T.C.

MLL ETM BAKANLII

NAAT TEKNOLOJS

BAST KR DONATILARI

Ankara, 2013

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET - 1 ................................................................................................... 3
1. BAST KR DONATISI ................................................................................................... 3
1.1. Statik-Betonarme Projeleri Okuma ............................................................................... 4
1.2. Basit Kiri ................................................................................................................... 11
1.2.1. Tanm .................................................................................................................. 11
1.2.2. Basit Kiri Donat Elemanlarnn lm ve Kesimi ......................................... 12
1.2.3. Basit Kiri Donat Elemanlarnn Birletirilmesi ................................................. 15
1.3. Deprem Ynetmelii ................................................................................................... 20
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 28
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32
RENME FAALYET - 2 ................................................................................................. 33
2. HATIL VE LENTO DONATISI ........................................................................................ 33
2.1. Hatl............................................................................................................................. 34
2.1.1. Hatl Donat Elemanlarnn lm ve Kesimi ................................................... 34
2.1.2. Hatl Donat Elemanlarnn Birletirilmesi .......................................................... 38
2.2. Lento ........................................................................................................................... 41
2.2.1. Lento Donat Elemanlarnn lm ve Kesimi ................................................. 41
2.2.2. Lento Donat Elemanlarnn Birletirilmesi ......................................................... 43
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 47
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 51
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 52
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 54
KAYNAKA ......................................................................................................................... 55

ii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

naat Teknolojisi
Betonarme Yap Sistemleri
Basit Kiri Donatlar
Statik projelerini okuma, basit kiri, hatl, lento
donatlarnn hazrlanmas, birletirilmesi ile ilgili bilgi ve
becerilerin kazandrld bir renme materyalidir.
40/24 (+40/24 Uygulama tekrar yapmal)
Basit kiri donatlar yapmak
Genel Ama
Bu modlle okul ii gerekli ortam salandnda, okul
d aratrma yapabileceiniz kurulular belirtildiinde
yaplarda kiri donatlarn standartlara ve deprem
ynetmeliine uygun olarak yapabileceksiniz.
Amalar
1. Basit kiri donatsn projesine ve deprem
ynetmeliine uygun olarak hazrlayabileceksiniz.
2. Hatl, lento donatsn projesine ve deprem
ynetmeliine uygun olarak hazrlayabileceksiniz.
Ortam: Betonarme yap sistemleri atlyesi, inaat
demiri retim ve ileme atlyeleri, bilgi teknolojileri
ortam ve ktphane.
Donanm: : naat demirleri, demir temizleme,
dzeltme, kesme, bkme ve balama, ara ve gereleri,
demirci tezgh, balama teli, kerpeten, eldiven, i
elbisesi statik proje, metre, cetvel, defter ve kalem
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan
semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma,
eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile
kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi
deerlendirecektir.

iii

iv

GR
GR
Sevgili renci,
Teknolojik gelimeler inaat alannda da bir takm yenilikleri beraberinde getirmitir.
zellikle deprem kuanda olmamz ok nemlidir. Depremler sonras yeni deprem
ynetmelii mecbur olmutur. Hem deprem ynetmelii hem de TS 500 inaatlarda baz
donat trlerini zorunlu klmtr. Gvenli yaplar ina etmenin donatlar hazrlama
kurallarna uymakla olacan greceksiniz.
Gnmzde kullanlan en yaygn yap betonarme yapdr. Betonarmenin olduu her
yerde mutlaka donat vardr. Bir yapy yklma tehlikelerine kar ayakta tutan betonarme
elamanlardr. Yk tayan, diren gsteren bu elamanlar donatsz olmaz.
Deprem sonras manzaralar hepiniz grdnz. Bu manzaralarn tekrar yaanmamas
iin betonarme inaat iiliinin ne kadar nem arz ettiini hepinizin kavramas
gerekmektedir. Donatlar ne kadar kuralna uygun ve eksiksiz balarsak inaatmz o kadar
salam olur.
Bu modl bitirdiinizde basit kiri, hatl ve lento donatsn kuralna uygun olarak
yapabilen, inaat sektrnn iskeleti olan betonarme demircilii konusunda aranlan bir
meslek eleman olabilirsiniz.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET - 1
AMA
Bu faaliyetle, uygun ortam ve donanmlar salandnda, basit kiri donatsn
projesine ve deprem ynetmeliine uygun olarak hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA

evrenizdeki mhendislik brolarn ziyaret ederek statik-betonarme proje hakknda

aratrma yapnz. Snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.

naat demirlerini kullanrken yardmc olan ara ve gere hakknda bilgi edinmeye
alp arkadalarnzla paylanz.

Basit kiri donatlarn aratrp rapor hazrlaynz. Snf ortamnda arkadalarnza

sunarak tartnz.

1. BAST KR DONATISI
Kiri, demeden gelen ykleri tayp kolonlara aktaran yap elemandr. Kiriler
dey olarak duran kolonlar zerine yatay olarak ina edilirler. Betonarme karkas yaplarda
temel, deme, kiri ve kolonlardan oluan tayc bir sistem mevcuttur. Bu sistem yapnn
tm katlarnda ayndr.
Herhangi bir katn kirileri o katn kalp planna ve kiri ayrntlarna gre ina edilir.
Kalp plannda kirilerin yerleri ve lleri bellidir. Fakat kirilerin nasl donatlaca belli
deildir. Kalp plannda bulunan her bir kiriin nasl donatlaca bu kirilerin ayrntlar
izilerek belirtilir. Kirilerin lleri ve donatlar inaat mhendislerinin yapt statik
hesaplar sonucunda bulunur. Hesaplar sonucunda elde edilen bilgiler kiri standartlarna
uygun olmaldr.

ekil 1.1: Basit kiri ve donat perspektifi

1.1. Statik-Betonarme Projeleri Okuma

Yapnn evresi ile ilikisinden balayarak uygulamaya esas her trl ayrntsnn izgi
ve aklamalarla ifade edildii plan, kesit, grn ve detaylar ile gerekli hesaplamalarn
ortaya koyduu btne proje denir.
Statik proje ise yapnn, binann tayc sistemiyle ilgili hesaplamalarn ve izimlerin
bulunduu projedir. Temel plan, kalp plan, demir donat plan, kolon aplikasyon plan,
merdiven donat plan, temel ve kat kiri anmlarndan meydana gelmektedir.

zellikleri

Statik proje temel, deme tehizat planlar, kolon aplikasyonu, temel ve deme
kirileri anmlarndan, bunlara ait tm hesap dkmlerinden olumaktadr. Bu izimlerde o
iin yaplabilmesi ve hazrlanmas iin gerekli tm bilgilerin, llerin yazlmas gerekir.
Statik projede bulunmas gereken nemli bilgilerden bazlar; demir boylar, aplar, adetleri,
ait olduklar noktalar /yerlerdir. l birimi cm, demir aplar ise mm dir.

Temel Plan: Temelin yaplmas iin gerekli olan tm ller yazlr. Temel kiri
(TK) numaralar ve ebatlar vardr. rnein TK05
70/140. Ebat llerinde
birinci yazlan rakam en, ikinci yazlan ise ykseklik lsdr (ekil 1.2).

ekil 1.2: Temel kalp plan

Kolon Aplikasyon Plan: Kolonlar numaralandrlmtr ve ebatlar yazlmtr.

Kolonun ksaltmas(simgesi ) S harfidir, stun kelimesinin ilk harfi olduundan.
rnein S22 30/ 60. Ebat llerinde birinci yazlan rakam en, ikinci yazlan ise boy
(yatay dikey) lsdr. Kolon ierisinde kullanlacak demirlerin adetleri ve
aplar da yazlmtr. Mesela 816. Birinci yazlan rakam adettir, fi ( )
sembolnden sonra yazlan demirin apdr ( ekil 1.3).

ekil 1.3: Kolon aplikasyon plan

Deme Tehizat Plan: Demeler numaralandrlr ve kalnlklar yazlr.

