Professional Documents
Culture Documents
Turopereitingi
Turopereitingi
winamdebare
saswavlo-meToduri
saxelmZRvanelo
gankuTvnilia
profesiuli
saswavleblebis
studentebisaTvis,
turizmiTa
da
turistuli
industriis
evoluciiT dainteresebuli specialistebisa da mkiTxvelTa farTo wrisaTvis.
wignSi gamoyenebulia turizmis msoflio organizaciis masalebi, mimdinare
periodisaTvis
saqarTveloSi
da
sazRvargareT
gamocemuli
Sesabamisi
literatura, romlebic gadamuSavda
mier SemuSavebuli saswavlo gegmisa da programis Sesabamisad. 258
(5) , (11) ,
(64) (30) -,
.
, :
-
- 6
- - 5
1 - 6
2 - 6 .
,
, :
-
- .
I.
7
I.
I.1
7
I.2
I.3
15
I.4
19
I.5 :
;
27
II. msoflio turizmis istoria
30
II.1 -
30
II.2
37
II.3
41
II.4
43
II.5 XVIII-XX -
46
II.6
48
II.7 - XX
50
III.
56
III.1 turizmi _ rogorc moRvaweobis (biznesis) sfero - ZiriTadi cnebebi da
gansazRvrebebi
56
III.2
58
III.3
61
64
III.5 :
67
III.5.1
68
III.5.2
68
III.5.3
68
III.5.4 ()
69
III.5.5
69
III.5.6
71
III.5.7 /
72
III.5.8
72
III.5.9
74
III.5.10
74
III.5.11
75
III.5.12
75
III.5.13
75
III.5.14 ()
76
III.5.15
77
III.5.16
77
III.5.17
79
III.5.18 /
79
III.5.19 -
79
III.5.20 -
80
III.5.21
80
II. -
85
I.
85
I.1 -
85
I.2 -
86
I.3 .
89
II.
89
II.1
93
II.2
97
II.3 -
99
II.4 - ()
100
II.5
101
II.6
102
II.7 -
103
II.8
104
II.9
104
II.10
105
II.11
108
II.12 -
110
II.13 -
111
4
II.14
113
III. -
119
III.1
120
III.2
121
III.3 -
122
III.4
125
III.5
127
III.6
128
III.7
129
III.8
130
III.9
131
III.10
133
III.11 -
134
IV. , -
136
IV.1
136
IV.2 ( )
140
IV.3 -
143
III.
151
I.
151
I.1
151
I.2
154
I.3
157
I.4
159
I.5 (-)
164
II.
II.1
167
167
II.2
168
III.
173
III. 1
173
III.2
178
III.3
III.4 .
IV.
183
190
194
IV.1 ()
194
IV.2
198
IV.2.1
198
IV.2.2
200
IV.2.3
203
IV.2.4
203
IV.2.5
205
205
206
( )
207
IV.2.6
209
IV.2.7
211
IV.2.8
212
IV.2.9
213
IV.3 ,
(.. `~ - ).
216
IV.4
217
IV.5
221
V. -
226
VI. ( )
236
VII.
241
250
257
- ,
!
, ,
, :
; , ,
- !
1.2.
turizmi da ekonomika
kulturuli
da
piradi
megobruli
urTierTobebi,
romlebic
warmoiqmneb turistuli gacvlebis procesis Sedegad, warmoadgenen
mniSvnelovan faqtors saerTaSoriso urTierTobebis gaumjobesebaSi da
xels uwyobs xalxTa Soris mSvidobis ganmtkicebas mTel msoflioSi.
turizmis industria qmnis samuSao adgilebs, zrdis Semosavlebs da
Semonatanebs ucxour valutaSi, astimulirebs kapitaldabandebebs, qmnis
mcire da msxvili sawarmoebis ganviTarebis SesaZleblobebs. igi xels
uwyobs adgilobrivi, regionuli, erovnuli da saerTaSoriso ekonomikuri
da politikuri kavSirebis ganviTarebas. saerTaSoriso turizmi, anu
adamianebis mgzauroba ucxo qveynebSi, aris msoflio vaWrobaSi arsebuli
sami 'ZiriTadi mimarTulebidan erT-erTi mTavari mimarTuleba.
turizmi warmoadgens kompleqsur
sistemas da igi SeiZleba
ganvixiloT, rogorc moTxovnisa da miwodebis urTierTkavSiri. moTxovna
TavisTavSi moicavs Sida da saerTaSoriso turistul bazrebze arsebul
tendenciebs.
miwodeba
Sedgeba
turistuli
obieqtebis,
turistuli
infrastruqturis, iq gaweuli momsaxurebis, satransporto saSualebebis,
RirsSesaniSnaobebis,
dasvenebis
formebisa
da
agreTve,
sareklamosainformacio
saqmianobisagan.
xSirad
imave
momsaxurebiT,
infrastruqturiTa da RirsSesaniSnaobebiT sargeblobs adgilobrivi
mosaxleobac, rogorc `Sida turisti~.
turizmis msoflio organizaciis monacemebiT dReisaTvis Sida
turizmi,
anu
moqalaqeTa
erTi
qveynis
farglebSi
mogzauroba,
saerTaSoriso
turizmis
(qveynebs
Soris
mogzauroba)
moculobas
ramdenimejer
aRemateba,
Tumca
adgilobrivi
turistebis
mier
mogzaurobisas daxarjuli Tanxebi saerTaSoriso turistebis danaxarjebs
mxolod utoldeba.
Rogorc ukve gvqonda aRniSnuli, turistad iwodeba adamiani,
romelic mogzaurobis mizniT tovebs Tavis sacxovrebel adgils da Rames
sxvagan aTevs. xolo is piri, vinc erTi dRis ganmavlobaSi ukan brundeba,
eqskursantad iwodeba. zogierTi mkvlevari mas erTdRian mogzaurad
moixseniebs da Sesabamisad aisaxeba turistul statistikaSi. saintereso da
sayuradRebo faqtia, rom sami meoTxedi saerTaSoriso turistuli
mogzaurobebisa modis uSualo an axlo mezobel qveynebze, anu adamianebi,
miuxedavad gadaadgilebis saSualebebis mravalferovnebisa, samogzauro
qveynebs geografiuli siaxlovis mixedviTac arCeven.
turistuli centrebi da regionebi turizmidan iReben ara marto
Semosavals, aramed xarjaven did Tanxebs turistuli industriis
harmoniuli ganviTarebisaTvis da turistuli produqtis win wawevisTvis
10
rom
isini
turizmis
ekonomika
ganixileba
or
sxvadasxva
doneze:
mikrodoneze
ganixileba calkeuli kompanebi
da
momxmareblebi,
xolo
makrodoneze
_
ekonomika,
rogorc mTliani saxelmwifo
sistema.
turistuli
bazari
Tavisi
bunebiT
warmoadgens
monopolisturi
konkurenciis
bazars,
radgan
masze
warmodgenilia uamravi brendi
da
ara
unificirebuli
produqtebi.
monopolisturi
bazari warmoadgens srulyofili bazris sapirispiro tips, sadac bazarze
mxolod erTi gamyidvelia da Sesabamisad igi adgens produqtis fass.
turistuli bazari warmoadgens garemos, sadac turistuli produqtis
potenciuri myidvelebi da gamyidvelebi ikribebian Tanxisa da turistuli
produqtis
(momsaxurebis)
gacvlis
mizniT.
11
#
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
76,8
55.7
59.7
52.7
43.6
27.0
26.9
28.1
24.6
22.4
83.0
66.7
57.5
57.7
46.4
35.7
30.4
29.3
25.7
22.4
...
69.8
60.7
55.7
47.7
37.8
31.5
31.2
28.4
26.5
cvlileba %-Si
12/11
13/12
1.8
6.3
2.3
0.3
0.5
3.0
7.3
-0.1
13.5
16.2
...
4.7
5.6
-3.5
2.9
5.9
3.7
6.4
10.2
18.8
turistuli
qveynebis
warmateba
izomeba
aramxolod
Casuli
turistebis raodenobiT, aramed maTgan miRebuli mogebiT da SemosavlebiT.
qvemoTmoyvanil cxrilSi mocemulia turizmidan miRebuli Semosavlebi
msoflios mowinave turistul qveynebSi:
12
cxrili 2
#
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
110.1
61.6
55.6
45.7
40.8
40.0
36.0
24.7
22.0
21.8
126.2
56.3
53.6
50.0
43.7
41.2
33.8
38.1
36.2
33.1
139.6
60.4
56.1
51.7
51.6
43.9
42.1
41.2
40.6
38.9
9.2
-6.3
-2.2
3.2
13.7
-4.2
24.4
-1.9
3.3
16.2
10.6
7.4
4.8
3.3
18.1
6.6
24.4
8.1
12.1
17.7
.
, ,
, .
4 ?
1.
( 1).
.
2010 ;
2.
, , . ,
,
(, ) ;
3. ,
(,
) ,
,
,
.
13
g)
transportidan,
14
1.3.
Cvens
dReebSi
warmoudgenilia
nebismieri
msxvili
qalaqi
ucxoeli
turistis
gareSe.
turizmma
dReisaTvis
moicva
ara
mxolod
evropa,
romelic
tradiciuli
turizmis
centria,
aramed
amerika,
cxrili 3
1.
2.
3.
4.
5.
6.
8. administraciuli organoebi;
9. bunebis,
istoriuli
da
kulturuli
memkvidreobis
dacvis
samsaxurebi;
10. sainformacio samsaxurebi;
11. masmedia;
12. saxelmwifo turistuli organizaciebi;
13. ucxouri iuridiuli da sazogadoebrivi turistuli organizaciebi.
cxrili #4
turistuli industriis seqtorebi
turindustriis ZiriTadi
seqtorebi
turindustriis damatebiTi
seqtorebi
turindustriis `damxmare~
seqtorebi
turistebis
ganTavsebis
saSualebaTa sawarmoebi;
warmoeba
warmoeba
transporti;
suvenirebi;
sportuli saqoneli;
turoperatorebi;
dasvenebisaTvis
saqoneli;
turistuli saagentoebi;
teqnikuri produqcia;
kurortebi;
kavSirebi;
katalogebi da prospeqtebi.
momsaxurebis sfero
asociaciebi;
saeqskursio momsaxureba;
turizmis ganviTarebisa da
regulirebis
saxelmwifo
dawesebulebebi;
masmedia;
firmebi,
romlebic
atareben
kongresebs,
gamofenebsa da bazrobebs.
saWiro
tvirTebis gadazidvebi;
sakredito dawesebulebebi;
tansacmeli;
foto saqoneli;
kosmetika;
medikamentebi.
momsaxurebis sfero
saz.kvebis sawarmoebi;
saparikmaxeroebi;
samwvrTnelo momsaxureba;
sadazRvevo kompaniebi;
samTo-saTxilamuro
xureba;
gaqiraveba;
funikuliorebi;
kadrebis momzadeba;
momsa-
samedicino momsaxureba.
16
ijara
da
kulturuli,
sportuli
da
sxva
gasarTobi
5. damatebiTi
da
damxmare
momsaxureba:
gidebis
momsaxureba,
kongresebis organizeba, dazRveva, turizmTan dakavSirebuli
safinanso momsaxureba, sakredito baraTebi, turistuli Cekebi da
damxmare
samsaxurebi,
samedicinoi
momsaxureba,
turistuli
daniSnulebis saqonliT vaWroba (ubaJo vaWroba, maRaziebi
turistul centrebSi)
turistuli industriis ZiriTadi produqti turistuli momsaxurebaa,
romelTaganac umniSvnelovanesia - transportireba, ganTavseba, kveba da
miznobrivi momsaxureba. bazars isini SeiZleba SeeTavazos rogorc erTad
(kompleqsSi),
aseve
cal-calke.
SeTavazebaTa
nairsaxeoba
bevrad
gansazRvravs turistuli produqtis turistul bazarze warmatebis
albaTobas. Cven am sakiTxebs konkretulad ukve turistuli produqtis
Seqmnis procesSi SeviswavliT.
turistuli industriis Semadgeneli nawilebia:
-
infrastruqturis sxva elementebi - wyal-, eleqtro-, gaz-momarageba, kanalizacia, myari narCenebis gadamuSaveba, sakomunikacio
saSualebebi;
institucionaluri
sistema
marketinguli
da
sareklamo,
saxelmwifo da kerZo turistuli kompaniebi, administraciuli
struqturebi da a.S.
da
17
a. transporti;
b.
c.
d.
e.
f.
g.
- aeroportebi;
- navsadgurebi;
- rkinigzis sadgurebi;
- avtosadgurebi;
- sagzao qseli da a.S.
energetikuli obieqtebi;
wyalmomaragebis obieqtebi;
myari narCenebis gadamuSavebis sistema;
kavSirgabmuloba da komunikaciebi;
sabanko-safinanso obieqtebi;
samedicino dawesebulebebi da a.S.
raTa
Tavidan
iqnes
acilebuli
turistebiT
18
ayvanaze
daSvebis
adgilamde
(ferdobze),
ganTavsebis,
kvebisa
da
momsaxurebis sxva saxeobaTa doneze, rac arsebiTia turistebis dasvenebis
mTeli periodis ganmavlobaSi. mcire sawarmoebi, romlebic dakavSirebuli
arian samTo-saTxilamuro kurortebTan, moqmedeben rogorc damoukidebeli
sawarmoebi, Tumca sinamdvileSi isini erTmaneTze arian damokidebuli. es
urTierTdamokidebuleba moiTxovs erTobliv Zalisxmevas, Tumca maTi
biznesi konkurencias uwevs erTmaneTs da ibrZvis momxmarebelTaA
bazrisaTvis, rac garkveulad aZnelebs TanamSromlobas.
I.4 turistuli industriis ganviTarebis prognozebi
turizmi, saerTaSoriso TanamSromlobisaTvis, didi xania rac
warmoadgens erTerT yvelaze Semosavlian da intensiurad ganviTarebad
dargs, romelzec modis saerTaSoriso Semosavlis 10%. turizmis
Semosavlianobis zrdis tempis maCveneblad gamodgeba Semdegi parametrebi:
Tu 1950 wels msoflio turizmis Semosavali Seadgenda 2.1 miliard
dolars, 1998 wels man Seadgina 444.7 miliardi, xolo 2013 wels 1159
miliardi dolari.
modiT davsvaT kiTxva, ra faqtorebi ganapirobeben zrdis aseT
tempebs? ramdenad stabiluri SeiZleba iyos es procesi? ra tipis
siaxleebi Cndeba, an gamoCndeba uaxloes momavalSi, rac imoqmedebs
(pozitiurad,
negatiurad)
aRniSnul
tendenciebze?
am
kiTxvebze
argumentirebuli pasuxebis Camoyalibeba dagvexmareba turizmSi (rogorc
biznesSi) mimdinare procesebis gagebaSi, Cveni qveynis turistuli
potencialis, turistuli momavlis sworad gansazRvraSi da, aqedan
gamomdinare, Tqveni profesiuli arCevanis sizusteSi.
msoflios ganviTarebul qveynebSi cxovrebis donis amaRleba
ganapirobebs dasaqmebulTa saSvebulebo drois zrdas (Tumca ukanasknel
periodSi aqac aris sainterso tendencia damsaqmeblebs urCevniaT
Svebuleba mogcen ara erTad, mTeli periodiT, aramed 7-10 dRian
monakveTebad da wlis sxvadasxva dros) da sapensio uzrunvelyofis maRal
dones. amave qveynebSi sapensio asaki iwyeba SedarebiT adre, izrdeba
finansurad damoukidebeli adamianebis, adeqvaturad martoxelebis
ricxvi, izrdeba `saqmiani~ (momuSave) qalebis raodenoba (rogorc Sedegi
gviani qorwineba, uSvilo an erTSviliani ojaxebi) da a.S. yovelive es,
miuxedavad
calkeuli
poziciebis
SedarebiTi
negatiurobisa
(mag.:
demografiis TvalsazrisiT), zrdis mogzaurobis msurvelTa ricxvs, rasac
Tavisi axsna aqvs.
msoflio turizmis
aseTi tendenciebi:
sadReiso
procesebidan
SeiZleba
gamoikveTos
19
industriis
calkeuli
dargebi
3. qveynebis
ekonomikur
ganviTarebaSi
saerTaSoriso turizmis roli;
4. cvalebadi buneba axasiaTebs
geografiul struqturas.
Semomyvani
winmswrebi
mkveTrad
da
gamyvani
tempiT
izrdeba
turizmis
zedmetad
garemos
zrdas,
rogoricaa
danaSauli,
22
: -
10
11
12
13
14
15
16
17
,
.
3
(, , ),
, ,
.
,
, , ,
.
( )
:
23
,
;
;
;
;
,
;
,
, ;
,
;
,
,
;
-
(UNWTO)
2020
. ,
-
.
:
1. ,
- ,
();
2.
();
3. , ,
,
24
( , )
; , , ();
-
.
, ,
,
,
.
, ,
,
,
, ,
.
-
,
.
,
.
,
, , ,
- , . ,
. , ,
,
.
..
. ,
,
,
- .
25
, ,
-
, , -
.
, ,
,
. ,
.
.
:
, , ,
() ;
( )
;
; ,
;
,
;
,
- ,
;
,
;
,
.
26
,
,
;
,
(, , , , ..),
,
,
.
-
, .
I.5 turizmis industriis Semadgeneli nawilebi: sastumro industria da
turizmis infrastruqtura; transportis roli turizmSi;
(
, , ).
27
bolnisis sioni
erelaanT saydari
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
28
2. saproeqto davaleba
situacia:
dRes Tqven
warmoadgenT
saqarTvelos
mTavrobis
Tavmjdomares (premier ministri); darwmunebuli imaSi, rom turizmi qveynis
gadarCenis erT-erTi `saswaulia~, prezidenti gaZlevT davalebas SeimuSaoT
`turizmis
ganviTarebisaTvis
auclebeli
satransporto
uzrunvelyofis
koncefcia.~
virtualuri
b) moaxdineT
(turizmis saxeobebis
raionebis Sesabamisad)
c) moiwvieT
29
: .
, , .
,
,
, ...
,
:
ratom isvenebs adamiani rogor gaCnda moTxovna turizmze;
,
;
;
.
