T.C.

MLL ETM BAKANLII

HARTA-TAPU-KADASTRO

YOL PROJES
581MSP108

Ankara, 2011
 NDEKLER

AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. KEST ZM ..................................................................................................................... 3
1.1. Boy Kesit izimi ........................................................................................................... 4
1.2. Arazi En Kesiti izimi .................................................................................................. 7
1.3. Aplikasyon Plan izimi ............................................................................................... 8
1.4. Boy Kesit zerinde Krmz Hat almas .................................................................. 8
1.4.1. Krmz Hat almas ........................................................................................... 9
1.4.2. Dey Kurplarda Krmz Kot Hesab ................................................................. 10
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 14
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 17
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 18
2. ALAN HESABI ................................................................................................................. 18
2.1. En Kesit Alan Hesab .................................................................................................. 18
2.1.1. Cebirsel Yntemle Alan Hesab .......................................................................... 18
2.1.2. Cross Yntemiyle Alan Hesab ........................................................................... 23
2.2. Alanlar Diyagram....................................................................................................... 28
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 31
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 34
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 38
3. HACM HESABI ............................................................................................................... 38
3.1. Ortalama Alan Yntemiyle Hacim Hesab ................................................................. 39
3.2. Tatbik Mesafe Yntemiyle Hacim Hesab .................................................................. 40
3.3. Kbaj Cetveli .............................................................................................................. 44
3.4. Brkner Erisi ............................................................................................................. 47
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 51
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 53
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 56
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 60
KAYNAKA ......................................................................................................................... 61

i
 RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Tekniine uygun olarak kesit izimi yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Kara yollar mdrlklerine, yol projesi hazrlayan mhendislik brolarna veya
yol inaat yapan irketlere giderek izilmi boy ve en kesit temin ediniz. Kesiti
inceleyip kesitte gze arpan zellikleri snfta arkadalarnzla paylanz.

1. KEST ZM
Yapmna karar verilen bir yolun ekonomik ynden kr zarar oran ve ncelii
hesaplanan projesinin, sosyal, asker ve politik faktrlerin nda yeniden hazrlanmasndan
sonra yol ilerine ayrlan yllk bte imknlarna gre bir yol yapm program hazrlanr.

Programda gsterilen yollarn yapmna balama tarihlerinden nce, her yolun nem
ve uzunluuna gre ett ve proje mddeti program hazrlanr.

lkemizde yol yapm gibi btn devlet yollar, il yollar ve otoyollarn projeleri
karayollar genel mdrlnce yaplr. Bazen de mdrln kontrol altnda denenmi
yerli veya yabanc irketlere ihale yolu ile yaptrlr.

ki yerleim birimi arasnda bir yol projesi yaplmas dnldnde plan ve

programlar yaplrken yolun cinsi ve geometrik standartlar belirtilmitir. Bu bilgilerin
nda istikaf ve ett blmnde akland ekilde gzergh aratrmas yaplr. Bu
aratrmalar sonucunda plan, boy kesit ve en kesitleri iine alan 1/2000 lekli n proje
(avan proje) hazrlanr. in bu blmnde yaplan taban tama gc, malzeme ocak ve
yerleri, jeolojik ve jeoteknik ettler ve deneylerin yardm ile hazrlanan n projeler,
ekonomik ynden tekrar karlatrlarak kesin gzergh veya en fazla iki gzergh seilir.

Aplikasyon sonucunda alnan plan boy ve en kesit deerleri zel defterlerine yazlr.
Broda daha nce plan, boy kesit, en kesit, sanat yaplar, st yap elemanlar
hazrlanr.

Bu projeler standartlatrlm boyda paftalara yaplr.

Metraj karldktan sonra yolun inaatna geilebilir.

3
1.1. Boy Kesit izimi
Gzergh ekseni zerinde alnan kesite boy kesit denir.

Boy kesitler, kara yolu, demir yolu ve enerji nakil hatlar projelerinin hazrlanmasnda
kullanlr.

Bunlar kolay izilebilmesi ve ucuz bir ekilde oaltlarak zerinde proje almalar
yaplabilmesi sebebi ile saydam ve milimetrik ktlar zerine izilir. Kesitler uzun
olduundan genellikle rulo eklinde ktlar kullanlr.

izim lei yatay uzunluklar iin ihtiyaca gre 1/1000 ile 1/5000 arasnda alnabilir.
Dey lekler, genellikle arazinin ykseklik farklarn abartl olarak gsterecek ekilde ve
yatay lee gre be on kat daha byk alnr ( rnein, yatay lek 1/2000 ise dey lek
1/200 alnabilir. ).

Kesitte nerelere kazk akld, bunlarn numaralar, kotlar, balangca olan

uzaklklar (kilometraj) ve kurplarn dn ynleri gsterilmelidir.
Boy kesitteki kurplar dey konumdaki kurplardr. Bu nedenle kesitin altnda bu
bilgilerin yazlaca satrlara yer verilir.

Krmz kot satr, yani kesitteki birinci satr, projesi yaplacak yolun eimine gre
alaca kotlarn yazlaca satrdr. Proje kotlar kesite krmz mrekkeple yazld iin
bunlara krmz kot ad verilmitir.

izim, dik koordinat esaslarna gre yaplr. Yatay eksende uzunluklar, dey eksen
de ykseklik farklarn gsterir. nce drdnc satra kazklarn balang noktasndan
itibaren uzaklklar (lee gre milimetreler saylarak) iaretlenir ve nc satra kazk
numaralar yazlr.

rnein, yatay lek 1/ 1000 ise 1 mm 1 m yi, yatay lek 1/ 2000 ise 1 mm 2 myi
gstereceinden uzaklklar buna gre tespit edilir. Sonra beinci satra yalnz metreler, altnc
satra da hektometreler yazlr. kinci satra kazklarn hesaplanm olan kotlar nivelman
defterinden aktarlr.

Gzerghta kurplar varsa bunlarn dn noktalar ve ynleri yedinci satrda gsterilir.

Gzerghn doru eklindeki ksmlar olan aliymanlar, satr ortasna dz bir izgi
izilerek gsterilir.

Kurplar, balad noktada dn ynne doru bir izgi izilerek satrn yannda bir
doru eklinde izilerek gsterilir.

Kurp iaretinin ierisine kurp yarap (rnein, R=300 m), daire eklindeki kurplarda
tanjant uzunluu (rnein, tan=71,28 m) yazlr.

4
 Kesitin izilebilmesi iin nce kot balang izgisine (yatay eksene) izime uygun
decek bir kot verilir. eklimizde bu kot 100 m olarak alnmtr.

