You are on page 1of 64

OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) C i OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) p

vdt k yfcsupf mtkyrf sm;ESihf zwf&aI vhvmcGiq hf akd om tcsed u f kd xkwEf ikd f aom udp&ö yfrsm;ESiphf yfvsO;f Ny;D vufawGUususocd sio f rl sm; jzpfMuay
cJah vonf/ uReaf wmfonf þpmtkyu f akd &;om;& jcif;ESiyhf wfoufí onf/ xdu k o
hJ Ykd vli,fv&l , G rf sm;ESihf ,cif&&dS if;pJt G pOftvmrsm;udk
usrf;OD;pum; rdru d , kd rf rd d txyfxyf jyefvnf prf;ppfro d nf/ aemufq;kH xGuv f m xde;f odr;f vmcJMh uaom a&SUaqmifvBl u;D rsm;\ pyfMum;wGif rwlnD
onft h ajzonfum; rSeu f efaomtaMumif;t&mwpfcu k kd wifjy&rnf aom uGm[csuu f r[mwHwikd ;f Bu;D ozG,f jcm;vsu&f adS eayonf/
ú   '

    '   
    =cs;D usL;axmremjcif;taygif;onf rSm rGwpf vifrw f pfO;D \ wm0efjzpfonf[al om tcsuyf if jzpfonf/ xdkuJhodkYaomumvwGif ay:xGufvmaom uRefawmf\
pMu0VmteE´EiS ahf 0ae,souf&o dS ufrt hJ m;vH;k wdtYk m; r&S&d mrS&&Sd modYk xdu k o
hJ Ykd rSeuf efaom taMumif;t&mwpfcu k wkd ifjy&mütusKd ; pmtkyo f nf a&S;tpOftvmudk xde;f odr;f Muaom rGwpf vifrrf sm;
zefqif;jyKpyk sKd ;axmifxed ;f odr;f apmifah &Smufawmfral om tv’m[f oufa&mufrt I wdik ;f twmonfvnf; tajctaeESit hf csed t f cgay: twGuf &mEIe;f jynfph w d Bf uKd ujf zpfEikd cf sirf S jzpfEikd af yvdrrhf nf/ tb,f
t&Sijf rwftwGuo f mvQijf zpfayonf/ wGif rlwnfí tusKd ;jzpfxeG ;f Edik rf nf[k ,HMk unfcyhJ gonf/ tb,f aMumifq h akd omf? uReaf wmfu, kd w f ikd Bf u;D jyif;vmaom ywf0ef;usio f nf
     '    '  = xdt k &Sijf rwfonfomvQiw f pfyg; aMumifq h akd omf uReaf wmf\bd;k ab;? rdbrsm;vufxufru S Reaf wmfwYkd a&S;tpOftvmudk xde;f odr;f vGe;f aom ywf0ef;usirf jS zpfonf/ uRef
wnf;aomcsKd UwJrh t I aygif;rS pifMu,fawmfral omt&Sijf zpf ayonf/ cyf&, G &f , G f tcsed t f xd xde;f odr;f vmcJah om tpOftvm wpf&yfrmS awmf\pmtkyf wGiyf g0if aom ajrmufrsm;pGmaom taMumif;t&m
 '       uReaf wmfonf þpmtkyu f akd &;om;&ef &nf&, G f rdrw d \ Ykd a&SUaqmifvBl u;D rsm;\ ajymqdak om pum;rsm;udk twwf rsm;teufrS tcsuw f pfcsuf ESiyhf wfoufí wifjyygrnf/ xdt k csuf
cJo
h nfrmS ESpt f wefMum umvuyifjzpfayonf/ odaY k omf tcGit h f a&; Edik qf ;kH emcHMuonf? vdu k ef musio hf ;kH Muonf/ xdu k o hJ Ykd vdu k ef musihf onf uReaf wmfu, kd w f idk f uav;b0rS 1999 ckEpS af vmuftxd vdu k f
rMuKH cyhJ g/ tb,f aMumifq h akd omf uReaf wmf wifjy rnfh taMumif; oHk;&jcif;rsm;ESifhywfoufí r&Sif;vif;aomtcsuftvufrsm;udk emusio hf ;kH vmygvsuf xdu k o hJ Ykd vdu
k ef musio fh ;kH &onfh taMumif;&if;
t&monf tpövmrfo h rkid ;f wpfavQmuf tpövmrhf "r®owfOya'rsm; jyefvnfar;cGe;f xkwjf cif;? apm'uwwfjcif;rsm;onf xdak cwf xdu k m ESiyhf wfoufí wdusaocsmonfh tajzudrk &&Scd ahJ y/ tv’m[ft&Sif
ajymif;vJvmyHk tqifq h ifu h wkd ifjy xm;aom taMumif;t&mjzpf v\ avmu0wft& &dik ;f pdik ;f aomtjyLtrltjzpf cH,cl MhJ uayonf/ jrwf\aus;Zl;awmfaMumifh 1999 ckEpS w f iG f udik &f Nkd rKd U&Sd tvftZf[&f
ayonf/ xdu k ohJ Ykd wifjy&mü tpövmrfh ordik ;f ESihf ywfoufaom&I ,aeYacwfumv vli,fv&l , G rf sm;onf 4if;wdaYk cwf? 4if; tpövmrfw h uúov kd Bf u;D wGif oH;k voifwef; wufciG &hf cJo h nf/ xdt k csed f
axmifph rkH aS &;om;xm;onfh pmtkyrf sm;udzk wf&&I ouJo h Ykd tjcm; wdyYk wf0ef;usi?f 4if;wdaYk vhvmqnf;yl;Muonfah usmif;rsm;? ynm&yf wGif oifwef;q&mrsm;jzpfMuaom bmom&yfqikd &f m ygarmu©rsm;u
wpfzufwiG v f nf;tpövmrfh "r®owfqikd &f m zdu[fusr;f rsm;? ['Dpf rsm; onf vufawGUusonf/ r&Si;f vif;aomudp&ö yfrsm;ESiphf yfvsO;f í 4if;wdo Yk ifMum;ydcYk scsurf sm;ESiphf yfvsO;f Ny;D ar;cGe;f rsm;ar;&ef wufa&muf
usr;f rsm;udk tus,zf iG hf qdck suu f sr;f rsm;udk avhvmzwf&I &ayonf/ ar;cGe;f xkw&f mü &Iaxmifph rkH aS r;MuouJo h ?Ykd ajzMum;ay;aom q&m vmMuaom oifwef;om;rsm;udk zdwaf c:cJyhJ gonf/
xdu k o
hJ Ykd avhvmqnf;yl;&efEiS hf a&;om;&eftwGuf t"du vdt k yf rsm;uvnf; &Iaxmifph rkH S tao;pdwu f kd jyefvnf&iS ;f jyaompepfukd uReaf wmfonf i,fpOfuav;b0rSvu kd ef musio fh ;kH cJNh y;D xdu k hJ
csurf mS tcsed Ef iS v hf t kd yfaompmtkyrf sm;jzpfayonf/ usio hf ;kH Muavonf/ xdu k o
hJ Ykd ausmif;rsm; ywf0ef; usirf sm;rS Bu;D jyif; odYk vdu k ef musio hf ;kH cJ&h onft h aMumif;&if;udk rodcahJ om ]]a,musmf ;
tv’m[ft&Sijf rwf\aus;Zl;awmfjzifh ESpaf xmifjynfEh pS f vmMuaom vli,fv&l , G f rsm;taejzifh tpövmrfomoemESihf ywf uav;rsm; ajcrsuaf phtxd0wfpm;qif,ifjcif;udk tpövmrfw&m;
aemufyikd ;f avmufrS pwifí uReaf wmfa&;om;rnfh pmtkyt f wGuf oufí 4if;wdUk ud, k w f ikd uf vnf; avhvmvdu k pf m;Muonf/ r&Si;f vif; awmfu rnfonfh twGuaf Mumifh [&mrf[í l wm;jrpfcyhJ goenf;}}[l
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
q OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) Z ps OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)
aom tcsuu f kd ar;cJo h nf/ xdak r;cGe;f udk ajzqdak omq&mtygt0if oD;jcm;u@wpfct k jzpf az:jyxm; ygonf/ rawmif;cHyJ az:jycJo
h nfukd cGiv
hf w
T yf g&ef arwÅm&yfct H yfyg onf/
tjcm;EdkifiHrsm;rS wufa&mufaom oifwef;om;rsm;taejzifh uReaf wmftxufu qdck o hJ nft h wdik ;f xdpk mtkyo f nf tajc
ar;p&mr[kwaf omar;cGe;f udk ar;onf[yk if xifjrif,q l Muav taeESit hf csed t
f cgay:wGif rlwnfí tusKd ;oufa&mufrt I wdik ;f txl;aus;Zl;wifvmT
onf/ tb,faMumifq h akd omf xdu k oJh Ykd udp&ö yfrsm;ESiyhf wfoufaom twmonf ,aeYacwfvil ,frsm;twGuf usr;f jrwfu&k t f mef? ['Dqf t&ADpmayESiphf yfvsO;f í vufO;D q&mrsm;jzpfMuaom?
['Dqrf sm;onf [pf*s&D 256 ckEpS af vmufu pwifay:aygufNy;D rsm;? zdu[frsm;? ['Dqpf ak qmif;cJo h rl sm;? ['Dqrf sm;udk tus,f q&m OD;jrwfol MSc. q&m bDvmvf&efEikd f B.A., LLB. wdo Yk nf
xdu k sr;f yg ['Dqrf sm;udk tus,w f 0ifh &Si;f vif;xm;aom &Si;f vif; zGiq hf okd rl sm;? wrefawmfjrwf()ESihf qG[mAmrsm;? omAdteD rf sm;? acwf t&AD pmayudk oifMum;ay;&mü rdrw d Ykd od&xdS m;orQ q&mpm;rcset f yd f
csuf usrf;rsm;onfvnf; [pf*s&D 700 ckEpS f avmufuxJu &S&t D m"r®owfrsm;? cvDz[ftrnfcH oufO;D qHyikd f tkrikd , f [frif; oGezf marSmufoifMum;ay;cJyh gonf/ tjcm;wpfzufwiG v f nf; 4if;wdYk
&SNd y;D jzpfaMumif;udk yPmr&Si;f jyonf/ az:jyyg ajcrsuaf phtyk o f nfh qufrsm;ESihf tAÁmqD,[frif;qufrsm;acwf "r®owf Oya'rsm;? wufa&mufvsu&f adS om q&mCmZD\ usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf Alcg&D
txd 0wfpm;qif,ifjcif;ESihf tjcm;tjcm;aom udp&ö yftawmf xdrk if;qufrsm;ESihf acwfNydKiftrd mrfBuD;rsm; taMumif;rsm;tjyif usr;f zGiq hf ckd suo
f ifwef;odw Yk ufa&mufapcJyh gonf/ xdo k ifwef; rS
rsm;rsm;udk Alcg&Dusr;f yg ['Dqrf sm;? xdu k sr;f udk tus,zf iG q hf xkd m; yg&Si;f tifyg,m? r*dt k ifyg,m? atmfwrkd eftifyg,mrsm;? acwf &S&t D m wpfqifh tD*spEf ikd if H udik &f Nkd rKd U&St
d vftZf[&ftpövmrfw h uúov kd w f iG f
aom tpfAae[*s&\ f zo[GvAf m&Dusr;f ? rGwpf vifru f sr;f yg ['Dqf "r®owfrsm; jyKjyifajymif;vJvmyHrk sm;udk vufvrS ;f rSo D a&GUtwwfEik d q f ;k H oH;k voifwef;wufciG &hf &Sjd cif;? usr;f jrwf uk&t f mef? ['Dqu f sr;f rsm;?
rsm;ESihf xdu k sr;f udt k us,zf iG q hf akd om tDrmrfe0g0D\ zGiq hf kd csurf sm;udk wifjyxm;aom pmtkyjf zpfayonf/ zdu[f usr;f rsm;? zGiq hf ckd suuf sr;f rsm;udt k &AD pmayjzifh avhvm vdu k f
rl&if;usr;f zGiq hf ckd suu f sr;f ? u@? pmrsuEf mS ? ['Dqt f rSw?f oH;k oyf xdpk mtkyw f pftyk w f nf;udk zwf&jkHzifh pmtkyaf ygif;rsm;pGmudzk wf pm;Edik rf rI sm;onf 4if;wd\ Yk aus;Zl;aMumifjh zpfaMumif;? rSww f rf;wif tyf
csuf trSwrf sm;tm;jzifh &Si;f vif;xm;aom a'gufwm,lqzG f u&f &Iavhvm&bdouJo h Ykd txufaz:jyyg taMumif;t&mrsm;ESiphf yfvsO;f ygonf/
'Gg0D \ ]]wrefawmfjrwf\ pGE[ é rf sm;jzifh b0wnfaqmufMupdUk }} Ny;D ay:aygufvmyHo k rdik ;f ckEpS rf sm;jzifh uGuu f u G u
f iG ;f uGi;f rD;armif;xd;k þpmtkyaf y:aygufvma&;twGuf vdt k yfaompmtkyrf sm;udk
qdak omt&ADr&l if;usr;f udk uReaf wmftygt0if wufa&muf vmMu jyxm;ygonf/ uReaf wmf\pmtkyEf iS hf qufpyfr&I adS om taMumif; EdkifiH&yfjcm;&SdrdwfaqGrsm;xHrS wpfqifhrSm,lay;cJhaomUSMAN
aom oifwef;om;tm;vH;k udk wpftyk f pDvufaqmiftjzpf ay; t&mrsm;jzpfonft h pövmrf"r®Ard mef ESpo f ;kH q,f txl;xkwrf *¾Zif;rS MADHA (CALIFORNIA) AvDa*gyuOuú|tm;vnf;aumif;?

cJo h nf/ (uG,v f eG of )l oD&d OD;El&u f akd v; \ ]]umzd&zf of0g\ tedXm&Hpk pfwrf;}} tjcm;vdt k yfaompmtkyrf sm;udk tifwmeufrS rSm,lay;jcif;? a&;xm;
txufygusr;f wGif &Si;f vif;xm;aom taMumif;t&mrsm; wuúov kd af rmifarmifoef;(c)*sm0d'o f ef;\]]qm&fquf,'f\ Bu;D rm; aom pmtkypf mrlrsm;udpk mzwfy&dówfrsm;\&Iaxmifrh zS wfí a0zef
teuf uReaf wmfw\ Ykd ywf0ef;usit f odik ;f t0dik ;f rsm;twGi;f &Sd rGwpf vSaom pGeUf vTwf pGepYf m;jyKcsurf sm;}} aqmif;yg;rsm;rS tcsKd Utyd'k f rsm;udk ay;cJah om om;oruf armif&efEikd f BSc., Geology .,Hon,MCSC
vifrf rsm;twGuf odoifo h x d u kd af omtaMumif;t&m? tcsut f ul;,laz:jycJNh y;D ? q&mOD;jrwfo\ l ]]ordik ;f pmrsuEf mS ay:rSoifcef;pm tm;vnf;aumif; txl;aus;Zl;wiftyfygonf/
vufrsm;udk a&G;cs,í f jrefrmpmayjzif b h momjyefqckd o hJ nf/ xdpk m rsm; }} aqmif;yg;udk tprStqH;k wdik f jyefvnfaz:jycJo h nf/ az:jyyg þpmtkyw f iG f u@wpfct k jzpf oD;jcm;az:jyxm;aom
tkyrf S bmomjyefqck d ah J om taMumif;t&mrsm;udk uReaf wmf\pmtkyw f iG f aqmif;yg;rsm;ESiphf yfvsO;f í aqmif;yg;&Sirf sm;xH BuKd wif cGijhf yKcsuf ['Dqrf sm;qdik &f m? taxmuftuljyK ynm&yfrsm;ESihf a'gufwm ,lqzG f
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) n OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)
u&f'gG 0D\]]wrefawmfjrwf\ pGE[ é rf sm;jzifh b0wnfaqmufMupd}Yk }
[laom t&ADr&l if;usr;f udk jrefrmbmomjzifh jyefq&kd mü pdwaf &m
ud,k yf g 0dik ;f 0ef;ulnaD y;cJah om a'gufwmarmfv0Daqmif;vGiaf tmif
tm;vnf;aumif;? þpmtkyx f wk af 0 Edik af &;ESihf jrefrmpmom;rsm;udk      
 !  "#È$" ý% ú  
 '  
wnf;jzwfay;aom i,fuRr;f rdwaf qGBu;D OD;cifñeG Yf BSc., tm;vnf; &( )*  ý +(,(-*./01" ý 2 *  
aumif;? trSmpmrsm;a&;ay;aom q&m *sm0d'o f ef;tm; vnf; aumif; 3(456ù7 ù7 8, !ú6 (09 : " ,("!
txl;aus;Zl; wif&ydS gaMumif; rSww f rf;wif tyfygonf/
]]cs;D usL;axmremjcif;taygif;onf pMu0VmteE´tm; jyKpk
ysKd ;axmifawmfral om edpx ö m0&tv’m[ft&Sijf rwftwGuo f mjzpf ay
txl;aus;Zl;wifvTm
onf/ xdt k &Sio f nf tpövmrfomoemtm; uREykf w f t
Ykd wGuf ]] 'De}f }
t&ADpmayrsm;udak vhvm&müvnf;aumif;? oifwef;rsm;
b0wnfaqmufrI vrf;pOftjzpfEpS o f ufoabmwlcaJ vonf/
udk wufa&muf&müvnf;aumif;? pmtkyrf sm;udk zwf&aI vhvm&mü
xdt k v’m[ft&Sijf rwfonf wrefwmfjrwf rk[r®'(f ) tm;eAD
vnf; aumif;? rdrw d wfEikd o f nfzh ufrS bmoma&;qdik &f m? a[majymydYk
tjzpfvnf;aumif;? vrf;ñTeo f t l jzpfvnf;aumif;? &plvf tjzpfvnf;
csrIqdkif&m? vkyfief;rsm;üvnf;aumif;? þpmtkyfay:aygufvm
aumif;? Ed;I aqmfot l jzpfvnf;aumif;? tvif;a&mifay;aom aerif;
a&;twGuf taxmuftuljyK pmtkyfrsm;udk zwf&Iavhvm&mü
tjzpfvnf;aumif;? t&Sijf rwfxo H Ykd zdwaf c:ol tjzpf vnf;aumif;?
vnf;aumif;? þpmtkyu f kd a&;om;jyKpk &mü vnf;aumif;? ukev f eG cf hJ
vlom;wpf&yfv;kH xHoYkd trSew f &m;twGuf Ny;D jynfph kH aomvlom;tjzpf
aomtcsed rf sm;udk rdr\
d &ydik cf iG thf csed rf sm;rS MunfjzLpGm cJaG 0ay;jcif;
apvTwcf ahJ vonf/ xdw k refawmfjrwfonf tv’m[ft&Sijf rwfxrH S
tm;jzifh yg&rDjznfah y;cJah om uReaf wmf\cspZf eD;tm; txl;aus;Zl;
apvTwfjcif;cH&aom eADwrefawmfrsm;\ OaoQmif? pMu0Vm
Oyumwif&ydS gaMumif;udv k nf; rSww f rf;wiftyfygonf/ teE´twGuf r[mu&kPm&Sit f jzpf txl;ap vTwcf &H oljzpfonf/
tv’m[ft&Sijf rwfonf 4if;\ . pnf;pdrrf sm;tm; vlom;
OD;pd;k vGif wpf&yfv;kH twGuf Ny;D jynfph ckH ahJ vonf/ xdt k &Sio
f nftpövmrf om
(Nird ;f csrf;vQyfppf) oem udk ]] b0 wnfaqmufrv I rf;pOf }} tjzpf tpOfwnfwefcY ikd jf raJ p
cJah vonf/ xdo k moemawmf\ vif;a&mifjcnftm; b,faomtcgrS
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
2 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 3 4 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

Nird ;f owfrnf r[kwo f uJo h Ykd xm0&&Sio f efvif;0if;aprnf jzpfonf/ az:jyygtm,wfawmft& wrefawmfjrwfyifvQif usr;f jrwf usr;f jrwfu&k t f mefonf wrefawmfjrwfxo H Ykd (23) ESpw
f ikd f
xdt k &Sijf rwf\ Oya'rsm;wGif csKd UwJrh [ I íl pd;k pOf;rQ tvsO;f r&Scd ahJ y/ uk&t f mefOya'ESio hf mqH;k jzwfyikd cf iG hf &Sad yonf/ +(; rSmuk&f tmef qifu h qJ ifu h uJ sa&mufc\ hJ / xdu k sa&mufcahJ om Oya'rsm;udk wref
pMu0VmtwGi;f &Sd t&mcyford ;f wdu Yk kd xdtk &Siu f omvQif xde;f odr;f jzpfNyD;? <7"!rSm uk&t f mefyg ynwfcsufrsm;udk wrefawmfjrwf awmfjrwfu tao;pdwt f aumiftxnf az:jycJ\ h / xdak z:jycsuf
apmifah &Smufvsuf &Sad yonf/ utao;pdwf taumiftxnf az:jycsujf zpf ayonf/ tpövmrf rsm;udk pGE[ é f [kac:onf/ pGE[ é q f okd nfrmS usr;f jrwfu&k t f mefu
xdt k &Sijf rwfonf wrefawmfjrwfxo H Y k d csay;cJah om usr;f jrwf omoem 0ifrw G f pvifrrf sm;u uk&t f mefygOya'rsm;udk tao;pdwf cif;ay;aom vrf;ay:odY k wrefawmfjrwfu avQmufjyjcif;jzpfayonf/
uk&t f mefEiS hf xdu k sr;f ygtrdeyYf nwfcsurf sm;tay: tao;pdwf vdu k f taumif txnf az:jycJah omwrefawmfjrwf\aqmif&u G cf suu
f kd usr;f jrwfu&k t f mefEiS phf EG [ é q f o
kd nfrmS '*Fg;jym;wpfaph\ acgif;ESiyhf ef;
em usio hf ;kH í taumiftxnfaz:jycJh aomwrefawmfjrwf\ pGE[ é f pGE[
é [ f k ac:qdMk uonf/ =" ."  qdo k nfrmS wrefawmfjrwf\ yrm'Gew f íGJ &Sad ecJo h nf/ aemif ud,mrofaeYwikd v f nf; &Sad etH;k rnf
usiphf Ofrsm;onfvnf; usr;f jrwfu&k t f mefEiS t hf wl ud,mrof aeYwikd f vkyaf qmifcsuf odrYk [kwf aqmif&u G cf suf jzpfonf/ jzpfonf/
tjrx J m0& &Sio f efaernfjzpfayonf/ Äusr;f jrwfu&k t f mefyg tcsKd UOya'rsm;onf wrefwmfjrwf\
usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(5) tm,wfawmf(48)wGi?f - usrf;jrwfu&k t f mefuajymaompGE[ é f pGE[
é rf ygyJ vdu k ef musio fh ;kH ír&Edik af Mumif;/ Oyrmtjzpf wifjy&rnf
"7!H64 ú! ú* @ !2 *H64 : " , usr;f jrwfu&k t f mefwiG f ]] pGE[é f }} qdak oma0g[m& qdyk gu?- usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f (17)? tm,wf (78) ü?
>2 ú!DI J& +ùIJô6K¾  ' 8,*ù7"*ù4/ + (13) Burd yf g0ifayonf/ xdk (13)Burd pf vH;k wGif ]] pGEé [f}} \t"dymÜ ,fuk d >(?5 3'(@ ø ÷ABý ' C- D  E'  ù@
>&7"! .+(;ù4"!"&ø 4  Oya'pnf;urf;[lí zGiq hf x
kd m;ygonf/ 7-!30(?5 3'(@3 
]] xdtYk jyif igt&Sijf rwfonf toifwrefawmfxo H Ykd rSeu f ef az:jyygtm,wfwiG f rGe;f vJcG sed Zf [ k &G q
f v G mof? neufyikd ;f
ÈK  ' ."A ?Kú Lø@ú!Mú9 ý/  ' ."
aomusr;f udk xkwjf yefcsrw S af y;cJah vonf/ ,if;usr;f onf ,cif&dS td&mS qGvmof?rd;k aomuf,H z*s&q f vG mof0wfjyK&eftrdeaYf y;a0g[m&
cJah omusr;f rsm;udk axmufcv H su&f \ dS / xdt Yk jyif ,if;usr;f rsm;udk þonf a&S;txufausmu f mvü vGeaf vcJh Muaomol wdEYk iS hf jzifh oH;k pJx G m;onf/
vnf; xde;f odr;f vsu&f \ dS / odjYk zpfay&m (td-k eAD) toifonf xdo k w l Ykd ywfoufí tv’m[ft&Sijf rwf\ Oya'pnf;urf;yif/ pifppf toif tvm;wl pl&[f(11) tm,wfawmf(114)wGi?f -
pyfMum;0,f tv’m[ft&Sijf rwf xkwjf yefycYkd saom uk&t f mefEiS t hf nD onf tv’m[ft&Sijf rwf\ Oya'pnf;urf;ü rnfonfh ajymif;vJru I kd ø ú!5 F 7" ý/(GE ù@
w&m;qH;k jzwfygav/ 4if;tjyif toifonf rdrx d aH &muf&v dS maom rQ toiftvsO;f awGU&vdrrhf nfr[kw/f (33 ; 62) wGiEf pS Bf urd ?f pl&[f aeY\tpGe;f ESpzf ufqv G mofrsm;udv k nf;aumif;? nESiehf ;D pyf
rSeu f efaomusr;f udpk eG í Yf 4if;wd\ Yk tvdq k E´rsm;udk rvku d af vESi/hf (8 ; 38) wGiw f pfBurd ?f (15 ; 13) wGiw f pfBurd ?f (17 ; 77) wGiw f pfBurd ?f aom tpdwt f ydik ;f qGvmofuv kd nf;aumif;? 0wfjyK&ef rdeYf qdx k m;
igt&Sio f nf +(; ac:Oya'ESihf <7"! ac:enf;Oya'udk toif (18 ; 55) wGiw f pfBurd ?f (33 ; 88) wGiw f pfBurd ?f (35 ; 43) wGiof ;kH Burd ?f onf/
wdt Yk euf toD;oD;wdt Yk zdYk owfrw S jf yXmef;awmfrcl ahJ vonf }} (40 ; 85) wGiw f pfBurd ?f (48 ; 23) wGiEf pS Bf urd f yg0ifavonf/ aeU\tpGe;f ESpzf ufqo kd nfrmS z*s&Ef iS t hf qG&f qGvmofjzpf

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 5 6 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 7

onf/ nESiehf ;D pyfaom n\tpdwt f ydik ;f qko


d nfrmS r*f&pfAq f v
G mof usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(4) tm,wf(5 9)?-
udq k vkd o kd nf/ wrefawmfjrwf ay;cJah omvufaqmif Lù4"! !Sý  8( G  ' G "!'ú9 7 
pl&[f(30) tm,wfawmf (18) wGi?f - ÊKúA(M: )'>(M'S# -----T (/ý@;ý/ù6+F"K3/
]]Zk[&G rf eG ;f vJcG sed Ef iS hf td&mS tcsed w f iG f tv’m[f t&Sif jrwftm; 3!ù4/N0(K@NO *@=/ý @1" PP 7Q+P/ ]] td-k ouf0if,MkH unfot l aygif;wdYk toifwo Ykd nf tv’m[f
owd&Muuke}f }  ."  ' 
60"*(!*RKú/ *ù66+ t&Sijf rwf\ trdeu fY v kd u kd ef mMuavuke/f xdek nf;wlpmG toifwYkd onf
pl&[f(20) tm,wfawmf (130) wGi?f - &plvw f refawmf\ trderYf sm;udk vdu k ef mMuavuke/f xdt Yk jyif
]]toif\arG;jrLzefqif;&Sit f m; aerxGucf iftvsiüf vnf; td-k vlom;taygif;wdYk ,ckwifjyrnfh uREykf \ f rdecYf eG ;f udk rdrw d t
Ykd eufrw S m0ef&o dS w l \Ykd trderYf sm;udk vdu k ef mMuuke/f tu,fí
aumif;? aer0ifciftvsiüf vnf;aumif;? zGi[ hf cs;D usL;Muygav}} toifwdkYpOf;pm;qifjcifMu/ uREfkyfonf toifwdkYxHodkY vuf toifwo Ykd nfwpfpw kH pf&mudp&ö yfEiS hf pyfvsO;f í tjiif;yGm;cJMh uaomf?
[k rdeq Yf x kd m;avonf/ aqmifyg;cJrh nf/ xdv k ufaqmifukd pJjG rpJ mG udik x
f m;jcif;tm;jzifh toif toifwo Ykd nf tv’m[ft&Sijf rwfuv kd nf;aumif;? aemufq;kH aeY
xdt k m,wfawmftm;vH;k udk avhvmMunfrh nfqv kd Qif z*s&?f wdbYk ,faom tcgrS vrf;rSm;odaYk &mufvrd rhf nfr[kw/f xdv k uf udv k nf;aumif; ouf0if,MkH unfMuygvQi?f xdt k jiif;yGm;rIupd &ö yfukd
Zk[&G ?f tqG&?f r*f&pfA?f td&mS [lí qGvmofig;Burd pf vH;k 0wfjyK&ef aqmifonf usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf wrefawmf\pGE[ é jf zpfonf[k tv’m[ft&SifjrwfxHawmfodkY vnf;aumif;? wrefawmfjrwfxH
trdeaYf y;a0:[m&rsm;tm;jzifh oH;k pJx G m;Ny;D ? qGvmof0wfjyK&ef enf; [*s*f sov G 0f 'd [fwiG f wrefawmfjrwf\ aemufq;kH EIwq f ufred Uf cGe;f udk awmfov Ykd nf;aumif;? jyefvnfí ydMYk uavuke/f þodjYk yKvyk jf cif;
vrf;tao;pdwu f rkd l usr;f jrwfu&k t f mefwiG f tao;pdwf az:jyxm; [pf*s&D 10 ck ZGv[ f *sv f 9 &ufaeYü t&zofuiG ;f jyif &[frof onfum;? trGejf rwfq;kH jzpfonft h jyif tusdK;tm;edoiftm;jzifh
jcif;r&Sad y/ az:jyygOya'rsm;udk wrefawmfjrwfu tao;pdwf aqmif awmifwiG f rdr\ d ukvm;tkwaf usmjyifay:rS rdecYf eG ;f acRc\ hJ / xdrk ed Yf taumif;qH;k jzpfayonf }}
&Gujf yrI ]]pGE[ é }f } tay:urÇmwpf0rS ;f &Sd AvD0wfausmif;rsm;? tm; cGe;f em;axmifMuaom qG[mbm taygif;wpfoed ;f wpfaomif; az:jyyg usr;f jrwfu&k t f mef\ tus,zf iG q hf rkd o I nf rdrw d Ykd
vH;k aomrGwpf vifrrf sm; qGvmofig;Burd w f n l pD mG ? &umofrsm; wlnD ig;axmifcefY &Sad vonf/ tcsi;f csi;f tjiif;yGm;aomudp&ö yfrsm;udk tv’m[ft&Sijf rwfxH jyef
pGm 0wfjyKaeMujcif;jzpfayonf/ Akcg&Dusr;f wGif wrefawmfjrwftm; rjrifb;l cJah omomaAtDef vnfyjYkdcif;? jyefvnfvt TJ yfjcif;qdo k nfrmS usr;f jrwfu&k t f mefEiS t hf nD
ÄpGE[ é qf o kd nfrmS usr;f jrwfu&k t f mefua&;aom ZmwfñeT ;f wpfO;D u tmat,S[o f cifrBu;D tm; wrefawmf jrwf\usihf pOfEiS hf qH;k jzwfjcif;udq k v
kd o kd nf/ wrefawmfjrwfxH jyefvnfvt JT yfjcif;
udk wrefawmfjrwfu o&kyaf qmifonfh o&kyaf qmifcsujf zpfonf/ pyfvsO;f í ar;cJo h nfah r;cGe;f udk ajzMum;&mü? qdok nfrmS wref awmfjrwf\pGE[ é Ef iS thf nD qH;k jzwfjcif;udk qdv k jkd cif;
]]pGE[é }f } qdo k nfrmS usr;f jrwfu&k t f mef\ tpdwt f ydik ;f jzpfonf/ 3'(Q ÷M  ' 8 30 = wrefawmfjrwf\usiphf Ofonf jzpfonf/ xdt k m,wfyg wm0ef&o dS \ l trdeu Yf v
kd u kd f em&rnf[k
pGE[ é o f nf usr;f jrwfu&k t f mefEiS t hf wl tjrx J m0&&Sio f efaernfjzpf usr;f jrwfu&k t f mefjzpfonf/ usr;f jrwfu&k t f mefonf wref awmf qdkjcif;onf usrf;jrwfuk&ftmefESifhwrefawmfjrwf\ pGEé[frsm;
aom wrefawmfjrwf\vkyaf qmifcsujf zpfonf/ jrwf\usiphf Ofjzpfonf[k ajzMum;cJo h nf/ taMumif;udk bufprkH S em;vnfoabmaygufNy;D usKd ;aMumif;qifjcif
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
8 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 9 10 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

MuHqqk;H jzwfEikd af om pGr;f &nfEiS jhf ynfph o kH nfo h rl sm;udk qdv k jkd cif; a0g[m&tm;jzifh rdeq Yf ckd surf sm;udk wrefawmfjrwfutao; xdw
k ref awmfjrwf\ tao;pdww f nfaqmuf jyaom qGvmof wnf
jzpfonf/ pdwf aqmif&u G jf ycsu?f vufawGUusio hf ;kH jycsurf sm;onf wrefawmf aqmufrIudkwrefawmfjrwf\ qG[mbmBuD;rsm;uvnf; wnf
az:jyygtm,wf\ &nfñeT ;f csurf mS udp&ö yfwpfcEk iS hf pyfvsO;f acwfrS wrefawmfjrwfEiS t hf wl r[mom0ursm;u vdu k ef musio hf ;kH aqmufcJhMuonf/ wrefawmfjrwf r&Sdawmhonfhaemufydkif;
Ny;D tjiif;yGm;rIay:aygufvmygu usr;f jrwfu&k t f mefwiG f tajz&Sm& cJMh uonf/ qG[mbmrsm;ESit hf wl omaAtDerf sm;uvnf; vuf awGU omaAtDerf sm;u? qG[mbmBuD;rsm; qGvmofwnfaqmufonfh
rnf/ wrefawmfjrwf\pGE[ é w f iG f tajz&Sm&rnf/ usr;f jrwfu&k f usio hf ;kH cJMh uonf/ xdpk EG [ é rf sm;onf usr;f jrwfu&k t f mef ESit hf wl twdik ;f wnfaqmufjcif;onf usr;f jrwfu&k t f mefyg tv’m[f t&Sif
tmefEiS phf EG [é rf sm;taMumif;udk aphipkH mG em;vnfo\ l tqH;k tjzwfukd xm0& wnf&adS ernfjzpfonf/ jrwf\ trdeu Yf v kd nf;aumif;? wref awmfjrwf\trdeu Yf kd vnf;
emcH&rnf/ tb,faMumifqakd omf....wrefawmfjrwfonf aumif;? toifwt Ykd eufrS wm0ef&o
dS rl sm;\ trdeuYf kd vnf;aumif;?
Oyrm uk&t f mef(16 ; 64)wGi?f - usr;f jrwfu&k t f meftwdik ;f usiMfh uí H usr;f jrwfu&k t f mefonf wref vdu hf ;kH jcif;yif jzpfayonf/
k ef musio
&plvw f refawmf\ trdeu Yf v kd u kd ef mMuavuke/f awmfjrwf\usipfh Ofjzpfonf/ txufyg pl&[f(4) tm,wfawmf
V /  5 6 M  =9 ù 7  ú
    6   ¾ 
  64   :    " ,     (59)t& (tv’[f t&Sijf rwf\trdeu Yf v kd u kd ef mMu? wrefawmfjrwf\ qG[mbmrsm;acwf w&m;Oya'qH;k jzwfrOI ya'
]] igt&Sio f nf toifx h o H Ykd usr;f *efuckd say;cJ\ h / toif trdeu Yf kd vku d ef mMu? toifwt Ykd eufrS wm0ef&o dS \ l trdeu Yf kd vdu k f qG[mbmBu;D rsm;\ w&m;qH;k jzwfcsuOf ya'onf
onf xdu k sr;f yg Oya'rsm;udk xdo k w l t Ykd m; tao;pdwf &Si;f vif;jy emMu) qdo k nfrmS usr;f jrwf uk&t f mefyg Oya'twdik ;f vdu k ef mjcif;? usr;f jrwfu&k t f mef? wrefawmfjrwf\pGE[ é rf sm;udt
k ajccHonhf w&m;
&efEiS hf pOf;pm;qifjcifEikd &f eftvdiYk gS jzpfayonf }} usr;f jrwfu&k t f mefyg Oya'rsm;udw k refawmfjrwfu tao;pdw&f iS ;f qH;k jzwfcsupf epfukd toH;k jyKcMhJ uonf/ ay:aygufvmaom jyóem
usr;f jrwfu&k t f mefyg Oya'rsm;udk vlom;wdt Yk wGuf wref vif;jycsu?f aqmif&u G jf ycsu?f pGE[ é Of ya'twdik ;f vdu k ef mjcif;/ xdu k sr;f &yfrsm;udk ]] td*saf or[f }} ac: pHn k cD &kH ;kH zJUG í xdpk nkH cD &kH ;kH rS usr;f jrwf
awmfjrwfu tao;pdw&f iS ;f jycsurf mS pGE[ é jf zpfonf/ pGE[ é q f okd nfrmS jrwfu&k t f mefyg Oya'rsm;ESi?hf Oya'rsm; tay: wrefawmfjrwfut uk&t f mefEiS phf EG [
é rf sm;udk tajccHí ]] ud,mqf }} 0dik ;f 0ef;csihf csed í f
usr;f jrwfu&k t f mef\ t&if;tjrpfyifpnfrS xGuv f maom tudik ;f ao; pdw&f iS ;f vif;jycsu?f aqmif&u G jf ycsu?f pGE[ é Of ya' rsm; taMumif; qH;k jzwfMuonf/ wrefawmfjrwf\aemufyikd ;f or®wBu;D tAlbuú&f
tcuftoD;tyGiw hf uYkd kd qdjk cif;jzpfonf/ uk&t f mefEiS phf EG [ é o f nf udk aphipkH mG bufprkH S em;vnf oabmaygufo\ l trdeu Yf kd vduk f emjcif; (W)ocif?or®wBu;D tGr&® (f W)ocif? or®wBu;D tGqrf mef (W)ocif?
Oya'ESix hf Okd ya'twdik ;f vdu k ef musio hf ;kH rI enf;Oya'jzpfonf/ wdo Yk nf uJjG ym;jcm;em;onfh trdeo Yf ;kH rsKd ;r[kwaf y/ usr;f jrwfu&k f or®wBu;D tvD(W)ocifwYkd av;OD;pvH;k u 4if;wdYk tkycf sKyf csed w f iG f
usrf;jrwfuk&ftmefwGif E'  ù@ = qGvmofwnfaqmufMu? tmefygOya'wpfcw k nf;udk vdu k ef mcdik ;f jcif;jzpfonf/ Oyrm qGvmof rdeq Yf akd omtrderYf mS ]]uREykf o f nf toifwEYkd iS phf yfvsO;f í w&m; awmf
E0', K' = Zumof(qif;&Jom;aMu;)ay;aqmifMu[k rdeq Yf ckd suf 0wfjyK jcif;onf usr;f jrwfu&k t f mefyg tv’[f t&Sijf rwf\t rdejYf zpf ESit hf nDw&m;ojzifh qH;k jzwfaeonfEiS t hf rQ ? toifwo Ykd nf uREykf f
aygif;rsm;pGm yg0ifayonf/ xdrk ed q Yf ckd surf sm;ESiyhf wfoufí jyKvyk jf cif; onf/ xdu k sr;f jrwfu&k t f mefyg tv’m[f t&Sif jrwf\ trdehf udw k ref \trderYf sm;udk vdu k ef mMu avuke/f tu,fí uREykf o f nf w&m;
tao;pdwyf g0ifjcif;r&S/d xdu k o hJ Ykd usr;f jrwf uk&t f mefwiG f trdeafY y; awmfjrwfu tao;pdwq f v G mof wnfaqmufjyonf/ awmfEiS q hf efu
Y sií f trdeaYf y;cJoh nf&adS omf? toifwt Ykd ay:uREykf f

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 11 12 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 13

uREykf \
f trdeu
Yf kd emcH&efwm0efr&Sd }} [k rdeq
Yf ckd MhJ uonf/ rmvpfuAf ifet
f eqf([pf*s&D 93-179) awmfjrwf\ tw¬Kyw Ü u dÅ sr;f udk t&ADbmomjzifh yxrOD;qH;k a&;om;
(u&S')f tdrmrfrmvpfuo f nf r'DemNrKd Uom;jzpfonf/ zdu[f"r®owf cJo
h jl zpfonf/ pmtky\ f trnfrmS (SIRA- TUL RASU-UL-AL-
qG[mbmBu;D rsm; pHn k cD &kH ;kH zJUG í usr;f jrwfu&k t f mefEiS phf EG [
é f ESifhywfoufí ausmfMum;ouJhodkY ['Dqfrsm;udkpkaqmif;í LAH )jzpfonf/ xdp k mtkyu f k d A. GULLAUME u t&ADbmomrS
rsm;udk tajccHonfh &m;qH;k jzwfcsurf sm;u ý+(- ù4 tpövmrfh MUWATTA trnfjzifh tvGeaf usmMf um;aom['Dqu f sr;f udk jyKpck hJ t*Fvyd b f momodYk THE LIFE OF MOHAMED trnfjzifh 1955
"r®owfOya'[kac:onf/ oljzpfonf/ 4if;onf zdu[f\ordik ;f udk qef;opfov l nf; jzpfonf/ ckEpS wf iG f ENGLAND Edik if H LONDON NrKd UrS xkwf a0cJo h nf/
zdu[f"r®owfq;k H jzwf&mü 4if;\ MUWATTA usr;f yg ['Dqrf sm;udk
tdrd mrftAl[eDz[f([pf*s&D 80-150) tajccHí"r®owfjyKco hJ nf/ 4if;\acwfNyKd iyf nm&Sirf sm;\ 0dik ;f 0ef;xd;k tdrmrf&mS zDtD ([pf*s&D 150-204)
ESujf cif;udtk vl;tvJccH &hJ onf/ xdak cwfynm&Sirf sm;\ cH,cl surf mS
tdrmrftAl[eDz[focifonf omaAtDerf sm; acwf udrk aDS om usr;f jrwfu&k t f mefonf tv’m[ft&Sijf rwf\ zefqif;cHjzpfonfqkd *gZma'owGiaf rG;zGm;í uav;b0üyif ruúmNrKd UodY k a&TUajymif;
yk*Kd¾ vjf zpfonf/ 4if;\w&m;qH;k jzwfcsuo f nf omaAtDerf sm; w&m; aom cH,cl suu f kd tdrmrfrmvpfuu f qefu Y sif cJo
h nf/ 4if;u usr;f aexdik cf o
Jh nf/ zdu[fynm&yfrsm;ESihf ['Dqyf nm&yfrsm;udk r'DemNrKd U&Sd
qH;k jzwfonft h wdik ;f w&m;qH;k jzwf oljzpfonf/ xdw k &m; qH;k jzwfcsuf jrwf uk&t f mefonf tv’m[f t&Sijf rwf\ tzefqif; cHr[kwf tdrmrfrmvpfux f w
H iG f qnf;yl;cJo
h nf/ 4if;\trnfrmS rk[r®'Af ifef
ynm&yfrsm;udk tD&mufEikd if ?H ulzmNrKd U *smarAvDBu;D wGif wynfah ygif; tv’m[f t&Sijf rwf\ ]] uvmrf }} pum;jzpfonf[k qdjk cif;aMumifh tpf'&pfjzpfonf/ 4if;\tzd;k rSm uav;b0u wrefawmfjrwfukd
1500 ausmu f kd aeYpOfvufawGU ydcYk sco hJ jl zpfonf/ 4if;\acwfwiG f axmif oGi;f tusO;f csccH &hJ onf/ axmifwiG ;f ü ESyd pf ufr'I PfaMumifh jrifawGUcJb h ;l cJah om qG[mbm wpfO;D jzpfonf/ trnfrmS &SmzDtD
ay:aygufvmcJah om jyóemrsm;udk vufawGUusus ajz&Si;f ay;Edik cf hJ axmifrv S w G í
f rMumcifu, G v
f eG cf &hJ onf/ 4if;\ "r®owftwdik ;f jzpfonf/ rk[r®'f Aifet f pf'&pftm; tdrmrf&mS zDt[ D k ac:qdjk cif;rSm
avonf/ vdu
k ef molrsm;udk ]] rmvDurD Zf[Af *dP k ;f 0ifrsm;}} [k ac:qdMk uonf/ 4if;\trnf aemufq;kH wGif tzd;k \trnfuw kd í GJ rSnahf c:jcif;
xdk acwfrpS wifí "r®owf qH;k jzwfonfyh nm&yfukd ]]zdu[f}} aMumifjh zpfonf/
[kac:qdkNyD;?"r®owfqHk;jzwf&mwGif uRrf;usifoludk ]] zuD[f }} ['Dqrf sm;udk yxrOD;qH;k pkaqmif;ol zdu[f"r®owfrsm;ESiphf yfvsO;f í tdrmrf tAl[eDzmocif\
[kac:onf/ 4if;\ "r®owftwkid ;f vdu k ef molrsm;udk ]][ezDrZf[Af}} IBN ISHAQ ([pf*s&D-151) onf yxrOD;qH;k "r®owfrsm;udk twdik ;f twmwpfct k xdom ESpo f ufco hJ jl zpfonf/
*dP
k ;f 0ifrsm;[k ac:qdMk uonf/ 4if;onf tkrikd , f [frif;qufwiG f ['Dqf rsm;udk pkaqmif;cJo h jl zpfonft h avsmuf 4if;ESiahf cwfNyKd if ynm "r®owfq;kH jzwf&mwGif usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf wrefawmfjrwfacwf?
arG;zGm;í tAÁmqD,[f'w k ,
d rif; quf cvDzm tAl*smz&ftvfrefq&l f &S i f r sm;u? qG [ mbmrsm;? omaAtD e f r sm;acwf w G i f j yKvk y f qG[mbmacwf?oaAtDefrsm;acwf ['Dqfrsm;udkpk aqmif;í
([pf*s&D 138-159) \ ceft Y yfaomw&m;olBuD;csKyf&mxl;tm; avhjyKvkyx f r&Sad om ['Dqrf sm;udk pkaqmif;jcif;tay: topf "r®owfq;kH jzwfjcif;u ydí k avsmuf efonf[k cH,cl o hJ jl zpfonf/ 4if;\
jiif;y,fonft h wGuaf Mumifh ao'Pfay;cHc&hJ onf/ tqef;wDxiG o f [l k ac:qdo k rkwjf cif;cHc&hJ onf/ xkyd *k Kd¾ vo f nf wref wynfrh sm;tm; ['Dqrf sm;udpk ak qmif;&efEiS hf xd[ k 'Dqf rsm;ESiyhf wfouf