II.1 ratom isvenebs adamiani rogor gaCnda moTxovna turizmze.
kacobriobis istoriam, mraval sxva sikeTesTan erTad, icis uaRresad
saintereso sityvebi (kiTxvebi) `ra?~, `sad?~, `ratom?~, romlebze pasuxis
Zebnis procesSi milioni wlebis win `raRac arseba~ (pirvelyofili
adamiani) adamianad gadaiqca: imisaTvis, rom daekmayofilebina am arsebas
bunebrivi cnobismoyvareoba, mouwia xidan Camosvla, ukana kidurebze
dadgoma da, misi cxovrebis uzrunvelyofisaTvis aucilebeli pasuxebis
misaRebad, gamgzavreba. aqedan gamomdinare, SegviZlia davaskvnaT, rom manam
is gaxdeboda `moazrovne adamiani~ (homo sapieins), mouwia gamxdariyo
`mogzauri adamiani~ (homo peregrinus). ramdenadac codna im droisaTvis ar
miiReboda wigniT, gazeTiT, televiziiT da a.S., am adamians TviTon uwevda
wasuliyo Secnobis obieqtisaken. swored amgvarad, udidesi Sinaarsis
Semcvel sityvebTan erTad daibada udidesi skola - (Semecnebis Secnobis
SesaZlebloba da saSualeba) mogzauroba.
dReisaTvis, imave kiTxvebze pasuxis miRebis mizniT, mogzaurobs
TiTqmis erTi miliardi adamiani, romelic gadis sakuTari qveynis gareT. da
es xdeba miuxedavad imisa, rom sazogadoeba `iZireba~ informaciis zRvaSi,
romelic TviTon `modis~ saxlSi, samuSao adgilze; gveweva yvelgan, sadac
ar unda viyoT da riTac ar unda viyoT dakavebuli.
modiT davsvaT kiTxva ra aiZulebs dRes adamians datovos Tavisi
saxli da wavides zRvebisa da mTebis iqiT, amasTan daxarjos amisaTvis
Tavisi xelfasis sakmaod soliduri nawili?
manam sanam vupasuxebT am, arc Tu ubralo kiTxvas, moviyvanoT rigi
saerTo maxasiaTeblebi, romlebic axasiaTebs dargs, romelic Seiqmna
30
specialurad mogzaurTaTvis
Tanamedrove etapze.
turizmi,
miTumetes
misi
ganviTarebis
31
Cveni
saukunis
paradoqsia,
magram
swored
mis
garemomcvel
informaciis wyaroebs gaurbis es ucnauri orfexa arseba imisaTvis, rom
miiRos arc meti, arc naklebi _ `axali~ informacia. aRniSnul procesSi
igi
`moazrovne
adamianidan~
gardaiqmneba
`moxetiale
adamianad~
(mogzaurad) im ubralo mizezis gamo, rom mas aRar SeuZlia erT adgilze
jdoma, rasac Tavisi mizezebi aqvs.
am movlenas axsna jer kidev sabWoTa kavSiris arsebobis dros
mouZebnes mecnierebma samecniero centr sxodniaSi
sami aTeuli wlis
winaT. maSin maT miiRes saxelmwifo davaleba moemzadebinaT mecnieruli
safuZveli
dasvenebis
dawesebulebebis
qselis
kardinaluri
gafarToebisaTvis, radgan moTxovna maTze ganuzomlad matulobda da iyo
mudmivi deficiti.
aRmoCnda, rom `gadadebuli~, an arasrulyofili dasveneba iwvevs
daRlis `dagrovebas~, rac, Tavis mxriv, iwvevs adamianis imunuri da
adaptiuri SesaZleblobebis dasustebas. gamovlenili iqna, rom mSromel
adamians, rogorc cocxali Zalis matarebels, TviT srulfasovani 3-4
kviriani dasvenebis Semdegac ki, produqtiuli Sromisunarianobis maragi
yofnida mxolod 16-24 kviras da es maSin, roca weliwadSi 52 kviraa! (da
Semdeg yvelaferi kvlav `sawyis mdgomareobas~ ubrundeba). dadgenili iqna
aseve, rom Sromisunarianobis potencialis aRdgena xdeba dasvenebis pirvel
or kviraSi. aqedan gamomdinare SemuSavda rekomendacia Svebulebis orad
gayofis mizanSewonilobis Sesaxeb. Tumca esec ar RmoCnda sakmarisi.
SesaZlebeli rom yofiliyo qronikuli gadaRlilobis saxifaTo sindromis
Tavidan moSoreba (mocileba), aucilebeli iyo e.w. `rekereaciuli~ reJimis
mkacri dacva. igi Sedgeba 4 blokisagan dasveneba muSaobis procesSi
(`Sesveneba~), dasveneba samuSao dRis Semdeg, dasveneba samuSao kviris
bolos (`uiq endi~) da dasveneba wlis bolos (`Svebuleba~).
cxovrebis Tanamedrove ritmisa da fsiqo-fizikuri datvirTvebisas
dasvenebis da muSaobis monacvleoba unda iyos iseTive zusti da garkveuli
(gansazRvruli), rogorc Tanamedrove teqnologiuri procesebi. dasveneba,
romelic samuSao dRis Semadgeneli nawilia, unda iyos imdenad sakmarisi,
rom samsaxuridan mosul adamians `fexebi ar ekecebodes~. mas unda SeeZlos
da eyos Zala saojaxo saqmeebisaTvis, bavSvebTan urTierTobisaTvis,
saRamos gaseirnebisaTvis da a.S. aseT SemTxvevaSi adamiani meore dRes
imuSavebs nayofierad, Secdomebisa da wunis gareSe. Zalze cudi da
arasworia dasvenebis dReebis imave saqmianobiT (igive ritmi, reJimi,
Sinaarsi)
datvirTva,
SabaT-kvirebis
`gadatana~
ufro
xelsayreli
droisaTvis, da a.S. Svebulebis imediT. amgvari `reJimisas~ praqtikulad
ingreva adamianis fizikur-fsiqologiuri wonasworoba, imunuri sistema da
a.S.
32
33
cocxali
Zalis
aRdgenis
erT-erTi
34
36
37
38
39
40
41
Cvens welTaRricxvamde 776 wlidan yovelwliurad olimpiur TamaSebze Cadiodnen rogorc sportsmenebi, aseve xelovnebisa da kulturis warmomadgenlebi, rogorc eladidan, aseve sxva qveynebidan. am periods ganekuTvneba specialuri didi saxlebis mSenebloba, romlebSic SeeZloT
ganTavsebuliyvnen da daesvenaT aTletebsa da mayureblebs _ pirveli
sastumroebi.
Cveni welTaRricxvis dasawyisSi sxvadasxva qveynebSi arsebuli codna
da geografiuli monacemebi yvelaze srulad Sekribes da Semogvinaxes
uZvelesma geografebma _ strabonma (63 w. Cv. eramde-20 w. Cv. eriT) da
klavdius ptolemem (90-168 w.w.).
romis imperiis aRmavlobis periodSi, maSin rodesac mTel romSi
mSvidoba iyo, mmarTveli moxeleebi Tavs aTasgvarad irTobodnen. isini,
berZnebis msgavsad mogzaurobdnen sxvadasxva qalaqSi, eswrebodnen
aTletur da religiur movlenebs. mdidar romaelebs Soris RirSesaniSnavi
adgilebis daTvalierebac didi popularobiT sargeblobda, amitom bevri
maTgani stumrobda saberZneTs. Cv.w. aR-iT 170 wels berZenma pausiniasma
gamosca 10 tomiani gzamkvlevi mogzaurebisaTvis. am wigns ewodeboda
`saberZneTis gzamkvlevi~, gankuTvnili iyo romaeli mogzaurebisaTvis da
aRwerda berZnul qandakebebs, maT Sesaxeb arsebul miTebsa Tu istoriebs.
romaelebi
mogzaurobdnen
egvipteSi
sfinqsisa
da
piramidebis
sanaxavad.
romaeli
aristokratebisaTvis
aleqsandria
warmoadgenda
kosmopolitur oaziss, radganac masSi bevri erovnebis xalxi iyo
Tavmoyrili: egviptelebi, berZnebi, ebraelebi, eTiopelebi, indoelebi da
sirielebi. egviptis mSrali da mziani havac xelsayreli piroba iyo
romaeli turistebisaTvis. romis imperiis moqalaqeebs, isevem rogorc
dRevandel turistebs, Zalian uyvardaT sayidlebze siaruli, amitom
navaWris 25% warmoadgenda imports.
Zvelma romma Tavisi wvlili Seitana turizmis Semdgom ganviTarebaSi.
mravalferovneba da uzarmazari teritoriebi warmoadgendnen sxvadasxva
tipis (miznobrivi daniSnulebis sxvadasxvaoba qveynis mmarTveli elita,
saxelmwifo moxeleebi, mdidarTa klasis warmomadgenlebi, sabrZolo
legionebi da a.S.) mogzaurobebis ganviTarebisaTvis pirvelxarisxovan
motivaciur parametrebs. romaelebma aages gzebis Zalze kargi qseli,
romelzec SeeZloT cxenebis daxmarebiT dReSi 100 milis (160.9 km.) manZilze
gadaadgilebuliyvnen, raTa SemoevloT (emarTaT) uzarmazari imperia,
moenaxulebinaT
xmelTaSua
zRvis
qveynebis
cnobili
taZrebi,
saxelganTqmuli dasasvenebeli adgilebi (samkurnalo da mineraluri
wylebi), egviptis legendaruli piramidebi da sxva, aranakleb mniSvnelovani
Zeglebi.
42
romis imperiis ayvavebis periodSi mdidari romaelebisaTvis aucilebeli xdeba (iTvleba prestiJulad) saberZneTSi gamgzavreba swavlis gagrZelebis mizniT. mogvianebiT mogzaurobam garTobis xasiaTi miiRo: qveyanaSi
Camsvlelebs izidavda festivalebi, aTletTa Sejibrebebi da garTobadasvenebis sxva saxeobebi. mdidari mogzaurebis gadaadgileba moiTxovda
maTi dasvenebis Sesabamis organizacias. gansakuTrebiT xSiri stumrebi
hyavda Tbil mineralur da samkurnalo wylebs, saxelganTqmul abanoebs
(Termebs).
jer kidev I saukuneSi Cvens eramde romis imperiaSi iqmneba saxelmwifo sastumro saxlebi, romlebic erTmaneTisagan cxeniT erTi dRis savali
manZiliT iyvnen dacilebulni. isini Sendeboda did qalaqebSi da ZiriTad
gzebze, romlebzec moZraobdnen saxelmwifo moxeleebi da kurierebi
romidan mcire aziamde da galiamde.
aleqsandre didis (makedoneli) mefobis periodSi (334 wlidan Cvens
eramde) TurqeTis qalaqi efesi xdeba umniSvnelovanesi savaWro centri da
erT-erTi mniSvnelovani qalaqi antikur samyaroSi, sadac Tavs iyridnen
mogzaurebi, romlebic Tavs iqcevdnen akrobatebis, Jongliorebisa da sxva
`jadoqrebis~ cqeriT, romlebiTac savse iyo qalaqis quCebi.
Tumca romis imperiis dacemasTan (I s. Cveni eriT) erTad daeca TviT
imdroindeli `turizmic~ (SeiZleba iTqvas, rom evropis kontinentze garkveuli periodiT yvelaferi damuxruWda). mdidari mogzaurebis nakadebi Semcirda, gzebi gamovida mwyobridan, qveynebi gaivso yaCaRebiT, qurdebiT romlebic damatebiT problemebs uqmnidnen mogzaurebs. am da Semdgomi periodis (XV saukunis Sua periodamde) mogzaurTa erTaderTi warmomadgenlebi
iyvnen misioneri evropelebi, jvarosani raindebi Tanmxlebi pirebiT da
mlocvelebi, romlebic dadiodnen kontinentis wminda adgilebis mosanaxuleblad da gamosaxsnelad.
43
_ vasko da gama (1469-1524) _ portugalieli zRvaosani, romelmac gaxsna `axali gza~ afrikis garsSemovliT indoeTisaken;
_ qristefore kolumbi (1451-1506) _ zRvaosani, romelmac indoeTisaken
kidev erTi `axali~ gzis ZebnaSi aRmoaCina amerika (misTvis `vest
45
indoeTi~) da
naxa;
_
amerigo vespuCi (1454-1512) _ venecieli zRvaosani, romelmac aRmoaCina samxreTi amerika da uwoda mas `axali samyaro~ (Semdeg loTaringielma kartografma m. valdzemiulerma 1507 wels mis sapativsacemod uwoda `amerika~);
47
48
49
Tumca unda vTqvaT, rom jer kidev 1626-29 wlebSi TiTqmis mTeli
evropa (italia, espaneTi, safrangeTi, inglisi, niderlandebi, germania,
poloneTi, ruseTi) gaiara n. ColoyaSvilma;
1755-59 wlebSi wina aziaSi (TurqeTi, siria, palestina) mogzaurobs
iona gedevaniSvili, romelic Semdeg egviptis, saberZneTis, italiisa da
centraluri evropis gavliT kievsa da moskovSi Cadis;
sami eqspedicia ganaxorciela (1799-1827 wlebSi) aziis kontinentze
(SuamdinareTi, irani, indoeTi, ranguni, Sua azia, centraluri ruseTi.
CrdiloeTidan samxreTiT mTel sigrZeze gaiara kaspiis zRva) cnobilma
qarTvelma mogzaurma rafiel danibegaSvilma.
1819-20 wlebSi yirimisa da bosfor-dardanelis gavliT jer egviptes,
Semdeg ki sirias, palestinas, kviprossa da TurqeTs ecnoba giorgi
avaliSvili;
1803 da 1836 wlebSi TeiranSi, moskovsa da sankt-peterburgSi Cadis
Teimuraz bagrationi, romelic Semdeg baltiis qveynebis gavliT germaniaSi
(rostoki, potsdami, mariambadi, visbadeni) Cadis;
XX saukunis dasaruls da XXI dasawyisSi ginesis rekordebis wignSi
kidev erTxel Sevida unikaluri mogzauri jumber leJava, romelmac
velosipediT gaiara yvela kontinenti da TiTqmis yvela qveyana (9 wliani
mogzaurobis Semdeg gasavleli darCa dedamiwaze mxolod 5 saxelmwifo).
50
50
.:
#
1950
1
2
3
4
5
aSS
kanada
italia
safrangeTi
Sveicaria
wili
bazarze
1970
71%
italia
kanada
safrangeTi
espaneTi
aSS
wili
bazarze
1990
43%
safrangeTi
aSS
espaneTi
italia
ungreTi
wili
bazarze
2000
wili
bazarze
38%
safrangeTi
espaneTi
aSS
italia
CineTi
35%
51
irlandia
7
8
9
10
avstria
espaneTi
germania
didi
britaneTi
11
12
norvegia
argentina
13
14
15
meqsika
holandia
dania
16 sxva qveynebi
sul
avstria
17%
germania
Sveicaria
iugoslavia
didi
britaneTi
avstria
22%
ungreTi
Cexoslovakia
9%
3%
25.3 milioni
belgia
bulgareTi
rumineTi
sxva qveynebi
CineTi
meqsika
germania
kanada
19%
10%
Sveicaria
didi
britaneTi
saberZneTi
portugalia
malaizia
10%
25%
sxva qveynebi
33%
165.8 milioni
didi
britaneTi
meqsika
kanada
ruseTi
poloneTi
15%
avstria
germania
458.2 milioni
CexeTi
ungreTi
portugalia
sxva qveynebi
11%
38%
662.9 milioni
cnobili RirsSesaniSnaobebi
uZvelesi droidan turistebis moZraobis mTavari mizani iyo adamianis
xeliTa da bunebis mier planetis istoriis manZilze Seqmnili RirsSesaniSnaobebi. aseTTa kategorias pirvel rigSi miekuTvneba msoflios 7
saocreba:
1. egvipturi piramidebi (sfinqsis CaTvliT), romlebmac moaRwies
(erTaderTma) Cvenamde (3 didi piramida _ xeofsis, xefrenis,
mikerinis);
2. semiramidas dakiduli baRebi babilonSi (axlandeli erayi);
3. halikarnasis mavzoleumi (TurqeTi);
4. zevsis qandakeba olimpoSi (saberZneTi. fidiasi);
5. gimosis qandakeba, e.w. rodosis kolosi (k. rodosi);
6. aleqsandriis Suqura (q. aleqsandria, egvipte);
7. artemidas (dianas) taZari efesSi (artemida efeselis taZari) _
TurqeTi;
Zalze
cnobil
RirsSesaniSnaobebs
miekuTvneba
aseve 7 ,
2007 7
. ,
(2005-2007),
200 21 7 :
CineTis didi kedeli (xanebis imperiis periodi III saukune Cvens
eramde; 4-6 aTasi kilometri sigrZe da 6.6-10 metri simaRle);
q. petra (iordania; II aTaswleulis dasasruli Cvens eramde, nabatiis samefos dedaqalaqi; kldeSi nakveTi saxlebi, samlocveloebi,
Teatrebi, samarxebi da a.S.);
( , );
52
SeniSvna:
ufro
vrclad
XVIII-XX
saukuneebis
mogzaurebisa
da
mogzaurobebis, cnobili RirsSesaniSnaobebis Sesaxeb naxeT
enciklopediebSi da SegiZliaT SeavsoT CamonaTvali konkretuli
SinaarsiT (msgavsi codna, turizmSi miTumetes, yovelTvis
gamogadgebaT).
rogorc uZvelesi mogzaurebi, iseve dRevandeli turistebic intensiurad mogzauroben imisTvisac, rom naxon bunebis mier Seqmnili
saocrebebic:
okeaneebi, zRvebi da tbebi;
erovnuli parkebi;
didi (`grand~) kanioni;
CanCqerebi _ (niagara 51 m., viqtoria 120 m., belvefosi 890 m.,
anxeli _ 1052 m.) da a.S.
53
gurjaanis yvelawminda
caiSi
a.
b.
c.
gladiatorebis brZola
globusi
egvipturi piramida
istoria
borbali
atlasi
argonavtebi
mavzoleumi
berxaimi
aTeni
merkatori
koloseumi
herodote
miTi
taj mahali
saberZneTi
10
akropoli
finikia
54
55
.
, :
, , ;
,
;
, , ;
, , ,
;
.
III.1 turizmi _ rogorc moRvaweobis (biznesis) sfero - ZiriTadi cnebebi da
gansazRvrebebi
saqmianobis nebismieri formisaTvis, gansakuTrebiT Tu is dakavSirebulia
saerTaSoriso garigebebTan, Zalze didi mniSvneloba aqvs definiciebs anu
SeTanxmebis safuZvelze miRebul gansazRvrebebs, cnebebs, terminebs,
romlebic saSualebas gvaZleven adeqvaturad gavigoT (aRviqvaT) garigebis
(xelSekrulebis) sagani, obieqti da pirobebi, normatiuli aqtebis
principebi da debulebebi. terminebis gamoyenebisadmi araerTgvarovan
midgomas turizmSi momuSave subieqtebisaTvis SesaZlebelia hqondes Zalze
arasasurveli Sedegebi. turistuli teqnologia ganicdis seriozul
cvlilebas, rac dakavSirebulia rogorc sazogadoebrivi urTierTobebis,
aseve turizmis, misi dargebisa da saxeebis Camoyalibebasa da ganviTarebis
maRal tempebTan.
rodesac vsaubrobT turizmze, Cven mxedvelobaSi gvyavs adamianebi,
romlebic moinaxuleben megobrebsa da naTesavebs, isveneben ardadegebis
periodSi an ubralod kargad atareben dros. Tavisufali dro maT
SeuZliaT dauTmon sportis sxvadasxva saxeobas, miiRon mzis abazanebi,
iseirnon cxeniT, SeuZliaT moawyon laSqrobebi, ikiTxon, isaubrnon an
ubralod datkbnen bunebis silamaziT.
turizmis Cveneuli gagebiT SesaZlebelia moviazroT adamianebi,
romlebic monawileoben sxvadasxva yrilobebSi, konferenciebSi an saqmiani
da profesiuli aqtivobis sxva saxeobebSi, monawileoben SemecnebiT
turebSi an dakavebulni arian kvleviTi saqmianobiT.
56
es
xalxi
(davarqvaT
maT
turistebi)
mogzaurobisas
iyenebs
transportis sxvadasxva saxeobas: velosipedidan dawyebuli da reaqtiuli
TviTmfrinaviT damTavrebuli. bevrni mogzauroben avtomobiliT, avtobusiT,
matarebliT da motocikliTac ki.
imisaTvis rom ganvsazRvroT turizmis mniSvneloba da srulad
aRvweroT misi saqmianobis sferoebi, aucilebelia pirvel rigSi gamovyoT
subieqtebis jgufebi, romlebic urTierTqmedeben turistuli saqmianobisas.
maTi CamonaTvali Semdegi saxisaa:
1. turistebi xalxi, romlebic ganicdian sxvadasxva fsiqiur da fizikur
moTxovnilebebs,
romlebic
gansazRvraven
turistul
saqmianobaSi am
adamianebis monawileobis motivacias,
mimarTulebebsa da saxes;
2. organizaciebi romlebic turistebs sTavazoben saqonelsa da
momsaxurebas. eseni arian mewarme subieqtebi, romlebic
turizmSi
xedaven
imis
saSualebas,
rom
Sesabamisi
saqonlis/momsaxurebis
miwodebiT
daakmayofilon
turistuli bazris moTxovnebi da miiRon mogeba.
3. xelisuflebis adgilobrivi organoebi _ romlebic turizms ganixilaven
rogorc Semosavlebis zrdasTan dakavSirebul ekonomikur
aqtivobas. isini dainteresebulni arian im fiskaluri
efeqtiT,
rac
dakavSirebulia
adgilobriv
biujetSi
gadasaxadebidan
da
mosakreblebidan
Semosul
SemonatanebTan.
