
11.600
24.000
AIK
TIPI
AGIRLIK[KG/m
]
SOMUN
TIPI
AGIRLIK[KG]
27
30
36
36
41
18
22
26
22
26
0.085
0.090
0.110
0.155
0.185
45
50
50
60
70
32
35
32
38
44
0.320
0.300
0.425
0.559
0.859
CVATA
TIPI
AGIRLIK[KG]
16
20
24
30
33
36
42
8.8
8.8
10.0
10.0
10.0
10.0
10.0
0.120
0.225
0.375
0.785
0.935
1.275
1.840
R 30/40/2
R30/50/2
R40/60/2
R40/60/3
R40/80/2.5
R50/90/3
R60/120/3
2.010
2.390
3.010
4.430
4.510
6.310
8.200
176

Celik Yapılar 1 Ders Notları 2004 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Celik Yapılar 1 Ders Notları 2004 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mhendis

Amacmz renmek ise mutlaka yapmalyz

ELK YAPILARIN STNLKLER

elik yaplarn tekilinde kullanlan malzemenin mukavemet zelliklerinin stnlklerine

ELK YAPILARIN DEZAVANTAJLARI

6. Hava etkilerine ve rutubete kar nlem alnmaldr.

ekil 1 1. elik in Gerilme-ekil deitirme ilikisi

ELK EMNYET GERLMES

f : artnamelerce belirlenmitir. Yaklak (1.5-2.0 ) arasnda alnr.

ELK YAPILARDA YKLEME EKLLER

ELK MALZEME EKL VE BOYUTLARI

elik malzemeler, tecrbelerin altnda en ekonomik kesit boyutlar ile kullanlmaktadr.

en boy ve kalnlk ifade edilir

ap ve et kalnl ifade edilir

3 t 4.75 mm b 2500, l 7000 mm

ekil 3.1. ekme ubuklar

3. Gergi ve Halatlarda da kullanlr.

EKME UBUKLARININ HESAP ESASLARI

ekme ubuklarnn gerilme tahkikleri ortalama gerilme hesaplanarak yaplmaldr.

em= ekme ubuunun malzeme emniyet gerilmesi

EKME UBUKLARININ EKLER

ekme ubuklarnn Perinli veya Bulonlu Olarak Eklenmesi

2. Delik kayplar dnlmeksizin, ekme ubuunun arlk merkezi ile ek levhalarnn

Ek levhas (b1*t1 ) iin;

2. Enine levhalar kullanlarak yaplan ekler. Bu ekilde yaplacak olan eklemelerde,

Ke kaynak dikileri (a1 )

olduunu bilinmektedir. Bir basn ubuunun ise gerilme ifadesi;

eklindedir. Buradan bir basn ubuunun emniyetle tayabilecei maksimum basn

ifadesinden elde edilebilir. Burada;

; < 20 iin w =1 alnr

dr. Bu yk altnda ubukta oluan burkulma gerilmesinin deeri ise;

olur. Bu ifade de I/F = i2 olduundan ve = Lb / i olduuna gre yukarda verilen Kritik

Lxx , Lyy = ubuun x,y eksenlerine gre burkulma boylar

Yaplacak olan hesaplamalarda xx , yy deerlerinden byk olan ubuun narinlik deeri

Ekte verilen tablolar blmnde telenme nlenmi ve nlenmemi basn ubuklarnda

Basn ubuklar tekil edili ekillerine gre ,

Tek Paral Basn ubuklar

Tek Paral Basn ubuklar in rnekler

Burada iki farkl problem vardr;

1. ubuun mesnetlenme ekline gre burkulma boyu belirlenir.

forml ile bir balang kesit alan hesaplanr.

artn salayp salamad kontrol edilir. Eer bu art salanmyorsa

TEK PARALI BASIN UBUKLARI LE LGL ZLM SORULAR

Verilenler: Kesit I260,

Hesaplanan gerilme deeri kesitin emniyet gerilmesi deerinden kk olduu iin,

Silen kesit; IPB300 F = 149 cm2 F gerekli , i min = 7.58 cm

zm: Kolon ularnda mafsal artlar

I260 X = 10.40 cm olarak alnr

lk olarak F0 balang kesiti belirlenir.

olarak i lg ili tablodan alnd

olarak i lg ili tablodan alnd

olarak hesab edilir.

X-X eksenine dik burkulma tahkiki

Se ilen I PB140 i X = 5.93 cm

h = 160 mm, b = 65 mm, I X = 925 cm 4 , I y = 85.3 cm 4

max = 132 Wmax = 2.94

L kx = 250 cm, L ky = 350 cm

2-) Gvdenin dik dzlemde olmas halinde;

Grld gibi bu durumda max = 108 daha k ktr.

b-) Kesitin tayabilecei maksimum yk;

I y = 2 * I y1 + 2 * ( F * d 2 ) = 2 * 495 + 2 * [58.80 * (10 2.70) 2 ] = 7271 cm4

X-X eksenine dik burkulma tahkiki

Y-Y eksenine dik burkulma tahkiki

IX = 2 * Ix U + 2 * Fkutu * d = 2 1910 + 2 10 * 0.8 * 2 0.4 = 5295cm4