T.C.

MLL ETM BAKANLII

NAAT TEKNOLOJS

ELK YAPI MALATI

582YIM219

Ankara, 2012
 Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.
 NDEKLER

AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. KOLON VE KR MONTAJI ............................................................................................ 3
1.1. skeleler ......................................................................................................................... 3
1.1.1. Tanm .................................................................................................................... 3
1.1.2. eitleri.................................................................................................................. 3
1.1.3. Dikkat Edilecek Hususlar ...................................................................................... 7
1.1.4. skele Kurma.......................................................................................................... 8
1.2. Kolon Montaj ............................................................................................................. 21
1.2.1. Montaj Metodu .................................................................................................... 21
1.2.2. Montaj ncesi Hazrlk........................................................................................ 23
1.2.3. antiyede Yaplan malatlar ................................................................................ 25
1.2.4. Kolonlarn ve Kirilerin Eklenmesi ..................................................................... 27
1.2.5. Kolon Montajnn Yaplmas ............................................................................... 29
1.3. Kiri Montaj ............................................................................................................... 33
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 38
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 40
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 42
2. KAFES KRL ATI VE ELEMANLARI MONTAJI .................................................. 42
2.1. at Elemanlar Montaj .............................................................................................. 42
2.1.1. Kafes Kiri Montaj ............................................................................................. 44
2.1.2. Aklar ve Merteklerin Montaj ........................................................................... 45
2.1.3. Rzgr Balantlar Montaj ................................................................................ 48
2.2. Cephe Elemanlar Montaj .......................................................................................... 52
2.3. Yzey Hazrlama (Kumlama) ..................................................................................... 54
2.4. Boyama ....................................................................................................................... 54
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 56
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 57
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 59
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 60
KAYNAKA ......................................................................................................................... 61

i
 AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD 582YIM219
ALAN naat Teknolojisi
DAL/MESLEK elik Yap Teknik Ressaml
MODLN ADI elik Yap malat
Bu modl, iskele kurma-skme, elik yaplarda kolon-kiri
montaj yapabilme, kafes kirili at montaj yaptilme ara
MODLN TANIMI
gereleri hazrlama yeterliliini kazandrmak iin hazrlanan
bir renme materyalidir.
SRE 40/32 (+40/32 Uygulama tekrar yapmal)
N KOUL
YETERLK elik yap imalatn salamak
Genel Ama
Gerekli ortam salandnda, okul iinde ve okul d
aratrma yaplabilecek kurulular belirtildiinde, elik yap
imalatn artname ve standartlara uygun yapabileceksiniz.
MODLN AMACI
Amalar
1. elik kolon ve kiri montajn yapabileceksiniz.
2. elik kafes kirili at montaj yapabileceksiniz.
ETM RETM
Donanm: Proje, nivo, kaynak makinesi, cvata, cvata
ORTAMLARI VE
anahtar, eki, elektrot, metre, kumpas, telsiz
DONANIMLARI
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
LME VE retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
DEERLENDRME doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ii
 GR
GR
Sevgili renci,

Birok yap ve binann elik yap olarak tasarlanp uygulanmas ve eliin inaatta
vazgeilemez bir malzeme olmas, imalat kalitesinin standart olarak yaplabilmesi
dolaysyla tercih edilen malzemeyi tasarlayp uygulama nemli klmaktadr.

Bu modl ile iskele kurulmas, elik elemanlarn tasnifinin yaplmas, elik kolon-kiri
ve kafes kirili at ve elemanlar montajyla ilgili bilgi ve beceri sahibi olacaksnz.

1
2
 RENME FAALYET1

RENME FAALYET1
AMA

skele kurdurma-sktrme, elik yaplarda kolon-kiri montaj yapabilme, kafes kirili

at montaj yapabilme, ara gereleri hazrlama yeterliliine sahip olabileceksiniz.

ARATIRMA

rnek bir elik yap projesi alarak detay resimlerini dikkatlice inceleyiniz.
antiyede yaplacak olan birleim ilemlerini ve metotlarn (kaynakl veya
cvatalu) projede verilen ekliyle tespit ediniz.
Mmknse bir elik yap antiyesine fotoraf makinenizle veya kameranzla
giderek montaj yapma ilem ve srasn grntleyiniz. Grntleri snfnzda
arkadalarnzla izleyiniz.

1. KOLON VE KR MONTAJI
1.1. skeleler
1.1.1. Tanm

Yaplar ina edilirken iilerin normal alma yksekliini aan ksmlarda gvenle
almalarn salamak iin geici bir sre kullanlmak zere yaplan alma yerlerine iskele
denir.

1.1.2. eitleri

elik iskeleler, malzemelerine gre e ayrlr.

1.1.2.1. Ahap skeleler

Tayc ksmn meydana getiren dikme, balk, payanda, destek, kuak gibi
elemanlar ahaptan yaplan iskelelerdir. Ahap iskeleler kendi aralarnda be gruba ayrlr.

3
1.1.2.2. elik veya Boru skeleler (Metal skeleler)

skeleler genellikle bina yapmnda ksa sreli kullanlr, sklr ve tekrar kurulur. Bu
nedenle kolaylkla sklmesi ve taklmas, kullanlacak malzemenin salam olmas, tekrar
ayn veya benzeri ilerde kullanlmas istenir. Boru veya elik iskeleler bu ihtiyaca kolayca
cevap verdiinden gnmzde ok kullanlmaktadr. Bu iskelelerde yry platformu
olarak elik iskelet zerine kaynakla balanm delikli veya yzeyi przl elik levhalar ya
da ahap kalaslar kullanlmaktadr. Boru ve elik iskeleler kendi aralarnda ksma ayrlr.

elik sehpa iskeleler

Bina i duvar, sva, kaplama, tesisat vb. ilerin yapmnda kullanlr. Boru veya eitli
profillerle yaplan sehpalarn ykseklikleri 80100 cm, ayarl balkl ise 80150 cm,
uzunluklar 100200 cm arasnda olabilir (ekil 1.1).

ekil 1.1: elik sehpa iskeleler

elik kma iskeleler

ok katl binalarda d cephe kaplama ve onarm ilerinde kolaylkla sklp

taklabilen iskeleler tercih edilir (ekil 1.2).

ekil 1.2: elik kma iskeleler

4
 Boru iskeleler

elik borularla yaplan boru iskeleler, elik yaplarda cephe balant elemanlar
montaj, ok katl binalarn d yzeylerinin svanmas, boyanmas, kaplanmas vb. ilerin
yaplmas iin kullanlr. Kolaylkla ve ksa zamanda kurulup sklebildiinden emniyetli ve
malzeme zayiat az olduundan gnmzde ok tercih edilmektedir (ekil 1.3, Resim1.1,1.2-
1.3 ve Resim1.4).

ekil 1.3: H tipi iskele elik boru sistemleri ve paralar

Resim1.1: Borulu iskele tipleri Resim 1.2: Borulu iskele tipleri

5
 Resim 1.3: Caminin inaatnda d cephede kullanlan boru iskele sistemi

Resim 1.4: ok katl binann d cephesinde kullanlan boru iskele sistemi

1.1.2.3. Askl Makaral Cephe skelesi

Bu iskeleler, binalara basit iskele kurmann ok pahal olduu ve uzun zaman

gerektirdii yksek binalarda kullanlr. Bunun iin iilerin rahata alabilecei bir kasaya
ve bu kasay elik halatlarla bina cephesinde indirip kaldracak yatay olarak hareket ettirecek
motorlu bir sisteme gereksinim vardr. zerinde motor bulunan ve yatay hareket edecek rayl
sistem binann terasna kurulur. skelenin en nemli zellii, istenilen kat seviyesinde
alma olana salamasdr (Resim 1.5, Resim 1.6).

Resim 1.5: Askl makaral cephe iskelesi Resim 1.6: Askl makaral cephe iskelesi

6
1.1.2.4. Hareketli skeleler

skele yapmnn ok zaman alaca ve yer kaplayaca dnlen yerlerde pratik bir
zm yolu olarak hareketli iskelelerden yararlanlmaktadr (Resim 1.7 ve Resim 1.8).