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
14 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 15 16 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

ywfoufík usrf;jrwfu&k t f mefukd rSwaf usmuftjzpfxm;&rnf/ t[fr'ftpfAae[rfAvf([pf*s&D 164-241) vkyaf qmifcsupf EG [ é rf sm;udk tajccHí qG[mbmrsm;? omaAtDef
vlwpfa,mufajymqdak ompum;onf rnfrQyifaumif; apumrl usr;f td&mufEik d if H b*¾'g'fNrKd UwGif arG;zGm;cJoh nf/ zdu[fEiS yh f wfouf rsm;\w&m;qH;k jzwfcsurf sm;udýk +(- ù4 ac:tpövmrfh Oya'
jrwfu&k t f mefEiS hf udu
k n f D jcif;r&Syd gu xdo k \
l tqdk omvQif jzpfonf í uRrf;usifouJo h Ykd ['Dqrf sm;udv k nf; pkaqmif;cJo h jl zpfonf/ [k ac:onf/
[k qdck o hJ nf/ rGqef 'ftrnfjzifh ['Dqu hJ jl zpfonf/ 4if;\acwfwiG f
f sr;f jyKpck o ý+(- ù4 ac: tpövmrfOh ya'udk avhvmvdu k pf m;&m ü
(tvf'&l 'Gvf b[D,musr;f ? pmrsuEf mS -38) "r®owfjyK&mü usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf ['Dqu f sr;f rsm;yg ['Dqrf sm;udk t"du uJjG ym;jcm;em;aom tcsuEf pS cf suu f o kd &d efrmS tvGet f a&;yg
Alcg&Dusr;f udk jyKpck o hJ l rk[r®'Af ifef tpörmtDvf ac:tdrmrf tajccHonfph epfukd rGwpf vifraf vmuwpfcv k ;kH uJo
h Ykd us,u f s,f aomudp&ö yfjzpfayonf/
Alcg&Donf tdrmrf&mS zDt\ D wynfw h pfO;D jzpfonf/ tdrmrf &SmzDtD jyefjY yefU a&mufapcJo h jl zpfonf/ 4if;onf tAÁmqD,[frif;quf 1/ ýY  Q   ø   ac: wdusaocsmaom taxmuf
acwfwiG M f UWATTA ac: tdrmrfrmvpfupf ak qmif;cJah om ['Dqf rmrGeAf ife[ f m&Get
f vf&&S'D f ([pf*s&D 192 -230)ESiahf cwfNyKd ijf zpfonf/ txm;ESichf ikd v f pkH mG qH;k jzwfcsu/f
usr;f wpfaqmifomvQif ay:aygufco hJ nf/ tdrmrf&mS zDto D nf usrf;jrwfuk&ftmefonf tv’m[ft&Sifjrwf\ zefqif;cHr[kwf 2/ ý "; ø    ac:xifjrif,q l csut f m;jzifh qH;k jzwfcsu/f
tAÁq, D [frif;quf cvDzm [m&Get f vf&&S'D f (A D 786-809 ) tkycf sKyf [laom cH,cl suaf Mumifh axmifoiG ;f tusO;f csccH &hJ onf/ 4if;\ tdrmrfBu;D av;yg;pvH;k \ "r®owfrsm;wGif ýY  Q   ø   ac:
olEiS hf acwfNydKifjzpfonf/ tdrmrf&mS zDto D nfvnf; usrf;jrwf "r®owftwdik ;f vdu k ef musio hf ;kH olrsm;udk ]][rfAvD rZf[Af*P kd ;f 0if wdusaocsmaom taxmuftxm;ESihf cdik v f pkH mG qH;k jzwfcsurf sm;wGif
uk&ftmefonf tv’m[ft&Sifjrwf\ zefqif;cHr[kwf[k cH,l rsm; }} [kac:qdMk uonf/ wpfO;D ESiw hf pfO;D uJv G cGJ surf &S/d wlnMD uayonf/
csuaf Mumifh 4if;\q&m tdrmrfrmvpfuef nf;wl axmifoiG ;f tusO;f ý "; ø    ac: xifjrif,q l csut f m;jzifh qH;k jzwfcsurf sm;wGif
csjcif;cHc&hJ onf/ axmifrv S w G o f nfEiS hf tD*spEf ikd if u
H ikd &f kd NrKd UodYk ajymif; ý+( -
  ù4
  (ac:) tpövmrfOh ya' wpfO;D ESiwhf pfO;D uJv G cGJ su&f MdS uayonf/
a&TUtajccs aexdik cf o hJ nf/ tpövmrfomoemwGiXf ; (ac:) Oya'a&;qJo G rl mS tv’m[f xdu k o hJ Ykd uJv G cGJ su&f MdS uaom ý" ;   ø    rSm tpövmrfo h m
4if;\ tkw*f al e&mwGif tdrmrf&mS zDtD [lí ,aeYwidk f t&Sijf rwfomvQif jzpfonf/ tv’m[ft&Sijf rwfa&;qJcG ahJ om tajccH oemwGif r&Srd jzpf ta&;ygaom udp&ö yfrsm;r[kwaf y/ xdu k o hJ Ukd
wnf&adS eonf/ xdt k w k *f El iS w hf vGJ suf AvDBu;D wGif tdrmrf&mS zDt\ D Oya'rSm usr;f jrwfu&k t f mefjzpfonf/ xdu k sr;f yg Oya'rsm;udk vuf Oya'rsm;udk avSe"H g;xpf w&m;ao0g'tjzpf vdu k ef musio hf ;kH &rnf[k
tw¬Kyw Ü u dÅ kd a&;om;xm;avonf/ tdrmrf tAl[eDzm uG,v f eG f awGUtaumiftxnfaz:jyjcif;? trlt&mrsm;tm;jzif?h EIwt f m;jzif?h rnfonft h rd mrfrsm;urS rdeq Yf x dk m;cJjh cif; tvsO;f r&Scd ahJ y/
aomaeYwiG f tdrmrf&mS zDtu D kd arG;zGm;cJah Mumif; az:jyxm;ayonf/ tao;pdwf usiMhf ut H m;xkwjf ycJah om wrefawmfjrwf\ aqmif&u G f tdrmrftAl[eDzmocifu qdo k nfrmS uREykf o f nf pum;wpf
tdrmrf&mS zDt\ D "r®owftwdik ;f vdu k ef molrsm;udk ]] &SmzDtD rZf[Af csuf rsm;udk pGE[
é [
f ak c:onf/ ckuqkd \
kd / (odrYk [kw)f qH;k jzwfcsuw f pfcu k kd qH;k jzwf\/ xdak jymqdk
*dP
k ;f 0ifrsm; }} [kac:Mu avonf/ az:jyyg usr;f jrwfu&k tf mefOya'rsm;ESihf uk&t f mef csu?f xdq k ;kH jzwfcsuo f nf usr;f jrwfu&k t f mef\ rnfonft h m,wf?
ygOya'rsm;tay: tao;pdwaf qmif&u G jf ycJah om wrefawmfjrwf\ wrefawmf jrwf\ rnfonfph EG [ é ?f qG[mbmrsm;? omaAtDerf sm;
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 17 18 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 19

\ rnfonfh td*saf or[f ]]pHn k cD &kH ;kH qH;k jzwfcsu}f }rS ud;k um;onfukd awmf xif&mS ;&Spd Ofuyif? tpövmrfomoemonf Ny;D jynfph NkH y;D jzpfav xufwiG f MUWATTA usr;f wpfcw k nf;om ay:ao;onf/ tdrmrf
rodyJ rnforl Q uREykf \ f qH;k jzwfcsut f wdik ;f yHw
k u l ;l í rqH;k jzwf&/ onf/ tpövmrfomoemwGif r&Srd jzpf vdt k yfcsurf sm;[lí uGuv f yf tAl[eDzmocifvufxufwiG f ['Dqrf sm;udk wpfpw k pfpnf;wnf;
uREykf \f qH;k jzwfcsux f ufaumif;aom "r®"Xd mefusaom qH;k jzwf rsm;tjzpfuse&f adS ecJjh cif; tvsO;f r&Scd ahJ y/ usr;f tjzpfay: aygufcjhJ cif;yif r&Sad o;ay/ tdrmrf t[fr'f tpfA
csuu f kd awGUygu uREykf \ f qH;k jzwfcsuu f kd y,fí uREykf \ f qH;k jzwfcsuf tdrmrfrsm;twGi;f uJv G cGJ su&f cdS ahJ om ý" ; ø  rsm;udjk yef ae[rfAvfocifvufxufwGif MUWATTA ([pf*s&D-189)?
xufaumif;aom qH;k jzwfcsuu f v kd ufcyH g[k rdeq Yf ckd o hJ nf/ vnf prf;ppfMunfrh nfqv kd Qif tpövmrfomoemwGif r&Srd jzpfvt kd yf MUSNAD ([pf*s&-D 203)? MUSNAD ([pf*s&-D 241)[lí usr;f
(tvf'&l 'Gvb f [D,[fusr;f ? pmrsuEf mS -38) csurf sm; r[kwo f uJo h Ykd wrefawmfjrwfacwf? qG[mbmrsm;acwf? tjzpf oH;k usr;f ay:Ny;D jzpfonf/
ýY Q   ø    wdusaocsmaom taxmuftxm;qdo k nf rSm omaAtDerf sm;acwfwiG f r&Scd ahJ om jyóemtopfrsm; jzpfayonf/ az:jyyg ['Dqu f sr;f rsm;wGif teufa&mifqyH ifaq;qd;k íoGm;
usr;f jrwfu&k t f mefwiG v f nf; ð" [kac:aom rl&if;tom;ygonfh usr;f jrwfu&k t f mefonf zefqif;cH[w k ?f r[kwq f akd om jyóem aom olwpfO;D udk jrifawGUaom wrefawmfjrwfu vSywifw h ,fonf
taMumif;t&mrsm;? Oyrm qGvmof? Zumof? [*s?f qd, G mrf uJo h Ykd ESiphf yfvsO;f í tdrmrftAl[eDzmocif vufxufwiG f ay: aygufcjhJcif; [k cs;D usL;cJo h nf/ tvm;wl teDa&mifqyH ifaq;qd;k xm;ol wpf
aompmom;rsm;yg0ifNy;D ? xdu k pd &ö yfrsm;udk tao;pdwaf qmif&u G jf y&Hk yif r&Scd ahJ o;ay/ a,muf udk jrifawGUaomtcg omíyif vSywifw h ,fonf[k cs;D usL;
oufoufr[kwfyJ? wrefawmfjrwfu qG[mbmrsm;ESifh twl tdrmrftAl[eDzmocif\ "r®owft& qHyifaq;qd;k jcif; xm;aom ['Dqyf g0ifayonf/
b0wnfaqmufcjhJ cif;tm;jzifh a&muf&v dS maom Oya'rsm;wGif onf >cif;csurf &Sd wm;jrpfcsuf ]][&mrf}} jzpfonf/ 4if;\ ausmMf um; ,aeYrsuaf rSmufacwfwiG f tausmMf um;qH;k jzpfonfh Akcg&D
qGvmofig;Burd ?f &umofrsm;uJo h Ykd udp&ö yfrsm;ESihf pyfvsO;f Ny;D tdrmrf aomwynfEh pS Of ;D jzpfMuonfh tdrmrfr[ k r®'Ef iS hf tdrmrf,q l zG w
f Ykd acwf usr;f ? 0wfpm;qif,ifru I @wGi?f tajctaeESihf tcsed t f cgay:wGif
Bu;D rsm;toGif uJv G rGJ rI &Sad y/ uJv G pGJ &mvnf; taMumif;r&Sad y/ wGif >cif; csujf zifh qHyifaq;qd;k ydik cf iG &hf o dS nf/ xdu k ohJ Ykd q&m\ t,l rlwnfí qHyifaq;qd;k &ef trderYf sm;ay;xm;aom ['Dqrf sm;yg
tb,faMumifq h akd omf? usr;f jrwf uk&t f mef pl&[f(5) tm,wf(3)?- tqESiw hf ynfw h \ Ykd t,ltquJv G jGJ cif;onf q&mESiw hf ynfw h MYkd um; 0ifayonf/
>"#È$ù4 N% ý6ù4+NKù4"ù4 N0   y#dyu©jzpfjcif; r[kw/f rdrw d \ Ykd ywf0ef;usif umvHa'oHt*¾t H &? xdkuJhodkY udpö&yfrsm;ESifhpyfvsOf;í tdrmrfBuD;rsm;twGif;?
]] ,aeYaomfum; igt&Sijf rwfonf toifwt Ykd zdYk toifw\ Ykd t,ltquJv G jGJ cif;jzpfayonf/ "r®owf rsm; uJjG ym;jcm;;em;cJMh uonf/ xdu k o hJ Ykd uJjG ym;jcm;em;jcif;onf
'Deof memudk Ny;D jynfph akH wmfrcl ahJ vonf/ 4if;tjyif igt&Sijf rwfonf xdu k pd &ö yfEiS phf yfvsO;f Ny;D tjcm;tdrmrfo;kH yg;pvH;k u qHyif aq; ý" ; ø  xifjrif,q l csut f ay: qH;k jzwfcsuu f v
GJ jGJ cif;jzpfonf/
tpövmrfomoemudk toifwt Ykd zdYk 'Deb f 0wnfaqmufrI vrf;pOf qd;k jcif;ESiphf yfvsO;f Ny;D aq;qd;k ydik cf iG &hf o dS nf[k cH,Ml uonf/ tb,f xdu
k o hJ u
Ykd v
GJ aGJ omtaMumif;t&mrsm;onfvnf; tpövmrfomoem
tjzpfoabmwlEpS Nf rK§d Uawmfrcl aJ vonf }} aMumifq h akd omf? tdrmrfrmvpfu\ f MUWATTA usr;f wGif wref wGif r&Srd jzpfvt kd yfcsurf sm;r[kwaf y/
az:jyyg tm,wfonf wrefawmfjrwf ruG,v f eG rf D tvsif awmfjrwfu qHyiftm; teDa&mif'ef;qd;k aMumif; ['Dqyf g0ifonf/ usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(4) tm,wf(101)wGi?f -
(81) &uftvdw k iG f usa&mufcjhJ cif;onf/ wrefawmfjrwfouf [pf*s&D 179 ckEpS ?f tdrmrfrmvpfuo f cifEiS h f tdrmrf&mS zDto D cifwv Y k d uf [E'   ú! (
 Q K 3  \
 ] " &ù4   + 1
   / ^  ¾  ý/ù6 * ( %  ) 
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
20 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 21 22 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

]] 4if;tjyif tMuiftcg0,f toifwo Ykd nf urÇmajrjyif0,f jzpfonf/ 4if;vufxuf wGif wrefawmfjrwfxrH S tGr&® o f cif\ ?[rfAvDqakd om *dP k ;f *etpJrG sm;udzk ,fí az:jyyg tdrmrfBu;D rsm;\
c&D;xGuMf uuke\ f / xdt k cg0,f toifw\ Ykd qGvmof0wfjyKru I kd qifjh yefcahJ om ['Dqw f pfy'k u f kd tajccHí Oya' jyKcjhJ cif;jzpfonf/ uJv
G aGJ om ,lqcsurf sm;udk tjrif&iS ;f &Si;f ESiMhfunfrh nfqykd gu tpövmrf
avQmí h jyKjcif;tm;jzifh tjypfr&Sad cs }} wrefawmfjrwfu rdeq Yf okd nfrmS c&D;\tuGmta0;ESihf ywf omoemonfv, G u f al om vrf;ñTerf jI zpfonfqakd om tcsuu f kd
az:jyygtm,wfwiG f c&D;onfrsm;twGuf qGvmof0wfjyK oufí vlwpfa,muf av;&ufvrf;avQmuf&aomc&D;wGif uq&f awGUjrif&rnfjzpfonf/
rIukd avQmí h 0wfjyKjcif;tm;jzifh tjypfwpfpw kH pf&mr&S[ d k qdxk m;aom av;&umof&adS om qGvmofrsm;udk ESpS &f umofom 0wfjyK& rnf/ acwfrw DS ;kd wufaeaom Edik if BH u;D rsm;wGif wGiFf ree Way[k
tm,wftay: tdrmrftAl[eDzmocif\ xifjrif,q l csutf & rdik f xduk o hJ Ykd ESp&f umof0wfjyK&ef tv’m[ft&Sijf rwfu, kd wf idk f csjD ri§ chf hJ ac:aom tjrefajy;um;vrf;rBu;D rsm;wGif tjrefEeI ;f jzifh um; armif;í
50 a0;uGmaomc&D;odo Yk mG ;ol rGwpf vifrw f pfO;D tzdYk ]] uq&f}}c&D; onft h wGuf tjynf0h wfrjyK&qdak om ['Dqu f kd wrefawmfjrwf xHrS tvkyf oGm;vkyaf omae&mrsm;ESihf rdrw d \ Ykd tdrw f nfae&mrsm;rSm
onf qGvmof0wfjyK&rnf/ 4 &umof&adS omqGvmofrsm;udk 2 tGr&® f ocifuqifjh yefco hJ nf/ xd[ k 'Dqu f t kd ajccHí Oya'jyKchJ aom tenf;qH;k rdik &f mausm&f adS yonf/ xdu k o
hJ Ykd rdik f 50 &Sad omc&D;twGuf
&umof omvQif 0wfjyK&rnf/ tjynf0h wfjyK&efrvd/k tv’m[f tAl[eDzmocif\ "r®owft& c&D;onfqv G mofukd tjynfh 0wfjyK ,aeYacwfumvwGif em&D0uf c&D;rQomvQi&f adS yonf/
t&Sijf rwfu, kd af wmfwikd u f avQmí h 0wfjyK&ef rdeq Yf x
kd m;onf/ tjynfh jcif;tm;jzifh qGvmoftxrajrmufay/ usr;f jrwfu&k t f mefp&l [f(5) tm,wf(6)wGi?f -
t0 0wfjyKjcif;onfrydik f [k 4if;\"r®owfwiG f qH;k jzwf xm;onf/ tjcm;tdrmrfrsm;vufxufwiG f ['Dqrf sm;onf usr;f
az:jyyg ]]uq&f}} c&D;onfrsm;twGuf tuGmta0; tjzpf wpfpw k pfa0;wnf;&Sad omumv jzpfonft h wGuf tmat,S[f ù4  &    A B  /E'   ý ù 6 " @  ) "!  ú
'  9   7   '
owfrw S &f mü tdrmrfav;yg;pvH;k \ "r®owfrsm; wlnaD eonf/ ocifr? tAl[&l ikd &f [fuo hJ aYkd om qG[mbmrsm;pGmu qifjh yefxm; >ú  4   ý ù 4  &    ù 4   _ ( *  A
 !  ÷/  (   ý ù 4    
odaYk omf ]]uq&f}} avQmí h 0wfjyKjcif;ESiphf yfvsO;f í tjcm;tdrmrf aom['Dqrf sm; ]]wrefawmfjrwfu rdeq Yf ckd o hJ nfh c&D;oGm;&mü yifyef; ]] td-k ouf0if,MkH unfot l aygif;wdYk toifwq Ykd v G mof0wfjyK
oH;k yg;u c&D;onf rsm;tay:wGirf w l nfonf? c&D;yef;olrsm;twGuf EGr;f e,forl sm;tzdYk avQmí h 0wfjyKEidk o f nf }} tu,fí tjynft h 0 rnftcg toifw\ Ykd rsuEf mS rsm;udk aq;aMumMu/ vufrsm;udk wH
avQmí h vnf; 0wfjyKyikd cf iG &hf o dS nf/ tu,fí c&D;onftaejzifh 0wf jyKyguvnf;tjynf0h wfjyKEikd o f nfqakd om ['Dqrf sm;udt k ajccHí axmifqpftxdaq;aMumMu/ toifw\ Ykd OD;acgif;rsm;udk yGwo f wf
tjynft h 0 0wfjyKyguvnf; tjynfh 0wfjyKyikd cf iG &hf o dS nf[k 4if;wdYk 4if;wd(Yk 3)yg;pvH;k \"r®owfrsm;wGif c&D;onfrsm;tay:rlwnfí Mu/ toifw\ Ykd ajcaxmufrsm;udk ajcrsuaf phtxd aq;aMumMu}}
\"r®owfrsm;wGif az:jyxm;ayonf/ tjynf0h wfjyKrI odrYk [kwf avQmí h 0wfjyKrEI pS cf t k euf rdrEd pS o f uf&m az:jyygusr;f jrwfu&k t f meftm,wfyg 0kZal &oefpY if&mürsuf
txuftrd mrf tAl[eDzmocifEiS hf tjcm;tdrmrfo;kH yg;\ a&G;cs,yf ikd cf iG &hf o
dS nf/ ESmaq;aMumjcif;? vufuw kd pfaxmifqpftxdaq;aMumjcif;? acgif;udk
"r®owfrsm; uJGjym;jcm;em;jcif;\taMumif;udk jyefvnfprf;ppf az:jyyguJv G cGJ surf sm;onf tpövmrfomoemwGif rq[fjyKjcif;? ajcaxmufukd ajcrsuaf phtxd aq;aMumjcif;rsm;udk
Munfrh nfqykd gu tdrmrftAl[eDzmocifvufxufwiG f ['Dqrf sm; r&Srd jzpf? ta&;Bu;D aom udp&ö yfr[kwaf y/ tb,faMumifq h akd omf? z&Zf wm0eftjzpf tdrmrfBu;D (4)yg;pvH;k u 4if;wd\ Yk "r®owfrsm;wGif
onf wpfpw k pfa0; wnf; usr;f tjzpfay:aygufcjhJ cif;r&Sad omumv uREykf o f nf [ezDrZf[Af*P kd ;f 0ifjzpfonf/ uREykf o f nf &SmzDt?D rvuD wlnMD uonf/ az:jyyg OD;acgif;rsm;udk yGwo f wfMuqdak omae&mwGif
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 23 24 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 25

OD;acgif;\a&SUwGif
 qdak om0dbwfvu kd o f nft h wGuf t"dymÜ ,frmS tcsdKUudpö&yfrsm;udk qHk;jzwf&mü ø ýQ+ ac: rdrd\tod íqH;k jzwfjcif;u ykí
d avsmu
f efonf[k qdjcif;jzpfoayonf/
OD;acgif;rsm;\tpdwt f ydik ;f [k t"dymÜ ,foufa&mufonf/ xdu k ohJ Ykd ÓPfut kd ajccHí qH;k jzwfonf/ xdu k o
hJ Ykd rdr\
d todÓPfut kd ajccH
OD;acgif;[laom t"dymÜ ,fukd ,lq&mü tdrmrftAl[eDzmu acgif;\ í qH;k jzwfcahJ omtaMumif;t&mrsm;onf usr;f jrwfu&k t f mefwiG f wrefawmfjrwfacwf Oya'
oH;k yHw k pfy[kH k ,lqonf/ tdrmrf&mS zDtu D acgif;\xdyyf ikd ;f xd&jkH zif0h Zk l vnf; trdeaYf y;xm;jcif;? odrYk [kwf wm;jrpfxm;jcif;r&Sad om udp&ö yf wrefawmfjrwfoufawmf 40 rSpwifíusr;f jrwfu&k t f mefus
txajrmufonf[k ,lqonf/ tdrmrfrmvpfuf ESihf tdrmrf rsm;? Oyrm a&uefwpfcx k o J Ykd aMumifwpfaumifusí aoqH;k oGm;ygu a&mufvmcJo h nf/ wrefawmfjrwfxH pwifusa&mufaomtm,wf
[rfAvfwYkd url OD;acgif;wpfcv k ;kH [k,q l Muonf/ acgif;wpfcv k ;kH xdak &udo k ;kH cGihf &Srd &Sqd akd omar;cGe;f rsm;tay: tdrmrftAl[eDzmocif rsm;onf ]]aom0f [D'}f } ac:wpfyg;wnf;aomt&Sit f m; ud;k uG,rf q I ikd f
qdak omtcsufurkd l (4)OD;pvH;k tqdw k o l nf/ tdrmrftAl[eDzm u aMumiftaoudk a&uefrx S w
k Nf y;D a&uefü&Sad oma&\ oH;k yHEk pS yf kH &m tm,wfrsm;? vlraI &;qdik &f m tm,wfrsm;? uwdopömydik ;f qdik &f m
ESit hf rd mrf&mS zDtw D u Ykd tu,fíta&;ay: taMumif;aMumif;aMumifh udck yfNy;D oGev f u kd jf cif;tm;jzifh a&uefxrJ aS &udk oH;k ydik o f nfqakd om tm,wfrsm;? pm;ydik cf iG fh aomufyikd cf iG rhf &Sad om taMumif;t&mrsm;?
tjref0Zk al &oefpY if&ygu wpfa,mufu acgif;\oH;k yHw k pfy?kH tjcm; qH;k jzwfcsu&f adS yonf/ ESihf pm;ydik cf iG hf aomufyikd cf iG q hf ikd &f m tm,wfrsm;onf wpfqifjh cif;?
wpfO;D u OD;acgif;xdyyf ikd ;f [k,q l jcif;tm;jzifh 4if;wd\ Yk "r®owf xdu k o hJ Ykd qH;k jzwfcsurf sm;ESiphf yfvsO;f í tdrmrf&mS zDto D cifu wpfqihjf cif; wrefawmfjrwf\oufawmf 63 ESpx f ?d 23 ESpw f ikd w
f ikd f
rsm;onf uJv G v GJ su&f MdS uonf/ xdu k o hJ Ykd uJv G &GJ jcif;\ t&if;tjrpf rdrd\todÓPfudk tjccHjcif;xuf wrefawmfjrwf qG[mbm usa&mufco hJ nf/
udo k x d m;jcif;tm;jzifh ýY  Q   ø    ac:t"duusaom udp&ö yfrsm;ü rsm;acwf? omaAtDefrsm;acwfwdkYwGif jyKvkyfavh jyKvkyfx wrefawmfjrwfxo H Ykd wpfqifjh cif; wpfqifjh cif; usa&mufchJ
uJv G jGJ cif;r&Syd ?J ý";   ø   ac: t"durusaom udp&ö yfrsm;üom uJv G GJ &Sad omudp&ö yfrsm;udk odEikd &f efrmS 4if;wdaYk cwfumv&Sd ['Dqrf sm;udk aom Oya'rsm;udk qG[mbmrsm;ESifhtwl vufawGUb0wnf
jcif;jzpfayonf/ EIwt f m;jzifh pkaqmif;xm;csurf sm;pkaqmif;í xd[ k 'Dqf rsm;twGi;f aqmufcjhJ cif;tm;jzifh tpövmrfomoemudk &kyv f ;kH az:cJah vonf/
tvm;wl qGvmof0wfjyK&mü tBurd rf sm;? z&Zfqv G mof? ü wrefawmfjrwfESifh qG[mbmrsm;? omaAtDefrsm;\ usifh az:jyyg usr;f jrwfu&k t f mefwiG f tkycf sKyaf &;? Edik if aH &;? w&m;qH;k jzwfa&;?
&umofrsm;wGif uJv G rG J rI &Sad y? vufyu k d &f mü [ezDrsm;u csu\ f tay: oH;k csurf sm;udk &&SEd ikd rf nf? xd&k &Scd surf sm;udt k ajccHí Oya' jyKjcif;u vlraI &;? pmcsKypf mwrf;qdik &f m Oya'? oufaoxGuq f ckd suq
f ikd &f mpnf;
ydik ;f okv Yd ufyu kd o f nf/ &SmzDtED iS [ hf rfAvDrsm;u &ifbwfay:odv Yk uf ydrk akd vsmu f efonf[k qdjk cif;jzpfonf/ urf;csu?f todoufaoqdik &f m pnf;urf;csu?f vifcef;r,m;cef;?
ydu
k o f nf/ rmvDurD sm;u vufcsíqGvmof0wfjyKMuonf/ þonf 4if;\qdv k ckd surf mS tpövmrfomemawmfwiG f vdt k yfcsuo f nf jywfprJ q I ik d &f m Oya'? tarGcaG J 0rIqik d &f m Oya'? aowrf;pmqdik &f mpnf;
wdrYk mS vnf; t"dutcsurf sm;wGif uGmjcm;jcif;r[kwaf y/ uGuv f yftjzpf use&f adS eonf? xdu k u G v f yfrsm;udjk znh&f rnf[q k jkd cif; urf;csu?f vifEiS rhf ,m;? rdbESio hf m;orD;? nDtpfuakd rmifErS ? tdref ;D em;
tdrmrftAl[eDzmocifonf omaAtDeaf cwfurkd DS aom r[kwaf y/ aemufyikd ;f ay:aygufvmaom tpövmrf omoemwGif csi;f ? rGwpf vifrt f csi;f csi;f ? rGwpf vifrrf [kwo f rl sm;ESiyhf wfoufaom
yk*Kd¾ vfjzpfonf/ 4if;acwf"r®owfrsm;onf omaAtDef rsm;\ t"durusaomudp&ö yfrsm;udk qH;k jzwf&mü rdrw d \
Ykd todÓPfukd usi0hf wfrsm;? a&mif;0,fazgufum;rIqikd &f mpnf;urf;csurf sm;? tajym
td*saf or[f]]pHn k cD &kH ;kH qH;k jzwfcsu}f } rsm;udt k ajccHí qH;k jzwfco hJ nf/ tajccHí qH;k jzwfjcif;xuf pkaqmif;&&Sad om ['Dqrf sm;ud tajccH tqdt k oGm;tvm? &,farmjcif;qdik &f mpnf;urf;csurf sm;uJo h Ykd tao;
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
26 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 27 28 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

pdwrf sm;yif yg0ifavonf/ í oufO;D qdik yf ikd f bk&ifpepftjzpf vH;k vH;k vsm;vsm; pwifcf o hJ nf/ aoap &Siaf p[laom tmPm&So
d rl sm; jzpfMuonf/
az:jyyg usr;f jrwfu&k t f mef\ trdeyYf nwfcsurf sm;twdik ;f tkrikd , f [faemufq;kH rif;qufrmS cvDzm 'kw, d refq&l jf zpfonf/ tkrikd f
avQmufvrS ;f cJah om wrefawmfjrwf\ z0g;xyfwv l u kd cf MhJ uonfh ,[frif;quf 45 ESpt f wGi;f tpövmrfomoemwGif rsm;pGmaom tkypf k Haroon al Rashid acwf zdu[f"r®owf
qG[mbmrsm;\ *kP&f nfukd usr;f jrwfu&k t f mefwiG f ]] tv’m[ft&Sif uJ?G *dP k ;f uJrG sm; ay:aygufco hJ nf/ az:jyyg tkypf u k ?GJ *dP
k ;f uJrG sm;onf usr;f jrwfu&k t f mefonf tvGew f &mrS El;nHo
h rd af rGUaomESv;kH
jrwfonf xdo k wl t Ykd m; ESpof ufco hJ nf/ tvm;wl xdo k w l uYkd vnf; Edik if aH &;udk tajccHí jzpfay:vmjcif;jzpfayonf/ tkrikd , f [facwf om;ydik &f iS f wrefawmfjrwftay:odYk uscahJ om usr;f jzpfonf/ usr;f
tv’m[ft&Sijf rwfukd ESpo f ufco hJ nf }} [k *kPjf yKrwS w
f rf;wifco hJ nf/ w&m;qH;k jzwfa&;pepfonf zdu[f"r®owftm;jzifh qH;k jzwfonf/ jrwfu&k t f mefukd zwf&w G o f &Zösm,fjcif;tm;jzifh tv’m[ft&Sijf rwf
az:jyyg qG[mbmBu;D rsm;tkycf sKycf ahJ om acwfukd 3 ;  tkrikd ,
f [faemufq;kH rif;quf cvDzm 'kw, d refp&l A f D-750 tm; zl;awGUEdik o f nf/ usr;f jrwfu&k t f mef\ teuft"dymÜ ,fukd zGiq hf kd
tpövmrfOh ya'ESit fh nD tkycf sKycf ahJ omacwf[k rSnahf c:cJMh uonf/ tm; tAÁq, D [frif;qufcvDzm Abdul-al Abbas al Saffa (AD- Edik cf iG &hf o
dS rl sm;rSm? qlzu
D siphf Ofrsm;udk usiMhf ut H m;xkwNf y;D emrfyikd ;f qdik &f m
4if;wdaYk cwf tpövmrfomoemonf urÇmwpf0rS ;f 0,f aerif;\ 750-54) utmPmodr;f cJo h nf/ xdt k mPmodr;f yJw G iG f tkrikd ,f [f wd;k wufjrifrh m;olrsm;uom zGiq hf ckd iG &hf odS nfqakd om t,l0g'rsm;pwif
tvif;a&mifyrm vTr;f jcKH Eikd cf o hJ nf/ 4if;wdaYk cwf tpövmrfomoem bufawmfom;rsm; tpkvu kd t f jyKH vu
kd f towfcMH u&onf/ txuf cJo h nf/
0if rGwpf vifrq f okd nfrmS urÇmv h o l m;wpf&yfv;kH twGuf pHjyacgif; yg Abdul-al Abbas al Saffa onf tAÁmqD,[frif;quf\ bmoma&;qdik &f m oif&;kd ñTe;f wrf;rsm;wGif oifMum;ay;aom
aqmifrsm;jzpfcMhJ uonf/ ,aeYwikd f urÇmEh ikd if t H oD;oD;&Sd pmoif yxrOD;qH;k cvDzmjzpfonf/ tAÁmqD,[f[ak c:&jcif;onf wref zdu[f"r®owfrsm;twGi;f wGif Aristotle ESifh Plato wd\ Yk tawG;
ausmif;rsm;wGif qG[mbmBu;D rsm;\ w&m;rQwrI? ud, k u f siw fh &m; awmfjrwf\ bBu;D awmf tAÁmqfocif\ tEG,rf q S if;oufvmoljzpf tac:rsm; a&maxG;cJo h nf/ 4if;acwf ynma&;pepfonf usr;f jrwf
rsm;ESiyhf wfoufí oifMum;ay;vsuf &Sad eayonf/ aomaMumifh jzpfonf/ uk&t f mefyg Oya'rsm;udk trsm;rGwpf vifrrf sm;vdu k ef mvku d pf m;rIrjyK
Haroon al Rashid(A D, 786-809) vufxufwiG f tAÁm Edik af om enf;pepfqo D Ykd OD;wnfonf/ cvDzmtrnfcH oufO;D qHyikd f
bmoma&;&Iyaf xG;rItp qD,[frif;quftkyfcsKyfrIonf txGwftxdyfodkYa&mufcJhonf/ bk&ifpepfwnfjraJ &;rSm rGwpf vifrt f rsm;pk usr;f jrwfu&k t f mefyg
tkrikd , f [frif;qufonf(f A D-705 rS A D-750 )txd tawG;tac:ynm&yf? uAsm? ocFsm? eu©waÅ A'ESihf acwfopf\ odyHÜ t"dymÜ ,frsm;ESihf uif;a0;ae&efrmS t"duta&;ygaom tcsujf zpfay
45 ESpt
f yk cf sKycf o
hJ nf/ tAÁmqD,[frif;qufonf(A D-750 rS ynm&yfrsm;udG k reekESiShf yriac bmomrsm;rS t&ADpmayodYk bmom onf/
A D-935 )txd 185 ESpw f w
d d tkycf sKycf o
hJ nf/ tkrikd ,
f [fqo
kd nf jyefqckd o hJ nf/ bmoma&;qdik &f m t,l0g'onf wrefawmfjrwf tb,faMumifq h akd omf? usr;f jrwfu&k t f mefwiG f oufO;D qHyikd f
rSm qG[mbmBu;D rktm0d,[frsKd ;qufrS ay:aygufvmaomtrnf acwf/ r[mom0ursm;acwfEiS hf vH;k 0uJjG ym;jcm;em;cJo h nf/ 4if;acwf tkycf sKyaf &;pepfonf omoemydik pf epf? vly*k Kd¾vw f pfO;D wpfa,muftm;
jzpfonf/ tkrikd , f [frif;qufukd cvDzm tvf0vD'(f A D -705- rS pwif í cvDzmqdo k nfrmS urÇmajrjyifay:rS tv’m[f t&Sijf rwf\ ,HMk unfu;kd pm;vGe;f aompepf? tcGix hf ;l cHvwl ef;pm; pepfrsm;udk jyif;
717)txd tkycf sKycf sed rf pS wifí owfrw S cf MhJuonf/ 4if;acwfrpS wif t&dyjf zpfonfqakd om t,l0g'pwifco hJ nf/ xdak cwfcvDzmrsm;onf jyif;xefxef xm;jrpfxm;aom usr;f jzpfonf/ trsm;rGwpf vifrrf sm;
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 29 30 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 31

usr;f jrwfu&k t f mefyg Oya'rsm;ESiahf 0;avav 4if;wd\ Yk cvDzmtrnf qH;k jzwfMuonf/ tpövmrf"r®owfq;kH jzwf&mwGif ['Dqrf sm;udk vH;k vH;k vsm;vsm;tajccH
cHoufO;D qHyikd pf epfonf oufwrf;&Snaf vavqdak om rl0g'rsm;udk í Oya'jyKaompepfjzpfco hJ nf/ ['Dqu f sr;f rsm;yg wrefawmfjrwf\
usio fh ;kH jcif;tm;jzifh tAÁmqD,[frif;qufoufwrf; 185 ESpMf umtkyf tAltvf[peftvft&S&f D (A D- 935) tao;pdwf oGm;vmaexdik yf rkH sm;udk xdak cwf rGwpf vifrx f t
k wGi;f
csKyEf ikd cf o
hJ nf/ tAltvf[pef tvft&S&f o D nf tAÁmqD,[frif;quf wpf oGwo f iG ;f ay;Edik cf o
hJ l jzpfonf/
tkrikd , f [frif;qufEiS hf tAÁmqD,[frif;qufrsm;onf trnf avQmufay:aygufcahJ om jyóemajrmufrsm;pGmteufjyóemtcsKd U wrefawmfjrwfonf qif;&Jonfb h 0udk ESpo f ufonf/ qif;&J
tm;jzihf uJjG ym;jcm;em;aomfvnf; tkycf sKyo f nfph epfonfum; twlwl udak jz&Si;f ay;Edik cf o hJ nf/ usr;f jrwfu&k t f mefonf zefqif;cHjzpfonf? onfb h 0onf csr;f omonfb h 0xuf ydjk rwfonf/ csr;f omolonf/
yifjzpfayonf/ xdrk if;qufEpS q f ufpvH;k onf tazcvDzm\ t&du k f rjzpfonfqakd om jyóemESiyhf wfoufí usr;f jrwfu&k t f meftm,wf csr;f omonft h avsmuf Zumof? [*s?f cku d &f mofuo hJ Ykd aomtvSL
t&mudk 4if;wd\ Yk om;rsm;u qufcaH om pepfukd usio hf ;kH cJMh uonf/ rsm;onf tv’m[ft&Sijf rwf\EIwu f ygwfawmfjzpfí tv’m[f\zef 'gersm;udk qif;&Jolrsm;xuf ydkrdkjyKvkyfaomfjim;vnf;? *sEéof
tAÁmqD,[frif;qufwpfavQmuf ay:aygufcahJ om bmom qif;cHr[kw/f usr;f jrwfu&k t f meftm,wfrsm;udk a&;om;aompuúL okcbHo k 0Ykd if&mü qif;&Jom;rsm;xuf ESpaf ygif;ig;&maemufusNy;D rS
a&;qdik &f m jyóemrsm;rSm usr;f jrwfu&k t f mefonf zefqif;cHjzpfonf rsm;? rSirf sm;onf tv’m[ft&Sijf rwf\ zefqif;cHjzpfonf[k qH;k jzwf 0if a&muf&rnfqakd om ['Dqrf sm;onf xdak cwf tAÁq, D [fcvDzm
qdak omolrsm;ESihf zefqif;cHr[kwf qdak omolrsm;twGi;f y#dyu©rsm; rItay: t,ltqrwlnaD om tkypf Ek pS pf t k wdik ;f twmwpfct k xd rsm;&JUtkycf sKyaf &;atmufü vltrsm;pkjzpfaom qif;&Jom;rsm;twGuf
yifjzpfonf/ usr;f jrwfu&k t f mefyg tv’m[ft&Sijf rwf\ ]]t&&S}f } nDñw G af pcJo h nf/ pJrG ufz, G &f m ['Dqrf sm;jzpfco hJ nf/ az:jyyg tAÁmqD,[fcvDzmrsm;
]]uk&q f }D } [laoma0g[m&rsm;udk zGiq hf &kd mü tv’m[ft&Sijf rwfxikd f [ezD0g'onf tkrikd , f [frif;qufrS pwifay:aygufcNhJ y;D acwfwiG f qif;&Jaomb0 a&muf&jdS cif;yifvQif uHx;l olrsm;[k cH,o l l
aomyv’i[ f k zGiq hf o kd rl sm;ESihf tv’m[ft&Sijf rwf\ tcsKyt f jcmtm tAÁmqD,[frif;quftwGi;f wGif vltrsm;qH;k vdu k ef musio hf ;kH aom rsm;jym;vmcJo h nf/
Pm[k zGiq hf o kd rl sm;twGi;f y#dyu©rsm;? usr;f jrwfu&k t f mefyg ig; 0g'jzpfco hJ nf/ aemufyikd ;f rmvuD? &SmzDt?D [rfAvD0g'rsm;ay:ayguf
rzrf;&ef owfrw S af omaeYü ig;zrf;olrsm;arsmufjzpfomG ;onf [l vmcJo h nf/ xd0k g'rsm;\ aemufvu kd rf sm;twGi;f tkypf u k rGJ sm;jzpfcMhJ u qlzD0g'
aomtm,wftay: trSew f u,f arsmufowÅ0grsm;jzpfomG ;onf onf/ rdrw d q Ykd ikd &f m0g'rsm;udk a&SUwef;wifí nDñw G rf NI yKd uv GJ su&f o dS l tAÁmqD,[fvufxufwiG f ausmMf um;aom trsKd ;orD;qlzD
[k,q l olrsm;ESihf trSew f u,f arsmufowÅ0grsm; jzpfomG ;jcif;r[kw?f rsm;udk tdrmrfav;yg;pvH;k \ 0g'vrf;pOfrsm;udk vufc&H rnf/ vdu k ef m olawmfpifrmS Rabiah (A D- 801) ay:aygufco
hJ nf/ Abu Yazid
arsmufEiS chf ikd ;f EdiI ;f jcif;om jzpfonfqakd omolrsm;twGi;f y#dyu©? usio hf ;kH &mü rdrw d EYkd pS o
f uf&m 0g'wpfcck u k kd vdu
k ef musio fh ;kH olrsm;udk Bustami(AD-874), Hasan al Mansur Anal Haq(AD-922),
tvm;wl rGwpf vifrrf sm;twGi;f tjiif;yGm;rIrsKd ;pHk &Iyaf xG;cJo h nf/ 4if; ]]tJ[af vpGE[ é 0f vf*srmtof}} ac: pGEréD sm;jzpfonf[k qH;k jzwfrt I ay: Junaid Bugdadi(AD-910) wdoYk nf tAÁmqD,[facwfwiG f ay:
acwf zdu[f"r®owfrsm;twGi;f wGif usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf pGE[ é u
f kd 0g'rwlnaD omolrsm;udk nDñw G af pcJo h jl zpfonf/ xGe;f cJah om ausmMf um;onfh qlzrD sm;jzpfMuayonf/ tAÁmqD,[ftyk f
tajcrcHyJ 4if;wd\ Yk ø ýQ+ (ac:) rdrw d \Ykd ÓPf&nfukd tajccHí 4if;\acwfwiG f ['Dqpf ak qmif;olrsm;? rsm;jym;vmavonf/ csKycf sed w
f iG f rGwpf vifrw
f pfO;D tzdYk rdrEd pS o
f ufaom ]]wG&u
D m}}ac: qlzD
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
32 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 33 34 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

vrf;pOfwpfcck u k kd vufcu H sio hf ;kH &onf/ xd]k ]wG&u D m}} vrf;pOfuOkd ;D txl;oD;oef&Y &Sx d m;aom wrefawmfjrwf\ txl;usipfh Of usi&hf yf tm; wo owd&&if; yDwad omrewÅpcef; wpfco k Ykd a&muf&cdS o hJ nf/
aqmifol a&S(cf)\ trdeyYf nwfcsut f wdik ;f wpfaoGrwdr;f vdu k ef mí rsm;jzpfonf/ wG&u D m0ifwikd ;f wdo Yk nf tcsed w f ikd ;f xGuo f ufEiS 0hf if xdt k csed w f iG f 4if;olawmfpOfBu;D \EIwrf S ]] Anal Haq }} ]]÷ }}
b0wnfaqmufru I kd ]]zemaza&S(cf)}}[kac:onf/ xdu k ohJ Ykd vduk ef m oufwikd ;f ü tv’m[ft&Sijf rwftm; ]] Zdu&d f }} wo owd& Muonf/ ]] igtv’m[f}} ]]igonf rSeu f efaom opöw&m;}} [líxGucf ahJ vonf/
usio hf ;kH jcif;onf ]]zemaz&plv}f } ac: wrefawmfjrwf\trdeyfY nwf ]]euf&AfS ED, ´ [f? rk*s''´ , D [f}} ac:wG&u D musiphf OfrmS ? wref xdkacwftpövmrfh "r®owfynm&Sifrsm;u ao'Pfay;cJhonf/
awmftwdik ;f vdu k ef musio fh ;Hk jcif;rnfonf[k cH,Ml uonf/ xdu k ohJ Ykd awmfjrwf\ txl;usiMhf ut H m;xkwcf surf sm;rS? qG[mbmBu;D tAl xdu k ohJ Ykd xdo k al wmfpifBu;D EIwrf x S u
G v
f maom ]]igtv’m[f}} qdak om
aomolonf ]]zemazv’m[f}} tv’m[ft&Sijf rwf\ trdeyYf nwf buú&o f cifu oD;oef&Y &Scd ahJ om usiphf Ofjzpfonf/ xdw k &G u
D m0ifwYkd a0g[m&ESihf ywfoufí tpfAaet&ADocifu ]]0[f'[f0*sL'f}} ac:
awmftwdik ;f vdu k ef musio fh ;kH jcif;jzpfonf/ tpövmrfusipfh Ofusi&fh yf onf rdrw d \ Ykd ESv;kH cHEk eI ;f wdik ;f ü ]]tv’m[f}} [lí ]]Zdu&d }f } wo owd& tv’m[ft&Sijf rwfEiS hf tv’m[f\zefqif;cHwt Ykd Mum; twdik ;f twm
qdik &f m Oya'rsm;ESiyh f wfoufí xdak cwf rGwpf vifrrf sm;\ cH,cl surf mS Muonf/ tqift h wef;ay:wGirf w l nfí twm;tqD;r&Sd xdawGUa&m>yrf;pdr0hf if
]]tdvaf rheAl0of}} ESihf ]]Ela&eAl0of}} [lí ynm&yf ESprf sKd ;ESppf m;&So d nf/ ]] tdvaf rheAl0of }} ac: wrefawmfjrwf\ jrifawG&Y aom íESpu f ,kd w hf pfpw d (f 0g) ESpu f ed ;f rSwpfued ;f jzpfomG ;aom tcsed w f iG x f u G f
]]tdvaf rheAl0of}} qdo k nfrmS wrefawmfjrwf\ usiMhfut H m;xkwcf su?f jyifyqdik &f m ynm&yfrsm;twdik ;f vku d ef musio fh ;kH jcif;onf wrefawmf ay:vmaom a0g[m& jzpfonf[k zGiq hf ckd o
hJ nf/ 4if;u yrmcdik ;f íjy
a[majymcsuq f o kd nfh ynm&yfrsm;uqG[mbmBu;D rsm; rSwpfqifh jrwf\ &kyyf ikd ;f qdik &f m pGE[ é rf sm;udk taumiftxnfaz:jcif;jzpfonf/ onfrmS rD;awmufr;D vQx H o J Ykd oHw;kH wpfw;kH udk xnfv h udk f xdo k w H ;kH
vufqifu h rf;a&muf&v dS maom omoemESiyhf wfoufaom? trsm;ESihf ]]Ela&eAl0of}} onf wrefawmfjrwf\ pdwyf ikd ;f qdik &f m usipfh Of onf rD;xJwiG af &mí rD;ESichf jGJcm;í r&Ekid o f nft h jzpfrsKd ;jzpfomG ;onf[k
oufqikd o f nfh ynm&yf[k ac:onf/ jzpfonf/ xdu k o
hJ Ykd wrefawmfjrwf\ pdwyf ikd ;f qdik &f m usipfh Ofusi&fh yf txufyg olawmfpifBu;D \ jzpf&yfukd axmufccH o hJ nf/ xdu k o hJ Ykd
]]Ela&eAl0of}} qdo k nfrmS wrefawmfjrwf\ oD;oefY usiMhf uH rsm;qdik &f m ynm&yfrsm;udk ydcYk saom wG&u D m wpfcck rk S a&SUaqmifenf;jy t,ltqrsm;udk vufcaH om qlzrD sm;vnf; &Sad yonf/
w&m;tm;xkwrf rI sm;udk wrefawmfjrwfEiS hf tvGeef ;D pyfaom qG[m jzpfol ]]a&S(cf)}} \trdeyfY nwfcsut f wdik ;f b0wnfaqmufjcif;onf Junaid Bugdadi(910) onf xdu k o
hJ aYkd om t,ltqrSjyef
bmBu;D rsm;teufrS tenf;i,frQaom ta&twGujf zpfonfh qG[m wrefawmfjrwf\ pdwyf ikd ;f qdik &f m pGE[ é rf sm;udk taumiftxnfaz:Edik f vnfqw k cf mG cJo
h jl zpfonf/ tv’m[ft&Sijf rwfEiS hf tv’m[ft&Sijf rwf
bmBu;D rsm;u usiMfh ut H m;xkwcf jhJ cif;tm;jzifh ESv;kH om;rSEv S ;kH om;odYk ayrnf/ az:jyyg wrefawmfjrwfxrH S a&muf&v dS maom ynm&yf wd\ Yk tMum;wGif rnfonht f ajcaewGirf Q xdawGUa&m>yrf;jcif;? ESpu f , kd hf
vufqifu h rf;a&mufvmaom usipfh Ofusi&fh yfqikd &f m ynm&yf[ak c: ESprf sKd ;pvH;k udk vdu k ef musio fh ;kH í wrefawmfjrwf\ &kyyf ikd ;f qdik &f mESihf wpfpw d jf zpfjcif;(0g)ESpu f ed ;f rSwpfued ;f rjzpfEikd [ f k cH,o l jl zpfonf/
qdo k nf/ pdwyf ikd ;f qdik &f m pGE[ é rf sm;ESiyhf wfoufaom ynm&yfrsm;udk wwfajrmuf tv’m[ft&Sijf rwf\ oufaovu©mPmrsm;ESihf tv’m[ft&Sijf rwf
Oyrmtm;jzihf wifjy&rnfqv kd Qi.f ....,aeYvt l rsm;od jcif;? vdu k ef musio fh ;kH í tvif;&&Sad omynm&Sirf sm;uomvQi?f usr;f \zefqif;cHwY k d pyfMum;üomvQif a&m>yrf;pdr0h f ifjcif;? xdawGUjcif;qdak om
xm;aom ]]um'&d,[f wG&u D m ESihf usp&f w fS ,
D [fw&G u D m}} qdak om jrwfu&k t f mefyg trdeyYf nwfcsurf sm;udk zGiq hf ckd iG hf &SMd uonf/ ]]0[f'[f&[ S 'l }f } qdak om0g'udk vufccH o hJ nf/
wG&u D m usipfh Ofusi&hf yfrsm;onf tvDocifu wrefawmfjrwfxrH S Hasan al Mansur (922) onf Zdu& d f tv’m[ft&Sijf rwf wG&u D musipfh Ofrsm;twGi;f ü ]]0[f'[f0*sL'f}} (ac:) tv’m[f
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 35 36 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 37