Bundan sonra btn kazklarn hizasna dey lee gre kazklarn yerleri
iaretlenir.

aret edilen noktalar birletirilerek kesit tamamlanr. Btn eim deiimlerinde

kesit, kdn dna kabildii gibi aada, kotlarn yazld satrlara da girebilir.

Bunu nlemek iin gereken yerde, yatay eksen iin kabul edilmi olan itibari kot
deitirilerek kesit, uygun bir miktarda aa veya yukarya kaydrlr (ekil 1.1).

ekil 1.1: Kd taan kesitin aa veya yukar kaydrlmas

Profil zerine yol gzergh izildii takdirde krmz kotlar h u. tan forml ile
hesaplanr. Tan deeri eim deiimi noktalar arasndaki ykseklik farknn bu noktalar
arasndaki u uzaklna blnmesi ile bulunur. Boy kesit profili, eklimizde de grld
zere 1 ve 10 numaral noktalar arasndaki eim u ekilde hesaplanr:

H 14 H 1 107,20 106,75
tan m 0,003 %0,3
U 141 151

Eksen kazklarnn kotlar da yle hesaplanr:

ncelikle ilk noktann krmz kotu hesap makinesinin hafzasna alnr. Hesaplanan
tan deeri ile her noktann uzakl arplarak o noktaya ait balang noktasna gre
ykseklik fark deeri hesaplanr. Bu deere, hafzaya alnan ilk nokta kotu eklenirse krmz
kot ( proje kotu ) bulunmu olur.

Krmz kot projelendirilirken dikkat edilecek faktrler;

Krmz kot eiminin % 7yi gememesi ve kaz ile dolgu alanlarnn birbirini
karlayacak ekilde planlanmasdr.

5
 Buradaki ama, kazlan toprak ktlesinin baka yerlere tanmadan doldurulacak
yerlere aktarlmasdr. Krmz izginin altnda kalan bo ksm doldurulacak, stnde kalan
toprakl ksm da kazlacak anlamndadr.

ekil 1.2: rnek bir boy kesit izimi

6
1.2. Arazi En Kesiti izimi
zellikle yol ve kanal projelerinde, kaz ve dolgu miktarlar arasnda bir dengenin
olup olmad en kesitler arasnda kalan hacimlerin hesab ile ortaya kar. Hacim hesaplar,
izilen en kesitler ve en kesit alanlar yardm ile yaplr.

Boy kesitlerde olduu gibi izimin kolay ve oaltma ilerinin ucuz yaplabilmesi iin
en kesitler de rulo hlindeki saydam ve milimetrik ktlara izilir. En kesitler, alan ve hacim
hesaplarnda kullanldklar iin yatay ve dey lekler ayn olarak ve genellikle 1/100 veya
1/200 olarak alnr.

En kesit izilirken boy kesitte olduu gibi ya haritadan yahut da arazide yaplan en
kesit nivelmanndan yaplr.

Haritadan alnrken yol gzerghna tesviye erilerini kestii noktalardan saa sola
kamulatrma snrna kadar dik klr. Dikmelerin tesviye erilerini kestii noktalar ile
kritik noktalardaki kot ve eksene olan mesafeler hesaplanr. izime eksenden balanr. Saa
ve sola mesafeler lekli alnp deyde de kotlar tespit edildikten sonra kesitirilir. Bu
noktalar birletirilerek en kesite ait siyah hat izilmi olur.

Arazide yaplan en kesit nivelmanndan yaplrken izimde nce eksen kaz

iaretlenir ve kotu yanna yazlr. Eksen kaz kotuna o kazkta tutulan mirada okunan deer
eklenerek drbn ufku (gzleme dzlemi kotu) bulunur ve kesite izilir. Bu doru zerinde
mira tutulan noktalarn eksen kazna uzaklklar ve bu noktalardan aaya doru mirada
okunan deerlere gre eim noktalar iaretlenir. Bulunan noktalarn aralar birletirilerek
kesit tamamlanr. Kesitte lek ve eksen kaz kotunun yazlmas unutulmamaldr. Dier
mira tutulan noktalarn eksen kazna olan uzaklklar ve ykseklikleri yazlmaz.

Mira tutulan noktalarn kotlar hesaplanmsa izim boy kesitte anlatld ekilde
yaplr.

ekil 1.3: En kesite ait siyah hat izimi

7
1.3. Aplikasyon Plan izimi
Arazide aplikasyonu yaplm olan gzerghn plan zerindeki durumunu grmek ve
gerekli dzeltmeleri yapmak amacyla aplikasyon plan izilir.

Aplikasyon plan izimine gemeden nce gzerghn some noktalarnn

koordinatlar, tam olarak tespit edilmi bir semt asna gre hesaplanr. Hesaplanan some
koordinatlar poligon kanavas bulunan kt zerine iaretlenir. Some aralar birletirilerek
gzerghn yn belirlenir.

ekil 1.4: Aplikasyon plan

1.4. Boy Kesit zerinde Krmz Hat almas

Bir yol projesinde boy kesite ait arazi doal hatt (siyah hat) izildikten sonra sanat
yaplar, zemin aratrmalar, yol standartlar ve aada belirtilen hususlar dikkate alnarak
krmz hat almas yaplr.

Krmz hat, bir seri doru paralar ile birbirine balanm erilerden (dey
kurplardan) olumaktadr. Eri paralar ya daire yay ya da T.C. Kara Yollarnda olduu
gibi ikinci derece parabolik kurplardr.

Doal zemin, krmz izginin st tarafnda kalrsa kaz, alt tarafnda kalrsa dolgu
yaplacak demektir. Eskiden kaz ileri insan emeine dayandndan ok pahalya mal
olmakta ve yolun meyilden etkilenmemesi iin yol krmz hatt doal zemine uydurulmaya
allmaktayd.

Bugn ise yksek hzlarda gerekli gvenlik ve konfor koullarn salayacak ekilde
eitli makineler yardm ile byk oranda kaz ve dolgu ilemleri yaplabilmektedir. Kaz ve
dolgu ileri yol maliyetinin yaklak % 20sini oluturduundan tesviye ilerinden
kanlmamaldr.

8
 Yol profilinin iziminde dikkat edilecek balca hususlar unlardr:

Krmz izginin eimi hibir yerde maksimum eimi amamaldr.

