Penerus

Penerus ialah satu litar yang menggunakan satu diod atau lebih dari satu diod untuk menukar
voltan a.u. ke voltan a.t. berdenyut. Penerus yang akan dibincangkan ialah : penerus gelombang separuh
penerus gelombang penuh
penerus tetimbang.
Di dalam litar penerus, komponen utama yang digunakan ialah diod. Sebelum menganalisi litar
penerus, fungsi diod hendaklah difahami :
Diod
Binaan dan Simbol Skematik Diod
i.
ii.
iii.
iv.
v.

Diod ialah komponen elektronik dua pin yang terdiri dari anod dan katod.
Anod adalah bahan jenis P dan katod bahan jenis N.
Arah anak panah (anod) pada simbol diod menunjukkan arah arus konvensional.
Komponen ini hanya membenarkan satu arah sahaja dan hanya berfungsi apabila dipincang
hadapan sahaja.
Pincang hadapan bermaksud kaki anod lebih positif daripada kaki katod.
Rajah 3.1 menunjukkan struktur binaan dan simbol skematik diod.

Anod

P
N

Katod

Arah arus
konvension
al

Rajah 3.1 Struktur Binaan dan Simbol Skematik Diod

Konsep Diod Unggul

i.

Semasa diod beroperasi, ciri-ciri dalam diod akan menyulitkan kerja-kerja menganalisa litarlitar elektronik. Ciri-ciri tersebut ialah :a. Voltan Sawar
b. Arus Depan
c. Arus Songsang ( arus bocor )

ii.

Dalam konsep diod unggul, diod dianggap tidak mempunyai voltan sawar, tiada arus bocor,
tiada kerintangan depan ( rd )dan tiada takat pecah tebat.

iii.

Rajah 3.4 menunjukkan lengkuk cirian diod menjadi unggul apabila beberapa perkara
diabaikan.

Id

Id

Id

Vd

Vd

normal

abaikan voltan
sawar

abaikan rd

Vs

Vs

normal

Vd

Is

Vs

abaikan
arus bocor

Is

abaikan voltan
pecah tebat

Rajah 3.4 : Lengkuk cirian I-V apabila diod diunggulkan

Tips
Operasi diod dapat diandaikan diod beroperasi sebagai sebuah suis

Is

Penerus gelombang separuh satu fasa

Rajah 3: litar penerus gelombang separuh satu fasa dan gelombang masukan dan
keluaran
Kendalan Litar

Semasa kitar positif isyarat masukan, diod D pincang depan. D bertindak sebagai suis
tertutup maka arus boleh melaluinya. Kejatuhan voltan pada R L adalah sama dengan
magnitud kitar positif isyarat masukan jika kita abaikan kejatuhan voltan pada diod.
Semasa kitar negatif isyarat masukan, diod D pincang songsang. D bertindak sebagai
suis terbuka maka arus tidak boleh melaluinya. Kejatuhan voltan pada R L semasa kitar
negatif ialah kosong.
Bila kita sambung osiloskop melintangi RL kita akan dapati bentuk gelombang keluaran
sama seperti rajah di bawah.

Voltan Keluaran
Voltan keluaran bagi litar penerus gelombang separuh terhasil semasa kitar positif
sahaja. Oleh kerana arus melalui diod dan kejatuhan voltan pada diod ialah 0.7V
( anggap diod silikon ), voltan keluaran ialah :-

Vk = Vm - 0.7V

Voltan Purata

V=

1
V sind
2 0 m

V=

Vm

[cos ]0
2

V=

Vm

[cos + cos ]
2

V=

Vm

[(1 ) +1 ]
2

V=

Vm
2

Voltan Purata Kuasa Dua

V 2ppgd =

1
V 2 sin2 d
2 0 m

V 2ppgd =

V 2m 1
[ 1cos 2 ] d

2 0 2

2
ppgd

V
sin 2
= m
4
2

V 2ppgd =

V 2m
sin 2
sin 0

0
4
2
2

[[

V 2ppgd =

V 2m
[]
4

V 2pp gd =

V
m
2

] [

]]

Frekuensi
Frekuensi isyarat keluaran adalah sama dengan frekuensi masukan.

Penerus gelombang penuh dua fasa

Vm
D1
M

t
VMG

VNG

D2

RL
Vk

B
t

Litar dan gelombang masukan serta keluaran penerus gelombang penuh dua fasa
Kendalan Litar
Bila voltan a.u. diberikan pada litar, hujung M dan N pada sekunder transformer akan menjadi
positif dan negatif secara bergilir-gilir. Bila voltan masukan kitar positif dimasukkan, terminal M
menjadi positif, G menjadi keupayaan kosong (bumi) dan N menjadi negatif. Diod D 1 menjadi
pincang depan manakala diod D2 menjadi pincang songsang. Arus akan mengalir sepanjang M,
D1, C, A, B, G. Satu gelombang kitar positif akan terhasil pada beban RL.
Bila voltan masukan kitar negatif dimasukkan, terminal M menjadi negatif, G menjadi
keupayaan kosong (bumi) dan N menjadi positif. Diod D2 menjadi pincang depan manakala diod
D1 menjadi pincang songsang. Arus akan mengalir sepanjang N, D2, C, A, B, G. Oleh kerana
arah arus yang mengalir melalui beban RL adalah sama dengan arah arus yang mengalir
melalui beban RL semasa kitar positif, kita akan dapat bentuk gelombang yang sama juga.