t&Sijf rwfEiS t fh v’m[ft&Sijf rwf\ zefqif;cHwpYkd yfMum; xdawGUa&m>yrf; cJ&h avonf/ Oya'rsm; azgif;yGraI cwf
pdrfh0ifjcif; (0g)ESpfudef;rSwpfudef;jzpfoGm;jcif; qdkaomudpö&yfudk az:jyygtm,wfrsm;udk ud;k um;í az:jyyg ]]0[f'[f0*sL'f}} (AD 786) rS (AD 935) twGi;f wGif usr;f jrwfu&
k t
f mef
vufco H rl sm;&Sv d m ouJo h Ykd ]]0[f'[f&[ S 'l }f } (ac:) tv’m[ft&Sijf rwf t,l0g'udk qefUusií f a&;om;xm;avonf/ az:jyyg tAÁmqD,[f onf zwf&w G o f &Zösm,f&aomusr;f tjzpf wnf&cdS o hJ nf/ vlom;wdYk
\oufaovu©Pmrsm;ESihf tv’m[fzh efqif;cHwYkd pyfMum;üomvQif acwfrS pwifcahJ omjyómemaygif; ajrmufrsm;pGmonf ,aeYxufwikd f a&;onfu h sr;f ESihf vlom;wdaYk &;onfOh ya'rsm;onf vdu k ef musio hf ;kH &
xdawGUa&m>yrf;pdr0hf ifjcif;(0g)ESpu f , kd w
hf pfpw d jf zpfEikd o f nf qdak omt,l jyóemtjzpf rGwpf vifrrf sm;\ &d;k wGi;f csOq
f x
D o
J Ykd pdr0hf ifaepJjzpf aomusr;f rsm;tjzpf aygrsm;azgif;yGvmcJo h nf/ xdak cwf xdu k mvrsm;
tq ESpcf pk wifí uJjG ym;jcm;em;cJo h nf/ ayonf/ &Sd tpövmrhOf ya'rsm;[k ac:qdak om"r®owfOya'rsm;rSm usr;f jrwf
txufaz:jyyg udp&ö yfrsm;ESiphf yfvsOf;í aemufyikd ;f wGif uk&t f mefukd Oya'tjzpftajccHaomvrf;aMumif;rS vH;k vH;k vsm;vsm;
Ahmed Sarhind(1625) \ `*64! trnf&dS wG&u D mESiyhf wfonfh Yaqoob Ibn Ishaaq al Kindi(AD-870) cJcG mG cJah om acwfjzpfayonf/ az:jyyg usr;f jrwfu&k t f mefud k tajcrcH
&Si;f vif;csuw f iG f wifjyxm;onfrmS usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(6) 4if;onf rGwpf vifrrf sm;twGi;f wGit f vGeaf usmMf um;aom aom vlraI &;usr;f trsKd ;rsKd ;wdt Yk m;jzifh rGwpf vifrxf t k wGiw f iG f tkypf k
tm,wfawmf(103)ü?- Edik if jH cm;tawG;tac:ynm&Sif wpfO;D jzpfonf/ tD&mufEikd if H ulzmNrKd U uJ?G *dP k ;f *euJrG sm;vnf; ay:rsm;azgif;yG vmcJo h nf/ az:jyyg rwlnD
]] pu©Krsm;onf xdt k &Sijf rwftm; (pdwif )kH rdEikd o f nfr[kw?f wGif arG;zGm;Ny;D bmq&mNrKd UwGif ynmqnf;yl;cJo h nf/ rGwpf vifrf aom tkypf u k ?GJ *dPk ;f *euJrG sm;u rdrw d Ykd pdwxf ufoef&m 0g'vrf;pOf
od&Yk mwGif xdt k &Siu f pu©Krsm;ud(k pdwif )kH rdvsu&f \ dS }} avmuwGif yxrOD;qH;k Aristotle ESihf Plato wd\ Yk tawG;tac: rsm;udk uJjG ym;jcm;em;onfh ausmif;rsm;zGií hf oifMum;ay;jcif;tm;jzifh
xdtk v’m[ft&Sijf rwftm; pdwif í kH r&Edik ?f wenf;tm;jzifh pdwf 0g'rsm;tm;jzifh edpx ö m0& tv’m[ft&Sijf rwfwnf&adS eaMumif;udk t,ltqrwlnaD om ynm&Sirf sm;onfvnf; aygrsm;azgif;yGvmcJh
ul;ESiyhf ifreS ;f qí r&Edik /f rSe;f qí&ygu xdt k &Siv f nf;r[kw?f xdk wifjycJo h jl zpfonf/ xdak cwf tAÁmqD,[fcvDzmrsm; vufxufwiG f Muayonf/ xdu k ohJ Ykd uJjG ym;jcm;em;aom ynm&Sirf sm;u 4if;wd\ Yk
t&Sio f nf rSe;f qí&jcif;? jrifawGUí&jcif;? xdawGUjcif;qdak omt&m tpövmrf "r®owfrsm;twGi;f Edik if jH cm;tawG;tac:0g'rsm;udk yg0if ausmif;awmf0g'pJ?G q&m0g'pJrG sm;udk a&SUwef;wifí a[majymjcif;?a&;
rsm;rS uif;pifaom t&Sijf zpfayonf/ apcJo h jl zpfonf/ om;jcif;rsm;tm;jzifh t,ltqrwlnMD uaom rGwpf vifrrf sm;onf
usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(53) tm,wfawmf(68)ü?- az:jyyg Edik if jH cm; tawG;tac:rsm;ESihf wnfaqmufxm;aom vnf; aygrsm;azgif;yGvmcJah wmhonf/
]]{uefrvJG xdt k az:onf 4if;tm;zefqif;arG;jrLawmfral om Oya'rsm;udk tpövmrf"h r®owfOya'trnfwyfí w&m;qH;k jzwfcMhJ u
t&Si\ f Bu;D us,v f pS mG aom oufaovu©Pmawmfrsm;udk awGUjrifchJ onf/ rGwpf vifrt f csi;f csi;f tjiif;yGm;rIrsm;twGi;f tcsed u f eG af p vla&;usrf;[lonf uJGvJGrnfom
f ek v
ayownf; }} jcif;? rSeu f efaom ynm&Sirf sm; uGurf sucf &H jcif;? axmifoiG ;f tusO;f usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(4) tm,wfawmf(82)wGi?f -
xdt k m,wfawmft& wrefawmfjrwfonfyifvQif tv’m[f csjcif;cH Mu&ayonf/ (a 0  /È6M   /  &
     ' (B  " + ú ! 3  0   > 3(' Q   3( *   6  È
 /
t&Sijf rwf\ Bu;D us,q f ;kH aom oufaovu©Pmawmfuo kd mawGUjrif ////////////// ]] 4if;wdo Yk nf usr;f jrwfu&k t f mefukd *CeP Edu I Ef udI cf Rwcf Rwf
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
38 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 39 40 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

aphipk H mG avhvmoH;k oyfjcif; r&SMduavoavm/ tu,fíom ,if;usr;f rajrmufay/ tcsKd UtaMumif;t&mrsm;onf rSeu f efaomfjim;vnf;? 4if;tkycf sKyaf om NrKd UawmfrmS Isfahan NrKd Ujzpfonf/ 4if;acwf,Ofaus;
jrwfu&k t f mefonf tv’m[ft&Sijf rwfxaH wmfrS r[kwyf J tjcm; tcsdKUtcsdKUtaMumif;t&mrsm;onf rSm;,Gi;f rIrsm;yg0ifavonf/ rIrmS Pre-Islamic Persian Culture (ac:) tpövmrfrwdik rf D yg&Se;f
olwpfO;D OD;xHrS a&muf&cdS ahJ om usr;f jzpfcyhJ grl? xdo k w l o
Ykd nf 4if;usr;f tcsKd Uajymqdak &;om;csurf sm;onf a&SUaemufrnD tjrw J pfap csKd UwJrh I ,Ofaus;rItwdik ;f jzpfonf/ 4if;NrKd Uawmf&dS taqmuftOD;rsm;? yef;jcH
wGiaf jrmufrsm;pGmaom uJv G rGJ w
I uYkd kd {ueftrSef awGU&SMd uuket f hH }} rsm; a&m>yrf;vsuf &Sad eayonf/ rsm;? AvD0wfausmif;rsm;? wuúov kd rf sm;ESihf eef;awmftygt0if
az:jyyg usr;f jrwfu&k t f mef tm,wfukd axmuf&I jcif;tm; usr;f jrwfu&k t
f mefonfum; vlom;wd\ Yk ajymqdak &;om; taqmuftOD;tm;vH;k udk a&S;yg&Se;f tEkynmvuf&mrsm;jzifh yHak z:
jzifu f mefonf tv’m[ft&Sijf rwfxrH S usr;f *efjzpfonf/
h sr;f jrwfu&k t csuw f iG f yg0ifaom cRw, f iG ;f csurf sm;ESiu
hf m; vH;k 0 uif;&Si;f ayonf/ xm;onf/
xduk sr;f yg taMumif;t&mrsm;ESihf Oya'rsm;wGif uJv G rGJ wI pfpkH wpf&m (az:jyyg tm,wftay: ozfp&D t f q
G rf meD\ oH;k oyfcsu)f qlz0D g'udt k ajccHaom tpövmrf"r®owfjziht f yk cf sKycf o hJ nf/
r&Sad Mumif;udk qdx k m;jcif;jzpfayonf/ Mohamed Baqir Majlisi(1700) acwfwiG q f zl 0D g'udk ESyd u f yG Nf y;D ?
vlom;wpfO;D OD;jzpfap? vlwpfpjk zpfap a&;om;xm;aom usr;f tpövmrfh tifyg,mBu;D oH;k ydik ;f uJjG cif; tawG;tac:ynm&yfrsm;udk tajccHaom "r®owfrsm;jzifh jyKjyifajymif;
jzpfygu vH;k 0OókaH &SUaemufrnD uJjG ym;jcm;em;rnfjzpfaMumif; tcdik f AD 1500 rS 1700 tMum;wGif tD&efEi kd w
f iG f Safavid vJtyk cf sKycf o
hJ nf/ xdt k awG;tac:ynm&yfrsm;udv k nf; bmoma&;
trmqdx k m;aom tm,wfawmfjzpfayonf/ tifyg,m(ac:)yg&Se;f tifyg,m? tdE,
´ d wGif r*dt
k ifyg,mESih f Anatolia ausmif;rsm;wGif tajccHí oifMum;ay;aompepfukd usio hf ;kH cJo
h nf/
vlom;\ oabm obm0onf a'gojzpfonft h cg ajym (ac:) wl&uDwiG f atmfwrkd eftifyg,m[lí tpövmrf tifyg,m xdak usmif;rsm;rS tawG;tac:ynm&Sirf sm;ESihf ,cif&&dS if;pJq G zl 0D g'udk
qdak &;om;csurf sm;wGif aus;Zl;&Siu f ykd if owdrrlwwfay/ u&kPm oH;k ydik ;f uJcG ahJ vonf/ tajccHaom ynm&Sirf sm;\ rwlnaD om 0g'vIid ;f *,ufrsm;onf
yGm;rsm;onft h cg ajymqdak &;om;csurf sm;wGif a'goxm; &rnfh Safavid twGi;f &Sd trsm;rGwp f vifrrf sm;twGi;f odYk &du k cf wfvmjcif;
olrsm;udyk if rjrifacs/ avmuDa&;&mrsm;udk ajymqdak &;om; &mü? SAFAVID (ac:) yg&Se;f tifyg,m tm;jzihf pnf;vH;k nDñw G rf I NyKd ucGJ o
hJ nf/
avmukw&Å mtaMumif;rsm;udv k nf;aumif;?avmukw&Å m taMumif; ,cif tAÁmqD,[frsm; enf;wl oufO;D qHyikd f bk&ifpepfjzifh MIRDIMAD(AD-1631) ESih f 4if;\wynfh MULLAH
rsm;udk ajymqdak &;om;&mü avmuDtaMumif;rsm;udk vnf;aumif;? tkycf sKycf o
h J nf/ tkycf sKyo
f l vlwef;pm;onf urÇmajrjyifay:rS tv’m[f SADR(1640) wd\ Yk acwfwiG af wG;ac:rIynmESihf qlz0D g'ESprf sKd ;aygif;
arhwwfavonf/ t&Sijf rwf\ t&dyrf sm;jzpfonfqakd om 0g'udk jyefvnftoufoiG ;f cJh í zdu[f"r®owfrsm; a&;qJcG MhJ uonf/ 4if;wd\ Yk tawG;tac:t,l
tajctaewpf&yfwiG f ajymqdak &;om;csuo f nf tjcm;tajc onf/ tqrsm;rSm Aristotle ESihf acwfopfoyd u HÜ kd tajccHaom zdu[fynm
taewpf&yfwiG f ajymqdak &;om;csuEf iS hf uJjG ym;qefu Y sio f nfukd awGU Shah Abbas I (AD 1585-1629)tkycf sKycf sed w f iG f Safavid &yfjzpfonf/ (Al Afsan al Arabaab)THE FOUR FOLD
&wwfayonf/ tcsKd Utajymtqdk ta&;tom;rsm;onf pmay tifyg,m txGwt f xdyo f Ykd a&mufco
hJ nf/ 4if;acwfwiG f atmfwrkd ef JOURNEY ac: av;zufjrif bHp k cef;odYk c&D;aygufjcif;qdak om
ajrmufaomfvnf;? tcsKd Utajymtqdk ta&;tom;rsm;onf pmay tifyg,m\ tcsut f jcmusaom e,fajrrsm;udk odr;f ydu k Ef ikd cf o
hJ nf/ t,ltqudk pwifco hJ nf/ az:jyygpcef;odYk aygufa&muforl sm;u
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 41 42 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 43

omvQif tkycf sKyaf &;? bmoma&;? w&m;qH;k jzwfa&;udprö sm;udk aqmif 4if;onf bmomw&m;tm;vH;k udk av;pm;oljzpfonf/ (AD- 1575) vdik v f wGvu f '&f jrifjh rwfaomnudk ]] ,SaAb&mof }} [lívnf;
&Gucf iG &hf o
dS nfqakd om t,l0g'rsm;udk qJu G ikd cf o
hJ nf/ xdu k o
hJ Ykd topf ES p f w G i f House of Worship bmomaygif ; pH k c spf M unf a &; aumif;? vdik v f wGvaf rh&m*su f kd ]] ,SaAarh&m*sf }} [lívnf;aumif;
tqef; ay:aygufvmcJah om t,l0g'rsm;tm;jzihf ynm&Siw f MYkd um; AdrmefBu;D udk wnfaqmufcahJ vonf/ 4if;rSm qlz0D g'udk avhvm ponfjzifh rsm;pGmaom usr;f jrwf uk&t f mefyg a0g[m&rsm;udk zg&pD
0d0g' uJcG MhJ uonf/ vduk pf m;oljzpfonf/ 4if;acwf w&m;&H;k qH;k jzwforl sm;rSm omoemh tac:ta0:rsm;tm;jzihf ajymif;vJac:a0:oH;k pJaG om pepfukd pwif
trsm;rGwpf vifrrf sm;\ vdtk yfcsujf zpfaom vlraI &;? pD;yGm; ynm&Sirf sm;jzpfMuonf/ Abufizal Allami (AD, 1551-1602) cJo
h jl zpfonf/
a&;? ynma&;rsm;wGif 4if;wd\ Yk "r®owfrsm;u uGyu f rJ t
I m;enf;vm tawG;tac: ynm&SiEf iS hf aygif;zufro d nf/ Akbar ESihf Abufizal pGvwf ef(ac:)bk&ifqo kd o l nf tv’m[ft&Sijf rwf\ urÇmajr
onfhtay: Safavid tifyg,monfvnf; tm;enf;arS;rSdefcJh Allami wdaYk ygif;í ]] 'Daetdvm[D }} (ac:) bmomw&m;tm;vH;k jyifay:rS t&dyjf zpfonf[k cH,cl o hJ nf/ xdu k o hJ Ykd tv’m[ft&Sijf rwf\
&avonf/ onf tv’m[ft&Sijf rwfwpfyg;wnf;xHrS jzpfonfqakd om 0g'udk t&dyjf zpfaom pGvw f efb&k ifa&SUodYk tcpm;0ifot l m;vH;k OD;ñGwíf
pwifco hJ nf/ xdaYk emuf Sulb-e-Kull (ac:) pMu0Vmjird ;f csr;f a&;? t&dt k aoay;aompepfukd pwifco hJ jl zpfonf/
r*dk tifyg,m Mohabatte-e-Kull (ac:) pMu0VmcspMf unfa&;qdak om acgif; Shah Jahan(1627-1658) vufxufwiG f rGwpf vifrrf sm;\
r*dktifyg,mudkHumayun\om;Akbar(1542-1605 pOfrsm;jzifh 0g'opfrsm;wnfaxmifco hJ nf/ odyq HÜ ikd &f mpmtkyrf sm;ESihf [if'u D Asmrsm;udk San Skrist bmomodjYk yef
AD) u tdE, ´d Edik if aH jrmufyikd ;f rS pwifco hJ nf/ 4if;\tkycf sKyaf &;pepf 4if;\acwfwiG f rGwpf vifrrf [kwo f rl sm;tm; ]] *spZf ,m }} qdck o
hJ nf/ 4if;acwfü wnfaqmufcahJ om ]]om*srf [vf }}taqmuf
wGif pGvw f ef(ac:)bk&ifpepfjzifh tdE, ´d ajrmufyikd ;f yef*smAfjynfe,f? uif;vGwcf iG ahf y;cJo h nf/ tpövmrfomoemqdik &f m ynm&yf rsm;udk tOD;onf [dEL´ ESirhf w G pf vifrf &d;k &mESprf sKd ;aygif;íxm;onfAh o d u
k m
rvfAm&fEiS hf Deccan wdw Yk iG f w&m;rQwpGm tkycf sKyEf ikd cf ohJ nf/ 4if;\ oifMum;ay;onfh ausmif;rsm; wGif zg&pD(ac:) yg&Se;f pmayudk vuf&m jzpfayonf/
tkycf sKyaf &;atmufwiG f rGwpf vifr?f [dEL´ ? c&pf,mef? Ak'b ¨ mom?Jain t"dubmomtjzpfoif Mum;aom pepfukd usio hf ;kH cJo
h nf/ t&AD 4if;acwftyk cf sKyyf kH enf;pepfEiS hf bmoma&;qdik &f m cH,cl suf
bmomESihf Zoroastrian bmom0ifrsm; &Scd MhJ uonf/ rwlnaD om pmayESi&hf cdS ahJ om usr;f jrwfu&k t
f mef? ['Dqrf sm;? zdu[fusr;f rsm;udyk g onf 4if;tzd;k Akbar vufxufuusio hf ;kH oGm;onfth wdik ;f z0g;
vlrsKd ;? bmomtm;vH;k wef;wltcGit hf a&;rsm; &&Scd MhJ uonf/ yg&S e f ; pmaytm;jzif h oif M um;cJ h o nf / 4if ; acwf r S p wif í xyfwl vdu k ef musiofh ;kH cJo
h nf/
4if;\ppfwyfwiG f vlrsKd ;aygif;pHyk g0ifco hJ nfth wGuf ppfwyfo;kH tpövmrfomoemESiyhf wfoufaoma0g[m& tawmfrsm;rsm;onf
bmompum;wpfcu k kd wDxiG cf o hJ nf/ xdb k mompum;udk t&AD? yg&Se;f pmay tac:ta0:rsm; yg0ifvmcJo h nf/ Oyrm- usr;f jrwf Ahmed Sarhind(1625)
zg&pD? [if'?D ygVd? t*Fvyd f bmomrsm;rS aumufEw I íf wDxiG cf jhJ cif; uk&t f mefyg tv’m[fqakd oma0g[m&udk zg&pDbmompum; ]] ck'g}} 4if;onf txufrw S ifjycJo h nfh t,l0g'vrf;pOfrsm;udk qefY
jzpfonf/ xdpk pfwyfo;kH bmompum;rSm ,aeYtrsm;oH;k aeaom [lívnf;aumif;? qGvmofqakd om a0g[m&udk ]] ermZf }}[lí usiof nfh omoemhynm&Sif qlzw D pfyg;jzpfavonf/ 4if;\cH,cl suf
]]tG&'f }l } bmompum;jzpfonf/ vnf;aumif;? qd, G mrfqakd oma0g[m&ud]k ] &dZk m }} [lí vnf;aumif;? rSm usr;f jrwfu&k t
f mefEiS hf pGE[
é rf sm;tm;jzifh tajccH&&S t
D mOya'u
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
44 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 45 46 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

omvsif rGwpf vifrrf sm;udk vrf;rSeo 4if;\acwfwiG f Edik if w


f yYkd aYkd qmifEikd rf nf/ vlom;wd\ Yk H umqufqaH &; tvGeaf umif;rGecf hJ onf/ ac: tmvrf*&D b D &k if\ zof0grsm;udk ud;k um;í wm;jrpfonfwu Ykd kd
tawG;tac:t,l0g'rsm;tm;jzifh wnfaqmufzUGJ pnf;xm;aom 0g' acwfrw DS ;kd wufaom enf;ynmrsm;ESit hf wl &d;k &m,Ofaus;rItopf awGU&ayvdrrhf nf/
vrf;pOfrsm;onf rGwpf vifrrf sm;udk tusKd ;rjyKEikd o tqef;rsm;vnf; a&muf&v
f nft h jyif vrf;rSm; dS mcJo
h nf/ 4if;\ Edik if t H wGi;f üyif,cif&dS acwftqufquf rGwpf vifro f ufO;D qHyikd bf &k ifrsm; tmPm
&if;pJG uJjG ym;jcm;em;aom &d;k &m,Ofaus;rIrsm;u rGwpf vifrrf sm;twGi;f
zufoaYkd c:aqmifomG ;onfh vrf;pOfrsm;jzpfonf[k trsm;rGwpf vifrf wnfjrJa&;twGuf omoemhynm&Sifrsm;\ taxmuftyHhonf
rsm;twGi;f odYk xd;k azgufEikd cf o
hJ jl zpfayonf/ odYk vufO;D rqGuyif vTr;f rd;k cHc&hJ Ny;D jzpfavonf/ xdu k o hJ Ykd wdik ;f wpfyg; ta&;ygaomu@rS yg0ifcahJ vonf/ xdak cwfausmif;rsm;wGif
Shah Jahan bk&if\teD;wGif tMuaH y;rsm;jzpfMuaom rS topfa&muf&v dS maom ,Ofaus;rIrsm;tm;jzifh bmom? omoem tav;ay;í oifMum;ay;aom ynm&yfrsm;teuf tcsKd Uudk wifjy&
]]tkvrmatpl;}} (ac:)tojymomoemhynm&Sif rsm;tm; vnf; qdik &f m "avhx;kH wrf;pOfvmrsm;udk tjrpfrES w I jf cif; cH&ouJo h Ykd rl&if; rnfqykd gu omoemhynm&Sirf sm;onf eADwrefawmfrsm;\ t&du k f
aysmufí rsKd ;jyKe;f cJ&h avonf/
aumif; 0efBu;D tzJUG tm;vnf;aumif;? tdyzf iG ahf y;pm rsm;ay;ydcYk o hJ nf/ t&mrsm;udk qufccH ahJ om tarGpm;tarGcrH sm;jzpfonf/ wrefawmf
4if;\rSeu f efaom w&m;ppfw&m;rSerf sm;udk Mum;em&aom trsm; az:jyyg &dk;&m,Ofaus;rIrsm;udk tajccHaom0g'rsm;u jrwf\ tGro ® o f m;rsm;teufrS omoemhynm&Sirf sm;onf AeDtpö&m
rGwpf vifrrf sm;tzdYk wpfaeYxufwpfaeYw;kd yGm;í Ahmed Sarhind xdak cwftpövmrf"r®owfOya'rsm;twGi;f odyYk if xd;k azgufae&m0if,l tDvf vufxufryS ifay:cJah om eADwrefawmfrsm;ESihf tqift h wef;
\w&m;yJrG sm;odYk pk&;kH vmMuonf/ cJah yonf/ wlnDonfqdkaom ['Dqfrsm;udk OD;pm;ay;í oifMum;ay;jcif;?
4if;\ Khankah (ac:) w&m;bm0empD;jzef; aom "r®&yd f trsKd ;orD;rsm;onf trsKd ;om;rsm;xuf edru hf sonf/ trsKd ; rGwpf vifrt f rsm;pktwGi;f odYk xdu k o hJ Ykd ['Dqrf sm;udk a[majymjcif;tm;
omodYk pk&;kH vmjcif;rsm;udk od&o orD;rsm;onf trsKd ;om;rsm;enf;wl AvD0wfausmif;rsm;? tpf'*grsm;?
dS mG ;aomSha Jahan bk&ifonf jzifh pnf;&H;k Edik cf ahJ vonf/
Ahmed Sarhind tm; eef;awmfoY k d tcpm;0if&ef trdex odYk 0ifa&muf0wfjyKjcif;? uA&pwefrsm;twGi;f 0ifa&mufaZ,m&of
Yf w
k cf ohJ nf/ xdak cwfrw G pf vifrrf sm;onf az:jyyg['Dqrf sm;t& ynm&Sif
Ahmed Sarhind tm; 4if;\a&SUarSmufwiG f OD;ñGwt jyKjcif;rsm;udk wm;qD;ydwyf ifjcif; zof0grsm;onf r*db
f &dk taoay; k &k ifrsm;acwf? rsm;\ tqdt k rderYf sm;udk wpfaoGrwdr;f vdu k ef mMuonf/ xdu k ohJ aYkd om
jcif;udk qefu 4if;wdYk \ywf0ef;usirf S vlrsKd ;rsm;\ &d;k &m,Ofaus;rIrsm;jzpfayonf/
Y siaf omaMumifh axmifoiG ;f tusO;f cs cH&av onf/ ynm&Sirf sm;u rGwpf vifrf oufO;D qHyikd b f &k ifrsm;twGuf rnfuo hJ Ykd
4if;\ ]] rufob l moftrd mrf&AÁmeD }}usr;f onf ausmMf um; onfu r*db k &k ifrsm;wGif zof0gay;ydik cf iG &hf adS om ynm&Sirf sm;vnf;
h sr;f taxmuftuljyKonfukd avhvmMunfrh nfqykd gu -------
wpfusr;f jzpfonf/ &Scd o
hJ nf/ xdb k &k ifrif;qufrS bk&if tmvrf*&D \ D zof0grsm;udk tdE, ´d tAÁmqD,[fcvDzmrsm; tmPmouf&n S Mf uma&;twGuf
Edik if &H dS tcsKd Uaom bmoma&;ausmif;rsm;wGif ]] zof0gtmvrf*&D D }} xdbk &k ifrsm;\ ajrm§ ufpm;jcif;cH&aom ynm&Sirf sm;u aomMumaeY
Aurang Zebe(AD 1658-1707) onf Ahmed sarhind trnfjzifh oifMum;vsu&f ad S yonf/ txufraS z:jycJah om trsKd ;orD; cGwAÅ [fwiG f ^ ¾  ý+  ' ø b  .5  c
    ]] cvDzm[lonf urÇmajrjyif
f ufcahJ vonf/ bk&ifa&SUarSmufwiG f OD;ñGwf rsm; AvD0wfausmif;rsm;odYk wufa&muf0wfjyKa&;qdik &f m wm;jrpfxm;
\t,ltqrsm;udEk pS o ay:rS tv’m[ft&Sijf rwf\ t&dyjf zpfonf }} [k qkawmif;ay;Muonf/
í t&dt
k aoay;aompepfukd 4if;\acwfwiG f y,fzsucf o hJ nf/ aompmtkyrf sm; wGif taxmuftxm;tjzpf ]] zof0gtmvrf*&D D }} r*db k &k ifrsm;onf pGvw f eftrnfjzifh tkycf sKyo f rl sm;jzpfonf/

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 47 48 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 49

xdk r*db k &k ifrsm;\ ajrm§ ufpm;jcif;cH&aom ynm&Sirf sm;u aomMumaeY ]]tkvrmat[uf }} (ac:) trSew f &m;ESiyhf wfoufí wifjy&mwGif jyXmef;onf/ tpövmrfw h &m;&H;k rsm;wGif ý%@ (ac:) w&m;olBu;Dd u
cGwAÅ [fwiG f ^ ¾  ý+   ' øb  3YA    ]] pGew
f efb&k ifrsm;onf urÇm rdrwd \
Ykd toufpnf;pdrrf sm;udyk ifvQif tv’m[ft&Sijf rwftwGu?f w&m;qH;k jzwfonf/ Oya'tMuaH y;rsm;tjzpf tkvrmomoemhynm
ajrjyifay:rS tv’m[ft&Sijf rwf\ t&dyjf zpfonf }} [k qkawmif;ay; rSeu
f efaom omoemtwGu?f trSew f &m;twGuf pGevYf w
T pf eG pYf m;í &Sirf sm;ESihf acwfopf Oya'ynm&Sirf sm;udk yl;wJí G ceft Y yfcohJ nf/
Mu&Hrk u  ' 3Y   tv’m[ft&Sijf rwf\bk&if [kyifwifpm;í wifjycJah om rSeu
f efonfh omoemynm&Sirf sm;vnf; ay:aygufchJ 4if;\acwfwiG f rGwpf vifrw f ikd ;f usr;f jrwfu&k t f mefukd em;
qkawmif;ay;cJah om cGwAÅ [frsm;udk ]] cGwAÅ [fusr;f }} tcsKd Ubmoma&; avonf/ vnfvu kd pf m;a&;wm0efukd tkvrmynm&Sirf sm;u wm0ef,Ml u&
ausmif;rsm;wGif oifMum;ay;vsu&f adS eMuonf/ onf/ bmoma&;ausmif;rsm;wGif usr;f jrwfu&k t f mefukd t"du
usr;f jrwfu&k t f mefwiG f tv’m[ft&Sijf rwfu ]]igt&Sio f nf atmfwdkref tifyg,m bmom&yftjzpf jyXmef;cJo h nf/ ['Dq?f zdu[fusr;f rsm;ESihf acwfopf
bk&ifrsm;\bk&ifjzpfonf/ w&m;qH;k jzwfaom w&m;olBu;D rsm;\ atmfwrkd ef tifyg,mudk (1453-AD)wGif Constantinople 0dZmÆ ? odyEHÜ iS hf tawG;tac:ynm&yfwo Ykd nf yl;wJo G ifMum;ay;aom
w&m;olBu;D jzpfonf }} [k rdeq Yf xkd m;ayonf/ az:jyyg tm,wfrsm; ,ck Istanbul rSpwifí qD;&D;,m;? tD*spf? ajrmuftmz&du? pepfukd usio hf ;kH cJoh nf/ usr;f jrwfu&k t f mef abmiftwGi;f rS acwfrDS
ESiq fh efUusií f  ' 3Y  = pGewf efonf tv’m[ft&Sijf rwf\bk&if ta&;AD;,m;ESihf Oa&mywGif pGvw f efb&k ifpepfjzifh tkycf sKycf o hJ nf/ wd;k wufaomenf;ynmudk tajccHí vlraI &;? pD;yGm;a&;? tkycf sKyaf &;
jzpfonf qdak om toH;k tEIe;f rsKd ;udk tAÁq, D [fcvDzmrsm;acwfüyif 4if;atmfwrkd ef\ tkycf sKyrf aI tmufwiG f rGwpf vifr?f c&pf,mef? *sL;? pepfukd wnfaxmifco hJ nf/ 4if;acwf 0efBu;D rsm;tzJUG wGif tvTmaygif;
oH;k EIe;f cJjh cif; r&Scd ahJ y/ t&Af? wl&uD ukeo f nf? tGvrf m? wG&u D muJo h Ykd t,ltqrwlol pHrk S vlrsKd ;toD;oD; yg0ifco hJ nf/
xdu k ohJ Ykd r*db
k &k ifrsm; acwfwpfavQmuf tpövmrfOya'rsm;ESihf tm;vH;k Nird ;f csr;f pGm twl,OS w f í GJ aexdik Ef ikd cf o
hJ nf/ rdrw d \
Ykd ,HMk unf 4if;\acwf w&m;qH;k jzwfa&;rSm usr;f jrwfu&k t f mefukd vH;k 0
qefu Y siaf om vJrG mS ;onfh t,l0g'rsm;udk uGuu f uG uf iG ;f uGi;f axmuf &mudk vGwv f yfpmG vkyyf ikd cf iG &hf NdS y;D wpfO;D ESiw hf pfO;D ? wpfzUGJ ESiw
hf pfzUGJ tajccHí acwfEiS t hf nDay:aygufvmaom jyóemrsm;udk ajz&Si;f ay;
jyí trSew f &m;rsm;udk ydcYk scahJ om Ahmed Sarhind \ aemufyikd ;f y#dyu©toGiaf qmifaom tajymtqd?k ta&;tom;rsm;udk cGirhf Edik cf o
hJ nf/ atmfwrkd efvufatmufwiG f rSw D if;aexdik Mf uukeaf om
wGif SHAH VALLIULLAH(1703-1763) u Ahemed jyKcahJ y/ t,l0g'rwlorl sm;? bmoma&;rwlorl sm;? vlrsKd ;rwlorl sm;twGi;f
Sarhind \t,ltqudk tajccHí usr;f jrwfu& k tf mefEiS hf pGE[ é f wpfajy;nD tcGit hf a&;rsm; &&Scd o hJ nf/ w&m;rQwrI &So d nf/ 4if;acwf
Oya'rsm;udk trsm;rGwfpvifrfrsm;twGif;odkY jyefvnf a&muf Sulaiman Qumuni(1520-1566 AD) vufxufwi
G f tkycf sKyfa&;rsm;ESihf w&m;qH;k jzwfa&;rsm;onf qG[mbmBuD;rsm;?
&Sad pcJo h jl zpfayonf/ 4if;\ BuKd ;yrf;rI t&Sed t f [keo f nf ESpq f ,f atmfwrkd efonf acwftrSq D ;kH aom tajctaeudk a&muf&cdS o hJ nf/ omaAtDerf sm; acwfEiS hf teD;pyfq;kH tkycf sKyEf ikd cf o hJ nft h wGuf atmf
&mpkwikd f wnf&cdS ahJ vonf/ aq;bufqikd &f mwuúov kd rf sm;? eu©waÅ A'arQmpf ifrsm;ESihf odyq
HÜ ikd &f m wdrk efonf txGwt f xdyo f Ykd a&muf&cdS o hJ nf/
acwftqufquf oufO;D qHyikd b f &k ifrsm;acwfwiG f ]] tkvrm vkyif ef;rsm;udk wd;k wufapcJo h nf/ 4if;acwf atmfwrkd efonfurÇmh Abu al Sand Khola Chelebi(1490-1574) acwfwi G f
atpl; }} (ac:) tojymomoemhynm&Sirf sm;ay:ayguf ouJo h Ykd tvnfwiG f pHjyjzpfco hJ nf/ tajccHOya'tjzpf usr;f jrwfu&k t f mefukd atmfwrkd efwiG f tkvrmynm&Sirf sm;\ MoZmonf vTr;f rd;k vmcJo h nf/

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
50 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 51 52 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)
bmoma&;ausmif;rsm;wGif oifMum;vsu&f adS om oif&;kd ñTe;f wrf;rsm; twGi;f rSw D if;aexdik Mf uukeaf om jynforl sm;\ vdt k yfcsurf sm;udk wduk yf aGJ ygif;rsm;pGm qifEcJT &hJ avonf/ xdw k u kd yf rGJ sm;wGif rsm;pGmaom
tm; jyKjyifajymif;vJco hJ nf/ tAÁmqD,[frsm;vufxufwiG f oifMum; "r®"Xd mefusus ajz&Si;f ay;Edik jf cif; r&Scd ahJ y/ xdu
k o
hJ Ukd t,l0g'tm;jzifh touft;kd tdrpf nf;pdrrf sm; pGev Yf wT cf MhJ u&avonf/
cJah om zdu[f"r®owfrsm;udk t"du bmom&yftjzpfoifMum;Ny;D ESiyhf if 18 &mpkoaYkd &muf&cdS ahJ vonf/ þodjYk zifh wrefawmfjrwf\ aemufvu kd af emufyg &Jabmf
acwfopf 0dZmÆ odyyHÜ nm&yfrsm;ESihf tawG;ac:ynm&yfrsm;udk oif&;kd &Jbufrsm;jzpfMuaom qG[mbmMu;D rsm;onf jrLrIet Yf pdwt f ydik ;f
ñTe;f wrf;rS xkwyf ,fco hJ nf/ usr;f jrwfu&k t f mefyg tajccHOya'rsm; *dP
k ;f *Prsm;\ tedXm&Hpk pfwrf; uav;rSonf tGro ® w f nf;[laom rGwpf vifrv f Ul abmifxk a&tvsif
ESihf uif;a0;apaompepfukd jyefvnftoufoiG ;f cJo h nfth wGuf 4if; wrefawmfjrwf\ BuKd ;yrf;vIy&f mS ;cJah om oufwrf;rSm umv udk wpfoiG o f iG f pD;jzmrysu&f adS pcJo h nf/ þodjYk zifh wpfpxufwpfp
acwf w&m;Oya'rsm;wGif bufvu kd rf rI sm;? w&m;rrQwrIrsm; a&m>yrf; tm;jzih(f 23)ESpw f mom&Scd o hJ nf/ ,if;BuKd ;yrf;csuf vkyif ef;twdik ;f tiftm;wd;k yGm;vm&mu Bu;D rm;us,af jymvSonfh ork'&´ mBu;D tvm;
vmcJjh cif;aMumifh atmfwrkd efwiG f twlvufwí GJ yl;aygif;aqmif&u G cf hJ twmxda&mufrrI mS rl ud,mrofwikd f us,0f ef;vSayonf/ wref yif us,jf yefUvmcJah yonf/ þyk*Kd¾vt f m;vH;k wdt Yk ay: tv’m[ft&Sif
aom vlrsKd ;rwl? bmomt,l0g'rwlorl sm;pyfMum;wGif ,cifr&Scd b hJ ;l awmfjrwf\ b0wmrSm wpfpuúeUf [laom tcsed u f av;onfyifvQif jrwfEpS Nf rK§d Uawmfryl gap/ xdq k [G mbmBu;D rsm;\ vkyaf qmifcsuf onf
aomjyóemrsm; ay:aygufvmcJo h nf/ rGwfpvifrfwdkY\ ESpfaygif;axmifaomif;ruxuf ydkonf[k qdk urÇmwnfoa&GUwnf&adS ernfrmS trSeyf ifjzpfayonf/ wrefawmf
az:jyyg atmfwdkrefacwf tkvrmrsm;onf qlzD0g'udk &ayrnf/ 23 ESpw f mteuf oufwrf;wpf0ufausmjf zpfaom 13 jrwf\ pHtwdik ;f tkycf sKycf ahJ om cvDzmBu;D rsm;acwfwiG f tkycf sKyaf &;
ydrk t kd av;ay;aompepfukd usio fh ;kH onf/ 4if;acwf tkvrmrsm;\ ESpu f mvudrk l ruúmNrKd UwGif &ke;f uefvyI &f mS ;&if;om ukeq f ;kH cJah vonf/ ESib hf moma&;udk 'Gew f NGJ y;D usr;f jrwfu&k t f mef? wrefawmfjrwf\pGE[ é f
zof0gt& bmoma&;qdik &f m pmtkyrf sm;udk yHEk ydS pf ufjzif&h u kd Ef ydS jf cif;udk þumvtwGi;f aMumufcref;vdvd ab;tEÅ&m,f'u k r© sKd ;pHk ud&k ifqikd f ESithf nD ppfreS af om cdvmzoftyk cf sKyaf &;pepfjzifh tkycf sKycf hJ avonf/
wm;jrpfco hJ nf/ acwfopf toH;k taqmifypön;f rsm;udk oH;k pJjG cif;? cJ&h Ny;D cufcaJ om ordik ;f aMumif;udk trsm;todjzpfayonf/þrQ usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(30) tm,wf(32)wGi?f -
a&mif;0,fazgufum;jcif;? wnfxiG jf cif;rsm;onf 4if;wk\ Yd "r®owft& toufab;ESiehf ;D vSonfh tEÅ&m,ft00udk MuMhH uchH &H ifqikd Nf y;D BuKd ;yrf; 3  ( /  ù7    *

 ,+   ø
 0  e;    0ù 7 "    @( / ú
  9   ú!
w&m;awmfEiS q hf efu Y sio f nf/ az:jyyg t,l0g' tawG;tac:rsm;udk tm;xkwcf &hJ onft h wGuf &v'frmS rl rGwpf vifrrf [kwaf omvlo;kH &m ]] 4if;wdt Yk eufrS xdo k w l o Ykd nf rdrw d \ Ykd 'Deo f moemudk
bmoma&;ausmif;rsm;wGif oifMum;ay;cJo h nf/ tvm;wl trsm; cefu Y kd tpövmrfh at;&dyq f m,matmufoYkd ta&mufyaYkd qmifEikd cf hJ tpdwpf w d t f >rm§ >rm§ jyKvyk cf Mh JuNy;D *dP k ;f *PtrsKd ;rsKd ; jzpfomG ;cJMh uuke\ f /
rGwpf vifrrf sm;twGi;f odv Yk nf; xdu k o hJ Ykd tawG;tac: t,ltq avonf/ xd*k P kd ;f *PtoD;oD;wdo Yk nf rdrw d üYkd &Sad om0g'vrf;pOfrsm;ESiyhf if
rsm;udk oGwo f iG ;f ay;cJjh cif;tm;jzifh wpfcsed w f pfcgu tvGeaf cwf 13 ESpaf emufyikd ;f [pf*s&ofjyK Ny;D r'DNrKd UwGi(f 10)ESpw f mtxd auseyf0rf;ajrmufvsuf &SMd uayonf }}
rScD ahJ om atmfwrkd efonf pD;yGm;a&;? Edik if aH &;? tkycf sKyaf &;? ynma&; ]]'tf0tf}} ydcYk scohJ nf/ þNrKd U&Sd rGwpf vifrv f el nf;pk\ a&SUa&;twGuf usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(6) tm,wf(159)wGi?f -
ponfww Ykd iG f tzufzufrS ,d, k iG ;f ysupf ;D cJ&h avonf/ xdu k o hJ Ykd vnf;aumif;? tzd;k xku d wf efvo S nfh omoemwnfwefY ckid jf raJ &;
zGUH NzKd ;wd;k wufru I t kd [eft Y wm;jyKaom Oya'rsm;onf atmfwrkd ef twGuv f nf;auif;? wrefawmfjrwfEiS hf r[mom0ursm;taejzifh >I+ý;
 ý
 /ù7 " ! N
 A
    ;
   0ù 7 "    @( / ú
  9   3  
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 53 54 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 55

]] pifppf{uef tMuifow l oY k d nf omoemudk tpdwpf w d tf >rm§ >rm§ rsm;aMumifh jzpfayonf/ "r®owfrsm;onf ,cif&cdS ahJ om rZf[Afav;ckpvH;k rS pwifcx GJ u G cf o
hJ l
cJyG pfcMhJ u\/ 4if;aemuf xdo k w l o Ykd nf *dP k ;f *PtoD;oD;uJMG u\/ jzpfonf/ usr;f jrwfu&k t f mefukd t"dutajccHí "r®owfq;kH jzwfol
toifonf xdo k w
l EYkd iS hf rnfoUdk rQ rywfoufay }} acwfopftawG;tac:ESihf rGwpf vifrrf sm; jzpfonf/ oH;k wGvmof wpfBurd w f nf;ay;jcif;udk vH;k 0wGvmuf
usr;f jrwfu&k t f mefwiG f *dP k ;f *Prsm;ESiphf yfvsO;f Ny;D xdu k o hJ Ykd Abu Hamid Muhammed al Ghazzali(AD-1111) txrajrmufaMumif; 4if;\"r®owfwiG f jyXmef;onf/ wGvmuf
wifjycJjh cif;rsm;pGmteuf az:jyyg tm,wfEpS yf 'kd u f kd az:jyjcif;tm;jzifh onf tD&mufEikd if ?H b*¾'g'fNrKd U&Sd aeZmrD,mausmif;rS ausmif;q&mjzpf taMuif;ESiphf yfvsO;f í usr;f jrwfu&k t f mefwiG f pl&[fwv G muf[í l
tpövmrfomoem\ &yfwnfcsut f rSeu f kd odEikd af yonf/ onf/ tpövmrf"h r®owfrsm;ESihf ywfoufí uRr;f usio f jl zpfonf/ u@wpfct k jzpf tus,w f 0ifah z:jyí &Si;f vif;xm;Ny;D jzpfonf/
txufrS wifjyNy;D jzpfaom acwftqufqufrS ay:ayguf rGwpf vifrrf sm; bmoma&;ynmrsm;udk qnf;yl;&rnfjzpfouJo h Ykd acwf tvm;wl Alcg&Dusr;f wGvmufu@wGiv f nf; pl&[fwv G mufEiS phf wif
vmcJah om cvDzmtrnfcH oufO;D qHyikd f bk&ifpepfwnfjraJ &;onf opfynm&yfrsm;ESihf tawG;tac:ynm&yfrsm;udv k nf; wwfajrmuf& zGiq hf xkd m;onf/ tGr&® o f cif\om;u 4if;\ZeD; ud, k rf oefcY sed w f iG f
omoemydik 0f g'pepfay:wGif tajccHvsu&f cdS o hJ nf/ rnf[k tapmqH;k wifjycJo h jl zpfonf/ wGvmufay;cJo h nfh taMumif;udk tGr&® o f cifu wrefawmfjrwftm;
az:jyyg 0g'ESpcf o k nf wpfct k ay:wpfck trSo D [JjyKíom rGwpf vifrrf sm;twGi;f wGif bmoma&;ynm&Sirf sm;&S&d ef vdt k yf avQmufxm;&m wrefawmfjrwfu toif\om;tm;ajymvdu k ?f ud, k f
&Sio f efEikd af om 0g'rsm;jzpfayonf/ xd0k g'ESpcf \ k qd;k arGrsm;onf ouJo h Ukd taqmuftOD;rsm; wnfaqmuf&ef Adou k mynm&Sirf sm;? roefcY sed w f iG f wGvmufay;jcif;onfrydik ?f jyefaygif;vdu k jyefaygif;? jyef
wrefawmfjrwfEiS hf qG[mbmBu;D rsm;? omaAtDerf sm;? touf td;k tdrf aq;0g;uko&ef aq;ynm&Sirf sm;? avmua&;&mudp&ö yfrsm;wGif vdk raygif;vdu k aemufwpfBurd f ud, k rf oefcY sed uf kd xyfapmif?h jyefvnfí
pnf;pdrt f 00ESihf tEÅ&m,ftoG,o f ,G u
f kd cg;pD;&ifqikd Nf y;D rS jyKpyk sKd ; tyfaom acwfopfynm&yfrsm;udk wwfuRr;f onfh ynm&Sirf sm;vnf; ud, k o f efcY sed wf iG f wGvmufay; [k rdeq Yf xkd m;aom['DqEf iS hf pwifxm;
axmif xm;cJah om tpövmrfh yef;O,smOfBu;D twGi;f rS rGwpf vifryf ef; &S&d rnf[k qdck o hJ jl zpfayonf/ 4if;jyKpak &;om;cJah om I Yah-a-lum onf/
rmvmrsm;udk wpfyiG chf si;f wpfyiG chf si;f wpfppD wpfppD zJah cRcahJ vonf/ ad-deen ]] omoemjyefvnfxeG ;f um;a&; }} qdo k nfu
h sr;f udk jyKpck ohJ l usr;f jrwfu&k t f meft&vnf;aumif;? ['Dqu f sr;f t&vnf;
tpövmrfo h rdik ;f udk avhvmoH;k oyfMunfrh nfqykd gu vGecf hJ jzpfonf/ rGwpf vifrrf sm;onf usr;f jrwfu&k t f meftvdEk iS hf ['Dqf aumif;? wGvmufay;jcif;qdik &f m Oya'&SNd y;D jzpfonf/ az:jyyg Oya'
aom ESpaf ygif;wpfaxmifEiS hf wpfaxmifEh pS &f mpyfMum;umvwGif usr;f rsm;Ny;D vQif 4if;\usr;f tm; ud;k um;a&;om;ajymqdrk I jyKMuonf/ rsm;ESiq hf efu Y sií f wGvmufay;jcif;? qefUusií f ay;aom wGvmufukd
umzd&rf sm;ESihf ppfjzpfraI Mumifh aoG;ajrusc&hJ aom rGwpf vifrOf ;D a&u 4if;tm; rGwpf vifrt hf awG;tac:ynm&Sif tjzpf taemufwikd ;f om; ydik of nf[k ,lqjcif;rsm;onf usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf ['Dqu f q kd efu
Y sif
enf;Ny;D rGwpf vifrt f csi;f csi;f 0g'a&;&muJjG ym;jcm;em;rI ay:aygufvm wdu Yk odMuayonf/ jcif;jzpfonft h jyif rnforl qdk usrf;jrwfu&k t f mefEiS q hf efUusifí
aom ppfyrGJ sm;aMumifh aoG;ajrusc&hJ aom rGwpf vifrOf ;D a&u ydrk kd Ahmed ibn Taymiya(1263-1328 AD) onf tD&muf ajymqdak ompum;rsm;udk vufrcH&/ vufc&H efrvd[ k k jywfjywfom;
rsm;jym;onfukd &ifeifzh , G &f mawGU&S&d ayonf/ xdu k ohJ Ykd jzpf&jcif;rsm; Ekid if ?H b*¾'g'fNrKd UwGiaf rG;í qD;&D;,m;Edik if H 'rwfpuwfNrKd UwGif ynm om; qdck o hJ jl zpfonf/ 4if; (MAJMU FATWA) onf acwfopf
onf usr;f jrwfu&k t f mefu ydwyf ifwm;qD;xm;aom *dP k *f PpJ0G g' qnf;yl; cJo h nf/ 4if;onf [rfAvDrZf[Af0ifjzpfonf/ 4if;\zdu[f ay:aygufcahJ om jyóemrsKd ;pHu k kd "r®"Xd mefusus ajz&Si;f xm;aom
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
56 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 57 58 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