Resim 1.7: Hareketli iskeleler Resim 1.8: Hareketli iskeleler

1.1.3. Dikkat Edilecek Hususlar

1.1.3.1. elik Borulu skelelerde Alnacak Gvenlik Tedbirleri

elik borulu iskelerde kullanlacak btn boru ve maden ksmlarn

dayankll ve dier zellikleri tayacaklar yke gre normlara uygun
olmaldr.
skele yapmndan baka ilerde kullanlm bulunan boru ve dier malzemeler,
kullanlmamaldr.
elik borulu iskeleler saa ve sola sallanmayacak ekilde yeteri kadar apraz
borularla takviye edilecek ve binadan ayrlmayacak ekilde tespit edilmelidir.
Dey ve yatay borulardaki ekler, en ok 6 metrede bir yaplmaldr.
Boru balarnn tabana yerletirilen kalas altlklara batmamas iin zel surette
yaplm maden balk kullanlmal ve bu balklar ivi veya uzun vidalarla bu
altlklara tespit edilmelidir.
elik borulu iskelelerdeki platformlarda kullanlacak kalas veya dier ahap
ksmlar gerekli salamlkta olmaldr.
Boru veya maden iskeleler, statik elektrie kar uygun ekilde
topraklanmaldr.
Sisli ve alaca karanlk havalarda alma devam ettii srece iskeledeki
merdiven ve asansr balar ve allan demeler boydan boya uygun ekilde
aydnlatlmaldr.

1.1.3.2. Asma skelelerde Alnacak Gvenlik Tedbirleri

Asma iskelelerin aa ve yukar hareketlerini salayan makine, tehizat ve

vinler kesinlikle TSE belgeli olmaldr ve periyodik bakmlar yaplmaldr.

7
 Asma iskele, i srasnda saa sola veya ileri geri hareket etmeden asl kalacak
ekilde tespit edilmelidir.
Asma iskelelere tayabilecei yk kapasitesinden daha fazla yk
yklenilmemelidir.
Asma iskelelerde kesinlikle merdiven kullanlmamaldr.
Asma iskele asks iin kullanlacak elik veya kendir halatlarn yahut benzeri
malzemenin her gn ie balamadan nce muayene edilerek ezik, kopuk, rk
veya baka bir zrnn olup olmadnn tespiti yaplr ve ezik, rk, kopuk
olduu tespit edilen ekipmanlar tamir edildikten sonra almaya balanr.
Asma iskelerin ini ve k yollarnda herhangi bir engel bulunmamaldr.
skeleler, yaplacak ie gre en ar yke dayankl olacaktr. Asma iskelelerin
tespit edilecei ask kirii, 16lk putrel veya ayn dayankllkta dier
malzemeden yaplmaldr. Halatlarda ek yeri halka, balk ve balant
bulunmamal, bunlar ask demirlerinden kaymayacak ekilde tespit edilmelidir.
Asma iskele platformu iin kullanlacak ift kebent kesiti, 50x50x5 mm veya
bu zellikte dier profilli malzemeden yaplmaldr.
Asma iskele vin erevesini paltformun i ve d kirilerine balayacak
cvatalarn en kk ap 5/8 (in) olmaldr.
Ask kirii, bina tavan demesine veya bina erevesine U cvatalar ile uygun
ve dayankl bir ekilde tespit edilir. Cvata arkalarna 10 mm kalnlnda elik
bir levha konulur. Cvatalar ift somunlu olmal ve yayl ve dz pullarla birlikte
sklmaldr.
Yap tavan demesine tespit edilecek ask kiriinin iskele ve tespit iin
braklacak aralklar birbirine eit olmal ve U cvatasnn boluunu almak iin
demiri stne, 10x15 cm kesitinde ahap yastklar konmaldr.
skelelerin duvardan olan akl, malzeme takm ve aletlerin aaya
dmesini nleyecek ekilde olmaldr.
skele iinde alan iilerin balarn korumak iin en az 2,5 santimetre
kalnlnda tahtadan yaplm koruyucu bir tavan bulunmaldr.
Asma iskelelerde her metrekareye 400 kilogramdan fazla yk konulmamal ve
asma iskelede 4ten fazla ii altrlmamaldr.
Asma iskelelerde kullanlan kanca, engel ve benzerlerinin azlar, gvenlik
mandal veya uygun gvenlik tertibat ile kapatlmaldr.
Asma iskele korkuluklar en az 100 cm ykseklikte ve ara korkuluklu yaplmal,
etek tahtalar ise en az 15 santimetre ykseklikte olamaldr.

1.1.4. skele Kurma

1.1.4.1. skele Kurma Kurallar

Arzal ara ve malzemeyle (gerele) allmamaldr.

e balamadan nce emniyet tedbirleri alnmaldr.
Ara ve gereler eksiksiz temin edilmelidir.
skeleye, yapm tamamen bittikten sonra klmaldr.

8
 skelede alrken mutlaka i gvenlii tedbirleri alnmaldr.
skele zerinde alacak iileri ve zerine konulacak malzemeleri emniyetle
tayabilecek salamlkta olmal ve sallanmamaldr.
skele, uygun aralklarla binaya balanmaldr.
Kt hava artlarnda iskele gzden geirilmelidir.
skelenin zerinde gereinden fazla malzeme bulundurulmamaldr.
skele zerinde akalalmamal, atlayp sranmamaldr. Yapanlar mutlaka
uyarlmaldr.
skele genilii, iilerin kolayca alabilmesi bakmndan az 100 cm olmaldr.
skele zerinde serbeste allabilmesi iin en az 80 cm yksekliinde
korkuluk yaplmaldr.
Yksek iskelelerde, inip klmas ve malzemenin karlmas iin mutlaka
merdiven yaplmaldr.
Cadde zerindeki iskelelerde, iskele d yz uygun malzemeyle kaplanmaldr
ve yayalarn gvenli geii iin yry platformu yaplmaldr.
skele yaplrken sklecei ve malzemelerin tekrar kullanlaca gz nnde
bulundurulmaldr.

1.1.4.2. skele Skme Kurallar

iskelesinin sklecei binann etrafinda gvenlik mesafeleri braklmal ve

dier nlemler alnmaldr.
skelelerin sklmesine stten balanr, aaya doru inilir.
skele elemanlar hibir zaman yukardan aaya doru serbest atlmamaldr.
Her bir eleman makaral sistemlerle aaya indirilmelidir.
Bir iskelenin platformu ancak alt katn platformuna inilince alnmaldr.

1.1.4.3. Metal skele Kurulmas

Resim 1.9: Metal iskele kurulmas rnei

9
 Resim 1.10: Metal iskele birleim detay
Ara ve gereleri (malzemeleri) hazrlaynz (Resim 1.11 ve Resim 1.12).

Resim 1.11: Ara ve gerelerin hazrlanmas Resim 1.12: Malzemelerin hazrlanmas

Ara ve gereleri almanza engel olmayacak en yakn yere getiriniz (Resim
1.13 1.14).

Resim 1.13: Gerelerin uygun yere getirilmesi Resim 1.14: Gerelerin uygun yere getirilmesi

10
 skele yaplacak yeri temizleyip dzeltiniz (Resim 15 ve Resim 16).

Resim 1.15: skele yaplacak yerin temizlenmesi

Resim 1.16: skele yaplacak yerin temizlenmesi

skele yaplacak yeri lerek tespit ediniz (Resim 1.17 ve Resim 1.18).

Resim 1.17: skele yaplacak yerin llmesi Resim 1.18: skele yaplacak yerin llmesi

11
 Dikmelerin altna konulacak yastklar yerletiriniz. Yastklar en az 5x10 cm
olmaldr. Yastk olarak kalas kullanlmas daha uygundur (Resim 1.19 ve
Resim 1.20).

Resim 1.19: Yastklarn yerletirilmesi Resim 1.20: Yastklarn yerletirilmesi

Dikme ayaklarn (ayarl vida) hazrlayp dikmelere monte ediniz (Resim 21, 22,
23 ve 24).

Resim 1.21: Dikme ayaklarnn yerletirilmesi

Resim 1.22: Ayarl vida ayaklarnn monte edilmesi

12
 Resim 1.23: Dikmelerin ayaklara yerletirilmesi

Resim 1.24: Dikmelerin monte edilmesi

Dikmeleri uygun aralklarla yastklarn zerine yerletiriniz (Resim 1.25 ve
Resim 1.26).

Resim 1.25: Dikme aralklarnn ayarlanmas Resim 1.26: Dikmelerin yerletirilmesi

13
 Yatay balant elemanlarn enine ve boyuna doru, dikmelerin zerindeki
flanlara kamalar yardm ile uygun ekilde aknz. Kamalar flanlara ok sk
veya gevek akmaynz. Oynamayacak sklkta olmas yeterli olacaktr (Resim
1.27, 1.28, 1.29 ve Resim 1.30).