4. mimRebi mxare adgilobrivi macxovreblebi: turizms pirvel rigSi
aRiqvamen, rogorc mosaxleobis dasaqmebis sferos/faqtors.
adamianTa
am
jgufisaTvis
Zalze
mniSvnelovania
turistebTan, gansakuTrebiT sazRvargareTel turistebTan
urTierTobis ekonomikuri da kulturuli Sedegebi.
amgvarad turizmi SeiZleba ganvsazRvroT rogorc movlenebisa da
urTierTobebis
erToblioba,
romlebic
warmoiSveba
turistebis,
mimwodeblebis, mmarTvelobis adgilobrivi organoebisa da adgilobrivi
mosaxleobis urTierTobisas turistuli saqmianobis procesSi.
mogzauroba da turizmi es aris biznesis (saqmiani aqtivobis)
monaTesave sferoebis kompleqsi (klasteri). turizmTan yvelaze axlo
mdgomi profesiaa turebis gavrceleba anu turistuli saagentoebis
saqmianoba turizmSi uSualod CarTulia aviakompaniebi, manqanebis
gamqiravebeli kompaniebi, rkinigza, avtobusebi, sastumroebi da restornebi.
monaTesave biznesad SegviZlia warmovidginoT safinanso struqturebi,
romlebic
dakavebulni
arian
momsaxurebis
sferos
ganviTarebis
dafinansebiTa da sxva.
imisaTvis, rom CamovayaliboT `turizmis~, rogorc cnebis sruli
ganmarteba,
gansazRvreba,
aucilebelia
ganxiluli
iqnes
turizmis
57
58
turizmi
aris
adamianTa
masStabiT
adamianebis
gasaTvaliswinebelia
isic,
rom
satransporto
saSualebebis
ganviTarebam,
gansakuTrebiT
ki
sahaero
transportis
ganviTarebam,
SesaZlebeli gaxada dedamiwis TiTqmis yvela kuTxeSi moxvedra.
59
yvela
danarCeni,
ufro
xangrZlivperiodiani
turistuli
mogzaurobebi, imdenad mcirea, rom saerTaSoriso statistikaSi arc ki
ganixilaven.
2. turizmis,
zustad
adgili~.
turizmi
gulisxmobs
adamianebis
gamgzavrebas
Tavisi
mudmivi
sacxovrebeli adgilidan mogzaurobis mizniT. gadaadgilebebi mudmivi
sacxovrebeli
adgilis
farglebSi
(mag.
samsaxurSi
siaruli),
ar
ganekuTvneba turizms.
im qveynebSi, sadac moqmedebs Caweris samarTlebrivi instituti,
`mudmivi
sacxovrebeli
adgili~
aris
Caweris
adgili,
romelic
registrirebulia Sesabamisi saxelmwifo samsaxuris mier. iq sadac aseTi
institutebi moxsnilia, praqtikaSi gvxvdeba gansxvavebuli cnebiTi
kategoria _ mudmivad cxovrebis Cveulebrivi adgili. igi isazRvreba
droiT, romlis ganmavlobaSic adamiani mudmivad cxovrobs erTi da imave
adgilze (sofeli, raioni, qalaqi). amasTan erTad aucilebelia, yoveli
gansazRvruli adgilis, raionisa da qveynis, aseve mosaxleobis kategoriis
Sesabamisad ganisazRvros is xalxi (is kategoria) romlebic ganekuTvnebian
mudmiv macxovreblebs an stumrebs.
zemoTaRniSnulidan gamomdinare, gansakuTrebiT Sida turizmis
statistikisaTvis,
Zalze
mniSvnelovania
ganisazRvros
mosaxleobis
kategoria, romlebic asruleben yoveldRiur gadaadgilebebs gansazRvrul
droSi da manZilze samuSaoze misvlis mizniT (ramdenadac es sakiTxi
rogorc kilometraJis, aseve drois mixedviT Zalze diferencirebulia):
patara qalaqebisaTvis es SeiZleba iyos 20-30 wuTi ramodenime
kilometris manZilze;
maSin, rodesac didi qalaqebisaTvis SeiZleba
saaTamde da manZili 50-100 kilometrze meti.
iyos
dro
2-3
III.3
turizmi Zalze bevri qveynis ekonomikis ganviTarebis mniSvnelovani
Semadgeneli nawilia, romelic uzrunvelyofs mosaxleobis dasaqmebas,
sastumroebisa da sastumro saxlebis, restornebisa da sanaxaobrivi
adgilebis datvirTvas, ucxouri valutis Semosvlas da a.S. turizmi
efuZneba adgilobrivi turistuli resursebis eqspluatacias, romelsac
konkretuli adgilisa da saxelmwifosaTvis moaqvs seriozuli Semosavali.
saerTaSoriso
ZiriTadi saxeebia:
statistikuri
definiciebis
Sesabamisad
turizmis
adamianebis
gasvla
mogzaurobis mizniT, nebismier sxva qveyanaSi;
Tavisi
qveynidan,
61
saerTaSoriso
turizmi
organizebuli
(gegmiuri)
turizmi
organizebul
araorganizebuli
(TviTSemoqmedebiTi)
turizmi
warmoadgens
sazogadoebis
garkveul
warmomadgenelTa
turistuli
moRvaweobis
specifiur saxeobas, romelic xorcieldeba nebayoflobiT (moyvarulTa)
62
safuZvelze.
araorganizebuli
turizmi
efuZneba
sazogadoebrivi
turistuli gaerTianebebis, kavSirebis da turistuli klubebis saqmianobas,
romlebic gamoscemen sakuTar normatiul aqtebs, riTac aregulireben
turistul saqmianobas: _ atareben laSqrobebs, turistul Sekrebebs da
Sejibrebebs, gamoscemen sakuTar turistul meTodur literaturas da
periodul gamocemebs.
kidev
ufro
SesaZlebelia
saklasifikacio niSani
geografiuli niSani
turnakadebis mimarTuleba
mizani
meti
konkretulobisa
da
garkveuli
klasifikatoris
turizmis saxeoba
Sida (adgilobrivi)
saerTaSoriso
qveyanaSi Semomyvani
qveynidan gamyvani
Semecneba-dasveneba
samecniero saqmianoba
Tavgadasavlebis Zieba
rekreaciuli dasveneba _ gajansaReba
profesiul-saqmiani (biznes interesi)
aqtiuri (sportuli) dasveneba
eko garemos Seswavla-analizi
momlocveloba
63
gadaadgilebis saSualeba
organizebis forma
mogzaurTa raodenoba
ganTavsebis saSualebebi
dafinansebis wyaroebi
fexiT mogzauroba
sahaero transporti
sazRvao, samdinaro transporti
sarkinigzo transporti
saavtomobilo transporti
Sereuli
organizebuli (gegmiuri)
araorganizebuli (TviTSemoqmedebiTi)
individualuri
jgufuri (10-50 kaci)
saojaxo
sastumroebi
motelebi
pansionatebi
kempingebi
karvebi da sxva
saxelmwifo
kerZo (biznes seqtori)
kategorias
ganekuTvnebian
pirebi,
ar
ganekuTvnebian
da
sazRvargareTeli muSebi;
migrantebi, maT kmayofaze myofebisa da Tanmxlebis CaTvliT;
eqvs Tveze meti xniT saswavleblad wasulebi;
samxedro mosamsaxureebi da maTi ojaxis wevrebi (im SemTxvevaSi
rodesac isini ar mogzauroben turizmis mizniT);
diplomatiuri muSakebi, maTi ojaxis wevrebi, momsaxure personali;
momTabareebi, ltolvilebi da iZulebiT adgilnacvali pirebi;
sazRvrispira raionebis regularulad migrirebuli adamianebi,
romlebic samuSaos eZeben;
tranzituli mogzaurebi;
turistuli matareblebiT jgufuri mogzaurebi, romlebic Rames
aTeven matarebelSi;
turistuli avtobusebiT jgufuri mogzaurebi, romlebic Rames
aTeven avtobusebSi;
sazRvao gemebisa da matareblebis ekipaJebis wevrebi, romlebic
Rames aTeven gemze an matarebelSi;
mogzaurebi, romlebic gadian qveynis teritorias gaCerebis gareSe,
Tundac maTi mgzavroba grZeldebodes 24 saaTze mets.
65
droebiT
ganekuTvneba
da
ar
aRiricxeba
66
saqmiani gamgzavreba,
kongresebSi da a. S.
naTesavebis
monaxuleba,
monawileoba
67
karvebSi
III.5.1
specializebuli
(gansakuTrebuli
interesebis/miznebis)
turizmi warmoadgens turizmis erT-erT yvelaze ufro swrafad
ganviTarebad saxes. mis farglebSi Sedis sxvadasxvagvari gataceba _
arqeologiuri gaTxrebidan, frinvelebze dakvirvebamde. saqarTveloSi
arsebuli mdidari arqeologiuri Tu istoriul-arqiteqturuli Zeglebi,
mravalferovani flora da fauna, unikaluri eTnokultura iZleva
specializebuli
turizmis
ganviTarebis
mravalmxriv
saSualebas
(dmanisis, yaCaRianis gaTxrebi amis magaliTebia). es ki, TavisTavad
gamoiwvevs im turistebis mozidvas raionebSi, romlebic profesiuli
gamocdilebis amaRlebis mizniT, dainteresebulni arian calkeuli
adgilebis istoriuli, arqeologiuri da arqiteqturuli Zeglebis,
xalxuri rewvis, bunebis mravalferovnebis, florisa da faunis
specifikis SeswavliT.
III.5.2
saTavgadasvlo
turizmi
aseve
Zalze
popularulia.
saqarTvelos mravalferovani bunebrivi resuresebi qmnian alpinizmis,
samTo
laSqrobebis/
traversebis,
mTis
mdinareebze
specialuri
saSualebebiT daSvebis (raftingi), miwisqveSa sivrceebis kvlevis (speleoturizmi), sportuli nadirobis, TevzWeris, paraplanerizmis, snoubordis
da sxva mravali formis ganviTarebis saSualebas, riskenac miiswrafian
e.w. `adrenalinis gancdis~ moyvarulebi.
saTavgadasavlo turebis geografia didi da mravalferovania.
Cveulebrivad es aris jgupuri turebi. aseTi turebis turizmis
specifikuri tvisebad iTvleba sxvadasxva licenziebis miReba, romlebic
nadirobis, Tevzaobis, nadavlis gatanis nebas rTaven.
saTavgadasavlo
turizmi
dakavSirebulia
garkveul
riskTan,
amitomac aseTi turebis uSiSroebis uzrunvelyofisaTvis saWiroa maRal
kvalificiuri instruqtorebi. urizmis am saxeobas aqvs maRali
da igi eiZleba mivakuTvnoT elitaluri dasvenebis .
III.5.3
fermeruli
turizmi
68
69
( )
:
,
, ,
,
,
. - .
,
- .
- ,
, ,
,
- .
,
.
:
,
.
- ;
-
;
;
, ;
70
III.5.6
rekriaciuli
turizmi
romlebzec
avtomobili
a.S
da
komforis
pirveli
mTeli
saqmiani
klasi
dRis
ganmavlobaSi
vizitebisavis
da
yvelaze
mimagrebulia
popularulia erT
adamian
()
ganTavsebaze.
saqmiani
mogzaurobebi
xelsayrelia
ekonomiur
WrilSi,
radgan
ar
arian
damokidebuli
sezonuri
faqtorebisagan. mniSvnelovania is, rom biznesmenebis gamogzavna ar
moiTxovs damatebiT xarjebs reklamaze, maT sWirdebaT informacia
adgilebis bronirebis wesis da vadebis Sesaxeb.
saqmiani turizmis erT-erTi forma aris gamgzavreba saerTaSoriso
gamofenebsa da bazrobeb monawileobis an monaxulobis mizniT. amgvari
RonisZiebebis monawileebi, Cveulebrivad, miemgzavrebian xangZli vadiT,
rac dakavSirebulia ara marto gamofenis an bazrobis Catareba, aramed
sagamofeno
stendebis
da
sxva
xelsawyoebis
awyoba-daSlis,
samuSaoebTan.
aqmiani
turizmis
jgufebis
gamgzavreba
monaxuleba
qveynis
miRwevebis
Sedegebis
mogzaurobis
monawileni,
mniSvnelovnad
da
mudmivad
73
, -
, ,
. :
;
;
;
;
( );
,
.
,
, , -
, ,
.
: ,
, .
.
winaparTa
samSoblo.
samogzauro
samotivacio
rols
TamaSobs
swrafva
gaicnos
moTxovnze
kerZod
izrdeba
moTxovna
sastumroebSi
III.5.10
axalgazrduli
turizmis
ganviTarebisaTvis
saWiroa
kompleqsuri mravalferovani marSrutebis damuSaveba da laSqrobebis
organizeba asakobrivi kategoriis interesebis gaTvaliswinebiT (yvelaze
cocxali, aqtiuri da, amasTan erTad gamoucdeli - Sesabamisad Zalze
mravalmxriv
motivirebuli
kategoria);
turizmis
am
mimarTulebis
ganviTarebisaTvis saWiroa iseTi obieqtebis mSenebloba, rogoricaa,
74
III.5.12
turizmi
kempingebsa
da
karvebSi
sakmarisi popularobiT
sargeblobs
sxvadasxva
asakobrivi
kategoriebis,
ojaxuri
turebis
organizebiT dainteresebul vizitorebSi da SeiZleba gaxdes Semosavlis
kargi
wyaro
adgilobrivi
TviTmmarTvelobis
organoebisa
da
mosaxleobisaTvis kempingebisa da karvebisaTvis adgilebis gaqiravebis,
agreTve turistebisaTvis saWiro produqciis da xalxuri rewvis nimuSebis
gayidvis gziT. kempingebisa da karvebisaTvis gamoyofili adgilebi (e.w.
velur bunebaSi) idealurad unda ewerebodes garemoSi da uzrunvelyofili
iyos aucilebeli infrastruqturiT (elementaruli pirobebi wyali,
tualeTi, narCenebis gatanis organizacia da saSualebebi, klasis ki ara,
ubralod yofiTi kulturis maCvenebelia, risi sworad gagebis gareSe
turizmSi araferi gvesaqmeba).
75
III.5.14
eligiuri (momlocvelobiTi)
momlocveloba
(wminda
Tayvaniscemis mizniT);
samecniero
gamgzavrebebi
(istorikosebis,
RvTismlocvelebis,
romlebic religiis sakiTxebiT arian dakavebulni, da a.S..)
adgilebis
monaxuleba
reliqviebis
,
,
,
;
,
,
, , ,
.
() -
, .
, () .
:
- , .
.
- ,
.
- ()
- (,
)
76
()
.
- .
kategoriebis
dabrkolebebis gadalaxvas (uReltexilebi, mwvervalebi (mTis
Woromebi (wylis turizmi), kanionebi, gamoqvabulebi da aS.)
portuli
turebis
mTavari
amocanaa
mixedviT
turizmi),
uzrunvelyo
areuli
sportis
saxeobiT.
portuli
turebis
saWiro
III.5.16 - ,
(
) ,
.
,
. ,
,
77
. ,
.
,
( ) ,
20003000 .
1989 .
,
.
,
,
. ,
.
.
, , .
()
().
,
6 . ,
.
,
.
,
. ,
. ,
.
.
.
, ,
() , ,
. ,
.
, 23
,
.
,
:
78
- , .
, .
, .
III.5.17
gasarTobi
turizmi
popularuli
III.5.18
moxmarebis
saqonlis
SeZenis
mizniT
(msubuqi
mrewvelobis
), , ( )
maTi Semdgomi realizaciisaTvis.
amamulo mrewvelobis paralizebis dros (
) aseTi turistebis daaxloebiT 1/4 -iT avsebs
samomxmareblo bazars da mTlianobaSi realizaciisa da gasaRebis
sistemasTan
uzrunvelyobs
daaxloebiT
sami
milioni
adamianis
dakavebulobas.
SesaZleblobas gatacebuli iyo
sayvareli saqmiT TanamoazreTa garemoSi dasvenebis an mogzaurobis dros
III.5.20
hobi
turebi
79
(avtomoyvarulebis,
filatelistebis,
gulSematkivrebis, gurmanebis da a.S.)
sportuli
Sejibrebebis
jgufebis
formireba
saerTo
interesebiT
da
momsaxureobis programis Tematuri mimarTuleba.
III.5.21
-
,
- .
, ,
.
.
,
,
1989
TBS
1990
""-
()
.
()
,
() (Space Adventures).
2001 . 2008
, .
" ",
. ,
.
, 20-23
, . 2007
30-40 .
-
15 .
80
.
2005 Space Adventures
,
,
.
81
ufliscixe
alaverdis taZari
firosmans
gagarins
lado gudiaSvils
mose ToiZes
raWis qedi
kolxeTis vake-dablobi
qarTlis qedi
c. saqarTvelos esazRvreba
o
o
o
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
gasaanalizebeli kontigenti:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
5. saproeqto davaleba
virtualuri situacia: Tqven, rogorc qalaqis (Tu gnebavT, Tbilisis) Tavi, Tqveni
b.
g. `gaaanalizeT~ Tqvens qalaqSi gasul wlebSi (3-5 weli) Semosuli Tqveni qveynis
moqalaqeebis is kategoria, romlebic qalaqis istoriul-kulturul obieqtebs
ewvivnen (RamisTeviT da RamisTevis gareSe); -----------------------------------------------------------------------------------------------d. moamzadeT cxrili pirobiTi dayofiT: romel obieqtebze, romeli kontigenti
SeiZleba gewvioT (saerTaSoriso da Sida turizmi). -----------------------------------------------------------------------------------------
83
4. saproeqto davaleba
situacia: Tqven, qarTvelma biznesmenma, gadawyviteT turistul
biznesSi mosinjoT sakuTari SesaZleblobebi. manam, sanam konkretul nabijebs
gadadgamT, gadawyviteT gaanalizoT msoflio turizmis mdgomareoba (gaerkveT
tendenciebSi), Semdeg SeafasoT Tqveni materialur-teqnikuri SesaZleblobebi
da ase gaakeToT daskvna.
virtualuri
ra
daskvnebis
gakeTeba
SegiZliaT
mto-s
regionaluri
statistikuri
monacemebidan (romeli regionebi viTardebian, ratom, statistikis dinamikidan
gamomdinare ra procesebi da rogor SeiZleba aisaxis saqarTveloze)? -------------------------------------------------------------------------------------
b.
ras niSnavs TqvenTvis turizmSi Cabmuli biznesmenisaTvis, saqarTvelos geopolitikuri mdebareoba (rogor gaanawilebT pozitiur da negatiur faqtorebs
mcire SWOT analizi)? ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
84
nawili
II.
saqarTvelos
resursebi
turistuli
da
sakurorto-rekreaciuli
, , ,
. ,
- .
- ,
, :
;
;
- ;
- ;
.
85
mogzauroba moqmedeba, romelic dakavSirebulia adamianis gadaadgilebasTan Tavisi mudmivi sacxovrebeli adgilidan sxva
qveyanaSi an teritoriaze Tavisi qveynis farglebSi,
Casvlis adgilze yovelgvari anazRaurebadi saqmianobis
gareSe;
saqarTvelos
kanonmdebloba
cnebiT-terminologiuri
aparatis
Sesaxeb
saqarTvelos
kanonmdebloba
turistul-rekreaciuli
saqmianobis
mimarT dReisaTvis srulyofilebiT ar gamoirCeva, Tumca terminebis
86
kurortze
arsebuli
samkurnalo-gamajansaRebeli
obieqti
obieqti,
sadac damsvenebelTa samedicino momsaxureba, mkurnaloba da
reabilitacia xorcieldeba upiratesad bunebrivi samkurnalo
faqtorebis (klimati, mineraluri wylebi, samkurnalo talaxi
da sxva) saSualebebiT.
87
sakurorto
saqmianoba
88
89
damsveneblebisa da turistebis momsaxurebasTan pirdapir an arapirdapir dakavSirebuli adgilobrivi mosaxleobis xvedriTi wili.
`siganeSi~ da `siRrmeSi~ rekreaciuli momsaxurebis intensiuri zrdis
fonze, qveynis sakurorto meurneobisa da turizmis ganviTarebis regionaluri Taviseburebebis kvlevis dros, Seiqmna saqarTvelos rekreaciuli
daraionebis sqema, romelic iTvaliswinebs qveyanaSi sakurorto-turistuli
meurneobis
rogorc
Tanamedrove
mdgomareobas,
aseve
perspeqtiul
ganviTarebas.
am sqemas safuZvlad udevs saqarTvelos sxvadasxva regionis sakurorto-rekreaciuli specializacia da, marTvis centris arsebobis pirobebSi,
raionis Sinagani ekonomikuri erTianoba.
saqarTvelos teritoriaze gamoyofilia 11 sakurorto-rekreaciuli
raioni:
-
, ,
.