Demelerde kullanlan demir donat izilerek ap ve lleri zerine yazlr.
rnein D 02 d = 15 gibi. Dk deme var ise Dd 01 d = 12 gibi ( ekil 1.4).
Ayrca kat tavan kalp plan izilmezse kolon ve kirilere ait bilgilerde deme
tehizat plan zerine yazlr.

ekil 1.4: Deme tehizat plan

Temel Kirii ve Kat Kirii Anmlar: Temel ve tehizat planlarndaki bilgilere

gre kiriler detayl olarak izilmitir. Kiri iinde kullanlacak demirlerin kvrlma
yerleri, kvrlma lleri, adetleri, aplar ve toplam lleri yazlmtr ( ekil 1.5).

ekil 1.5: Kat kirii anmlar

l ve llendirme
Uygulamaya esas olacak projenin, retilecek iin istenilen ekil ve byklkte
yaplabilmesi iin, gerekli olan ebatsal bilgilere l denir.
Bu bilgilerin teknik olarak aktarlmas iin uygulanan yntem; o projenin veya iin
yaplabilmesi / ortaya karlabilmesi iin yeterli ve gerekli lnn tekniine uygun olarak
yazlmasna llendirme denir.

Projeye Ait Malzeme Cinsleri

Dz demir: Deme, kiri, kolon izimlerinde vardr. ekillendirilmemi

ubuk demirdir.

Pilye: Yaplan hesaplamalar sonucu ortaya kan deerlerden

yararlanarak ekillendirilen (kvrlan bklen) demirdir.

Etriye: Kolon ve kirilerde kullanlan demirlerin bir birlerine balanmas

ve gelen basntan dalmalarn nlemek iin hazrlanr. Yaplan
hesaplamalar sonucu ortaya kan hesaplamalara gre ekillendirilir
(kvrlr bklr).

Projeye Ait Malzeme lleri

Statik projelerden lleri alabilmek iin aadaki simgelerin anlamlarnn bilinmesi
gerekir:

: Demirin ap (kalnlk) ls anlamndadr(fi olarak okunur).

L : Demir boyunun (uzunluunun) lsdr.

/ : Kendisinden sonra gelen rakam iki demir arasndaki mesafedir.

- : nne ve arkasna yazlan iki rakamnda kullanlaca anlamndadr.

Demir kalnlnn() birimi mm, uzunluunun(L) birimi cm dir.

Temel kirii ve kat kirii anmlarnda, kolon aplikasyonu ve kat demir donat
plannda; kirite, kolonda, kat demesinde kullanlacak olan demirin adedi, kalnl ve
uzunluk ls bulunur.
rnek: 212
L: 500
2 rakam demir adedini,
kendisinden sonra yazlan rakamn demirin ap olduunu (12 mm lik demir),
L karsna yazlan rakam demirin uzunluu ifade eder (yani 500 cm.).

Statik projelerde etriye yapmnda kullanlacak demirler iin, kullanlacak

demirin ap, iki etriye arasndaki l(mesafe), kullanlacak demirin
toplam uzunluu bilgileri bulunur.
rnek: 8 /2010 L: 160
: Demirin apn (8 mmlik demir).
L : Demir boyunun (uzunluunun) lsdr (yani 160 cm).
/ : Kendisinden sonra gelen rakamn iki demir (etriye, dz demir veya tehizat
planndaki pilye) arasndaki mesafe olduunu (20 cm ve 10 cm) ifade eder.
- : ki rakamnda kullanlmas gerektiini ifade eder. Kendisinden nce gelen rakam,
genelde kullanlacak iki demir arasndaki l (sklatrma blgesi dnda), sonra
gelen rakam ise iki demir aras (sklatrma blgesindeki) mesafedir.

ekil 1.6: Kolon ve kiri sklatrma blgesi

Sklatrma (sarma sarlma sarg) blgesi kolonlarda, dar kenarn iki

katdr. Kirilerde kiri yksekliinin iki katdr. Kolonlarda yer olarak
(blge ) kirile birleen alt ve st ksmlardr. Kirilerde yer olarak
kolonla birleen sa ve sol taraflardr. Kolon etriyeleri kiri iinde de
devam ettirilir. Kiri etriyeleri ise kiriin kolonla birletii yerde biter.
Betonarme kolonlarn iindeki donatlar darda hazrlanr. Bunun iin
taban kaln bir ayakkab, demirci kerpeteni, eldiven, tebeir, demirci
makas kullanlr. Kolon esas donatlar ve etriyeleri lsnde kesilip
demirci sehpasnda hazrlanr. Kolon donatlar temelden gelen kolon
filizlerine balanr. Yerine yerletirildikten sonra doru bir pas pay iin
pas ta kullanlr. Kiri donatlarndaki esas demir, montaj demiri, pilye
ve etriyeler darda kesilip sehpada hazrlanr. Demirci sehpasnda
donatlar balanr. Sonradan kalbna yerletirilir. Devam eden kirilerde
pilyeler dier kirie devam ettirildikten sonra etriyesi balanr.

10

Betonarme elikleri ile ilgili aadaki zelliklerinde hatrda tutulmas gerekir:

Betonarme elik ubuklarn kesitleri genellikle daire eklinde olup ()

simgesi ile gsterilir.

Betonarme elik ubuklarn aplar 8 mm den byk olup 2er mm

aralklarla artar.

Betonarme elik ubuklarn boylar 12 m olarak retilmektedir.

1.2. Basit Kiri

Betonarme kiriler yapllar ve zerine oturduklar mesnet yaps bakmndan
eitlidir. Bunlar basit kiriler, ankastre kiriler, devaml kiriler, konsol kiriler, ters kiriler
ve tablal kirilerdir.
Kiriler, genellikle dikdrtgen kesitli olup, yatay durumda eilmeye alan yap
elemanlardr. zerlerine gelen ykleri kolon veya duvarlara iletirler. Kirilerde tarafsz
eksenin st ksm basnca, alt ksm ise ekme gerilmelerine kar koyar. Betonarme kiriin
oturduu mesnetler arasndaki aklk serbest aklktr.
Kirilerde hesap akl, 35 cm veya daha az kalnlktaki mesnetlerde mesnet
eksenleri arasndaki mesafe olarak alnr. Kalnl 35 cmden fazla olan mesnetlerde hesap
akl, serbest akln %5i eklenerek bulunur.

ekil 1.7: Betonarme kiriin alma ekli ve hesap akl

1.2.1. Tanm
Kiri, demeden gelen ykleri tayp kolonlara aktaran yatay da dzenlenen yap
elemandr. Boyu dorultusundaki eksenine dik kuvvetlerin etkisi altnda bulunan ubuk
veya demeden gelen ykleri dey tayclara aktaran, eilmeye dayankl yap eleman
eklinde de tanmlanabilir.
Kagir yma yaplarda iki ucu mesnede en az 20 cm uzunlukta serbest olarak oturan
kirilere basit kiri ad verilir. Bu kiriler, zerine gelen deme ve duvar yklerini tar ve
mesnetlere iletir.

11

ekil 1.8: Basit kiri ve elik donatm

1.2.2. Basit Kiri Donat Elemanlarnn lm ve Kesimi

Yaplar katlardan meydana gelir. Yatay durumdaki betonarme elamanlar ve
zerindeki arlklar kolonlara kiriler iletir. Kiriler tadklar ykleri demelerden alr.
Demelerin kenarlarnda ve kolonlarn birbirine balantlarnda kiri kullanlr. Kirilerin
iinde kiri donats bulunur.

ekil 1.9: Basit kiri elik donats ve alm

Basit kiri donats lm ve kesiminde ilem sras

eldiveninizi giyiniz.

Demir markalama, kesme ve bkme ara ve gerelerini hazrlaynz.

12

Resim 1.1: Demir kesme ve bkme aralar

Basit kiri iinde kullanlacak demirleri hazrlaynz.

Resim 1.2: Nervrl elikler

Kullanlacak demir boylarn proje llerine gre iaretleyiniz.

Resim 1.3: Demir boylarnn llerek iaretlenmesi

Kiri st (Montaj) demirlerini proje llerine gre kesiniz.