Resim 1.27 - 1.28: Yatay balant elemanlarnn yerine yerletirilmesi

Resim 1.29: Uzun kenar yatay balant elamannn yerine yerletirilmesi

Resim 1.30: Uzun kenar balant elemannn dikmelere monte edilmesi

14
 Dikmeleri apraz balant elemanlar ile her iki ynde balaynz (Resim 1.31,
1.32 ve 1.33).

Resim 1.31: apraz balant elemanlarnn yerine yerletirilmesi

Resim 1.32: apraz balant elemanlarnn kama ile montaj

Metal veya ahap kalaslar yerletiriniz (Resim 1.34, 1.35).

Resim 1.33: apraz balant elemanlarnn ift tarafl montaj

15
 Resim 1.34: Metal kalaslarn yerletirilmesi
Dikmeleri binaya uygun yerlerden balant apartlar ile balaynz (Resim 1.36).
Dikmeler binadan en fazla 20 cm uzakta olacak ekilde ayarlanr. Geici
kaynakla da binaya balant yaplabilir.

Resim 1.35: Metal kalaslarn yerletirilmesi

Resim 1.36: skelenin bina duvarna balanmas

16
 Merdiveni monte ediniz (Resim 1.37 ve Resim 1.38).

Resim 1.37: skele merdiveni Resim 1.38: Merdivenlerin montaj

Dikmelere ek yapp ykseltmek iin yeni dikmeyi monte edilmi dikmenin
zerinde bulunan yuvaya yerletiriniz (Resim 1.39 ve Resim 1.40).

Resim1.39: Dikmelerin ek yaplarak ykseltilmesi

Resim 1.40: Dikmelerin eklenmi hli

17
 Dikmeleri yine yatay balant elemanlar ile balaynz (Resim 1.41 ve Resim
1.42).

Resim 1.41: Ykseltilmi blmn yatay balant elemanlarnn balanmas

Resim 1.42: Yatay balantlarn monte edilmesi

Dikmeleri yine yatay balant elemanlar ile balaynz (Resim 1.41 ve Resim
1.42).
Dikmeleri yine apraz balant elemanlar ile her iki ynde balaynz ve
yukardaki yaplan ilemleri aynen tekrarlaynz (Resim 1.43, 1.44, 1.45 ve
Resim 1.46, 1.47, 1.48).

Resim 1.43: Ksa kenar balant elemannn alanmas

18
 Resim 1.44: Uzun kenar yatay balant

Resim 1.45: Ykseltilmi blmn apraz balant elemanlarnn balanmas

Resim 1.46: apraz balantlarn monte edilmesi

Resim 1.47: arpaz balantlarn yaplm hli

19
 Resim 1.48: skele elemanlarnn monte edilmi hli
Binann en stne gelindiinde iskelenin etrafna 100150 cm yksekliinde
korkuluk yapnz (Resim 1.49 ve Resim 1.50).

Resim 1.49: Korkuluk yaplmas

Resim 1.50: Bina ykseklii boyunca iskelenin bitmi hli

20
 D cephelerde iskele d yzn uygun malzemeyle kaplaynz (Resim 1.51 ve
1.52).

Resim 1.51 - 1.52: skele dnn kaplanmas

bitiminde ara gereleri toplayp temizleyiniz (Resim 1.53 ve Resim 1.54).

Resim1. 53 - 1.54: Ara gerelerin toplanmas

1.2. Kolon Montaj

1.2.1. Montaj Metodu

elik yaplarda projelerin imalat, yzde doksan orannda fabrikalarda veya

atlyelerde yapldndan antiyede sadece montaj yani elik elemanlarn [elik elemanlara
tayclar; kolon, kiri, ak, mertek, rzgr ve cephe balant elemanlar (ekil 1.4) ve
profiler, ek paralar, balant levhalar, ankraj, cvata, her trl malzeme dahildir.]
birletirilmesi kalr.

antiyeye nakledilen ve dzgn istiflenen elik elemanlarn montaj cvatal veya

kaynakl birletirme eklinde yaplr. Kaynakl eklemeler, eklenecek elik ubuklarn kesit
ve durum almalarna gre aln, u ve bindirme ile yardmc levhalar kullanlarak ke
kaynak ekleri yaplr.

21
 Ancak montajn ou, cvatal olarak tercih edilir. Cvatal birletirmenin avantajlarn
yle sralayabiliriz.

Cvatal montajn avantajlar

Montaj kolaydr, kalifiye eleman gerektirmez.

Montaj hzl olur.
Montaj standartlara uygun olarak yaplr.
Montaj imalat kontrol kolaydr.
Montaj hava koullarndan etkilenmez.
Tadilat ve tamirat kolaydr.
Montaj sonras tadilat gerektirmez.

Baz elik yap imalat fabrikalarnda projeye gre malzeme kumlama, boyama, kesme
(geometrik ekilli de dhil), di ama, kaynaklama, delme, poz numaras verme yani yaklak
imalatn yzde doksan dokuzu tam otomatik makinelerle yaplmaktadr. Projeler de mmkn
olduunca antiye imalatna ihtiya kalmayacak ekilde hazrlanmaktadr. Bunun iin
kaynakl olarak yaplmas gereken btn imalatlar; rzgr balarnn, aklarn, merteklerin
vs. tm elemanlarn balant paralar dhil fabrikalarda kaynakl birleim olarak yaplr.
Balca sebebi, antiyede yaplan kaynan kalitesinin fabrikada otomatik olarak yaplan
kaynan kalitesini tutmamasdr. Onun iin elik yaplarda, antiyede kaynak imalatnn en
az dzeyde olmas istenir. antiye ortamnda kaynakl montajn balca sakncalarn yle
sralayabiliriz.

antiye ortamnda kaynakl montajn sakncalar

Kaynakl montaj, cvatal birleime gre daha zor olduundan kalifiye

eleman gerektirir.
malat cvatal birletirmeye gre daha uzun srer.
malat kaynann kalitesi, kullanlan malzemeye ve ekibe gre
deieceinden standard korumak zordur.
Kontrol, cvatal birleime gre daha zordur.
Montaj iin uygun hava koullar gerekir.
Tadilat ve tamirat zordur.
Montaj sonras boya tadilat zenle yaplmaldr.

antiyelerde, fabrikalarda hazrlanm kolon, kiri, ak, mertek, rzgr balant

ubuklar, cephe balant elemanlar ve bunlarn balant paralar kolon ve kiri zerine
kaynakl olarak geldiinden cvatalar ve somunlarla birletirilmesi kolayca yaplr.

Ksaca yle syleyebiliriz; kaynakla yaplacak btn imalatn (projenin

uygulanabilirliine ve btesine gre) fabrikalarda ve atlyelerde tamamlanmas,
antiyelerde ise sadece cvatalarla montajnn yaplmas elik yaplarda kaliteyi artran en
nemli unsurdur.
22
1.2.2. Montaj ncesi Hazrlk

Mteahhit firma tarafndan montaj ncesi uygulama projesine gre hazrlanan elik
elemanlara ait eitli belgelerin hazrlanmas istenir. Hazrlanacak belgeler unlardr:

1.2.2.1. Hazrlanacak Belgeler

Uygulama projeleri esas alnarak oluturulan imalat resimleri

e balamadan nce genel i programna (antiye i program) uygun olacak
ekilde bir i program
Kullanlacak malzemelerin numunelerinin (niversitelerin yap
laboratuvarlarndan veya imalat firmalardan) malzeme onay formu
Kaynak ve imalat prosedrleri
Kullanlacak personel, makine, tehizat bilgileri listesi

1.2.2.2. Montaj ncesi elik Eleman ve Ekipmanlarnn Hazrlanmas

Malzemenin hazrlanmas ve iilerin ie kanalize edilmesi, yapsal eliin

imalat, yerine ulam ve montaj, uygulama resimleri standartlara uygun olarak
yaplmaldr.
Atlye-antiye aras ulam, bindirme, indirme ilemleri ve antiyede istifleme,
koruyucu astar boyay zedelemeyecek ekilde yaplmaldr. Yap elemanlar,
ulam aralarndan kesinlikle atlmamaldr.
elik yap elemanlarnn ulam aralarnda ve dier istifleme ilemlerinde;

Makas ve kiriler dikey konumda konularak korunmal.

Toprakla temas etmesi nlenmeli.
elik yap elemanlarn zerinde su kalmamasna dikkat edilmeli.
ok sral istiflerde yatay ve dey ahap takozlar kullanlmaldr (Resim
1.55, 1.56).