,
, .
-
- .
,
- .
.. 4107' 4335' .. 4004' 4644'- .
, .
90
,
.
, ,
-.
.
- ,
,
,
.
:
) - ,
;
) . . -5
. ,
;
) ,
( ),
;
( ), ;
)
,
( , ,
).
.
.
91
: 69 700 . -, 1
771 -, 1 461 ( 164, 322,
723, 252) 310 .
: ,
;
5 068 , (0 ); -
16%,
25%,
34%.
.
: , , , , ,
; .
() .
13 300 , 4 225
, 75 - , 600 - , 650 , 5 000 - 2 000 - .
()
100-, 330-
48,
11, 160-
2 , 76 12 ,
.
):
5,7%,
2002
83,8%,
1,5%,
0,9%,
6,5%,
0,4%,
( 2002
): - 84,00%, 9,9%,
3,9%, -
0,8%, -
92
180
000, -
43
000, -
49
500, -
84
2 .
(, , ); (18 %),
(14 %), (12 %) (6 %).
: (%) 32; 1 860 $.
(GEL).
II.1 afxazeTi (. , )
-
, 8,7 . ..
.
2008 -
(. ),
.
, , ,
, -
- .
,
,
: ( ), , ,
-.
, ..
. .
.
74% , .
- . -
- .
93
.
, - .
: , ,
- , ,
.
(. 3156 ) , , , ,
. ,
- .
(3309 )
. -
- 3847 , - 3710 )
. (2633 ),
.
.
- ,
. .
,
-,
. -,
, .
(, , ,
) , (, ,
) . , . - ,
( ).
. ,
.
-
,
. , ,
.
94
(, , ) ,
, , , .
-
, , , ,
, ,
, .
- :
(. .
300-400 -);
(300-400 -- 1000-1100 -);
(1000-1100 - 2000-2100 -);
(2000-2100 - 2800-2900 -)
(2800-2900 ).
13.9- 15C- , - 13-14C,
, 2600 , 0C; -9, 10C- . (-)
0C- , 24.5C .
6C .
. ,
.
10 , 2-4 - .
- . ,
, , .
.
, , .
: , , , , , ,
, . ,
.
(, , ) .
.
.
- 2000- , 150
.
.
: ,
, , , .
(, , , ) .
, . ,
, , . ,
, , , ; -
(600-700 -) .
95
, , , , , , .
(, , , , , ).
(, , , ) (, , )
. , :
, , , .
.
, , ,
.
-
, .
, .
, . XX
. , , , , (
), ; , - . , .
. , ,
(), , ,
, , .
, , , ,
.
, ,
, , , , , , ,
, , , , , , , , , , ,
, , .
, .
: , , , .
, , , ,
, . , ,
, .
, , , , .
,
.
msxvili
sakurorto-rekreaciuli
raionis
Camoyalibeba
ZiriTadad
ganpirobebuli iyo bunebrivi faqtorebiT _ rbili subtropikuli havis,
Tbili zRvis, mzis naTebis maRali intensiurobis, mravalricxovani
mineraluri wyaroebis keTilismyofelma Serwymam Seqmna bunebrivi foni
kurortebisa da turizmis ganviTarebisaTvis.
96
II.2
aWara
specializaciis
mixedviT afxazeTis sakurortorekreaciuli raionis msgavsia,
Tumca rekreaciuli momsaxurebis
SedarebiT naklebi masStabebiT.
ZiriTadi
sakurortorekreaciuli centrebia baTumi,
qobuleTi,
maxinjauri,
mwvane
koncxi, cixisZiri. maT Soris
yvelaze mniSvnelovania qobuleTi, romelsac SemorCenili aqvs rogorc
materialur-teqnikuri baza, aseve gaaCnia zrdis seriozuli perspeqtivebi.
aWara mdidaria mineraluri wyaroebiT. Savi zRva mTeli saqarTvelos da
kerZod aWaris umniSvnelovanesi bunebrivi simdidrea, romlis sanapiro
xazis sigrZe 54 km-ze vrceldeba.
-
- , . ,
. .
97
.
,
.
,
, ,
,
.
,
-20
.
, , , , ,
,
.
. ,
,
1921 .
() .
:
;
- ,
, , -,
- , . 2900
., 376 , 130 .
.
342 , :
- 2: , ; 7: , , , ,
, , . - 333. ,
(,
: , -
. ,
.
98
-.
, .
, ,
.
rekreaciuli meurneoba aWaris ekonomikis mniSvnelovani Semadgeneli
nawilia da amJamad mimdinare Zalze seriozuli proeqtebis dasrulebis
Semdeg, albaT umTavresi gaxdeba. gamoiyofa ori rekreaciuli qveraioni:
baTumisa da qobuleTis (samwuxarod yovelTvis uyuradRebod rCeboda
aWaris mTianeTi). pirveli moicavs baTums, maxinjaurs da samTo-klimatur
kurort ciskars (mtiralas mTaze); meoreSi gaerTianebulia qobuleTisa da
cixisZiris pirveladi rekreaciuli kompleqsebi. baTumis qveraioni
turistul-sakurorto,
xolo
qobuleTi
ZiriTadad
rekreaciuli
xasiaTisaa.
II.3
mesxeT-javaxeTi
99
- 5: , , , , ;
7: , , , , ,
, ; - 258
II.4
borjom-bakuriani
II.5 kolxeTi ,
- - 200 -.
, , -
. ,
, . .
100
.
. 3,5-4- 6-6,5 C, 22-23 C. - 8-10 C-,
37-38 C.
. 250
. 1200 -.
( - , ,
, ).
, . ,
,
, ,
. ,
: ,, ,
, , .
.
, , , , ,
, , - , , ,
. , ,
.
, :
- - -
.
.
- uWiravs kolxeTis dablobi zRvispireTis
sanapiro zoliT da mimdebare mTiswineTi. mis farglebSi SeiZleba gamoiyos
centraluri Savi zRvispira, menj-caiSis da wyaltubos sakurorto
kompleqsebi. aq ganlagebulia sxvadasxva mineraluri wyaroebis bazaze
moqmedi balneologiuri kurortebi wyaltubo, caiSi, menji da zRvispira
adgilobrivi mniSvnelobis klimaturi kurortebi anaklia, yulevi, ureki,
grigoleTi, malTayva. msxvil turistul centrs warmoadgens q. quTaisi.
101
II.6
svaneTi
. .
),
, .
,
. XI-XV
. -,
: , .
, .
.
,
(. ).
-
-
.
,
.
mTis
hava,
maRalmTiani
landSaftebi,
mravalricxovani
mineraluri
wyaroebi, unikaluri istoriul-kulturuli memkvidreoba am raions erTerT yvelaze perspeqtiulad xdis saqarTveloSi.
svaneTSi
bevria
sxvadasxva
Semadgenlobis
mineraluri
wyaroebis
gamosasvlelebi (laxamulas, mestiis, beCos, laskaduras, muaSis da sxva).
regionis mineraluri wyaroebis umravlesoba ganlagebulia janmrTeli
mTis klimatis pirobebSi, lamazi peizaJis garemocvaSi, rac aZlierebs maTi
sakurorto gamoyenebis SesaZleblobebs.
svaneTis rekreaciuli raioni bunebrivad aris gayofili 2 ZiriTad
mestiisa (md. enguris zemo weli) da lentexis (md. cxeniswylis zemo weli)
qveraionebad, romelTa Sida rekreaciul kompleqsebad dayofa kidev
SeiZleba teritoriuli mravalferovnebidan gamomdinare.
102
II.7 raWa-leCxumi
- , - , -
, - . -
: , . - .
: ...-, .
, ;
-,
, , .
, , , , ,
. , , ,
, - , ,
, ...
, ,
. -
.
Tavisi bunebrivi faqtorebiT svaneTis sakurorto-rekreaciuli raionis
msgavsia. raWa-leCxumis rekreaciuli potenciali aswlovani xeebiT
daburuli wiwviani tyeebi, xelsayreli klimaturi, hidromineraluri
resursebi, bunebrivi, istoriul-eTnografiuli kulturis Zeglebis siuxve
jer kidev ar aris jerovnad Sefasebuli da gamoyenebuli dasvenebisa da
mkurnalobisaTvis. regionSi Sereuli tipis 6 kurorti da 9 sakurorto
adgilia.
103
balneo-klimaturi
kurorti
(java)
Tumca
garTulebuli
am
regionze
ufro
konkretuli
msjeloba
uaxloesi
momavlis saqmea. ,
,
.
II.9 aRmosavleT kavkasioni
Camoyalibda
saqarTvelos
samxedro
gzis
gaswvriv;
mdidaria didi xnis turistuli
tradiciebiT;
turizmisa
da
dasvenebis centrebia: gudauri,
yazbegi, fasanauri, bazaleTis
tba da a.S.
rekreaciuli
regionis
farglebSi
gamoiyofa
duSeTis,
Jinval-ananuris,
fasanauris,
fSavxevsureTis da yazbegis pirveladi kompleqsebi. yvela maTganisaTvis
mTavari turistuli funqciaa, Tumca sxvadasxva tipis mineraluri
wyaroebis arseboba (maTi miznobrivi gamoyenebis SemTxvevaSi) da maRali
mTis klimati kompleqsebis rekreaziul mimzidvelobazec migvaniSnebs.
:
, , ,
, .
: , , ,
, , , .
3500 5000
,
. ,
.
104
.
. :
, , , .
: , , , ,
....
, : ,
, , ..
II.10
Tbilisi
(1936
) ;
19221936
, ,
,
380600
, - -
, - .
720 1.152 .
(. --
).
--
/
,
.
. ,
- -.
, .
, ;
:
-
105
, ,
.
, , . 425 -
() 370 - (). ,
, . . 719 .
. , . . 700
.
-
.
.
, 630 -
.
.
, 1- 5 , .
. ,
, .
( 7-10 ) .
, , , .
. 20-25 .
, ,
.
, 60-80 -, ,
.
145160 .
.
, , -
(.
) .
, ,
.
. ,
106
. ,
.
, ,
(
).
. +24,4o-.
( +0,9o). 540 - .
, .
.
,
. ,
.
. . .
.
. ,
12,7 C, 0,9 C, 24,4 C;
23 C, 40 C. 560
. (90 ), (20 ).
15-25 .
- ,
- .
funqciuri daniSnulebiT arsebiTad gansxvavdeba saqarTvelos sxva
sakurorto-rekreaciuli raionebisagan. misi umniSvnelovanesi amocana
mdgomareobs
Tbilisis
qalaqis
aglomeraciis
mosaxleobis
uzrunvelyofaSi xanmokle da sezonuri (zafxuli) dasvenebiT. saqarTvelos
dedaqalaqSi istoriul-kulturuli faseulobebis Tavmoyrisa da misi
moxerxebuli ekonomikur-geografiuli mdebareobis gamo qalaqi viTardeba
rogorc saerTaSoriso, regionaluri (Savi da xmelTaSua zRvebis auzi) da
nacionaluri turizmis msxvili centri. Tbilisi cnobilia agreTve
rogorc balneologiuri kurorti (daarsebisa da saboloo gadawvis aRamahmad-xani legendebi, gogirdis abanoebi).
II.11
107
, , .
+1.4 , +23+25 -.
, ,
.
90-150 . . ., - 4493 .
1880 .
. -
.
:
, , , , , ...
.
. . - III-II
.
.
: , ,
.
,
( ).
. ,
, ,
.
.
11 310 ., 407 ,
1 . 36 .
. 285 , :
- 9: , , , , , ,
, , ; - 276.
( ), (
), ( ) (
).
108
().
IV
).
.
.
. -
VIII
(XV
).
XI
, XV .
- ,
, ,, , , ,
.
kaxeTis rekreaciul meurneobaSi, saqarTvelos sxva regionebisagan
gansxvavebiT, wamyvania ara sakurorto, aramed turistul-saeqskursio
funqcia. kaxeTi bunebrivi pirobebis mravalferovnebiT, mimzidvelobiTa da
silamaziT gamoirCeva. aq gvxvdeba rogorc vrceli vakeebi, mdidari
bunebrivi da kulturuli mcenareulobiT, aseve saSualo mTiani da
maralmTiani qedebi geografiuli landSaftebis kargad gamosaxuli
vertikaluri
zonalobiT.
bunebriv
RirsSesaniSnaobebs
Soris
gansakuTrebuli adgili nakrZalebs ekuTvnis (lagodexi, mariamjvari,
bawara, babanauri, TuSeTi, vaSlovani). raioni farTod gamoiyeneba Tbilisis
aglomeraciis mosaxleobis xanmokle dasvenebisaTvis. aq aris saqarTveloSi
erTaderTi talaxiT samkurnalo kurorti axtala. raions aqvs ramodenime
turistuli centri Telavi, siRnaRi, lagodexi, gurjaani.
amJamad intensiurad mimdinareobs mTaTuSeTis reabilitacia-regeneraciis
proeqtebis ganxorcieleba (maT Soris ucxouri investiciebiTac), rac am
maRalmTiani regionis Zalze saintereso turistul-rekreaciul momavalze
fiqris saSualebas iZleva.
109
gansakuTrebiT
xelsayreli
pirobebia
Seqmnili
dabal
da
saSualomTian zonebSi (500-2000 metri), sadac koncentrirebulia samToklimaturi da balneologiuri kurortebis udidesi nawili.
es zonebi xasiaTdeba rbili zamTriTa da zomierad Tbili zafxuliT.
mcenareulobis ZiriTadi tipebi warmodgenilia farTofoTlovani, Sereuli
da muqwiwvovani tyeebiT. 700 metrze zRvis donidan ZiriTadad mdebareoben
balneologiuri kurortebi: nabeRlavi, zvare, nunisi, tyvarCeli da sxva.
zRvis donidan 700-1000 metris farglebSi borjomi, sairme, surami; xolo
zRvis donidan 1000-1500 metris farglebSi gvxvdeba samToklimaturi
kurortebi _ abasTumani, waRveri, kojori, kikeTi, manglisi da sxva.
saSualomTiani zonis (1500-2000 metri) zemoweli xasiaTdeba rbili
zamTriT, Zlieri da xangrZlivi Tovlis saburveliT, zomierad grili
zamTriT, mzis naTebis didi xangrZlivobiT. qvemo zonebisagan gansxvavebiT,
am ukanasknelSi sakurorto miznebisaTvis gamoiyeneba mxolod garkveuli
teritoriebi. dasavleT saqarTvelos kurortebidan cnobilia Sovi,
baxmaro, avadxara; xolo aRmosavleT saqarTveloSi bakuriani da
gudauri.
maRalmTiani zonis (2000 metri da meti) gamoyeneba samkurnalo mizniT
amJamad ar xdeba. am zonaSi mdebare kurortebs ZiriTadad sxva tipis
rekreaciuli saqmianobisaTvis _ samTo turizmis, samTo-saTxilamuro
sportisa da alpinizmis ganviTarebisaTvis iyeneben.
mTis klimats gansakuTrebuli samkurnalo Tvisebebi aqvs. magaliTad,
bronqialuri asTmis samkurnalod specialuri pirobebia Seqmnili kurort
bakurianSi. sasunTqi organoebis daavadebebis samkurnalod mizanSewonilia
dasveneba kurort suramSi, tuberkuliozis samkurnalod abasTumansa da
cemSi da a.S.
110
bavSvTa sanatoriumebis raodenoba Seadgenda 29-s, 3.2 aTasi adgiliT. sakurorto obieqtebze damsvenebelTa ricxvma 776.3 aTass miaRwia, magram sinamdvileSi yovelwliurad saqarTvelos kurortebze isvenebda da mkurnalobda daaxloebiT 2 milioni adamiani.
samwuxarod 90-ani wlebis cnobili movlenebis Sedegad moxda turistul-sakurorto infrastruqturis sruli paralizeba, rac pirvel rigSi
gamowveuli iyo 300 000 iZulebiT adgilnacvali mosaxleobis operatiuli
ganTavsebis aucileblobiT da rac sanatoriumebisa da kurortebis xarjze
moxda (calke unda aRiniSnos Sesabamisi infrastruqturis udidesi nawilis
ganadgureba TviTon afxazeTSi). Tu aRniSnulTan erTad gavaanalizebT
qveyanaSi Semdeg ganviTarebul movlenebs _ ekonomikuri da energetikuli
krizisi, samoqalaqo omi da a.S. miviRebT dRevandel suraTs _ funqciis
Sesatyvisad met-naklebad moqmedebs mxolod 50-mde sanatoriumi da pansionati. amasTan erTad dReisaTvis saqarTveloSi 102 kurorti da 182 sakurorto adgilia, romelTa nusxac damtkicebulia saqarTvelos prezidentis
mier 1998 wlis 30 noembers (brZanebuleba #669).
Cveni qveynis sakurorto resursebi mravalferovania,
aRricxulia Semdegi saxis samedicino profilis kurortebi:
a.
b.
g.
d.
e.
v.
z.
T.
i.
k.
l.
m.
ris
gamoc
kardiologiuri;
pulmonologiuri;
ftiziatriuli;
alergologiuli;
nevrologiuri;
gastroenterologiuri;
arTrologiuri;
ginekologiuri;
nefrologiuri;
urologiuri;
dermatologiuri;
profilaqtikuri.
II.14 sakurorto zonebi da raionebi
kavkasionis qedis
sakurorto raioni;
ganStoebebis
zonaSi
dabalmTiani
TrialeTis qedis
sakurorto raioni;
dasavleT
nawilis
dabalmTiani
115
dasavleT
saqarTvelos
sakurorto raioni;
kavkasionis
IIIb
aRmosavleT
saqarTvelos
sakurorto raioni;
IIIg
kavkasionis
SuamTianeTis
SuamTianeTis
116
117
saqarTvelos
sakurorto
dasavleT,
zonebis
zRvis
rekreaciuli
potencialis
ganviTarebis
alazani
rioni
mtkvari
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
periferia
inovacia
dotacia
koncentracia
utilizacia
monitoringi
intensifikacia
kumulacia
prototipi
adaptacia
,
, ,
, , ,
.
.