Kiri alt (Esas) demirlerini proje llerine gre kesiniz.

13

Resim 1.4: Demirlerin kesilmesi

Pilye demirini proje lsne uygun olarak kesiniz ve bkmn yapnz.

Resim 1.5: Pilyenin kesilmesi ve bklmesi

Etriye demirlerini projedeki llerine uygun olarak kesiniz ve

bkmn yapnz.

Resim 1.6: Etriyenin bklmesi

Kesilen demirlerin projeye uygunluunu kontrol ediniz.

14

1.2.3. Basit Kiri Donat Elemanlarnn Birletirilmesi

Basit kiriler zerindeki ykleri kolon ve altndaki duvarlara iletirler. Kiri donatlar
montaj (st demir), esas (alt demir), pilye ve etriye donatlaryla yaplr. Kirilerde ap 12
mm(12)den aa donat kullanlmaz. Statik hesap sonucu ihtiya olursa kiri balangcna
stten L/4 kadar mesnet donats balanr.

ekil 1.10: Birleimi yaplm kiri donats

Basit kiri donats birletirilmesinde ilem basamaklar

eldiveninizi giyiniz.

Demir kesme, bkme ve balama ara ve gerelerini hazrlaynz.

Resim 1.7: Demir balama ara ve gereleri

Esas ve montaj demirleri ilemeye hazr duruma getiriniz.

15

Resim 1.8: Demir balama ara ve gereleri

Pilye demirlerini hazrlaynz.

Resim 1.9: Bklm pilye demiri

Etriye demirlerini hazrlaynz.

Resim 1.10: Hazrlanm etriyeler

ki adet etriye sehpasn kiri boyuna uygun aklkta, karlkl koyunuz.

Kiri st (Montaj) demirlerini, kancalar-gnyeleri alta dnk olarak
sehpalar zerine yatrnz.
Etriyeleri, sehpalar zerindeki montaj demirlerinden geiriniz.

16

nemlidir: Etriyelerin kapanan ular stte ve karlkl birer atlayarak bulunmaldr.

Resim 1.11: Etriyelerin demirlerden geirilmesi

Etriyelerin alt ksmndan esas demirleri, kancalar ste dnk olarak

uzatnz.
Etriyelerin aralklarn, stteki montaj demirleri zerinde lerek
iaretleyiniz.

Resim 1.12: Etriye aralklarnn iaretlenmesi

Etriyeleri, iaretli yerlere getiriniz.

Resim 1.13: Etriyelerin yerine dizilmesi

17

Etriyeleri deme noktalarndan nce montaj ve sonra da esas demirlere,

demir balama teli ile balaynz.

Resim 1.14: Etriyelerin balanmas

skeleti, i tezgh zerine alnz.

Pilye demirlerini iskelet ierisine srnz ve yerlerine getirip balaynz.

Resim 1.15: Pilyenin etriyelere balanmas

Kiri demir iskeletinin dzgnln, proje ve kurallarna uygunluunu

kontrol ediniz.

Resim 1.16: Demir iskeletinin kontrol

18

Kiri demir iskeletini kalp ierisine yerletiriniz.

Resim 1.17: Balanm kiri demir donats

Varsa, kayan demirleri yerinde dzeltiniz.

Resim 1.18: Kayan demirlerin dzeltilmesi

Yaptnz iin dzgnln ve kurallarna uygunluunu kontrol ediniz.

Resim 1.19: Yaplan iin kontrol

Kullandnz ara ve gereci toplayarak gerekli temizlii yapnz.

19

1.3. Deprem Ynetmelii

1997 ylnda yaynlanan deprem ynetmelii, lkemizde yaanan depremler ve inaat
sektrndeki teknolojik gelimelerin ardndan 2007 ylnda TDY 2007 olarak gncellenerek
yaynlanmtr.
Deprem blgelerinde yaplacak binalar hakknda esaslar(TDY 2007) unlardr:
Bu Ynetmelie gre yeni yaplacak binalarn depreme dayankl tasarmnn ana
ilkesi; hafif iddetteki depremlerde binalardaki yapsal ve yapsal olmayan sistem
elemanlarnn herhangi bir hasar grmemesi, orta iddetteki depremlerde yapsal ve yapsal
olmayan elemanlarda oluabilecek hasarn snrl ve onarlabilir dzeyde kalmas, iddetli
depremlerde ise can gvenliinin salanmas amac ile kalc yapsal hasar oluumunun
snrlanmasdr.
Bu Ynetmelikte belirtilen deprem blgeleri, Bayndrlk ve skn Bakanlnca
hazrlanan ve 18/04/1996 tarihli ve 96/8109 sayl Bakanlar Kurulu karar ile yrrle
konulan Trkiye Deprem Blgeleri Haritasndaki birinci, ikinci, nc ve drdnc derece
deprem blgeleridir.
Bu Ynetmelie gre deprem blgelerinde yaplacak binalar, malzeme ve iilik
koullar bakmndan Trk Standartlar ile Bayndrlk ve skn Bakanl Genel Teknik
artnamesi kurallarna uygun olacaktr.

Bina tayc sistemlerine ilikin genel ilkeler

Bir btn olarak deprem yklerini tayan bina tayc sisteminde ve ayn
zamanda tayc sistemi oluturan elemanlarn her birinde, deprem
yklerinin temel zeminine kadar srekli bir ekilde ve gvenli olarak
aktarlmasn salayacak yeterlikte rijitlik, kararllk ve dayanm
bulunmaldr.

Deme sistemleri, deprem kuvvetlerinin tayc sistem elemanlar

arasnda gvenle aktarlmasn salayacak dzeyde rijitlik ve dayanma
sahip olmaldr. Yeterli olmayan durumlarda, demelerde uygun aktarma
elemanlar dzenlenmelidir.

Binaya aktarlan deprem enerjisinin nemli bir blmnn tayc

sistemin snek davran ile tketilmesi iin, bu Ynetmelikte belirtilen
snek tasarm ilkelerine titizlikle uyulmaldr.

Dzensiz binalarn yapmndan kanlmaldr. Tayc sistem plan da

simetrik veya simetrie yakn dzenlenmeli. Bu balamda, perde vb. rijit
tayc sistem elemanlarnn binann burulma rijitliini arttracak biimde
yerletirilmesine zen gsterilmelidir.

Zeminlere oturan kolon ve zellikle perde temellerindeki dnmelerin

tayc sistem hesabna etkileri, uygun idealletirme yntemleri ile gz
nne alnmaldr.

20

Malzeme;

ekme donatlarnn kenetlenme boyu

Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarda C20den daha

dk dayanml beton kullanlamaz.
Tm deprem blgelerinde, TS-500deki tanma gre kalite denetimli,
bakm yaplm ve vibratrle yerletirilmi beton kullanlmas
zorunludur. Ancak, kendinden yerleen beton kullanld durumlarda,
vibratrle beton yerletirilmesine gerek yoktur.
Etriye ve iroz donats ile deme donats dnda, nervrsz donat
elii kullanlamaz.
Kullanlan donatnn kopma birim uzamas %10dan az olmayacaktr.
Donat eliinin deneysel olarak bulunan ortalama akma dayanm, ilgili
elik standardnda ngrlen karakteristik akma dayanmnn 1.3
katndan daha fazla olmayacaktr.
Kirili sistemlerin demelerinde, kirisiz demelerde, dili deme
tablalarnda, etriyelerde, bodrum katlarn evresindeki d perde
duvarlarnn gvdelerinde, deprem yklerinin tmnn bina ykseklii
boyunca perdeler tarafndan tand binalarn perde gvdelerinde
S420den daha yksek dayanml donat elii kullanlabilir.

Bu blmde aksi belirtilmedike, kancal ve kancasz ekme donats

ubuklar iin gerekli kenetlenme boylar TS-500de verilen kurallara
gre saptanacaktr.

zel deprem etriyeleri ve irozlar

Btn deprem blgelerinde, sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi

normal olan tm betonarme sistemlerin kolonlarnda, kolon-kiri birleim
blgelerinde, perde u blgelerinde ve kiri sarlma blgelerinde
kullanlan etriyeler zel deprem etriyesi, irozlar ise zel deprem irozu
olarak dzenlenecektir (ekil 1.11).