Kaz ve dolgu miktarnn eit olmasna dikkat edilmelidir.
Kaz yerlerinde karlacak toprak, dolgulara tanaca iin krmz izgi, bu
tamalarn yoku aa yaplmasn salayacak ekilde geirilmelidir.
Zorunlu kalmadka maksimum eime yaklaan eimler tercih edilmemelidir.
Devaml klar uygun deildir. Bu yzden 2-3 kmde bir 300-400 m
uzunluunda daha az eimli sahanlklar dzenlenmelidir.
Kotun en dk olduu yerlerde, yolun altndan sularn akn salamak iin
bz ve menfezler konulacandan krmz izgi uygun ykseklikten
geirilmelidir.
Sularn yol boyunca hendeklerden akmas iin yola % 0,5 eim verilmelidir.
Kpr yerlerinde takn sularn ve yan derelerden gelen akarsularn st
seviyesinden bir krmz izgi geirilmelidir.
Derin kaz ve dolgulardan kanlmaldr. nk, bu eit toprak ileri istinat
duvar ve drenaj iin sanat yaplar gerektirdiinden yolun estetiini bozduu
iin sakncaldr.
Dey kurplarn kpr zerine rastlamamasna ve trafik emniyeti bakmndan
kprlere byk eimle yaklalmamasna dikkat edilmelidir.
Ayn kesimdeki yatay ve dey kurplarn durumlar trafik emniyeti asndan
ett edilmelidir.
Hareket hlindeki tatlarn kinetik enerjisinden faydalanlmaldr. Bu amala
tatlarn yksek hzla gittikleri dz yerlerin sonuna ve fazla eimli kesimlere
konulmasna allmaldr.
Ova ve dz arazilerde, yer alt sularnn ve kar toplanmasnn etkileri gz
nnde tutularak krmz hat yeteri kadar yksekte tespit edilmelidir.
Yksek kotlu, geni ve uzun boyunlarda kar mcadelesinin kolayl asndan
krmz izgi dolgudan geirilmelidir.
Dalgal arazilerdeki uzun aliymanlarda gece srndeki far etkisini nlemek
iin krmz izgiler yerine dalgal krmz izgiler tercih edilmelidir.
Dey kurplarn dzenlenirken emniyetli duru iin emniyetli gr ve ndeki
tat emniyetle geite uzunluklar olan dey kurp boylar seilmelidir.

1.4.1. Krmz Hat almas

izilen boy kesit zerinde yukarda belirtilen esaslar gz nnde bulundurularak

krmz hat izildikten sonra dorularn kesime noktalarnn kotu ve kilometreleri milimetrik
kttan tespit edilir.

Kot ve kilometreler some noktasnn ( Si ) deyinde altna veya stne yazlr. Burada
oluan dey kurbun ak olan ksm yukarya bakyorsa ak dey kurp, aaya bakyorsa
kapal dey kurp diye isimlendirilir.

Matematik prensiplerinden de hatrlayacamz zere eim bir gende tanjant ile

anlr. Buradaki uygulan ekli de farkl deildir.

9
 Krmz hattn eimini bulmak iin some noktalar arasndaki kot farknn (h) , yatay
mesafeye (U ) blnmesi ile elde edilir.

Bulunan eim, istenilen eim ile karlatrlr.

Uygun deilse some noktas yeri aa ve yukar doru kaydrlr. lem yeniden
yaplr.

Uygun eim bulunduktan sonra boy kesitin alt ksmndaki eim blmne eim ve ok
iareti ile eimin yn gsterilir.

Someler aras uzunluklar ve somelerin kotlar yardm ile krmz izgilerin eimi,

h
g 1 tg 1 forml ile hesaplanr.
U
Bu forml,
h HS 2 HS1 : ki some noktas arasndaki kot fark
U S 2km S1km : ki some noktas arasndaki yatay uzunluu ifade eder.

ekil 1.5: Krmz hat almas

1.4.2. Dey Kurplarda Krmz Kot Hesab

Boy kesit zerinde krmz hat ve dey kurplarn planlanmasndan sonra krmz kot
hesabna geilir. Boy kesitte krmz kotu hesaplamak iin o noktann kilometresinden daha
nceki dey kurp noktasnn kilometresi karlr. Bylece dey kurp ile krmz kot hesab
yaplacak nokta arasndaki yatay mesafe bulunmu olur.

Bu mesafe ile eim arplarak bu iki nokta arasndaki kot fark elde edilir. Hesaplanan
kot fark, klarda dey kurp some noktasna ilve edilerek inilerde dey kurp some
kotundan karlarak o noktaya ait krmz kot bulunur. Bu ilem btn noktalar iin
tekrarlanr ve krmz kot satrna yazlr.
10
 Dey kurp hizasnda hesaplanan kotlar doruya ait kotlardr. Aliyman dndaki
dey kurp noktalarnn krmz kotu, kapal dey kurplarda karlarak ak dey
kurplarda ilve edilerek elde edilir.

ekil 1.6: Dey kurplarda krmz kot hesab

Bu hesaplama eklini ekil 1.7ye uyarlayarak anlatalm.
h
ki some noktasn birletiren bir dey kurp aliymannn eimi g 1 tg 1
U
forml ile hesaplanmt.
h
tg g 1 ifadesinde h deerini ekersek
U
h U .g1 formln elde ederiz.

Bu forml krmz kotlarn hesabnda kullanacaz. eklimizdeki Pi noktasnn

krmz kodu u ekilde bulunur:

Bu nokta ile bir nceki some noktas olan S1 arasndaki yatay mesafe, kilometrelerin
farkndan ( Pi km S1 km ) bulunur. Bu yatay mesafe ile daha nce hesaplanm olan eim
faktr (g1) arplarak Pi ile S1 noktalar arasndaki krmz hat kot fark elde edilir.
Eimimiz pozitif olduundan some noktasnn (S1) kotuna elde edilen ykseklik fark ilve
edilir. Eer eim negatif olsayd bulunan ykseklik fark bir nceki noktann yksekliinden
karlacakt. nk eim, negatif olduundan h U .( g 2 ) formlndeki (-) ilave
edilecek deeri negatif yapyor. yleyse pratik olarak yle dnlebilir:

Gzergh zerindeki krmz kot hesabnda bulunan yatay uzunluk ile iaretine gre
eim arplr ve bir nceki some noktasnn kotu ile toplanr. Doal olarak bu ilemin
neticesi, toplama veya karma kargaasn ortadan kaldracaktr.

11
 rnek 1.1:

Aada verilen ekil ve deerlere gre P1, P2, P3, P4 ve P5 numaral noktalarn krmz
kotlarn hesaplaynz.

zm 1.1:

ekil 1.7: Krmz kot hesab rnei

P1 km = 1+385, P2 km = 1+399, P3 km = 1+418, P4 km = 1+462, P5 km = 1+489

Bu verilerden faydalanlarak ncelikle bu kapal dey kurbun krmz hat eimi tespit
edilir.

h HS 2 HS1 1109,00 1092,00 17,00

g 1 tg 1 0,060931899 % 6,09
U S 2 km S1km 1435 1156 279,00

h HS 3 HS 2 1102,00 1109,00 7,00

g 2 tg 2 0,018918918 % 1.89
U S 3 km S 2 km 1805 1435 370,00
Eimin pozitif olduu krmz hat zerindeki P1, P2 ve P3 n kotlarn hesaplayalm.