Resim 1.55 - Resim 1.56: Uygun ekilde istiflenmi ve takozlarla desteklenmi elik elemanlar

23
 Montaj ncesi elik yap elemanlar poz numaralarna ve montajda izlenecek
sraya gre ayrlm olmal, amur ve pastan arndrlarak montaj tertibatlar
taklmal, aks ve arlk merkezleri iaretlenerek sapan ask (sapan: rgl
naylon halat) yerleri belirtilmelidir.
Standartlara uygun olmayan malzeme kullanlmamaldr.
Ankraj cvatalarnn dileri, montaj ncesi ve srasnda korozyon ve hasardan
korunmaldr.
Hasarl elik yap elemanlar varsa yenisi ile deitirilmelidir.
elik yap elemanlarnn yzey temizlii, montajdan hemen nce kontrol
edilmeli. Zedelenmi koruyucu astar boya, zedelendii yerlerden
yenilenmelidir.

1.2.2.3. Montajda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

elik yapnn oturduu temellerin balama akslarnn proje llerine gre

sapmalar: 9 m aks aralna kadar + 3 mm, 9 ila 15 m aks aralklarnda + 4 mm,
15 ila 21 m aks aralklarnda + 6 mmyi amamal.
Kolonlarn oturtulaca temel st mesnet plakas kotu, ngrlm kottan en
ok + 1,5 mm farkl olabilir.
Montaj, projedeki sraya gre yaplmaldr.
Yerine konan elik yap eleman, montaj vinci kancasndan ayrlmadan nce
projede ngrlen cvata, geici punto kayna, kararllk balar ve benzerleri
ile gvenli bir ekilde baland kontrol edilmelidir.
Yatay tayc elemanlar veya makaslarn ilk ifti yerlerine konulduktan sonra
at dzlemi kararllk balar ve varsa dey kararllk balar ile birbirlerine
balanmal ve aklar yerletirilmelidir.
Montaj esnasnda gerekli geici balantlar yaplabilir.
Montajda at ak ve merteklerin dzlemlerinden, aksndan kaymamasna
dikkat edilmelidir. Bunun iin yaplacak zorlamalara, paralarn bklmesine,
burulmasna, dz sathlardan ayrlmasna msaade edilmemelidir.
Paralarn yanyana gelmesi iin hafif ekmelere msaade edilebilir. Ar
ekmeler ve ilave gerilmelere msaade edilmemelidir.
Yaplacak olan imalatlarn tamam artnamelerine uygun olarak yaplmaldr.
malat elemanlar, kontrol firma tarafndan onaylandktan sonra monte
edilmelidir.

24
 ekil 1.4: elik yap elemanlar
1.2.3. antiyede Yaplan malatlar

elik elemanlarn montajnn doru, hzl ve dzgn olmas; atlyelerden gelen

malzemelerin projesine uygun, doru ve eksiksiz olarak antiyeye getirilerek uygun ve
dzenli yerletirilmesine baldr.

Bu artlarn yerine getirilememesi durumunda projede kk revizyonlarda,

malzemelerin eksik, yanl ve projesine uygun olmamasndan dolay imalatn bir ksmnn
antiyede tamamlanmas gerekebilir.

Ayrca kaynakl birleimlerde, montajn kaynakla yaplmasndan antiyede imalat

zorunluluu oluacaktr. Bu imalatlar aadaki gibi yaplr.

1.2.3.1. antiyede Yaplan malat lemleri

Kesme ileri

Kesme ileri profil makaslarnda friksiyon testerelerde, oksi asetilen veya

oksi propan ile yaplr. Levha malzemeler, oksi asetilen veya oksi propan
ile kesilir ancak bayrak gibi ufak paralarn imalinde kaliteyi muhafaza
etmek kaydyla giyotin makas ve el kaynak alumosu kullanlabilir.
Genel olarak 7 mmye kadar olan saclar giyotin makasla kesilir, 7
mmden fazla olanlara normlara uygun olarak kaynak az alr. Makasla
kesimde apaklar talama ile alnr.
Kesim ileminden sonra kenarlarda yrtlma ve atlaklar bulunmamaldr.
Kesilen malzemenin kesim kenarnda meydana gelen apaklar, przler
spiral ta ile tamamen alnr, temizlenir ve temiz bir yzey temin edilir.
Levha malzemenin kesme ileminde oksi asetilen ve oksi propan kesiciler
kullanldg takdirde kendilerine ait zel ray profilleri kullanlr, kebent
veya dier profillerle klavuz yaplmamaldr.
25
 Bir profil zerinde kesme ilemi iki dik dorultuda oluyor ve bunlar
birbirini kesiyor ise kesim noktas evvela matkap ile delinir, sonradan
kesim ilemine geilir.
Lamalarn yuvarlak ular kesilerek spiral ta ile dzeltilir.

Delme ileri

Cvata delikleri, TS 648 standard uyarnca cvata apnda 1- 2 mm byk

alr.
Degiik kalnlklardaki malzemelerden meydana gelmi birleik
kesitlerde mmkn olduu takdirde paralar birbirleriyle skca balanr,
cvatalanr ve matkap ile delinir.
Cvata delikleri genellikle matkapla alr ancak malzeme et kalnlnda
10 mm'den az ve azami alacak delik apnn 2/3' olmas hlinde zmba
makinesi ile alabilir. Zmba ile alan deliklerin i yzeylerinde ve delik
kenarlarnda atlak ve eikler bulunmamaldr.
Cvata delikleri kaynak alumosu ile almamal ve delikler normlara
uygun olmaldr. Uygun olmayan ankraj delikleri iin dzeltme yoluna
gidilmemeli, ankraj delikleri yeni para zerine yeniden almaldr.
Montajla ilgili delikler, elemanlarn kaynaklanmas bittikten sonra alr.
Cvatalama ileminden hemen nce delikler amur, pas, ya, kar, buz ve
dier pisliklerden temizlenir.

Kaynak ileri

TS 3357 standard kurallarna gre yaplr.

Kaynak teknii ile ilgili her trl ii sal ve i gvenlii tedbirleri
alnr.
Yaplacak kaynaklar, projelerde gsterilen kaynak detaylar ve
kalnlklarna uygun olmal, projelerde belirtilmeyen hususlar iin
artname ve standartlara uyulmaldr.
Kaynak yaplacak malzemelerin yzeyi btn przlerden artlr,
cidarlara yapm maddeler, cruf, tutkal, pas, ya, gres, boya ve diger
maddelerden temizlenir.
Kaynaklarda kullanlacak elektrotlar kaynak tekniinin gerektirdii
aplarda ve rutubetsiz olmal, kaynak elektrotlar nem almamas amacyla
zel termos (elektrot frn) iinde muhafaza edilir. rtleri zedelenmi
olan elektrotlar kullanlmayacaktr. antiyede mutlaka elektrot kurutma
frn bulundurulmaldr.
Kaynak ilerine balamadan nce projelerde ngrlen kaynak az alr.
Kaynak az almasnda, kaynak az ama makineleri kullanlabilecegi
gibi haval ekiler de kullanlabilir. Oksijen ile alan kaynak azlar
talanp temizlendikten sonra kaynatlr.

26
 Kaynak ykseklikleri projede belirtildigi gibi olmal ve kaynaklarn
dzgn olmasna, taknlk yapmamasna dikkat edilmelidir.
Kaynak yapldktan sonra cruflar tamamen temizlenmeli ve imalat
bitmi elik konstrksiyon zerinde asla kaynak crufu bulunmamaldr.
Kaynaklar gerektiinde ultrasonik veya rntgen kontroll kaynak kontrol
cihazlar ile kontrol edilir.
Kaynak kontrol, toplam kaynak uzunluunun azami %25i zerinde
yaplr. Lzumu hlinde tamamen kontrol edilebilir.
Kontrolden geinceye kadar boya vs. herhangi bir koruma ilemi kaynak
ve malzeme zerine tatbik edilmemelidir.
Kaynak esnasnda malzemede deformasyonlar meydana gelmemesi iin
gerekli nleyici tedbirler alnr. Kaynaktan sonra meydana gelen i
gerilmelerin giderilmesi iin kaynak yerleri dvlr veya tavlanr.
Her kaynaktan sonra cruflar ekile krlr ve tel frayla temizlenir.
Kaynak dikileri ani soumaya maruz braklmamaldr.
U uca kaynaklarda ve ke kaynaklarnda kaynak yz genilii 13 mm'
den fazla ise her kaynak kat, son kat hari, kaynak ekici ile crufu
alnp tel fra ile temizlenir.
Kt, T ve ke kaynan ift tarafl yaplmas durumunda ikinci tarafta
kaynak yaplmadan nce kaynak dikii kk kusursuz metal elde edilene
kadar temizlenir.
D grn olarak bir kaynak dikii aada sralanan zellikleri
tamaldr:

o Kaynak dikii yzeyi dz veya eit dalgal olmaldr. Ergimi

ksmn esas metal yzeyine tamasna, metalin yanmasna, rtre
atlaklarna, kaynak dikiindeki kesintilere, knt ve deliklere
izin verilmez.
o Kaynak kntleri, elik kalnl 4 ila 10 mm arasnda ise 0.5
mm, 10 mmden fazla ise 1 mmden ok olamaz (Kaynak
kontrolyle alakal ayrntl bilgi malat Kontrol modlnde
verilecektir.).