21

ekil 1.11: zel deprem etriye ve irozlar

zel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece kvrml
kancalar bulunacaktr. zel deprem irozlarnda ise bir uta 90 derece
kvrml kanca yaplabilir. Bu durumda kolonun veya perdenin bir
yznde, kanca kvrmlar 135 derece ve 90 derece olan irozlar hem
yatay hem de dey dorultuda artmal olarak dzenlenecektir.
Kancalarn boyu kvrmdaki en son teet noktasndan itibaren, dz
yzeyli ubuklarda 10 ve 100 mmden, nervrl ubuklarda ise 6 ve
80 mmden az olmayacaktr.
zel deprem etriyeleri boyuna donaty dtan kavrayacak ve kancalar
ayn boyuna donat etrafnda kapanacaktr. zel deprem irozlarnn ap
ve aral, etriyelerin ap ve aral ile ayn olacaktr. irozlar, her iki
ularnda mutlaka boyuna donatlar saracaktr. Etriyeler ve irozlar beton
dklrken oynamayacak biimde skca balanacaktr.

Sneklik Dzeyi Yksek Kiriler;

Enkesit koullar

Kolonlarla birlikte ereve oluturan veya perdelere kendi dzlemleri iinde balanan
kirilerin enkesit boyutlarna ilikin koullar aada verilmitir:

22

Boyuna donat koullar;

Kiri gvde genilii en az 250 mm olacaktr. Gvde genilii, kiri

ykseklii ile kiriin birletii kolonun kirie dik geniliinin toplamn
gemeyecektir.
Kiri ykseklii, deme kalnlnn 3 katndan ve 300 mmden daha az,
kiri gvde geniliinin 3.5 katndan daha fazla olmayacaktr.
Kiri ykseklii, serbest akln 1/4nden daha fazla olmamaldr.
Kiri genilii ve ykseklii ile ilgili olarak yukarda belirtilen
snrlamalar, kolonlara mafsall olarak balanan betonarme ya da
ngerilmeli prefabrike kiriler, ba kirili (boluklu) perdelerin ba
kirileri ve ereve kirilerine kolon-kiri dm noktalar dnda
saplanan ikincil kiriler iin geerli deildir.

Boyuna donatlarn ap 12 mmden az olmayacaktr. Kiriin alt ve

stnde en az iki donat ubuu, kiri akl boyunca srekli olarak
bulunacaktr.
Birinci ve ikinci derece deprem blgelerindeki tayc sistemlerde, kiri
mesnedindeki alt donat, ayn mesnetteki st donatnn %50sinden daha
az olamaz. Ancak, nc ve drdnc derece deprem blgelerinde bu
oran %30a indirilebilir.
Aklk ve mesnetlerdeki ekme donats oran TS-500de verilen
maksimum deerden ve %2den fazla olmayacaktr.
zel durumlarda, kiri gvdesinin her iki yzne, kiri ykseklii
boyunca gvde donats konulacaktr. Gvde donats ap 12 mmden az,
aral ise 300 mmden fazla olmayacaktr.

Boyuna donatnn dzenlenmesi;

Boyuna donatlarn yerletirilmesi ve kenetlenmesine ilikin koullar aada

verilmitir (ekil 1.12):

Kiriin iki ucundaki mesnet st donatlarnn byk olannn en az 1/4

tm kiri boyunca srekli olarak devam ettirilecektir. Mesnet st
donatsnn geri kalan ksm, TS-500e gre dzenlenecektir.

Kolona birleen kirilerin kolonun br yznde devam etmedii

durumlarda kirilerdeki alt ve st donat, kolonun etriyelerle sarlm
ekirdeinin kar taraftaki yzeyine kadar uzatlp etriyelerin i
tarafndan 90 derece bklecektir.

Perdelerde ve a lsnn dz kenetlenme boyu bden ve 50den daha

fazla olduu kolonlarda, boyuna donatnn kenetlenmesi, 90 derecelik
kanca yaplmakszn dz olarak salanabilir.

Her iki taraftan kirilerin kolonlara birlemesi durumunda kiri alt

donatlar, akla komu olan kolon yznden itibaren, 50 den az
olmamak zere, en az TS-500'de verilen kenetlenme boyu b kadar
uzatlacaktr.

23

ekil 1.12: Boyuna donat yerleimi

Enine donat koullar;

Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat

kadar uzunluktaki blge, Sarlma Blgesi olarak tanmlanacak ve bu
blge boyunca zel deprem etriyeleri kullanlacaktr.
Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne uzakl en ok 50 mm
olacaktr. Etriye aralklar kiri yksekliinin 1/4n, en kk boyuna
donat apnn 8 katn ve 150 mmyi amayacaktr (ekil 1.13). Sarlma
blgesi dnda, TS-500de verilen minimum enine donat koullarna
uyulacaktr.

24

ekil 1.13: Enine donat yerleimi

Sneklik Dzeyi Normal Kiriler;

Enkesit koullar;

Enkesit boyutlarna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin

belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.
Boyuna donat koullar;

Boyuna donatya ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin

belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.
Boyuna donatnn dzenlenmesi;

Boyuna donatnn dzenlenmesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek

kiriler iin belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin
de geerlidir.
Enine donat koullar;

Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat

kadar uzunluktaki blge, sarlma blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge
boyunca zel deprem etriyeleri kullanlacaktr.

Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne uzakl en ok 50 mm

olacaktr. Etriye aralklar kiri yksekliinin 1/3n, en kk boyuna
donat apnn 10 katn ve 200 mmyi amayacaktr. Sarlma blgesi
dnda, TS-500de verilen enine donat koullarna uyulacaktr.
Lentolar ve Hatllar;

Lentolar

Pencere ve kap lentolarnn duvarlara oturan ularnn her birinin

uzunluu serbest lento aklnn %15inden ve 200 mmden az
olmayacaktr.

25

Lento en kesit boyutlar ile boyuna ve enine donatlar yatay hatllar iin
verilen deerlerden az olmayacaktr.
Kerpi duvarl binalarda kap st ve pencere st ve altlarna ahap lento
yaplabilir.

Yatay hatllar;

Merdiven sahanlklar da dahil olmak zere her bir demenin tayc duvarlara
oturduu yerde betonarme deme ile birlikte (monolitik olarak) dklm aadaki
koullar salayan betonarme yatay hatllar yaplacaktr.

Yatay hatllar tayc duvar geniliine eit genilikte ve en az 200 mm

ykseklikte olacaktr.

Hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, ilerine ta duvarlarda en az

altta, stte 610, dier malzemeden tayc duvarlarda ise en az
410 boyuna donat ile birlikte en ok 250 mm ara ile 8lik etriye
konulacaktr. Boyuna donatlar kelerde ve kesime noktalarnda
sreklilii salayacak biimde bindirilecektir (ekil 1.14).

Moloz ta duvarlarda deme ve merdiven sahanlklar dnda deyde

eksenden eksene aralklar 1,5 metreyi gemeyen betonarme hatl
yaplacaktr.

ekil 1.14: Yatay hatl ke birleimi ve donats

Dey hatllar;

Yma binalarn deprem dayanmlarnn artrlmas iin bina kelerinde,

tayc duvarlarn dey ara kesitlerinde, kap ve pencere boluklarnn
her iki yannda kat yksekliince uzanan betonarme dey hatllar
yaplmas uygundur.

Dey hatllar, her iki yandan gelen tayc duvarlarn rlmesinden

sonra duvarlara paralel olarak konulacak kalplarn arasndaki blmn
donatlarak betonlanmas ile yaplacaktr.