usr;f jzpfonf/ (t[fav['Dqrf sm;onf 4if;\zof0gaygif;csKyu f sr;f jzpfonf/ tdE, ´d Edik if &H dS bHak b? uvuwÅm;ESihf r'&mqfNrKd Uwdw Yk iG f Muonf/ xdu k o
hJ Ykd 4if;tm; ay;cJah om zof0grsm;teuf armfvmem
tm;jzifh ajz&Sif;Muonf/ 4if;\ TAQI-AD-DIN IBN 1855 ckEpS rf pS wifí wuúov kd rf sm;zGiv hf pS cf NhJ y;D jzpfaomfvnf; 1878 u&Drv G m’ [f\zof0gwGi(f þausmif;Bu;D udk wnfaqmufjcif;? wnf
TAYMIYYAH (ac:) omoem&Si;f vif;csu[ f al omusr;f onf ckEpS f tvD*&fwuúov kd tf w k jf rpfcsonft h csed t f xdrw G pf vifrb f UGJ & aqmufrw I iG f yg0ifjcif;? ajrae&mESihf wdu k w f mtaqmufttHak y;jcif;?
acwftqufquf tpövmrh"f r®owfOya'rsm;twGi;f pdr0hf ifcahJ om pkpak ygif; 20 OD;omvQi&f cdS o hJ nf/ xdt k csed w f iG f [dEL´ vlrsKd ;rsm;wGif þ npfjirf;aomae&m taqmufttHt k rnfukd r'&fqm[kowfrw S f
Ekid if jH cm;tawG;tac:ynm&yfrsm;udk az:jyxm;aom usr;f jzpfonf/ bJUG & 131 OD;&Sad eNyjD zpfonf/ jcif;onf vlom;jzpfjcif;rS EIwo f rd ;f cH&jcif;jzpfonf/ þodw Yk nf
xdpk mtkyo f nf tD*spEf ikd if H tvftZf[&fwuúovkd &f dS q&m rsm;\ xdak cwfwiG f acwfopfynm&yfrsm;jzpfaom 0dZmÆ odyyHÜ nm&yf aqmufro I nf *s[Eérif &Jbu kH kd wnfaqmufjcif;jzpfonf/) [kzof0g
vufqpGJ mtkyjf zpfayonf/ rskm;ESihf pD;yGm;a&;qdik &f m ynm&yfrsm;udk qnf;yl;Edik pf rG ;f cGio hf nf ay;cJo h nf/
rGwpf vifrw f wYkd iG f r&&Scd ahJ y/ bmoma&;qdik &f m ausmif;Bu;D rsm;&Sd xdkuJhodkY omoemhynm&Siftrsm;pkonf zof0gqdkaom
Sir Sayed Ahmed Khan (1817-1898) aomfvnf; ,if;ausmif;rsm;wGif ['DqMf o0g'awmfrsm;ESihf xdMk o0g' vufeufut kd oH;k jyKí acwfrt DS pövmrfw h uúov kd Bf u;D jzpfay:vma&;
4if;onf tdE, ´d Edik if w H iG f arG;zGm;onf/ usr;f jrwf uk&f awmfrsm;qdik &f m &Si;f vif;csuu f sr;f rsm;ESihf [ezD"r®owf wpfrsKd ;wnf; udk t[eft Y wm;jyKcMhJ uonf/ Sayed Ahmed onf ravQmafh omZJG
tmefwiG o f bm0ody[ HÜ al om obm0 "r®taMumif;rsm;ESihf pyf udk tav;ay;oifMum;cJah om umvjzpfonf/ az:jyyg bmoma&; jzifh rGwpf vifrrf sm;xH tvSLcHc&hJ m tcsKd Uae&mrsm;wGif tvSLaiGtpm;
vsO;f í &Si;f vif;csurf sm;yg0ifonfh rGwpf vifrw f ikd ;f acwf ynm ausmif;rsm;rS atmifjrifvmMuaom q&mrsm;onf AvD0wfausmif; cJrsm; zdeyfrsm;jzifh aygufjcif;cHc&hJ onf/ 4if;onf ravQmah omZJu G &kd if;
qnf;yl;&rnf? bmoma&;ausmif;rsm;wGif acwfynmyl; wJo G if rsm;wGif a&SUaqmifjyKjcif;? bmoma&;ausmif;cJrG sm; xyfqifzh iG jhf cif;? Ny;D acwfrb DS mom&yfrsm;ESihf yl;wJo G ifMum;aom bmoma&;wuúov kd f
Mum;aom pepfukd pwifco hJ jl zpfonf/ tdE, ´d Edik if wH iG f ALIGARH xdak usmif;rsm;wGif xyfqifí h pmjyjcif; rsm;udo k m jyKvyk v f su&f cdS o
hJ nf/ Bu;D udk wnfaxmifEikd cf o hJ nf/ xdak usmif;Bu;D rSm 1880 jynfEh pS w f iG f
wuúov kd f [lí wnfaxmifNy;D acwfynmESib hf moma&;ynmudk az:jyyg ausmif;rsm;wGif bmoma&;oufoufoifMum;rIjyK pwifí bJUG cs;D jri§ Ehf ikd cf o hJ nf/ xdak usmif;Bu;D rS bJUG &olrsm;onfvnf;?
yl;wJo G ifMum; aom pepfukd pwifcahJ vonf/ rGwpf vifrrf sm; acwf k ed k eD ,fcsUJ avmif;&dyaf tmufrS &ke;f xGuEf ik d rf nfr[kw?f &ke;f xGuf
&Hjk zif?h udv tdE, d´ Edik if t H wGi;f &Sd tpd;k &&H;k rsm;? w&m;a&;Xmersm;wGif tjcm;olrsm;
ynmwwf&rnf/ Edik rf nfeh nf;vrf;onf rGwpf vifrw f ikd ;f acwfynmwwf&rnf/ acwf enf;wl trIxrf;cGi&hf &Scd MhJ uonf/ xdak usmif;Bu;D rSwpfqifh t*Fvef
usr;f jrwfu&k t f mefut kd ajccHí acwfrw DS ;kd wuf aom ynmwwfrsm;jzpfro S mvQif udv k ekd rD sm;ESihf &ifabmifwef;Edik rf nf[k Edik if H uif;b&pf*sEf iS hf atmufpzd(Yk 'f)uJo h aYdk om wuúov kd Bf u;D rsm;odYk
acwfa&pD; aMumif;ESifhtnD rdrdwdkY\ ,Ofaus;rIESifh taemuf cH,í l ALIGARH wuúov kd Bf u;D udk wnfaxmifco hJ jl zpfonf/ rGwpf vifrrf sm; yg&*lajrmuf ynmqnf;yl;rI tcGit hf vrf;rsm; &&Scd MhJ u
wdik ;f ,Ofaus;rIrS pwifcx GJ u G af pcJo h jl zpfonf/ 4if;acwf omoem az:jyyg acwfopfynm&yfrsm;ESihf yl;wJo G ifMum;aom bmom onf/ xdak usmif;Bu;D rS tajccHí rGwpf vifraf cwfynmwwfrsm;
ynm&Sit f rsm;pk\ "r®owft& rGwpf vifrf t*Fvyd pf m oif a&;wuúov kd wf nfaqmufjcif;ESihf pyfvsO;f í tdE, ´d Edik if &H dS omomemh wd;k yGm;vmcJah vonf/
Mum;jcif;onf umzd&af oGznf olw\ Ykd usiphf Of[ck , H cl hJ aomumv ynm&Sit f rsm;pku Sayed Ahmed Khan tm; umzd&zf of0gay;cJh qdu k , f 'fqal vrefe'f0?D &SpAf vDEt k rf meD? armifvmem [mvD?
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 59 60 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 61

a'gufwmtAÁ'v G [ f [ kd ?f uJo h aYkd om urÇmu h sr;f jyKrsm;udk xdak usmif;Bu;D rSví GJ tjcm;usr;f rsm;udk tm;ud;k wpfBu;D &if0,fyu kd Mf u\/uREykf w f Ykd 1884 ckEpS f vm[dNk rKd U vlxak [majymcsuw f iG ?f -
rS arG;xkwaf y;cJo h nf/ ,aeUacwfumvwGiSf ayed Khan \ onf bk&m;wk? usr;f wk? wrefawmfwrk sm;udk azsmufzsu&f efenf;vrf; usr;f jrwfu&k t f mef\ oGeo f ifq;kH rcsuof nf EGm;ausmif;om;
awmfveS af omtjrifrsm;? vkyaf qmifcsufrsm;udk jyefvnfprf;ppf rSm uREykf w f \Ykd wrefawmfBu;D tDA&m[Dr(f f) u vkyf aqmifcahJ om wpfO;D ESihf qku
d a&;wD;uJo h aYkd om tawG;tac:ynm&SiBf u;D wdik af tmif?
Munfah omtcg 4if;\ vlraI &;ESiEhf ikd if aH &; vkyaf qmifjycsurf sm;udv k yk f enf;vrf;yifjzpf&ygvdrrhf nf/ ,if;usr;f udzk wf&NI y;D tusKd ;cHpm;cGihf &&Sad yrnf/ usr;f jrwfu&k t f mef
aqmifjyonfomru? tESpEf pS t f vvu ydwaf ecJah om rGwpf vifrf uREykf w f oYkd nf ppfreS af omtv’m[f? ppfreS af omwrefawmf? omvQif þodYk tm;vH;k aomvlwu Ykd kd wpfnw D pfñw G w f nf; vrf;ñTejf y
wd\Yk wkeq Yf ikd ;f aeonfh *smrGww f cH g;udk cufcpJ mG zGihf ay;Edik cf jhJcif; yifjzpf ppfreS af omusr;f jrwfu&k t f mefukd vlom;wdUk twGuf tm;ud;k rIjyKxu kd f o onfh xl;jcm;aom 0daoo&So d nfh usr;f jzpfonf/ ynmrwwf
onf/ 4if;\awG;ac:rIonf ESpaf ygif; 600 tvsiu f rGwpf vifrf aomt&mrsm; tjzpfwnfaqmufjyjcif;onf þodaYk om ,HMk unfcsuf aom vlwpfO;D jzpfap? ynm&So d ck rdeBf u;D jzpfap? usr;f jrwfu&k t f mef\
wd\Yk &S&d if;pJt G awG;tac:omvQif jzpfco hJ nf/ xdt k awG; tac:onf rsm;aMumifh uREykf w f u Ykd kd tjrifusO;f olwu Ykd 'dXb d momrJ[ h k qdjk cif;rSm t"dymÜ ,fEiS hf vrf;ñTecf suu f kd &,lEidk yf gonf/ usr;f jrwfu&k t f mef\
b*¾'g'fusq;kH cef;ESit hf wl rGwpf vifrrf sm;twGucf sw d yf wd f cHc&hJ aom qdx k u dk yf gonf/ uREykf w f o Ykd nf olww Ykd nfaqmufxm;aom? owfrw S f vrf;ñTecf su?f ydUk cscsuo f nf obm0ESiv hf nf; qefu Y sijf cif;r&Sad y/
wHcg;jzpf avonf/ ESpaf ygif;rsm;pGmuwnf;u tydwcf cH hJ &aomwHcg; xm;aom twkta,mifrsm;udk vufcrH nf r[kwyf g }} urÇmay:wGif vlNyed ;f wpfO;D ESihf tqifjh rifah om 'óeynm&Sif
udk zGijhf cif;rSm tvGecf ufcaJ om udpjö zpfayonf/ Sayed Khan u e0gAf rk[pf efrmvpfux f H ay;ydUk aom pmwGiaf &;om;yHu k ?- wdYk wef;wlnrD Q oabmwlaomusr;f &Syd goavm/ ,if;usr;f onf
rGwpf vifrw f o Ykd nf usr;f jrwfu&k t f mefukd tajccHaom b0wnf ]] uREykf w f t Ykd m; w&m;ao0g'avmuf rnfonft h &murQ zwfcsipf zG,v f nf; jzpf&rnf/ tm;vH;k udk nDñw G pf mG tusKd ;jyK&rnf/
aqmufrv I rf;pOfukd rjyKEidk af om umvywfv;kH edru hf srb I 0rS vGwf qH;k &H;I rI rjzpfapcJyh g/ w&mao0g'onf tpövmrf, h MkHunfcsut f wGuf tm;vH;k udk xda&mufaom vTr;f rd;k rIjzpfap&rnf/ þodaYk om usr;f
xGuEf ikd v f rd rhf nfr[kw[ f k ,HMk unfojl zpfonf/ tqdyt f awmufEiS hf wlv\ S / uREykf w f o Ykd nf twdwu f mv ,[l'D onf usr;f jrwfu&k t f mefomjzpfonf/ usr;f jrwfu&k t f mefüomvQif
armifvmem[mvD\ ]] [,mao*sma0'f }} (ac:) Sayed rsm;uJo h Ykd bmoma&;vkyu f ikd f pm;aomuforl sm;udk tv’m[fEiS hf az:jyyg t&nftcsi;f rsm;yg0ifayonf/ þonfyifvQif usr;f jrwf
Khan \ tw¬Kyw Ü pdÅ mtkyw f iG f Sayed Khan \ tqdw k pf&yfuw kd if wpfwef;? wpfpm;wnf; owfrw S cf MhJuonf/ þBu;D rm;vSaom tjypf uk&t f mef\ tHzh , G jf zpfonf/
jycJoh nfrmS ]] uREykf t f m; bmomrJ'h Xd [ d k ac:a0:jcif;onf tHMh ozG,&f m rsm;rS uif;a0;atmif tv’m[ft&Sijf rwfu u,fawmfryl gap/ usr;f jrwfu&k t f mefonf vlom;wdYk urÇmBu;D udk aepMu0Vmu
r[kw/f taMumif;rlum; uREykf w f Ykd vlUtzJUG tpnf;0ifwo Ykd nf wpfyg; tu,fí tv’m[ft&Siu f uREykf w f t Ykd m; w&mao0g'\ vSnyhf wfaeonf[k qdak omacwfwiG v f nf; rSeu f efouJo h Ykd urÇmBu;D
wnf;aom tv’m[ft&Sijf rwfrw S pfyg; rdrw d \ Ykd bk;d ab;pOfqufrS vrf;vJv G rf;rsm;rS rvGwaf jrmufapyJ pl;prf;wwfaomtjrifukd ray;cJh u aeudv k nS yhf wfaeygonf[k qdak omacwfwiG v f nf; rSeu f efvsuf
"avht,ltqrsm;udk t&Sio f ciftaejzifh vufccH MhJu\/ aemufq;kH vQi?f trSeyf if bmomrJjh zpfomG ;NyjD zpfonf/ uREykf t f zdYk tpövmrfh &Syd gonf/
wrefawmfjrwf rk[r®'(f )rSví GJ olwb Ykd mom wrefawmfrsm;? ocif vrf;ñTerf w I &m;onf aerif;Bu;D xufyif awmufyaom tvif;udk rGwpf vifrw f t Ykd zdYk usr;f jrwfu&k t f mefomvQif rSwaf usmufjzpf
Bu;D rsm;udk arG;xkwEf ikd cf o hJ nf/ tv’m[ft&Sijfrwf\ usr;f jrwfu&k t f mef ay;onft h &m tjzpfc, H yl gonf }} [k az:jycJo h nf/ í rnfonfrh w S wf rf;rSw&f myifjzpfap? usr;f jrwfu&k t f mefrw S af usmuf
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
62 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 63 64 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

wGif pHwifMunfyh g/ udu k n f v


D Qif wrefawmfjrwfEiS hf ywfoufaom í vlwikd ;f twGuf pJrG ufz, G &f m jzpfco hJ nf/ tpövmrfh *kPaf &mifonf rsm;udk t&AfEikd if rH sm;twGi;f odyYk if xk;d azguf0ifa&mufapcJo h jl zpfonf/
tppftrSejf zpfrnf/ usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf qefu Y sizf ufjzpfvQirf ?l urÇmh tv,fwiG f yJv G ,fwifch o hJ nf/ 4if;\acwfwiG f acwfopfoyd yHÜ nm&yfrsm;? tawG;tac:ynm&yfrsm;?
þonftpövmrf&h efow l \ Ykd twdwu f mvu xd;k ESucf su[ f í l yifjzpf az:jyyg tv’m[ft&Sijf rwfu cif;ay;aom acwfrv SD rf; tjynfjynfqikd &f m Oya'rsm;? tpövmrfo h rdik ;f ? urÇmo
h rdik ;f ESihf t,l0g'
onf[-k ---taemufwikd ;f om;wdu Yk wrefawmfjrwfEiS hf ywfoufNy;D aMumif;ay:rS vlom;rsm;cif;aom jyóemvrf;aMumif;rsm; tay:odYk qdik &f m ynm&yfrsm;udk tpövmrft h xufwef;ausmk if;rsm;? aumvdyf
vkyMf uaH &;om;csuu f kd Sayed Khan u ]] ozfq&D v G u f &k t f mef }} ta&mufyaYkd y;Muolrsm;rSm acwftqufquf oufO;D qHyikd pf epfEiS hf rsm;wGif yl;l wJo G ifMum;ay;onftxd acwfrDS wd;k wufvmcJo h nf/
usr;f wGif ajzMum;csuu f kd aumufEw I w f ifjyxm;jcif;jzpfonf/ omoemydik pf epfwjYkd zpfonfukd Mohamed Abduh u av;av; Mohamed Iqbal (1876-1938)onf tdE, ´d Edik if rH S uAsm
Mohamed Abduh (AD 1849-1905) onf tD*spEf ikd if rH S eufeuf odxm;oljzpfonf/ q&mtawG;tac:ynm&Siw f pfO;D jzpfonf/ a&SUaebJUG udk t*FvefEikd if H
ynm&Siw f pfyg;jzpfonf/ 4if;\t,ltqrSm cvDzmBu;D rsm;acwfwiG f az:jyyg pepftwdik ;f &mpkEpS rf sm;pGm jzwfausmv f mcJMh uaom rS &&Scd NhJy;D Ph. D. bJUG udk *smrPDEikd if H jrLepfwuúov kd rf S &&Scd o hJ jl zpfonf/
usr;f jrwfu&k t f mefukd tajccHOya'tjzpf vufuikd jf yKNy;D wrefawmf rGwpf vifrrf sm;\ t,l0g'tpJrG sm;udk a&wdpk rD u H ed ;f jzifh wdu k zf suí f 4if;onfvnf; usr;f jrwfu&k t f mefukd tajccHí acwfrw DS ;kd wufaom
jrwf\ usio fh ;kH yHpk EG [
é t f wdik ;f usio hf ;kH cJjh cif;tm;jzihf bmoma&;tjiif; r&Ekid af Mumif;udv k nf; cefrY eS ;f Edik cf o
hJ l jzpfonf/ tjcm;wpfzufwiG f rGwpf vifraf cwfynmwwfrsm; ay:xGuv f ma&;udk MuKd ;yrf;cJo h jl zpf
yGm;rIrsm;rS uif;a0;cJo h nf/ rGwpf vifrt f csi;f csi;f pnf;vH;k nDnw G rf I vnf; tD*spEf ikd if EH iS hf rGwpf vifrrf sm;udk udv k ekd aD vmif;&dyaf tmufrS onf/ 4if;\ THE RECONSTRUCTION OF RELI-
&So
d nf/ 4if;wkYd avQmufvrS ;f cJah om b0wnfaqmufrpI epfonf vGwaf jrmufap&ef wm0efu&Sad o;onf/ xdu k o hJ Ykd udvk ekd aD vmif;&dyf GIOUS THOUGHT IN ISLAM (LAHORE-1989) pmtkyf
acwfrw DS ;kd wufq;kH aom vrf;pOfjzpfco hJ nf/ rGwpf vifr[ f o l nf atmufrv S w G &f efenf;vrf;onf rGwpf vifrw f ikd ;f acwfynmwwf wGi?f -
urÇmv h o l m;rsm;twGuf pHjyjzpfco hJ nf/ uRr;f Ny;D 4if;wdEYk iS &hf ifabmifwef;Edik &f rnf[k cH,o l jl zpfonf/ ]] tpövmrfomoemonf arG;zGm;oefpY ifuwnf;u acwfrDS
usr;f jrwfu&k t f mefonf acwfro DS nf/ acwfwikd ;f ESihf tH0if xdu k ohJ Ykd acwfopfoyd EHÜ iS hf tawG;tac:ynm&yfrsm;udk tD*spf wd;k wufru I t
kd ajccHaom omoemjzpfonf/ tpövmrfonf rSm;,Gi;f
*Giuf sonf/ wrefawmfjrwfu, kd af wmfwikd f usr;f jrwfu&k t f mef\vrf; Edik if u
H ohJ Ykd bmoma&;ausmif;rsm;wGif t&Sed t f [kejf zifh tpm;xd;k í aomt,l0g'rsKd ;pHt k wGi;f epfarsmvsu&f adS om t&Afrsm;udk acwfrw DS ;kd
aMumif;ay:odYk avQmufvrS ;f cJo h nf/ qG[mbmMu;D rsm;udv k nf; xkd rvG,u f al Mumif;udv k nf; odxm;oljzpfonf/ xdt Yk wGuaf Mumifh wufí om,m0ajymaom b0wnfaqmufrIvrf;pOfay:oYdk
vrf;aMumif;ay:odYk wifay;cJo h nf/ oAghomaAtDef rsm;uvnf; tajccH r'&fqmausmk if;rsm;ESihf tpövmrfyh nma&;&m tMuaH y;tzJUG ta&muf ydUk ay;cJo h nf/ xdt k &Afrsm;rSwpfqifh urÇmv h rl sKd ;aygif;pH\ k
txufyg omaAtDeBf u;D rsm;enf;wl usr;f jrwfu&k t f mef\ vrf; 0ifrsm;twGi;f odYk usr;f jrwfu&k t f mefukd tajccHonfh acwfopfynm pJrG ufav;pm;zG,&f m jzpfco hJ nf/ t,l0g' uJjG ym;jcm;Ny;D &eforl sm;
aMumif;ay:odYk qufvufavQmufvrS ;f cJjh cif;tm;jzifh urÇmwpf0rS ;f a&;pepfukd xd;k azguf0ifa&mufapcJo h l jzpfonf/ tjzpf&cdS MhJ uaom vlom;rsm;udk tpövmrfu wpftw l q kH if; nD&if;
twGi;f &Sd ae&mwdik ;f vlrsKd ;wdik ;f twGi;f odYk tpövmrf [laom at;&dyf 4if;ESiahf cwfNyKd if Rashid Dida(1865-1935) onf owif; tpfukd armif&if;tpfrtjzpfoYkd zefw;D ay;cJo h nf/
qm,mu vTr;f jcKH Eikd cf o hJ nf/ tpövmrfonf bufvu kd rf uI if; pmq&m? a&SUaebJUG &olvnf; xdu k o hJ Ykd acwfrw DS ;kd wufaomt,l0g' jzwfoef;vmaom acwfpepfrsm;\ qd;k arGrs;aMumifh tpövmrf
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 65 66 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 67

\ tESpo f m&rl&if;aysmufq;kH &jcif;udk apmaMumrdojl zpfonf/ 4if; [pefbefem\ ,HMk unfcsurf mS rGwpf vifrw f Ykd vlaerItqifh ESpof uf vufcv H mcJMh uonf/ 1949 ckEpS w f iG f [peftvfbefemtm;
onfvnf; usr;f jrwfu&k t f mefukd tajccHí acwfopfynm&yfrsm; twef;jrifrh m;a&;twGuf t"duvdt k yfcsurf mS pmrwwfol yaysmuf vlwpfp\ k vkyMf urH I aMumifh toufi,fi,f&, G &f , G Ef iS yhf if uG,v f eG f
tm;jzifh tpövmrfomoemudk jyefvnfacwfrv DS o
kd l wpfO;D jzpfonf/ a&;yifjzpfonf/ &yfuu G ?f aus;&Gm NrKd Ujyrsm;rusef nausmif;rsm;zGijh fcif;? oGm;cJ&h mS avonf/ [peftvfbefem uG,v f eG jf cif;onf tD*spEf ikd if H
Hasan al Banna (1906-1949) onf tD*spEf ikd if rH S ausmif; txufwef;ynm&yfrsm;udk vlwikd ;f oifMum;cGi&hf &Sad &;twGuf vkyf om;rsm;twGuo f m ru urÇmrh w G pf vifrt f rsm;pktwGuf qH;k &I;H rI
q&mwpfO;D jzpfonf/ rGwpf vifrw f ikd ;f acwfopfynm&yfrsm;udk wwf om;aumfvyd rf sm;zGijhf cif;/ xdn k ausmif;rsm;rS txufwef;wufciG hf wpf&yf jzpfayonf/ [peftvfbefem\ BuKd ;pm;rItcsed f twdik ;f
uRr;f &rnf/ usr;f jrwfu&k t f mefukd tajccHí vlraI &;? Edik if aH &;? w&m; pmar;yJrG sm; ppfaq;ay;jcif;? acwfopfynm&yfrsm; oifMum;vdpk w d af y: twmonf wdak wmif; aomfjim;vnf; 4if;\ &nf&, G f csujf zpf aom
qH;k jzwfa&;rsm;udk acwfEiS t hf nD jyKjyifajymif;vJ&rnf/ bmoma&; ayguf&ef vHUI aqmfw&m;a[majymjcif;/ rGwpf vifrw f ikd ;f acwf ynm wwfajrmufa&;? bmom a&;ausmif;
ausmif;rsm;wGif acwfopfynm&yfrsm;udyk g yl;wJo G ifMum;ay;aompepf tusKd ;aqmiftzJUG rsm; zJUG pnf;ay;jcif;/ xdt k zJUG 0ifwrYkd S trsKd ; rsm;wGif acwfopf 0dZmÆ odyyHÜ nm&yfrsm;yl;wJG oifMum; a&;qdak om
udk tD*spEf ikd if rH pS wifí tjcm;rGwpf vifrEf idk if rH sm; vufcv H ma&;udk orD;rsm;yg0ifvma&;wdu Yk kd pnf;&H;k ay;jcif;/ usr;f jrwfu&k t f mefyg rl0g'onfum; tD*spfEdkifiH tygt0ifajrmufrsm;pGmaom rGwfp
BuKd ;yrf;cJo h jl zpfonf/ 4if;\&nf&, G cf surf mS tD*spEf ikd if u H kd acwfrw DS ;kd Oya'rsm;taMumif;udk trsKd ;om;? trsKd ;orD;? uav;? vlBu;D tm;vH;k vifrEf ikd if rH sm;wGif ay:ayguf vmcJah vonf/
wufaom pHjytpövmrft h yk cf sKyaf &;pepf wnfaxmifí tjcm;rGwf tm; oifMum;ay;jcif;tm;jzifh acwfraDS om tawG;tac: tarsm§ f Sayed Qutb(1906-1966) onfvnf; tD*spE f ikd if o
H m;
pvifrf Edik if rH sm;twGi;f okYdk xdpk epfa&muf&adS &;jzpfonf/ tjrifrsm; udk xnfo h iG ;f ay;cJo h jl zpfonf/ xdt k zGUJ uav;rS vlraI &; ynm &Siw f pfO;D jzpfonf/ txufrS az:jycJah omacwf opftjrif&dS
pl;tufa'owGif taemufwdkif;om;vlenf;pku acwfrSD udp&ö yfrsm;wGit f rsm;rGwpf vifrrf sm;udk yg0ifapjcif;/ wpfO;D ESiw hf pfO;D onfh yk*Kd¾ vrf sm;uJo h Ykd usr;f jrwfu&k t f mefukd tajccHí acwfrw DS ;kd wuf
taqmuftOD;rsm;twGi;f rSxikd í f tD*spv f rl sKd ;pk t
k m; aeylxw J iG f tckid ;f ,dik ;f yif;ulnrD jI yKjcif;/ aiGaMu;wwfEikd o f rl sm;udk puf&ikH ,fuav;rsm; aom b0wnfaqmufrpI epfukd wnfaxmifvo kd jl zpfonf/ rGwf
taprsm;tjzpf yifyef;Bu;D pGm tvkyMf urf;vkyu f ikd af eonfukd jrifawGUí pwifwnfaxmifí? xdpk uf&rkH sm;wGif rGwpf vifrv f yk of m;rsm;udk pvifrw f ikd ;f acwfynmwwf&rnf/ tpövmrfomoemonf acwfrDS
rsuaf &usonftxd 0rf;enf;aMuuGcJ &hJ oljzpfonf/ xdu k o hJ Ykd tD*spf vkyt f m;c ydak y;jcif;tmjzifh uln, D ikd ;f yif;jcif;/ xdpk uf&kH tvky&f rkH sm;rS onf/ tpövmrft h ajccHOya'jzpfaom usr;f jrwfu&k t f mefonf acwf
rsm; qif;&J&jcif;onf bmoma&;jyóem[k ,HMk unfojl zpfonf/ xdk ydv k QaH iGrsm;jzifah us;vufaq;ay;cef; zGiahf y;jcif;rsm;udk aqmif&u G f rSo
D nf/ xdu k sr;f udk vufawGUtao;pdwf taumiftxnfaz:jy
acwfumvwGif bmoma&;ESiphf yfvsOf;aom ynm&yfrsm;rSví GJ cJah vonf/ aom wrefawmfjrwfonf acwfro DS nf/ txl;ojzifh rGwpf vifrw f Ykd
tjcm;acwfopfynm&yfrsm;udk oif,jl cif;onf tpövmrfOhf ya'ESiq hf efY 4if;\ BuKd ;yrf;aqmif&u G rf aI Mumifh usr;f jrwfu&k t f mefuk d tajc udk a&SUaqmifa&SU&Gujf yKorl sm; acwfynmwwfuRr;f &rnf/ odrYk o S m
usio f nf[k cH,cl MhJuonf/ [peftvfbefemESihf taygif;tygwdo Yk nf cHí acwfrw DS ;kd wufaom tpövmrfv h al erIpepfukd ESpo f uforl sm;jym; usr;f jrwfu&k t f mefukd tajccHí acwfa&pD;aMumif;ESit hf nD tpövmrfh
xdak cwfumvuyifvQif usr;f jrwfu&k t f mefukd acwfEiS t hf nD zGiq hf kd vmcJo h nf/ rGwpf vifrrf sm; pnf;vH;k nDñw G rf &I v
dS monf/ xdu k mv vlaerIpepfwnfaxmif&mü OD;aqmifO;D &Gujf yKEidk Mf urnf[k cH,o l l
Edik cf ohJ rl sm;jzpfMuayonf/ wGif tD*spEf ikd if w H iG o
f mru teD;ywf0ef;usif Ekid if rH sm;uyg xdpk epfukd jzpfonf/ zD;aZGvmvpfvu f &k t
f mef(ac:) ]] usr;f jrwfu&k t f mef\
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
68 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 69 70 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

t&dy0f ,f }} [laom t&ADpmayjzifh usr;f jrwfu&k t f mefudk zGiq


hf ckd hJ urÇmo h rdik ;f rSww f ikd rf sm;teuf twdtusrw S w f ikd w f pfcu k kd axmuf ppfyrGJ sm;tyJyG EGJ NJT y;D toufaygif;rsm;pGm aoqH;k Ny;D rS atmifjrif
onf/ ]] &SA[ f ofrifa[mif;vGvt f pövmrf }} [laompmtkyo f nf jy&aomf? 1882 ckEpS f tD*spEf ik d if \ H ]] aomufz;D uf opömazguf rIta&;}} jcif;xuf &efojl zpforl sm;uyif tnHch v H ufajrm§ uft&H;I ay;Ny;D uRef
vnf;tvGef ausmMf um;aom pmtkyjf zpfonf/ aMumifh NAw d o d Qwo Ykd nf tpövmrfomoem0ifw\ Ykd e,fajrrsm; teuf awmfwrYkd w G pf vifrrf sm;twGuf toifwNYkdAw d od Qrsm;om tkycf sKypf ;kd rd;k ol
4if;\pmtkyrf S aumufEwI íf ]] ordik ;f pmrsuEf mS ay:rS oifcef; trmcHa'owpfcjk zpfaom? tD*spEf ikd if u H kd pwifwu kd cf u kd f odr;f ydu
k f t&Sio f cifrsm;jzpfonf[k rGwpf vifrw f \ Ykd vufawGUb0 uyif ouf
pmrsm; }} trnfjzif?h q&m OD;jrwfo\ l aqmif;yg;udk rl&if;twdik ;f az:jy Edik cf o
hJ nf/ rGwpf vifrw f zYkd ufrS tl&l mbDacgif;aqmifrjI zifh jyefveS f aocHvm&avmufatmif BuKd ;yrf;aqmif&u G cf suw f pf&yfukd jyKvyk cf hJ
ygrnf/ xdak qmif;yg;udk tpömvrfAh rd mef ESpo
f ;kH q,ftxl;xkwrf *¾Zif; wdu k cf u kd cf ahJ omfvnf; acwfrv DS ufeuftiftm; rrQwrIaMumihrf w G f avonf/
rS ul;,lí az:jyjcif;jzpfonf/ pvifrw f pkY d pf&;IH Ny;D NAw d o d Qwo Ykd nf e,fajrwpfcu k kd ajcukwf &cJo h nf/ omreftm;jzifah jym&vQif vdrrf myg;eyfonf[k qdEk ikd af omf
vufeuftiftm;aMumifh wpfBurd x f ;kd azguf0ifa&muf Edik v f ifh vnf; tMuyH ufpufaom NAw d od QwrYkd mS todÓPfjzifh y&d,m,fukd
ordik ;f pmrsufEmS ay:rS oifcef;pmrsm; upm; rGwpf vifrw f o Ykd nf Ed;k Mum;xufrsuw f uf<uolrsm; jzpfMu oH;k pJ&G mwGif tvGex f ufjrufavonf/ wpfzufom;tay: vdrv f nf
tpövmrfomoemudk ouf0if,MkH unfaom rGwpf vifrw f Ukd onf/ olwt Ykd m;vH;k xHwiG f vlb Y 0zHUG NzKd ;wd;k wufrI trsKd ;rsKd ;udk ydcYk saom vSnjf zm;&mwGif wpfzuf&efou l tvdrcf &H onf[k rxifonft h jyif
onf ajrjyift&yf&yfwiG f aexkid Mf uNy;D vlrsKd ;toD;oD;jzpfvsuv f nf; b0vrf;nTerf u I sr;f &So d nf/ xdv k rf;ñTeu f sr;f rSm rnfonft h &yfwiG &f dS aus;Zl;&Si[ f yk if xifrw S v f m&ef jyKEikd pf rG ;f &S\d / &efoo l nf rdrEd iS hf
aumif;? ,Ofaus;rI toD;oD;jzpfvsuf vnf;aumif;? pum;tajym onfh rGwpf vifr?f rnfonft h rdbmompum;udyk if ajymajym? rl&if; aemifvmaemufom; tquftEG,frsm;udkyif ,if;tarGqdk;udk
tqdk uJGjym;vsufvnf;aumif; &Sdvifhupm; wpfyg;wnf;aom tm;jzifh t&ADpmayESiahf &;om;xm;aomusr;f udk zwf&w G &f mwGi?f em; rufrufarmarm vdv k ckd sicf siq f ufcH ,lapMuonf/
ud;k uG,&f mt&Sit f jzpf tv’m[ft&Sijf rwfukd ouf0if,MkH unfMuav vnfoabmayguf&mwGi?f vufawGUvdu k ef musio hf ;kH &mwGif tm;vH;k e,fcsUJ NAwd od Qwo Ykd nf xdyw f ukd af wGUae&aom rGwpf vifrt f if
onf/ aemufq;k H ay:xGe;f cJah om wrefawmfjrwfr[ k r®'(f )\aemuf aomrGwfpvifrfwdkYwGif wlnDcsufwpf&yf&Sdonfudk NAdwdoQwdkYu tm;pk ta&;ESiyhf wfoufí aumif;pGmavhvmqnf;yl;Ny;D xdt k csed x
f kd
vdu k tf jzpf vnf;aumif;? rsuEf mS rl&mt&yf wpfcw k nf;udk rsuEf mS rl wjznf;jznf;avhvm awGU&S&d avonf/ tcgu NAw d od Qtpd;k &\ eef;&if;0ef ]] 0Dvst H uf('f)0g'f*vufpwH;k
&mwGif vnf;aumif;? wpfapmifwnf;aomusr;f udk jynh0f ukv H jkH ynfph kH xdUk aMumifh NAw d od Qwo Ykd nf rGwpf vifrw f \ Ykd e,fajrwpf (1809-1898)onf rdr\ d ygvDrefwiG f rGwpf vifrw f t
Ykd ay: xm0pOf
aom b0vrf;nTet f jzpf vdu k ef m&mwGiv
f nf;aumif;? xyfwx l yfrQ uGuu f kd tcsed af wmfMum tkypf ;kd Edik zf &Ykd m tcuftcJ&MdS uaMumif; odjrif atmifEikd af &; okawoepmwrf;wpfapmif wifoiG ;f cJo h nf/
jzpfMuukeo f nf/ vmavonf/ &&SNd y;D jzpfaom e,fajrudak umif;pGm tkycf sKyEf ikd af &;? rpöwm? *vufpwH;k onf NAw d o d QygvDrefvw G af wmfwiG f rdecYf eG ;f
ud, k u
f siwf h &m;wGif tjrwfq;k H ? usiph f Ofusi&h f yfwiG f tpifMu,f aemufxyf rGwpf vifrrf sm;\ e,fajrrsm;udq k ufcgqufcg odr;f ydu k f ajymMum;&if; usr;f jrwfu&k t f mefukd rdrv d ufwiG f udik v f su?f -
qH;k ? vlraI &;wm0efwiG f tyDjyifq;kH ? vlt Y usKd ;jyK&mwGif txufjrufq;kH Ekid af &;twGuf NAw d o d QwYkd tjyif;txef quf vufavh vmMuav ]] &JabmfwYkd tJ'u D sr;f pmtky[ f m rGwpf vifrw f bYkd 0 wnf
tkypf t k jzpf twdwo f rdik ;f u oufaocHvsu&f o dS nf/ awmhonf/ aqmufrt I wGuf Oya' jzpfw,f/ rGwpf vifraf wG[m 'Dusr;f udk
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 71 72 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 73

oabmaygufNy;D vufawGUvdu k ef musio hf ;kH aeorQ umvywfv;kH (2) uk&t f mefonf tvGejf rifjh rwfaomusr;f jzpfonf/ vlwik d ;f oufouf(MERE RECITATION) jzift h vGef rwefjynhpf kH Ny[ D k
uREykf w f Ykd NAwd o d Qrsm;tygt0if rnfonfv h rl sKd ;rQ rGwpf vifrw f uYkd kd zdEydS f ESirhf qdik /f vlwikd ;f ravhvm&/ omrefvo l m;rsm; avhvmyguvrf;vJG odapvsuf jrifomjrifrMuifapESi?hf zwfomzwfap em;vnf&ef
tkycf sKyaf eEdik rf mS r[kw/f 4if;wdw Yk eYkd ,fajrrsm;wGif ydik yf ikd Ef ikd Ef ikd f at;csr;f oGm;rnf/ usr;f jrwfuk d zGiq h f &k d efrmS bmoma&;ynm&Sif tvif;&yk*K¾v d f oabmayguf&ef pdwu f ;l ray:apESi/hf
pGmBuD;pdk;EdkifMurSmr[kwfbl;/ bmaMumifhvnf;qdkawmh rGwfp rsm;om zGiq hf Ekd ikd of nf/ xdyk *k Kd¾ vw f \ Ykd oifMum;jyorIuo kd m cH,l (2) tpövmrfonf vlwaYkd exdik t f ouf&iS &f m &yfuu G ef ,f
vifrw f \ Ykd tawG;tac:tarQmt f jrif? vky&f nfuikd &f nfrsm;udk xuf &rnf/ omrefrw G pf vifrrf sm;tzdYk &Gwzf wfo&Zösm,f&jkH zifh vmbf y,f? wdik ;f jynf vlaY bmifwpfcv k ;kH udk rnforYkd nfykH pDru H yG uf tJ yk cf sKy&f
jrufjrifrh m;atmif oGeo f if&mrSm b,fvyk if ef;wm0ef0wÅw&m;eJY vmbwd;k yGm;Ny;D vH;k avmufvNS y[ D o k m oifMum;ydUk csay;&rnf/ rnfukd oifMum;ay;aompepf usiphf Ofwpfcjk zpfonfukd vH;k 0tod
aqmif&u G rf aI wGvyk &f if;jzifh b0wnfaqmuf&w,fvYkd wpfaoG 'DtcsuEf pS cf suu f kd ydik yf ikd Ef ikd Ef ikd f rGwpf vifrrf sm;tm; ydcYk sNy;D ray;&/ 'Denf;awG uk&t f mefrmS ygvdYk ygrSe;f rodap&/ ukov kd &f a&;?
rwdrf;vdkufem&ef rGwfpvifrf a,musfm;rdef;rwdkYtm; 'Dusrf;u tom;aoaeatmif jyKvyk Ef ikd v f Qif wdeYk ,fcsUJ NAw d od Qwt Ykd wGuf rGwf *sEo é &f a&;twGuf xyfwpfvv J J &Gwzf wfap&rnf/ 'grSom 'Dajr'Dr;kd
jyXmef;xm;w,f }} pvifrrf sm;udk vufeufqu GJ ikd f wdu k cf u kd af ep&mrvd/k ,SONf yKd iBf uKd ;pm; &S&d o
dS rQ? wd&Yk UJ ydik ef uf jzpfNy;D rGwpf vifraf wG[m ,if;ydik ef ufrS opöm
]] 'Dawmh NAw d o
d QtmPmydik af wG[m a&mufav&mt&yfrmS &Sw d hJ ae&efrvdyk J olwo Ykd nf wdt Yk zdx Yk m0& tvkyt f auR;jyKrnfh wynfh t&Sq d ;kH aus;uRerf sm;tjzpf om;pOfajr;quf &yfwnfaernfjzpfonf/
rGwpf vifraf wGtwGuf tvdrm® w&m;oH;k Ny;D atmufygynma&;rl0g' aumif;? uReaf umif;rsm; tjzpf urÇmwnfoa&GU &yfwnf aeMurnf (3) tpövmrfonf vlom;wdkYb0jzpfpOf? vlom;b0\
wpfcu k kd rjzpfjzpfatmif BuKd ;pm; taumiftxnfaz:Mu&r,f }} rSmajrBu;D vufcwfrvJyG if jzpfonf/ &nf & G , f c suf ? vl U wef z d k ; ? vl U t&nf t aoG ; jzif h tjynf h t 0
NAw d od Qeef;&if;0ef *vufpwH;k u rGwpf vifrw f t Ykd wGuf ynm þuJo h Y k d oifMum;ay;jcif;rsKd ;r[kwyf J tu,fí uk&t f mefvrf; aexkid t f ouf&iS o f ef&ef vrf;ñTejf yxm;onfukd vH;k 0jynfzh ;kH um;csNyD
a&;rl0g' jyXmef;csurf mS ?- ñTerf u I kd rGwpf vifrrf sm; zwf&w G af vhvmNy;D em;vnfoabmayguf aoaeYarG;aeYEpS af eY twGi;f b0udk t&H;I ay;vufajrm§ ufNy;D tnHq h ;kH
(1) tpövmrfomoemonf rGwpf vifrt f m;vH;k udk aeYpOfEiS hf onf qdo k nfEiS hf {ueftrSef tpövmrfonf ?- owÅ0gtjzpf rdru d ,kd uf kd cH,x l m;&krH Q today;yg/
wpfoufwmywfv;kH tv’m[ft&Sijf rwftm; woowd&vsu?f 0wf (1) vlrq I ufqaH &;? pD;yGm;a&;? Bu;D yGm;a&;wdu Yk kd vlaY vmuwpf (4) tpövmrfomoemwGif tqdt k rsKd ;rsKd ; tawG;tac:uif;rJh
jyKvsu?f &Sad e&rnfjzpfonf/ wpfu, kd &f nf wpfum, w&m; b0em cGiw f iG f wpfoufyf wfv;kH rnfoq Ydk nf;yl;&SmazGcpH m;í þom,m aom yHjk yif '@m&Doed ;f aomif;jzifh oHo,jzpfz, G f toG,o f , G Ef iS hf
pD;jzef;Ny;D þavmu tvSukd &G&H mS rke;f wD;rIuo kd m jyXmef;aMumif; 0ajymaom avmuopfukd wnfaqmuf &efoifMum; ay; onfv h rf; tjiif;yGm;p&mrsm; jynfEh u S vf suf tao;tzJu G v JG cGJ surf sm;tay:
aumif;pGm oabmaygufap&rnf/ þvlaY bmifavmuonf tuk ñTef jzpfaMumif; odomG ;Muayrnf/ tJ't D cg wYNkAd wd od Qwt Y k d zdY k 'Davmu jiif;cHak ejcif;? cku d &f efjzpfymG ;aejcif;? rGwpf vifrt f csi;f csi;f wpfzufEiS hf
odv k tf wdNy;D vsu&f NdS y;D aumif;rIEiS rhf aumif;rIukd em;vnfonfu h ,f BuD;wGif BuD;yGm;csrf;omwdk;wufzdkY &Sdawmhrnf r[kwfojzifh wpfzuf ykwcf wfajymqdak ejcif;? taoowfEikd o f nftxd wdik yf 0GJ if
wif&iS f vrf;jyrsm;udk &SmazGNy;D wynfch v H u kd ef mMu&rnf[k oifMum; rGwfpvifrfrsm;tm; uk&ftmefyg vlrIqufqHa&;? pD;yGm;a&;? jcif;onf omoemhtmZmenfbUGJ &Ny;D omoemudk cspo f nfo h w l ikd ;f
ay;&rnf/ zGUH NzKd ;wd;k wufrq I ikd &f m em;vnfoabmaygufjcif; r&Sad pyJ tzwf jyKujkdyK&rnfh wm0efjzpfonf[k odem;vnfap&rnf [laomrdecYf eG ;f jzifh
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
74 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 75 76 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

]]*vufpwH;k }} u rdecYf eG ;f udk tqH;k owfco hJ nf/ od&Y k mwGif NAw d o d Qe,fcsUJ wd\ Y k vSnjh fzm;rIu rnfrQtxd xda&muf (ud;k um;usr;f =ul0w d Ef ik d if H ]]'g&Gvb f ,rf }} pmtkyw f ud k rf S 1964
þae&mwGif 0dw&kd , d acwf NAw d o d Qeef;&if;0ef ]]*vufpwH;k }} ydik Ef ikd yf ukH akd vhvmvQif ,if;NAw d o d Qynma&;pepfysKd ;axmifraI tmuf ckEpS wf iG f (6)Burd af jrmuf &du k Ef ydS x f w k af 0cJah om rk[r®'u f wk AG f a&;om;
taMumif; tenf;i,fajymvdo k nf/ olonf NAw d o d Qordik ;f wGif ausmf wGif Bu;D jyif;vmolonf ]]*vufpwH;k }} r&So d nfah emuf NAw d o
d Qe,fcsUJ aom ]] &SA[ f ofa[mif;vGvt f pövmrf }} t&ADusr;f rS xkwEf w I af &;
Mum;qH;k ? tawmfq;kH tpGr;f aqmifEikd q f ;k H Edik if aH &;orm;wpfO;D jzpfonf/ wd\ Yk aer0ifEikd if rH sm;? ae0ifNy;D onfah emuf acwftqufqufwikd f om;xm;aom q&mOD;jrwfol MSc. \ ]] ordik ;f pmrsuEf mS ay:rS
1868 rS 1894 ckEiS t hf wGi;f NAw d od Qeef;&if0eftjzpf av;Burd w f ikd w f ikd f ,if;a'orsm;&Sd rGwpf vifrw f rYkd mS NAw d od Qw\ Ykd oGeo f ifrt I wdik ;f oifcef;pmrsm; }} aqmif;yg;udk tpömvmrfAh rd mef (30)jynfh r*¾Zif;rS
a&G;cs,cf cH &hJ oljzpfonf/ rajymif;rvJ awGUae&ayonf/ rl&if;twdik ;f az:jyonf/)
rGwpf vifrrf sm;twGuf NAw d od Q ygvDrefrS 1882 ckEpS w f iG f xdaYk Mumifh NAw d o d Qe,fcsUJ wd\ Yk rGwpf vifrrf sm;twGuf ynm az:jyyg Sayed Qutb \a&;om;csu?f a[majymcsurf sm;
txufyg jyXmef;csut f wdik ;f ? a&mufav&mt&yfwikd ;f ? txl;ojzifh a&;rl0g'oufa&muf&iS o f efonfah 'o&Sd rGwpvifrw f w Ykd iG f usr;f jrwf onf wrefawmfjrwfacwf? qG[mbmrsm;acwf? tkycf sKyaf &;rsm;udk
ta&SUtv,fyikd ;f ? tmz&duwdu k ?f tdE, ´d ? jrefrm? ta&SUygupöwefEiS hf uk&t f mefonf t"dymÜ ,fem;vnf&efrvdt k yf? zwf&o kH ufoufjzpfusihf yDyjD yifjyif az:jyEdik o f uho J Ykd aemufyikd ;f acwf cvDzmtrnfcH oufO;D
taemufygupöwefww Ykd iG f wdwu d sus aqmif&u G Ef ikd cf o hJ jzifh ,if;e,f oH;k Muonf/ usr;f jrwfu&k t f mefukd a&;om;ydcYk saom t&ADpmayonf qHyik d pf epfrsm;ESih f e,fcsUJ NAw d o d Qw\ Y k d rGwpf vifrrf sm;tay: pDru H ed ;f qJí
G
ajrrsm;&Sd rGwpf vifrrf sm;onf tpövmrfomoemudk oabmayguf&m tjcm;aompmayrsm;uJo h Ykd pmaywpfct k aejzifh odxm;ykrH ay:ay/ yHo
k iG ;f cs,v f , S cf surf sm;udk xda&mufpmG az:jyEdik cf ah J om ynm&Siw f pfO;D
wGif wlnaD eMuavonf/ ,aeYrw G pf vifrt f rsm;pkukd avhvmMunfrh nfqv kd Qif NAw
d od Q jzpfayonf/
jrefrmwdik ;f &if;om; rGwpf vifrw f x Ykd H tdE, d´ ? ygupöwefEidk if H e,fcsUJ wd\ Yk rGwpf vifrrf sm;twGuf ynma&;rl0g'udk ,aeYxufwikd f ,aeYacwfwiG v f nf; az:jyyg tkycf sKyo f rl sm;\ t&du k t f &m
rsm;rSwpfqifh tpövmrfomoem jyefyY mG ;a&muf&v dS monf/ a&S;,cif tyDtjyifq;kH taumiftxnfaz:Muvsuf &Sad eonf/ oifcef;pm,l udk qufvufc, H v l su&f adS om rGwpf vifrEf ikd if rH sm;twGi;f &Sd trsm;rGwf
(Indian Subcontinent) [kac:aomtdE, ´d wdu k if ,fwiG f tdE, ´d ? MuzdYk tcsed w f efaeavNy/D tjzLESit hf rJ cJjG cm;zdYk tcsed w
f efaeavNy/D pvifrrf sm;udk Ed;k Mum;apcJo h v l nf; jzpfayonf/
ygupöwef? bef*vma'&SEf iS hf jrefrmjynfwyYkd g0ifavonf/ NAw d o d QwYkd bmoma&;qdw k ikd ;f rpOf;pmrqifjcifbJ vufceH m;axmifraeoifb h ?J xdu k o hJ Ykd trSewf &m;udk ordik ;f taxmuftxm;ESihf &JJ 0 phH mG wif
onftEd , ´ wGif &k;H pduk í f usejf ynfe,fi,frsm;udk tkycf sKyaf vonf/ usr;f jrwfu&k t f mef\ vrf;ñTerf jI zifh vnf;aumif;? wrefawmfjrwf\ jypnf;&H;k cJo h l ynm&Siw f pfO;D tzdYk a&SUwGiaf z:jycJah om tdrmrfBu;D rsm;?
xdaYk Mumifh ,if;a'o&Sd tpövmrfomoem0ifwt Ykd ay: NAw d o d Qe,fcsUJ toGet f oif tqH;k trtm;jzifv h nf;aumif;? rdrw d \ Ykd qifjcifwkH ynm&SiBf u;D rsm;wdYk uJo h yYkd if 1966 ckEpS f tD*spEf idk if H or®w emqd&af cwf
wd\ Yk az:jyyg ynma&;rl0g'udk aumif;pGmyHo k iG ;f Edik cf ahJ vonf/ w&m;? todw&m;rsm;jzifh trSeEf iS t hf rSm;udk cJjG cm;odzYkd tcsed f wefaf vNy/D wGif ao'Pfay;jcif; cHc&hJ ayonf/
ay:vGiv f maom &kyo f iG rf mS vnf; tdE, d´ obm0? tdE, d´ p&du k ?f rGwpf vifrw f ikd ;f trsKd ;om;rsm;a&m trsKd ;orD;rsm;yg? vlBu;D
tdE, ´d "avh? tdE, ´d ,Ofaus;rItwdik ;f jzpfNy;D 4if;tm;vH;k wdu Yk kd tpö a&m vli,fyg? rdrw d Ykd ud, k w f ikd u
f , kd u f s t&if;tjrpfusus avhvm
vmrft h arGtESp[ f k ESpEf pS u f mum ,HMk unf vufcx H m;Mu avonf/ qnf;yl;oifyh gonf/ vhvmqnf;yl;l &efrmS vnf; wm0ef&ydS gonf/ 00000000000000
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 77 78 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 79