Elektrot seimi, projede belirtilmemise genelde 3.25 mm ve 4 mm

apl elektrotlar kullanlacaktr.
Aksi istenmedike 4 mm ve yukar kalnlklardaki malzemelerin aln
kaynanda muhakkak kaynak az kullanlmaldr.

1.2.4. Kolonlarn ve Kirilerin Eklenmesi

elik yaplarda kolonlarn st ste getirilmesine allr. Ancak yap yksekliince

tek para profilden yaplmas, tanan ykn merkezsel olarak aktarlmasna neden olur.

27
 Genel olarak bina katlarnda ykler arttndan kolon kesiti deiir. Ancak her katta ek
yapmak zor ve masrafl olduundan iki veya katn kolonu tek para (yekpare) yaplr.
elik yaplarda kolonlar genellikle kat seviyesinde eklenir. st ste gelen kolonlarda kesitler
ayn ise yzeyden altrldktan sonra profilin yanlarna en az iki yardmc levha konularak
cvatalarla birletirilir.

Resim 1.57: Kolonun cvatalarla eklenmesi

Alt kolon kesiti, st kolon kesitinden daha byk ise alt kolonun zerine taban levhas
konularak ve st kolon bu levha zerine oturtularak kaynak yaplr ve korniyerler yardmyla
cvatalarla birletirilir.

Daire kesitli kolon veya kiriler birleim kaynakla, dier kesitlerde ise cvatalarla veya
kaynakla yaplr (Resim 1.57, 1.58, 1.92).

Resim 1.58: elik kirilerde kaynakla birleim almas

Geni aklklar gemek iin tasarlanan elik kirilerin de 12 myi aan boylar iin
antiyede ekleme yapmak gerekir. elik kiri kesitleri ayn ise yzeyden altrldktan sonra
profilin yanlarna drt yardmc levha konularak cvatalarla birletirilir (Resim 1.57).

elik kolonlarn eklenmesi de ayn ekilde yaplr. Kiriin ular balk levhas zerine
oturtulur ve birletirilir (Resim 1.59, 1.60).
28
 Resim 1.59: Cvatalarla eklenmi kiri Resim 1.60: Farkl kesitli kiriin eklenmesi
1.2.5. Kolon Montajnn Yaplmas

elik elemanlarn hazrlanmas: Montajda kullanlacak malzemeler antiyeyede

dzgn hlde istiflenmi elik kolonlar (Resim 1.61,1.62), cvatalar, somunlar,
rondelalar, cvata skma anahtar (yldz iki az anahtar), (Resim 1.66, 1.67,
1.68, 1.69), kaynakla birletirme yaplacaksa kaynak makinesi, kaynak
ekipmanlar, elektrot vs. malzemeler hazrlanr (Resim 1.63, 1.64, 1.65).

Resim 1.61 - Resim 1.62: Dzgn istiflenmi elik tayc elemanlar

Cvatalar alt ke bal ve somunlu DIN 7990 ve 7968'e uygun olmal ve ama
deliklerin norm boluklar iyice doldurulmaldr. Cvata ba ve somunun oturduu yzeyde
tam temas salamas iin normla I ve U profillerinin eimli i yzeylerinde DIN 434 ve
DIN 435'e uygun rondelalar kullanlr. Aada birletirme ara ve ekipmanlarnn resimleri
verilmitir.

29
 Kaynak ekipmanlar

Resim 1.63: Kaynak makinesi Resim 1.64: Elektrot Resim 1.65: Kaynak maskesi
Cvata ekipmanlar

Resim 66: Cvata Resim 1.67: Resim 1.68: Dz ve yayl rondela Resim 1.69: Somun

Resim 1.70: Yldz iki azl anahtar

elik iskeletli yaplarda kolonlarn alt ular yklerini naklettikleri
elemana baldr. Kolonlarn ayaklar en altta temel, ara katlarda kiri
veya bir alttaki kolon zerine oturtulur ve balanr. elik kolonlar elik
zgara temel veya elik kazk temeller zerine yaplan zgaralara oturtulur
(Resim 1.76). Kolon elik zgaralara oturtulduktan sonra ayak yanlarna
konulan kebent ve levhalarla cvata veya kaynakla birletirilir.
Kolonlar daha nce belirlenen yerlerinden sapanlarla balanarak monte
edilecei temelin veya kolonun zerine vinle dik ekilde kaldrlr
(Resim 1.71, 1.72).

30
Resim 1.71 1.72: Kolonlarn vinle kaldrlarak montajnn yaplmas
Temel zerine yaplacak kolon montaj ise temelde, nceden braklm
ankraj cvatalarna kolonlar yerletirilerek birletirme yaplr (Resim 1.73,
1.74). Projede belirtilen cvata, rondela, pul somunla sklr (Resim 1.75).
Dikliine nivo ile baklr ve tam skma ilemi montaj tamamlandktan
sonra yaplr.

Resim 1.73: Betonarme temelde braklan ankraj cvatalar

Resim 1.74: Cvatalara montaj yaplm kolon

31
 Resim 1.75: Somunlarn yldz anahtarla sklmas

Resim 1.76: Izgaralar zerine montaj yaplm kolon

Resim 1.77: Montaj tamamlanm kolon Resim 1.78: Montaj tamamlanm kolon
Montajda ilk kolon ifti yerlerine konulduktan sonra kren kirileriyle
(kren kirii yoksa boyuna kirilerle) birbirine balanr. Dier kolonlar da
benzer balantlar kurularak monte edilir.
Ankraj bulonlar dhil btn bulonlarn ba ve somunlar, elik yap
elemanlar veya rondela dzlemlerine skca temas etmelidir. Sabit
bulonlarn ba altna en ok bir, somun altna en ok iki rondela
konulabilir.
Eimli dzlemlere oturma durumunda eik rondelalar kullanlmaldr.
Her bulonda, somun tarafnda, somundan sonra en az bir tam di
32
 kalmaldr. Montaj tamamlanmadan bulonlar sonuna kadar
sklmamaldr.

Resim 1.79: Montaj tamamlanm kolonlar

Bozulan boyalar, Yeni Yaplan Kaynak Yerlerinin Boyalar
artnamesine gre tadil edilir.
Kolon montajndan sonra temel ile kolon taban plakas altnda kalan
boluk zel katkl imento harc ile doldurulur.

1.3. Kiri Montaj

elik kiriler tadklar ykleri ularnda oturduklar (kolon, duvar) veya sapladklar
yap elemanlarna nakleder. elik kiri ular elik stun balar zerine cvata ve kaynak ile
balanarak yk nakletmesi salanr.

Kiriler daha nce belirlenen uygun yerlerinden sapanla balanr ve vin

yardmyla kaldrlr (Resim 1.80).

Resim 1.80: Kiriin vinle kaldrlmas

33
 Resim 1.81: Kiriin vinle yerine yerletirilmesi
Montaj ekipman ve elemanlar baka bir vince takl bir sepet ile montaj
blgesine kaldrlr ve kiri kolona yerletirildikten sonra montaj eleman vinle
balant noktasna karlarak emniyet kemeri takl olarak kiriin zerinde
montaj yapar (Resim 1.81, 1.82).

Resim 1.82: Kiriin dier vinteki sepetle elemanlar tarafndan montaj

Yaplacak almann byklne gre montaj sahasna hareketli bir iskele
kurularak da montaj almas yaplabilir. Vinle kaldrlan kiriler, iki ucu
kolon balant noktalarna getirilip alan cvata delikleri karlkl olarak
birbirine yaptrlr ve ilk cvatalar deliklerden geirilir ve somunlar sklr
(Resim 1.83, 1.84).

Resim 1.83: Cvata deliklerinin st ste getirilmesi

34
 Resim 1.84: lk cvatann delikten geirilmesi
Somunlar tam olarak sklmadan nce dier cvatalar da deliklerden geirilir ve
somunlar sklr. Montaj tamamlanmadan cvatalar tam olarak sklmaz (Resim
1.85, 1.86).