U 1 P1km S1km 1385 1156 229 m

U 2 P2 km S1km 1399 1156 243 m
U 3 P3km S1km 1418 1156 262 m

h1 U 1 .g1 13,95 m
h2 U 2 .g1 14,81 m
h3 U 3 .g1 15,96 m
12
H1 = HS1 + h 1 = 1092 m + 13,95 m = 1105,95 m
H2 = HS1 + h 2 = 1092 m + 14,81 m = 1106,81 m
H3 = HS1 + h 3 = 1092 m + 15,96 m = 1107,96 m

Eimin negatif olduu krmz hat zerindeki P4 ve P5 in kotlarn hesaplayalm.

U 4 P4km S 2km 1462 1435 27 m

U 5 P5km S 2km 1489 1435 54 m
h4 U 4 .g2 0,51 m
h5 U5.g2 1,02 m

H4 = HS2 + h 4 = 1109 m 0,51 m = 1108,49 m

H5 = HS2 + h 5 = 1109 m 1,02 m = 1107,98 m

13
 RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA

Tekniine uygun olarak alan hesab yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Karayollar mdrlklerine, yol projesi hazrlayan mhendislik brolarna veya

yol inaat yapan irketlere gidiniz. Yol en kesitlerinin alan hesaplarnda hangi
yntemlerin kullanldn ve alanlar diyagramnn izilme nedenlerini
aratrnz. Edindiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla paylanz.

2. ALAN HESABI
Yol projesi yaplrken en kesitlerin alanlar hesaplanr.

2.1. En Kesit Alan Hesab

Yol boyunca kaz ve dolgu hacimlerini hesaplamak, hesaplar yardm ile toprak
datm ve tama uzaklklarn tespit etmek iin nce en kesit alanlar hesaplanmaldr.

2.1.1. Cebirsel Yntemle Alan Hesab

Bu yntemle alanlarn hesaplanmas iin srayla doal zemin, kaz ve dolgu evlerinin
eimleri, ykseklikler ve ykseklik farklar ile ara uzaklklar hesaplanr.

Eimlerin hesab

Yol gzerghnda ev ile eim birbirlerinin tersidir.

1
mi , m : Eim , : ev
i

ekil 2.1 de;

1 3 1 2 1 2
m1 , m5 ve m6 dir.
1 2 5 3 6 5

18
 ekil 2.1: En kesit alan hesabnda cebirsel yntem
Doal zemin eimleri

H i 1 H i
mi
Ui
genel formlnn ekle uygun olarak dzenlenmesi ile hesaplanr.

Ykseklik ve ykseklik farklarnn bulunmas u ekildedir:

H i H i 1 mi .li
hi hi 1 mi .li

genel formlnn ekle uygun olarak dzenlenmesi ile elde edilir.

19
Ara uzaklklarn bulunmas

ev kaz noktalarndaki ara uzaklklarn eimleri ayn ynl ise

ekil 2.2: En kesit ara uzaklklarnn bulunmasnda eimlerin ayn olma hli

h1
ma h1 ma .l a
la
h
mb 2 h2 mb .l a
la
ha h1 h2 ma .l a mb .l a (ma mb ).l a
ha
la
m a mb

ev kaz noktalarndaki ara uzaklklarn eimleri ters ynl ise

ekil 2.3: En kesit ara uzaklklarnn bulunmasnda eimlerin farkl olma hli

20
ht ha h2
ht m1l t m2 l t l t (m1 m2 )
ht
lt forml ile hesaplanr.
m1 m2

Dier ara uzaklklar

hi
li formlnn uygun ekilde dzenlenmesi ile hesaplanr.
mi

rnek 2.1:

ekil 2.1de verilen l deerlerine gre en kesitin alann hesaplaynz.

zm 2.1:

Eimlerin hesab
1 1 3
m1 1,50
1 2 / 3 2
H H 2 40,20 38,00
m2 1 0,31
U1 7,00
H H 3 38,00 32,00
m3 2 1,20
U 2 U 3 3,00 2,00
H H 3 33,70 32,00
m4 4 0,24
U4 7,00
1 1 2
m5 0,67
5 3 / 2 3
1 1 2
m6 0,40
6 5 / 2 5

Ykseklik ve ara uzunluklarn hesab

HT H P 36,00 0,50 35,50m

h2 H 2 H T 0,02.U 2 h2 38,00 35,50 0,02.3,00 2,56m

0,50
l8 1,32m
m6 0,02 0,40 0,02

21
 p 9
l 2 ( ) U 2 l8 l 2 ( ) 3,00 1,32 2,82m
2 2
p
( NOT: platform uzunluunun yars )
2
h2 2,56
l3 l3 2,10m
m3 0,02 1,20 0,02

h1 h2 m2 .l 2 0,02.l 2 h2 l 2 .(m2 0.02) h1 3,49m

h1 3,49
l1 2,93m
m1 m2 1,50 0,31

l 4 U 2 l 3 3,00 2,10 0,90m

h3 0,02.l 4 m3 .l 4 l 4 .(0,02 m3 ) h3 1,10m

l 5 U 3 2,00m
h4 h3 0,02.l 5 m3 .l 5 h3 l 5 .(m3 0,02) h4 3,46m

0,50m
l9 0,77m
m5 0,02 0,67 0,02

p 9
l 6 ( ) U 3 l 9 2,00 0,77 3,27m
2 2

h5 h4 0,02.l 6 m4 .l 6 h4 l 6 .(0,02 m4 ) h5 2,61m

h5 2,61
l7 2,87m
m5 m4 0,67 0,24

22
 Hesapladmz ykseklik ve ara mesafeler, bir nceki hesaplanan ve ihtiya duyulan
deerlere gre belirlendiinden kark hesaplanm gibi grnyor. Bu sebeple bu deerler
aadaki gibi yle zetlenir:

No mi li (m) hi (m)
1 1,50 2,93 3,49
2 0,31 2,82 2,56
3 1,20 2,10 1,10
4 0,24 0,90 3,46
5 0,67 2,00 2,61
6 0,40 3,27 -
7 - 2,87 -
8 - 1,32 -
9 - 0,77 -
Tablo 2.1: rnek 2.1e ait zet tablo
Bu deerler aracl ile en kesit alann gen ve yamuk alan bantlarn kullanarak
(Cebirsel) hesaplayabiliriz.