Yusoof Abdullah al Qardawi ['Dqfusrfrsm;\jzpfpOfordkif; 17. AL-BAYHAG 458 AHMED BIN AL HUSSAIN
tD*spEf ikd if H Azhar tpövmrfw
h uúovkd rf S ygarmu©a[mif; ['Dqu f sr;f rsm;onf [pf*s&D 179 ckEpS rf S pwifí [pf*s&D 18. SHARA-UL- 516 AL BAGAWI ABU AHMED
SUNNAH HUSSAIN
wpfO;D jzpfonf/ vuf&dS umwmEdik if &H dS University of Qatar wGif 558 ckEpS f txd usr;f aygif; 40 ausmaf y:aygufco hJ nf/ xkd 40 19. MUSNAD AL- 558 AL DAYLANI SHAH RADAR
&S&, D [fEiS phf EG [é Xf me 'g&du k w
f mwpfO;D jzpfonf/ 4if;onfvnf; ausmt f euf ausmMf um;aom ['Dqu f sr;f 19 usr;f udk [pf*s&cD Ek pS f FIRDAWS
txufyg yk*Kd¾ vrf sm;uJo h Ykd usr;f jrwfu&k t f mefut kd jccHí acwfrw DS ;kd tvdu k f az:jyygrnf/ txufaz:jyyg usr;f rsm;wGif yg0ifaom ['Dqrf sm;tm;vH;k
wufaom tpövmrfb h 0wnfaqmufrv I rf;pOfukd wnfaxmifvo dk l usr;f trnf [pf*s&d usr;f &Sitf rnf onf wrefawmfjrwf\acwfwiG f wrefawmfjrwf\ ajymMum;csurf sm;
wpfO;D jzpfonf/ ['Dqrf sm;ESiyhf wfoufí olrwlatmif zGiq hf Ekd ikd o f l 1. AL MU-WATTA 179 MALIK BIN ANAS udk qG[mbmBu;D rsm;u pm&Guaf y&Gujf zifh rSww f rf;wifxm;aom
wpfO;D jzpfonf/ Edik if t H oD;oD;rS ar;vmMuaom ar;cGe;f aygif;pHu k akd jz 2. AL MUSNAD 203 AL-TAYALISI-SULAYMAN rSww f rf;rSw&f mrsm;rS ul;,lxm;aom ['Dqrf sm;yg0ifjcif; r&Sad y/
3. AL-MUSNAD 241 AHMED IBN HAMBAL
Mum;xm;onfh ]] zof0grktmap&m }} (ac:)acwfopfzof0grsm; trnf 4. AL-BUKHARI 256 MOHAMED BIN ISMAIL az:jyyg usr;f jyKotl m;vH;k onf 4if;wdaYk cwfrsm;wGif 4if;wdyYk wf
&Sd t&ADpmtkyo f nf tvGeaf usmMf um;vlord sm;aom pmtkyjf zpfonf/ 5. SA-HEEH MUSLIM 261 MUSLIM BIN HAJJAR 0ef;usi&f dS ['Dqrf sm;udk tvGwu f surf w S x
f m;olrsmk ;xHrS pkaqmif;í
6. TIR MIDHI 268 ABU ISA MOHAMED
4if;\ ." ."ô!ø!6ö0 (ac:) ]] wrefawmfjrwf\ pGE[ é rf sm; 7. IBN MAJAH 273 SINAN IBN MAJAH rSww f rf;wifxm;aom ['Dqrf sm; jzpfayonf/ xd[ k 'Dqrf sm;udk
jzifh b0wnfaqmufMupdUk }} qdak omt&AD rl&if;usr;f udk tar&duef 8. ABU DA'UD 275 ABU DA'UD SUNA tvGwu f surf wS xf m;olrsm;onf rdrw d \ Ykd q&mrsm;? bd;k bGm;rdbrsm;rS
9. AL MUWATTA 282 ALBAZAR ABUBAKAR
Edik if H Am;*s;D eD;,m;jynfe,f&dS tpövmrfw h uúov kd w f iG f jyXmef; pmtkyf AL MUSNAD AHMED
wpfqif?h qifu h qJ ifu
h J &&Sx
d m;aom ['Dqrf sm;jzpfayonf/
jzpfonf/ 10. AL NISAI 303 SINAN NISAI wrefawmfjrwfacwfwiG f usr;f jrwfu&k t f meftm,wfrsm;udk
11. AL-MUSNAD 307 ABU YALA AHMED
xdu k sr;f yg pGE[é rf sm;ESiphf yfvsO;f í rGwpf vifrrf sm; odoifo h d qG[mbmBu;D rsm;u rSww f rf;wif&mwGif tcsKd Uu pma&Guaf y&Gurf sm;
AL- KABI
xku d af om taMumif;t&mrsm; yg0ifavonf/ 12. AL-HAKIM 320 AL-TIRMIDHI ay:wGif rSww f rf;wifjcif;tm;jzifh vnf;aumif;? tcsKd Uu tm*Hak qmif
xdt k aMumif;t&mrsm;udk rwifjyrDtvsif ['Dqu f sr;f rsm;\ MOHAMED BIN ALI jcif; tm;jzifh vnf;aumif;? rSww f rf;wifcyhJ gonf/
13. MASAWI-AL- 337 AL-KHARAITY
ordik ;f udk wifjyygrnf/ AKHLAAQ ABUBAKAR ['Dqrf sm;(0g)wrefawmfjrwf\ Mo0g'rsm;udk a&;rSwí f
14. AL-TABARANI 360 QASIM SULAYMAN BIN rSww f rf;wifjcif;rjyK&ef wrefawmfjrwfu r[mom0ursm;udk wm;
AHMED
15. AL-HAKIM 405 ABU ABDULLAH jrpfcahJ Mumif; rGwpf vifru f sr;f \tzGiw hf iG f az:jyxm;ygonf/
wwwwwwww MOHAMED 3(' Q   (B ý
 " +  6 4 K ¾

16. AL-ASHAHA 430 ABU NAEEM AHMED
BIN ABDULLAH ]] uREykf x
f rH S usr;f jrwfu&k t
f mefrv
S í
GJ a&;om;rSww
f rf;wif
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
80 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 81 82 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)
jcif; rjyKMuavESihf }} qdak om['DqMf o0g'udk az:jycJyh gonf/ tb,faMumifq h akd omf? usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf wrefawmfjrwf\ [pf*s&D 179 ckEpS rf S [pf*s&D 558 ckEpS t f wGi;f ay:aygufcahJ om
Alcg&Dusr;f wGirf ?l - Mo0g'awmfrsm;a&maxG;oGm;rnfukd pd;k &drí f wm;jrpfjcif;jzpfonf[k ['DqMf o0g'usr;f rsm;wGif ul;í,lí az:jyMurnfom jzpfayonf/
' ý" +O * qdMk uonf/ ['DqfMo0g'rsm;udk qifhjyefoludk =  [kac:onf/
]] uREykf x
f rH S tm,wfwpfcjk zpfap? toifwyYkd MYkd u }} qdak om tv’r[f qlavrefe'f0o D cif\ ]] &[froGvv f pfvf tm t"dymÜ ,frmS taMumif;t&m tjzpftysuw f pfcu k kd qifu h q J ifu
h ?hJ
['DqMf o0g'udk az:jyxm;ygonf/ vrDef }} [kac:aom tG&'f b l momjzifh a&;xm;aomusr;f wGif wref wpfqifMh um;od&onft h wdik ;f qifjh yefojl zpfonf/ xdq k ifjh yefo\ l
txufaz:jyyg ['DqEf pS yf 'k t f m; ,SOw f íGJ Munfjh cif;tm;jzihf awmfjrwf\aemufyikd ;f yxrOD;qH;k cvDzm tAlbuú&o f cifonf t qifjh yefcsuu f kd .  [kac:onf/ t"dymÜ ,frmS qifjh yefcsu?f az:jy
wrefawmfjrwfacwfwiG f wrefawmfjrwfu 4if;xHusa&mufvsu&f dS aMumif; t&mwpfcEk iS phf yfvsO;f í n td&mS tNy;D rS pwifpOf;pm;cJ\ h / csujf zpfonf/ xdak z:jycsuf qifjh yefcsuo f nf rdru d ,kd wf ikd jf rifawGU
aom tm,wfawmfrsm;teuf tm,wfwpfcw k nf;udk od&x dS m;olyif z*s&t f ZmefoMH um;onfEiS hf qH;k jzwfcsuw f pfcu k kd tcdik tf rmqH;k jzwf &aom taMumif;t&m r[kwo f uJo h Ykd rdru d kd jyefvnfajymMum;olu
jzpfap? xdt k m,wftm; tjcm;olrsm;odYk ta&mufycYkd s&ef trdeaYf y;xm; csuf csc\ hJ / 4if;\orD; tat,Smocifr(wrefawmfjrwf\ Muif,m vnf; qifu h q J ifu h J Mum;cJ&h aom taMumif;t&m tjzpftysujf zpf
aom ['Dqjf zpfonf/ ( .] ' = wpfued ;f jzpFonf/ `]' =trsm;ude;f awmf)xH tyfEcHS ahJ om ['Dqaf ygif;ig;&mausmu f kd ,lírD;&IUd zsupf ;D cJh ayonf/
jzpfonf/) usr;f jrwfu&k t f mefyg tv’m[ft&Sijf rwf\ Asm'dwrf sm;udk avonf/ xdt k cg tmat,Smocifru ]] zcifBu;D ud, k af wmfwikd f
tm,wf[k oH;k pJo G nf/ Oyrm 3'(Q   . ' usr;f jrwfu&k t f mef\ wrefawmfjrwf\ Mo0g'awmfrsm;udk rSww f rf;wifcNhJy;D tb,faMumifh ['Dqu
f sr;f &Sirf sm;\ &nf&,
G cf suf
tm,wf ="  ."  wrefawmfjrwf\ pGE[ é /f ="  g    =wref rD;&IUd zsupf ;D &oenf; }} [laom ar;cGe;f udk ajzMum;&mü ]] uREykf o f nf ['Dqu f sr;f &Sirf sm;\ ['Dqrf sm;udk pkaqmif;jcif;ESihf jyefvnf
awmfjrwf\ Mo0g'[lí oH;k pJaG vonf/ 3'(Q   g    h="  . ' wrefawmfjrwf\ Mo0g'awmfrsm;udk rSww f rf;wifco hJ nfrmS trSeyf if az:jycJah om &nf&, G cf suu f kd em;vnf&efrmS tvGet f a&;ygaom
[lí tpövmrfomoemwGif oH;k pJaG vhr&So d uJo h Ykd oH;k pJyG ikd cf iG v
hf nf; jzpf\/ uREfyk rf &So d nfah emufyikd ;f xd[ k 'DqMf o0g' ig;&mausmfukd tcsujf zpfayonf/ xd[ k 'DqMf o0g'usr;f rsm;wGif yg0ifaom ['Dqf
r&Sad y/ taMumif;jyKNy;D ajrmufrsm;pGmaom ['Dqrf sm; csUJ xGiaf &;om;Murnfukd Mo0g'rsm;onf wrefawmfjrwf\ ajymMum;csu?f a[majymcsu?f
az:jyyg wrefawmfjrwfu 4if;\ajymMum;csufrsm;udk pd;k &draf omaMumifh rD;&IUd zsupf ;D cJjh zif;jzpfonf }} [k ajzMum;cJo h nf/ oGm;vmaexdik yf rkH sm;? trsm;olimS ESihf qufqaH &;? uav;oli,frsm;
rSww f rf;wifjcif;rjyK&ef wm;jrpfcahJ om udp&ö yfEiS phf yfvsO;f í ynm&Sif rnfoyYkd ifqakd p rGwpf vifru f sr;f yg ['DqMf o0g't& vnf; ESihf qufqaH &;? rdrMd uif,mawmfrsm;ESihf qufqaH &;? trsm;olimS ESihf
rsm;twGi;f tqdu k v GJ rGJ rI sm; &Scd ahJ vonf/ tcsKd Uynm&Sirf sm;\ tqdk aumif;? tv’r[fqal vrefe'f0\ D ]] &[froGvv f pfvt f mvrDef }}usr;f AvDwiG f pkaygif;0wfjyKrEI iS hf rdrad etdrw
f iG f wpfu,kd wf nf;0wfjyKrrI sm;
t&wrefawmfjrwfxHodkY usrf;jrwfuk&ftmef usa&muf aepJ t&vnf;aumif;? wrefawmfjrwfacwfwiG f &SMd uukeaf om qG[m tygt0if &IaxmifhpHkrS jrifawGU&aomqG[mbmBuD;rsm;? wref
umvjzpfí wrefawmfjrwfu uk&t f mefrv S íGJ uREykf x f rH S uREykf f bmBu;D rsm;\ rSww f rf; wifxm;aom ['DqMf o0g'rsm;onf &SEd ikd f awmfjrwf\ Muif,mawmfrsm;rS ajymMum;csurf sm;udk az:jyxm;jcif;
\ajymMum;csuf rsm;udk a&;om;rSww f rf;wifjcif;rjyKEiS [ h f k qdjkcif;jzpfonf/ awmhrnf r[kwaf y/ &Sad ecJrh nfqykd guvnf; txufrmS az:jycJah om jzpfayonf/ usr;f jyKot l m;vH;k u 4if;wdpYk ak qmif;&&Scd surf sm;teuf
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 83 84 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 85

tcsKd Uudo k m jyefvnfí 4if;wd\ Yk usr;f rsm;wGif az:jycJMh uonf/ usr;f rsm;ay:aygufcahJ vonf/
Alcg&Dusr;f onf [pf*s&D 256 ckEpS w f iG f ay:aygufco hJ nf/ wwfaom twwf/
t[fr' t f pfAae [rfAvfocifonf ['Dqaf ygif;wpfoef;udk
pkaqmif;cJNh y;D 4if;\ ]] rGqef 'f }} usr;f wGif ESpaf omif;ud;k axmifuo kd m xduk sr;f yg ['DqMf o0g'rsm;udk tus,w f 0ifh jyefvnf&iS ;f vif;xm; 2/ .4     7  - 6'    g     
az:jycJjh cif;jzpfonf/ aom ]] zof[v G b f m&D }} usr;f tjzpf tdrmrf [mzZf tpfAae[*s&f t"dymÜ ,faxGjym;aom qifw&l ;kd rSm;['Dqrf sm;ESiv hf &kd if;udk
tdrmrfAlcg&Docifonf ['Dqfaygif;ajcmufodef;ausmfudk ocifu [pf*s&D 817 rS 842 txd ESpq f ,fih g;ESpMf um jyKpck o hJ nf/ t"dymÜ ,fwpfrsKd ;wnf;ESihf &Si;f jyxm;aom ['Dqrf sm;udk uJjG ym;pGmem;
pkaqmif;cJNh y;D 4if;\Alcg&Dusr;f wGif ['Dqaf ygif; ckEpS af xmifausmu f o kd m zof[v G b
f m&Dusr;f jyKpNk y;D aom umvonf Alcg&Dr&l if;usr;f \ ESpf vnfaom twwf/
az:jycJo h nf/ aygif; 586 ESpaf emufyidk ;f rS ay:aygufvmcJjh cif;jzpfonf/ 3/ ic  #   g     
Imam Hafiz ibn Hajjar \ BULUGH AL MARAM az:jyyg ['DqMf o0g'awmfrsm;udk trsm;rGwpf vifrrf sm; trsm;ESiq hf ikd af om ynwfawmf['Dqrf sm;ESihf wpfO;D wpf
usr;f udk avhvmMunfrh nfqykd gu usr;f jrwfu&k t f mef\ tpdwt f ydik ;f twGuf tus,w f pf0ifzh iG qhf rkd nfh rnfonfyh nm&Sirf qdk atmufaz:jy a,mufEiS q hf ikd af om ynwfcsuf ['Dqrf sm;udk wduspmG cJjG cm;odjrifEidk f
jzpfaom pGE[ é f Oya'rsm;vnf; yg0ifouJo h Ykd tpövmrfomoemESihf yg ['Dqrf sm;ESihf ywfoufaom ynm&yfrsm;udk rvJrG aoGem;vnf aom twwf/
vH;k 0 ywfoufrrI &Sad om a&S;t&Af&;kd &maq;0g;ukx;kH rsm;vnf;yg0if &rnfrmS wm0efwpf&yfjzpfonf[k ['Dqyf nm&Sirf sm;u rdeq Yf x kd m; 4/ Q    ÷Y     g    
avonf/ xdu k o hJ Ykd wrefawmfjrwfEiS ahf cwfNyKd iEf ikd if tH csKd UrS bk&if ayonf/ umvpnf;uefYowfrI r&Sdaom jyXmef;csuftrdefYrsm;ESifh
rsm;uwrefawmfjrwfEiS phf yfvsO;f Ny;D ajymqdak 0zefcsurf sm;vnf; yg0if ['Dqfrsm;udk avhvmvdkufpm;&mrSm aomfvnf;aumif;? umvpnf;uefo Y wfrI &Sad om jyXmef;csut f rderYf sm;ukd cJjG cm;odjrif
ayonf/ tvm;wl wrefawmfjrwf\ Mo0g'awmfrsm;ESihf pyf vsO;f Ny;D wpfqifh jyefvnfoifMum;ydcYk s&mrSmaomfvnf;aumif;? t"du ta&; Edik af om twwf/
uJv G cGJ su&f adS om ['DqMf o0g'awmfrsm;udv k nf; ,SOw f í GJ az:jy xm; Bu;D qH;k tcsurf sm; rdru d ,
kd w f ikd u f t&ADpmayudk wwfoed m;vnfojl zpf 5/ ø ?     (A 5    g     
onfukd awGU&ayonf/ tcsKUd ['Dqrf sm;onf em;vnf&efyif rvG,f &rnf/ odrYk o S m ['DqMf o0g'rsm;\ &nf&, G cf suf &nfñeT ;f csuw f u Ykd kd taMumif;t&m tjzpftysuw f pfcu k kd tus,w f 0ifh &Si;f
aom ['Dqrf sm; yg0ifayonf/ az:jyyg uJv G cGJ su&f aSd om ['Dqf aphipkH mG od&EdS idk rf nfjzpfonf/ vif;xm;aom ['Dqrf sm;ESihf twdck sKH ;í&Si;f vif;xm;aom ['Dqrf sm;
Mo0g'rsm;? em;vnf&efyifcufcaJ om ['DqMf o0g'rsm;ESihf pyfvsO;f udk cJjG cm;odjrifEikd af om twwf/
Ny;D Alcg&Dusr;f tygt0if usr;f &Sit f m;vH;k u 4if;wd\ Yk ['Dqu f sr;f rsm; ['Dqfrsm;ESifhpyfvsOf;aom ynm&yfrsm; 6/ F?   .Q  Q     g     
wGijf yefvnfí &Si;f vif;xm;jcif; tvsO;f r&Scd ahJ y/ 1/    X%
    ý/E     g  ¾ ô&
  wdu
k &f u kd f t"dymÜ ,fjzifh az:jyxm;aom ['Dqrf sm;ESihf Oyrm
az:jyyg ['DqMf o0g'usr;f rsm; ay:aygufNy;D ESpaf ygif;ig;&m ['Dq\ f &nf&, G cf suw
f pfcu
k kd od&EdS ikd &f eftwGuf xdtk aMumif; Oyar,srsm;jzifh az:jyxm;aom ['Dqrf sm;udk cJjGcm;odjrifEik d af omtwwf/
ausmEf iS ahf jcmuf&m aemufyikd ;f xd[ k 'Dqu f sr;f rsm;udk tus,zf iG chf suf t&mESiphf yfvsO;f aom ['Dqrf sm;udpk Nk y;D ['Dq&f nf&, G cf suuf kd &SmazG 7/ ."4   j (    g     
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
86 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 87 88 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

vd&k if;t"dymÜ ,fuakd y:vGif xif&mS ;pGmzGiq hf x


kd m;aom ['Dqf 4if;\ okw&f nfrxGuyf gu xdak e&modYk a&aq;í? qGvmof0wfjyK ú* C
  &
  )8  @ù 
     +   ' ýk
ý
  "  ú+E (  (  ý
 *  ú
 + 
rsm;ESihf vd&k if;t"dymÜ ,fukd oG,0f u Id af oma0g[m&jzifh az:jyxm;aom vQif jyKaom0kZjl yKjcif;jzifh qGvmof0wfjyKEikd o f nf/
['Dqrf sm;udk cJjG cm;odjrifEikd af om twwf/ az:jyyg['Dqu f kd wrefawmfjrwfxrH S qifjh yeforl sm;rSm tGqf
*KøAO &Q/7&ù lô* ¾7;
wrefawmfjrwf\ rdeq Yf ckd suu
f kd tAl[&k ikd &f [fu qifjh yefchJ
8/ ð"  g      rmefAifef tzæmef? tvDAifef tAlomG vpfA?f ZkAik d (f &f)Aifef z0grf? oGv[ f m
Aifef tkAu kd 'f vG m’ [f? tpfAae utAf? uJo h aYkd omqG[mbmBu;D rsm; onfrmS trsKd ;om;wpfO;D ESihf 4if;\ZeD;aygif;oif;&mü t&Sut f *FgESpcf k
wrefawmfjrwf\23 ESpf oufwrf;wpfavQmuf EIwt f m;jzifh
u qifjh yefxm;aom ['Dqjf zpfonf/ ['Dqt f rsKd ;tpm;rSm qG[D xdjcif;tm;jzifh a&csK;d &ef (0g*spAf )f wm0efjzpfonf/
ajymcJah om rl&if;rSww f rf;pm toGm;tvmudk em;vnfjcif;twwf/
jzpfonf/ xdk ['Dqyf g0ifaom usr;f rsm;rSm (Alcg&Dusr;f 0kZu l @- az:jyyg qefUusiaf om['DqEf pS rf sKd ;pvH;k udk Alcg&Dusr;f a&csKd ;jcif;
Oyrm?- wrefawmfjrwfu uREykf \ f tazonf tDrmefouf0if
24? a&csKd ;jcif;u@-29? "r®wmu@-86 wdw Yk iG f az:jyxm;onf/ u@wGif ,SOw f í GJ az:jyxm;ayonf/ tvm;wl tjcm;u@ rsm;
,HMk unfru I kd jiif;qefcohJ nft h wGuf ty,fi&JwiG f cH&rnft h a&;udk
(rGwpf vifru f sr;f "r®wmu@-83)? (aeqmtDusr;f oefpY ifru I @- wGif vnf; xdu k o hJ Ykd qefu Y siaf om ['DqEf pS rf sKd ;pvH;k udk ,SOw f íGJ az:jy
tvGeyf al qG;0rf;enf;cJ&h aom ['Dqrf sm;yg0ifayonf/ az:jyyg
111)? t[fr'f\ rGqef 'fusr;f tcef;? 1^6-64? tcef; 5^113? xm;ayonf/ xdu k oJh Ykd qefUusiaf om taMumif;t&mrsm;ESiphf yfvsO;f
['Dqrf sm;wGif wrefawmfjrwfu uReaf wmf\taz[k ac:qdjk cif;rSm
114? 115? tcef; 6^68-110)? tAl'g0l'u f sr;f wGif txufyg ['Dqu f kd í Alcg&Dusrf;&Sit f ygt0if ['Dqrf sm;udpk ak qmif;íusrf; tjzpf
bBuD;awmf tAloGmvpfAfudk qdkvdkjcif;jzpfonf/ xdkuJhodkYaom
tAÁ'&G &f [frmefAifef tADqtD'u f qifjh yefxm;onf/ wifjycJMh u aom usr;f &Sirf sm;u jyefvnfí &Si;f vif;xm;jcif; tvsO;f
taMumif;t&mrsm;udk rl&if;twdik ;f odem;vnfjcif; twwf/
r&Scd ahJ y/ a&csKd ;jcif;u@yg uJjG ym;jcm;em;aom ['DqEf pS rf sKd ;ESiphf yfvsO;f
9/ mA"   n   "  g      txufyg ['Dqt f wdik ;f wrefawmfjrwfonf [pf*s&D 10
í Alcg&Dusr;f udk yxrOD;pGm tus,zf iG q hf akd om ([pf*s&?D 548-584)
wrefawmfjrwfxH usr;f jrwfu&k t f mef pusa&mufcchJ sed wf iG f ckEpS f ruúmNrKd Uudk atmifjrifrrI &cif tvsiu f usio hf ;kH cJo
h nf/ [pf*s&D
10 ckEpS f ruúmNrKd Uudk atmifEikd Nf y;D aemufyikd ;f wrefawmfjrwfonf ý97 ý!F? ý!ú*!(4*ý*.!È ;/ #!$ u
,cifjyKvyk af vh jyKvyk x f &Sad om vky&f yfqikd &f m ['Dqrf sm;ESihf usr;f jrwf 4if;\ lJSú!mA" n" ý/ 6+S t&ADr&l if;usr;f pmrsuEf mS
uk&t f mef\ trderYf sm;t& aemufyikd ;f wGif ajymif;vJjyKvyk cf ahJ om txufyg ['Dqt f wdik ;f vduk ef musio hf ;kH jcif; rjyKawmhay/ az:jyyg
vky&f yfrsm;qdik &f m ['Dqrf sm;udk cJjG cm;Edik af om twwf/ ['Dqrf sm;onf ]] yvyf zsuo f rd ;f Ny;D aom ['Dqrf sm; }} jzpfonf/ 52 - 53 wdw Yk iG f az:jyxm;onf/
Oyrm?- Alcg&Dusr;f a&csKd ;jcif;u@wGi?f - txufaz:jyyg ['Dqt f rsKd ;tpm;onf qG[D rSeu f efaom 10/ .    ù+g 
['Dqrf sm;jzpfaomfjim;vnf; vuf&rdS w G pf vifrrf sm; vdu k ef musio hf ;kH tpövmrfOya'jyKrq I ikd &f mtvdiYk mS az:jyyg yvyf zsuo f rd ;f jy;D
I  %
 6 ú    ù  /    ( !  ø
 &
 (  ô! &) &ef rvdak wmhaom yvyf zsuo f rd ;f Ny;D jzpfaom ['Dqrf sm;jzpfayonf/ ['Dqrf sm;ESihf tpm;xd;k ['Dqrf sm;udk cJjG cm;od&o dS uJo h ?Ykd rnfuo hJ aYkd om
T(0 ) ø
 A O   E  '    I %  6   0 wrefawmfjrwfonf ruúmNrKd Uudk atmifEikd Nf y;D aemufyikd ;f usihf ['Dqrf sm;onf Oya'jyKí&onf? rnfuo hJ aYkd om ['Dqrf sm;onf
tMuif trsKd ;om;wpfO;D onf 4if;\ZeD;ESihf aygif;oif;cJ\ h / oH;k aom ['Dqrf mS Alcg&Dusr;f a&csKd ;jcif;u@ tcef; 201 jzpfonf/ Oya'jyKí r&qdo k nfh ['Dqrf sm;udk cJjG cm;pdwjf zmwwfaomtwwf/
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 89 90 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 91

Oyrm?- Alcg&Dusr;f oefpY ifru I @wGi?f - awmfjrwfu qG[mbmBu;D rsm;ESit hf wl vufawGUvdu k ef maqmif&u G f &if;ESihf tajctaeudak vhvmonfh ynm&yfwYkd jzpfonf/
+," ù l AO/ù0
(;ý/
*9  ô@) jcif;tm;jzifh a&muf&v dS maom &Sio f efvsu&f o dS nfh ynwfcsuq f ikd &f m ['Dqrf sm;ESiphf yfvsO;f í odoifo h t d yfaom ynm&yfrsm;udk
I5;(MÄý/I "&ý/3 / ['Dqrf sm;/) em;vnfxm;rSomvQif ['Dqrf sm;ESiyhf wfoufNy;D trsm;rGwpf vifrf
xd[ k 'Dqu f kd wrefawmfjrwfxrH S tAl[&k ikd &f [f ocifuqifh tjcm;trsKd ;tpm;jzpfaom ¾   (c g  ['Dqrf sm;/ rsm;udk &Iaxmifph rkH S rl&if;t&St d wdik ;f &Si;f vif;wifjyEdik rf nf jzpfayonf/
jyefco hJ nf/ ]]toifwt Ykd euf wpfO;D wpfa,muf\ aomufo;kH &mcGuf wrefawmfjrwfxrH S wpfO;D wpfa,mufujzpfap? vlenf;pkujzpfap? odrYk [kwyf gu ['Dqq f wkd ikd ;f Oya'jzpfonf? vku d u
f kd vdu k ef m&rnf?
xJoYkd ,ifaumifwpfaumifusomG ;ygu xd, k ifaumifukd aomufo;kH qifjh yefaom ['Dqrf sm;udk cJjG cm;od&&dS ayrnf/ rvdu k ef mygu ['Dqjf iif;y,forl sm;jzpfonf? ['Dqu f kd jiif;y,fygu
aomt&nfxo J Ykd ESpjf rK§ yvf u kd yf g/ xdaYk emuf ,ifaumifuykd pfvu kd yf g/ 12/ (  ù+ umzd&f aoGznfojl zpfonfqakd om a0g[m& wpfv;kH wnf;udk avSeH
,ifaumif\tawmifwpfzufwiG f tqdy&f í dS tjcm;tawmifwpf ['Dqw f pfy'k u f kd Munfjh cif;tm;jzifh txufrS az:jycJah om "g;xpf qJGudkifxm;ygu trsm;rGwfpvifrsm;tzdkY ['Dqfrsm;udk
zufwiG f tqdyaf jzaq;&So d nf }} [kred q Yf ckd ohJ nf/ (K6 g wrefawmfjrwfxrH S vltrsm;qifjh yefaom ['Dqf vdu k ef m? vdu k pf m;vdpk w d f wpfaeYxufwpfaeU avQmeh nf;vmrnfrmS
az:jyyg ['Dqt f rsKd ;tpm;onf ;  +  (ac:) trdeyYf nwf trsKd ;tpm; odrYk [kwf ¾  (c g  wrefawmfjrwfxrH S wpfO;D trSeyf ifjzpfayonf/
csurf [kw/f M   (ac:) cGijhf yKcsujf zpfonf/ rdrad omufo;kH vsuf wpfa,mufjzpfap? vlenf;pkjzpfap? qifjh yefaom ['Dqt f rsKd ;tpm;udk ['Dqrf sm;ESiphf yfvsO;f Ny;D ar;vmonfah r;cGe;f rsm;udk "r®"Xd mef
&Sad omt&mxJoYkd ,ifaumifusomG ;ygu vTiyhf pfciG v hf nf; &So d nf/ cJjG cm;od&rnf/ xdv k el nf;pk qifjh yefonfh ['Dqt f rsKd ;tpm;wGif ususajzqdEk idk rf ?I ['Dqrf sm;\ t&Su d t kd &St d wdik ;f &Si;f vif;jyoEdik rf I
qufvuf aomufo;kH cGiv hf nf;&So d nf/ rdrpd w d Bf uKd uq f ;kH jzwfyikd cf iG &hf dS 7 -
     ausmMf um;onfh ['Dqrf sm;? úA     aumif;jrwfoifah vsmf rsm;udk tajccHro S m trsm;rGwpf vifrrf sm;uvnf; qnf;yl;vdpk w d ?f
aom ['Dqjf zpfonf/ aom['Dqrf sm;? H(B  qifjh yefol uGi;f qufjywfaom tm;enf;onfh vdu k ef mvdpk w d rf sm; ay:aygufvmrnfjzpfayonf/ tvm;wl vdu k ef m
11/ g `QGù+ ['Dqrf sm;ukd cJjG cm;pdwjf zmEdik af om twwf/ usio hf ;kH vsu&f adS om ['Dqrf sm;tay: vGwv f yfpmG jyefvnfo;kH oyfyikd f
['Dqsf rsm;\ tqift h wef;ESif q h ifjh yefol = tay:,Hk 13/ ö6c öKû ù+ cGi?hf vdu k ef musio fh ;kH & jcif;\ taMumif;&if; (0g) tESpo f m&rsm;udk
Munfpw d cf sEikd rf I tenf;trsm;udk csichf sed Ef ikd af om twwf/ taMumif;t&mwpf&yfwiG f qifjh yefow l pfO;D wnf;rS trdeYf ud, k w f ikd f wwfoed m;vnf cHpm;Edik Mf urnfjzpfayonf/
Oyrm?- (K6 g (ac:) wrefawmfjrwfvufxufwiG f ESprf sKd ;xGuaf paom a0g[m&wdjYk zifh wifjycsu/f (odrYk [kw)f qifjh yefol odrYk [kwyf gu acwftqufquf bd;k ab;? rdbrsm;vufxuf
qG[mbmaygif; wpfoed ;f ausmrf S omaAtDeaf ygif; oef;ausmo f cYkd g; ESpOf ;D u uJjG ym;jcm;em;aom a0g[m& jzifh trdew Yf pfrsKd ;wnf;udk wifjy rS ,aeYwikd f tqufrjywf vdu k ef musio hf ;kH vmaom ['Dqrf sm;yg
qufjywfjcif;r&Sd vufqifu h rf;a&muf&v dS maom Oya'ynwf csuf csuw f t Ykd ay: cJjG cm;&I jrifwwfaom twwf/ tcsKd Uynwfcsurf sm;onf rnfonfh twGuaf Mumifh vdu k ef musio hf ;kH &
qdik &f m ['Dqrf sm;udk em;vnfjcif;twwf/ (Oyrm?- qGvmof? Zumof? 14/ 8," ù+ rSeS ;f udk rdrv d nf;rod? odEikd rf nf[k ,lq&aom wm0ef&o dS rl sm;xHoYkd
qG, d mrf? [*sf uJo h aYkd om usr;f jrwfu&k t f mefyg Oya'rsm;udw k ref tMuif['Dqu f kd wrefawmfred &Yf jcif;\ aemufct H aMumif; oGm;a&mufar;jref;jcif;tm;jzifv h nf; wdusaocsmaom tajz wpfpkH

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
92 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 93 94 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

wpf&m r&&So d nft h ay: ['Dqrf sm;ESiyhf wfoufí pdw0f ifpm;rIenf;yg; wifjyvdu
k yf gonf/ ocifu qifjh yefco hJ nfrmS oH;k rsKd ;aomolrsm;udk ud,mrofaeYwiG f
vmonfukd awGU&S&d ayonf/ tv’m[ft&Sijf rwfu pum;ajymrnfr[kw?f xdo k ;kH rsKd ;aomolwrYkd mS ?-
tcsKd Uacwfynmwwf vli,fv&l , G rf sm;tMum;wGif ['Dqf a,musfuav;rsm; ajcrsufaphtkyfonfh 0wfqifrI (1) olwpfyg;xHrS tusKd ;arQmu f ;kd í aus;Zl;jyKo/l
rsm;qdok nfrmS rGwpf vifrw f pfO;D &ydik cf iG hf vkyyf ikd cf iG rhf sm;udk usO;f Muyfap ,ckwifjyrnfh 0wfpm;qif,ifrI ['Dqrf sm;rSm Alcg&Dusr;f ESihf (2) a&mif;ukeyf pön;f udak ps;aumif;&vdí k vdrn f mNy;D used q f kd
aom Oya'rsm;[kyif xif[yfapaomtqifo h yYkd if a&muf&cdS yhJ gonf/ rGwpf vifru f sr;f wdrYk S jzpfonf/ Alcg&Dusr;f wpftyk v f ;kH udk tdrmrf[mzZf a&mif;cso/l
yrmtm;jzifh wifjy&rnfqykd gu? 0wfpm;qif,ifrq I ikd &f m tpfAae [*s&u f tus,zf iG q hf x
k d m;aom ]] zof[v G b f m&D }} usr;f ESih f (3) t0wfukd '&Gww f u kd f pGeaf wmifqí GJ 0wfqifo/l
['Dqrf sm;xJrS a,musmf ;uav;rsm; ajcrsuaf phtyk o f nft h xd t0wf rGwpf vifru f sr;f wpftyk v f ;kH udk tus,zf iG q hf akd om tdrmrf e0g0DwYkd (rGwpf vifru f sr;f ouf0if,MkH unfru I @ rl&if;['Dq)f
0wfqifjcif;udk jyif;xefonfh jypf'Pfrsm;cH&rnft h aMumif;? rsm;pGm \ zGiq hf ckd surf sm;udyk g rl&if;twdik ;f wifjyxm;aom &Si;f vif;csurf sm; tAlZ&focifu tjcm;['Dqw f pfy'k u f k d qifjh yefco h J nfrmS oH;k rsKd ;
aom ['Dqrf sm;wGif tckid t f rm az:jyxm;ygonf/ jzpfayonf/ aomoltm;? tv’m[ft&Sijf rwfu ud,mrofaeYwiG f pum;rajym
az:jyyg ['Dqrf sm;ESiphf yfvsO;f Ny;D tpövmrfomoemudk tvGef tpövmrfhb0 wnfaqmufrIwGif a,mufsm;av;rsm; ouJo h Ykd pifMu,faprnfvnf; r[kw/f xdjYk yif xdo k ;kH rsKd ;aomolrsm;
av;pm;í pdwt f m;xufoefaom rGwpf vifrrf sm;u t0wf0wfqif ajcrsuaf phz;kH atmif 0wfqifjcif;tm;jzif rh nfonft h wdik ;f twmtxd tm; jyif;xefonfh jypf'Pfay;rnf[k wrefawmfjrwfu qdck o hJ nf/
&mü ajcrsufaphrzH;k rd&ef txl;owdxm;tav;ay;NyD; cyfww kd kd tusKd ;,kwo f enf;/ odrYk [kwf ajcrsuaf ph rzH;k rdap&ef 0wfqifjcif; (1) t0wfukd '&Gww f u kd pf eG af xmifqí GJ 0wfqifo/l
0wfqifMuygonf/ tm;jzifh rnfuo hJ t
Ykd usKd ;rsm; &&SEd ikd o f enf;/ az:jyyg a,musmf ;av; (2) tusKd ;udak rQmu f ;kd í olwpfyg;udk ulno D /l
tcsKd Uaom acwfynmwwf vli,fv&l , G rf sm;u? xd[ k 'Dqf rsm; ajcrsuaf phtyk o f nfh 0wfqifjcif;ESiphf yfvsO;f aom ['Dqrf sm;\ (3) tusKd ;tjrwf&vdí k a&mif;ukeyf pön;f udk vdrn f mudseq f kd
onf rGwpf vifrrf sm;tay:odYk tiftm;oH;k Ny;D Ncrd ;f ajcmufonfh toGif t"duausm&d;k u rnfonft h csuu f kd &nfñeT ;f aeoenf;/ trSef a&mif;ol/
aqmifonf[k tjrif&MdS uonf/ 4if;wdu Yk apm'u wufonfrmS wu,fyif ajcrsuaf phz;kH onftxd r0wfqif&[k ñTejf yaeoavm (rGpvifru f sr;f ouf0if,MkH unfru I @)
tMuifow l pfO;D onf 4if;0 wfqifaomt0 wfu ajcrsuaf phtay:odY k qdok nfah z:jyyg ['Dq\ f us,jf yefUrIEiS hf t&Sw d &m;rsm;udt k &St d wdik ;f ? txufyg['Dqo f nf t0wfupkd eG af xmifqí GJ 0wfqifol
tkyo f mG ;jcif;tm;jzifh rnfuo hJ Ykd tusKd ;,kwEf ikd o f enf;/ odrYk [kwf Alcg&Dusr;f ESihf rGwpf vifru f sr;f wdu Yk kd tus,zf iG q hf Mkd uonfh tdrmrf wdik ;f avm/ xdu k o hJ Ykd 0wfqifjcif;tm;jzif?h ppfxu G &f mü ayghyg;oGuf
ajcrsuaf phukd rzH;k rdap&ef wdw k 0kd wfqifjcif;tm;jzifh rnfuo hJ aYkd om tpfAae [*s&Ef iS hf tdrmrfe0g0Dw\ Ykd oH;k oyfcsu?f qH;k jzwfcsu?f vufru I kd t[eft Y wm;jzpfjcif;aMumifah vm/ armufrmyvTm;rIujkdyvdk
tusKd ;aus;Zl;rsm; &Edik yf goenf;qdak om apm'utay: Alcg&Dusr;f ESihf cH,cl surf sm;udyk g ['Dqt f rSw?f pmrsuEf mS ? twJrG sm;jzifh ao;pdwaf z: í 0wfqifjcif;aMumifhavm/ az:jyyg['Dqfonf txufyg
rGwpf vifru f sr;f yg ]] udomAGvv f b
d mqf }} (ac:) 0wfpm;qif,ifrI jyygrnf/ taMumif;tcsurf sm; ryg0ify0J wfqifol tm;vH;k udk xdw k m;jrpfcsuu f
tay: wrefawmfjrwf\ rdeaYf cRcsuf ['Dqrf sm;tm;vH;k udk pkaygif;Ny;D rGwpf vifru f sr;f wGif wrefawmfjrwf\ rdeaYf cRcsuu f kd tAlZ&f tusKH ;0ifr&I rd S &Sq
d ok d nfh taMumif;&if;*CeP cJjG cm;Ny;D odxm;&rnfrmS

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 95 96 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 97

tvGet f a&;ygaom t"du d aomhcsuf jzpfayonf/ Alcg&Dusr;f 0wfpm;qif,ifru I @wGif rmeaxmifvmT ;rI ryg Munfrh nfr[kw)f [k rdeq Yf x kd m;\/
(Alcg&Dusrf;wGif tAl[k&dkif&[focifuqifhjyefcJonfrSm? yJt0wfupkd eG af xmifqí GJ 0wfqifjcif;tcef;ü (tAÁ'v G m’ [fAifet f rG &® f (Alcg&Dusr;f ['Dqt f rSwf 5788)
tMuifoo l nf rdr\ d t0wfukd ajcrsuaf phatmufoYkd a&mufonftxd ocifu qifjh yefco hJ nfrmS ? wrefawmfjrwfu rdeq Yf \ kd ? tMuifoo l nf qufvufNy;D tAl[&k ikd &f [focifu qifjh yefco hJ nfrmS wref
0wfqifygu xdo k ol nf ty,fi&JoYkd 0ifa&muf&rnfjzpfonf/) rmeaxmifvmT ;jcif;tm;jzifh rdrt d 0wfukd pGeaf xmifqí GJ 0wfqifvQif awmfjrwfu rdeaYf cRc\ hJ / tMuifoo l nf rdru d ,kd rf rd d txifBu;D Ny;D
(Alcg&Dusr;f 0wfpm;qif,ifru I @? ['Dqt f rSw?f 5787) ud,mrofaeYwiG f xdo k t l m; tv’m[ft&Sijf rwfu Munfrh nfr[kw)f trsm;a&SUwGif armf<um;pGm vrf;avQmufot l m; urÇmajrBu;D xJoYkd
tvm;wl edqmtDusr;f wGif ajcrsuaf phatmufa&mufonf [k rdeq Yf ckd ohJ nf/ epfjrKyaf prnf/
txd 0wfqifygu xdo k o l nf ty,fi&Jo0Ykd if a&muf&rnfjzpfonf/ xdrk ed qYf ckd suEf iS phf yfvsO;f Ny;D tAlbuú&o f cifu? td-k tv’m[f (Alcg&Dusr;f ['Dqt f rSw-f 5789)
(edqmtD tvSwefqmu@? twJG 8^208) t&Sijf rwf\ wrefawmf uREykf o f nfvnf; t0wfukd pGeaf xmifqí GJ tvm;wl tpfAaetGr&® o f cifuvnf; qifjh yefc\ hJ / wref
az:jyyg ['Dq\ f &nfñeG ;f csuf onf cE¨mud, k af y:ü 0wfqif 0wfcyhJ gonf/ xdt k wGuaf Mumifh xdo k rl sm;uJo
h Ykd tjypfusL;vGeo f rl sm; awmfjrwfu rdeaYf cRco hJ nfrmS ? tMuifoo l nf t0wfukd pGeaf xmifqí GJ
aomt0wftpm;\ twdik ;f twmwdjk cif;? &Snjf cif;udk qdjk cif;r[kw/f wGif yg0ifjcif; &Srd &Sd avQmufxm;&m? wrefawmfjrwfu toifonf 0wfqifygu xdo k t
l m; tv’m[ft&Sijf rwfu ajrBu;D xJoYkd epfjrKyaf p
xdk 0wfpm;qif,ifo\ l vky&f yftrlt&mudo k m ajymqdjk cif;jzpfonf/ rmeaxmifvmT ;rIjzifh 0wfqifjcif;r[kwaf omaMumifh xdt k jypfusL;vGef rnfjzpfonf/
(Alcg&Dusr;f tus,zf iG q hf ckd suf zof[v G bf m&Dusr;f twJ?G 10 oH;k oyf olrsm;wGif toifyg0ifjcif;r&Syd g[k ajzMum;cJo h nf/ rGwpf vifru f sr;f wGif tAl[&k ikd &f [focif qifjh yefco hJ nfeh nf;wl
csu-f 257) (Alcg&Dusr;f pmrsuEf mS ? 254? ['Dqt f rSw-f 5784) tpfAaetGr&® u f vnf; qifjh yefco hJ nf/ qifjh yefy0kH gus wlaeonfh
È M
 (  B ú
 ! E   F( &
  ú!
  * Alcg&Dusr;f txufygu@üyif tAlbuú&o f cifu qifjh yefchJ tcsurf mS wrefawmfred MYfum;onfukd uREykf \ f þem;ESpzf ufjzifh Mum;cJh
rmerygbJ t0wfupkd eG af xmifqí GJ 0wfjcif;u@ onfrmS uREykf w f o Ykd nf wrefawmfjrwfEiS t hf wl &Sad ecsed w f iG f aeMuwf onfrmS ? tMuifoo l nf rmeaxmifvmT ;vdrk rI w S pfyg; tjcm;&nf&, G f
txufyg rmerygbJ t0 wfukd pGeaf xmifqí GJ 0wfqifrEI iS hf oGm;\/ xdt k cg wrefawmfjrwfu AvD0wfausmif;awmfoYkd uwdu k f csurf &Syd J t0wfukd pGeaf xmifqí GJ 0wfqifot l m; tv’m[ft&Sijf rwf
pyfvsO;f í Alcg&Dusr;f udk zGiq hf okd l tdrmrftpfAae[*s&Ef iS hf rGwpf u&du k f xGuo f mG ;\/ xdt k cg ud,k af wmf\0wf&o kH nf '&Gww f u kd pf eG f u ud,mrofaeYwiG f vSní hf yifMunhrf nfr[kwyf g qdo k nft h csuu f kd
vifru f sr;f udk tus,zf iG q hf okd l tdrmrf e0g0D wdEYk pS Of ;D onf az:jyyg axmifqv GJ suf AvDoYkd ta&mufomG ;cJo h nf/ rGwpf vifru f sr;f tm; tus,zf iG q hf o kd l tdrmrf e0g0Du ]] az:jyyg
0wfpm;qif,ifrI ['Dqt f ay: tao;pdwjf yefvnf zGiq hf &kd mü wpfO;D wzef Alcg&Dusr;f 0wfpm;qif,ifrI u@üyif (tAl[&k ikd &f [f ['Dq\ f &nfñeT ;f csuf tppftrSef }} rSm t0wfukd 0wfqif&mü
hf pfO;D wlnaD eaomtcsurf mS 0wfpm;qif,if&mü rmeaxmifvmGT ; ocifu qifjh yefco
ESiw hJ nf/ wrefawmfjrwfu rdeaYf cRco hJ nfrmS tMuifol ajcrsuaf phz;kH onftxd 0wfqifjcif;? (odrYk [kw)f t0wfukd '&Gww f ukd f
rIukd tajccHí 0wfqifjcif;udo k m wm;jrpfjcif;jzpfonfqakd om tcsuf onf rmeaxmifvmT rIukd jyvkrd jI zifh 4if;\t0wfukd '&Gww f ukd q f í GJ pGeaf xmifqí GJ 0wfqifjcif;qdo k nfh ]] 0wfpm;qif,ifryI pkH H }} udk qdv k kd
yifjzpfonf/ 0wfqifygu tv’m[ft&Sijf rwfonf ud,mrofaeYwiG f xdo k t l m; jcif;r[kw/f xd0k wfpm; qif,ifo\ l ]]rmeaxmifvmT ;rI? armf<um;rI}}
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
98 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 99 100 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

udo k m wm;jrpfaom ['Dqjf zpfonf/ tb,faMumifq h akd omf? ['Dqf vTm;&ef r[kwyf J xdu k ohJ 0Ykd wfqifjcif;onfvnf; ['Dq\ f jyifytjrif xd[ k 'Dq\ f &nf&, G cf sut f ppftrSeo f nf rmeaxmifvmT ;vdrk I
ü È M   (rme) [laom pum;vH;k tm;jzifh iM txl;jyK uefo Y wfxm; oabmt&rSmvnf; wm;jrpfxm;jcif;jzpfonf/ od&Yk mwGif þ['Dqüf <um;0gvdrk jI zifh t0wfukd wdw k 0kd wfqifyguvnf; ]] [&mrf }} wm;jrpf
Ny;D jzpfonf/ ]Q !  umvpnf;uefo Y wfa0g[m&jzpfom IÈ c     rmeaxmifvmT ;rI xm;aom trdew Yf pf&yfjzpfonfukd vH;k 0,Hrk mS ;oHo,jzpfz, G &f mr&S[ d k
(tdrmrf e0g0D\ rGwpf vifru f sr;f zGiq hf ckd suf rmeaxmifvmT ; wnf;[laom pum;vH;k udk &nfneT ;f xm;onft h wGuf rmeaxmif tckid tf rmqdx k m;aom ['Dqjf zpfayonf/
rIu@? twJ?G 4? pmrsuEf mS -795) vTm;rIrygaom 0wfqifro I nf ajcrsuaf phz;kH tkyo f nftxd 0wf (zof[v G b f m&Dusr;f twJG 10 pmrsuEf mS -262)
È c
  (O   rmeaxmifvmT ;rIrygyJ t0wfukd pGeaf xmif qifjcif; odrYk [kwf pGeaf xmifqí GJ 0wfqifjcif;udk wm;jrpfonfh Oya' tpövmrfomoem\ 0dOmOfjzpfaom tajccHOya'udk vku d ef m
qJ0G wfcahJ om tAlbuú&o f cifukd wrefawmfjrwfu toifonf tjzpf tusKH ;r0ifawmhay/ jcif;? xde;f odr;f apmifah &Smufjcif;onf rGwpf vifrw f ikd ;f twGuf *kPf
rmeaxmifvmT ;rIjzihf 0wfpm;qif,ifow l iG f ryg0if[k rdeq Yf ckd jhJcif;onf armf<um;&ef[al om pdwjf yXmef;csurf &Syd J t0wfuakd jcrsuaf ph odum© udk wifw h ,faprnfo h rdik ;f ay;;wm0efwpf&yf jzpfayonf/
rmerygyJ pGeaf xmifqí G J 0wfjcif;? wpfenf; ajcrsuaf phz;k H tkyo f nftxd zH;k onftxd &Snv f sm;pGm0wfpm;qif,ifjcif;onf ]] [&mrf }} wm;jrpf t0wfww kd 0kd wfjcif;onfvnf; 0wfpm;qif,ifrw I iG f tusKH ;0ifaom
0wfqifjcif;tay: cGijhf yKcsuaf y;Ny;D jzpfavonf/ csuf r[kwaf y/ [mzpfzud[f tpfAae tAÁ'&G Af &f uvnf; xd[ k 'Dqf tcsuw f pfcsuf jzpfayonf/ xdu k o hJ Ykd 0wfpm;qif,if&mü wdw k 0kd wf
az:jyyg ['Dqrf sm;ESihf xd[ k 'Dqrf sm;udk tus,zf iG q hf xkd m; \qdv k &dk if;rSm rmeaxmifvmT vdrk rI ygyJ 0wfqifjcif;onf xdo k wday; jcif;ESihf &Sn&f n S 0f wfjcif;rsm;onf rdrw d yYkd wf0ef;usi&f dS a'orsm;wGif
aom tdrmrfEpS yf g;onf vltrsm;vG,u f pl mG od&EdS ikd &f ef wifjyxm;jcif; csuüf yg0ifjcif;r&Sad y/ vlwpfa,muf\ 0wfqifxm;aom t0wf aexdik vf su&f adS om vlrsm;\&d;k &m,Ofaus;rIEiS hf qufE, G af eaomudpö
jzpfayonf/ xdw k ifjycsurf sm;udk jcKH io kH ;kH oyfMunfrh nfqv kd Qif t0wf onf ajrBu;D udx k o d nfh '&Gww f u kd jf zpfaejcif;rSmrl rnfonft h csed üf &yfjzpfayonf/
udk pGeaf xmifqí G J 0wfqifjcif; odrY k [kwf ajcrsuaf phtay:odY k tkyo f nf rqdk tjypfwifz, G &f m jzpfonf/ vlaY bmif tzJUG tpnf;Bu;D wpfcv k ;kH wGif vlom;wdt Yk wGuf
txd 0wfqifjcif;rsm;udk wm;jrpfjcif; r[kwaf y/ rmeaxmifvmT ;rI (zof[v G b f m&D twJG 10 pmrsuEf mS -263) ta&;Bu;D aom vdt k yfcsurf sm;\tv,fwiG f 0wfpm;qif,ifru I @
IÈ c    udo k m wm;jrpfjcif;jzpfayonf/ az:jycJah om ['Dqrf sm;ESihf xd[ k 'Dqrf sm;\ t"dymÜ ,f&nf&, G f onf ajymyavmufz, G &f m r&Sad om tvGeaf o;i,fonfh udp&ö yfom
(tdrmrfe0g0DziG q hf x kd m;aom rGwpf vifru f sr;f ? twG?J 1 pm csu?f &nfñeT ;f csurf sm;udk tao;pdwcf jGJ cm;pdwjf zmNy;D tus,0f ifh vQif jzpfayonf/ urÇmv h ol m;xkwpf&yfv;kH wGif rdrw d \ Ykd aexdik &f m
rsuEf mS -305) zGiq hf x kd m;aom tdrmrfBu;D rsm;\ zGiq hf ckd surf sm;t& ]a,mufsm;av;} obm0a&ajr? &moDOwk? "avhp&du k t f vku d f trsKd ;rsKd ;tzHzk kH uJjG ym;
Alcg&Dusr;f udk zof[v G b
f m&Dusr;f tjzpf tus,zf iG q hf x k d m;aom rsm;onf t0wfudkajcrsufaphtkyfonftxd 0wfqifjcif; (0g) jcm;em;pGm 0wfqifMuygonf/ 0if&;kd pGe;f a'owGif aexdik Mf uaom
tdrmrf tpfAae [*s&f u qdck o hJ nfrmS þ['Dqw f iG f t0wfukd pGeaf xmifqí GJ 0wfqifjcif;udk wm;jrpfjcif;r[kw/f t0 wf0 wfqif&m tqfu;D rd;k vlrsKd ;wdo Yk nf q,fEpS &f moDv;kH a&cJjyifay:wGif aexdik Mf u
pGeaf xmifqí GJ 0wfqifjcif; odrYk [kwf ajcrsuaf phz;kH onftxd 0wfqif ü rmeaxmifvmT ;rI <um;0gvdrk jI zifh 0wfqifjcif;udo k m wm;jrpfjcif; &jcif;rsm;aMumifh 4if;wdEYk iS hf 4if;wdu Yk o hJ aYkd om a'owGif aexdik Mf uolrsm;
jcif;onf Bu;D rm;aom rmeaxmifvmT ;rIwpfrsKd ;yifjzpfay&m rmeaxmif jzpfonf/ \ 0wfpm;qif,ifrrI sm; ESihf urÇmt h aD uGwma'orsm;wGif aexkid Mf u