Resim 1.85: Dier cvatalarn taklmas

Resim 1.86: Montaj tamamlanan bulolarn somunlarnn tam sklmas

35
 Dier kirilerin montajlar da ayn yntemle yaplr.

Resim 1.87: Kiri montaj yaplm farkl bir elik yap

Kiri montajlar tamamlandktan sonra varsa tali kirilerin montaj da cvatal
veya kaynakl birleim yntemiyle yaplr (Resim 1.88, 1.89, 1.90, 1.91,1.92).

Resim 1.88: Tali kiri balant noktas

Resim 1.89: Kolon ve tali kiri balants

36
 Resim 1.90: antiyede yaplan kaynakl tali kiri balants

Resim 1.91: Kaynakla birletirilmi ve talam tali kiri detay

Resim 1.92: antiyede yaplan kaynakl dairesel tali kiri balants

37
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Verilenler : elik yap elemanlar ve montaj ara gereleri
Uygulama 1: skele kurulmas
Uygulama 2: Kolon elemanlarnn monte edilmesi
Uygulama 3: Kolon ve kiri montaj

lem Basamaklar neriler

Montaj yaplacak binann paralarn
montaj srasna gre tasnif ediniz.
skele dikmeleri montajnn yaplmasn
salaynz.
skele yatay balant montajnn ve iskele
platform balantsnn yaplmasn
Dikkatli olunuz.
salaynz.
Disiplinli ve itinal alnz.
Kolon elemanlarnn monte edilmesini
kyafeti giyiniz.
salaynz.
Gvenlik nlemlerini alnz.
Kolonlara balanacak kiri elemanlarnn
Zaman ve malzemeyi iyi kullannz.
vin ile kaldrlmasn salaynz.
evre korumasna nem verip gerekli
Monte edilecek kiriin montaj noktalarna
nlemleri alnz.
montaj yapacak eleman ve montaj
malzemelerini karnz.
Kaldrlan kiriin yerinde cvata veya
kaynak ile montajnn yaplmasn
salaynz.
Tali kirilerin balamasn salaynz.

38
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. gvenlii tedbirlerini aldnz m?

2. Montaj yaplacak bina paralarnn montaj srasna gre tasnifini
yaptrdnz m?
3. skele dikmelerinin montajnn yaplmasn saladnz m?
4. skele yatay balant elemenlarnn montajnn ve iskele platform
balantsnn yaplmasn saladnz m?
5. Kolon elemanlarnn monte edilmesini saladnz m?
6. Kolonlara balanacak kiri elemanlarnn vin ile kaldrlmasn
saladnz m?
7. Monte edilecek kiriin montaj noktalarna, montaj yapacak
eleman ve montaj malzemelerini kardnz m?
8. Kaldrlan kirii, yerinde cvata veya kaynak ile montajnn
yaplmasn saladnz m?
9. Tali kirilerin balanmasn saladnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

39
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Kaynakla yaplacak btn imalatn, fabrikalarda ve atlyelerde tamamlanmas

elik yaplarda kaliteyi azaltr.
2. ( ) Kaynaklarda kullanlacak elektrotlar, rutubetsiz olmal, kaynak elektrotlar nem
almamas amacyla zel termos (elektrot frn) iinde muhafaza edilir.
3. ( ) Kaynak teknii ile ilgili her trl ii sal ve i gvenlii tedbirleri alnr.
4. ( ) Kiriler daha nce belirlenen uygun yerlerinden sapanla balanr ve vin
yardmyla kaldrlr.
5. ( ) Montaj tamamlanmadan cvatalar tam olarak sklr.

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

6. Aadakilerden hangisi cvatal montajn avantajlarndan deildir?

A) Montaj kolaydr, kalifiye eleman gerektirmez.
B) malat hzl olur.
C) Montaj imalat pahaldr.
D) Montaj sonras tadilat gerektirmez.

7. Aadakilerden hangisi antiye ortamnda yaplan kaynakl montajn sakncalarndan

deildir?
A) malat kalitesinde standard korumak zordur.
B) Kontrol, cvatal birleime gre daha zordur.
C) Montaj iin uygun hava koullar gerekir.
D) Montaj imalat hzl olur.

8. Aadakilerden hangisi elik yap elemanlarnn ulam aralarnda ve dier istifleme

ilemlerinde uyulmas gerekenlerden deildir?
A) Makas ve kiriler dey konumda konularak korunmal.
B) Toprakla temas etmesi nlenmeli.
C) elik yap elemanlar st ste istiflenmeli.
D) elik yap elemanlar aralardan atlarak indirilmeli.

9. Kolon montajndan sonra temel ile kolon taban plakas altnda kalan boluk
aadakilerden hangisi ile doldurulur?
A) Harcn eidi fark etmez.
B) zel katkl imento harc
C) zel yaptrc
D) zel imento harc

40
10. Aadakilerden hangisi antiyede yaplan imalat ilemlerinden biri deildir?
A) Kumlamann tamam
B) Kesme ileri
C) Kaynak ileri
D) Montaj

11. Kaynak yaplacak malzemelerin yzey temizlii nasl yaplr?

A) Btn przlerden artlr.
B) Cruf, tutkal, pastan temizlenir.
C) Ya, gres, boyadan temizlenir.
D) Hepsi

12. Montajda kullanlacak ekipmanlar aadaki hangi grupta doru olarak verilmitir?
A) Cvatalar, somunlar, rondelalar, allen anahtar
B) Cvatalar, somunlar, rondelalar, yldz iki az anahtar
C) Kaynak makines, kaynak ekipmanlar, cvata
D) Cvatalar, somunlar, kaynak ekipmanlar

Aadaki cmleleri dikkatlice okuyarak bo braklan yerlere doru szc

yaznz.

13. Atlye-antiye aras ulam, bindirme ve indirme ilemleri ve antiyede istifleme,

koruyucu. zedelemeyecek ekilde yaplmaldr. Yap elemanlar,
ulam aralarndan kesinlikle ..
14. Temel zerine yaplacak kolon montaj ise temelde, nceden braklm
. kolonlar yerletirilerek birletirme yaplr.
15. malatlarn tamam.. uygun olarak yaplmaldr.
16. Cvatalama ileminden hemen nce delikler; ve dier
pisliklerden temizlenir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

41
 RENME FAALYET2

RENME FAALYET2
AMA

Kafes kirili at ve elemanlarnn montajn yapabileceksiniz.

ARATIRMA

rnek bir kafes kirili elik at projesi alarak detay resimlerini dikkatlice
inceleyiniz. antiyede yaplacak birleim ilemlerini ve metotlarn (kaynakl ve
cvatal) projede verilen ekliyle inceleyiniz.
Mmknse bir elik yap antiyesine fotoraf makineniz veya kameranzla
giderek montaj yapma ilem ve srasn grntleyiniz. Elde ettiiniz farkl
grntleri snfnzda arkadalarnzla paylanz.

2. KAFES KRL ATI VE ELEMANLARI

MONTAJI
2.1. at Elemanlar Montaj
ok katl binalarn atlar yaplrken son katn kolonlarnn montaj tamamlandktan
sonra kafes kiriler vinle kaldrlarak kolonlarn zerlerine oturtulur. Birleimleri cvatal
veya kaynakl olarak yaplr.

Tek katl fabrika veya atlye binalarnda ise kolonlar, temeller zerine oturtulup
montajlar tamamlandktan sonra direkt kolonlarn zerine vinlerle kaldrlr ve birleimleri
uygun cvatalarla veya kaynakl olarak yaplr.

Kafes kirili at sistemleri genellikle betonarme olarak yaplan byk alveri

merkezlerinin atlarnda da uygulanr. Bu durumda ise kirilerin montaj betonarme
kolonlara yaplr. Betonarme kolonlarda filiz iin cvata delikleri delici matkaplarla alr.

Uygun aptaki cvatalar, epoksi esasl yaptrclarla betonarmeye yerletirilir.

Yaptrc mukavemetini aldktan sonra oluan filizlere somunlarla kiriler monte edilir ve
somunlar sklr. Kirilerin montaj tamamlandktan sonra at elemanlarnn montajna
geilir.

42
 Resim 2.1: Betonarme kirie montaj yaplm elik kiri sistemi

Resim 2.2: Betonarme kiri - elik kiri birleim detay

Resim 2.3: Betonarme kolon - elik kiri birleim birleim detay

Kafes kiriler, byk aklklar gemek iin kullanlr. ekme ve basn
ubuklarndan oluturulur. gen, trapez, paralel balkl, bir taraftan eimli ve parabolik
olmak zere eitli kafes kiriler mevcuttur.