, :
, , -,
, ,
,
,
-
.
saqarTvelo warmoadgens erT-erT umniSvnelovanes sakurorto-turistul
qveyanas (amaze metyvelebs misi istoria Tundac ukanaskneli aswleulis
ganmavlobaSi da, rac mTavaria, saxelmwifos ganviTarebis oficia-lurad
aRiarebuli prioritetebi). misi Tvalwarmtaci buneba, mravalferovani
landSafti, mudmivi TovliTa da yinuliT dafaruli kavkasionis qedi,
SavizRvispi-reTis subtropikuli zona, wyaluxvi mTis mdinareebi da
CanCqerebi, karstuli mRvimeebi, kurortebi da mine-raluri wyaroebi,
istoriis, kulturisa da bunebis unikaluri Zeglebi xels uwyoben
saqarTveloSi sakurorto-rekreaciuli meurneobis ganviTarebas.
saqarTvelo ganlagebulia amierkavkasiis centralur da dasavleT
nawilSi, misi teritoriaa 69.7 aTasi kvadratuli kilometri. miuxedavad
farTobis simcirisa, mis teritoriaze Tavmoyrilia geografiuli landSaftis mravalferovneba, dawyebuli notio subtropikebidan, damTavrebuli
maradiuli Tovlisa da yinulis zoniT. amitomac qveynis rekreaciuli
resursebi metad mravalferovania, Tumca maT ganlagebaSi SeiniSneba
garkveuli kanonzomierebac.
bunebrivi faqtorebis simdidrem da mravalferovnebam saSualeba mogvca saqarTveloSi gamoyofiliyo 340 sakurorto adgili, romlebic gamoiyeneba janmrTelobis ganmtkicebis, daavadebaTa mkurnalobisa da profilaqtikisaTvis. sakurorto adgilebisaTvis
damaxasiaTebelia sasurveli hava, mineraluri wylebis an samkurnalo talaxebis arseboba. mosaxleobis mniSvnelovani nawili (miTumetes amJamindeli socialuri fonis pirobebSi) samkurnalo bunebriv faqtorebs iyenebs sakurorto adgilebze araorganizebuli
Casvlis gziT. zogi kurorti keTilmowyobilia: aSenebulia kotejebi, patara saabazano
Senobebi, mowyobilia mineraluri wylebis bunebrivi sadenebi.
sakurorto adgilebis, rekreaciuli resursis sruli aTviseba (rac
seriozuli investiciebis gareSe warmoudgenelia) warmoadgens did rezervs
119
sakurorto
dawesebulebebis
farTe
III.1 reliefi
saqarTvelo gamoirCeva rTuli reliefiT, rasac pirvel rigSi ganapirobebs misi geoteqtonikuri mdebareoba.
orografia:
saqarTvelos
ZiriTadi,
anu
pirveli
Tanrigis
orografiuli erTeulebi msxvili alpuri morfostruqturebis nawilebia.
es erTeulebia: 1. kavkasionis mTianeTi, 2. saqarTvelos mTianeTSorisi bari,
3. mcire kavkasionis mTianeTi, 4. samxreT saqarTvelos vulkanuri mTianeTi.
saqarTvelos sazRvrebSi Sedis kavkasionis Sua nawili (umTavresad
samxreT kalTa), amierkavkasiis mTaTSorisi bari, mcire kavkasionisa da
amierkavkasiis
zeganis
Crdilo-dasavleTi
nawilebi.
hifsometriuli
niSnulebi qveynis teritoriaze nulidan (Savi zRvis napiri) 5 068 metramde
(mwv. Sxara) cvalebadobs. saqarTvelos zedapiris saSualo absoluturi
simaRlea 1 508 metri (aRmosavleT saqarTvelo 1 691 m., dasavleT
saqarTvelo 1 314 m.).
kavkasionis mTianeTi moicavs mraval qeds, xeobas da qvabuls. saqarTvelos
farglebSi gamoiyofa meore Tanrigis orografiuli erTeulebi:
a) kavkasionis mTavari wyalgamyofi qedi, romelic maqsimalur simaRles (4 300 5 068
m.m.) svaneT-raWis farglebSi aRwevs (mTebi Sxara, WanWaxi, Sxelda, uSguli da
a.S.). svaneTis dasavleTiT umaRlesi mwvervalia dombai-ulgeni (4 046 m.), xolo
raWis aRmosavleTiT mwv. xalawa (3 938 m.);
b) kavkasionis samxreTi gaswvrivi da ganivi qedebi: gagris, bzifis, CxalTis, kodoris,
Sdavleris, calgamis, uRvir-zagaris, svaneTis, egrisis, leCxumis, Sodis, kedelas,
raWis, javis, xarulis, alevis (lomis-alevis), mTiuleTis, gudamayris, qarTlis
kaxeTis da sxva. maTi umaRlesi mwvervalebi 3 000 4 000 m-s aRweven (mwv. lahili 4
010 svaneTis qedi);
c) kavkasionis CrdiloeTi gaswvrivi da ganivi qedebi: xoxis, yuros,
Savanis, kideganis, xevsureTis, awunTis, piriqiTis anu TuSeTis;
xoxisa da piriqiTis qedebzea Sesabamisad umaRlesi mwvervalebi
(myinvarwveri 5 033 m., tebulos mTa anu daquexi 4 493 m.);
d) kavkasionis orive kalTis mdinareebi Rrma, cicaboferdobian xeobebSi moedinebian,
romlebic garkveul monakveTebSi grandiozul kldekarebs qmnian (darialis
kldekari Tergze; enguris, bzifis, rionis, xobisa da sxva mdinareTa viwroebi),
zogan ki farTovdebian da qvabulebs aCenen (zemo svaneTis, qvemo svaneTis, raWaleCxumis, Trusos, TuSeTis da sxva).
saqarTvelos mTaTSorisi bari lixis qediT 2 mTavar orografiul
nawilad iyofa kolxeTis barad da iveriis barad.
120
III.2 hava
sakurorto meurneobis ganviTarebisa da normaluri dasvenebis erTerTi umniSvnelovanesi faqtoria jansaRi hava. havis formirebas saqarTveloSi ganapirobebs misi mdebareoba zomieri notio xmelTaSuazRvipireTisa
da mSrali kontinenturi kaspiis auzebs Soris. dasavleT saqarTveloSi
upiratesad notio subtropikuli havaa, xolo aRmosavleT saqarTveloSi
gardamavali, subtropikulidan zomierisaken. saqarTvelo mdebareobs dedamiwis subtropikuli zonis CrdiloeT ganapira nawilSi, Savi zRvis aRmosavleT napirTan da kavkasionis mTavari qedis wyalobiT daculia CrdiloeTis haeris civi masebis SemoWrisagan. saqarTvelos havas gansazRvravs mzis
radiaciis, atmosferuli cirkulaciis da rTuli reliefis urTierTqmedebis Taviseburebani. aq aRiniSneba mzis radiaciis maRali maCveneblebi, rogorc mzis naTebis xangrZlivobis (weliwadSi 2000 sT-ze meti), ise mzis
daZabulobis TvalsazrisiT. mzis integraluri da gansakuTrebiT ultrai-
121
123
124
125
126
SesaZleblobebi gaaCniaT
cxeniswyali da a.S.
mdinareebs:
mtkvari,
rioni,
alazani,
aragvi,
128
129
aseTi midgomis
`gamosrolili~
130
saxelmwifo
nakrZali
bunebis
Zegli
132
mravalmxrivi
gamoyenebis
teritoria
daarseba dakavSirebulia
ganaxlebadi
bunebrivi
resursebis
gamoyenebaze
orientirebul sameurneo saqmianobasTan.
134
`pozitivebad~
gardaqmnis
da rogor
`turistul-
saproeqto davaleba
virtualuri situacia: Tqven, rogorc dargis ganviTarebiT dainteresebulma
biznesmenma, unda SeimuSaoT specialuri gegma (biznes-gegma) konkretuli
raionis (adigeni, ambrolauri, axmeta, borjomi, duSeTi, lentexi, mestia,
ninowminda, oni, ozurgeTi, xelvaCauri) rekreaciuli resursebis etapobrivi
aTvisebis (amoqmedebis) mizniT.
raionis
turistul-rekreaciuli
SesaZleblobebis
analizi
135
Tavi
IV.
saqarTvelo,
rogorc
mTiani
qveyana
specifikuroba
da
saerTaSoriso gamocdileba
, ,
,
. 50 ,
.
.
, :
;
( )
.
IV.1. mTiani qveynebis ZiriTadi problemebisa da ganviTarebis
SesaZleblobebis saerTaSoriso Sefasebebi
qveynis
rekreaciuli
resursebis
konkretul
ganxilv
bebze.
aRniSnuli
samive
parametri
uaRresad
mniSvnelovania
da
saxelmwifosagan moiTxovs adeqvatur damokidebulebas (mTeli rigi
ganviTarebuli qveynebis politika amis naTeli dasturia), Tumca CvenTan
jerjerobiT araferi msgavsi ar keTdeba da Zalze xSirad swored amgvari
damokidebulebis logikur Sedegebs vimkiT.
gansakuTrebiT arsebiTia mTianeTis ganxilva ara marto geografiul
arealad, aramed iq mobinadre adamianebis sasicocxlo sameurneoekonomikur da socialur-kulturul garemod, erTiani sazogadoebrivi
cxovelqmedebis mniSvnelovan nawilad. am garemos fizikur gamoxatulebad,
teritoriul-struqturul safuZvlad warmogvidgeba mTianeTis gansxlebis
sistema, romelic qveynis gansaxlebis erTiani sistemis ganuyofeli
nawilia.
saerTaSoriso gamokiTxvis monacemebis Tanaxmad (mag., tuluzis
saerTaSoriso konferenciis masalebi, 1997 w.), romelSic evropis TiTqmis
yvela qveynis warmomadgenlebi (maT Soris 2-3 organizacia saqarTvelodanac) monawileobdnen, gamovlinda, rom (% gamokiTxulTa raodenobidan):
a) mTian regionebSi upirvelesi mniSvneloba unda mieniWos
landSaftebis dacva-SenarCunebas _ 60.4%
flora-faunis gadarCenas _ 40.0%
kulturuli memkvidreobis SenarCunebas _ 38.4%
b) sasazRvro mdebareobidan gamomdinare:
regionebis ganviTarebisaTvis aucilebelia regionTaSorisi da
erovnebaTSorisi kooperacia _ 70.6%
arasakmarisi sasazRvro kooperacia arTulebs garemos dacvis
sakiTxebs _ 46.2%
138
sasazRvro
40.5%
urTierTobebi
yovelTvis
c) msgavs
regionebSi
Tanamedrove
respondentebi miiCneven Semdeg dargebs:
turizmi, kurortebi _
mecxoveleoba _
tyis damuSaveba _
arsebobda
adgilebze
meurneobis
47.6% ZiriTadad;
39.1% ZiriTadi;
29.5% ZiriTadi;
safuZvlad
37.6% mTavari;
42.2% mTavari;
46.8% mTavari;
da
kulturuli
memkvidreobis
SenarCunebas
ganviTarebis
mniSvnelovan
da
politikis
adaptireba
mTianeTis
specifikur
dagegmarebis
proeqtebis
140
141
mTiani
regionis
gansazRvrisas
eyrdnoba
evrokavSiris
mTian
samarTlebriv
areals
gansazRvravs
saqarTvelos kanoni `maRalmTiani regionebis ganviTarebis Sesaxeb~,
2015 (16
, ).
am kanonis me-2-e muxli `maRalmTiani
,
:
~
( 2/1)
muxli 2/2 , :
miuxedavad,
: , , ,
, , -, , ,
, , ~.
142
( ,
)
, , ,
-
,
, ,
.
IV.3 saqarTvelo mTiani qveyana
geografiuli monacemebis Tanaxmad, saqarTvelos mTeli teritoriis
54.4% mTiania (zRvis donidan 1000 m-ze maRlaa), Tumca, Tu vixelmZRvanelebT
mTiani regionebis Sesaxeb evropis rig qveynebSi dReisaTvis miRebuli
ganmartebebiT, romlis Tanaxmadac mTiani regionebi aris geografiuli,
ekonomikuri da socialuri erTeuli, romlis reliefi, klimati,
bunebrivi
da
kulturuli
memkvidreoba,
socialur-ekonomikuri
politika saWiroebs ganviTarebis, mowyobisa da dacvis sagangebo
wesebis SemuSavebasa da amoqmedebas, teritoria, romelic am kategorias
SeiZleba mivakuTvnoT, kidev ufro meti aRmoCndeba.
2015 ,
,
, 54,4%-.
CvenTvis kargadaa cnobili, rom saqarTvelos mTianeTis sami ZiriTadi
nawili _ aRmosavleTi, dasavleTi da samxreT mTianeTebi, miuxedavad garkveuli msgavsebisa, arsebiTad gansxvavdebian erTmaneTisagan _ rogorc tradiciebiT da resursuli potencialiT, aseve ganviTarebis SesaZleblobebiT.
ukve damkvidrebuli tradiciis Tanaxmad mTian regionebs ganekuTvneboda 13 istoriul-eTnografiuli mxare, rac, dRevandeli administraciulteritoriuli dayofis Tanaxmad warmoadgens ZiriTadad 3 mxares (+ zemo
svaneTi da TuSeTi), maTSi Semaval 16 raionsa da 272 adgilobriv (saTemosasoflo) administraciul erTeuls; Tumca unda aRvniSnoT, rom aseTi dayofa Zalze pirobiTia. dReisaTvis saqarTvelos parlamentis mier miRebuli
kanonis `maRalmTiani regionebis ganviTarebis Sesaxeb~ Tanaxmad
, - , ,
, ,
.
istoriuli analizis Sesabamisad mTiani regionebi XX saukunis 30-an
wlebamde (1926 wlis aRweris Tanaxmad) jer kidev mWidrod dasaxlebulni
iyvnen. isini, iseve rogorc dRes, qveynis sazRvars warmoadgendnen, amdenad
adgilobrivi mosaxleobis erT-erTi ZiriTadi misia saxelmwifos sazRvrebis dacva iyo. mkacri klimaturi pirobebiT ganpirobebuli nawilobriv
Caketili Sinameurneobis pirobebSi ganviTarebuli iyo soflis meurneoba,
gansakuTrebiT mesaqonleoba da adgilobrivi mrewveloba, romelic miuxedavad kustarulobisa, sakmaod maRali xarisxiT gamoirCeoda.
143
unda aRiniSnos, rom arcerTi istoriul-eTnografiuli regionis CamoyalibebaSi ar uTamaSia ganmsazRvreli roli ekonomikur faqtorebs. meurneobriobis esa Tu is forma yalibdeboda da viTardeboda TiToeul
maTganSi avtonomiurad, bunebrivi garemo-pirobebis TandaTanobiT SeswavlaaTvisebis Sesabamisad.
bunebrivi pirobebidan gamomdinare garkveuli sameurneo karCaketiloba gansazRvravda adgilobrivi resursebis optimaluri gamoyenebis, amasTan
erTad maTi dacvisa da gamravlebis sakiTxebs; TiToeuli regionisaTvis
garkveuli iyo im aucilebeli moTxovnis elementebi, romelTa Semotanac
iyo saWiro sxva regionebidan. sakmaod ganviTarebuli savaWro-gacvliTi
urTierTobebis sxavdasxva formebs TviT tradiciuli ugzoobac ver
uSlida xels.
aTeuli wlebis Semdeg situacia mkveTrad Seicvala. mdgomareoba,
mTeli rigi mimarTulebebis Sesabamisad (cxovrebis saerTo ganviTarebis
paralelurad)
arsebiTad
gaumjobesda,
rigma
funqciebma
dakarga
aqtualoba, xolo rigi parametrebis mixedviT, saerTo mdgomareoba
gauaresda kidec.
imisaTvis, rom gvqondes mTian regionebSi dRevandeli situaciis
analizis saSualeba, saintereso da Sedegismomtani SeiZleba iyos,
saqarTvelos saxelmwifo politikisadmi, mTianeTis ganviTarebis sferoSi
wamyvani qveynis Sveicariis specialistebis mier, jer kidev 10-12 wlis win,
SemuSavebul kiTxvarze gacemuli pasuxebis gacnoba, romelic qvemoTaa
motanili. xazi gvinda gavusvaT im garemoebasac, rom saswavlo davalebis
saxiT, saintereso iqneba, movaxdinoT qvemoTmoyvanili dokumentisa da
axali kanonis Sinaarsobrivi Sedareba da CamovayaliboT Cveneuli
damokidebuleba
saxelmwifo
politikis
ZiriTad
tendenciebTan
dakavSirebiT ramdenad pozitiuri/negatiuri Sedegebi SeiZleba miviRoT
ganaxlebuli damokidebulebidan.
bernis
(Sveicaria)
universitetis
geografiis
institutis
ganviTarebisa da garemos centris kiTxvari da masze Tavis dros gacemuli
pasuxebi ase gamoiyureba:
kiTxvebi
pasuxebi
144
ruka,
romelzedac
gamoyofilia
arsebobs oficialuri
mTianeTi?
Ara
ara
Ara
Ara
Ara
Ara
145
Ara
Ara
21 mTavroba Tu
mTianeTSi?
dasanergad
ara;
mTianeTis
geografiuli
saxelwodebis
gamoyenebisTvis (`yazbegi~, `uSba~, `Satili~ da
sxva) anaricxebi adgilebze ar miemarTeba
ara
mecadineobs
inovaciebis
146
kategoriebi.
147
WalaTi, lexziri;
tviberi, devdoraki;
kviSi, gergeti.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
diapazoni
rezervati
adevaturi
kriteriumi
vegetacia
hifsometria
demografia
migracia
reabilitacia
subsidia
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
niSanTviseba
simaRlis zomva
aRdgena
moculoba
xalxTaRwera
nakrZali
daxmareba
Sesatyvisi
zrda
gadaadgileba
148
1.
ramdenad
eTanxmebiT
eqspertebis
daskvnas
imis
Sesaxeb,
`decentralizacia warmoadgens mniSvnelovan Temas saqarTveloSi~?
rom
interesebs gamomxatvelebi ZiriTadad arian Sesabamisi raionebis maJoritari deputatebi da arasamTavrobo organizaciebi~;
4. ramdenad eTanxmebiT eqspertebis daskvnas imis Sesaxeb, rom `cxovrebis
Seexeba,
da qveynebTan;
3. CamowereT
xelisufleba)?
7. ras
miscems Tqveni
mosaxleobas?
`axali
transsasazRvro
politika~
adgilobriv
149
.
, :
;
;
;
;
(-).
I.1
turistuli produqti Sedgeba gadaadgilebis, ganTavsebisa da garTobisagan.
turistuli pro-duqtis Seqmnaze muSaoben saaviacio, sazRvao, sarkinigzo,
saavtomobilo kompaniebi, aseve sas-tumroebi da ganTavsebis sxva saSualebebi,
samu-zeumo-saeqskursio biznesis, masobrivi garTobis adgilebi, sportuli,
sakurorto organizacebi da sxva.
turistuli produqtis Semqmnelebi _ turoperatorebi (to) yidian TavianT
produqcias rogorc pirdapir myidvelze (turistze), aseve Suamavlis _
turagentis/saagentos (ta) meSveobiT.
turoperatoris saqmianobis (biznesis) gaCena ganapiroba masobrivi turizmis ganviTarebam did manZilze da turistuli produqtis garTulebam
(moTxovna-miwodebis gamravalferovnebam), romlis drosac moxda turistu-li
kompaniebis specializacia: erTi jgufi Zalebis koncentrirebas axdens
momsaxurebis paketebis formirebaze, iTvisebs axal regionebs, amuSavebs
turizmis axal saxeebs _ formirebas ukeTebs turopereitings, rogorc
mimarTulebas; meore jgufi _ ZiriTad yuradRebas uTmobs yidva-gayidvas da
Camoyalibda rogorc turistuli saagentoebi.
turopereitingis aucilebloba ganpirobebulia imiTac, rom sastumrosarestorno momsaxurebis formebis zrdisa da gamravalferovnebis, msxvili,
tradiciuli turistuli da rekreaciuli centrebis analogiuri moqmedebebis
fonze turisti, turis yidvis Semdeg, romelic, saerTaSoriso standartebis
(turis fasis Semcirebis mizniTac) Sesabamisad, rogorc wesi iTvaliswinebs
mxolod transportirebas, dabinavebasa da (kidev erT ser-viss - ZiriTadad
kvebas), ver axerxebs srulyofil dasvenebas _ igi ar (cudad) icnobs
regionis resursul potencials: istoriul-kulturul memkvidreobas, yofiT150
turoperatori turistebs uqmnis turistuli momsaxurebis mravalferovan arCevans da, amasTan erTad, amartivebs sxva qalaqebsa da regionebSi
momsaxurebis SekveTebis organizaciis process, ramdenadac am funqciasac
Tavis Tavze iRebs.
turoperatorebi
turistul
industriaSi
gansakuTrebul
rols
asruleben. isini yiduloben turistul produqts (adgilebi TviTmfrinavSi,
sastumroSi, restornis momsaxureba, garToba-dasvenebis obieqtebSi adgilebi
moTxovnis Sesabamisad), ayalibeben turistuli momsaxurebis paketebs da,
mogebis miRebis mizniT, yidian pirdapir, anda Suamavlis daxmarebiT
momxmarebelze (turistze). turoperators SeuZlia turistuli produqti
gayidos nawil-nawil. es xdeba an meti mogebis miRebisaTvis, an aucileblobis gamo.