Bina kelerinde ve tayc duvarlarn ara kesitlerinde dey hatllarn en

kesit boyutlar kesien duvarlarn kalnlklarna eit olacaktr. Pencere ve

26

kap boluklarnn her iki yanna yaplacak dey hatllarda ise hatln
duvara dik en kesit boyutu duvar kalnlndan, dier en kesit boyutu ise
200 mmden az olmayacaktr.
Dey hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, ilerine ta duvarlarda
her iki duvar yzne paralel olarak en az adet olmak zere 612, dier
tr malzemelerden tayc duvarlarda ise en az 412 boyuna donat ile
birlikte en ok 200 mm ara ile 8lik etriye konulacaktr. Boyuna
donatlar iin temelde ve katlar arasnda filiz braklacaktr (ekil 1.15).

ekil 1.15: Dey hatl ve donats

27

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Uygulama sorusu: Bu renme faaliyeti sonunda retmeninizin temin edecei
malzeme, ara- gereler yardmyla aada bilgileri verilen basit kiri iine konulacak
donaty hazrlaynz.

Verilenler:
Kiri kesit lleri
Kiri uzunluu
Deme kalnl
st donat (Montaj donats)
Pilye
Alt donat(Esas donat)
Etriye
Paspay

:25/50
:250 cm
:12 cm
:212
:114
:214
:8/20
:2,5 cm alnacak

lem Basamaklar
Demir markalama, kesme, bkme ve
balama ara-gerelerini hazrlaynz.
Basit
kiri
iinde
kullanlacak
demirleri hazrlaynz.
Kullanlacak demir boylarn proje
llerine gre iaretleyiniz.
Kiri st demirlerini proje llerine
gre kesiniz.
Kiri alt demirlerini proje llerine
gre kesiniz.
Pilye demirini proje lsne uygun
olarak kesip, bkmn yapnz.
Etriye demirlerini projedeki llerine
uygun olarak kesip bkmn yapnz.
Kesilen
demirlerin
projeye
uygunluunu kontrol ediniz.
Esas ve montaj demirleri ilemeye
hazr duruma getiriniz.
Pilye demirlerini hazrlaynz.
Etriye demirlerini hazrlaynz.
ki adet etriye sehpasn kiri boyuna
uygun aklkta, karlkl olarak
koyunuz.
Kiri st demirlerini, kancalargnyeleri alta dnk olarak sehpalar
zerine yatrnz.
Etriyeleri, sehpalar zerindeki montaj
demirlerinden geiriniz.

28

neriler
nlnz ve i eldiveninizi
mutlaka giyiniz.
Demirin pas ve apaklarndan,
ellerinizi koruyunuz.
gvenlii kurallarna mutlaka
uyunuz.
Bkme esnasnda bkme aracn ve
demiri yerinden kaydrmamalsnz.
Kesme esnasnda kesme aracn ve
demiri yerinden kaydrmamalsnz.
Doru kesim iin mutlaka doru
markalama yapmalsnz.
Demirlerin
sk
balanmas
gerektiini unutmaynz.
Balama esnasnda demiri yerinden
kaydrmamalsnz.
Balamada gereinden fazla tel
kullanmaynz.
Balanan telin yeterince gergin
olmas gerektiini unutmaynz.
Balama
bitiminde
oluacak
donatnn dzgn durmas gerektiini
unutmaynz.
Etriyelerin kapanan ularnn stte ve
karlkl birer atlayarak bulunmas
gerektiini unutmaynz.
Hazrlanan donatnn proje ve
kurallara uygun yaplmas gerektiini

Etriyelerin
alt
ksmndan
esas
demirleri, kancalar ste dnk olarak
uzatnz.
Etriyelerin aralklarn, st montaj
demirleri zerinde lp iaretleyiniz.
Etriyeleri, iaretli yerlere getiriniz.
Etriyeleri deme noktalarndan nce
montaj ve sonra da esas demirlere,
demir balama teli ile balaynz.
skeleti, i tezgh zerine alnz.
Pilye demirlerini iskelet ierisine
srp, yerlerine getirip balaynz.
Kiri demir iskeletinin dzgnln,
proje ve kurallarna uygunluunu
kontrol ediniz.
Kiri demir iskeletini kalp ierisine
yerletiriniz.
Varsa kayan demirleri yerinde
dzeltiniz.
Yaptnz iin dzgnln ve
kurallara uygunluunu kontrol ediniz.
Kullandnz
ara
ve
gereci
toplayarak gerekli temizlii yapnz.

29

unutmaynz.
evre, ara ve gerelerin temizliini
ihmal etmeyiniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.

Deerlendirme ltleri
Basit kiri donat lm ve kesimi;
eldiveninizi giydiniz mi?
Demir markalama, kesme, bkme ve balama ara-gerelerini
hazrladnz m?
Basit kiri iinde kullanlacak demirleri hazrladnz m?
Kullanlacak demir boylarn proje llerine gre iaretlediniz mi?
Kiri st (Montaj) demirlerini proje llerine gre kestiniz mi?
Kiri alt (Esas) demirlerini proje llerine gre kestiniz mi?
Pilye demirini proje lsne uygun olarak kesip, bkmn
yaptnz m?
Etriye demirlerini projedeki llerine uygun olarak kesip
bkmn yaptnz m?
Kesilen demirlerin projeye uygunluunu kontrol ettiniz mi?
Basit kiri donat elemanlarnn birletirilmesi;
eldiveninizi giydiniz mi?
Demir kesme, bkme ve balama ara ve gerelerini hazrladnz
m?
Esas ve montaj demirleri ilemeye hazr duruma getirdiniz mi?
Pilye demirlerini hazrladnz m?
Etriye demirlerini hazrladnz m?
ki adet etriye sehpasn kiri boyuna uygun aklkta, karlkl
olarak koydunuz mu?
Kiri st (Montaj) demirlerini, kancalar-gnyeleri alta dnk olarak
sehpalar zerine yatrdnz m?
Etriyeleri, sehpalar zerindeki montaj demirlerinden geirdiniz mi?
Etriyelerin alt ksmndan esas demirleri, kancalar ste dnk olarak
uzattnz m?
Etriyelerin aralklarn, stteki montaj demirleri zerinde lerek
iaretlediniz mi?
Etriyeleri, iaretli yerlere getirdiniz mi?
Etriyeleri deme noktalarndan nce montaj ve sonra da esas
demirlere, demir balama teli ile baladnz m?
skeleti, i tezgh zerine aldnz m?
Pilye demirlerini iskelet ierisine srp, yerlerine getirip baladnz
m?
Kiri demir iskeletinin dzgnln, proje ve kurallarna
uygunluunu kontrol ettiniz mi?
Kiri demir iskeletini kalp ierisine yerletirdiniz mi?

30

Evet

Hayr

17. Varsa kayan demirleri yerinde dzelttiniz mi?

18. Yaptnz iin dzgnln ve kurallarna uygunluunu kontrol
ettiniz mi?
19. Kullandnz ara ve gereci toplayarak gerekli temizlii yaptnz
m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

31

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Kiri, kolondan gelen ykleri tayp demeye aktaran yap elemandr.
2. ( ) Statik proje; yapnn, binann tayc sistemiyle ilgili hesaplamalarn ve
izimlerin bulunduu projedir.
3. ( )Pilye, yaplan hesaplamalar sonucu ortaya kan deerlerden yararlanarak
ekillendirilen (kvrlan bklen) demirdir.
4. ( ) : Demirin uzunluk ls anlamndadr.
5. ( ) Betonarme elik ubuklarn aplar 4 mmden byk olup 4er mm aralklarla
artar.
6. ( ) Kirilerde hesap akl, 35 cm veya daha az kalnlktaki mesnetlerde mesnet
eksenleri arasndaki mesafe olarak alnr.
7. ( ) Kagir yma yaplarda iki ucu mesnede en az 20 cm uzunlukta serbest olarak
oturan kirilere basit kiri ad verilir.
8. ( ) Kiri donatlar montaj (st demir), esas (alt demir), pilye ve etriye donatlaryla
yaplr.
9. ( ) Kirilerde ap 18 mm(18)den aa donat kullanlmaz.
10. ( ) Etriyelerin kapanan ular stte ve karlkl birer atlayarak bulunmaldr.
11. ( ) Etriyeler deme noktalarndan nce pilye ve sonra da montaj demirlerine, 8lik
demir ile balanr.
12. ( ) Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar
uzunluktaki blge, sarlma blgesi olarak tanmlanr ve bu blge boyunca zel
deprem etriyeleri kullanlmaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

32

RENME FAALYET2
RENME FAALYET - 2
AMA
Bu faaliyetle, uygun ortam ve donanmlar salandnda, hatl, lento donatsn
projesine ve deprem ynetmeliine gre hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA

Hatln ne olduunu aratrp rapor hazrlaynz.