43
2.1.1. Kafes Kiri Montaj

Monte edilmi kolonlarn zerine, atlyelerde veya fabrikalarda imal edilmi kafes
kiriler vin yardmyla kaldrlarak tek tek monte edilir. Kafes kirilerde birbirine aklar ve
mertekler vastasyla montajlanr.

Resim 2.4: at makas (kafes kiri) vinle kaldrlmas

Resim 2.5: Kafes kiriin vinle kaldrlmas

Baz durumlarda, kafes kirilerle beraber aklar, mertekler ve rzgr balantlar dhil
olmak zere atlarn montaj yekpare olarak inaat sahasnda yaplr. Montaj yaplan elik
at vin yardmyla kaldrlr, betonarme veya elik kolonlarn zerine yerletirilir ve
montajlar bu ekilde cvatayla veya kaynakl olarak yaplr.

Resim 2.6: Kafes kirileri antiye sahasnda birletirilip vinle yerletirilen elik at

44
 Resim2.7: antiye sahasnda birletirilip vinle yerletirilen uzay kafes at sistemi
2.1.2. Aklar ve Merteklerin Montaj

elik aklarda, hadde profillerinden U, I, L, Z ve dikdrtgen kesitli kapal profiller

kullanlr. Aklar arasndaki mesafe 1,5 ile 4 m arasnda deiir. Ak aras mesafeler
yaplacak at kaplama eidine gre deiebilir (Cam kaplama, sandavi panel kaplama,
trapez sac kaplama vs.).

Aklarn birletirilmesinde cvata veya kaynak kullanlr.

Aklar vinle kaldrlarak kiri zerine yerletirilir.

Resim 2.8: Aklarn vinle kaldrlarak yerletirilmesi

45
 Cvatal birleimlerde, balant paralar ve delikleri fabrikalarda hazrlanm
olarak geldiinden aklarn montaj cvatalarn somunlarla sklmasyla yaplr.

Resim 2.9: Aklarn cvatayla veya kaynakla birletirilmesi

Resim 2.10: Aklarn cvatayla birleim detay

Resim 2.11: Aklarn cvatayla birleim detay

46
 Resim 2.12: Aklarnn montaj tamamlanm elik at
Projelerde belirtilen mesafelerde aklar denir ve kirilerle birletirilir.

Resim 2.13: Kirie montajlanm ak

Resim 2.14: Kaynakla montajlanm paraya an cvatayla birletirilmesi

47
 Resim 2.15: Kiri - ak balants

Resim 2.16: Kiri ak kaynakl ve cvatal birleim detay

Aklarn montaj yapldktan sonra rzgrlklarn montajna balanr.
Mertekler at kaplamasn tar. Bu yap elemanlar aklara dik dorultuda
elik veya ahaptan 40-90 cm aralklarla denir. Kesitleri dikdrtgen eklinde
olup aklar zerine oturtulur. elik aklar zerine oturtulan ahap merteklere
kancal cvata veya dz kvrk lamalarla balanr.

2.1.3. Rzgr Balantlar Montaj

atlarda at makas dorultusundaki rzgr etkisini makasn kendisi alr. Yatay

dorultudaki kuvvetlere kar koymak iinde at dzlemine paralel rzgr balantlar,
meyili az olan atlarda at dzleminde normal meyilli olanlarda at makas alt balk
dzleminde tanzim edilir. Rzgr ubuklar birleimi cvata veya kaynakla yaplr.

48
 Birleim kaynakla yaplacaksa rzgr balant elemanlar vinle kaldrlarak
projeye uygun lye getirildiinde nce birka punto atlarak kaynak
kurallarna uygun dz ve aln kaynaklar yaplr.

Resim 2.17: antiye ortamnda kayna yaplm rzgr balant paras

Cvatal birleim yaplacaksa kirilerin zerine kaynaklanm balant
paralarna, delikleri alm rzgr balant elemanlar birletirilir ve somunlar
sklr.

Resim 2.18: Rzgr balantlar yaplm at grn

Resim 2.19: Rzgr balantlar yaplm at bitim noktas

49
Resim 2.20: Rzgr ubuklar kiri balant detay

Resim 2.21: Rzgr ubuklar kesime detay

Resim 2.22: Rzgr ubuklar ve ak kesime detay

Resim 2.23: Rzgr ubuklar kiri balant detay

50
 Resim 2.24: Rzgr ubuklar at bitim noktas birleim detay
Rzgr balantlarnn montajndan sonra cephe birleim elemanlarnn montaj
yaplr.

Resim 2.25: Montaj tamamlanm elik at grn

Resim 2.26: Montaj tamamlanm elik at yan grn

51
2.2. Cephe Elemanlar Montaj
Cephe elemanlar l, kesit ve boyutlar, genel olarak seilecek cephe sistemine
(giydirme cephe cam kaplama, sandavi panel kaplama vs.) ve firmasna gre deimektedir.
Her firmann ve sistemin cephe elemanlarnn malzemesi, kesiti ve lleri deimektedir.
Bundan dolay projede ngrlen sisteme ait malzeme ve ller kullanlr.

Cephe ubuklar montaj, projeye gre dz, apraz veya her iki ekilde de
yaplr.
Cephe elemanlarnn montaj, genellikle hareketli iskeleler kurularak yaplr.
Cephe almas uzun srecekse (giydirme cephe montaj vs.) srekli iskele
kurulur. Montaj, kurulan iskele zerinde alarak yaplabildii gibi vin
yardmyla da yaplabilir.

Resim 2.27: Cephe balant elemanlar montaj devam eden elik yap
Balant elemanlar vinlerle kaldrlarak daha nce kolonlar zerine kaynakla
birletirilmi balant paralarna cvatal veya kaynakl olarak birletirilir (daha
nceki uygulamalarda yapld gibi).

Resim 2.28: Kolon - kiri birleiminde yaplan cephe balants

52
 Resim 2.29: Kolonlarda yaplan cephe balants

Resim 2.30: Cephe balant elemanlar montaj tamamlanm elik yap

Tm elik bina elemanlarnn montaj tamamlandktan sonra kaynaklar ve
cvatalar kontrol edilerek boyama iin yzey hazrlamaya (kumlamaya) geilir.

Resim 2.31: Aklar ve cephe balantlar montaj tamamlanm elik yap

53
2.3. Yzey Hazrlama (Kumlama)
Sahada yaplan kaynakla birletirmelerde ve elik yap elemann boya yzeyinin
syrlmas, kaznmas gibi durumlarda kumlama ilemi yaplmaldr. naat sahasnda
yaplmas gereken kumlama ilemlerinin standard ve yntemi, projenin niteliine gre
belirlenir.

Tm elik konstrksiyon kaynak kontrolnn tamamlanmas ve boya ile koruma

yaplmasndan nce kumlama ilemine tabi tutulur. Metal yzeyi pasl ksmlarndan,
oksitlenmi blgelerden, varsa boya, kir, gres ya, yapc malzemeler vb. gibi metal
yzeyinde bulunan yabanc maddelerden kumlama ile arndrlr. Hafif lekeler, ton
farkllklar, glgelenmelere ve ukur noktalarda hafif pas ve boya kalntlar kalmas kabul
edilebilir.

Kumlamada kullanlan kum, istenilen standartlara uygun malzeme olmaldr.

Kumlanan yzeyler neme, yalanmaya ve kirlenmeye maruz braklmamaldr. Kumlama
yapldktan sonra zaman geirilmeksizin en az 2 saat iinde astar boya ile yzey korumas
yaplr.

2.4. Boyama
Kumlamas bitirilen montajlarn boyama ilemi antiye ortamnda yaplr. Boyama
ilemi malzemenin korunmas asndan ok nemlidir. antiye ortamnda boyama iin baz
nemli hususlara dikkat etmek gerekir.

antiyede yaplacak elik konstrksiyonun boyanmasnda dikkat edilecek

hususlar:

elik konstrksiyonunun boya ilemi epoksi ve/veya yal boya ile

yaplr.
Yer montaj, kaynaklar yaplm ve montaja hazr kumlama ilemine tabi
tutulmu elik konstrksiyonun yzeyleri her trl yabanc maddeden
temizlenir.
elik konstrksiyon yzeylerinde hadde kalntlar var ise bu kalntlar
mekanik aletlerle karlr. karlacak kalntlarn altnda bulunan yzey
spiral fralarla ve kumlama ile iyice temizlenir.
Boya, imalatnn hazrlad ekilde inceltilmeden kullanlmal ancak
pskrtme yaplyorsa ve inceltmek gerekiyorsa imalatnn nerdii
oranlarda tiner ile inceltilmelidir.
Malzeme ve imalatn temizlenmesi iin gerekli tehizat kullanlmaldr.
Boyanacak yzeyde ya bulunmas hlinde bu ksmlar sentetik tinerle
silinerek temizlenir.