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 101 102 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 103

olrsm;\ 0wfpm;qif,ifro I nf ob0taetxm;t& qefu Y siaf e tvm;wl jrifawGU&aom &kyyf ikd ;f qdik &f m vky&f mS ;rIo@mefrsm; qdk xm;ygonf/
rnfomjzpfayonf/ ,if;a'otwGi;f aexdik o f t
l csi;f csi;f twGi;f ü \ tjcm;wpfzufwiG &f adS om rjrifrawGU&onfh pdwyf ikd ;f qdik &f m ESv;kH rGwfpvifrfrsm;twGif; 0wfpm;qif,ifrIESifh pyfvsOf;NyD;?
yifvQif qif;&Jorl sm;\ 0wfpm;qif,ifrEI iS hf csr;f omolrsm;\ 0wfpm; om;rS wpfyg;wnf;aomt&Sit f m; aMumuf&UHG &dak ocefjY im;rIukd tpOf a,mufsm;av;rsm; ajcrsuaf phz;kH onftxd 0wfpm;qif,ifrt I ay:
qif,ifrrI sm;onfvnf; wlnED ikd rf nf r[kwaf y/ acwftqufquf ESv;kH oGi;f í rdr\ d pdw"f gwfukd zHUG NzKd ;wd;k wufap&ef tpOfrjywfBuKd ;yrf; uJu G jGJ ym;jym; wdwu d sus od&EdS ikd &f ef Alcg&Dusr;f ? rGwpf vifru f sr;f ESihf
uGm[rI &Sad ernfom jzpfayonf/ tm;xkw&f rnf/ vlom;\atmifjrifru I kd tñGew Yf ;kH apaom rme xduk sr;f rsm;udk tus,zf iG q hf akd om tdrmrf tpfAae [*s&f ? tdrmrf
wrefawmfjrwfu rdeq Yf ckd o hJ nfrmS jzKH ;wD;rIEiS <hf um;0grIrsm;rS axmifvmT ;rI? b0ifjrifrh ?I <um;0gvdrk ?I remvd0k efwrkd ?I avmb? a'go? e0g0Dwt Ykd jyif od&rf ZD u D sr;f udk tus,zf iG q hf ckd ahJ om [mzpft&d muDwYkd
a&SmifMuOfí pm;Muuke?f aomufMuuke?f 0wfpm;qif,ifMuuke?f ay; arm[ qdo k nfh pdwyf ikd ;f qdik &f m a&m*grsm;udk pifMu,foef&Y iS ;f ap&ef \ zGiq hf o kd ;kH oyfcsurf sm;tm; rl&if;twdik ;f az:jycJjh cif; jzpfayonf/
urf;vSL'gef;Muuke/f (Alcg&Dusr;f ) BuKd ;yrf;tm;xkw&f rnfh wm0efrmS rGwpf vifrrf sm;twGuf r&Srd jzpf az:jyyg ['Dqrf sm;udk zGiq hf &kd mü wwfoed m;vnf&rnfh ynm
Alcg&Dusr;f udk tus,zf iG q hf o kd l tdrmrf [mzpf tpfAae[*s&f vkt d yfaom a&aomufjrpfBu;D uJo h Ykd ta&;ygonfh wm0efrsm;jzpf &yfrsm;u@ESihf 0wfpm;qif,ifru I @rsm; taMumif;udk tD*spEf ikd if H
ocifu rdr\ d q&mjzpfaom ]] od&rf ZD u D sr;f }}tm; us,zf iG q hf okd l ayonf/ tvftZf[&f tpövmrfh wuúov kd yf garmu©a[mif;? vuf&dS Uni-
[mzpft&d muD\ tqdyk g 0wfpm;qif,ifrEI iS hf pyfvsO;f í oH;k oyfcsuf trSew f u,f ]] 'Def }} tpövmrfh b0 wnfaqmufrI vrf;pOfBu;D versity of Qatar ü ]] pGE[ é Ef iS &hf &S t D m }} XmewGif 'g&du k wf mtjzpf
rsm;udk jyefvnfwifjy&mwGif (xd[ k 'Dqrf sm;onf t0wfukd ajcrsuaf ph wpfcv k ;kH wGif t"duusaom aqmif&u G &f rnfh tcsurf mS &kyyf ikd ;f ESiphf w d f wm0ef xrf;aqmifaeaom ]] a'gufwm ,lqzG f u&f'gG 0D }} \
tkyjf cif;? odrYk [kwf pGeaf xmifqí GJ 0wfqifjcif;rsm;udk wm;jrpfjcif; ydik ;f qdik &f m zHUG NzKd ;wd;k wufr?I ud, k u f siw hf &m;aumif;rGerf I qko d nfu h sr;f . "  ." ô! ø!6ö0 (ac:) ]] wrefawmjrwf\pGE[ é rf sm;ESihf
r[kw/f rmeaxmifvmT rIEiS hf <um;0gvdrk u I okd m wm;jrpfjcif;jzpfonf) jrwfu&k t f mef\ vrf;ñTerf u I kd wrefawmfjrwfu pHjytaumiftxnf b0 wnfaqmufMupdYk }} t&ADr&l if;usr;f rS jrefrmrIjyKí wifjycJjh cif;jzpf
[k od&rf ZD u D sr;f zGiq
hf ckd suuf ykd g yl;wJw G ifjyxm;onf/ az:jyaom yHpk cH u G x f o
J Ykd rdrwd \Ykd ud, k pf w d Ef pS yf g;pvH;k udk xnfo h iG ;f oGe;f ayaonf/
(zof[v G bf m&Dusr;f twJG 10 pmrsuEf mS -262) avmif;ykaH z:&rnf jzpfayonf/ rGwpf vifru f sr;f udk tus,zf iG q hf o kd l tdrmrf e0g0DocifrmS
vlom;b0\ wdak wmif;vSpmG aom oufwrf;wGif tod tpövmrfjh yXmef;csuf Oya'rsm;onf vlom;rsm;twGuf [pf*s&D (631-676) jzpfonf/
ÓPfzUGH NzKd ;wd;k wufr?I ud, k u f siwhf &m; xl;uJpmG eufeo J rd af rGUrIwu Ykd kd ayghyg;aom wm0efrsm;jzifo h m aESmifzUGJ xm;ygonf/ umvHa'oHt& Alcg&Dusr;f udk zof[v G b f m&D usr;f tjzpf tus,zf iG q hf o
kd l
BuKd ;yrf;&rnf/ *kPo f a&ysuaf paom trltusirhf sm;? trsm;olimS \ acwfwikd ;f ESiv hf nf; tH0ifí vdu k af vsmnDaxG&adS om acwfro DS nfph epf tdrmrf [mzpf tpfAae [*s&o f cifrmS [pf*s&D (773-852)jzpfonf/
jypfwif&UIH csz, G &f m "avhp&du k rf sm;? tpövmrfomoem\ qefu Y sizf uf Bu;D jzpfayonf/ vlwpfa,muf\ xrf;aqmifEikd af om wm0efxufykd
jzpfaom ysupf ;D jcif;qdak om vrf;aMumif;rS rdr\ d ud,k u
f kd umuG,x f ed ;f í wm0efay;xm;jcif; tvsO;f r&So d uJo h Ykd rnfonhu f sO;f MuyfrI wpfpkH vvvvvvv
odr;f &rnf/ wpf&mrQ r&Sad Mumif;udv k nf; usr;f jrwfu&k t f mefwiG f tBurd Bf urd f rdeYf
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
104 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 105 106 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

rsm;udk pkaqmif;olrsm;? rsm;jym;vmonf/ ['Dqu f sr;f rsm;onfvnf; ulaprnfh Mum;cHynm&yfrsm;udk a&;om;az:jycJMh uonf/ xdu k o hJ Ydk
aemufyikd ;f acwf ['Dqrf sm;
rsm;jym;vmcJo h nf/ wrefawmfjrwfacwf? qG[mbmBu;D rsm;acwf? ['Dqrf sm;udk em;vnfoabmayguf&eftwGuf ['Dqrf sm;udk tus,f
,cif tkrikd , f [fEiS thf AÁmqD,[facwfrsm;wGif t"dutajccH omaAtDerf sm;acwfww Ykd iG f r&Scd bhJ ;l aom ['Dqu f sr;f rsm;onf[pf zGiq hf u kd sr;f rsm;? ['Dqrf sm;udk avhvmvdu k pf m;&mü taxmuftuljyK
&rnfh usr;f jrwfu&k t f mefukd tajcrcHyJ tawG;tac:0g'? vly*k Kd¾ vw f Ykd *s&D 197 ckEpS rf S 558 ckEpS t f wGi;f ['Dqu f sr;f aygif; 41 usr;f ay: ynm&yfrsm;qdik &f m usr;f rsm;onfvnf; ay:aygufcahJ vonf/
\ ,lqcsu0f g'rsm;udk tajccHí Oya'jyKjcif;tm;jzifh tpövmrft h ESpf aygufco hJ nf/ aemufyikd ;f acwfrsm;wGif az:jyyg ['Dqrf sm;? ['Dqrf sm;tm;
om&rsm;rS vJaG csmcf &hJ avonf/ wrefawmfjrwfEiS hf qG[mbmrsm; az:jyyg ['Dqu f sr;f rsm;tm;vH;k wGif yg0ifaom ['DqMf o0g' zGiq hf ckd sufusrf;rsm;? ['Dqrf sm;udk em;vnf&ef taxmuftuljyK
acwfww Ykd iG f &Scd ahJ om tpövmrf*h P k af &mifonf txufraS z:jyolw\ Ykd rsm;onf ]] pGE[ é f }} [kac:aom Oya'qdik &f m ['Dqrf sm;yg0ifouJo h Ykd ynm&yfqikd &f musr;f rsm;udk bmoma&;ausmif;rsm;wGif oifMum;ay;
acwfumvrsm;ü rSm;,Gi;f aom t,l0g'rsm;aMumifh tpövmrfom Oya'rsm;ESihf ywfoufrrI &Sad om ['Dqrf sm;vnf; yg0ifayonf/ vsuf &Scd MhJ uonf/ acwfumva&GUvsm;í Mumjrifv h maom aemuf
oemonf urÇmt h v,fwiG f txifrmS ; tjrifrmS ;cH&aom omoem taMumif;t&m wpfcEk iS w hf pfck qefu Y sizf uf['Dqrf sm;udv k nf; ,SOw f GJ ydik ;f acwf? bmoma&;ausmif;rsm;wGi?f ['Dqu f sr;f rsm;? ['Dqrf sm;udk
jzpfc&hJ avonf/ í az:jyxm;onfukd awGU&S&d ayonf/ tcsKd U['Dqrf sm;onf vdu k ef m zGiq hf ckd suu f sr;f rsm;ESihf ['Dqrf sm;udek m;vnf&ef taxmuftuljyKusr;f
az:jyyg pepfrsm;rS vGwaf jrmufapvdak om tdrmrf&mS zDt?D usio hf ;kH &ef rqdx k m;ESihf em;vnfoabmayguf&efyif cufcaJ om rsm;udk t"dubmom&yftjzpf jyXmef;oifMum;cJMh uonf/
tdrmrf [rfAvfuo hJ aYkd om tdrmrfBu;D rsm;u tpövmrfOya'jyK&mwGif ['Dqrf sm;vnf; yg0ifcahJ vonf/ usr;f &Sit f m;vH;k onf 4if;wdt Yk m; tpövmrfomoemwGif t"duusaom? wrefawmfjrwfEiS hf
vnf;aumif;? w&m;qH;k jzwf&mwGif vnf;aumif;? usr;f jrwfu&k t f mef jyefvnfajymjyaomolrsm;\ tmabmftwdik ;f 4if;wd\ Yk usr;f rsm;wGif r[mom0ursm; vufawGUusio hf ;kH cJah om usr;f jrwfu&k t f mefurkd l
udk tajccH&rnf? wrefawmfjrwf\ pGE[ é rf sm;udk tajccH&rnf[k cH,l az:jyxm;onfukd awGU&S&d ayonf/ Oyrm?- 8@0   'grSr[kwf zwf&o kH ufouf oifMum;ay;aom tajctaeodYk jyefvnfa&muf&dS
Muonf/ 4if;wd\ Yk acwfwiG f &SMd uukeaf om ynm&Sit f rsm;pkonf 'Dvakd jymwmvnf; jzpfEikd w f ,fqo kd nfh ajymjyol\ ajymjyonft h wdik ;f vmcJah yonf/
ø  ý Q+  [kac:aom rdrw d \ Ykd tawG;tac: t,ltqudk tajccH wifjyxm;ayonf/
í w&m;qH;k jzwfcsuf ay;Muonf/ xdu k ohJ Ykd rdrwd \
Ykd tawG;tac: xduk sr;f rsm;ay:aygufNy;D ESpaf ygif;ig;&mausmf aemufyikd ;f uJjG ym;qefu
Y siaf om ['Dqrf sm;
t,ltqudk tajccHí w&m;qH;k jzwfjcif;xuf ? wrefawmfjrwfacwf? avmufwiG f ['Dqu f sr;f rsm;yg t"dymÜ ,fziG q hf ckd surf sm;udk zGiq hf akd om tbDtrmrm;ocifu pdu k yf sKd ;a&;tay: wrefawmfjrwf\
qG[mbmrsm;acwfw\ Ykd vkyx f ;kH vkyef nf;rsm;udk &SmazGpak qmif;í ['Dqyf nm&Sirf sm; ay:aygufvmcJo h nf/ xd[ k 'Dqyf nm&Sirf sm;u rdeaYf cRcsufukd Mum;od&onfrmS ? pdu k yf sdK;a&;vkyu f ikd af om tdro f Ykd
&&Scd surf sm;udk tajccHí w&m;qH;k jzwfjcif;u ydí k oifah vsmo
f nf ydí k wpfcEk iS w hf pfck qefu Y siv f su&f adS om ['Dqrf sm;ESihf pyfvsO;f í cJjG crf; tv’m[ft&Sijf rwfu *kPo f u
d m© edryhf g;apolrsm;rSty? tjcm;rnfol
aumif;jrwfonf[k qkcd MhJ ujcif;jzpfonf/ pdwjf zmoH;k oyfNy;D &Si;f vif;usr;f rsm; ay:aygufvmcJo h nf/ xdu k o hJ Ykd wpfO;D wpfa,mufurkd Q 0ifaprnfr[kw[ f k rdeMYf um;cJo h nf/
az:jyyg tdrmrfBu;D rsm;\ aemufyikd ;f wGif ['DqMf o0g'awmf yif ['Dqyf nm&Sirf sm;u ['Dqrf sm;udk avhvmvdu k pf m;Edik &f ef vG,f (Alcg&Dusr;f pdu k yf sKd ;a&;u@)
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 107 108 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 109

xd[ k 'Dqu f kd Munfjh cif;tm;jzifh wrefawmfjrwfonf pdu k yf sKd ;a&; jyxm;aom ['Dqrf mS ? tMuifrw G pf vifrw f pfO;D onf xGe, f ufpukd yf sKd ; xd[ k 'Dqrf sm;onf acwfwikd ;f ESihf tvGeaf vsmn f ND y;D acwfrw DS ;dk wuf
udrk ESpo f ufaMumif; xif&mS ;aeayonf/ pdu k yf sKd ;jcif;onf tusKd ;r&Sd cJ\h / xdpk u kd cf if;rS oD;ESrH sm;teuf vlrsm;? iSurf sm;? wd&pämefrsm;? aomt,ltq ['Dqrf sm;jzpfayonf/ tv’m[ft&Sijf rwfonf
aomvkyif ef;jzpfNy;D ? pdu k yf sKd ;olrsm;onf tv’m[ft&Sijf rwf\xHawmf pm;Muygu xdpk u kd cf if;&Sit f wGuf vSL'gef;rI\tusKd ;udk &&Srd nfjzpf urÇmajrBu;D udk obm0aygufyifrsm; pdu k yf ifrsm;jzifh zJUG pnf;wnf
yg;wGif *kPo f u d m© edru hf saom olrsm;jzpfaeayonf/ onf/ teqfocifu qifjh yefco hJ nf/ (Alcg&Dusr;f ? ['Dq-f 1001) aqmufxm;jcif; jzpfayonf/ pdu k yf sKd ;a&;onf vlom;wd\ Yk b0&yf
az:jyyg ['Dqrf sm;ESiphf yfvsO;f Ny;D ? tpövmrfukd odum© csvakd om rGwpf vifru f sr;f wGif tvm;wl['Dqrf sKd ;udk *smAd&o f cifu qifh wnfcsut f wGuf r&Srd jzpf vdt k yfcsujf zpfayonf/ vlom;wpf&yfv;kH
ta&SUwdik ;f om;tcsKd Uu tpövmomoemwGif pdu k yf sKd ;a&;ESiphf yfvsO;f jyefco h J nf/ wrefawmfjrwfu rdeq Y f ck d o
h J nfrmS tMuifrw G pf vifrw
f pfO;D &Sio f efa&;? avmuD avmukw&Å m udp&ö yfrsm;udk aqmif&u G Ef ikd af &;rsm;
aom&yfwnfcsuo f nf tvGe&f yk q f ;dk tusn;f wefvyS g\[k az:jyyg onf xGe, f ufpu kd yf sd K;cJ\h / xdpk ukd cf if;rS rnforl qdk rnfonfw h &d pämef onf pdu k yf sKd ;a&;ay:wGif tajccHvsuf &Sad yonf/
['Dqw f pfrsKd ;wnf;udk ud;k um;a&;om;Muonf/ rqdk pm;oH;k ygu pdu k yf sKd ;oltwGuf ]] qG'u ´ m }} vSL'gef;jcif;rnf\/ þonf pdu k yf sKd ;&efEiS hf pdu
k yf sKd ;jcif;\tusKd ;rsm;ESihf pyfvsO;f í
trSew f u,fyif az:jyyg['Dqu f 4if;wdq Yk okd uJo h Ykd &nfñeT ;f tu,fí wpfO;D OD;u cd;k ,lpm;oH;k jcif;? wd&pämefrsm;0ifa&muf pm; wrefawmfjrwf\ Mo0g'rsm;jzpfonf/
ygoavm/ odrYk [kwf tpövmrfomoemwGif pdu k yf sKd ;a&;ESiphf yfvsO;f Ny;D oH;k jcif;? ouf&w dS pfO;D OD;twGuf &dum© jzpfjcif;tm;vH;k tusKH ;0ifonf/ txufyg pdu k yf sKd ;a&;vkyu f ikd o f t
l rd of Ykd tv’m[ft&Sijf rwf\
rnfuo hJ Ykd cH,yl goenf;qdo k nfh apm'ursm;udk xyfqifw h ifjyrnfh (rGwpf vifru f sr;f ? pdu k yf sKd ;jcif;u@? ['Dq-f 1552) *kPo d m© edrahf paomolrsm;rSty r0if&qdo
f u k nfh ['Dqu f kd Alcg&Dusr;f
['Dqrf sm;udk avhvmMurnfqv kd Qi?f txufuaz:jyNy;D [ k 'DqEf iS hf ,ck az:jyyg['Dqrf sm;onf ydik &f iS u f vSL'gef;jcif; ]] eD,of }} &nf wGif tbDtrmrm;u qifjh yefaom ['Dqjf zpfonf/
wifjy['Dqrf sm;onf rl&if;pmom;ESit hf "dymÜ ,f wpfcEk iS w hf pfck zDvm &G,cf surf &Syd J olc;kd cd;k ,lpm;oH;k jcif;? wd&pämefrsm; 0ifa&mufpm;oH;k jcif; xd[k 'DqEf iS hf tjcm;r[mom0uBu;D rsm; qifjh yefcahJ om['Dqf
qefu Y siaf eonfukd awGU&ygrnf/ ouf&[ dS ol rQ pm;oH;k jcif;tm;jzifh ]] qG'u ´ m }} vSL'gef;rItusKd ;udk cHpm;& rsm;rSm wpfcEk iS w hf pfck vH;k 0qefUusiv f su&f ydS gonf/ az:jyyg pdu k yf sKd ;
r'DemNrKd Uom; tefqmG &fq[ G mbmBu;D rsm; tm;vH;k vkv d kd onf rnfjzpfonf/ pdu k yf sKd ;jcif;\ tusKd ;aus;Zl;ESiphf yfvsO;f Ny;D t[fr'f a&;ESiphf yfvsO;f í uJv G q GJ efuY siaf om ['Dqt f ay: Alcg&Dusr;f udk
pdu
k yf sKd ;jcif;vkyif ef;jzifh toufarG;0rf;ausmif;jyKorl sm; jzpfMuyg tpfAae [rfAvf\ rGqef 'fusr;f ESihf Alcg&Dusr;f wGif teqfocifwpfO;D tus,zf iG q hf x kd m;aom tdrmrf tpfAae [*s&o f cif\ zof[v G f
onf/ odaYk omfjim;vnf; wrefawmfjrwfonf rnfonft h cgrQ xdk wnf;u qifjh yefxm;onfrmS 4if;wdaYk cwfwiG f wpfO;D wpfa,muf\ bm&Dusr;f wGif &Si;f vif;xm;onfrmS ?-
tefqmG &f qG[mbmBu;D rsm;tm; pdu k yf sKd ;a&;vkyif ef;rsm;udk pGeUf vTwf vufxw J iG f pHyG vGeyf sKd ;yif wpfyifwnf;&Syd gu xdyk sKd ;yifwpfyifwnf;udk rGwpf vifrrf sm;twGuf *s[ d m'ftcsed w f iG f *s[ d m'fjyKjcif;om
Mu&ef trdeaYf y;jcif; tvsi;f r&Scd ahJ y/ tpövmrfomoemh Oya'ynwf pdu
k yf sKd ;Muyg[k wrefawmfjrwfu rdeq Yf ckd ahJ vonf/ 0g*spAf f wm0efwpf&yfjzpfayonf/ xdak cwfwiG f tcsKd UrGwpf vifrrf sm;
csurf sm;wGiv f nf; pdu k yf sKd ;a&;ESiphf yfvsO;f í wm;jrpfcsuw f pfpw kH pf&m (t[fr'frq G ef 'fusr;f ? twJ3G ? ['Dq-f 183? 184?195 ESihf Alcg&Dusr;f onf pdu k yf sKd ;p&dwt f m; aiGBuKd ,pl epfjzifh BuKd ,Nl y;D oD;ESaH y:csed w f iG f
r&Scd ahJ y/ (5 
S ESihf rGwpf vifru f sr;f tus,zf iG q hf ckd suf o ù@ j ) xdak iGtpm; oD;ESu H akd ps;avQmí h BuKd wifowfrw S af ompepfukd usio hf ;kH
Alcg&Dusr;f ESihf rGwpf vifru f sr;f ESpu f sr;f pvH;k wGif tqdn k pD mG az: az:jyyg ['Dqrf sm;tay: &Iaxmifph rkH S oH;k oyfMunfrh nfqv kd Qif Mu\/ (oD;ESrH pdu k cf iftvsif aiGBuKd ,Nl y;D oD;ES\ H wefz;kd udk avQmah ps;jzifh
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
110 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 111 112 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

BuKd wifí owfrw S jf cif;onf twd;k oabmaqmifívnf;aumif;? em;vnf&ef cufcaJ om ['Dqrf sm; az:jyyg ['Dqt f rsKd ;tpm;onf ]]qG[[ D }f } qifjh yefol ]]qe'f}}
pkdufysdK;yifrsm;udk jyKpkrnfholr&SdípdkufysdK;yifrsm;ysufpD;oGm;ygu? tcsw d t
f quf rSeu f efaom ['Dqrf sm;jzpfonf/ usr;f jrwfu&k t f mef
olwpfyg;xHrS acs;aiGjyefrqyfEikd rf nfukd pd;k &drí f *s[ d m'fwiG f *s[ d m'fukd em;vnf&efcufcaJ om ['Dqrf sm;teuf Alcg&Dusr;f yg ae0if pl&[f(36) tm,wf(38) wGi?f aevnfywfrEI iS ph f yfvsO;f aom tm,wf
ausmcdik ;f olrsm;ESiphf yfvsO;f í rdeq Yf ckd ahJ om ['Dqjf zpfayonf/ jcif;pyfvsO;f aom ['Dqw f pfy'k t f m; tdrmrf tpfAae [*s&f \ udk az:jyyg['Dqrf sm;tm;jzifh (ozfp&D f tpfAaeuóD&?f [pf*s&?D 701-
tjcm;['Dqrf sm;wGif wrefawmfjrwfu rdeaYf cRcJo h nfrmS tus,zf iG q hf ckd suf ]] zof[v G &f bm&D }} usr;f wGi?f - 774)uzGiq hf x
kd m;onf/ t&ADr&l if; ozfp&D u f sr;f twJ?G 3? pmrsuEf mS -
toifw\ k yf sKd ;cif;rsm; qH;k &I;H jcif;u qH;k &H;I jcif;r[kw?f *s[
Ykd pdu d m'fwiG q f ;kH ]] tAlZ&focifonf AvD0wfausmif;wGif wrefawmfjrwfEiS hf 589 rS 591 txdaz:jyyg ['Dqt f rsKd ;tpm; 10 yk't f m;jzifh &Si;f vif;
&H;I ygu toifwt Ykd m;vH;k olwpfyg;\aus;uRef jzpfomG ;rnf[k rdeq Yf kd twl&adS e\/ xdt k csed o
f nf ae0ifcsed jf zpf\/ wrefawmfjrwfu xm;onf/
csu[ f 'Dqrf sm; yg0ifavonf/ az:jyyg ['Dqrf sm;onf umvHa'oH C-  
(OKú= (K  )* = tdk-tAlZ&f? aeonf
t
H & wrefawmfjrwf\ rdeMYf um;aom['Dqrf sm;jzpfonf/ pdu k yf sKd ;a&; rnfonht f &yfoYkd 0ifomG ;onfukd toifoyd govm;/ tAlZ&focifu usr;f jrwfu&k t
f mefyg aevnfywfykH
onf vlom;rsm;twGu?f tusKd ;&So d nf? pdu k yf sKd ;&rnf? ysKd ;yifwpfyif tv’m[fEiS hf tv’m[f\wrefawmfu ydí k odygrnf[k ajzMum;cJ\ h / usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(36) tm,wf(38)wGi?f -
wnf;&Syd gu xdyk sKd ;yifwpfcw k nf;udk pdu k yf sKd ;&rnf/ *s[ d m'fumvwGif xdt k cg wrefawmfjrwfu p(   NK  ?  A  K ý
 6 
' H
  9 K  7 /  ]]4if;tjyif aeonfvnf; rdr\ d aeywfvrf;aMumif;xJwiG f
pdu
k yf sKd ;cif;udpk eG í
Yf *s[ d m'fwiG f yg0if&rnf/ pdu k yf sKd ;cif;qH;k &H;I jcif;onf {ueftrSeaf eonf tv’m[f&iS jf rwf\yv’iaf wmfatmufoYkd vnfywfvsuf &Sad eonf/ þonfum; tvGew f &m Edik ef if;vTr;f rd;k
ypön;f qH;k &H;I jcif;omjzpfonf/ *s[ d m'fq;kH &H;I ygu vlrsKd ;wpfrsKd ;vH;k qH;k &H;I OD;cs&ef iHUk vQKd ;oGm;jcif;jzpfonf [k rdeMfY um;cJo h nf/ awmfral om? t<uif;rJo h ad wmfral om t&Sijf rwf\ wdik ;f wmowfrw S f
rnft h wGuf pdu k yf sKd ;jcif;udk taMumif;jyKNy;D *s[ d m'fuakd usmckid ;f cJah om tvm;wl Alcg&Dusr;f yg tjcm;['Dqw f pfy'k w f iG f aetm; csuf jzpf\ }}
olrsm;ESiphf yfvsO;f Ny;D tv’m[ft&Sijf rwf\ *kPo f u d m© edru hf sjcif;cH&ol aumif;uifwrefrsm;u vlw\ Ykd OD;acgif;txuf ? rd;k aumif;uifrS az:jyyg usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(36) tm,wf(38)ESihf xdu k hJ
rsm;[k qdjk cif;jzpfonf/ ae0if&m t&yfjzpfonfh tv’m[ft&Sijf rwf\ yv’iaf tmufoo Ykd ,f odaYk om tm,wfawmfrsm;udk awGU&Sad vhvmrdcahJ om jyifopfEikd if o H m;
az:jyyg uJjG ym;jcm;em;aom ['Dqrf sm;onf t"duESio hf mrn aqmifomG ;Ny;D OD;csap\/ aemufaeY tv’m[ft&Sijf rwfu yv’if a'gufwm arm&pfAsLudik ;f (Maurice Bucaille) u The Bible The
udk tcsed t f cgay:wGirf w l nfí rdeq Yf ckd ahJ om ['Dqrf sm;jzpfayonf/ atmufrS xGuaf pcsuftrdet Yf & aeonf jyefxu G fcahJ vonf/ Quran And Science [laomtrnfjzifh pmtkyx f w
k af 0cJah vonf/
(a'gufwm ,lqzG u f &f'gG 0D\ .   "  ."
ô !  ø! 6 ö
  0  pmtky?f pdu k yf sKd ; xduk ohJ Ykd aeonf aeYpOfaexGu&f mt&yfrx S u G í f ae0if&mt&yfjzpf tvm;wl 1978 ckEpS f tar&duefEikd if H e,l;a,mufNrKd U r,f'q D efpuJG
jcif;u@rS aumufEw I wf ifjyonf/) aom tv’m[ft&Sijf rwf\ yv’iaf tmufoYkd iHUk vQKd ;0ifa&mufí OD;cs ,m;wGif urÇmu h se;f rma&;tzJUG W.H.O rS Bu;D rSL;usi;f yaom aq;odyHÜ
cJo
h nf/ ES;D aESmzvS,yf BGJ u;D wGif pmwrf;oH;k apmifukd wifoiG ;f zwfMum;cJ\ h /
,,,,,,,,,,,, (Alcg&Dtus,zf iG hf zof[v G bf m&Dusr;f ? 4-231? 8-403?20-517) xdpk mwrf;rsm;rSm ]] usr;f jrwfu&k tf mefwiG f oaE¨tparG;zGm;rI? cE¨maA'
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 113 114 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 115

ESihf eu©waÅ A'qdik &f m tcsut


f vufrsm; wnf&adS ejcif;qdak om pm ac: tmumotEkMunfrh eS af jymif;rSm ESpt f enf;i,ftvsiu f rS awGU&Sd odyq HÜ ikd &f m zHUG NzKd ;wd;k wufrI tavsmuf acwfopftjrifEiS hf zGiq hf ckd surf sm;
wrf;rsm; jzpfonf/ csujf zpfayonf/ tmumoqdik &f m odyyHÜ nm&Sif rsm;u txufyg onf xdak cwf xdu k mvESihf avsmn f aD om odyq HÜ ikd &f m pG,pf u kH sr;f tjzpf
pMu0VmBu;D tcsed w f ikd ;f us,jf yefUvsu&f ydS kH &Si;f jy&mü avblabmif; jrifawGU&rnfjzpfonf/ aemif ESpaf ygif;rsm;pGmaemufyikd ;f ru? ud,m
eu©waÅ A' wpfv;kH \tay:wGif a&mifpt kH puftajymufrsm;wpfnw D pfnmwnf; rofwikd f acwfopfoyd yHÜ nm&yfrsm;ESihf acwfopfoyd q HÜ ikd &f m ynm&Sif
eu©waÅ A'qdik &f m pmwrf;wGif aeonfaeywfvrf;aMumif;xJ a&;cs,fNyD; avblabmif;twGi;f odYk jznf;jznf;avrIwo f iG ;f ygu rsm;\ a&SUrStjr&J adS ernfh usr;f jrwfjzpfonf/
wGif vnfywfaeonfqakd om ody\ HÜ awGU&Scd sux f uf usr;f jrwfu&k f avblabmif;tay:wGif a&;cs,x f m;aom tpuftajymufrsm;onf usr;f jrwfu&k t f meftm; vlom;wd\ Yk b0vrf;ñTerf I &Iaxmifrh S
tmefu ESpaf ygif; axmifausmaf pmí az:jyxm;aMumif;yg0ifonfh wpfcEk iS whf pfck [efcsun f n
D D tuGmta0;tcsKd ;nDpmG a0;uGmvsu&f dS Munfjh cif;tm;jzifv h nf; urÇmOh ya'pG,pf u kH sr;f tjzpf jrifawGU&ayrnf/
usr;f jrwfu&k t f mefukd zGiq hf &kd mü t&ADa0g[m&\ us,jf yefrY rI sm;udk ayrnf/ pMu0VmBu;D onfvnf; us,jf yefUvsu&f &d S m? pMu0VmwGi&f ad S e usr;f jrwfu&k t f meftm; tv’m[ft&Sijf rwf\ u&kPm&vdrk I
&Iaxmifph rkH S zGiqhf Ekd ikd cf o
hJ jl zpfonf/ aomN*Kd [rf sm;tm;vH;k onfvnf; [efcsun f n
D D tuGmta0; tcsKd ; jzifh zwf&w G of &Zösm,fjcif;tm;jzifv h nf; tv’m[ft&Sijf rwf\ u&kPm
4if;\zGiq hf ckd suw f iG f ae\tvif;a&miftm; ]]a'G,m;tGe}f } nDpmG us,jf yefv Y su&f adS eaMumif;udk az:jyygtEkMunfh tmumorSef rsm;udk &&Scd pH m;&rnfjzpfayonf/
[kvnf;aumif;? v\tvif;a&mifukd ]]El;&Ge}f }[lívnf;aumif;? ajymif;rS awGU&Scd MhJ uonf/ usr;f jrwfu&k t f meftm; owif;aumif;tjzpf zwf&aI vhvm
usrf;jrwfuk&ftmefwGif cJGjcm;oHk;EIef;xm;aMumif;ESifhpyfvsOf;NyD; usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(5) tm,wf(47)wGi?f - rnfqv kd Qif rGwpf vifrrf sm;twGuf owif;aumif;ay;aom usr;f
ae\tvif; ]]a'G,m;tGe}f } qdo k nfrmS ud, k yf ikd t
f vif;? tjcm;t&m ]] igt&Sijf rwfonf rd;k aumif;uifukd us,jf yefv Y su&f adS om tjzpfawGU&Sd cHm;&rnfjzpfonf/ tb,faMumifq h akd omf-------
rsm;udn k ;f tvif;ay;aom tvif;a&mif[k t"dymÜ ,f&Ny;D ? v\ t&mtjzpf zefqif;cJ\ h }} usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(16) tm,wf(86)wGi?f -
tvif; ]]El&eG }f } qdak om vif;a&mifjcnfonf rdr\ d ud,
k yf ikd t
f vif; az:jyyg pMu0VmBu;D us,jf yefaY erItay: odyaHÜ wGU&Scd suEf iS hf ]]igt&Sio f nf toift h ay:odYk usr;f jrwfu&k t f mefukd t&mcyf
a&mifr[kw/f tjcm;tvif;a&mif\ tvif;jyefrt I ay: vif;0 if;jcif; usr;f jrwfu&k t f mefyg az:jyrIwu Ykd kd ,SOwf aGJ z:jyoljzpfonf/ odr;f wd\ Yk &Si;f vif;csut f jzpfvnf;aumif;? vrf;ñTerf t I jzpfvnf;
jzpfonf[k t"dymÜ ,f&aMumif; tvif;ESpcf u k ckd jGJcm;í yxrOD;qH;k usr;f aumif;? r[mu&kPmtjzpfvnf;aumif;? owif;aumif;tjzpfvnf;
jrwfu&k t f mefukd acwfoyd jHÜ zifh zGiq hf ckd o
hJ jl zpfonf/ acwfwikd ;f twGuf vrf;ñTeu
f sr;f aumif;? tv’m[ft&Sijf rwftm; tyfEiS ;f olrsm;twGuf csay;cJh
Dr. Maurice Bucaille onf odyq HÜ ikd &f m &SmazGawGU&Scd surf sm; usr;f jrwfu&k t
f mefonf vlom;wpf&yfv;kH twGuf ud,mrof avonf }}
ESihf usr;f jrwfu&k t f mefyg odyq HÜ ikd &f m tm,wfrsm;udk ,SOw f íGJ az:jyEdik f aeYwikd f vrf;ñTevf su&f adS ernfh usr;f jzpfonf/ xdu k sr;f yg tm,wfrsm; usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(41) tm,wf(53)wGi?f -
cJo
h jl zpfonf/ Oyrmtm;jzifh wifjy&rnfqv kd Qif pMu0VmBu;D onf udk acwftqufqufziG q hf ckd MhJ uaom (A5 !  rsm;\zGiq hf ckd surf sm;onf ]] rMumjrifrh D igt&Sio f nf xdo k w
l Ukd tm; rsuaf phwpfq;kH jrifawGU
tcsed f wdik ;f us,jf yefUvsu&f ad S eaMumif;ud'k ' Hubble Radio Telescope'' 4if;wdaYk cwf? 4if;wdu
Yk mvESio hf m tH0if*iG u
f s jzpfayrnf/ acwfopf &aom rd;k ukwpf uf0ikd ;f twGi;f rsm;üvnf;aumif;? xdo k w l \ Ykd cE¨mud, k f
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
116 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 117 118 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

k rf sm;twGi;f üvnf;aumif;? igt&Sijf rwf\ oufaovu©Pmrsm; t&Sijf rwf jyoawmfro


ud, l nft h wdik ;f qH;k jzwfygav }} txufaz:jyyg tm,wfrsm;udk Munfjh cif;tm;jzifh wrefawmf
udk jyoawmfrrl nf/ aemufq;kH wGif 4if;wdüYk {uefpifppf (usr;f jrwfu&k f usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(16) tm,wf(64)wGi?f - jrwfonf usr;f jrwfyg Oya'rsm;udk tao;pdw&f iS ;f vif;jyol? vufawGU
tmef)rSeu f efaMumif; odomxif&mS ;í vmayrnf }}[kred q Yf x kd m;\/ ]] pifppfaomfum; igt&Sijf rwfonf toif\tay:odYk usr;f tao;pdwf taumiftxnfaz:jyoljzpfonf/ xdw k refawmfjrwf\
jrwf uk&t f mefukd csay;cJo h nfrmS toifonf 4if;wdt k m; uJv G GJ vsu&f dS usr;f jrwfyg Oya'rsm;udk tao;pdw&f iS ;f vif;jycsu?f az:jycsu?f b0
wrefawmfjrwf\ wm0efonf cJMh uaom taMumif;t&mrsm;udk &Si;f vif;tHah omiSm vnf; aumif;? wnfaqmufjyrIrsm;udk ]] pGE[ é f }} [kac:qdo k nf/ xdk pGE[é f rsm;onf
usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(6) tm,wf(19)wGi?f - ouf0if,MkHunfow l t Ykd zdYk w&m;vrf;ñTet f jzpfvnf;aumif;? u&kPm usr;f jrwfu&k t f mefEiS thf wl ud,mrofaeYwikd f &Sio f efaernfh Oya'rsm;
]] (td-k eAD) rnfo\ l oufaocHjcif;onf tBu;D us,q f ;kH jzpfyg tjzpfvnf;aumif; csay;awmf rlcahJ vonf }} jzpfayonf/ wrefawmfjrwfonf tv’m[ft&Sijf rwf\ ydcYk scahJ om
oenf;[k xdo k wl t Ykd m; ar;ygav/ toifuyif ajymMum;ygav/ usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(5) tm,wf(48)wGi?f - ]] 0[D }} rSví GJ rdro d abmjzifh bmwpfcrk Q ajymqdjk cif; r&Scd ahJ y/ wref
tv’m[ft&Sijf rwfonfyif uREyk f Ef iS t hf oifwpYkd yfMum;wGif oufao ]] 4if;tjyif (td-k eAD) igt&Sio f nf toifx h o H Ykd rSeu f efaom awmfjrwf\ ajymqdjk cif;onf tv’m[ft&Sijf rwf\ xkwjf yefycYkd saom
jzpfawmfryl gonf/ pifppf uREykf \ f xH0 ,f þusr;f jrwfu&k t f mefonf usr;f jrwfu&k t f mefukd xkwjf yefcsrw S af wmfrcl ahJ vonf/ xdu k sr;f onf 0[Dtwdik ;f om ajymqdo k nf/
(tv’m[ft&Sijf rwf xHawmfrS ) 0[Dtjzpf ydcYk scjhJ cif;jzpfayonf/ 4if;tvsi&f cdS ahJ om usr;f rsm;udk axmufcv H su&f \ dS / 4if;tjyif ,if; usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(53) tm,wf (3-4)ü?-
xduk sr;f jrwfu&k t f mefjzif?h toifwt Ykd m;vnf;aumif;? xdu k sr;fjrwfu&k f usr;f rsm;udv k nf; xde;f odr;f apmifah &Smuf\/ odjYk zpfay&m (td-k eAD) ]] xdrk w S pfyg; (wrefawmf)onf (rdr)d pdwt f vdq k E´t& ajymqdk
tmef a&muf&adS omolwt Ykd m; vnf;aumif;? owday;Ed;I aqmf&ef toifonf xdo k w l \ Ykd pyfMum;0,f tv’m[ft&Sijf rwf xkwjf yef avhr&Sad y/ ,if;ajymqdrk u I m; tv’m[ft&Sijf rwf\ xkwjf yefycYkd saom
jzpfayonf }} csrw S cf hJ onfu h sr;f *efEiS t hf nD w&m;qH;k jzwfygav/ 4if;tjyif toif ]]0[D}} xkwjf yefcsujf zpfonf }}
usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(16) tm,wf(44)wGi?f - onfrrd d xHa&muf&v dS maom rSeu f efaomusr;f udpk eG Uf í 4if;wd\ Yk az:jyyg tm,wf\ 0 [D qdo k nfrmS usr;f jrwfu&k t
f mefuq dk kd
]] xdrk wS pfyg; igt&Sijf rwfonf toifx h o H Ykd usr;f jrwfu&k t f mef tvdq k E´ udk rvdu k af vESihf }} jcif;jzpfonf/ txufwiG f wifjycJah om pl&[f(6) tm,wf(19)t&?
udk csay;awmfrcl \ hJ / toifonf vlom;wdt Yk m; xdu k sr;f yg trdeYf usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(5) tm,wf(67)wGi?f - «pifppf uREykf x f 0H ,f xdu k sr;f jrwfu&k t f mefonf (tv’m[fxaH wmfr)S
ynwfcsurf sm;udk tao;pdw&f iS ;f vif;jyo&ef vnf;aumif;? xdo k w
l Ykd ]] td-k &plvw f refawmf toifonf rdr\ d t&Sijf rwfxrH S rdrx d H 0[D tjzpfycYkd sjcif; jzpfonf/» wrefawmfjrwfxo H Ykd tv’m[ft&Sijf rwf
onf pOf;pm;qifjcifMutHah omiSm vnf;aumif;? jzpfayonf }} odYk csay;jcif;cH&aom a'oemrsm;udk ydaYk qmifa[mMum;ygav/ pwif 0[DycY k d scsd ef ]] wrefawmfjrwfonf tv’m[ft&Sijf rwf\ a&G;cs,f
usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(4) tm,wf(105)wGi?f - tu,fí toifonf ydaYk qmifjcif;rjyKcyhJ gvQif toifonf xdt k &Sif cH&aom eADjzpfaMumif; }} trsm;olimS u ,HMk unf&efrmS t"duusaom
]] {uef igt&Sio f nf toifx h o H Ykd usr;f jrwfu&k t f mefukd rSef jrwf\ taMumif;Mum;csuu f kd ydaYk qmifonf rrnfacs/ (wenf;)eAD tcsujf zpfayonf/ xdt k csuo f nf tpövmrfomoem pwifcsed w f iG f
uefrEI iS w hf uG csay;cJ\ h / toifonf xdo k w l pYkd yfMum;0,f tv’m[f wrefawmfjzpfjcif;\ wm0efuk d aus >yefpmG aqmif&u G o f nf rrnfacs/ vdt k yfaom ,HMk unfryI ikd ;f qdik &f m u@jzpfonf/
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 119 120 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 121

xdtk csuu f kd ,HMk unforl sm;twGuf wrefawmfjrwfxcH say; tv’m[fyUkd csaom 0[Drsm;udk wrefawmfu vdw k ;kd ydak vQmh wdt Yk m; csay;cJah om 0[Drsm;rSm 4if;wdEYk iS o hf mqdik af om 0[Dowif;
aom 0[D (ac:) usr;f jrwfu&k w f iG f az:jyxm;aom wpfyg;wnf;aom wnf;jzwfjcif;rjyKyJ twdtusajymonfrmS rSeu f efygonf/ toifwYkd pum;rsm; jzpfayonf/ trsm;olimS ESiq hf ikd af om 0[Drsm;r[kwaf y/
tv’m[ft&Sijf rwfukd ,HMk unfEikd rf nfjzpfonf/ xdw k pfyg;wnf;aom ,HMk unfMu? tu,fí wrefawmfu tv’m[fycYkd saom 0[Drsm;udk wrefawmfrsm;xHoYkd csay;aom0[Drsm;rSm xdw k refawmfrsm;
tv’m[ft&Sijf rwfukd vufc, H MkH unfjcif;tm;jzif?h aemifwrefveG b f 0? wrefawmfjrwfu vdw k ;kd ydak vQmjh yKvyk cf v
hJ Qi?f rnfuo hJ Ykd ta&;,lrnfqkd ud, k pf m;jyKí yGiahf y:&aom vlrsKd ;pkrsm;? e,fy,frsm;? acwfrsm;wGi&f o dS l
aumif;uifwrefrsm;? *sEo é of ck bH?k *s[Eért f y,fi&J? ud,mrof(ac:) onfukd usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(69) tm,wf(44-45-46)wdüYk ?- rsm;ESiq hf ikd af om 0[Drsm;jzpfayonf/ usr;f jrwfu&k t f mefwiG f eAD
aoNy;D aemuf jyefvnf&iS o f efjcif;? aumif;jrwfaom usiphf Ofusi&hf yf\ ]] pifppfaomfum; tu,fíom xd(k eAD)onf igt&Sijf rwf\ wrefawmfrsm;onf acwfwikd ;f ? ae&mwdik ;f ? vlrsKd ;wdik ;f wGif xdak cwf?
&v'ftusKd ;? raumif;aom usiphf Ofusi&hf yf\ qd;k usKd ;rsm;udk tpm;ay; tcsKd Uaompum;rsm;udk vkyMf uaH jymqdck yhJ gvQi?f igt&Sio f nf 4if;\ xdak e&m xdv k rl sKd ;pkrsm;twGuf w&m;vrf;nTerf jI yK&ef apvTwcf ah J yonf/
rnfah eY? urÇmOD;tprS acwftqufquf apvTwcf ah J om eADwrefawmf vuf,mudk qJaG wmfrrl nf/ xdaYk emuf igt&Sio f nf 4if;\ESv;kH aMum az:jyyg acwfwik d ;f ? ae&mwkid ;f ? vlrsKd ;wdik ;f wGif yGiah f y:cJMh uaom
rsm; taMumif;? xdek ADwrefawmfrsm;\ ajcz0g;xyfwl vdu k ef musiohf ;kH udk jzwfawmufawmf rlcahJ yrnf }} eADwrefawmfrsm;xH usa&mufcJhaom0[Drsm;onfvnf;? xdkeAD
olrsm;udk tv’m[ft&Sijf rwf ab;tEÅ&m,ftoG,o f , G rf S umuG,cf hJ wrefawmfrsm; r&So d nfah emufyikd ;f wGif rl&if;rsm; uG,af ysmufc&hJ
onft h aMumif;rsm;? xdek ADwrefawmfrsm;tm; qefu Y sicf o hJ rl sm;tay: 0[DqdkonfrSm avonf/
usa&mufcahJ om ab;tEÅ&,frsm;taMumif;tjyif? qGvmof? Zumof? usr;f jrwfu&k tf mefwiG f ysm;rsm;xHoUkd tv’m[ft&Sijf rwfu az:jyygwrefawmfrsm;? 4if;wdx Yk u H sa&mufcahJ om 0[Drsm;ESihf
qG,d mrf? [*sf uJo h aYkd om jyKvyk af qmif&u G &f rnfh tydik ;f rsm;ESihf wm;jrpf 0[D csay;aMumif;yg0ifayonf/ tvm;wl ud,mrofaeYwiG f urÇm wrefawmfjrwf rk[r®'(f ) ESihf xdw k refawmfjrwfxH usa&mufaom
xm;aom jypfr'I pk &ku d rf sm;taMumif;rsm;udk em;vnfoabmayguf ajrBu;D udk 0[D ydí Yk owif;pum;udk ajymqdak prnf[k yg0ifayonf/ 0[D(ac:)usr;f jrwfu&k t f mef\ uGmjcm;csuu f v
kd nf; odxm;&ef ta&;
vdu k ef musio fh ;kH Ekid rf nfjzpfonf/ rlqm(f)\ rdcifxo H Ykd 0[Dcsay;aMumif;yg0ifayonf/r&f,rfocif ygvSayonf/ usr;f jrwfu&k t f mefwiG f wrefawmfjrwftm;
tv’m[ft&Sijf rwfu 0[Dtjzpf wrefawmfjrwfukd csay; rxHoYkd aumif;uifwrefwpfyg;udk apvTwí f ydaYk y;aaom owif; ú  "  ù6M  ' ? eADwrefawmfrsm;\ OaoQmif(0g) aemufq;kH eAD[k
aom usr;f jrwfu&k t f mefudk jyefvnfajymjyolrmS wrefawmfjrwfjzpf pum;onfvnf; 0[D jzpfayonf/ qdx k m; onf/ ú   '   .    pMu0VmteE´twGuf r[mu &kPm&Sif
onf/ xdw k refawmfjrwfu ajymjycJah om uk&t f mefonf wrefawmf az:jyyg usr;f jrwfu&k t f meft& ? wrefawmfr[kwo f rl sm;? [k qdx k m;ayonf/ xdw k refawmfjrwfxH 0[Dtjzpfcsay; cJah om
u olo Y abmESio hf l ajymjyjcif;r[kw/f tv’m[ft&Sijf rwfu 0[DycYkd s ysm;owÅ0grsm;? urÇmajrBu;D tm; ydcYk sonf0h [Drsm;ESihf eADwrefawmfrsm; usrf;jrwfuk&ftmefudk ú' (0) pMu0VmwpfckvHk;twGuf
onft h wkid ;f om ajymjcif;jzpfonf[k tv’m[ft&Sijf rwfu vlom; xHycYkd say;aom 0[D rsm;\ uGmjcm;csurf sm;udk od&efrmS tvGet f a&;yg vrf;ñTeu f sr;f [kqx kd m;ayonf/
wpf&yfvHk;udk av;av;eufeuf ,HkMunfEkdif&ef rdefYqdkxm;aom aom tcsujf zpfayonf/ az:jyyg wrefawmfjrwfxo H Ykd 0[Dtjzpfcsay;aom uk&t f mef
tm,wfjzpfayonf/ az:jyyg rlqm(f) \rdcif? tDqm(f) \rdcif r&f,rfocifr rSm urÇmv h o l m;rsm;ESihf qdik af om? ud,mrofaeYwikd ?f vlom;wpf&yfv;kH