pirvel SemTxvevaSi, rodesac turoperatori axdens paketis formire-bas,
is gvevlineba rogorc turistuli produqtis Semqmneli. meore SemTxve-vaSi,
rodesac yidis momsaxurebas nawil-nawil, is gvevlineba rogorc tu-ristuli
momsaxurebis sabiTumo dileri. es xdeba maSin, rodesac turope-ratori
mwarmoeblisagan yidulobs turpaketis formirebisaTvis saWiroze met
momsaxurebas. amas garda, dReisaTvis ukve arian specializirebuli sabiTumo
turoperatorebi, romlebsac, momsaxurebis masiuri (didi odeno-bis) SeZenis
safuZvelze, aqvT specialuri SeRavaTiani fasebi sastumroebis, saaviacio
kompaniebisa da momsaxurebis sxva momwodeblebisagan. amaSic mdgomareobs
turoperatoris Tavisebureba _ misi unari daizRvios Tavi fa-sebis
151
(to)
da
turagentis
(ta)
ZiriTadi
ganmasxvavebeli
(mag.:
sportul-saTavga-
(mag.:
turbazebi,
dasasve-
xurebis momwodeblebTan (sastumroebi, kvebis organizaciebi, dasasvenebelgasarTobi organizaciebi da a.S.). es aris sufTa turoperatoris saqmianoba.
xazgasmiT unda aRvniSnoT, rom mTeli rigi mizezebis gamo, saqarTveloSi
miRebaze
momuSave
(receptiuli)
turoperatorebis
saqmianoba,
miuxedavad garkveuli sakanonmdeblo mxardaWerisa (gaTavisuflebuli arian
garkveuli gadasaxadebisagan - dRg), aqtiurad ar aris danergili. am mxriv
Cveni CamorCenis mizezebs Soris SeiZleba davasaxeloT:
-
ganviTarebis
SedarebiT
ukanasknel aTwleulSi, Sida turizmis praqtikulad ugulvebelyofis fonze, sazRvargareT gamgzavrebaze gazrdili moTxovnileba;
saerTaSoriso turistul bazarze saqarTvelos gayvanis procesisaTvis saWiro saxelmwifos materialuri mxardaWeris ar arseboba;
transporti
kvebis
obieqtebi
receptiuli turoperatori
momsaxurebis paketebis
eqskursiebi da
mogzauroba
damatebiTi
momsaxure
sazRvargareTis qveyana
iniciativiani turoperatori (momsaxurebis paketi +
dazRveva + viza + TviTmfrinavi)
saqarTvelo
tursaagento
pirdapiri gayidva
momxmarebeli (turisti)
iniciativiani turoperatoris muSaobis sqemidan kargad Cans, rom mocemuli kompania dakavebulia sufTa saagento saqmianobiT: yidis partniorebis mier momzadebul turpaketebs, aformebs turistebis sadazRvevo da
savizo dokumentebs, axorcielebs bronirebas, sakomisio jildos fasad yidis
garkveul momsaxurebebs sakuTari paketebis Semadgenlobidan.
kanonmdeblobis Sesabamisad (im qveynebSi, sadac turizmis ganviTare-bis
Camoyalibebuli sakanonmdeblo sivrce arsebobs), turoperatorad miCneulia
is turistuli organizacia, romelic qmnis Tavis sakuTar turistul
produqts da uSvebs masze Tavis sagzurs. am moTxovnebs aseTi firma
asrulebs. miuxedavad imisa, rom sagzuri turistebTan gaformebuli
xelSekrulebis formaluri damatebaa (ZiriTadi dokumentia vauCeri), is mainc
ibeWdeba, ramdenadac qveynis teritoriaze is mainc pirveladi dokumentia da
warmoadgens konkretuli turistuli kompaniis sakuTrebas. sqemaze naCvenebi
saagentoebi, Semdeg ukve TviTon yidian nayid produqts da Sesabamisad
sagzurs (xdeba gadayidva), romelic ekuTvnis konkretul turkompanias
(ucxours), garkveuli sakomisios fasad. aseTi pirobiT isini turagentebi
arian.
1.3
155
bisaTvis;
-
sportuli
nagebobis
administraciasTan
sportuli
bazebis
gamoyenebis SesaZleblobisaTvis;
-
156
receptiuli
turoperatori
dakavebulia
turistebis
misaRebi
turproduqtis (marSrutebis) formirebiT. iniciativiani turoperatori,
rogorc wesi, akompleqtebs turebs ramodenime ZiriTad punqtSi (obieqti,
qalaqi) miRebis safuZvelze. amis magaliTs warmoadgens specialurad
arendirebuli avtobusebiT organizebuli transturebi (aseve kruizebi
sazRvao da saokeano Tbomavlebze, saavtomobilo da sarkinigzo turebi
ramodenime qalaqis/qveynis gavliT).
turoperatori akompleqtebs programebs _ turis pakets, romelic
SeiZleba iyos SekveTili da e.w. `inkluziv turi~ (winaswar gansazRvruli,
mkacrad Camoyalibebuli, momsaxurebis nakrebis gayidvis SemTxvevaSic rom ar
icvleba). Sesabamisad, pirveli iyideba variantebTan erTad, meore _
yovelgvari variantebis gareSe, momsaxurebis kompleqsuri nakrebiT.
turistul bazarze turoperators ukavia adgili momsaxurebis mwarmoeblebsa da momxmareblebs (turistebs) Soris. misi amocanaa calkeuli
mwarmoeblebis warmoebuli momsaxurebis mitana momxmareblamde kompleqsuri
turistuli produqtis saxiT, amasTan, rogorc ZiriTadi, aseve damatebiTi
momsaxurebis SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT.
taim - auti
1. gameoreba codnis dedaa!
rasTan aris dakavSirebuli turistul bazarze turoperatoris biznesis
warmoSoba?
157
1.4
turoperatoris saqmianobis ZiriTadi amocanaa turis Seqmna, romelic
uzrulvelyofili iqneba momsaxurebis Sesabamisi programiT (turpaketi).
swored es produqtia turoperatoris ZiriTadi produqti, romelsac uSvebs
bazarze. turistis ganacxadis saxeobisa da gayidvis organizaciis meTodis
(saSualebis) Sesabamisad turebi SeiZleba iyos individualuri da jgufuri.
individualuri turi aZlevs turists ufro met Tavisuflebasa da
damoukideblobas, Tumca is SedarebiT Zviria, ramdenadac iseTi momsaxureba,
rogoricaa marSrutsSida transportireba, gidis momsaxureba da rigi sxva
momsaxurebis Rirebuleba, maT unda gadaixadon mTlianad, jgufuri
turebisagan gansxvavebiT, sadac es Tanxa nawildeba jgufis wevrebze. aqedan
gamomdinare
individualuri
turi
ar
aris
xelmisawvdomi
masiuri
turistebisaTvis.
amasTan erTad, individualuri mogzaurobis organizeba Zalze Sromatevadi saqmea, romelic moiTxovs kompiuteruli teqnikis gamoyenebas bronirebis, dispeCerizaciis da sxva operaciebisaTvis. sxva mxriv, individualuri
158
danaxarjebis fasad
unda grZnobdes da
imaTi
yuradRebiani
produqts (proncipi:
sareklamo
romlebic
furclebi,
dasvenebis
mogzaurobis
erT-erT
pirvel
dRes
(sasurvelia
sastumroSi
dabinavebis saRamos; aseve sasurvelia am Sexvedras eswrebodes
kompaniis administraciis warmomadgeneli) unda moewyos jgufis
Sexvedra gidTan da miiRon sruli informacia ZiriTadi da
damatebiTi momsaxurebis, programaSi Sesuli SesaZlo cvlilebebis
(`fors-maJori~) Sesaxeb. kargia rodesac aseT informacias Tan
axlavs videomasala
yvelaferi es, turistebisadmi stumarTmoyvrulad, e. i. mimzidvelad
gamoiyureba.
momsaxurebis organizaciisas aucilebelia gaTvaliswinebuli iqnas e.w.
`gaTavisuflebis proncipi~. e. i. klienti ganTavisuflebuli unda iyos yvela
161
Sinaarss
momsaxurebaSi tendenciurobis
unda abezrebdes);
SeTavazebuli
ararsebobas
momsaxurebis
(momsaxureba
Tavs
ar
taim - auti
1.
ganviTarebisaTvis?
swored es aris is aucilebeli informacia (ra Tqma unda strategiebisa
da Sesabamisi sakanonmdeblo bazis aucilebel codnasTan erTad!), risi
mopovebisa da seriozuli analizis gareSec warmoudgenelia turoperatoris
kompetenturobaze, anu Seqmnili turproduqtis xarisxze visaubroT, radgan
es komponentebia:
1. RirSesaniSnaobebi da Tavisufali drois gatarebis formebi _ sanaxavi adgilebi da is, riTac SeiZleba turisti gaerTos adgilze
yofnis dros;
2. miRebisa da momsaxurebis infrastruqtura _ dabinavebisa da kvebis
adgilebi;
3. satransporto infrastruqtura da momsaxureba _ sabazo adgilamde
Casvlisa da Sida teritoriaze gadaadgilebis saSualeba;
4. adgilobrivi sainJinro-teqnikuri infrastruqtura _ wyalmomarageba,
eleqtrogayvaniloba,
komunikacia,
kanalizacia
da
myari
sayofacxovrebo narCenebis marTva;
5. mogzaurobebis organizeba _ turoperatorebi, turagentebi da gidebi;
6. turistuli produqciis win wamoweva da turistuli informaciis
samsaxuris arseboba _ informacia turistebisaTvis imaze, Tu ra
SeuZliaT naxon da akeTon maT konkretul adgilze yofnis dros.
turizmis, rogorc saxelmwifos (regionaluri/adgilobrivi) ganviTarebis
prioritetis,
gansazRvrisaTvis,
imisaTvis,
rom
safuZvlianad
CamoayaliboT konkretuli turistuli kompaniis konkretuli turistuli
programis Sinaarsi (turoperatoris umTavresi movaleoba) pirvel rigSi
saWiroa kolegebTan erTad ganixiloT Semdegi sakiTxebi:
-
gamarTlebulia
Tu
ara
danaxarjebi
satransporto,
kulturuli da sxva infarastruqturis ganviTarebisaTvis;
sagzao,
165
; ,
. -
!
dasasvenebel-gasarTobi
RonisZiebebi
SerCevis
Camoya-
turistul
organizaciebTan
(servisebis
odenoba
sxvadasxva
qveyanaSi.
Sesabamisad
seriozulad
izarales
turoperatorebma, romlebmac ver SeZles pereorientireba. Tumca unda
aRiniSnos, rom stabilurobis miRwevisTanave mdgomareoba kvlav swordeba. es
gansakuTrebiT exeba qveynebs Tbili klimatiTa da misaRebi fasebiT.
turpaketis fasi. turistuli paketis warmatebis safuZveli _ fasia,
romliTac esa Tu is turi eTavazeba bazars. faswarmoqmnaSi yvelaze
mobilurebi arian specializirebuli turoperatorebi, romlebsac aqvT
erTaderTi, garkveuli gagebiT unikaluri, turpaketi. isini paketis fass
gansazRvraven momsaxurebis SeZenaze gaweuli xarjebiT, romelsac emateba
sxva xarjebis saangariSo sidide da mogebis garkveuli procenti.
masiuri
bazris
turoperatorebi
ZiriTadad
orientirebuli
(damokidebuli) arian konkurentebis fasze, gansakuTrebiT maSin, rodesac
fasebi iklebs (e.w. `mkvdari sezoni~).
turpaketis fasis gansazRvrisas, turoperatorebi iTvaliswineben
bazris lideris fasebs. msxvili turoperatorebi amcireben xarjebs da amiT
ar aZleven Sanss Tavis konkurentebs warmatebas miaRwion faswarmoebaSi.
faswarmoqmnaSi yvelaze metad gamoyenebuli meTodia fasebis xarjebze
orientireba, anu iangariSeba turis TviTRirebuleba da emateba mogebis wili.
mogebis procenti, romelic ideba turpaketis fasSi sxva xarjebis
(fondebSi gadaricxvebis, saxelfaso fondis) dasafarad da sufTa mogebis
misaRebad, meryeobs 15-30% Soris. ar SeiZleba dagvaviwydes turizmSi fasebis
gaangariSebisas rigi Taviseburebebi. magaliTad, Tu sezonur programaSi
garkveuli adgilisaTvis gamoyenebulia xangrZlivvadiani Carteruli reisebis
seria, sastumroSi ganTavsebis principi `book to back~ (`jgufi gavida - jgufi
Sevida~, dRe ar ikargeba), xarjebi iangariSeba garkveuli adgilebis
dasajdomi adgilebis mqone, garkveuli tipis TviTmfrinavis raRac `N~
raodenobis gafrenebiT, rasac emateba TiTo carieli frena sezonis TavSi da
boloSi (es is SemTxvevaa, rodesac gansazRvrulia bazari, aris kontigenti,
gaformebulia xelSekrulebebi da saWiroa gegmazomieri transportireba). es
aris sezonuri Carteruli programis sruli xarjebi. is iyofa Semosvlebis
raodenobebze _ es aris erTi frenis fasi, romelic Sedis paket-turis fasSi.
amasTan, turoperatorebi, fasis xarjviTi meTodiT gaangariSebisas,
rodesac iyeneben marketigis monacemebs, orientirs akeTeben saSualo sabazro
fasebze. es aris konkurenciis pirobebSi gadarCenis aucilebeli instrumenti.
turizmSi fasebi asaxaven moTxovnebis cvalebadobas wlis sxvadasxva
periodSi, rodesac xarjebi da Semosavlebi ganawilebulia araTanabrad.
fasebi klebulobs e.w. `mkvdari sezonis~ periodSi da imatebs pikis dros. es
aris gavrcelebuli movlena SedarebiT nakleb specializirebul operatorTa
Sorisac, romlebic iyeneben faswarmoqmnis naklebad rTul teqnikas mogebis
miRebisaTvis.
faswarmoqmnis strategia ganviTarebis stadiaSia, gansakuTrebiT paketturebis, rogorc yvelaze masiuri produqtis, formirebisas. maTi fasi
171
organizaciis
proeqtirebis
Sedegi
aris
sworad
Sedgenili
Semdegi
momwodebeli
organizaciis
datvirTvis
grafiki
(ix.
savaldebulo _ sicocxlisa da janmrTelobis usafrTxoeba, turistebis qonebis dacva da garemomcveli samyaros dacva;
personalis
eTikuroba,
daniSnulebisadmi
Sesabamisoba
_
turistuli
momsaxureba
unda
Seesabamebodes im momxmareblis molodinsa da fizikur SesaZleblobebs,
visTvisacaa gaTvaliswinebuli momsaxureba aq gansakuTrebiT sayuradRebo is
garemoebaa, rom Cveni Sida bazari saerTod ar iTvaliswinebs unarSezRuduli
kategoriis SesaZleblobebsa da pirobebs;
kompleqsuroba
_
turistuli
momsaxurebis
SeTavazeba
unda
uzrunvelyofdes imis SesaZleblobas, rom miRebuli iqnas ara mxolod
ZiriTadi, aramed damatebiTi momsaxurebac (sayofacxovrebo, kavSirgabmuloba,
savaWro da a.S.), rac saerTo jamSi qmnis momxmareblis sasicocxlo
interesebis
normalur
pirobebs
(Sesabamisad
gasaTvaliswinebelia
am
infrastruqturis mdgomareoba mogzaurobis mTel marSrutze turistma
winaswar unda icodes sad ra iqneba SesaZlebeli);
esTetiuroba _ Senobis, turistuli organizaciis teritoriis mxatvruli gadawyveta, marSrutis sivrculi organizacia (atraqciuloba), SenobaTa
interieris gaformeba unda Seesabamebodes kompoziciuri harmoniulobisa da
arqiteqturuli mTlianobis moTxovnebs. momsaxure personalis garegnuli
saxe da metyvelebis kultura unda Seesabamebodes esTetiurobis moTxovnebs
(aRniSnuli moTxovna kidev erTxel usvams xazs kadrebis specializebuli
momzadebis aucileblobas);
ergonomiuloba _ momsaxurebis xangrZlivoba, turistuli da saeqskursio marSrutebis sigrZe da sirTule (xangrZlivi mgzavrobisas dagegmili
gaCerebebis
monacvleoba),
turistebisaTvis
micemuli
turistuli
mowyobiloba da inventari, gamoyenebuli satransporto saSualebebi, aveji da
sxva mowyobilobebi unda Seesabamebodnen turistis fiziologiur da
fsiqologiur SesaZleblobebs.
momsaxurebis
dagegmvisas
aucilebelia
turistTa momsaxurebis xarisxis kontroli.
gaTvaliswinebuli
iqnas
175
taim - auti
1.
176
momsaxurebis programa _ es aris momsaxurebis nakrebi, romelic eTavazebaT turistebs maTi moTxovnilebebisa da turis Tematikis Sesabamisad,
romelic winaswar aris gadaxdili da ganawilebuli turis Catarebis droze
(periodze).
177
magaliTisaTvis:
inkluziv-turi `Tbilisi _ saqarTvelos dedaqalaqi~, turis xangrZlivoba 5 dRe (1-5 aprili). turistebis ganTavseba
moxdeba sastumroSi `metexi palasi~; kveba _ sruli
pansioni sastumroSi.
momsaxurebis programa
pirveli dRe: jgufis Camosvla TbilisSi, Sexvedra aeroportSi (gidi,
avtobusi);
dabinaveba sastumroSi `metexi palasi~;
-
sadili;
178
vaxSami.
sauzme
sadili;
vaxSami;
sauzme;
gacileba aeroportSi.
SeniSvna:
a. boloswina saRamos kargi iqneba Tu moxdeba Sexvedra jgufTan,
Sejamdeba programis Sedegebi, vaxSami iqneba gamosamSvidobebeli
suvenirebis gadacemiT da a.S.
b. bolo dRis programis gansazRvrisas
mfrinavis frenis ganrigi.
gasaTvaliswinebelia
TviT-
esec
niSnebis,
mosawvevi
baraTebis
SeniSvna:
a. programis Sedgenisas (3 dRiani, 5 dRiani da a.S.) saTvalavSi ar
Sedis Semosvlisa da gasvlis dRe;
b. Semosvlis dRes aucilebelia _ sastumroSi ganTavseba, programis
gacnoba, saWiroebis SemTxvevaSi misi koreqtireba (aucileblad
turistebis TanxmobiT), RonisZiebaTa grafikis dazusteba; xolo
saRamos _ sazeimo vazSami programis dawyebasTan dakavSirebiT
(SeiZleba sazeimo vaxSami moewyos dasrulebisTvisac).;
c. folkloruli turebisas organizebuli eqskursiebis periodSi
avtobusSi unda iyos Sesabamisi simRerebis kasetebi, xolo gids unda
SeeZlos komentarebis gakeTeba; amasTan gaTvaliswinebuli unda iyos
avtobusis gaCerebebi iq, sadac SesaZlebelia maRalxarisxovani
sasuveniro produqciis SeZena;
d. turistebis mier adgilobriv dResaswaulebSi, masobriv RonisZiebebSi, sportul da sxva RonisZiebebSi monawileobis survilis
SemTxvevaSi saWiroa foto da video gadaRebis uzrunvelyofa.
taim - auti
1.