54
 Yal boya kullanlmas durumunda elik tayc elemanlarn
temizlenmi yzeylerine 2 kat astar boya (inko-kromat veya edeer
antipas boya), 2 kat son boya yaplr.
Epoksi boya kullanlmas durumunda elik tayc elemanlarn
temizlenmi yzeylerine 1 kat antikorozif epoksi astar boya, 2 kat solvent
ierikli epoksi boya yaplr.
Montaja balamadan nce paralar astar boya ile bir kat boyanm olmal.
Montajda birbirine deen, sonradan boya grmeyecek yzlere ikinci bir
kat astar vurulur. Zedelenen astar boya yenilenmeden boyaya
geilmemelidir. Cvata dilerine gayet az astar srlmelidir; boyasz
cvata kesinlikle sklmamaldr. Sonradan kaynak yaplacaksa kaynak
dikiinin her iki yanndaki 100 mm genilikte eride nceden boya
vurulmamaldr. Boyas temizlenmemi yzeylere yaplacak kaynaklar
gzenekli olacandan bu yzeylere boya temizlenmeden kesinlikle
kaynak yaplmamaldr.
Boyas temizlenen ksma yaplan montaj kaynaklarndan sonra kaynan
termik blgesi iinde kalan boya tabakalar iyice temizlenir. Bu ksmlar
yeniden boyanr.
Boya tatbikat spreyle yaplabildii gibi normal boya frasyla
yaplabilir. Boya tatbik edilecek yzeylerin rutubetli olmamasna azami
dikkat edilmelidir.
Astar ve boya ileri toz ve topraktan etkilenmeyen ahap destekler
zerinde yaplmaldr. Astar ve boya yaplrken konstrksiyonlar bu
destekler zerinde dndrlr.
Normal boyalar kullanlmadan nce iyice kartrlmaldr. Astar ve boya
ileri > 0 C evre scaklnda ve elik scaklnn en az +5 C %70ten
az nem orann olduu ortamda yaplmaldr.
Gerek astar, gerek son kat boyalarda, boya katlar arasnda boyann
kurumas iin boya reticinin belirlemi oldugu bekleme srelerine
mutlaka uyulmaldr.
Sac kap kanad, kap ve pencere kasalar vb. gibi imalatlarn boyanmas
iin nce yzey temizlii yaplr. Daha sonra yzey bozukluklarnn
giderilmesi amacyla her m si 0.50 kg macunlanarak dzgn hle
getirilir, zerine beher m ye 0.420 kg slyen ve 0.220 kg yal boya ile
boyanarak ilem tamamlanr.

55
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Verilenler : retmeniniz tarafndan size verilecek kafes kirili at elemanlarnn;
Uygulama 1: at elemanlar montajnn yapnz.
Uygulama 2: Cephe elemanlar montajnn yapnz.
Uygulama 3: elik konstrksiyonu boyaynz.

lem Basamaklar neriler

Montaj yaplacak atnn paralarn

montaj srasna gre tasnif ediniz.
Kafes kiri montajn yapnz.
Aklarn montajn yapnz.
Merteklerin montajn yapnz.
Rzgr balantlarnn montajn yapnz.
Cephe elemanlar montajn yapnz.
Boyama ilemi iin yzeye kumlama
yapnz.
Boyama ilemini yapnz.
Dikkatli alnz.
Temiz ve itinal olunuz.
Disiplinli olunuz.
kyafetlerini giyiniz.
Gvenlik nlemlerini alnz.
Zaman ve malzemeyi kullannz.
evreyi korumaya kar duyarl
davrannz.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. gvenlii tedbirlerini aldnz m?
2. Montaj yaplacak atnn paralarn montaj srasna gre tasnif
ettiniz mi?
3. Kafes kiri montajn yaptnz m?
4. Aklarn montajn yaptnz m?
5. Merteklerin montajn yaptnz m?
6. Rzgr balantlar montajn yaptnz m?
7. Cephe elemanlar montajn yaptnz m?
8. Boyama ilemi iin yzeye kumlama yaptnz m?
9. Boyama yaptnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

56
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz..

1. ( ) Kafes kiriler, 10 mnin altndaki aklklar gemek iin kullanlr. Gergi

ubuklarndan oluturulur.
2. ( ) Kafes kiriler, vin yardmyla kaldrlarak tek tek monte edilir.
3. ( ) Ak aras mesafeler yaplacak at kaplama eidine gre deise de genellikle 1-
2 m arasndadr.
4. ( ) Aklarn montajndan sonra rzgr balantlarnn montajna balanr.
5. ( ) Rzgr balantlarnn montajndan sonra cephe birleim elemanlarnn montaj
yaplr.

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

6. Aadakilerden hangisinde montaj sralamas doru olarak verilmitir?

A) Kiri - kolon ak mertek
B) Kolon - kiri - mertek - ak
C) Kolon - kiri rzgr balants- ak
D) Kolon - kiri - ak - mertek

7. Aadakilerden hangisi antiyede yzey hazrlama (kumlama) yaplrken dikkat

edilmesi gereken kurallardan deildir?
A) Metal yzey, boya, kir, gres ya gibi maddelerden temizlenir.
B) Kullanlan kum, istenilen standartlara uygun olmaldr.
C) Yzeyler neme, yalanmaya ve kirlenmeye maruz braklmamaldr.
D) Kumlama yapldktan sonra en az 4 saat iinde astarlanmaldr.

8. elik yap montajnda genellikle hangi tip iskele kullanlr?

A) Hareketli iskele
B) Sehpa iskele
C) Sabit iskele
D) Hepsi

9. Aadakilerden hangisinde, montaj tamamlanm ve kontrol yaplm binada,

yaplacak ilem sralamas doru olarak verilmitir?
A) Cvatalarn sklmas
B) Kaynak curuflarnn temizlii
C) Yzey hazrlama (kumlama)- boyama
D) skelenin toplanmas

57
10. Aadakilerden hangisi, antiyede boya yaplrken dikkat edilmesi gereken
kurallardan deildir?
A) Epoksi veya yal boya kullanlr.
B) Astar uygulanmadan direk yal boya uygulanr.
C) Astar ve boya ileri ahap destekler zerinde yaplr.
D) Boyann kurumas iin gerekli sre kadar beklenir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirme ye geiniz.

58
 MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
UYGULAMA: retmeninizin size verecei numune bina paralarn, yukardaki
faaliyetlerden edindiiniz bilgiler nda kolon ve kiri montaj ile kafes kirili at ve
elemanlar montajn yapnz.

KONTROL LSTES

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. gvenlii tedbirlerini aldnz m?

2. Montaj yaplacak bina paralarnn montaj srasna gre tasnifini
yaptnz m?
3. skele dikmelerinin montajn yaptnz m?
4. skele yatay balant elemanlarnn montajn ve iskele platform
balantsn yaptnz m?
5. Kolon elemanlarn monte ettiniz mi?
6. Kolonlara balanacak kiri elemanlarn vin ile kaldrdnz m?
7. Monte edilecek kiriin montaj noktalarna, montaj yapacak
eleman ve montaj malzemelerini kardnz m?
8. Kaldrlan kiriin yerinde cvata veya kaynak ile montajn
yaptnz m?
9. Tali kirileri baladnz m?
10. Montaj yaplacak atnn paralarn montaj srasna gre tasnif
ettiniz mi?
11. at kirilerini baladnz m?
12. Aklar baladnz m?
13. aprazlar baladnz m?
14. Cephe aklarn baladnz m?

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

59
 CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 Yanl
2 Doru
3 Doru
4 Doru
5 Yanl
6 C
7 D
8 D
9 B
10 A
11 D
12 B
Astar Boyay,
13
Atlmamaldr.
Ankraj Bulonlarna ,
14 Cvata, Rondela,
Somunla
15 artnamelerine
amur, Pas, Ya,
16
Kar, Buz

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 Yanl
2 Doru
3 Yanl
4 Doru
5 Doru
6 D
7 D
8 A
9 C
10 B

60
 KAYNAKA
AYNAKA
KAYNAKA
TS 3357, elik Yaplarda Kaynakl Birletirmeler
TS 648, elik Yaplar Tasarm ve Montaj

61