1
FKaz .(l1 .h1 l 2 .(h1 h2 ) l 3 .h2 ) FKaz 16,30 m
2

1
FDo lg u .(l 4 .h3 l 5 .(h3 h4 ) l 6 .(h4 h5 ) l 7 .h5 ) FDo lg u 18,72 m2
2

2.1.2. Cross Yntemiyle Alan Hesab

Klasik Cross yntemi ile alan hesab

Bu yntemle alan hesabnn temeli, eksen kodu 0 (sfr) kabul edilerek en kesit
zerinde eimin deitii her noktann kotlar ve eksene olan uzaklklarnn bir matematiksel
model ile deerlendirilmesidir.

Bu yntemle hesap yapabilmek iin ev kaz noktalarnn durumunun daha nceden

bilinmesi gerekir.

Cross ynteminde eksen tesviye noktasndan geen dik koordinat sistemi esas alnr.
Buna gre eksenin sanda kalan uzaklklar (+), solundakiler (-), eksen tesviye noktas
kodunun stnde kalan noktalarn ykseklikleri (+), altnda kalan noktalarn ykseklikleri (-)
ile gsterilir.

Bu ekilde en kesitteki btn krk noktalar, ykseklikleri paya, uzaklklar paydaya

yazlarak kesirli ekilde ifade edilir.

Bu yntem, alan hesaplama yntemlerinin temelini oluturan Gauss (Gaus) alan

hesaplama yntemine dayanr. Bu yntemi ksaca hatrlayalm.
23
 Basit bir eitkenar gen alann gauss alan hesaplama yntemi ile bulalm.

Hesaplanmak istenen ABC geninin alann dzgn geometrik ekillere blerek

hesaplayabiliriz.

ekil 2.4teki DBCE yamuu ile ECAF yamuunun alanlarnn toplamndan DBAF
yamuunun alannn karlmas sonucu ABC alan bulunur.

O hlde;

y yc
FDBCE b .xb xc
2
y ya
FECAF c .xc x a
2
y ya
FDBAF b .xb x a
2

ekil 2.4: Gauss alan hesab formlnn karlmasnda kullanlacak ekil

y yc y ya y ya
FABC b .xb x c c .x c x a b .xb x a
2 2 2

2.FABC ( yb y c )( xb xc ) ( y c y a )( xc x a ) ( yb y a )( xb xa )

bu denklem dzenlenirse u sonu elde edilir:

24
 2FABC y a ( xc xb ) yb ( xa xc ) y c ( xb xa ) veya
2FABC xa ( y c yb ) xb ( y a y c ) xc ( yb y a )

Buradan da anlalyor ki hesaplamak istediimiz alann bir kesinden balamak

zere y veya x kat saylarn kullanarak bir nceki noktann koordinatndan bir sonraki
noktann koordinatn karyoruz.

Unutulmamaldr ki yukardaki iki formlden bulunan alan eittir fakat ters iaretlidir.
Elde edilen alan negatif olamayacana gre negatif kan alan pozitif kabul edeceiz.

Saat ibresinin hareketi ynn dnme ekseni olarak kabul edelim. Her noktann
yksekliini (x), bir nceki ve bir sonraki noktalarn eksene olan uzaklklarnn fark ile
arparz. Tm noktalar iin bu ilem tekrarlanr ve bulunan deerler toplanrsa en kesit
alannn iki kat elde edilmi olur.

ekil 2.5: Cross alan hesab

Klasik Cross yntemi ile alan hesabn u ekilde ifade edebiliriz:

n
2 F xi . yi 1 yi 1 veya
1

n
2 F yi .xi 1 xi 1 dir.
1

25
 Buna gre yukardaki ekli bu formle uyarlarsak

2F x1 0 y2 x2 y1 y3 x3 y2 y4 x4 y3 y5 x5 y4 y6

x6 y5 y7 x7 y6 y8 x8 y7 0.00 0.00 y8 y1

2F x1 y2 x2 y1 y3 x3 y2 y 4 x4 y3 y5 x5 y 4 y6

x6 y5 y7 x7 y6 y8 x8 y7

sonucunu elde etmi oluruz.

rnek 2.2:

ekil 2.1e gre cebirsel yntemle zdmz rneimizi bu defa klasik Cross
yntemi ile hesaplaynz.

zm 2.2:

Aadaki eklimizde noktalara ait yerel kot deerleri ve mesafeler yle bulunur:

ncelikle 5 ve 6 numaral noktalarn kotlarn hesaplayalm.

H 5 H 2 (l1 l 2 ).m2 38,00 (2,93 2,81).0,31 39,78m

H 6 H 3 (l 6 l 7 ).m4 32,00 (3,27 2,87).0,24 33,47m

ekil 2.6: Klasik Cross yntemi ile alan hesab rnei

26
 Bu arada hesaplanacak olan kot farklarnn eksen kaznn olduu T noktasndan
alnaca unutulmamaldr. P noktas platform st noktasdr ve dolgu malzemesi konduktan
sonra ortaya kar.

En kesit alan hesaplarnda gzergha ait eksen kaz kodu olan

(rneimizde HT =35,50 m) kullanlr.

N.N. Eksen kazna uzaklk Sonu Eksen kazndan Sonu

(Ui) ( T ye gre ) olan ykseklik (hi) (HTye gre)
T - 0,00 - 0,00
2 l3+l4 -3,00 H2-HT 2,50
3 l5 +2,00 H3-HT -3,50
5 l1+l2+l3+l4 -8,74 H5-HT 4,28
6 l5+l6+l7 +8,14 H6-HT -2,03
7 l2+l3+l4 -5,81 0,02.(l2+l3+l4) -0,12
8 l4 -0,90 0,02. l4 -0,02
9 l5+l6 +5,27 0,02.(l5+l6) -0,11
Tablo 2.2: rnek 2.2ye ait tablo
Bu deerler nda en kesit kaz ve dolgu alanlar yle hesaplanr:

Hesap iin noktalarn herhangi birinden balayabiliriz. Baladmz nokta, yn ve

ilem hatas yapmadmz srece sonucu kesinlikle etkilemez. Bu rneimizde 5 numaral
noktadan balayalm.
2FKAZI x5 . y7 y2 x2 . y5 y8 x8 . y 2 y7 x7 . y8 y5
2FKAZI 4,28. 5,81 3,00 2,50. 8,74 0,90 0,02. 3,0 5,81 0,12. 0,90 8,74
2FKAZI 32,62 m2 FKAZI 16.31 m2

2FDOLGU x8 . y3 yT xT . y8 y9 x9 . yT y6 x6 . y9 y3 x3 . y6 y8
2FDOLGU 0,02.2,00 0,00 0,00 0,11.0,00 0,814 2,03.5,27 2,00 3,50.8,14 0,90
2FDOLGU 37,42 m2 FDOLGU 18,71 m2

Grlyor ki her iki yntemde de ( rnek 2.1 ve rnek 2.2 ) bulunan deerler dm
dzeyine kadar ayndr. Bunun aasndaki birimlerin farkllklar yuvarlatma hatalarndan
kaynaklanmaktadr.