Bila kita sambung osiloskop melintangi RL kita akan dapati bentuk gelombang keluaran
sama seperti rajah 5.4.2.
Voltan Keluaran
Voltan keluaran bagi litar penerus gelombang penuh terhasil pada kedua-dua kitar. Oleh kerana
pada satu kitar arus melalui satu diod dan kejatuhan voltan pada diod ialah 0.7V ( anggap diod
silikon ), voltan keluaran ialah :-

Vk = VM-G - 0.7V

Frekuensi

Frekuensi isyarat keluaran adalah dua kali frekuensi masukan.

Penerus gelombang penuh satu fasa tetimbang

M

E
D1
D4

D3
N

RL

D2
F
B

Litar dan gelombang masukan serta keluaran penerus gelombang penuh satu fasa tetimbang

Kendalian litar
Bila voltan a.u. diberikan pada litar, hujung M dan N pada sekunder transformer akan menjadi
positif dan negatif secara bergilir-gilir. Bila voltan masukan kitar positif dimasukkan, terminal M
menjadi positif dan N menjadi negatif. Diod D1 dan D3 menjadi pincang depan manakala diod D2
dan D4 menjadi pincang songsang. Arus akan mengalir sepanjang M, E, A, B, C, F N. Satu
gelombang kitar positif akan terhasil pada beban RL.

Bila voltan masukan kitar negatif dimasukkan, terminal M menjadi negatif dan N menjadi positif.
Diod D2 dan D4 menjadi pincang depan manakala diod D1 dan D3 menjadi pincang songsang.
Arus akan mengalir sepanjang N, F, A, B, C, E, M. Oleh kerana arah arus yang mengalir melalui
beban RL adalah sama dengan arah arus yang mengalir melalui beban RL semasa kitar positif,
kita akan dapat bentuk gelombang yang sama juga.

Bila kita sambung osiloskop melintangi RL kita akan dapati bentuk gelombang keluaran
sama seperti rajah 5.4.3.

Voltan Keluaran

Voltan keluaran bagi litar penerus gelombang penuh tetimbang terhasil pada kedua-dua kitar.
Oleh kerana pada satu kitar arus melalui dua diod dan kejatuhan voltan pada diod ialah 1.4V
( anggap diod silikon ), voltan keluaran ialah :-

Vk = VM-N - 1.4V
Voltan purata

V=

1
2

V m sin d V m sin d

2Vm
V=
2

[ ]

sin d

V=

Vm

[cos ]0

V=

Vm

[cos +cos 0 ]

V =2

Vm

Voltan punca purata ganda dua

2
ppgd

2V 2m
=
2

sin 2 d

2
ppgd

V 2m 1
= ( 1cos 2 ) d
0 2

2
ppgd

V
sin 2
= m
2
2

2
ppgd

V 2m
sin 2
sin 0
=

0
2
2
2

[[

2
ppgd

V 2m
=

ppgd

V m
=
2

][

]]

Frekuensi

Frekuensi isyarat keluaran adalah dua kali frekuensi masukan.

Litar penerus separuh gelombang tiga fasa

Graf litar penerus separuh gel 3 fasa

KENDALIAN LITAR
Bagi menerangkan kendalian penerus ini, kita perle mempertimbangkan tiga titik
X,Y, dan Z. dari graf diketahui bahawa V1 mendahului V2, V2 mendahului V3 dan V3
mendahului V1 masing masing sebanyak 120 darjah.
Selepas titik X V1 mendahulu V2, maka D1 pincang hadapan manakala D2 dan D3
pincang belakang, oleh itu arus akan mengalir dari V1,D1, R kembali ke neutral.
Apabila sampai ke titik Y V1=V2 pada ketika ini pertukaran aliran diod akan berlaku
Selepas titik Y V2 akan mengambil alih V2 untuk mendahului v3 d2 pincang
hadapan manakala V1 dan V3 pincang belakang, oleh itu arus akan mengalir dari
V2D2R dan kembali ke neutral. Apabila V2 sampai ke titik Z, V2 = V3 pada ketika
ini, pertukaran aliran akan berlaku di antara D2 dan D3.
Selepas titik Z, V3 mendahului V1 maka D3 pincang hadapan manakala D1 dan D2
pincang belakang oleh itu arus akan mengalir dari V3, D3,R dan kembali ke neutral.
Proses ini akan berlaku berulang ulang sehingga litar di matikan.

Graf gelombang voltan keluaran.

Voltan purata:

3Vm
V=
2

[ ]
150 0

sin d

30 0

V=

3Vm
150
[ cos ] 30
2

V=

3Vm
150
[ cos ] 30
2

V=

3Vm
150
[ cos ] 30
2

V=

3Vm

[cos 1500 +cos 30 0 ]

2

V=

3 3 V m
2

Voltan punca kuasa dua

0

2
ppgd

3V 2m 150
=
sin 2 d

2 30
0

2
ppgd

3V 2m 150 1
=
[ 1cos 2 ] d
2 30 2
0

2
ppgd

V ppgd =

150
3V 2m
sin 2
=

4
2
30

V ppgd =

3 V 2m 2 3
+
4 4 2

V m 3 2 3
+
2 4 2

Penerus gelombang penuh 3 fasa

Voltan purata

6Vm
V=
2

[ ]
1200

sin d

600

V=

6Vm
120
[cos ]60
2

120+ cos 60
cos

3Vm
V=

V=

3Vm

Voltan punca kuasa dua