Lentonun ne olduunu aratrp rapor hazrlaynz.

Hatl, lentonun nasl yapld ve iindeki donatlarn ne nemi olduunu evrenizdeki

inaatlara giderek aratrnz.

Edindiiniz bilgileri snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.

2. HATIL VE LENTO DONATISI

Yma yaplarda duvar seviyelerini eitlemek ve duvarlarn birlikte almasn
salamak iin yaplan betonarme elemanlara hatl adn veriyoruz (ekil 2.1).

ekil 2.1: Tula duvarlarda betonarme hatl

Binalarda kap-pencere gibi boluklarn zerine, duvarn tekrar devam etmesi

istendiinde; boluk zerine yaplan (konulan) elemana lento denilir (ekil 2.2).

ekil 2.2: Kap boluu zeri lento

33

2.1. Hatl
Yapnn yatay yklere, zellikle deprem etkilerine dayanklln arttrmak ve ykleri
yaymak iin duvarlarda yatay balantlar yaplr. Bu balantlara hatl ad verilir. Hatllar,
subasman balangcnda, duvar bitiminde (kat veya dam kirilerinin oturaca yerlerde),
pencere alt ve st hizalarnda duvarn d yznden biraz ieride olacak ekilde yaplr.
Hatllar ahap veya betonarme olabilir.
Ta, tula ve bloklarla ina edilen kagir yma yaplarda, duvarlarn balantsn
salamak, zerlerine gelen ykleri dzgn bir ekilde yaymak ve stabiliteyi artrmak zere
dey ve yatay hatllar tertip edilir. Dey hatllar her drt metrede bir yaplr (ekil 2.3).

ekil 2.3: Bir duvarda dey hatl dzenlenmesi

Hatllar yatay ve dey olarak dzenlenebildii gibi at kalkan duvar gibi gerekli
grlen yerlerde eimli olarak da yaplabilmektedir (ekil 2.4).

ekil 2.4: at kalkan duvarnn hatlla evrelenmesi

2.1.1. Hatl Donat Elemanlarnn lm ve Kesimi

Yatay hatllarn alt ksm tamamen dolu olduundan pilye konulmaz. Hatl genilii
duvar geniliine eit olmal ve ykseklii 20 cmden az olmamaldr. Hatl ta duvar zerine
yaplyor ise altta stte olmak zere 610, dier tayc duvarlarda ise (tula vb.) en
az 410 boyuna demir konulur.

34

ekil 2.5: Planda duvar st hatl donats

Hatl iine en fazla 25 cm ara ile 8lik etriye konulmaldr. Deprem Ynetmeliine
gre, moloz ta duvarlara dey aralklar 1,5 metreyi gememek zere yatay hatl
yaplmaldr.

ekil 2.6: Hatllarn ke birletirmesinde nerilen iki balama

Yma yaplarn kap ve pencere stnde ya da kat yksekliinin bittii yerde

betonarme hatl olur. Bu hatl iinde hatl donats kullanlr. Dey ve yatay hatln kede
veya ortada birleimi durumunda donat yerleimi aadaki ekilde gsterildii gibi yaplr.

35

ekil 2.7: Dey ve yatay hatln birlemesi

Hatl iinde kullanlan demirler; st donat (montaj donats), alt donat(esas donat) ve
donatlarn dalmasn nlemek zere zel olarak bklen etriyelerden olumaktadr. Yatay
hatllar tayc duvar geniliine eit genilikte ve en az 200 mm ykseklikte yaplmaldr.

ekil 2.8: Yatay hatl ve donat alm

36

Hatl donats lm ve kesiminde ilem sras;

eldiveninizi giyiniz.

Demir markalama, kesme ve bkme ara ve gerelerini hazrlaynz.

Resim 2.1: eldiveni, demir kesme ve bkme aralar

Hatl iinde kullanlacak demirleri hazrlaynz.

Resim 2.2: Hatlda kullanlacak demirler

Kullanlacak demir boylarn proje llerine gre iaretleyiniz.

Hatl st (montaj) demirlerini proje llerine gre iaretli yerden
kesiniz.
Hatl alt (esas) demirlerini proje llerine gre kesiniz.

37

Resim 2.3: Demir boylarnn llerek iaretlenmesi ve kesilmesi

Etriye demirlerini projedeki llerine uygun olarak kesiniz ve

bkmn yapnz.

Resim 2.4: Etriyelerin bklmesi

Kesilen ve bklen demirlerin projeye uygunluunu kontrol ediniz.

2.1.2. Hatl Donat Elemanlarnn Birletirilmesi

Dey ve yatay olarak yaplan hatllar iin donat hazrlanr. Proje llerine gre
kesilen ve bklen demirlerin kuralna uygun biimde balanmas ile hatl donats
oluturulmu olur.

Betonarme hatl donatsnn hazrlanmas ilem basamaklar;

eldiveninizi giyiniz.

Demir bkme ve balama ara ve gerelerini hazrlaynz.

38

Resim 2.5: Demir balama ara ve gereleri

Dz demirleri ilemeye hazr duruma getiriniz ve ularn kancalaynz.

Resim 2.6: Demirlerin ilemeye hazr hale getirilmesi

Etriye demirlerini hazrlaynz.

Resim 2.7: Etriyelerin hazrlanmas

ki adet etriye sehpasn, hatl boyuna uygun aklkta ve karlkl olarak

koyunuz.

39

ki adet hatl st demirini, kancalar alta dnk olarak sehpalar zerine

yatrnz.

Etriyeleri, sehpalar zerindeki dz demirlerden geiriniz.

nemlidir: Etriyelerin kapanan ular stte ve karlkl birer atlayarak
bulunmaldr.

Hatl alt demirlerini, etriyelerin iinden uzatnz.

Resim 2.8: Hatl alt ve st demirlerinin etriye iine uzatlmas

Etriyelerin aralklarn, stteki dz demirler zerinde

iaretleyiniz.
Etriyeleri iaretli yerlere getiriniz.
Etriyeleri deme noktalarndan dz demirlere balaynz.

lerek

Resim 2.9: Demirlerin etriyelere balanmas

Hazrladnz hatl demirlerini kalp ierisine yerletiriniz.

Varsa, kayan etriyeleri yerinde dzeltiniz.
Yaptn iin dzgnln ve kurallarna uygunluunu kontrol ediniz.
Kullandnz ara ve gereci toplayarak gerekli temizlii yapnz.

40

2.2. Lento
Lentolar, kagir yaplarda kap pencere boluklarnn zerlerini kapamak ve
stlerindeki ykleri yanlarndaki mesnetlere iletmek zere ahap, ta, beton veya
betonarmeden yaplan elemanlardr. Biz betonarme lentolar ve iindeki donatlar ele
alacaz.

ekil 2.9: Betonarme lento

Yma yaplarda sadece kap ve pencere stn kapatmak iin lento yaplr. Bu lento
iin de lento donats kullanlr.
Lentolarn grevleri; duvar rlrken braklan kap-pencere vb. gibi boluklarn
zerine duvarn tekrar rlebilmesini salamaktr.

Resim 2.10: Bloklarla yaplan yma binada lento uygulama rnei

2.2.1. Lento Donat Elemanlarnn lm ve Kesimi

Lentolarn genilikleri yan duvarlarn kalnlklar kadar olup, ykseklikleri en az 20
cm alnr. Lento boyunca esas demirler ve montaj demirleri konur. Etriyeler, en ok 20 cm
ara ile balanr. Lentolarn duvarlara oturan ksmlarnn her birinin uzunluu, lento
aklnn %15inden ve 20 cmden az olmamaldr (ekil 2.10).