Basit Cross yntemi ile alan hesab

Bu teknie gre Cross ynteminde noktalara ait kot ve eksen kaz mesafelerinin
yazld kesirli ifade yan yana yazlr. En sonuna ilk baladmz noktann kot ve mesafesi
tekrar yazlr.

27
 Aada belirtildii ekilde, krmz ile belirtilen ok ynl ifadelerin arpmlarnn
toplamndan, mavi ile belirtilen ok ynl ifadelerin arpmlarnn toplam kartlr. Bu ifade
belirtilen kapal eklin alann verir.

En son rneimizdeki Cross elemanlarn dikkate alrsak,

Dolgu alan

0,00 0,00 -0,60 -1,80 -1,06 0,00

-4,75 2,33 0,00 -4,00 -6,34 -4,75

2FD 0,00.2,33 0,00.0,00 0,60. 4,00 1,80. 6,34 1,06. 4,75

4,75.0,00 2,33. 0,60 0,00. 1,80 4,00. 1,06 6,34.0,00
0,00 0,30 0,50 -0,50 0,00 0,00
2,33 3,50 7,75 6,75 4,75 2,33
2FD 18,847 2,842 16,005 FD 8,00 m2

Kaz alan

2FK 0,00.3,50 0,30.7,75 0,50.6,75 0,50.4,75 0,00.2,33

2,33.0,30 3,50.0,50 7,75. 0,50 6,75.0,00 4,75.0,00
2FK 3,325 1,426 4,751m2 FK 2,37 m2

2.2. Alanlar Diyagram

Hesaplanan en kesit alanlar bir boy kesit zerinde, kaz en kesit alanlar yukarda,
dolgu en kesit alanlar da aada olmak zere eit lekli bir diyagram zerinde gsterilir.

Bu diyagramda alanlar genellikle 1 cm 10 m2yi gsterecek ekilde iaretlenir. Daha

sonra bu iaretler birletirilerek diyagram oluturulur. Bu diyagramn alan kaz ve dolgu
hacimlerini verir.

28
 ekil 2.7: Alanlar diyagram

Bu diyagramda krk izginin yatay ekseni kestii yerlere geit noktalar ad verilir.
Bu noktalardaki en kesit alanlarnn sfr olduu kabul edilir.

Kark kesitlerde kaz ve dolgu alanlarnn cebirsel toplamna gre altta veya stte
alnr.

Buradaki geit noktalarnn hesab u ekilde yaplmaldr:

Alanlar diyagramnda kaz alan ile dolgu alan arasndaki noktaya geit noktas ad
verilmiti. Hacim hesaplarn yapabilmek iin geit noktalarnn en kesit alnan noktalara
olan mesafesi hesaplanmaldr.

ekil 2,8de F1 kaz alann, F2 dolgu alann , mn uzunluu kazdan dolguya gei
dorusunu ( sfr kesitini veya gei kesitini ) , AA' ve BB ' yolun pltformunu , CC ' ve DD '
arazinin eimini gstermektedir. Kesitler arasndaki mesafe a ve sfr kesitinin F1 kesitine
olan mesafesi de x olduuna gre mesafelerle kesit alanlar arasnda u benzerlik bantsn
yazmak mmkndr:

x F
1 x.F2 a.F1 x.F1
a x F2
x.F2 x.F1 a.F1 x.F1 F2 a.F1

a.F1
olduuna gre x elde edilir.
F1 F2

29
ekil 2.8: En kesit alan hesabnda geit noktas

30
 RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
Tekniine uygun olarak hacim hesab yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Kara yollar mdrlklerine, yol projesi hazrlayan mhendislik brolarna veya

yol inaat yapan irketlere gidiniz. Yol projesi zerinde toprak hacim
hesaplarnn hangi yntemlerle yapldn, brkner erisinin ve kbaj cetvelinin
niin hazrlandn aratrnz. Edindiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla
paylanz.

3. HACM HESABI
1/1000 veya 1/2000 lekli planlar zerinde geirilen yol projelerinde, arazide yol
ekseni aplike edilip boyuna ve enine kesitler karldktan sonra, belirli bir balang
noktasndan itibaren yol ekseni boyunca iaretlenen noktalar arasndaki hacim (kbaj)
hesabna geilir.

Yol inaatnn maliyetinin bulunabilmesi iin yolda yaplacak kaz ve dolgu

miktarlarnn bilinmesine ihtiya vardr.

Kaz ve dolgu hacimlerinin hesab, daha nce her krk nokta iin alanlar hesaplanan
en kesitlere dayanlarak yaplr.

Hacim hesab, birbirini izleyen iki en kesit arasndaki arazi parasnn dz olduu
kabul edilerek ve baz nemsiz miktarlar ihmal edilerek yaplr.

Eer en kesiti alnan noktalar arasndaki mesafe, aliymanda 50 m ve kurpta 20 mden

fazla deilse hesap sonucu elde edilen hacimler bu i iin yeterli saylr.

Yol projelerinde hacim hesabnda genellikle iki yntem kullanlmaktadr:

Ortalama alan yntemi ile hacim hesab

Ortalama tatbik mesafesi ile hacim hesab

Bunlarn haricinde hacim hesab vardr.

Dze erili toporafik bir harita zerinden planimetre yardm ile de hesaplanabilir.
Ancak bu metot dk hassasiyette sonular verdiinden tercih edilmemektedir.

38
3.1. Ortalama Alan Yntemiyle Hacim Hesab
ekil 3.1deki aliymanda iaretlenen A noktasnda F1 enine kesiti, B noktasnda F2
enine kesiti, C noktasnda F3 enine kesiti , AB l1 , BC l 2 yatay uzaklklar ve Fo
ortalama alan olmak zere kesitler arasndaki hacim miktar birbirini izleyen iki kesit alanlar
toplamlarnn yarsnn, bu iki kesit arasndaki uzaklkla arpmna eittir.

F1 F2 F F3
Fo' ve Fo'' 2 olmak zere,
2 2
V l1 .Fo' l 2 .F o'' elde edilir.