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
122 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 123 124 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)
vdu
k ef musio fh ;kH &rnfh vlom;wd\ Yk b0wnfaqmufrI Oya'usr;f avhr&S/d ,if;ajymqdrk u I m; tv’m[ft&Sijf rwf\ xkwjf yefycYkd saom wrefawmfjrwfonf vlom;obm0tavsmuf ajymrSm;qdrk mS ;
Bu;D jzpfayonf/ xd0k [D Oya'Bu;D udk csay;cJjh cif;? xdOk ya'usr;f yg 0[D xkwjf yefcsujf zpfonf }} &Scd ahJ Mumif; usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(66) tm,wf(1)wGi?f -
pum;vH;k rsm; ]] \onf rvJG }} rl&if;twkid ;f tjrx J m0& xde;f odr;f az:jyyg tm,wfonf wrefawmfjrwfujyefvnfajymjy ]] td-k eADwrefawmf igt&Sijf rwfu cGijhf yKxm;onfh oef&Y iS ;f
jcif;udk tv’m[ft&Sijf rwf ud, k af wmfwikd f wm0ef,x l m;ayonf/ aom usr;f jrwfu&k t f mefwpftyk vf ;kH udk qdjk cif;jzpfonf/ xdu k &k t
f mef aomt&mrsm;udk toifu? toif\ZeD;rsm;\ tvdu k stb,f
usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(15) tm,wf(9)wGi?f - yg tm,wfrsm;tm;vH;k onf wrefawmfjrwfu rdro d abmESihf ajym aMumifh ]] [&mrf }} [lí wm;jrpfoenf; }}
]] {uefpifppf igt&Sijf rwfonfyifvQif qH;k rMo0g'wnf;[l jcif;r[kw/f wrefawmfjrwf\ ajymMum;csuo f nf tv’m[ft&Sif tvm;wl pl&[f(18) tm,wf(23-24)wGi?f -
aom usr;f jrwfu&k t f mefukd csay;awmfrcl \ hJ / xdrk w S pfyg; {ueftrSef jrwfu xkwjf yefycY k d saom 0[D xkwjf yefcsujf zpfonf[k qdjk cif;jzpfonf/ ]] td-k wrefawmf wpfpw kH pf&mESiphf yfvsO;f í tv’m[ft&Sijf rwf
igt&Sio f nfyifvQi?f xd(k usr;f )udk xde;f odr;f apmifah &Smufawmfrrl nfh txufyg 0[Dtwdik ;f om wrefawmfjrwfu qdjk cif;jzpfonfqakd om tvdw k yl gvQiq f akd om pum;vH;k rqdyk ?J eufjzefvyk rf nf(ajymrnf)qdk
t&Sijf zpfayonf }} tcsuo f nf usr;f jrwfu&k t f mefukd qdjk cif;jzpfaMumif; (A5 !  tm;vH;k onfh toH;k tEIe;f udk b,faomtcgrQ rqdak vESihf }}
wrefawmfonf aemufqHk;wrefawmfjzpfonf/ wref tqdn k pD mG vufcx H m;ayonf/ usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(18) tm,wf(110)wGi?f -
awmfjrwf\aemufwiG f eADyiG ahf y:&efr&Sad wmhay/ wrefawmfjrwf wrefawmfjrwfu eADtjzpf pwifaMunmcsed w f iG f t&AfrsKd ; ]] (td-k eAD) toifajymMum;vdu k ?f uREykf o f nf toifwu Ykd o
hJ Ykd
onf urÇmv h o l m;wpf&yfv;kH twGuf yGiahf y:cJah om eADwrefawmfjzpf EG,t f m;vH;k vdv k u
kd apm'u wufMuonfrmS toifeADjzpfaMumif; aom vlom;jzpfonf/ odaYk omf uREykf x f o H Ykd 0[D ydcYk sjcif;cHc&hJ onf }}
onf/ urÇmv h o l m;wpf&yfv;kH twGuf aemufq;kH yGiahf y:cJah om wref ESih f tv’m[ft&Sijf rwfxrH S 0[Dtjzpf csay;aom tm,wfrsm; rSeu f ef Alcg&Dusr;f ESihf rGwpf vifru f sr;f wdw Yk iG f tqdn k pD mG az:jycJah om
awmfjrwfxH 0[Dtjzpfcsay;cJah om usr;f jrwfu&k t f mefonfvnf; aMumif;udk oufaojyyg[k qdck MhJ uonf/ xdt k csed w
f iG f usr;f jrwfu&k f ['Dqrf sm;?-
vlom;wpf&yfv;kH twGuf jynf0uHv k NkH y;D ? Ny;D jynfph o
kH nfh vlom;wpf&yf tmef pl&[f (6) tm,wf(19) usa&mufco hJ nf/ ù0: ;)ý(09/NA)/3A"K0ýAù4a!(]-* 
vH;k twGuf b0wnfaqmufrOI ya' jzpfavonf/ usr;f jrwfu&k f ]] (td-k eAD) rnfo\ l oufaocHjcif;onftBu;D qH;k jzpfygoenf; ( +÷56 !) úK??A ù l +ù 6/
 ( 6/ KÈký/
tmefonf vlom;b0wpfcv k ;kH twGuf vrf;ñTeu f sr;f jzpfonf/ [k qdo k w l t Ykd m; ar;ygav/ toifuyif ajymMum;ygav/ tv’m[f uREykf of nf toifwu Ykd o hJ Ykd vlom;jzpfonf/ toifwaYkd rhwwf
t&Sijf rwfonfyif uREykf Ef iS fh toifwpYkd yfMum;wGif oufaojzpfawmf ouJo h Ykd uREykf v f nf; arhrmS ;wwfonf/ uREykf \ f qGvmofrsm;wGif
wrefawmfjrwf\ pum;tm;vH;k 0[Djzpfoavm/ rlygonf/ pifppf uREykf x f 0H ,f þusr;f jrwfu&k t f mefonf tv’m[f rSm;,Gi;f rI&ydS gu trSm;jyifay;yg/ odrYk [kwf p*s'f [fq[l jyKyg/
txufwiG f az:jycJo h nfh usr;f jrwfu&k t
f mef pl&[f(53) xHawmfrS 0 [Dtjzpf ydcYk scjhJcif;jzpfonf/ xdu k sr;f jrwfu&k t f meftm;jzifh az:jyyg usr;f jrwfu&k t f meftm,wfrsm;t& vnf;aumif;?
tm,wf (3-4)wdw Yk iG ?f - toifwt Ykd m;vnf;aumif;? xdu k sr;f jrwfu&k t f mefa&muf&adS omolwYkd ['Dqt f &vnf;aumif;? wrefawmfjrwfonf vlom;wpfO;D jzpfonf/
]] xdrk w
S pfyg; wrefawmfonf rdr\ d pdwt f vdq k E´t& ajymqdk tm;vnf;aumif;? owday;Ed;I aqmf&ef jzpfayonf }} vlom;obm0 arhrmS ;ajymqdrk rI sm; &Scd o hJ nft h wGuf usr;f jrwfu&k t f mef
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 125 126 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 127

wGif wrefawmfjrwftm; wdu


k &f u
kd f wm;jrpfcjhJ cif; jzpfayonf/ jcif;jzpfonf/ wrefawmfjrwfonf usr;f jrwfu&k t f mef 0[Drsm; pwif usr;f *efEiS hf todtvdrm® rsm;udk oifMum;jyocJah vonf/ xdjYk yif
usa&mufcsed rf S Ny;D jynfph o kH nftxd 23 ESpv f ;kH vH;k 4if;ud, k wf ikd f tvGwf toifwYkd rodem;rvnfaom taMumif;t&m t&yf&yfwu Ykd v kd nf;
uk&t
f mefrt
S y tjcm;0[Drsm; usurf w S jf cif;? qG[mbmrsm;udv k nf; tvGwu f surf w S af pjcif;? ay oifMum;ay;cJo h nf }}
wrefawmfjrwfxo H Ykd usr;f jrwfu&k t
f mef 0[Dtjyif tjcm;0[D y&ydu k rf sm;ay:wGiv f nf; rSww f rf;wifapjcif;/ xd0k [DOya'rsm;udk az:jyyg tm,wfrsm;t& wrefawmfjrwftm; tv’m[ft&Sif
rsm; usa&mufcjhJcif; &Srd &Sq d akd om udp&ö yfEiS phf yfvsO;f í wrefawmfxo H Ykd qG[mbmrsm;ESifhtwl b0wnfaqmufjcif;tm;jzifh vufawGU jrwfu oifMum;ay;cJo h nf/ xdu k o hJ Ykd wrefawmfjrwftm; tv’m[f
urÇmv h o
l m;wpf&yfv;kH ESiq hf ikd af om ud,mrofaeYwikd f wnf&adS ernfjzpf taumiftxnfaz: usio hf ;kH cJah vonf/ t&Sijf rwfu oifMum;ay;jcif;onf 0[Dtm;jzifh oifMum;ay;cJjh cif;jzpf
aom usr;f jrwfu&k t f mef 0[Donf vlUb0wpfavQmufv;kH twGuf refawmfjrwfonf usr;f jrwfu&k t f mefuo hJ Ykd vlom;wpf&yf onf/ xd0k [Donf wrefawmfjrwfwpfyg;wnf;ESihf qdik af om 0[D
Ny;D jynfph ckH NhJ yjD zpfaMumif; pl&[f(5) tm,wf(3)wGi?f - vH;k ESiq hf ikd af om tjcm;0[Drsm;&Scd yhJ gu usr;f jrwfu&k t f mefukd rSww f rf; jzpfayonf/ Oyrm- vlom;tm;vH;k ESihf pyfqikd af om usr;f jrwfu&k f
]] ,aeYaomfum;igt&Sio f nf toifwt Ykd zdYk ]'De}f omoemudk wifouJo h Ykd tjcm;trsm;ESiq hf ikd af om 0[Drsm;udv k nf; rSww f rf;wifchJ tmefwiG f qGvmof? Zumuf? [*sf uJo h aYkd om Oya'rsm;udk tao;pdwf
Ny;D jynfph akH wmfrcl ahJ vonf/ 4if;tjyif igt&Sio f nf tpövmrfom rnfjzpfayonf/ aqmif&u G yf akH qmif&u G ef nf; usr;f jrwfu&k t f mefwiG f az:jyxm;cJjh cif;
oemudk toifwt Ykd zdYk b0wnfaqmufrv I rf;pOftjzpf oabmwl wrefawmfjrwfxo H Ykd wrefawmfwpfO;D wnf;ESiq hf ikd af om r&Sad y/ tv’m[ft&Sijf rwfu wrefawmfjrwfwpfO;D wnf;ESiq hf idk f
ESpNf rKd§ Uawmfrcl ahJ vonf }} tjcm;0[Drsm; usa&mufcahJ Mumif; usr;f jrwfu&k t f mefwiG f az:jyxm; aom 0[Dtm;jzifh wrefawmftm; oifMum;ay;cJo h nf/ xd0k [Dtm;jzifh
txufygtm,wft& tpövmrfomoemNy;D jynfph ckH o hJ nfrmS ayonf/ usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(4) tm,wf(113)wGi?f - od&cdS ahJ om wrefawmfjrwfu vlom;wpf&yfv;kH ESiq hf ikd af om Oya'rsm;
wrefawmfjrwf ruG,v f eG rf D (8 1) &uftvdu k yif jzpfayonf/ ]] 4if;jyif tv’m[ft&Sijf rwfonf toif\tay:0,f usr;f udk tao;pdwo f ifMum;ay;jcif;? ud, k w f ikd of &kyjf yaqmif&u G cf jhJ cif;rsm;
xdu k sr;f jrwfu&k t f mef 0[Drsm;udk wrefawmfjrwfu rdru d ,kd w f ikd f tm*Hk jrwfu&k t f mefuv kd nf;aumif;? ÓPfynmudv k nf;aumif;? csay;awmf udk ]]pGE[ é }f } [kac:onf/
aqmif rSww f rf;wifco hJ nf/ tv’m[ft&Sijf rwfu, kd w f idk uf wref rlc\ hJ / 4if;jyif toifrodem;rvnfcahJ om t&mrsm;udv k nf; toifh tb,faMumifq h akd omf? pGE[ é q f o kd nfrmS usr;f jrwf
awmfjrwftm; pl&[f(87) tm,wf(6-7)wdw Yk iG ?f - tm; oifMum;jyoawmf rlc\ hJ }} uk&t f mef\t&if;tjrpfyifpnfrS jzmxGuv f maom tudik ;f tcuf?
] igt&Sio f nf toift h m;zwfMum;apawmfrrl nf/ odjYkzpfay&m usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(2) tm,wf(151)wGi?f - toD;tyGiw hf Ykd jzpfonf/ pGE[ é rf sm;onf usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf rqdik f
tv’m[fjrwf tvdak wmf&o dS nfrt S y? toifonf arhavsmrf &I rdS nf ]] igt&Sio f nf toifwx Y k d 0H ,f toifwt Y k d eufrS &plvw f pfyg; aom oD;jcm;tyifurGJ sm;r[kwaf y/ tvm;wl wrefawmfjrwfxo H Ykd
r[kwf awmhNyD }} udak pvTwcf \ hJ / xdw k refawmfonf igt&Sijf rwfycYkd saom a'oemrsm; 23 ESpw f ikd w
f ikd f usr;f jrwfu&k t f mef usa&mufco hJ nf/ xdk 23 ESpv f ;kH vH;k
az:jyygtm,wfonf wrefawmfjrwftm; tv’m[ft&Sif udk toifwaYkd &SU0,f &Gwzf wfo&Zösm,fonf/ xdjYk yif toifw\ Ykd wpfjznf;jznf;jcif; usa&mufcahJ om Oya'rsm;udk wrefawmfjrwfu
jrwfu usr;f jrwfu&k t f mef0[Dukd rarhEikd af omenf;jzifh oifMum;ay;cJh pdwEf v S ;kH rsm;udk oefpY ifatmifjyKay;onf/ xdrk Qru toifwt Ykd m; tao;pdwf aqmif&u G jf cif;? qG[mbmBu;D rsm;ESihf b0wnfaqmufchJ
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
128 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 129 130 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

jcif;tm;jzifh tpövmrfonf Ny;D jynfph NkH y;D jzpfonf/ xdu k o


hJ Ykd Ny;D jynfph NkH y;D aygif;rsm;pGm? aecJMh u&onftwGuf tpövmrfomoemonf tjrJ ['Dqrf sm;udk pkaqmif;jcif;
jzpfaom tpövmrfomoem(0g)b0wnfaqmufrv I rf;pOfBu;D onf wrf;vdt k yfcsurf sm;&Sad eonf/ xdv k tkd yfcsurf sm;udk jznfph u
G af y;Edik &f ef
t&Sed t f [kejf zifh urÇmk wpf0rS ;f vH;k udv k rT ;f jcKH Eikd cf ohJ nf/ wrefawmfjrwf u,fwif&iS rf sm; &S&d rnfqakd om t,l0g'u vTr;f rk;dk vsu&f adS yonf/ ['Dqrf sm;tm;a&;om; rSww f rf;wif&ef wrefawmfjrwfu
uG,v f eG Nf y;D ESpaf ygif; ESp&f mywf0ef;usiaf vmufwiG f tpövmrfom xdak cwf omoemydik rf sm;\ qdx k ;kH &Scd o
hJ nfrmS ynm&Siw f pfO;D \ qH;k wm;jrpfc\ hJ / xdu k o hJ Ykd wm;jrpfjcif;onf usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf ['Dqf
oemtwGi;f cvDzmtrnfcH oufO;D qHyikd 0f g'rsm;ESit hf wl omoemydik f jzwfcsurf eS v f Qif ukov kd q f 0gAf wpfco k mvQi&f rnf/ xdyk nm&Si\ f rsm;a&maxG;oGm;rnfukd pd;k &drí f wrefawmfjrwf wm;jrpfco hJ nf/ [*sf
0g'rsm;u acgif;axmifxvmcJo h nf/ þuJo h Ykd oufO;D qHyikd 0f g'ESihf qH;k jzwfcsurf mS ;ygu ukov kd qf 0gAf 10 q&rnf[\ l / ynm&Sif *sov G 0f 'd [fwiG f wrefawmfjrwfu rSww f rf;wif&ef cGijhf yKco hJ nf/
omoemydik 0f g'onf twdwu f mv tpövmrftvsiu f &Scd ahJ om tcsi;f csi;f tjiif;yGm;jcif;onf ]]&[frof}} [laomtqdrk sm;tm; wrefawmfjrwf aemufyikd ;f qG[mbmrsm;u wdik ;f jynfta&;? rGwf
0g'rsm;jzpfonf/ a&SUwrf;wifco hJ nf/ t,ltq uJjG ym;jcm;em;aom ynm&Sirf sm;udk pvifrf ta&;wdjYk zifh &Iyaf xG;aeí wrefawmfjrwf\ ['Dqrf sm;udk
xdt k csed rf pS í az:jyyg tpövmrfomoemESihf qefu Y siaf om 4if;wdaYk cwfausmif;rsm;rS arG;xkwaf y;cJMh uonf/ xdt k ,ltqrwl rSww f rf;wif Edik cf jhJ cif;r&Sad y/ xdu k o hJ yYkd if omaAtDerf sm;acwfwYkd
usr;f jrwfu&k t f mefu wm;jrpfxm;aom oufO;D qHyikd 0f g'ESihf omoem aom ausmif;rsm;rS arG;xkwv f ukd af om ynm&Sirf sm;tcsi;f csi;f tjiif; wGiv f nf; wdik ;f jynfta&;? tpövmrft h yk cf sKyaf &;rsm;aMumifh rSww f rf;
ydik 0f g'u vTr;f rd;k cJo h nf/ xd0k g'rsm; wnfjraJ &;twGuf tpövmrf yGm;jcif;rsm;twGi;f tcsed u f ek cf MhJ uonf/ pnf;vH;k nDñw T rf NI yKd uGJ rwifEikd cf ahJ y/
omoem\ tajccHOya'jzpfaom usr;f jrwfu&k t f mefonf zwf&kH vmMuonf/ t,l0g'rwlol aemufvu kd f rGwpf vifrt f csi;f csi;f tGr&® Af ifet f AÁ'v G tf ZDZf ( AD 717-720 ) tkycf sKycf sed u f
oufouftjzpf wnf&cdS o hJ nf/ az:jyyg oufO;D qHyikd f cvDzmrsm; 0g'a&;&mjyóemrsm; yGm;rsm;Muonf/ þonfrmS omoemydik 0f g' OD;aqmifí ['Dqrf sm;udk rSww f rf;wif&ef jyKvyk af epJ uG,v f eG o f mG ;cJh
acwf omoemydik rf sm;u vla&;usr;f rsm;? vla&;Oya'rsm;udk tajc ESihf oufO;D qHyikd pf epfw\ Ykd qd;k arG;rsm;yifjzpfayonf/ onf/ xdt Yk wGuaf Mumifh ['Dqrf sm;udk qG[mbmrsm;? oaAtDef
cHaomOya'rsm;tm;jzifh w&m;qH;k jzwfjcif;? bmoma&;ausmif;rsm; rsm; acwfww Ykd iG f rSww f rf;wifEikd cf jhJ cif;r&S[ d k qdck MhJ uonf/
wGif oifMum;ay;jcif;tm;jzifh trsm;rGwpf vifrrf sm;\ todÓPfrsm; qG[mbmrsm;ESifh pyfvsOf;NyD; usrf;jrwfuk&ftmefwGif
udk aq;ausmjf cif;cHc&hJ onf/ az:jyyg vla&;usr;f rsm;? vla&;Oya'rsm; ]]igt&Sijf rwfonf xdo k rl sm;tm; auseyfEpS o f ufouJo h ?Ykd xdo k rl sm;u
omvQif tpövmrf\ tESpo f m&rsm;jzpfonf[k acwftqufqufcH ''''''''''' vnf; igt&Sijf rwftm; auseyfEpS o f ufonf }} [k qdx k m;onf/
,lvmcJMh uonf/ xdck , H cl surf sm;onf &d;k wGi;f csOq f t
D wGi;f odyYk if pJaG p olwo Yfkd nf wrefawmfjrwfvufxufwiG f usr;f jrwfu&k t f mef Oya'
cJo
h nf/ xdt k pJ?G xdt k ,l0g'rsm;udv k nf; acwftqufquf rufruf rsm;udk vdu k ef musio hf ;kH &mü wrefawmfjrwf\ z0g;xyfwl waoGrwdr;f
armarm vdv k ckd sicf sif qnf;yl;l vmcJMh uonf/ vduk ef musio hf ;kH cJMh uaom qG[mbmrsm;jzpfonf/ az:jyygqG[mbm
xdu k o hJ aYkd om 0g'rdiI ;f rsm;atmufwiG f ESpaf ygif;rsm;pGm? rsKd ;quf Bu;D rsm;onf omoemESiyhf wfoufí jyKvyk af qmif&u G &f rnfh wm0ef
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 131 132 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 133

rsm;&Scd yhJ gu rnfonft h a&;udprö sm;yif &Sad eygap? vkyaf qmif&rnfh a<u;ausmcf MhJ uonfo h wif;? tcsKd Ujynfe,frsm;wGif eADtwkrsm;ay: \qE´ukd taumiftxnfaz:&rnfjzpfonf[k rdecYf eG ;f acRco hJ nf/
wm0efrsm;udk ysuu f u G Mf urnf r[kwaf y/ xGuv f monfo h wif;uvnf; xGuv f mcJoh nf/ xdrk ed cYf eG ;f Ny;D onfEiS hf tdq k mr[focifukd jrif;ay:wufapí 4if;ujrif;
qG[mbmBu;D rsm;ESihf pyfvsO;f í ajrmufrsm;pGmaom ordik ;f wrefawmfjrwf uG,v f eG Nf y;D aemuf trsm;rGwpf vifrrf sm;\ ZufBuKd ;udu k ikd u
f m NrKd Ujyiftxd vdu k yf cYkd o
hJ nf/
rSww f ikd rf sm;teuf rSww f ikd w
f pfcjk zpfaom yxrqH;k cvDzmBuD; a&G;cs,rf t I & tAlbuú&o f cifonf rGwpf vifrrf sm;\ yxrOD;qH;k az:jyyg tAlbuú&o f cif\ aqmif&u G rf aI Mumifh a&mrrS ppf
tAlbuú&\ f taMumif;udk wifjyygrnf/ [*s*f sov G 0f 'd [fwiG f wref cvDzm jzpfvmcJo h nf/ tAlbuú&o f cifocif cvDzm jzpfjzpfcsi;f yif aMunmcsuu f kd jyefvnf&yk o f rd ;f cJo
h nf/ tb,faMumifq h akd omf?
awmfjrwfxo H Ykd usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(5) tm,wf(3)wGif om yxrOD;qH;k taumiftxnfaz:aomvkyif ef;rSm tdq k mr[focif\ 4if;wd\ Yk ppfaMunmcsuu f kd od&ydS gvsu?f tdq k mr[focif OD;aqmif
omeNy;D jynfph o kH nfh aemufq;kH tm,wfusa&mufc\ hJ / xkt d m,wf ppfwyfBu;D ppfcsw D uf&efjzpfonf/ xdt k cg tjcm;qG[mbmBu;D rsm; aom ppfwyfBu;D udk ppfxu G af pjcif;onf rGwpf vifrw f w Ykd iG f tvGef
xdak eY xdt k csed rf pS í tAlbuú&o f cifonf rsuEf mS raumif;yJ AvD\ u a&mruvnf; ppfcsw D ufí rGwpf vifrrf sm;udk wdu k cf ukd af wmhrnf? tiftm;Bu;D aom ppfwyfrsm;vnf; &Sad eOD;rnf[k ,lqcJah omaMumifh
axmifw h pfae&mwGif rdiI af ecJonf/ tjzpftysuu f kd &dypf m;rdaom vufatmufceH ,fajr tcsKd Uuvnf; ykeu f efawmhrnfo h wif; xGuaf e jzpfayonf/
tjcm;qG[mbmrsm;u tjzpftysurf eS u f kd ar;jref;Mu\/ xdt k cg onf/ eADtwkta,mifupd u ö vnf; &Sad o;onf/ xdu k o hJ aYkd om (armifvmem ,lpzG f uef'v0D\ [,moGqq f [ G mAmusr;f )
tAlbuú&o f cifu qdo k nfrmS tpövmrfo h moemjynhpf NkHy;D jzpfí wref tcsed w f iG f tvGet f iftm;Bu;D rm;aom tdq k mr[focif\ ppfwyfukd wrefawmfjrwf\qE´ukd taumiftxnfaz:&mwGif rnf
awmfjrwfonfvnf; uREykf w f EYkd iS thf wl &SEd ikd af wmhrnfr[kw[ f k wref ppfxu G cf ikd ;f ygu trsm;rGwpf vifrrf sm;twGuf pd;k &drzf , G &f mjzpfonf[k onfu h pd &ö yfrsm;aMumifrh S t[eft Y wm;rjzpfapcJah om qG[mbm
awmfjrwf uG,v f eG af wmhrnft h aMumif;udk BuKd wifoabmayguf 0dik ;f 0ef;tMuaH y;cJMh uonf/ rsm;taejzifh usr;f jrwfu&k t f mefudk rSww f rf;wifouJo h Ykd usr;f jrwfu&k f
oljzpfonf/ (rufob l mof? tdrmrf &AÁmeDusr;f ) xdt k cg tAlbuú&o f cifu qdo k nfrmS wrefawmfjrwf\qE´ tmef\ jyifyrSjzpfaom trsm;rGwpf vifrrf sm;ESiq hf ikd o f nfh 0[Drsm;udk
wrefawmfjrwf tvGet f rif; tjyif;zsm;aecsed w f iG f tdq k mr[f jzpfaom tdq k mr[focif\ ppfwyfukd ppfxu G &f ef aqmif&u G &f rnfrmS vnf; wrefawmfjrwf\qE´twdik ;f rSww f rf;wifcMhJ urnfom jzpfay
ocifO;D pD;aom ppfwyfBu;D onf ppfcsw D ufrnft h a&; aESmifah ES;cJ&h uREykf \ f wm0efjzpfonf/ xdu k ohJ Ykd wrefawmfjrwf\ ruG,v f eG rf D onf/ ,aeY rsuaf rSmufacwfwiG f &Sad eaom ['Dqu f sr;f rsm;wGif
onf/ wrefawmfjrwf owdvpfomG ;&mrS jyefvnfowd&wdik ;f tvsiu f pDpOfcahJ om? uG,v f eG cf geD;üyif wpfzzG aG jymcJah om udpu ö kd qG[mbmBu;D rsm; ud, k w f ikd af &;om;xm;aom rSww f rf;rSw&f m[lí
tdq k mr[focif\ ppfwyfukd ppfxu G cf ikd ;f ygqdak ompum;udk xyfcg taumiftxnfaz:jcif;tm;jzifh a&mrppfwyfrsm;u vma&mufwu kd f wpfpw kH pf&mrS rawGUcJ&h ay/
wpfvv J J qdck ahJ vonf/ aemufq;kH wrefawmfjrwf uG,v f eG cf \
hJ / cku d í f uREykf t f ygt0if wrefawmfjrwf\ Muif,mawmfrsm;? rGwf
wrefawmfjrwf uG,v f eG o
f nfo h wif; ysUH ESUH oGm;onf ESihf a&mrrS pvifrrf sm;tm;vH;k ppfyw GJ iG f usq;kH cJyh gap? xdu k ohJ Ykd usq;kH cJah om ['Dqjf iif;olrsm;ESihf qefu
Y sio
f rl sm;
ppfwyfwpfwyf ppfcsv D mawmhrnfowif;? tcsKd Ue,fy,frsm; u tavmif;rsm;udk oN*KØ [rf nfo h l r&Sí d aus;iSu?f vif;wuJo h aYkd om jiif;olEiS q
hf efu
Y sio
f q
l akd om a0g[m&ESprf sKd ;onf uJjG ym;jcm;
wrefawmfr&Sad wmhí *sZd , f mray;awmh[k a<u;ausmo f rl sm;u om;aumifrsm;pm;cJv h Qif pm;Muygap/ uREykf u f awmh wrefawmfjrwf em;aom a0g[m&rsm; jzpfaomfjim;vnf; t"dymÜ ,fziG q hf &kd mü wlnD
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
134 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 135 136 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

aom oabmudak qmifaeayonf/ xdw k v


G mufukd jyefvnf&yk o f rd ;f cdik ;f / jyefaygif;vdu k jyefaygif;Edik o f nf/ *srmtofjzifh qufwu kd 0f wfjyKvmcJo h nfrmS wrefawmfjrwfvufxuf
Oyrm?----- ['Dqrf sm;udk vufrcHou l kd ['Dqjf iif;y,fo[ l k wGvmufay;vdyk gu aemufwpfcg &moDyiG chf sed t f xdapmif?h xd&k moD rS ,aeYwikd jf zpfonf/
ac:qdMk urnf/ tvm;wl ['DqMf o0g'yg udprö sm;ESihf qefu Y sií f jyK vmcsed Nf y;D í ud, k o f efpY ifcsed w f iG f wGvmufay;[k rdeq Yf ckd o hJ nfh ['Dqf 1993 ckEpS f arv(1)&ufrS *sLvdik v f (31)&uftxd tD*spEf ikd if H
vkyo f rl sm;udk ['Dqq f efu Y sio
f [ l k ac:qdMk urnfjzpfonf/ az:jyyg jzifh pwifxm;onf/ tvftZf[&f wuúov kd Bf u;D wGif zGivhf pS af om tpövmrfah &;&m tqifh
jiif;olEiS hf qefu Y sio f u l kd Oya'&Iaxmifrh S Munfrh nfqykd gu ESpOf ;D pvH;k az:jyyg ['Dqrf sm;onf t&ADpmayjzifh pkaqmif;xm;aom jrifoh ifwef;ESihf pnf;yGm;a&;qdik &f m oifwef;rsm;wGif Edik if pH rkH S oifwef;
onf wlnaD om jypfru I sL;vGeo f rl sm; jzpfMuayonf/ usr;f rsm;jzpfonft h wGuf t&ADpmayudk wwfoed m;vnfrI tm;enf; om; 28 OD;wufa&mufcyhJ gonf/ az:jyygoifwef;wGif bmom&yf
Alcg&Dusr;f qGvmofu@wGif wrefawmfjrwfEiS t hf wl trsKd ; aomaMumifh az:jyyg ['Dqrf sm;twdik ;f vdu k ef musio hf ;kH rI rjyKcMhJ u qdik &f moifwef;ydcYk sol ynm&Sirf sm;u 4if;wdyYk cYkd saom bmom&yfrsm;ESihf
om;rsm;uJo h Ykd trsKd ;orD;rsm;vnf; taemufq;kH twef;rS *srmtofjzifh onf[k ,lqí &ygonf/ ,aeYacwfwiG f Alcg&Dr&l if;usr;f tygt0if pyfvsO;f í ar;cGe;f rsm;ar;Edik af Mumif; oifwef;om;rsm;tm; zdwaf c:cJh
0wfjyKcMhJ uonf/ trsKd ;orD;rsm;ESihf ygvmaom uav;i,frsm;\ ['Dqf usr;f rsm;tm;vH;k udk bmomaygif;pHjk zifh jyefqNkd y;D jzpfygonf/ ygonf/ acwfNyKd izf u d [f"r®owfrsm; taMumif;udk oifMum;aom
ido
k aH Mumifh wrefawmfjrwfu qGvmof0wfjyKru I kd pl&[fww kd wkd íGJ az:jyyg ['Dqu f sr;f rsm;yg Oya'twdik ;f vdu k ef musio fh ;kH rIvnf; rjyK a'gufwm qGA&D tAÁ'v G &f tlzt f m; pma&;olu ar;cGe;f ESpcf ak r;cJ\ h /
tqH;k owfco hJ nf/ tvm;wl *semZ[f qGvmof0wfjyK&müvnf; Muay/ vdu k ef musio fh ;kH &aumif;rSe;f vnf; rodMuay/ vdu k ef musihf xdak r;cGe;f rsm;udk Mum;&aomq&m tygt0if tjcm;Edik if rH sm;rS wuf
trsKd ;orD;rsm;yg0ifí 0wfjyKcMhJ uonf/ ocØsKi;f rsm;wGif trsKd ;om;rsm; oH;k vsu&f o dS rl sm;udv k nf; wm;jrpfyw d yf ifaejcif;rsm;onf ['Dqrf sm; a&mufaom oifwef;om;rsm;tm;vH;k u wpftw hH pfMo 0dik ;f Munfjh cif;
enf;wl trsKd ;orD;rsm;vnf; aZ,m&ofjyKvyk cf MhJ uonf/ tpf'*guGi;f udk qefu Y sijf cif;yifjzpfayonf/ udk cHc&hJ ygonf/ pma&;ol\ ar;cGe;f rSm &d;k &d;k pif;pif;av; jzpfaomf
jyifwiG f wrefawmfjrwf\ OD;aqmifrjI zifh tD'q f v G mofrsm;udk trsKd ;om; xdu k ohJ Ykd ['Dqrf sm;udk qefu Y siof rl sm;ESihf ['Dqrf sm;udk jiif;y,f jim;vnf; 4if;wdt Yk zdYk tHMh ozG,&f m jzpfaeayonf/
rsm;enf;wl trsKd ;orD;rsm;yg pkaygif;í 0wfjyKcMhJ uonf/ ud, k rf oefY olrsm;rSm uJjG ym;jcm;em;aom a0g[m&udk oH;k pJí G wlnaD omtrIukd pma&;ol - q&mcifAsm? trsKd ;orD;rsm; AvD0wfausmif;
aom trsKd ;orD;rsm;udyk if tpf'*godv Yk ma&mufciG jhf yKNy;D aemufq;kH rS jyKMuolrsm; jzpfMuayonf/ txufwiG f az:jycJah om Alcg&Dusr;f yg rsm;twGi;f *srmtofjzifh qGvmof0wfjyKrI
aeum awmif;qk't k mü yg0ifciG hf jyKcahJ o;onf/ ['Dqrf sm;onf vdu k ef musio hf ;kH &ef rvdt k yfawmhaom yvyfzsuo f rd ;f tay: zdu[f"r®owfrsm;ü cGijhf yKcsu&f ydS g
Alcg&Dusr;f wGvmufu@wGif pl&[fov G wf v G muftm;jzifh Ny;D onfh ['Dqrf sm;jzpfonf[k Alcg&Dusr;f udk tus,zf iG q h f ak d om]]tpfAae ovm;/
zGiqhf xkd m;onf/ tGr&® o f cif\om; tAÁ'v G m’ [focifu 4if;\ZeD; [*s&\ f zof[v G b f m&Dusr;f }} wGiv f nf;az:jyxm;jcif; tvsi;f r&Sd q&m - (tHMh opGmjzif)h urÇmwpf0rS ;f rSm&SMd uwJh AvD0wf
ud,k rf oefcY sed w f iG f wGvmufay;cJo h nf/ xdt k aMumif;ESiphf yfvsO;f Ny;D cJah y/ wrefawmfjrwf\ arG;Zmwdjzpfaom ruúma&TNrKd Uawmf&dS utfAm ausmif;rsm;teuf trsKd ;orD;rsm;udk qGvmof
tGr&® o f cifu wrefawmfjrwftm; avQmufxm;&m? toif\om;udk ausmif;awmfBu;D ESihf wrefawmfjrwf\ tajccsaexdik cf ahJ om r'Dem&Sd 0wfjyKciG rhf ay;onfh AvD[í l &Syd govm;Asm/
ajymMum;vdu k yf g? ud, k rf oefcY sed af y;aom wGvmuf txrajrmufay/ AvD0wfausmif;Bu;D wdw Yk iG f trsKd ;om;rsm;enf;wl trsKd ;orD;rsm;vnf; [k uReaf wmhtm; jyefí ar;cGe;f xkwcf o hJ nf/
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 137 138 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 139

pma&;ol - rnfojYkd yefajym&rSe;f rodí 4if;tm;ai;Munfh ['Dqrf sm;udk jiif;jcif;onf ? ESin hf ND y;D ? ouú0g&So d nfh yk*Kd¾ vrf sm;\ ['Dqrf sm;udo k m az:jycJo h nf/
aerdonf/ wrefawmf\ Mo0g'udk jiif;y,fjcif;avm tdrmrfAcl g&DEiS h f acwfNyKd if ynm&Sirf sm;u? tdrmrfAcl g&D\ ['Dqf
q&m - tpövmrf"h r®owfqikd &f m zdu[f"r®owfav; ['Dqrf sm;udk pkaqmif;Ny;D usr;f pmtkyt f jzpf jyKpck MhJ uaom rsm;udk pkaqmif;jcif;ESih f jyefvnfwifjyjcif;pepfonf? qifjh yefo\ l ud, k f
ckpvH;k wGif wm;jrpfcsuv f ;kH 0 r&Sad y/ wref usr;f jyKorl sm;onf 4if;wdpYk ak qmif;&&Sad om ['Dqrf sm;teufrS tvGef usiw hf &m;ay:wGif tajccHíwifjyjcif; jzpfonf/ qifjh yefoo l nf
awmfjrwfacwfrS ,aeYwikd f AvD0wfausmif; w&mrQ enf;vGe;f aom ['Dqt f a&twGuu f o kd mvQif az:jycJMh ujcif; pGE[ é Ef iS rhf nDaomfjim;vnf;? 4if;Mum;od&aom ['Dqo f nf cdik v f rkH &I dS
rsm;tm;vH;k wGif trsKd ;orD;rsm; *srmtofjzifh jzpfonf/ tdrmrft[fr'ftpfAae [rfAvfocifonf 4if;pkaqmif;&&Sd Ny;D pGE[ é Ef iS nhf aD om yk*Kd¾ vx
f rH S jzpfwef&m\/ tvm;wl qifjh yefou l
0wfjyK Muygonf [kajzMum;cJo h nf/ cJah om wpfoef;teuf 4if;\rGqef 'fusr;f wGif ESpaf omif;ud;k axmifukd pGE[ é Ef iS n hf aD omfjim;vnf; 4if;&&Sad om ['Dqo f nf cdik v
f rkH tI m;enf;
pma&;ol - trsKd ;orD;rsm; *semZ[fqv G mof0wfjyKjcif;ESihf om az:jycJo h nf/ &mcdik ;f EIe;f tm;jzifh (2.9%) udo k mwifjycJjh cif; aom ['Dqv f nf; jzpfwef&m\/ xdaYk Mumifh 4if;\usr;f wGif az:jycJh
uA&focØsKi;f rsm;twGi;f 0ifa&mufí aZ,m jzpfonf/ jcif;r&Scd ahJ om ['Dqrf sm;onf cdik v f rkH &I adS om ['Dqrf sm; yg0ifEikd o f nf
&of jyKyidk cf iG hf &Sd r&Sd ajzMum;ay;ygcifAsm;/ tdrmrfAcl g&Donf ['Dqaf ygif;ajcmufoed ;f ausmt f m; pkaqmif; [k a0zefcMhJ u\/ (pGro ® ozuú&el ?f t&AD rl&if;usr;f )
q&m - trsKd ;orD;rsm; *semZ[fqv G mof0wfjyKjcif;? cJNh y;D 4if;\ Alcg&Dusr;f wGif ['Dqaf ygif; 7052 udo k maz:jycJo h nf/ usr;f Bu;D ajcmufusr;f teuf tcsKd Uusr;f rsm;yg ['Dqrf sm;wGif
uA&focØsLif;rsm;twGi;f aZ,m&ofjyKjcif;rsm; &mcdik Ef eI ;f ;tm;jzifh (1.16%)udo k maz:jycJjh cif;jzpfonf/ 0kZ&l adS om a,musmf ;av;wpfO;D u 4if;\ZeD;udk xdr&d jkH zifh 0kZyl su\ f /
tay: zdu[f"r®owfav;ckpvH;k ü wm;jrpf (tpfAae[*s&f \ BULUGH AL MARAM ) tvm;wl wrefawmfjrwfu rD;jzifh csujf yKwx f m;aom tpm;tpmudk
csuf r&Sd [k ajzMum;cJo h nf/ tdrmrfAcl g&Donf ['Dqw f pfy'k uf kd qifjh yefow l pfO;D xHrS &&Scd hJ pm;ygu 0kZyl suo f nf[k rdeq Yf \kd / tcsKd U['Dqrf sm;wGif qdw\ f vufukd
4if;u qufvufí &Si;f jyonfrmS trsKd ;orD;wpfa,muf \/ xd[ k 'Dqf qifjh yefoo l nf rwfwyf&yfí a&aomufonfukd jrif csujf yKwx f m;aom [if;udpk m;Ny;D 0kZrl jyKyJ ,cif&NdS y;D om; 0kZjl zifh
oltY rd rf mS olaooGm;&ifawmif AvD0wfausmif;twGi;f odYk oGi;f í awGU&onft h wGuf 4if;qifjh yefaom ['Dqu f kd Alcg&Dusr;f wGif az:jycJh qGvmof0wfjyKcahJ Mumif; ['Dqrf sm;vnf; &Sad yonf/ tcsKd U['Dqrf sm;
*semZ[fqv G mof0wfjyKjcif;? uA&ftwGi;f odYk xnfo h iG jhf rK§ yEf jHS cif;rsm;jyK jcif;r&Sad y/ tvm;wl tjcm;['Dqw f pfy'k u f kd qifjh yefoo l nf 4if;\ wGif wrefawmfjrwfonf z*s&q f v G mof\ 'kw, d &umof &ultNy;D
vkyMf uonf/ touf&iS v f su&f adS om rGwpf vifrt f rsKd ;orD;wpfO;D tm; jrif;rsm;udk tpmjyí jrif;jcx H oJ Ykd rQm;ac:cJ\ h / jrif;rsm;jcx H J a&muf&dS jyeftxwGif 'ktmatukEo l u f kd tjr&J w G zf wfonf[k qdak om['Dqf
AvD0wfausmif;twGi;f odYk 0ifa&mufí qGvmof0wfjyKjcif;? uA&f oGm;aomtcg tpmauR;jcif;rjyKyJ jrif;jcu H ykd w d v f ukd of nfukd awGU&í rsm; yg0ifavonf/
ocØsKi;f twGi;f odYk aZ,m&ofjyKjcif;rsm;udk wm;jrpfo[ l í lk &SEd ikd yf ghrvm; xko d q l ifjh yefcahJ om ['Dqu f kd Alcg&Dusr;f wGif az:jycJjh cif; r&Sad Mumif; az:jyyg 0kZjl zifh ZeD;udx k yd gu 0kZyl sujf cif;? csujf yKwNf y;D om;
[k ajzMum;cJah vonf/ udk Alcg&D rl&if;usr;f OD;pum;wGif az:jyxm;ayonf/ tdrmrfAcl g&D tpmudpk m;ygu 0kZyl sujf cif;? z*s&q f v G mof\ 'kw, d &umof &ul
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; az:jycJah om ['Dqrf sm;onf qifjh yefou l wrefawmfjrwf\ ]]pGE[ é }f } tNy;D jyeftxwGif 'ktmatukEo l zf wfjcif;rsm;onf 0g*spAf w f m0efrsm;
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
140 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 141 142 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

jzpfonf[k tdrmrf&mS zDtu D 4if;\ "r®owfwiG f jyXmef;cJah vonf/ ['Dqu f sr;f rsm;wGif yg0ifaom ['Dqrf sm;onf yvyfzsuf xduk ohJ Ykd ['Dqrf sm;ukd Mum;xm;Ny;D jzpfrnf/ ['Dqrf sm;onf acwf
tdrmrftAl [eDzmocif\ "r®owfwiG f txufrS 0kZjl zifh odr;f Ny;D aom ['Dqrf sm;vnf; yg0ifayonf/ wpfcEk iS w hf pfck qefu Y sif tqufquf usurf w S xf m;olrsm;xHrS uJjG ym;jcm;em;aom tqdrk sm;udk
ZeD;udx k jd cif;? csujf yKwNf y;D om; tpmudpk m;jcif;wdo Yk nf 0kZrl ysuaf y? zufjzpfaom ['Dqrf sm;udv k nf ,SOw f aGJ z:jyxm;onfukd awGU&ay &Iaxmifph rkH MS unfí
h 4if;wdEYk pS o f uf&mtqdu k kd 4if;wd\ Yk todÓPfjzifh
z*s&q f v G mof\ 'kw, d &umof &ultNy;D jyeftxwGif 'ktmat onf/ bmoma&;ESiv hf ;kH 0 ywfoufrrI &Sad om a&S;a[mif;t&Af a&G;cs,jf cif;u ydí k aumif;onf[k ajzMum;cJo h nf/
ukEo l f zwfjcif;onf 0g*spAf w f m0efr[kwaf y/ &d;k &m? aq;0g;ukx;kH rsm;taMumif;vnf; yg0ifayonf/ t"dymÜ ,fem; (Al Sharani \ Al Mizan twJ-G 1? pmrsuEf mS -30? t&ADusr;f )
tdrmrftAl[eDzmocif vufxufwiG rf l ['Dqrf sm;onf vnf&ef cufcaJ om ['Dqrf sm;vnf; yg0ifayonf/ az:jyyg tdrmrfrmvpfu\ f Muwatta ['D q f u srf ; onf
wpfpw k pfpnf;wnf; usr;f pmtkyt f jzpf? ay:aygufcjhJ cif; r&Scd ahJ o;ay/ ['Dqrf sm;udk pkaqmif;cJah om usr;f &Sit f m;vH;k u 4if;wd\ Yk urÇmay:wGif yxrOD;qH;k ['Dqu f sr;f jzpfcohJ nf/ xdak cwf xdt k cg&Sd
tb,faMumifq h akd omf? yxrOD;qH;k ['Dqu f sr;f tjzpf [pf*s&D 179 ['Dqu f sr;f rsm;udk Oya'tjzpf az:jycJjh cif;r[kwaf y/ tb,faMumifh rGwpf vifrrf sm;twGi;f wGif Muwatta usr;f onf usr;f jrwfu&k t f mefNy;D
ckEpS wf iG f tdrmrfrmvpfu\ f Muwatta ay:xGucf o hJ nf/ tdrmrftAl qdak omf? Oya'tjzpf az:jycJrh nfqykd gu yvyfzsuo f rd ;f Ny;D aom vQif rd;k ESiahf jrtMum;wGif trSeu f efq;kH usrf;[k aemufyikd ;f acwf
[eDzm uG,v f eG cf sed of nf [pf*s&D 150 ckEpS jf zpfonf/ tdrmrf ['Dqrf sm;? Oyrm wrefawmfjrwfu yxrydik ;f usio hf ;kH cJNh y;D ? aemufyikd ;f ynm&Sirf sm;u cH,cl MhJ uonf/ ,aeYacwf ['Dqyf nm&Sirf sm;\
tAl[eDzmocifonf xdu k ohJ Ykd ['Dqrf sm;ESihf MuKH BuKd ucf iG hf r&&Sí
d 4if;\ vH;k 0 usio hf ;kH jcif;rjyKawmhaom ['Dqrf sm;udk 4if;wd\ Yk usr;f rsm;wGif cH,cl sut f & usr;f Bu;D (6) usr;f onf ['Dqu f sr;f rsm;wGif trSwpf Of
"r®owfrsm;onf az:jyyg ['Dqrf sm;ESihf qefu Y siaf eonf[k apm'u az:jycJMh urnf r[kwaf y/ xdu k o
hJ Ykd vduk ef musio fh ;kH &ef rvdak wmhaom (1) Alcg&Dusr;f rS trSwpf Of (6) edqmtDusr;f txd trSeu f efq;k H usr;f rsm;
wufí &Edik af yonf/ ['Dqrf sm;udk az:jyjcif;tm;jzifh rGwpf vifrrf sm;twGi;f 0d0g'uJjG cif;jzpf [k cH,Ml uonf/ Muwatta onf tapmqH;k usr;f jzpfonf/ qG[m
odaYk omf tdrmrf t[fr'f tpfAae [rfAvfvufxufwiG rf l ayrnf/ 4if;wd\ Yk usr;f rsm;wGif yvyfzsuo f rd ;f Ny;D ['Dqrf sm;a&m? bmBu;D rsm;acwfEiS hf ydí k eD;pyfonf/ Alcg&Dusr;f ray:ciftxd usr;f jrwf
['Dqrf sm;onf usr;f tjzpf wpfpw k pfpnf;wnf; oH;k usr;f ay:Ny;D jzpf tpm;xd;k usio hf ;kH aom ['Dqrf sm;a&m? qifjh yeforl sm;xHrS Mum;od& uk&t f mefNy;D vQif trSeu f efq;kH jzpfcohJ nf/ Alcg&Dusr;f tygt0if ['Dqf
onf/ tdrmrf [rfAvfocifonf tdrmrf&mS zDtx D uf 37 ESpaf emuf onft h wdik ;f pkpnf;íaz:jyxm;aom ['Dqu f sr;f rsm; jzpfayonf/ usr;f aygif; 41 usr;f ay:Ny;D aemuf Muwatta onftrSwpf Of 38
usojl zpfonf/ ['Dqrf sm;udk pkaqmif;&müvnf; trsm;qH;k pkaqmif;cJh tAÁmqD,[fcvDzm refp&l (f [pf*s&?D 136 rS 158)ckEpS t f wGi;f tqifo h Ykd a&muf&cdS o
hJ nf/
oljzpfonf/ 4if;\ rGqef 'fusr;f wGiyf g0ifaom ['Dqt f a&twGuf tkycf sKycf ohJ o l nf tdrmrfrmvpfu\ f Muwatta usr;f udk urÇmrh w G f (tpfAae[*s&\ f Bulugh Al Maram pmrsuEf mS -558)
rsm;rSm tjcm;['Dqu f sr;f rsm;xuf trsm;qH;k jzpfayonf/ 4if;\ pvifrrf sm;tm;vH;k odYk rdwLÅ yGm;í jzefcY s&D ef cGiahf wmif;cJ\ h / xdt k cg
"r®owfrsm;wGif 0kZjl zifh ZeD;udx k jd cif;? csujf yKwNf y;D om; tpmudpk m;jcif; tdrmrfrmvpfuu f cvDzmrefp&l t f m; cGirhf jyKcahJ y/ tb,faMumifq h kd ['Dqjf iif;y,fou
l kd umzd&[
f q
k &kd m0,f
rsm;onf 0kZrl ysuaf y/ z*s&q f v G mof\ 'kw, d &umof &ultNy;D aomf? qG[mbmBu;D rsm;onf urÇmt&yf&yf&dS Edik if rH sm;odYk uJjG ym;jcm;em; txufrS wifjycJo
h nft h wdik ;f ['Dqu f sr;f rsm;wGif yg0ifaom
jyeftxwGif 'ktmatukEo l zf wfjcif;onf 0g*spAf rf jzpfay/ pGm a&muf&cdS NhJ y;D jzpfonf/ xdak 'orsm;rS rGwpf vifrrf sm;onfvnf; ['Dqrf sm;onf yvyfzsuo f rd ;f Ny;D vdu
k ef musio
hf ;kH &efrvdak wmhaom
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 143 144 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 145