41

ekil 2.10: Dili lentoda demir donat

Mimari-statik projelerdeki llere gre, gerekli ap ve sayda demirler kesilerek lento

donats hazrlanr.

Lento donats lm ve kesiminde ilem sras;

eldiveninizi giyiniz.

Demir markalama, kesme ve bkme ara ve gerelerini hazrlaynz.

Resim 2.11: eldiveni, demir kesme ve bkme aralar

Lento iin kullanlacak demirleri hazrlaynz.

Resim 2.12: Lentoda kullanlacak demirler

42

Demirleri lento lsne uygun olarak tebeirle iziniz (markalaynz).

Resim 2.13: Demirlerin llmesi ve markalanmas

Demirci el makas ile demirleri keserek lento yapmna hazrlaynz.

Resim 2.14: Demirlerin kesilmesi

2.2.2. Lento Donat Elemanlarnn Birletirilmesi

Lentolarda da hatllarda kullanlan demirler aynen kullanlr. Kap ve pencere
boluklarnn byk olmas durumunda lento ierisine pilye demiri konulur. 20 cm ara ile
konulan etriyeler iine alt ve st donat yerletirilerek balanr. Ancak normal daire kap ve
pencerelerinin zerine yaplan lentolarda pilye demirine ve etriyeye gerek yoktur. Bu tarz
lentolarn yapmnda metal kalplar kullanlr ve demirler lento yapm esnasnda kalp
ierisine yerletirilir.
Hatllarda demir donatnn lm, kesimi ve birletirilmesini yukarda anlatmtk.
Lento donat elemanlarnn birletirilmesi iin metal kalplarda lento yapm ile birlikte iine
konulan donatnn yerletirmesini ele alacaz.

Metal kalplarla lento yaplmas ilem basamaklar;

Projeden belirlenen lento lsne uygun olarak hazrlanan metal kalb

yere serilen ince kum zerine yerletirip kalbn i yzn yalaynz.

43

Resim 2.15: Metal kalp ve i yznn yalanmas

Hazrlanan 400 dozlu betonu kalbn 1/3 yksekliine kadar doldurunuz.

Resim 2.16: Kalba ilk harcn konmas

Hazrlanan 2 adet 8lik demiri kalp iine yerletiriniz.

Resim 2.17: ki adet dz demirin yerletirilmesi

44

Kalb 2/3 ne kadar tekrar beton ile doldurunuz.

Resim 2.18: Kalba ikinci harcn konmas

Kalp iine 2 adet daha 8lik demir yerletiriniz.

Resim 2.19: ki adet daha demir yerletirilmesi

Kalbn tamamn beton ile doldurunuz, sktrnz.

Resim 2.20: Kalan ksmn harla doldurulmas ve dzeltilmesi

45

Oluan boluklar tekrar har ile doldurup fazlalklar mala ile dzeltiniz.
Hazrlanan lentoyu prizini alncaya kadar bekletiniz. Prizini tamamlayan
lentolar kalptan karp istifleyiniz.

Resim 2.21: Hazrlanan ve istiflenen lentolar

nceden dklmprizini alm lento kalbn dzgn bir yzey

zerinde ters eviriniz ve kalbn kenarlarn plastik tokmakla hafif hafif
tklayarak karnz. Kalptan kan lentoyu iki gn yerinden
oynatmaynz.

Resim 2.22: Metal kalplarla hazrlanm lentonun kap boluuna uygulanmas

Yaptn iin dzgnln ve kurallarna uygunluunu kontrol ediniz.

Kullandnz ara ve gereci toplayarak gerekli temizlii yapnz.

46

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Uygulama sorusu: Bu renme faaliyeti sonunda retmeninizin temin edecei
malzeme, ara ve gereler yardmyla aada bilgileri verilen hatl iine konulacak donaty
hazrlaynz.

Verilenler:
Hatl kesit lleri
Hatl uzunluu
Deme kalnl
st donat (Montaj donats)
Alt donat(Esas donat)
Etriye
Paspay

:25/40
:200 cm
:12 cm
:210
:210
:8/20
:2,5 cm alnacak.

lem Basamaklar
nl ve i eldivenini giyiniz.
Demir markalama, kesme, bkme ve
balama
ara
ve
gerelerini
hazrlaynz.
Hatl iinde kullanlacak demirleri
hazrlaynz.
Kullanlacak demir boylarn proje
llerine gre iaretleyiniz.
Hatl st demirlerini proje llerine
gre iaretli yerden kesiniz.
Hatl alt demirlerini proje llerine
gre kesiniz.
Etriye demirlerini projedeki llerine
uygun olarak kesip bkmn yapnz.
Kesilen ve bklen demirlerin projeye
uygunluunu kontrol ediniz.
Dz demirleri ilemeye hazr duruma
getirip, ularn kancalaynz.
Etriye demirlerini hazrlaynz.
ki adet etriye sehpasn, hatl boyuna
uygun aklkta ve karlkl olarak
koyunuz.
ki adet hatl st demirini, kancalar
alta dnk olarak sehpalar zerine
yatrnz.

47

neriler
nlnz ve i eldiveninizi
mutlaka giyiniz.
Demirin pas ve apaklarndan,
ellerinizi koruyunuz.
gvenlii kurallarna mutlaka
uyunuz.
Bkme esnasnda bkme aracn ve
demiri yerinden kaydrmamalsnz.
Kesme esnasnda kesme aracn ve
demiri yerinden kaydrmamalsnz.
Doru kesim iin mutlaka doru
markalama yapmalsnz.
Demirlerin
sk
balanmas
gerektiini unutmaynz.
Balama esnasnda demiri yerinden
kaydrmamalsnz.
Balamada gereinden fazla tel
kullanmaynz.
Balanan telin yeterince gergin
olmas gerektiini unutmaynz.
Balama
bitiminde
oluacak
donatnn dzgn durmas gerektiini
unutmaynz.
Etriyelerin kapanan ularnn stte ve
karlkl birer atlayarak bulunmas

Etriyeleri, sehpalar zerindeki dz

demirlerden geiriniz.

Hatl alt demirlerini, etriyelerin iinden

uzatnz.
Etriyelerin aralklarn, stteki dz
demirler zerinde lerek iaretleyiniz.
Etriyeleri iaretli yerlere getiriniz.
Etriyeleri deme noktalarndan dz
demirlere balaynz.
Hazrladnz hatl demirlerini kalp
ierisine yerletiriniz.
Varsa, kayan etriyeleri yerinde
dzeltiniz.
Yaptnz iin dzgnln ve
kurallara uygunluunu kontrol ediniz.
Kullandnz
ara
ve
gereci
toplayarak gerekli temizlii yapnz.

48

gerektiini unutmaynz.
Hazrlanan donatnn proje ve
kurallara uygun yaplmas gerektiini
unutmaynz.
evre, ara ve gere temizliini
ihmal etmeyiniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
1.
2.
3.
4.