Ortalama alan yntemi ile hacim hesabnda hacmi hesaplanacak ardk en kesitlerin
alanlarnn ortalamas ile aralarndaki mesafe arplr. Yol gzergh boyunca ka en kesit
varsa bu hesap tekrarlanr.

ekil 3.1: Ortalama alan yntemi ile hacim hesab

39
 rnek 3.1:

ekil 3.1deki gibi tane kesitin alanlar cebirsel ve Cross yntemine gre
hesaplanm ve F1=103,60 m2, F2=95,20 m2 ve F3=107,20 m2 olarak bulunmutur. Kesitlerin
aralarndaki mesafe beer(5m) metredir. Buna gre aralarndaki hacmi ortalama alan
yntemine gre hesaplaynz.

zm 3.1:
F1 F2 F F3
V .5,00m 2 .5,00m
2 2

103,60 95,20 95,20 107,20

V .5,00 .5,00 497m 3 506m 3
2 2

V 1003m 3

3.2. Tatbik Mesafe Yntemiyle Hacim Hesab

Bu yntemde de alanlarn ortalamas yerine ara mesafelerin ortalamas alnarak bu orta
noktaya denk gelen en kesitin alan ile arplr.

ekil 3.1e gre A noktasndaki en kesit ile AB ( l1 ) mesafesinin ortasna kadar hacim
hesaplamak istersek,

l
V1 1 .F1 deeri elde edilir.
2

Bundan sonra B noktasndaki en kesiti orta kesit olarak dnrsek bir sonraki hacim
iin u banty yazmak mmkndr:

V: Hacim

l1 l 2
V2 .F2
2
l1
V1 bantsnda neden sadece alnd dnlebilir. Bunun sebebi, A noktasndan
2
hesaba balanmas ve burann mesafesinin 0 kabul edilmesidir. yle ki:

V1
l A l1 0 l1 l1 .F
1
2 2 2

40
 Alanlar diyagram konusunda belirtildii ekilde bir diyagram oluturarak da hacim
hesaplamak mmkndr. Yatay bir eksen zerinde yatay uzunluklar alnarak yol ekseni
zerinde en kesit alnan noktalar iaretlendikten sonra, her nokta hizasndan dikler klr ve
bu dikler zerinde belirli bir lekte en kesit alanlar iaretlenir ve bu noktalar birletirilirse
en kesit alanlar diyagram elde edilir.

Bu diyagramn alan, hacimleri verir. Bir yatay eksenden itibaren alnan kaz
miktarlar yukarya doru, dolgu miktarlar da aaya doru iaretlenirse kaz ve dolgu
alanlar birbirinden ayrt edilmi olur. Alanlar diyagramnn yatay ekseni kestii noktalar
bilindii zere geit noktalar adn alr.

Meydana gelen ve hacimleri veren gen ve yamuk alanlar iki ekilde hesaplanabilir:
F Fn
Ortalama alanlara gre V n 1 .l n
2

l l
Ortalama tatbik mesafesine gre V n 1 n .Fn
2

ekil 3.2 ye gre hacim u ekilde hesaplanr:

Vk .l1 l k1 .Fk1 l k 2 .Fk 2 l 5 .Fk 2 Fk 3

1
2

Vd .l d 1 .Fd 1 l 3 .Fd 1 Fd 2 l d 2 .Fd 2

1
2

Bu formldeki ifadeler:

li : En kesitler aras mesafe

lki : Kaz tipinde en kesitin geit noktasna uzakl
ldi : Dolgu tipinde en kesitin geit noktasna uzakl
Fki : Kaz tipindeki en kesit alan
Fdi : Dolgu tipinde en kesit alan demektir.
Vk : Kaz hacmi
Vd : Dolgu hacmi

41
 ekil 3.2: Ortalama tatbik mesafesi yntemine gre hacim hesab
rnek 3.2:

ekil 3.3teki en kesit alanlar ve boy kesit deerlerine gre kaz ve dolgu hacimlerini
ortalama tatbik mesafe ve ortalama alan yntemlerine gre hesaplayp sonular
karlatrnz.

ekil 3.3: Ortalama tatbik mesafesi yntemine gre hacim hesab rnei
zm 3.2:

8
x1 .36 x1 14,40 m
8 12

42
 16
x2 .30 x 2 18,46 m
16 10

Ortalama tatbik mesafesi yntemine gre hacim hesab:

2Vd 28,00 14,40.8,00 24,00 18,46.16,00 Vd 509,28 m3

2Vk 21,60 20,00.12,00 11,54 0.10,00 Vk 307,30 m3

Ortalama alan yntemine gre hacim hesab:

2Vd 0 8,00.28,00 8,00 0.14,40 0 16,00.24,00 16,00 0.18,46

Vd 509,28 m3

2Vk 0 12,00.21,60 12,00 0.20,00 0 10,00.11,54

Vk 307,30 m3

Bu hesap ekilleri ardk en kesit tiplerinin ayn tipte olmas durumuna gredir.
Bunun dnda birbirini izleyen kesitler farkl ekillerde de olabilir. Bunlar:

Birisi tam dolguda dieri tam yarmada

Birisi tam dieri kark kesit
kisi de kark kesit

Bu ekillerde hacimlerin nasl hesaplanaca aada belirtilmitir.

ekil 3.4: Birbirini izleyen en kesitlerin tam dolgu olmas hlinde aradaki hacim
43
 S1 : 1. kesit ABCD alan
S2 : 2. kesit EFGH alan
: ki kesit ara mesafesi

AK // BF ( AK dorusu ile BF dorusu birbirine paraleldir. )

DL // CG izilerek

VABCDEFGH VABCDKFGL VADNLKM VAKME VDNLH

1 1 1
V ABCDEFGH S1.l .(S 2 S1 F1 F2 ).l .F1.l .F2 .l
2 3 3

.(S 2 S1 F1 F2 ).l .l.F1 F2

1 1
V ABCDEFGH S1.l
2 3

.(S 2 S1 ).l .(F1 F2 ).l .l.F1 F2

1 1 1
V ABCDEFGH S1.l
2 2 3

S1 S 2 1
V ABCDEFGH .l .(F1 F2 ).l
2 6

Formldeki ikinci ksm ihmal edilebilecek derecede kk bir deerdir.

S1 S 2
V ABCDEFGH .l
2

3.3. Kbaj Cetveli

Tesviye ilerinin miktarlarn hesaplayabilmek iin eitli ekillerde Kbaj Cetveli
ad verilen cetveller dzenlenmitir. Boy kesit, en kesit hesaplarndan yararlanlarak bu
cetveller doldurulur.

Bu cetvellerde u stunlar bulunur (Tablo 3.1).

1. kolonu: Yol gzerghnn en kesit alnan ve araziye kazk aklan noktalar ile geit
kesimlerinin km olarak balangca uzaklklarn,

2. kolonu: Metre olarak kazk ara mesafelerini ve geit mesafelerini,

3. ve 4. kolonlar: nceden hesaplanm olan her kesite ait kaz ve dolgu alanlarn,

5. ve 6. kolonlar: 3. ve 4. kolonlar yardm ile hesaplanan alan ortalamalarn,

44
 7. kolonu ( zel durumlar hari ): 2. ve 5. kolonlarn arpm olan kaz hacimlerini,

8. kolonu ( zel durumlar hari ): 2. ve 6. kolonlarn arpm olan dolgu hacimlerini,

9. ve 10. kolonlar: Skma ve kabarma miktarlarn gstermektedir.