181
182
momsaxurebis
xarisxisadmi
seriozuli
midgoma,
aseve
firmis
reputaciis gaTvaliswineba _ turistuli bazris sxva momwodebelTa
Soris;
sastumros, kvebisa da satransporto momsaxurebis obieqtebis
tipebisa da donis Sesabamisoba momxmarebelTa im socialuri
segmentisa da turizmis saxeobisadmi, romelzec aris orientirebuli
konkretuli turi;
saTanamSromlo
xelSekrulebiTi
dokumentaciis
Sedgenisadmi
kvalificiuri da yuradRebiani midgoma, ramdenadac aman SeiZleba
SemdgomSi imoqmedos Tqveni kompaniis avtoritetze. ramdenadac
klientis
winaSe,
mTeli
Tqveni
partniorebis
nacvlad,
pasuxismgeblobas Tqven da Tqveni kompania iRebs. amdenad es
momentebi unda iyos gaTvaliswinebuli Sida saxelSekrulebo
dokumentaciaSi.
perspeqtiuli partniorebis Zebnis arsi mdgomareobs imaSi, rom
turistuli organizaciebisa da firmebis didi odenobidan, romlebic
registrirebulni arian ama Tu im qveyanaSi, unda SeirCes isini, romlebmac
SeiZleba gamoamJRavnon TqvenTan TanamSromlobis interesi, da amasTan erTad,
isini unda Seesabamebodnen turistebis momsaxurebisadmi Tqvens interesebsa
da moTxovnebs. maTi moZebnisaTvis dReisaTvis SesaZlebelia gamoyenebuli iqnas komunikaciis farTo SesaZleblobebi. tradiciuli forma kontaqtebis
damyarebisa aris monawileoba specializirebul gamofenebSi, bazrobebSi da
a.S. mTavaria SerCeuli iyos TiToeuli momsaxurebis mowodebis Sesabamisad
saukeTeso varianti (SesaZlebloba). sastumro da satransporto sferoSi
partnioris SerCevisas unda gvaxsovdes, rom ar aris sasurveli muSaoba
mxolod erT partniorTan. regionSi ramodenime sastumrosa da gadamzidavis
arseboba bevrad afarToebs maTi arCevanis SesaZleblobas da, amasTan erTad,
konfliqturi situaciebis SemTxvevaSi, warmoadgenen alternatiul variantebs.
rac Seexeba Sida konkurencias is mxolod momsaxurebis xarisxis amaRlebis
sasargeblod moqmedebs.
momsaxurebis momwodeblebis SerCeva xdeba regionaluri interesebis,
turizmis saxeobis, momsaxurebis programis Sinaarsis da aseve, momxmarebelTa
asakobrivi, socialuri da ekonomikuri segmentis Sesabamisad. Zalze
mniSvnelovania maTi saqmiani kvalifikacia da reputacia.
ganvixiloT
ramdenime
magaliTi
sxvadasxva
tipis
programebiT
momxmarebelTa sxvadasxva segmentis momsaxurebisa da momsaxurebis momwodebelTa Sesabamisi magaliTebi. rogorc miRebulia, gamajansaRebel-aRdgeniTi
(rekreaciuli) turebis organizaciisas SeZlebuli turistebisaTvis (momsaxurebis komerciuli klasi) aucilebelia daaxloebiT Semdegi saxis momsaxurebaTa nakrebi (cxrili 1.1)
cxrili 1.1
komerciuli klasi
183
Mmomsaxurebis paketi
maRali klasis
cxovreba;
sastumroSi
moTxovnebi ganTavsebis
pirobebisadmi
rekreaciuli pirobebi
sastumro
(sakurorto
tipis
klasis
moTxovnebi ganTavsebis
pirobebisadmi
sas-
sastumro
gamartivebuli
rekreaciuli pirobebi
mcire,
mwvane
nakveTis
184
tumroSi cxovreba;
kveba naxevarpansioni, an
mxolod sauzme, iafi samzareulo;
eqskursia iafi, jgufuri;
dasveneba
socialuri
xasiaTis;
sportuli momsaxureba
yvelasaTvis xelmisawvdomi
sportuli
saSualebebis
arseboba.
xelmisawvdomi;
sportuli darbazi;
dasasvenebeli
adgili
foie,
saloni,
dasvenebis
kuTxe da a.S.
arseboba;
sastumros
teritoriis gareT saseirno
adgilebis arseboba;
mosaxerxebeli
sazogadoebrivi
transportis
arseboba
dasasvenebel
adgilebamde
da
turistul
RirsSesaniSnaobebamde.
organizacia,
romelsac
hyavs
iafi
(araZviri)
moTxovnebi ganTavsebis
pirobebisadmi
rekreaciuli pirobebi
erT
sawol
adgilze);
wylis
atraqcioni,
`gorkebi~ auzSi da plaJze;
specialuri
saseirno
bilikebi
akvaparkebi,
zooparki,
atraqcionebis
Tematuri
parki,
erovnuli
parki,
delfinariumi da a.S.
momsaxurebis momwodeblebi:
pirveli klasis ojaxuri sastumro (3-4 varskvlavi) bavSvebisaTvis
organizebuli dasvenebis momsaxurebiT;
sastumroSi kafe da restorani sabavSvo meniuTi;
185
avtoatransporto
organizacia,
romelic
iZleva
specialurio
saeqskursio avtobusebs, aseve SesaZleblobis farglebSi, specialuri
sabavSvo avtotransporti (vagonebiani avtomatareblebi da a.S.);
saeqskurisio firma, romelsac gegmaSi aqvs specialuri sabavSvo
programebi;
sportuli dawesebulebebi, atraqcionis parkebi, akvaparkebi da a.S.
yvela zemoT moyvanil variantSi mTavari momenti iyo Zalze seriozuli
damokidebuleba momsaxurebis momwodeblebis SerCevisadmi. maTi sworad
SerCevidan, xarisxiani muSaobidan (muSaobis xarisxidan) yalibdeba Tqveni
firmis imiji. Tumca es egreTwodebuli sufTa magaliTebia. realobaSi
turistuli firma muSaobs gansxvavebul (araerTgvarovan) klienturasTan,
aqedan gamomdinare firma valdebulia SesTavazos maT sxvadasxva donis
servisebi. mTavari sakiTxi, romelic firmis winaSe dgas, aris SeTavazebuli
momsaxurebis
kompleqsuri
Sesabamisoba
konkretuli
klientis
moTxovnebisadmi.
ZiriTadi momsaxurebis (sastumro, kveba, transporti) momwodeblebTan
muSaobisas, xelSekrulebebSi isazRvreba adgilebis kvota, Tumca maTi
aTvisebis sxvadasxva garantiebiT. magaliTad, satransporto kompaniebTan
urTierTobisas, bevri organizacia cdilobs miiRos samgzavro bileTebis
gayidvis ufleba Sida da saerTaSoriso xazebze. xelSekrulebis safuZvelze
turistul firmebs SeuZliaT gayidon samgzavro bileTebi saagento
SeTanxmebis safuZvelze (aviakompaniebTan), aseve arendis (Cartebis) formiT
(mTlianad an nawil-nawil sxva firmebTan erTad) adgilobrivi turistuli
kompaniebis udidesi umravlesobis saqmianobis ZiriTadi mimarTuleba
dReisaTvis.
turistuli
firmebisaTvis
arankleb
mniSvnelovania
urTierToba
sastumroebTan, rac, rogor wesi, isazRvreba xelSekrulebiT adgilebis
kvotasTan dakavSirebiT, 30-80%-iani Sevsebis garantiiT; adgilebis kvotebze
Sevsebis garantiis gareSe; adgilebis winaswari gayidviT sruli gadaxdiT;
mimdinare bronirebiT da a. S.
garda
zemoTaRniSnuli
teqnologiuri
aspeqtebisa,
partniorebis
(servisebis momwodeblebi) SerCevisas aucilebelia gaviTvaliswinoT maTi
muSaobis staJi da gamcdileba, maTi samarTlebrivi mdgomareoba da
warmatebuloba
turistul
saqmianobaSi,
licenziebis
arseboba
da
mowodebuli momsaxurebis done, tarifebi da SeRavaTebi, klientebis
raodenoba da Semadgenloba. sasargebloa gairkves maTi urTierTobis
praqtika da xangrZlivoba sxva turoperatorebTan.
saerTaSoriso turistuli samarTali turoperators akisrebs serozul
pasuxismgeblobas turistebisaTvis miwodebuli xelSekrulebiT da turis
programiT
gaTvaliswinebuli
momsaxurebis
xarsxTan
dakavSirebiT,
miuxedavad imisa, turoperatori am momsaxurebas sTavazobs uSualod Tu
mesame subieqtis daxmarebiT.
186
taim - auti
1.
rogori organizaciebi da
turistebis momsaxurebaSi?
sawarmoebi
monawileoben
niSnavs
unda
-
mieqces
yuradReba
`SemoTavazebuli
zoma
turis
momsaxurebis
momsaxurebis
turis
dros
marSrutze
187
momwodeblis
garkveul
klientze
SeiZleba
cxrili 1.4
wlebi
vada/dro
samecnieroI weli (2
ivnisikvleviTi saqmianoba wliT adre agvisto
- dagegmva
danergvamde
)
seqtemberidekemberi
dagegmvamolaparakebebi
personalisa da
bukletebis
mosamzadebeli
samuSaoebi
II weli
ianvari
189
saqmianobis saxe
wlebi
vada/dro
bazarze gayvana
III weli
ianvarimarti
cxrili 1.5
moqmedi turoperatoruli programis drois Cveulebrivi Skala
saqmianobis saxe
wlebi
dagegmva da
molaparakebebi
I weli
noemberidasagegmis dekemberi
wina weli
molaparakebebi
sastumroebTan,
satransfero
servisis samsaxurebTan, saeqskursio firmebTan
da momsaxurebis sxva momwodeblebTan (rogorc
tradiciulTan, aseve axlad SerCeulebTan);
beWdvisaTvis
axali
bukletis/katalogis
sasignalo egzempliaris momzadeba
saxelSekrulebo
kompania
bukletebisa da
katalogebis
ganaxleba da
gamocema
bazarze gatana
II weli
ianvarixelSekrulebis
gaformeba
sastumroebTan,
Tebervali
satransfero
servisis
samsaxurebTan
da Sida
dagegmili
samarSruto
satransporto
organizaciebTan,
saeqskursio biuroebTan da a.S.
Tebervali- bukleti/katalogi dabeWdilia;
marti
momsaxurebis sistema Camoyalibebulia;
bukletis/katalogis ganawileba gamavrcelebel
martipartniorTa Soris;
aprili
bazarze gatanis organizacia;
masmediaSi reklaa;
gayidva;
gidebis, instruqtorebis, animatorebis da sxva,
momzadeba da daniSvna;
aprilisezonis dawyeba da turistebis momsaxureba.
maisi
taim - auti
1.
rogor formdeba
Soris?
urTierToba
momsaxurebis
momwodebel
partniorebs
drois
Skala
sazafxulo
turoperatoruli
191
2. SegiZlia Tu ara codnis praqtikaSi gamoyeneba?
tolerantoba
(meore
damokidebuleba)
mxaris
moqmedebis
Sefasebisadmi
momTmeni
Soris
gaaanalizeT molaparakebis pirobebi, SesaZlo gadawyvetilebebis realizaciis gzebi, Tqveni saqmiani partnioris `poretreti~ am paragrafSi mocemuli rekomendaciebis safuZvelze.
aseTi
urTerTobebi
regulirdeba
Semdegi
licenziebisa
da
nebarTvebis
gacemis
xelSekruleba
mxareebs
Soris
ideba
tipiuri
safuZvelzem romelSic gaTvaliswinebulia turistebis
partniorebis urTierTobebi (momwodebeli - turoperatori).
xelSekrulebis
momsaxureba da
sastumroebTan
isazRvreba
Semdegi
dokumentebis
xelSekruleba
firmebisaTvis
mimdinare
bronirebis
Sesaxeb.
es
turistuli
yvelaze
misaRebi
da
gavrcelebuli
formaa.
200
Tavisufali periodebi;
specialuri
pirobebi
dasvenebis
vegeterianelebis da a. S.);
dros
(mag.:
invalidebis,
201
gauyidav
momsaxurebaze)
da
misi
fasebi da tarifebi;
avtosatransporto
organizaciis
materialuri
pasuxismgebloba
transportis miwodebaze SeferxebasTan dakavSirebiT;
turistebis
dagvianebis
maqsimaluri dro;
pasuxismgebloba
SemTxvevaSi
momsaxurebaSi
transportis
gidis,
lodinis
eqskursiamZRolis
a.
SeRavaTian
tarifebs,
SeRavaTiani
204
b.
sakomisio jildos
tarifis 9%-mde);
odenoba
(zRvari)
aviabileTis
regionalurad
gayidvaze
an
(gayiduli
205
c.
aviareisis moxsnis
sanqciebiT.
SesaZlebloba
da
zRvruli
vadebi
Sesabamisi
208
sam
da
arendis
Sesaxeb
mogzaurobaze
aranaklebi);
uaris
Tqmis
vadebi
(gamgzavrebamde
20
dReze
eqskursiis fasebi;
CaSlaze
(saeqskursio
materialur
pasuxismgeblobas
samuzeume
eqskursiis
SemTxvevaSi rogorc erTi, aseve meore mxaris mizeziT.
Cavardnis
turoperatorebs
Soris
dadebul
211
transportis saxeoba;
eqskursiebis CamonaTvali.
ori erTadgiliani sawoli da ara piriqiT (rogorc xSirad gvxvdeba colqmris variantisaTvis), radgan ar aris aranairi garantia, rom jgufSi
mxolod ojaxuri wyvilebi iqnebian.
aucileblobis SemTxvevaSi kontraqtSi gaTvaliswinebuli unda iyos
Tanxis damateba (fasebis diferenciacia) damatebiTi komfortuli pirobebis
arsebobis SemTxvevaSi (xedi fanjridan, oTaxSi televizori da a. S.)
xelSekrulebiT mtkicdeba turistebis kvebis SesaZlo variantebi:
-
Sedis alkoholiani an
ar
aris
aRniSnuli
213
xelSekrulebaSi.
gamonaklisi
SeiZleba
iyos
daSvebuli
e.w.
`cxel~
(samxreTis)
qveynebSi,
sadac
miRebulia
civi
wylis
(yinuliT)
an
gamagrilebeli sasmelis miwodeba. es variantebic winaswar unda iyos
SeTanxmebuli mimReb firmasTan.
xelSekrulebaSi aseve fiqsirdeba SesaZlo dieturi kvebis variantebi.
sruli an naxevrad pansioniT kvebiT momsaxurebis sakiTxebis ganxilvisas
aucilebelia dazustdes, romeli kvebiT (sauzme, sadili, vaxSami) iwyeba da
mTavrdeba turistuli jgufis momsaxureba.
zogjer, gaWianurebuli erTdRiani eqskursiis an qalaqidan qalaqSi
gadasvlis dros, Tu gzaSi ar aris restoranSi kvebis organizebis
saSualeba, turistebs urigdebaT e.w. `mSrali ulufa~ (`ce[jq gftr~), rig
qveynebSi maT `pikniks~ an `lanC-pakets~ uwodeben. es variantic winaswar unda
iyos SeTanxmebuli mimReb organizaciasTan.
aucilebelia mimRebTan winaswar iyos SeTanxmebuli turistebisaTvis
aeroportSi, rkinigzis sadgurSi daxvedrisa da sastumroSi gadayvanis, aseve
maTi bargis gadatanis (iseve rogorc ukan dabrunebis) yvela detali.
turistebisa da maTi bargis sastumroSi moTavsebisaTvis gamoiyeneba mimRebi
kompaniis SekveTili avtobusebi da msubuqi avtomobilebi. transferi
aucileblad unda iyos Setanili momsaxurebis paketSi, ramdenadac es
winaswar uzrunvelyofs Camosuli turistebis momsaxurebis xarisxs. praqtika
gviCvenebs, rom Tu avtobusi turistebTan Sexvedraze agvianebs, an saerTod
ar cxaddeba, isini aRmoCndebian xolme sakmaod rTul situaciaSi, roca ar
ician rogor mividnen sastumroSi, da ukve am momentidan gafuWebuli xasiaTi
Tan gasdevs mTel mogzaurobas.
calkeul SemTxvevebSi (roca saubaria momsaxureobis dabal, ekonomiur
klasze, mag.: studenturi an saskolo jgufebi), ormxrivi SeTanxmebiTa da
paketis fasis Semcirebis mizniT, transferisaTvis gamoiyeneba saqalaqo
(municipaluri) transporti, Tu is mosaxerxebelia da ar saWiroebs
gadajdomas sastumromde mimaval gzaze.
kontraqtSi zustad unda iyos aRniSnuli gegmiuri da damatebiTi
eqskursiebi da sxva mosanaxulebeli obieqtebi. aseve SeTanxmebuli unda iyos
eqskursiebis Catarebis ena. nebismieri eqskursia qalaqSi an mosanaxulebel
obieqtze uzrunvelyofili unda iyos maRalkvalificiuri gidiT, firmasTan
aseve winaswar unda iyos SeTanxmebuli Sedis Tu ara muzeumebSi Sesasvleli
bileTis fasi da Statiani eqskursiamZRolis momsaxureba (rodesac muzeumis
wesiT mxolod man unda Caataros eqskursia) eqskursiis saerTo RirebulebaSi.
avtobusis dgomis, an fasiani monakveTebis gavlis Rirebulebac aseve
Setanili unda iyos momsaxurebis paketis RirebulebaSi da araviTar
SemTxvevaSi ar aikrifos damatebiTi Tanxebi turistebisagan.
sazRvargareTul
firmasTan
molaparakebisas
turistebisaTvis
momsaxurebis paketis Sesaxeb, romlebic miemgzavrebian dasasveneblad,
aucilebelia winaswari SeTanxmeba turistebisaTvis maqsimalurad misaRebi
214
IV.3
adgilobrivi
gadasaxadebi
gasamrjelo (e.w. ~).
da
mosakreblebi,
individualuri
SeiZleba Tan axldes gamyoli. rogorc wesi, aseT jgufSi 20 kacze naklebi
ar unda iyos.
individualuri SekveTili turis gayidvisas winaswar Tanxmdeba
asortimenti, variantuloba, fasebi da momsaxurebis done, maTi bronirebis
vadebi da wesi, aseve SekveTis Secvlisa da anulirebis SesaZleblobebi.
mimReb organizaciasTan molaparakebis dros rekomendirebulia eTxovos
mas
turistebisaTvis
individualuri
sareklamo
masalis
kompleqtis
(prospeqti, broSura, bukleti) momzadeba, romelSic asaxuli iqneba mimRebi
qveynis
Taviseburebani,
calkeuli
turistuli
centrebisa
da
RirsSesaniSnaobebis
aRwera,
dasvenebisa
da
garTobis
adgilobrivi
SesaZleblobebi. turistebs did daxmarebas uwevs qalaqis gegmebi, romlebsac
ecnobian marSrutze. isini exmarebian maT Tavisufal dros damoukidebeli
seirnobis organizebaSi.
yidva-gayidvis xelSekrulebis
arsebiT pirobebs warmoadgens:
gaformebisas
turis
xelSekrulebis
im
fakultatur
pirobebs,
romelTa
gareSec
turoperatorsa da turagents Soris atarebs iuridiul
romelTa CarTva am garigebaSi aucilebelia, ganekuTvneba:
xelSekruleba
Zalas, Tumca
fors-maJoruli pirobebi;
mxareebis
mier
pretenziebis
gamomdinareoben xelSekrulebidan;
ganxilvis
wesi,
romlebic
Zalmosilad
cnobisaTvis
aucilebelia
adgilobrivi kanonmdeblobis moTxovnebi.
aseve
iyos
gaTvaliswinebuli
xelSekrulebiT gansazRvruli unda iyos mimowerisa da sapretenziosasarCelo ena (Cvens SemTxvevaSi sasurvelia qarTulic), raTa ar moxdes
gaugebrobebi sxvadasxvagvari gagebis gamo.
xelSekrulebebi,
rogorc
adgilobriv,
aseve
sazRvargareTel
partniorebTan, mzaddeba da xeli ewereba 2 egzempliarad. Tu meore mxare
sazRvargareTelia, maSin dokumenti dgeba qarTul da im enaze, romelic
misaRebia partniorisaTvis.
mxareebis uflebebi da movaleobebi sagareo-ekonomikur garigebasTan
dakavSirebiT isazRvreba xelSekrulebis gaformebis adgilis kanonmdeblobis
Sesabamisad, Tu TviT xelSekrulebiT sxva pirobebi ar aris gansazRvruli.
taim - auti
1.
dasadebi
xelSekrulebisa
regulirdeba
xelSekrulebebis
urTierToba
da
urTieToba
saxeebi,
misi
avtosatransporto
unda
iyos
asaxuli
xelSekrulebaSi
receptiul
da
iniciativian
klientebTan
turagentebTan
gasaformebeli
blankebi (kanonmdeblobiT dadgenili formiT);
partniorebTan
momsaxurebis
momwodeblebTan
(sastumroebi,
satransporto kompaniebi, saeqskursio biuroebi da a.S.) gaformebuli
xelSekrulebebi;
marSrutis aRwera;
marSrutis ruka-sqema;
samgzavro
informaciis
turebisaTvis);
turis
teqnologiuri
Taviseburebebis
aRwera
(samaxsovro
ganacxadebis
miwodebis
vadebis
Sesaxeb,
SekveTebisaTvis
_
transporti, bileTebi, eqskursiebi, sastumroebsa da restornebze
bronireba; ganacxadis blankebi; marSrutze transportis moZraobis
grafiki; SesaZlo gadajdomebi, mocdebi da a.S.);
prais-listebi (katalogebi).
turistuli
teqsti
kompaniis
Sesabamisad
turistebiT
sagzuri~
`turistuli
xelSekrulebis
(gansakuTrebiT
saavtobuso
220
SesaZleblobaTa
CamonaTvali
(damatebuli
organizaciis
misamarTi
da
organizaciamde
bavSviani
romlebic
gamomdinareoben
221
turistul
misamarTi
saqmianobaze
da
sabanko
vadebi,
rom
daukompleqteblobis
222
gasvliTi
(saxazo
an
wriuli)
223
regionSi raime
SemTxvevaSi;
xifaTis
(daavadebebi,
virusebi
da
a.S.)
mosalodnelobis
; ,
(
); .