Deerlendirme ltleri
Evet Hayr
Hatl donat lm ve kesimi
nl ve i eldivenini giydiniz mi?
Demir markalama, kesme ve bkme ara ve gerelerini hazrladnz
m?
Hatl iinde kullanlacak demirleri hazrladnz m?
Kullanlacak demir boylarn proje llerine gre iaretlediniz mi?
Hatl st demirlerini proje llerine gre iaretli yerden kestiniz mi?
Hatl alt demirlerini proje llerine gre kestiniz mi?
Etriye demirlerini projedeki llerine uygun olarak kesip bkmn
yaptnz m?
Kesilen ve bklen demirlerin projeye uygunluunu kontrol ettiniz
mi?
Hatl donat elemanlarnn birletirilmesi
eldiveninizi giydiniz mi?
Demir bkme ve balama ara ve gerelerini hazrladnz m?
Dz demirleri ilemeye hazr duruma getirip, ularn kancaladnz m?
Etriye demirlerini hazrladnz m?
ki adet etriye sehpasn, hatl boyuna uygun aklkta ve karlkl
olarak koydunuz mu?
ki adet hatl st demirini, kancalar alta dnk olarak sehpalar zerine
yatrdnz m?
Etriyeleri, sehpalar zerindeki dz demirlerden geirdiniz mi?
Hatl alt demirlerini (10luk), etriyelerin iinden uzattnz m?
Etriyelerin aralklarn, stteki dz demirler zerinde lerek
iaretlediniz mi?
Etriyeleri iaretli yerlere getirdiniz mi?
Etriyeleri deme noktalarndan dz demirlere baladnz m?
Hazrladnz hatl demirlerini kalp ierisine yerletirdiniz mi?
Varsa, kayan etriyeleri yerinde dzelttiniz mi?
Yaptn iin dzgnln ve kurallarna uygunluunu kontrol
ettiniz mi?
Kullandnz ara ve gereci toplayarak gerekli temizlii yaptnz m?
Lento donat lm ve kesimi
eldiveninizi giydiniz mi?
Demir markalama, kesme ve bkme ara ve gerelerini hazrladnz
m?
Lento iin kullanlacak demirleri hazrladnz m?
Demirleri lento lsne uygun olarak tebeirle markaladnz m?

49

5. Demirci el makas ile demirleri keserek lento yapmna hazrladnz

m?
Lento donat elemanlarn yerletirme
1. Projeden belirlenen lento lsne uygun olarak hazrlanan metal
kalb yere serilen ince kum zerine yerletirip kalbn i yzn
yaladnz m?
2. Hazrlanan 400 dozlu betonu kalbn 1/3 yksekliine kadar
doldurdunuz mu?
3. Hazrlanan 2 adet 8lik demiri kalp iine yerletirdiniz mi?
4. Kalb 2/3 ne kadar tekrar beton ile doldurdunuz mu?
5. Kalp iine 2 adet daha 8lik demir yerletirdiniz mi?
6. Kalbn tamamn beton ile doldurup, sktrdnz m?
7. Oluan boluklar tekrar har ile doldurup fazlalklar mala ile
dzelttiniz mi?
8. Hazrlanan lentoyu prizini alncaya kadar bekletip, prizini tamamlayan
lentolar kalptan karp istiflediniz mi?
9. Yaptn iin dzgnln ve kurallarna uygunluunu kontrol
ettiniz mi?
10. Kullandnz ara ve gereci toplayarak gerekli temizlii yaptnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

50

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Projede verilen llerin demir zerine ilenmesine bkme denir.
2. ( ) Yma yaplarda duvar seviyelerini eitlemek ve duvarlarn birlikte
almasn salamak iin yaplan betonarme elemanlara hatl denir.
3. ( ) Dey hatllar her sekiz metrede bir yaplr.
4. ( ) Hatl genilii duvar geniliine eit olmal ve ykseklii 20 cmden az
olmamaldr.
5. ( ) Hatl iine en fazla 50 cm ara ile 12lik etriye konulmaldr.
6. ( ) Deprem Ynetmeliine gre, moloz ta duvarlara dey aralklar 1,5 metreyi
gememek zere yatay hatl yaplmaldr.
7. ( ) Hatl iinde kullanlan demirler; st donat (montaj donats), alt donat (esas
donat) ve donatlarn dalmasn nlemek zere zel olarak bklen etriyelerden
olumaktadr.
8. ( ) Projede verilen simgelerden demir arln ifade eder.
9. ( ) Etriyelerin aralklar alttaki pilye zerinde llerek iaretlenir.
10. ( ) Lentolarn grevleri; duvar rlrken braklan kap-pencere vb. gibi
boluklarn zerine duvarn tekrar rlebilmesini salamaktr.
11. ( ) Binalarda kap-pencere gibi boluklarn zerine, duvarn tekrar devam etmesi
istendiinde; boluk zerine yaplan (konulan) elemana lento denilir.
12. ( ) Lentolarn duvarlara oturan ksmlarnn her birinin uzunluu, lento
aklnn %15inden ve 20 cmden az olmamaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirmeye geiniz.

51

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Uygulama sorusu: Bu modl sonunda retmeninizin temin edecei malzeme, ara
ve gereler yardmyla aada izimi verilen basit kiri iine konulacak donaty hazrlaynz
(Hava koullarna ak kiri paspay 2,5 cm alnacak.).
Verilenler:

Kiri kesit lleri

Deme kalnl
st donat (Montaj donats)
Pilye
Alt donat(Esas donat)
Etriye
Etriye toplam boyu(L)
Pilye toplam boyu(L)

:25/60
:15 cm
:212
:112
:212
: 8/9-18
: 165 cm
: 500 cm

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,

kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. nlnz ve eldiveninizi giydiniz mi?
2. Demir markalama, kesme, bkme ve balama ara ve gerelerini
hazrladnz m?
3. Basit kiri iinde kullanlacak demirleri hazrladnz m?

52

Evet

Hayr

4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.

Kullanlacak demir boylarn proje llerine gre iaretlediniz mi?

Kiri st (Montaj) demirlerini proje llerine gre kestiniz mi?
Kiri alt (Esas) demirlerini proje llerine gre kestiniz mi?
Pilye demirini proje lsne uygun olarak kesip, bkmn yaptnz
m?
Etriye demirlerini projedeki lsne uygun olarak kesip, bkmn
yaptnz m?
Kesilen demirlerin projeye uygunluunu kontrol ettiniz mi?
Esas ve montaj demirleri ilemeye hazr duruma getirdiniz mi?
Pilye demirlerini hazrladnz m?
Etriye demirlerini hazrladnz m?
ki adet etriye sehpasn kiri boyuna uygun aklkta, karlkl olarak
koydunuz mu?
Kiri st (Montaj) demirlerini, kancalar-gnyeleri alta dnk olarak
sehpalar zerine yatrdnz m?
Etriyeleri, sehpalar zerindeki montaj demirlerinden geirdiniz mi?
Etriyelerin alt ksmndan esas demirleri, kancalar ste dnk olarak
uzattnz m?
Etriyelerin aralklarn, stteki montaj demirleri zerinde lerek
iaretlediniz mi?
Etriyeleri, iaretli yerlere getirdiniz mi?
Etriyeleri deme noktalarndan nce montaj ve sonra da esas
demirlere, demir balama teli ile baladnz m?
skeleti, i tezgh zerine aldnz m?
Pilye demirlerini iskelet iine srp, yerlerine getirip baladnz m?
Kiri demir iskeletinin dzgnln, proje ve kurallarna
uygunluunu kontrol ettiniz mi?
Kiri demir iskeletini kalp ierisine yerletirdiniz mi?
Varsa kayan demirleri yerinde dzelttiniz mi?
Yaptnz iin dzgnln ve kurallarna uygunluunu kontrol
ettiniz mi?
Kullandnz ara ve gereci toplayarak gerekli temizlii yaptnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

53

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

Yanl
Doru

Doru
Yanl
Yanl
Doru
Doru
Doru
Yanl
Doru
Yanl
Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

Yanl
Doru

Yanl
Doru
Yanl
Doru
Doru
Yanl
Yanl
Doru
Doru
Doru

54

KAYNAKA
KAYNAKA

OYMAEL, Sabit, Yap Bilgisi Cilt III, Milli Eitim Basmevi, stanbul, 2003.
PANCARCI, Ali, M. Emin CAL, Yap Teknik Resmi Cilt II, Birsen Yaynevi,
stanbul, 2001.
Beton ve Betonarme, ve ilem yapraklar, MEB yaynlar, 1985.
imek, O., Yap malzemeleri, Sekin Yaynlar, Ankara, 2007.
TS 500 Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar, Trk Standard, ubat
2002.
TS 708, elik-Betonarme in-Donat elii, Trk Standartlar Enstits, Nisan 2010.
DBYBHY, Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Esaslar, 2007.
Intes, Betonarme Demircisi, MYK Ulusal Meslek Standard, 2010.
Meslek ve Teknik Eitim okullar sal ve Gvenlik Rehberi, alma Sosyal
Gvenlik ve Milli Eitim Bakanl, 2011.

55