Kara yollarnda skma ve kabarma u anlamda kullanlmaktadr:

Kaz veya ariyet ilemi orijinal yerinde (V) m3 hacminde bir toprak kazlarak bir dolgu
yapldn dnelim. % a skma ( rnein, % 20 ), dolgu ileminde gerekli artnameye
uygun (serme ve skma yapldnda) 1 m3 toprakla 0,80 m3 lk bir dolgu yaplabileceini
gsterir.

% b kabarma ( rnein, % 5 ) , kaz ve ariyetle oluan 1 m3 toprak ile skma sonunda

1,05 m3 dolgu yaplacan gsterir.

Skma ve kabarma deerleri, alnan toprak rneklerine gre laboratuvarda deneyler

yaplarak belirlenir.

11. kolonu: Skma ve kabarmaya gre dolguya karlk kaz hacimlerini,

12. kolonu: 8. kolonda hesaplanan dolgu hacimlerini,

13. kolonu: Brckner deerini gstermektedir. Yol iinde toprak datmnn eitli
tama aralar ile ortalama tama uzaklnn bulunmas iin 11. ve 12. kolonda bulunan
hacimlerin cebirsel toplam alnarak Brckner deeri elde edilir.

Hesap bittikten sonra skma ve kabarma yzdeleri de gz nne alnarak kolon

toplamlarnn kontrol yaplr.

7.1 %5 11 veya 7.1 %k 11

11 12 13 olmaldr.

45
 Buradaki rakamlar stun numaralarn ifade eder.
KBAJ CETVEL
Ara Alan Alanlar Hacimler Skma Kabarma Dolguya
Kilometre Ortalamas karlk hacim Brckner
Mesafe deeri
(m) Kaz Dolgu Kaz Dolgu Kaz Dolgu %a %b Kaz Dolgu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

10%

0+000 8 2 1,00 4 4 0

0+003,78 3,78 0 12,00 408 367 4

0+034 30,22 16 30,50 549 494 363

0+052 18,00 45 59,00 590 531 857

0+062 10,00 73 87,00 609 548 1388
0+069 7,00 101 121,50 1580 1422 1936
0+082 13,00 142 164,50 4770 4293 3358
0+111 29,00 187 186,00 6510 5859 7651

0+146 35,00 185 138,50 4570 4113 13510

0+179 33,00 92 68,50 822 740 17623
0+191 12,00 45 18363

0+208,83 17,83 0 24,00 4,00 504 13 454 13 18363

0+212 3,17 3 8 1,50 3 3 18804

0+214,06 2,06 0 20,00 481 481 18807

0+236,08 21,99 32 69,50 2429 2429 18326

0+271 34,95 107 138,50 3186 3186 15897

0+294 23,00 170 183,00 2562 2562 12711

0+308 14,00 196 199,00 2786 2786 10149
0+322 14,00 202 185,50 2226 2226 7363

0+334 12,00 169 130,00 2860 2860 5137

0+356 22,00 91 94,00 1316 1316 2277

0+370 14,00 97 77,00 847 847 961

0+381 11,00 57 43,50 478 478 114
0+392 11,00 30 22,50 126 126 364
0+397,62 5,62 15 10,00 64 64 490
0+404 6,38 5 2,50 4 4 554
0+405,80 1,80 0 0 10,00 72 65 558

0+413 7,20 20 32,00 320 288 493

0+423 10,00 44 58,00 928 835 205
0+439 16,00 72 88,00 1584 1426 630

0+457 18,00 104 108,00 3780 3402 2056

0+492 35,00 112 88,00 3168 2851 5458
0+528 36,00 64 44,00 1496 1346 8309
0+562 34,00 24 9655
32263 19382 29037 19382
KAZI HACM = 32263 - %10 skma = 29037 m3 DOLGU HACM = 19382 m3 Kaz - Dolgu = 29037-19382 = 9655 m3

Tablo 3.1: Kbaj cetveli

46
3.4. Brkner Erisi
Kbaj cetveli hazrlandktan sonra kabul edilen yatay lee gre (genellikle 1/2000)
kesitlerin yerleri iaretlenir.

U deerlerdeki Brkner deeri ve izimin kda smamas gibi durumlar gz nne

alnarak seilen dey lee gre (rnein, 1 cm 100 m3 veya 1000 m3) olacak ekilde her
kesit noktasndan klan dik zerinde tabloda bulunan Brckner deerleri iaretlenir.

Bu noktalar birletirilirse eriye yakn ok keli bir ekil elde edilir. Bu ekle
Brckner erisi veya kitleler diyagram denir (ekil 3.6).

Brckner erisini alanlar diyagram ile karlatrdmzda u zellikleri grrz:

Alanlar diyagramnda kazdan dolguya geilen M geit noktalarnda Brckner

erisi maksimum, dolgudan kazya geilen N geit noktalarnda minimumdur.

Brckner erisinin herhangi bir maksimum noktasyla ondan sonraki minimum

noktas arasnda yol daima dolgudadr.

Karlatrma ekseninin stnde ve altnda Brckner erisine ait kapal alanlar

oluur. Bu alanlardan herhangi birisi, hacim olarak birbirine eit dolgu ve kazy
gsterir.
Kaz ve dolgu hacimleri, alann maksimum ordinat olan (a)ya eittir ve alann
KL kirii, kaz ile dolgunun dengelendii yol ksmn gsterir.
Bu zellik karlatrma eksenine paralel dorularda geerlidir.(rnein, KL dorusu)
Bu zellikten faydalanlarak topran ortalama tama uzakl belirlenir.

47
ekil 3.5: Brckner erisi

48
 ekil 3.6: Brckner erisinin zellikleri
Brckner erisinin son noktas Z1 karlatrma ekseninin zerinde ise bu btn
yol iin kaz ve dolgu hacimlerinin birbirini dengelediini gsterir.

ekil 3.7: Brckner erisinin zellikleri

Erinin son noktas Z2 karlatrma ekseninin stnde ise Y1Y1 ordinat, btn yol
iin dengelenmeyen yol hacmini gsterir. Bu durumda kaz fazlasnn depoya aktarlmas
gerekir.

ekil 3.8: Brckner erisinin zellikleri

Erinin son noktas Z3 karlatrma ekseninin altnda ise Y2Y2 ordinat, btn yol
iin dengelenmeyen dolgu hacmini gsterir.

Bu eksik hacim, yol dndan alnacak bir ariyet ile karlanacaktr.

49
 Bu da yol eksenine paralel veya yol eksenine bitiik bir yan ariyet veya uzaktan bir
ariyet ocandan getirilerek salanr.

ekil 3.9: Brckner erisinin zellikleri

50