224
mogzauroba %-Si
34,9
65,1
12,0
9,0
7,5
4,4
61,9
23,0
17,9
20,3
225
Soreuli mogzaur.
6,2
30,9
226
organizaciuli
elementi
- dajavSvna
- turis dro
- turis mizani
- transferi
- ganTavseba
- kveba
- Tanxleba
- xangrZlivoba
- programa
- dazRveva
ekonomikuri
elementi
samarTlebrivi
elementi
- turis fasi
- fasi/xarisxi
-javSnis xarji
-damatebiTi
xarjebis
simcire
-gadaxdis
pirobebi
-dajavSvnis wesi
-ukan dabruneba
-garantiebi
socialuri
elementi
-rCevebi
-kompaniis imiji
-Suamavlis imiji
-momsaxurebis
gamwevis imiji
-samogzauro
adgilis imiji
-jgufis sidide
-homogenuroba
-kontaqti
228
dasvenebis
adgilis
kargi
sanitarul-higienuri
mdgomareoba,
misi
sisufTave da movlis maRali done;
komfortuli da myudro sastumro;
janmrTeli da gemrieli sakvebi, kvebis kargi organizacia;
maqsimaluri izolacia xmaurisgan;
bunebrivi wyalsacavebis arseboba.
aseT daskvnamde mividnen turizmis specialistebi mravaljeradi
gamokvlevebis Catarebis Semdeg. misgan gamomdinare, Cvenc SegviZlia
davaskvnaT, rom programirebis safuZveli keTilmowyobili rekreaciuli
garemoa da rom kargi programa mdidari turistuli resursebis SemTxvevaSi
iqmneba.
turistuli programebis Tavisebureba maTi Tematurobaa, anu jer
ganisazRvreba turis Tematika da Semdeg SeirCeva momsaxurebis nakrebi,
romelic mogzaurobis miznebidan gamomdinareobs, xolo amis Semdeg ki
damatebiTi RonisZiebebi. amasTan, unda gvaxsovdes, rom programa Sedgeba ori
nawilisagan: ZiriTadi da damatebiTi momsaxureba. ZiriTad momsaxurebad
iwodeba sagzuris RirebulebaSi Sesuli momsaxureba, xolo damatebiTi
Tanmdevi da msgavsi RonisZiebebi, romlebsac turisti damatebiT ukveTavs.
mxolod saerTaSoriso turizmSi miRebuli normebisa da gamocdilebis
gamoyenebiT Seqmnil turebs aqvT unari warmatebas miaRwion bazarze.
programirebisadmi midgomebi SeiZleba davyoT sam Semadgenel nawilad:
1. xarisxi, 2. optimaluroba da 3. fsiqologiuri momzadeba.
xarisxi.momsaxurebis
programa
maRalxarixiani
da
turistisaTvis
mimzidveli. turistebis momsaxurebis programis cneba kompleqsuria da
moicavs Semdeg maxasiaTeblebs:
229
fsiqologiuri
momzadeba
programis
aRsaqmelad.
aucilebelia
momzaddes iseTi programebi, romlebic, SeZlebisdagvarad, gaiTvaliswinebs
Tanamedrove adamianis moTxovnebs.
Tanamedrove programul turizms gaaCnia momsaxurebis iseTi principebi,
romlebic stumar-maspinZlis CarCoebSi jdeba da romlidanac momdinareobs
midgomebi programirebisa da momsaxurebis organizaciisadmi.
ucxoeli specialistebis mixedviT
ganivTebulia Semdegi principebi:
programuli
turizmis
SinaarsSi
230
6. Tavisufleba
tendenciebisagan.
klienti
unda
grZnobdes,
rom
momsaxureba, romelsac mas uweven TviTmizani ki ara, kompaniis
survilia, raTa daakmayofilos misi moTxovnebi;
7. momsaxurebis moculobis TvalsaCinoeba. klientma winaswar unda
icodes momsaxurebis CamonaTvali, romelsac mas turis ganmavlobaSi
gauweven;
8. momsaxurebisa da gayidvebis koreqtireba. klienti darwmunebuli unda
iyos, rom turis SeZeniT man swori arCevani gaakeTa;
9. ufaso informaciis arseboba. turis garSemo yovelgvari informacia
maT Soris, bukletebi, konsultaciebi unda iyos ufaso da
Zaladautanebeli.
yvela
es
principi
gamomdinareobs
Tanamedrove
adamianis
fsiqologiidan. karg momsaxurebas SeuZlia adamianis kmayofileba gamoiwvios
da klientis moTxovnebi daakmayofilos.
turistuli programis xerxemals mogzaurobis mizani warmoadgens.
turisti ver CaTvlis mogzaurobis mizans miRweulad, Tu is miiRebs
uxarisxo
mimsaxurebas.
momsaxurebis
xarisxi
ganapirobebs
klientis
kmayofilebas. Sesabamisad, turistuli kompaniis winaSe dgas amocana
daareguliros klientis molodini da miwodebuli informaciiT sacnauri
gaxados, Tu ras unda elodos turisti mogzaurobidan. mag.: turisti,
romelmac iyida dasveneba prestiJul kurortze, ukmayofilo darCa
momsaxurebiT mxolod imis gamo, rom turSi ar Sedioda arcerTi eqskursia,
romlis safasuris gadaxda TviTon mouwia. amdenad, saxezea kompaniis mier
daSvebuli Secdoma klientis interesebis daudgenlad turis gayidvisa. ar
iqna gaTvaliswinebuli turistis molodini, ramac cudad imoqmeda mis gunebaganwyobaze da Sedegad ver miiRo sakurorto mkurnalobidan mosalodneli
Sedegi.
turizmis
specialistebis
mier
gaziarebulia
azri,
rom
stumarTmoyvareoba, an stumarTmoyvruli damokidebuleba klientebisadmi
turistul kompaniaSi erT-erTi umniSvnelovanesi faqtoria warmatebiT
muSaobisaTvis. mis gareSe nebismieri turistuli produqti usaxuria, es aris
momsaxurebis xelovneba, roca turisti grZnobs, rom misi momsaxureba
turistul kompaniaSi uxariaT da is srulyofil adamianad grZnobs Tavs
kompaniis garemoSi. sakuTriv stumarTmoyvareoba mravalmxrivia da is Sedgeba
Semdegi determinantebisagan:
Tanaxmad
miRebulia
232
taim - auti
1.
furcelSi
ra
savaldebulo
da
233
2. SegiZlia Tu ara codnis praqtikaSi gamoyeneba?
VI.
( )
mogzauroba
mogzauri
vizitori
turisti
erTdRiani
vizitori
()
turistuli
mogzauroba
turistuli resursi
turistuli
industria
turistuli
infrastruqtura
turistuli
produqti,
turistuli
momsaxurebis paketi
turistuli
momsaxureba
ZiriTadi
turistuli
momsaxureba
damatebiTi
turistuli
momsaxureba
turistuli
saqmianobis
subieqti
turoperatori
turagenti
sapasuxismgeblo
turizmi
bunebrivi
samkurnalo
resursebi
turizmi
Sida turizmi
erovnuli turizmi
saerTaSoriso
turizmi
istoriisa
da
samkurnalo
samedicino
da
sakurorto
13. turistuli
momsaxurebis
paketi
(SemdgomSi
paketi)
_
turistuli
momsaxurebis ZiriTad formaTa (kveba, Ramis Teva ganTavsebis sxvadasxva
saSualebebSi,
satransporto
momsaxureba,
eqskursiebi,
turistuli
laSqrobebi da a.S.) aranakleb ori komponentisagan Semdgari kompleqsi,
romelic aucilebelia turistis moTxovnilebaTa dasakmayofileblad da
romlis Rirebuleba Sedis turistuli sagzuris fasSi.
14. turistuli sagzuri (vauCeri) _ dokumenti, romelic adasturebs turistis
statuss, misTvis gasawevi momsaxurebis kategorias da am kategoriiT
momsaxurebis garantias.
15. turi _ konkretuli vadiT, gansazRvruli mizniTa da marSrutiT mogzauroba,
romelic uzrunvelyofilia turistuli produqtiT.
16. araorganizebuli turisti _ turisti, romelic mogzaurobs individualurad
xelSekrulebis, sagzuris, samarSruto wignakis gareSe.
17. turistuli da sakurorto saqmianobis licenzia _ specialuri nebarTva,
romelic asabuTebs misi mflobelis uflebas eweodes aRniSnul saqmianobas
(amoRebulia: 2006 wlis 29 maisi).
18. Sesabamisobis serTifikati _ dokumenti, romelic asabuTebs turistuli da
sakurorto
momsaxurebis
xarisxs
da
mis
Sesabamisobas
konkretul
standartTan an sxva normatiul dokumentTan.
19. Sida turizmi _ saqarTveloSi mcxovrebi fizikuri pirebisaTvis gaweuli
turistuli momsaxureba maTi mudmivi sacxovrebeli adgilis farglebs
gareT, qveynis sazRvrebSi;
20. turoperatori _ iuridiuli piri an individualuri mewarme,
axorcielebs turistuli produqtis formirebasa da realizacias;
romelic
romelic
mewarme,
22. eqskursia
_ RirsSesaniSnavi adgilis daTvaliereba,
gamgzavreba SemecnebiTi, sportuli an dasvenebis mizniT;
gaseirneba
an
26. turistuli
mogzauroba
_
turizmis
forma,
komponentebia kveba, Ramis Teva da eqskursia.
romlis
aucilebeli
238
VII.
danarTi #1
teqnologiuri ruqa
turistuli mogzauroba marSrutze ________________________ 200___ wels
marSrutis dasaxeleba
_______________________
fexiT (km.)
_______________________
TxilamuriT (km.)
_______________________
cxeniT (km.)
_______________________
naviT (km.)
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
Tve
ianvari
Tebervali
-------------------------
turistebis raodenoba
TveSi
turistuli jgufebis
Semosvlis grafiki
turistuli jgufebis
raodenoba
239
dekemberi
turistuli organizaciebis
dasaxeleba da
ganTavsebis pirobebi
dagegmili turistuli
momsaxureba,
eqskursiebis (ZiriTadi
saCvenebeli obieqtebi),
laSqrobebisa da
gasvlebis dasaxeleba
Sida samarSruto
gadazidvebi
sul: ____________________________
maT Soris
1 organizacia _______________________________________________
2 organizacia _______________________________________________
X organizacia ______________________________________________
mTavari buRalteri
`mSrali sakvebi~
RamissaTevi karavSi
da a.S.
(xelmowera)
241
danarTi #2
datvirTvis grafiki
Tve
jgufis #
turistuli
marSrutis #
momsaxurebis TariRi
1
30
31
danarTi #3
aucilebeli informacia
1. turistuli mogzaurobis saxisa da tipis Cveneba, programis ZiriTadi Sinaarsi, marSrutis sigrZe da
xangrZlivoba, fexiT gasvlebis nawili da maTi sirTulis kategoria;
2. mogzaurobis marSrutis aRwera gaCerebis punqtebi, TiToeul punqtSi gaCerebis dro da
gantavsebis pirobebi (Senobis tipi, nomerSi adgilebis raodenoba, sanitarul-higienuri pirobebi);
3. mogzaurobis raionisa (RirsSesaniSnaobebi, reliefis Taviseburebebi da a.S.) da mogzaurobis
programis TiToeul punqtSi momsaxurebis (teqnologiuri rukis Tanaxmad) mokle aRwera;
4. damatebiTi gadaxdis safuZvelze misaRebi momsaxurebis CamonaTvali;
5. sportuli darbazebisa da moednebis, avto gasaCerebeli adgilebis, samgzavro sabagiro gzebis,
wyalsacavebis, pliaJebis, atraqcionebis, bavSvTa saTamaSo moednebis (oTaxebis),
biblioTekebis, kinodarbazebis da a.S. aRwera;
6. turistuli organizaciis, romelTanac iwyeba marSruti, misamarTi da misvlis sqema.
242
danarTi #4
turistuli sagzuri
Sps `dasveneba~ (misamarTi, telefonebi, el-fosta, licenziis #)
turi ________________________________________________________________________
dasaxeleba, kodi, serTifikatis #
________________________________________________________________
jgufis xelmZRvaneli ___________________________________________________________
mogzaurobis xangrZlivoba `---`----------------- 2006-dan `---`---------------------- 2006-mde
mogzaurobis marSruti da gaCerebebis adgilebi _____________________________________
______________________________________________________________________________
marSrutis dasawyisi (qalaqi, sadguri) _____________________________________________
gaCerebis adgilebi _____________________________________________________________
marSrutis dasasruli (qalaqi, sadguri) ____________________________________________
momsaxurebis paketi: kategoria---, bileTi---, sastumro---, kveba---, viza---, dazRv.---, transf.--saeqskursio programa ___________________________________________________________
eqskursiebis raodenoba, gadaadgilebis saSualeba
Sps `dasveneba~
mosaxevi taloni
turistul sagzurze # _____
turi _______________________
dasaxeleba
____________________________
myidveli: ___________________
dasaxeleba, misamarTi
____________________________
mogzaurobis xangrZlivoba
`--`------- 2006-dan `--`------- 2006mde
turistebis sia
____________________________
____________________________
____________________________
gadaxdili momsaxureba _________
_____________________________
momsaxurebis sruli CamonaTvali
____________________________
____________________________
____________________________
sagzuris Rirebuleba __________
gamyidveli ___________________
b.a
momsaxurebis pirobebs gavecani da
veTanxmebi
myidveli ____________________
b.a
gayidvis TariRi _______________
243
danarTi #5
turistuli sagzuri Sedgenilia 2006 wels dadebuli #-- xelSekrulebis pirobebis Sesabamisad.
FB sruli pansioni;
B mxolod RamisTeva;
HB naxevarpansioni;
BB RamisTeva sauzmiT
grafaSi `samgzavro bileTi~ iwereba satransporto organizaciaSi arsebuli Semoklebebi.
grafaSi `sastumro~ iwereba sastumros klasi, qveyanaSi arsebuli sistemis mixedviT.
sxva grafebSi iwereba `ki~ an `ara~.
turistuli vauCeri --------- cali miviRe, turistuli momsaxurebis pirobebs, Sinaarssa da SezRudvebs
(gansakuTrebul pirobebs) Tanxis gadaxdamde gavecani da vaRiareb.
Myidveli ___________________________________________________________
b.a. (organizaciis SemTxvevaSi)
244
danarTi #6
dajavSnis furceli
pasportis #
dabadebis weli
miRebuli
dokumenti
SeniSvna
2. programa (qveynis)
qalaqi/kurorti
sastumro
Sesvlis dro
gasvlis dro
Rameebis
raodenoba
nomris tipi
da
raodenoba
kveba
4.
5.
6.
7.
8.
savizo momsaxureba
ki
ara
dazRveva
ki
ara
transferi
ki
ara
manqanis arenda
ki
ara
damatebiTi momsaxureba ________________________________________________
____________________________________________________________________
9. SekveTis Rirebuleba __________________________________________________
turis anazRaurebis damatebiTi pirobebi __________________________________
10. uaris damatebiTi pirobebi ______________________________________________
SekveTa miviRe: _________________________________
dajavSnis, turistuli momsaxurebis miRebisa da turistuli sagzuris SeZenis pirobebs gavecani da
mastan dakavSirebul valdebulebebs viReb Cems Tavze. maqvs ufleba aviRo valdebulebebi Cemi da
siaSi aRniSnuli turistebis saxeliT.
245
SemkveTi: __________________________________________________________________
koordinatebi kavSirisaTvis
TariRi: _________________
7
Forbes Traveler_ 2007 50
. 10 50
.
2007 wlis Sida da gare turistebis mier ufrometad monaxulebadi RirsSesaniSnaobebi.
niuorki
aSS
mnaxvelis
r-ba mln.
35
vaSingtoni
kolumbis mxare
tba viena
aSS
25
aSS
16.6
londonis skveri
disneilendis parki
niagaris CanCqeri
anacaimi,
kalifornia
ontario, niurko
didi
britaneTi
aSS
10
RirsSesaniSnaoba
adgilmdebareoba
qveyana
15
14.7
kanada
14
san-francisko
kalifornia
uraiasu
aSS
13
parizi
safrangeTi
12
parizis disneilendi
parizi
safrangeTi
10.6
11
CineTis kedeli
badilingi
CineTi
10
12
Crd. karolina
aSS
9.2
13
osaka
iaponia
8.5
14
Basiligue du Sacre C oe Yp
parizi
safrangeTi
15
luvri
parizi
safrangeTi
7.5
18
eifelis koSki
parizi
safrangeTi
6.7
24
honkongi disneilendi
londoni
didi
britaneTi
4.8
iaponia
12.9
246
27
britaneTis muzeumi
londoni
arizona
didi
britaneTi
aSS
31
didi kanioni
32
4.4
tivolis baRebi
kopenhageni
dania
4.4
36
Tavisuflebis qandakeba
niuorki
aSS
4.24
37
vatikanis muzeumo
vatikani
vatikani
4.2
38
sidneis opera
sidnei
avstralia
4.0
59
kolizeumi
romi
italia
4.0
42
niuorki
aSS
4.0
44
londonis Tvali
londoni
3.5
45
versalis sasaxle
versali
didi
britaneTi
safrangeTi
3.45
46
kalifornia
aSS
3.44
47
gizas piramidebi
qairo
egvipte
3.0
50
tajmahali
agra
indoeTi
2.4
4.8
150
15
2007
:
2007 wlis Sida da gare turistebis mier ufrometad monaxulebadi
RirsSesaniSnaobebi.
ranJireba qalaqi
qveyana
londoni
didi britaneTi
15.34
honkongi
CineTi
12.05
bankongi
tailandi
10.84
singapuri
singapuri
10.28
parizi
safrangeTi
8.76
niuorki
aSS
7.65
toronto
kanada
6.63
247
dubai
6.54
stambuli
arabeTis
gaerTianebuli
emiratebi
TurqeTi
9
10
romi
italia
6.12
11
barselona
espaneTi
5.04
12
seuli
samxreT korea
12.0
13
Sanxai
CineTi
4.80
14
dublini
irlandia
4.63
15
kuala lumperi
malazia
4.40
6.45
- 30 .
248
249
250
251
252
253
254
255
1.
ganviTarebis
erovnuli
koncefcia
da
samoqmedo
ganviTarebis
geografiuli
da
ganviTareba
(`adgilobrivi
dRis
wesrigi
XXI
-
, 2010 ;
26. . - (), ,
2009 ;
256
27.
. , 2000, ;
28.
. , 2000;
29.
. . , , 2000;
30.
. , . . XXI , ,
2000;
31.
. . , , 2000;
32.
. . , , 2004;
33.
. , , 2005;
34.
( ), , 2005;
35.
- , , 2005;
36.
: .
, 1993.
37.
, 2002;
38. Guide for Local Authorities on Developing Sustainable Tourism; WTO, 1998
39. Mountains of the World Mountain Agenda 2002 CDE, IGUB, Switzerland;
40. Tourism Market Trends: Europe-2000 Edition, WTO, 2000;
41. Tourism Highlights 2001, WTO, 2001;
42. James M. Pointer Tour Design, Marketing, and Management New Jersey,
1993;
43. Charles R. Goeldner, J.R. Brent Ritchie, Robert W. McIntosh Tourism;
Principles, Practices, Philosophies; 2000.
44.
257