['Dqrf sm;vnf; yg0ifonf/ tcsKd Uem;vnfoabmayguf&efyifrvG,f xd[ k 'Dqt f rsKd ;tpm;rSm rSeu f efaom qG[[ D 'Dqjf zpfonf/ jyefvnfaz:jyjcif; ['Dqrf sm;onf rdrw d Ykd pkaqmif;&&Sxd m;aom ['Dqf
aom ['Dqrf sm;vnf; yg0ifayonf/ tcsKd Ubmoma&;ESihf vH;k 0ywf qifjh yeforl sm;rSm tGqrf mefocif? tvDocif? ZkaA&focif? oGv[ f m rsm;rSm tcsKd Uudok m wnf;jzwfaz:jy cJMh ujcif;jzpfonf/ xdu k o hJ Ykd az:jy
oufrrI &Sad om ['Dqrf sm;vnf; yg0ifonf/ tcsKd U wpfcEk iS w hf pfck ocifwYkd jzpfMuonf/ (Alcg&Dusr;f ? a&csKd ;jcif;u@ESi"hf r®wmu@) cJah om ['Dqu f sr;f rsm;udk aphiekH m;vnfpmG zwfrnf? avhvmqnf;yl;
zDvmqefu Y siaf eaom ['Dqrf sm;vnf; yg0ifayonf/ az:jyyg a&csKd ;jcif;u@üyif ,SOw f í GJ az:jyxm;aom tjcm; rnfqykd gu wrefawmfjrwf\ oufwrf;wpfavQmuf oGm;vmaexdik f
['Dqjf iif;olukd umz&f[q k jkd cif;rSm ['Dqrf sm;ESiphf yfvsO;f í ['Dqw f pfy'k rf mS tAl[&k ikd &f [focifu qifjh yefco hJ nf/ ajymqdq k ufqyH rkH sm;udk &Iaxmifph rkH S yHak z:jyxm;onfukd awGUjrif&
avhvmvdu k pf m;rI tm;enf;jcif; odrYk [kwf ['Dqu f sr;f yg u@wpfck *KøAO &Q/7&ù lô* ¾7;ú*C&) ayrnf/
wnf;udk rdrw d wfajrmufxm;aom bmompmayjzifh tprStqH;k wdik f ]] trsKd ;om;wpfO;D ESifh trsKd ;orD;aygif;oif;qufq&H mü t&Suf az:jyyg ['Dqrf sm;onf t&ADpmayjzifh jyKpck ahJ om usr;f rsm;
zwfz;l jcif; r&Sad omolw\ Ykd tqdo k mvQijf zpfayonf/ tb,faMumifh t*FgESpcf k xdjcif;tm;jzifh a&csKd ;&ef 0g*spAf w f m0efjzpfonf }} jzpfayonf/ t&ADpum;ajym Edik if rH sm;ESihf t&ADpmayjzifh oifMum;
qdak omf? bmomaygif;pHjk zifh bmomjyefqNkd y;D jzpfaom['Dqu f sr;f rsm; az:jyyg Alcg&Dusr;f a&csK;d jcif;u@wpfcw k nf;udk tptqH;k aom bmoma&;ausmif;rsm;rS atmifjrifcMhJ uaom ynm&Sirf sm;onf
xJwiG ?f tausmMf um;qH;k jzpfonfh Alcg&Dusr;f yg a&csKd ; jcif;u@ wpfck zwf&jkH zifh xdu k ohJ Ykd uJjG ym;jcm;em;aom ['Dqt f rsKd ;tpm;ESprf sKd ;udk awGU ['Dqrf sm;\&nf&, G cf su?f ['Dqrf sm;\ t&Sw d &m;rsm;udk &Iaxmifph rkH S
wnf;udk rdrw d wfajrmufaom bmompmayjzifh tprStqH;k wdik f rnfjzpfonf/ az:jyyg ['DqEf pS rf sKd ;pvH;k onf wrefawmfjrwfxrH S t&St d wdik ;f od&MdS uonf/ xdu k o hJ Ykd ynm&Sirf sm; tcsi;f csi;f wdw Yk iG v f nf;
zwf&jkH zifh ['Dqjf iif;olukd umzd&[ f al om tajymtqdu k kd ajymqdk qifjh yefcahJ om ['Dqrf sm;jzpfonf/ rGwpf vifrw f ikd ;f onf az:jyyg aumif;? xdyk nm&Sirf sm;ESihf trsm;rGwpf vifrrf sm;wdw Yk iG f vnf;aumif;?
awmhrnf r[kwaf y/ ['Dqt f rsKd ;tpm;ESprf sKd ;teuf wpfrsKd ;udo k m vdu k ef musio fh ;kH jcif;jzpf trsm;rGwpf vifrrf sm; tcsi;f csi;f wdw Yk iG v f nf;aumif;? ['Dqrf sm;udk
az:jyyg u@wpfcw k nf;üyifvQif uJjG ym;jcm;em;aom ['Dqf onf/ ESprf sKd ;teuf wpfrsKd ;udo k m vufcjH cif;jzpfonf/ qefu Y sizf uf taMumif;jyKí ['Dqjf iif;olrsm;? ['Dqq f efu
Y sio
f rl sm;[lí jyóem
rsm;udk ,SOw f aGJ z:jyxm;onfukd awGU&rnfjzpfonf/ az:jyyg uJjG ym; jzpfaeaom ['DqEf pS rf sKd ;teuf wpfrsKd ;udv k ufcw H ikd ;f tjcm;wpfrsKd ; wpfpw kH pf&m r&Scd ahJ y/
jcm;em;qefu Y siaf om ['Dqt f rsKd ;tpm;ESprf sKd ;teuf wpfrsKd ;udk vdu k ef m tm; jiif;y,fMujcif;jzpfonf/ ['Dqrf sm;udt k ajccHí ['Dqjf iif;olrsm;? ['Dqq f efu
Y sio f rl sm;
usio hf ;kH aom rGwpf vifrw f pfa,muftzdYk tjcm;qefu Y siaf om trsKd ; ['Dqu f sr;f wpfusr;f \ u@wpfcw k nf;üyifvQif uJjG ym;jcm; ['Dqrf sm;udk vufc&H mü vH;k 0OóHk b0vrf;ñTerf OI ya'rsm;tjzpf cH,l
tpm; ['Dqw f pfrsKd ;udk jiif;y,f&rnfjzpfonf/ em;aom ['Dqrf sm;udk az:jyxm;ayonf/ tvm;wl uJjG ym;jcm;em; olrsm;? usr;f jrwfu&k t f mefonf zwf&w G of &Zösm,f&aomusr;f ? ['Dqf
T(0 ) ø
 A  O  E  '   I  %  6   0I  %  6  ú
   ù  /  K ( !  ø
 & (  ô! &) aom ['Dqu f sr;f rsm;wGif yg0ifaom ['Dqrf sm;onfvnf; qefu Y sif usr;f rsm;onf vdu k ef musio fh ;kH &aomOya'usr;f rsm;[k cH,o l rl sm;[k
]]tMuif trsKd ;om;wpfO;D onf rdr\ d ZeD;ESihf aygif;oif;qufqH vsu&f adS yonf/ az:jyyg ['Dqrf sm;udk tajccHí Oya'jyKcMhJ uaom ay:aygufcahJ omae&mrsm;ESihf ywf0ef;usirf sm;rSm trsm;tm;jzifh t&AD
cJ\
h / 4if;\ okw&f nfrxGuaf o;ygu t&Suu f akd &aq;í qGvmof tdrmrfBu;D rsm;\ "r®owfrsm;onfvnf; uJjG ym;jcm;em;cJMh uonf/ pum;rajymaom Edik if rH sm;wdw Yk iG jf zpfonf/ xdEk ikd if rH sm;&Sd bmoma&;
0wfjyK&mwGif jyKvyk af om 0kZjl zifh qGvmof0wfjyKEikd o f nf }} az:jyyg ['Dqu f sr;f &Sirf sm;\ ['Dqrf sm;udk pkaqmif;jcif;ESihf ausmif;rsm;wGif t&ADpmayudk bmompmay wpfct k jzpf a&;wwf?
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
146 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 147 148 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

ajymwwf? zwfwwfonft h xd oifMum;ay;jcif;r&Sad om ausmif;rsm;rS jzpfjcif;ESifhrjzpfjcif; qdkaom e,fy,fowfrSwf&mwGif xdu


k ohJ Ukd ['Dqrf sm;? zdu[f"r®owfrsm;? q&mhq&mwd\ Yk
atmifjrifvmaom ynm&Sirf sm;tcsi;f csi;f wdt Yk wGi;f vnf;aumif;? y#dyu©wYkd jzpfMuonf/ tqdktrdefYrsm;udk usrf;jrwfuk&ftmef rSwfausmufjzifh
xdyk nm&Sirf sm;ESihf trsm;rGwpf vifrw f Ykd twGi;f wGiv f nf;aumif;? rGwpf txufaz:jyyg udp&ö yfrsm;\ jyóemt&if;tjrpfukd avhvm prf;ppfjcif;tm;jzifh udkufnDu vufcHí? rudkufnDu
vifrt f csi;f csi;f wdYk twGi;f wGiv f nf;aumif;? ['Dqrf sm;udk taMumif;jyK Munfrh nfqv kd Qi?f - y,f&aumif;rSe;f rodjcif;wdaYk Mumifh jzpfayonf/
í y#dyu© tjiif;tcHu k pd &ö yfrsm; ay:aygufvsuf &SMd uonf/ (1) bmoma&;ausmif;rsm;wGif rGwpf vifrrf sm;\ tajccH txufaz:jyyg y#dyu©rsm;ESiphf yfvsO;f í usr;f jrwfu&k t f mef?
az:jyygEkid if rH sm;twGi;f ay:aygufcahJ om jyóemrsm;rSm?- Oya'jzpfaom usrf;jrwfuk&ftmefudk t&ADpmayjzifh ['Dqrf sm;? zdu[f"r®owfrsm;? urÇmrh w G pf vifrEf ikd if rH sm;ESihf tjynfjynf
(1) 0g0if0gxGuf vMunfjh cif;ESihf vjrifjcif;tay: vufcH *CeP aphiHkpGmem;vnf oabmaygufatmif oif qdik &f m tpövmrfo
h moemhtzJUG tpnf;rsm;\ qH;k jzwfcsurf sm;? cH,cl suf
twnfjyKjcif; rjyKjcif;qdik &f m y#dyu©/ Mum;ay;Ekid rf I r&Sjd cif;/ rsm;udk wifjyygrnf/
(2) rGwfpvifrfrsm; rkwfqdwfxm;jcif; rxm;jcif;tay: (2) ['Dqrf sm; ay:aygufvmyHEk iS hf ['Dqu f sr;f rsm;yg ]]pGE[é }f }
y#dyu©/ Oya'qdik &f m ['Dqrf sm;ESihf ]]pGE[ é }f } Oya'r[kwaf om 0g0if0gxGuf vMunfjh cif;
(3) vifr,m;jywfprJ q I ikd &f m oH;k wGvmuf wpfBurd w f nf;ay; ['Dqfrsm;tm; cJGjcm;wwfaom ynm&yfrsm;udk oif usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(55) tm,wf(5)wGi?f -
jcif;tay: ydik rf ydik f qdak om y#dyu©/ Mum;ay;Edik rf I r&Sjd cif;/ ]] aeonfvnf;aumif;? vonfvnf;aumif;? wGucf su&f ef
(4) trsKd ;orD;rsm; AvD0wfausmif;rsm;? tpf'*f guGi;f jyifrsm; (3) zdu[f"r®owfrsm;udk oifMum;ay;&mü [ezD*P kd ;f 0if twGuf tcsed u f u
dk n
f pD mG oGm;vmvsu&f MdS uonf }}
wGif qGvmof0wfjyKyikd cf iG hf &Srd &Sq d ikd &f m y#dyu©/ "r®owfwpfcw k nf;udo k m oifMum;ay;jcif;? tjcm; rm usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(36) tm,wf(38)wGi?f -
(5) uA&focØsKi;f rsm;twGi;f trsKd ;orD;rsm; 0ifa&mufaZ,m vDu?D &SmzDt?D [rfAvD *dP k ;f 0ifrsm;\ "r®owfrsm;udk ]] aeonf 4if;\aeywfvrf;aMumif;xJwiG f t&Sijf rwf\ wdik ;f
&ofjyKyikd cf iG f &Srd &Sq d akd om y#dyu©/ yg ,SOw GJ oifMum;ay;Edik rf I r&Sjd cif;/
f í wmowfrw S xf m;onft h wdik ;f vnfywfvsu&f odS nf }}
(6) AvD0wfausmif;rsm;wGif aomMumaeYEiS hf tD'af eYrsm;wGif (4) ausmif;awmf0g'(ac:) rdrw d \Ykd q&mhq&mrsm;\t,l usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(36) tm,wf(39)wGi?f -
cGwAÅ [fay;&mü t&ADpmayESiahf &;xm;aom cGwAÅ [f tq tpOftvmrsm;udk a&SUwef;wifveG ;f jcif;/ ]] vonfvnf; ajcmufaoGUaom pGeyf vGeu f ikd ;f uJo
h Ykd jyefí
usr;f twdik ;f cGwAÅ [fay;jcif;ESihf rdrw d Ykd oufqikd &f m (5) usr;f jrwfu&k t f mefonf t&mcyford ;f wd\ Yk rSwaf usmuf jzpfomG ;onf }}
bmompum;rsm;jzifh cGwAÅ [fay;jcif;tay: y#dyu©/ jzpfonf/ ['Dqfrsm;? "r®owfrsm;? q&mhq&mrsm;\ az:jyyg usr;f jrwfu&k t f meftm,wfrsm;udk Munfjh cif;tm;jzifh
(7) ]]'g&Gv[ f &Af}} rGwpf vifrrf [kwaf om e,fy,frsm;? Edik if H tqdt k rderYf sm;udk usr;f jrwfu&k t f mef\ rSwaf usmufjzifh aeonf vnf;aumif;? vonf vnf;aumif;? wGucf su&f eftwGu?f
rsm;ü twd;k pm;cGi&h f o d S nf[k qdo k rl sm;tcsi;f csi;f ]]'g&Gv[f &Af}} prf;ppfwwfaom ynm&yfrsm;udk oifMum;ay;Ekid rf rI &Sjd cif;/ tv’m[ft&Sijf rwfu tcsed rf eS v f nfywfaeapaMumif;? vonfvnf;
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 149 150 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 151

vnfywfaejcif;tm;jzifh qef;OD;pv? vjynh?f vuG,?f [lítwdtus &efjzpfayonf/ ae0ifaexGuZf ,m;udk vufcMHuaom rGwpf vifrrf sm; rkwq
f w
d x
f m;jcif;
jzpfay:aeaMumif;udk qdx k m;aom tm,wfrsm;jzpfonf/ taejzifh v0ifvxGupf epfukd vufrcHEikd pf &m taMumif;r&Sad y/ tpövmrfomoem0if rGwpf vifrt f rsm;pk wlnpD mG vufcx H m;
vlom;rsm;onf urÇmOD;prS pwifí ae0ifaexGurf sm;udk wGuf ae0if aexGujf cif;? v0ifvxGujf cif;? aeMuwfjcif;? vMuwfjcif;rsm;udk aom tcsurf mS ? wrefawmfjrwfonf rkwq f w d x f m;onf/ rGwpf vifrf
csuí f Solar Calendar ac: ae jyu©'ed f [lívnf;aumif;? v0if BuKd wifaMunmEdik jf cif;rsm;onf aeESiv hf wdt Yk ygt0if N*Kd [rf sm; tm; rsm; rkwq f w
d x f m;&rnfrmS ]]pGE[ é }f } jzpfonf/
vxGuu f kd wGucf suí f Lunar Calendar ac: vjyu©'ed f [lí vnf; vH;k onftv’m[ft&Sijf rwf\ wdik ;f wmowfrw S o f nft h wdik ;f 4if;wdYk rkwqf w d x f m;jcif;ESiphf yfvsO;f í Alcg&Dusr;f ? tAl'g0l'u f sr;f ESihf
aumif;? jyu©'ed Ef pS rf sKd ;udk oH;k pJcG MhJ uygonf/ aejyu©'ed q f o kd nfrmS \ vnfywfvrf;aMumif;rsm;twGi;f twdtus vnfywfomG ;vm Muwatta usr;f oH;k usr;f wGif 0g0ifayonf/ az:jyyg oH;k usr;f wGif
t*Fvyd f jyu©'ed jf zpfNy;D ? vjyu©'ed q f okd nfrmS t&AD jyu©'ed Ef iS hf jrefrm aejcif;rsm;aMumifh jzpfonf/ yg0ifaom rkwq f w d x f m;jcif;ESiphf yfvsO;f aom ['Dqu f kd qifjh yeforl mS
jyu©'ed f wdjYk zpfMuonf/ Alcg&Dusr;f wGif qef;OD;pvukd Munfí h 0g0ifyg? qef;OD;pvudk qG[mbmBu;D tAÁ'v G m’ [fAifef tGr&® w f pfO;D wnf;om qifjh yef cJo h nf/
urÇmEh ikd if tH oD;oD;&Sd NrKd UjI yrsm;ESihf aus;vufawm&Gmrsm; tyg Munfí h 0gxGuyf g[k wrefawmfjrwfu rdeMYf um;xm;onf/ &moDOwk az:jyyg ['Dqt f rsKd ;tpm;udk ['Dqyf nm&Sirf sm;\ ['Dqrf sm;
t0if rdrw d Ykd wnf&aSd eaom ae&m&Sd avmif*sw D 'G ?f vwÅw D 'G rf sm;t&? t& jrifEikd af cs r&Syd gu wGucf suí f 0g0if? wGucf suí f 0gxGu[ f k udk cJjG cm;pdwjf zmaom ynm&yfrsm;t&? ¾   (c
    trsKd ;tpm;jzpf
aeonf rnfonft h csed x
f uG rf nf? rnfonft h csed 0f ifrnf? vonf rnf rdeq Yf xkd m;onf/ onf/ tvm;wl ['Dqyf g rdeq Yf ckd suo f nf ÷Y !  cRi;f csurf &Sd rkwq f w d f
onft h csed f jrifEikd o f nf? rnfonft h csed f rjrifEikd qf akd om wGucf surf I vudMk unh&f rnfh &moDOwkt& jrifEikd af csr&Su d wGucf su&f xm;&rnf[k rdeq Yf xkd m;aom ['Dqt f rsKd ;tpm; r[kwaf y/ Q ! 
rsm;udk rd;k av0oESiZhf mvaA'XmerS xkwjf yefxm;csurf sm; &Sad yonf/ rnf/ xdu k o
hJ Ykd wGucf su&f jcif; qdo k nfrmS rdrEd ikd if H NrKd U&Gm ponfjzifw h nf >cif;csujf zifh rdeMYf um;xm;aom ['Dqt f rsKd ;tpm;jzpfonf/
xdu k ohJ Ykd xkwjf yefcsurf sm;wGif wpfEpS w f mvH;k twGuf xkwjf yefxm;ay &Sad om wnfae&mrsm;rS rd;k avo0? ZvaA'rsm;rS wGucf sux f m;
onf/ ae0ifaexGuf tcsed Zf ,m;rsm;udk urÇmEh ikd if t H oD;oD;&Sd AvD0wf aom v0if vxGuf tcsed Zf ,m;rsm;t& 0g0ifjcif;? 0gxGujf cif; jyKvyk f Alcg&Dusr;f 0wfpm;qif,ifru
I @
ausmif;rsm;wGif wpfEpS yf wfv;kH twGuf csw d qf xGJ m;Muygonf/ ruúmNrKd U jcif;tm;jzifh rGwpf vifrt f m;vH;k nDñw G pf mG yg0ifjcif;? 0gxGujf cif;rsm; tAÁ'v G m’ [fAifef tGr&® o f cifu wrefawmfjrwfxrH S qifjh yefchJ
&Sd utfAmausmif;awmf AvD0wfausmif;twGi;f üyifvQif aexGucf sed ?f wpfnw D pfñw G w f nf; jyKvyk Ef ikd Mf urnfjzpfonf/ urÇmo h moemh ynm onfrmS ?- rG&&fS pfurf sm;udk qefu Y sijf cif;tm;jzifh EIwcf rf;arT;ud&k w
d íf
rGef;wnfhcsdef? ae0ifcsdefrsm;udk Electronic em&Drsm;jzifh az:jy &Sit f rsm;pk vdu k ef musio fh ;kH aom pepfrmS ]] urÇmwpf0rS ;f vH;k wGif wpf rkwq
f w
d u f xkd m;yg[k rdeq Yf ckd o
hJ nf/ (['Dqt f rSw-f 1917)
xm;ygonf/ Edik if EH iS whf pfEikd if H ESpq
f ,fah v;em&D }} uGmjcm;aom Edik if [ H íl r&dS aom az:jyyg ['Dqo f nf ]]rG&&f S pfu}f } rsm;udk qefuY si&f aomtcsed u f kd
tvm;wl v0ifvxGujf cif; rsm;onfvnf; wdusaocsmaom aMumifh urÇmEh ikd if H wpfEikd if rH S rGwpf vifrw f pfO;D u vjrifawGUygu txl;jyKxm;aom ['Dqjf zpfonf/
Z,m;rsm;&SNd y;D jzpfonf/ usr;f jrwfu&k t f meft& aeESiv hf ESpcf pk vH;k udk useEf ikd if rH sm; twGi;f &Sd rGwpf vifrrf sm;u 0g0ifjcif;0gxGujf cif;rsm;udk tvm;wl trsKd ;tpm;wl ['Dqw f pfy'k uf vkd nf; wJíG az:jy
zefqif;jcif;? vnfywfapjcif;rsm;onf aeY? &uf? v? ESpf [lí wGucf suf jyKvyk Ef idk af Mumif; udk qH;k jzwfxm;Muayonf/ (zof0g *smartZf[&f) xm;ayonf/ ,[l'rD sm;onf zdeyf0wfí 0wfjyKavh r&Sad y/ toifwY k d
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
152 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 153 154 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

onf ,[l'rD sm;udk qefu Y sijf cif;tm;jzifh zdeyfp;D í 0wfjyKMu[k rdeq Yf kd pD;í qGvmof0wfjyKjcif;? acgif;aq;qd;k jcif;tm;vH;k onf ppftwGi;f Edik of nfh tcGit hf vef;wpf&yf qH;k &H;I &ayrnf/
xm;aom ['Dqjf zpfonf/ rG&&fS pfurf sm;? ,[l'ED iS ehf qf&meDrsm;ESihf qefUusicf sed t f wGuo f ufa&muf tvm;wl wrefawmfjrwfu rkwq f w d x
f m;&ef cRi;f csurf &Sd
xdu k o
hJ Ykd tAl[&k ikd &f [focifu wrefawmfjrwfxrH S qifjh yefchJ rI&adS om trdejYf zpfonf/ rdeq Yf ckd yhJ gu qG[mbmaygif; wpfoed ;f ausmt f euf? tAÁ'v G m’ [f Aifef
onfrmS ,[l'rd sm;ESihf eqf&meDrsm;onf qHyifrsm;udk aq;rqd;k us? az:jyyg ['Dqt f rsKd ;tpm;udk ['Dqyf nmt&? ¾   (c
    tGr&® o f cifuo hJ Ykd tjcm;qG[mbmtrsm;pkuvnf; qifjh yefcahJ om
toifwo Ykd nf 4if;wdt Yk m; qefu Y sijf cif;tm;jzifh qHyifaq;qd;k Mu/ wrefawmfjrwfxrH S wpfO;D wpfa,mufwnf; (0g) vlenf;pkrsm;u qifh ['Dqrf sm;udk awGU&S&d ayrnf/
(['Dqt f rSw-f 1918) jyefaom ['Dqjf zpfonf/ az:jyyg ¾   (c     wGif 7-  !  (ac:)
az:jyyg ['Dqo f ;kH yk'of nf trsKd ;tpm;wl ['Dqrf sm;jzpfonf/ ausmMf um;aom ['Dqrf sm;vnf; &Sad yonf/ Oyrm------- rkwq
f w
d Ef iS hf pyfvsO;f í
rG&&fS pfurf sm;? ,[l'rD sm;ESihf eqf&meDrsm;udk qefu Y sijf cif;tm;jzif?h ` " * 8  +¾    ]] vkyaf qmifcsu&f v'fonf &nf&, G cf suaf y: tpövmrfomoem pwif&me,fajronf ruúma&TNrKd UawmfrS
rkwq f w d x f m;Mu? acgif;aq;qd;k Mu? zdeyfp;D í qGvmof0wfjyKMu wGif rlwnfonf }} qdak om ['Dqt f m; wrefawmfjrwfxrH S tGr&® Af ifef jzpfonf/ aemufyikd ;f wrefawmfjrwf tajccsaexdik cf ahJ omNrKd UrSm r'Dem
qdak om['Dqrf sm;udk tus,zf iG q hf Mkd uaom ['Dqyf nm&Sirf sm;u cwÅmAf ocif wpfO;D wnf;u qifjh yefcahJ om ['Dqjf zpfayonf/ odYk jzpfonf/ xdrk uúmESihf r'Demtygt0if t&AfEikd if rH sm;&Sd rGwpf vifrrf sm;
wpfnw D pfñw G wf nf; vufcx H m;MuonfrmS qefu Y si&f aom tcsed q f kd aomf xd[ k 'Dqu f kd usr;f Bu;D ajcmufusr;f pvH;k wGif tBurd af ygif; 600 a&m? rGwpf vifrrf [kwo f rl sm;a&m? trsm;tm;jzihf rkwq f wd x f m;ol
onfrmS wpfzufEiS w hf pfzuf ppfjzpfjcif;wGi?f rG&&fS pfurf sm;onf rkwq f w d f ausmf az:jycH&aom ['Dqjf zpfonft h wGuf ['Dqyf nm&Sirf sm;u OD;a&enf;onfukd awGU&ayonf/ xdu k ohJ Ykd ruúm? r'Dem tygt0if
xm;avhr&S/d EIwcf rf;arT;xm;Muonf/ 7-! ausmMf um;aom ['Dqjf zpfonf[k rSww f rf;wifcMhJ uonf/ t&AfEikd if rH sm;twGi;f rkwq f w d x f m;olrsm;udk avhvmMunfrh nfqv kd Qif
,[l'ED iS ehf qf&meDrsm;onf acgif;aq;qd;k jcif; tvsi;f r&SMd u/ usr;f jrwfu&k t f mefwiG f rkwq f w d xf m;jcif;qdik &f m ynwfcsuf rGwpf vifrrf sm;a&m? rGwpf vifrrf [kwo f rl sm;a&m? rkwq f wd wf wkd x
kd m;
xduk o hJ yYkd if zdeyfp;D í 0wfrjyKMuay/ 4if;wdu Yk kd qefu Y sijf cif;tm;jzifh rsm; yg0ifjcif; r&Scd ahJ y/ usr;f jrwfu&k t f mefonf ú   '  ( 0 )  (ac:) onfuakd wGU&ayrnf/ xdu k ohJ Ydk rkwqf w d f wdw k x
kd m;jcif; "avhonf
rkwq f w d xf m;jcif;? acgif;aq;qd;k jcif;? zdeyfp;D í 0wfjyKjcif;jyKvyk yf gu pMu0Vm&Sv d o l m;wpf&yfv;kH vdu k ef musio hf ;kH &rnfh Oya'jzpfonf/ Pre-Islamic Arabian culture (ac:) tpövmrfrwdkifcif
ppftwGi;f olv Y u l ,
kd v hf l cJjG cm;Edik af tmifajymMum;aom ['Dqrf sm;jzpf usr;f jrwfu&k t f mefwiG f rkwq f wd xf m;&ef Oya'jyXmef;cJjh cif; r&So d nfrmS t&Afrsm;\&d;k &m,Ofaus;rI wpfcjk zpfayonf/ wrefawmfjrwfaemuf
ayonf/ obm0usayonf/ tb,faMumifq h akd omf? urÇmEdik if t H oD;oD;&Sd ydik ;f tGr&® o f cifvufxufwiG ?f tkycf sKyaf &;rSL;rsm;tm; apvTwí f
az:jyyg ['Dqrf sm;onf ppfumvü olv Y u l , kd v hf l cJjG cm;Edik &f ef tcsKd UvlrsKd ;rsm;wGif rkwq f w d rf aygufaom vlrsKd ;rsm;vnf; yg0ifay t&AfEikd if t H m;vH;k ESihf tmz&duwdu k &f dS tD*spEf ikd if w
H tYkd m; tpövmrfh
rdeqYf ckd surf sm; jzpfonf/ xdu k o hJ Ykd umvrsKd ;wGif az:jyyg trderYf sm;onf onf/ rkwq f w d o f nf vlom;\obm0ESihf pyfqikd af omudp&ö yf jzpf tkyfcsKyfa&;pepfjzifhtkyfcsKyfcJhavonf/ rktm0d,[focifonf
trdet Yf jzpf oufa&mufonf/ xdu k o hJ Ykd umvrsKd ;r[kwaf omtcsed rf sm; ayonf/ rkwq f w d xf m;&ef Oya'jyXmef;ygu rkwq f w d rf aygufaom a*s&q k vrfNrKd U\ tkycf sKyaf &;rSL;jzpfonf/ tGr&® Af ifet f mqfocifonf
wGif trdet Yf jzpf tjro J ufa&mufrI r&daS y/ rkwq f w d x f m;jcif;? zdeyf rGwpf vifrw f pfO;D tzdYk tv’m[ft&Sijf rwf\ trdeu Yf kd vdu k ef musio hf ;Hk tD*spEf ikd if \H tkycf sKyaf &; rSL; jzpfonf/
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 155 156 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 157

aemufyikd ;f tkrikd , f [frif;quf tkycf sKyo f ufwrf; 45 ESpv f ;kH vH;k &Srd w G pf vifrrf sm;onf rkwq f wd w f w kd xkd m;Muonf/ yg&Se;f ESihf yg&Se;f ]] toifwt Ykd euf ]ouú0g} (tv’m[ft&Sijf rwftm; cspf
qD&;D ,m;Ekid if t H m; NrKd Uawmftjzpf owfrw S í f tkycf sKycf o
h J nf/ tvm;wl pum;ajymaomEdik if rH sm;? tdE, ´d Edik if t H ygt0if? xdEk ikd if rH sm;twGi;f &Sd aMumuf &dak ocefjY im;rI pdw"f gwf)t&Sq d ;kH olonf tv’m[ft&Sijf rwfxH
tAÁmqD,[frif;qufrsm;uvnf; tD&mufEikd if ?H b*¾'g'fukd NrKd Uawmf rGwpf vifrrf sm;onf wrefawmfjrwf\pGE[ é u f kd taumiftxnfaz: awmfyg;wGif trGejf rwfq;kH jzpfonf }}
tjzpf owfrw S í f 185 ESpf tkycf sKycf o hJ nf/ az:jyyg tpövmrft h yk cf sKyf jcif;tm;jzifh rkwq f wd x f m;Muonf/ rkwq f w d xf m;&mü &Sn&f n S xf m; tpövmrfomoem0if rGwpf vifrrf sm;taejzifh t"duESihf
a&;vufatmufrsm;&Sd t&AfEikd if rH sm;ESihf tmz&duwdu k &f dS tD*spEf ikd if H avh&MdS uonf/ tvm;wl Oa&mywdu k &f dS wl&uDEikd if o H nf rGwpf vifrf omrn qdak omudp&ö yfrsm;udk cJjG cm;od&rnfrmS wm0efwpf&yfjzpfay
tygt0if tjcm;tmz&duEkid if rH sm;twGi;f &Sd rGwpf vifrf rsm;onf rkwf Edik if wH pfcjk zpfonf/ rGwpf vifrf 95 &mcdik Ef eI ;f &So d nf/ xdEk ikd if &H dS rGwpf onf/ wrefawmfjrwf\ pGE[ é rf sm;udk taumiftxnfaz:&mü wref
qdwf xm; aom OD;a&xuf rkwq f wd rf xm;aom OD;a&u ydrk sm;onf vifrt f rsm;pkonf rkwq f wd x f m;jcif; r&SMd uay/ awmfjrwf\ jrifawG&Y aom &kyyf ikd ;f qdik &f mpGE[ é rf sm;udv k nf; taumif
udak wGU& ayonf/ xdu k o hJ Ykd wrefawmfjrwfvufxufrS ESpaf ygif;350 tpövmrfomoemonf tvGew f pf&mrQ "r®"Xd mefusaom txnfaz:í rjrifrawGU&aom pdwyf ikd ;f qdik &f m pGE[ é rf sm;udv k nf;
ausmq f ufwu kd f tpövmrft h yk cf sKyaf &;atmufwiG f &Scd MhJ uaom rGwpf omoemjzpfonf/ xdo k moemwGif t"r®pepfr&Sad y/ acwfwikd ;f ? taumiftxnfaz:&rnf jzpfayonf/ usr;f jrwfu&k t f mefwiG ?f -
vifrf rsm;tzdYk rkwq f w d x f m;jcif;? rxm;jcif;tay: rnfonfh y#dyu©rQ ae&mwdik ;f ? vlrsKd ;wdik ;f twGuf vdu k ef musio hf ;kH &mü vG,u f rl u I o
kd mvQif ù6 Y  6 A
 !   ' ÷K  [lí trdeaYf y;rdeMYf um;csuf ajrmufrsm;pGmyg0ifay
r&Scd ahJ y/ tvm;wl xm;olrsm;tm;vH;k onfvnf; rkwq f w
d w f w kd kd ñTejf yvsu&f adS om omoemjzpfayonf/ usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f onf / t"dymÜ ,frmS ]] toifwo Ykd nf tv’m[ft&Sijf rwftm; twwf
xm;olrsm; udo k m awGU&ayrnf/ (68) tm,wf(4)wGi?f - Edik qf ;kH ouú0g(ac:)(cspaf Mumuf&akd ocefUjim;)Muavukef }} [k qdx k m;
yg&Se;f Edik if EH iS hf yg&Se;f (zg&pD) pum;ajymEdik if rH sm;wGif tz*epöwef ù+;
 + ÷
 + M  ý '  :     ayonf/
tygt0if rGwpf vifrrf sm;a&m? rGwpf vifrrf [kwaf omolrsm;a&m? ]] {ueftrSef toif(wrefawmf) onf ud, k u f siwhf &m;t&mü pl&[f(33) tm,wf(2)wGi?f -
trsm;pkonf rkwq f w d &f n S &f n S x f m;onfukd awGU&ayonf/ tvm; tjrwfq;kH jzpfonf }} ]] {uefrvJG toifwt Ykd zdYk tv’m[ft&Sijf rwfuv kd nf;aumif;?
wl tdE, ´d Edik if t H wGi;f &Sd rGwpf vifrrf sm;ESihf rGwpf vifrrf [kwo f rl sm; þonf usr;f jrwfu&k t f mefwiG f tv’m[ft&Sijf rwfu wref aemufq;kH aeYuv kd nf;aumif;? aMumuf&UG o H nft h jyif tv’m[ft&Sijf rwf
tm;vH;k onfvnf; rkwq f w d &f n S &f n S xf m;jcif;udk awGU&S&d ayonf/ bef awmfjrwf\ ud, k uf siw hf &m;ESiphf yfvsO;f Ny;D rdeMYf um;xm;aom tm,wf tm; rsm;pGm atmufarhwo owd&vsu&f o dS tl zdYk tv’m[ft&Sijf rwf
*vma'&SEf iS hf ygupöwefEikd if w H v Ykd nf; yg0ifonf/ jzpfayonf/ tpövmrfomoemonf ud, k u f siw hf &m;udk tajccHaom \ &plvw f refawmfüf rGwjf rwfvpS mG aompHerlemonf &Sad yonf }}
rkwq f w d o f nf vlom;obm0ESiq hf ikd af omudp&ö yfjzpfayonf/ omoemjzpfonf/ rGwpf vifrw f pfa,muf\ ud, k u f siwhf &m; aumif; az:jyyg tm,wfrsm;udk aphiHkpGmzwf&Iavhvmqnf;ylí
tpövmrfomoem0if rGqpf vifrrf sm;onf wrefawmfjrwf\ pGE[ é u f kd rGejf cif;onf r&Srd jzpf vdt k yfaomwm0efjzpfonf/ tb,faMumifh oH;k oyfqifjcifrnfqykd gu wrefawmfjrwftm; pHerlem,l&müwref
taumiftxnfaz:jcif;tm;jzifh rkwq f w d x f m;&müvnf; 4if;wdYk qdak omf? tpövmrfomoem0if rGwpf vifrrf sm;ESiphf yfvsO;f Ny;D usr;f jrwf awmfjrwf\ pdwyf ikd ;f qdik &f m pHrsm;udEk v S ;kH oGi;f í rdrw d \
Ykd pdw"f gwfrsm;udk
\Edik if ?H vlrsKd ;? ,Ofaus;rIrsm;;t& t&AfEikd if rH sm;ESihf tmz&duEdik if rH sm; uk&t f mef pl&[f(49) tm,wf(13)wGi?f - zHUG NzKd ;wd;k wufap&ef rdeq Yf x
kd m;csurf sm;udk uGuu f u G u f iG ;f uGi;f jrifawGU
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
158 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 159 160 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

Edik af yonf/ wpfa,muf? ZeD;zufrS vlBu;D wpfa,mufac:í ajy jzpfonf/ (2 ; 228)


vnfap&ef n§Ed iId ;f &rnf/ (4 ; 35) 10/ ZeD;armifEHS (jyefvnfaygif;oif;Edik af om) uGm&Si;f jcif;
usr;f jrwfu&k t
f mefEiS w
hf v
G muf 2/ uGm&Si;f jywfp&J mü orm"d&adS om vlBu;D ESpaf ,mufukd onf ESpBf urd o f mjzpfonf/ 'kw, d uGm&Si;f jywfpNJ y;Dd
usr;f jrwfu&k t f mefyg tcsKd UtrderYf sm;onfwrefawmfjrwf\ oufaoxm;&rnf/ (65 ; 2) 'kw, d oH;k vapmifq h ikd ;f umvtwGi;f jyefaygif;cGi&hf dS
pGE[é (f ac:) tao;pdwf taumiftxnfaz:jyrI rygyJ vdu k ef musio hf ;kH 3/ ZeD;onf &moDyef;yGiNhf y;D ud, k jf yefoefo Y nfh tcsed u f kd onf/ jyefraygif;vdu k aemufq;kH wGvmufukd ay;í
í r&Edik af y/ Oyrm?- qGvmof? Zumof? [*sf uJo h aYkd om Oya'rsm;udk apmifí h jywfp&J rnf/ (65 ; 1) tNy;D cJcG mG &rnf/ (2 ;229)
qdvk jkd cif;jzpfonf/ 4/ uGm&Si;f Ny;D ygu ]] tpf'of }} apmifq h ikd ;f umv &ufukd 11/ xdk tNy;D jywfpo J mG ;aom trsKd ;orD;onf tjcm;trsKd ;
vifcef;r,m;cef; jywfprJ I wGvmufay;jcif;ESiphf yfvsOf;í a&wGu&f rnf/ (65 ; 1) om;wpfO;D OD;ESihf tdraf xmifusNy;D uJu G mG onfjzpfap?
]]wGvmuf}} ESihf wGvmuftaMumif;yg0ifaom tm,wfrsm;udk vdu k ef m 5/ uGm&Si;f cH&aom ZeD;onf &moDyef;oH;k cgyGio hf nfh wdik f xdt k rsKd ;om; aoqH;k oGm;onfjzpfap? yxr cifyeG ;f u
usio hf ;kH &mü vnf;aumif;? em;vnfoabmayguf&mü vnf;aumif;? rdrud , kd uf kd apmifqh ikd ;f &rnf/ (2 ;228) jyefvnfaygif;oif;vdyk gu ESpOf ;D pvH;k tv’m[ft&Sif
tvG,u f ql ;kH t&Si;f vif;qH;k enf;rsm;jzifh az:jyxm;ayonf/ 6/ uGm&Si;f cH&aom ZeD;onf &moDyef;yGijhf cif;r&Syd gu rdrd jrwf\ pnf;urf;rsm;udk apmifx h ed ;f Edik rf nf[k ,HMk unf
rGwpf vifrrf [kwaf om? t&ADpmayudk rodem;rvnfonfh ud,k u f kd oH;k v apmifq h ikd ;f &rnf/ (65 ; 4) ygu ]]edu[f}} zwfíaygif;oif;Edik o f nf/ (2 ; 230)
vlwpfa,muftm; 4if;em;vnfwwfuRr;f aom bmompum;jzifh 7/. uGm&Si;f cH&aom ZeD;onfu, k d 0f ef&d S ygu 4if;\]]tpf'of}} 12/ tv’m[ft h rdeOYf ya'rsm;udk ajymifavSmifysu&f ,frrI jyK
bmomjyefxm;aom uk&t f mefuakd y;í wGvmufqikd &f m Oya'rsm;udk apmifq h ikd ;f umvonf uav;arG;Ny;D csed t f xdjzpfonf/ MuESi/hf toifwt Ykd m; jyKxm;aom aus;Zl;rsm;udo k wd
zwfcikd ;f jcif;tm;jzifh uk&t f mefyg wGvmufOya'udk wpfxikd w f nf;ESihf (65 ; 4) &Mu/ xdu k sr;f jrwf(uk&t f mef)jzifh toifwt Ykd m; qH;k r
em;vnf;oabmaygufomG ;rnf jzpfonf/ 8/ uGm&Si;f cH&aom ZeD;onfwiG f xif&mS ;aom pufqyk f awmfro l nf/ tv’m[ft h m; aMumuf&UGH &dak ocefjY im;
usr;f jrwfu&k t f mefwiG f wGvmufay;jcif;qdik &f m Oya'onf zG,&f m wpfpw kH pf&m usL;vGerf I r&Syd gu? cifyeG ;f uvnf; Mu/ xdt k &Sio f nf t&mcyford ;f wdu Yk kd t<uif;rJo h d
]]tpf'of}} [kac:qdak om apmifq h ikd ;f umvudk vH;k vH;k vsm;vsm; tajccH tdrrf S ESirf cs&/ ZeD;uvnf; tdrrf q S if;roGm;&/ awmfral om t&Sijf zpfonf/ (2 ;231)
xm;jcif;jzpfonf/ ZeD;armifEw HS tYkd m; wpfO;D ESiw
hf pfO;D cJcG mG vku
d cJcG mG cGihf (65 ; 1) txufaz:jyyg taMumif;t&mrsm;onf usr;f jrwfu&k t f mef
jyKxm;onf/ xdu k ohJ Ykd cJcG mG jywfpaJ wmhrnfqykd gu atmufygpnf;urf; 9/ uGm&Si;f cH&aom ZeD;onf apmifq h idk ;f umv wGif ud, k f yg vifcef;r,m;cef; jywfpaJ om Oya'jzpfonf/ xdOk ya'\ touf
rsm;udk wpfaoGrwdr;f vdu k ef mMu&rnfjzpfonf/ 0ef&ad S eygu rxdecf se&f / tdrw f iG t f wlaecsed f cifyeG ;f u onf ú 7 K     ú
   Q Y /  apmifq h ikd ;f umv ]]tpf'of}} &ufukd ]]a&wGuf
1/ cifyeG ;f ESiZhf eD;onfwYkd y#dyu©&ydS gu cifyeG ;f zufrS vlBu;D ZeD;onftm; jyefvnford ;f ydu k &f ef tcGit hf a&;yd&k odS l Edik }f }aomtcsed u f mvü wGvmufay;Mu/ qdv k okd nfrmS ZeD;onf &moD
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 161 162 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 163

yef;yGiNh fy;D ud, k jf yefoefaY omtcsed u f kd qdjk cif;jzpfonf/ odrY k o S m txufrS ajcmufvjynfo h nft h xd apmif&h onf/ ajcmufvtwGi;f vifEiS rhf ,m; uk&t f mefOya'twdik ;f avQmufvrS ;f &ol jzpfayonf/ usr;f jrwfu&k f
az:jycJah om tm,wfrsm;t& &moDyef;yGichf sed o f ;kH csed u f kd a&wGuEf ikd rf nf tNy;D jywfpí J r&/ ajcmufvausmNf y;D rS 'kw, d avQmufvmT t& vifcef; tmef? pGE[ é rf sm;ESihf qefu Y sií f ajymqdrk ed MYfum;csurf sm; &Sad eygu xdu k o hJ Ykd
jzpfonf/ wGvmufwpfBurd af y;jcif;tay: oH;k vapmif&h rnf/ xdo k ;kH v r,m;cef;jywfonf/ rdeMYf um;csuOf ya'rsm;onf tAÁmqD,[f cvDzmrsm;acwfu t&AD
twGi;f tdrrf mS twlaeí jyefvnfoihjf rwfjcif;udk zefw;D &rnf/ pmayjzifh a&;qJcG ahJ om Oya't<uif;tuserf sm; jzpfayrnf/ xdu k o hJ Ykd
xduk ohJ Ykd oH;k vtwlaeí ajyvnfrrI &Syd gu 'kw, d wGvmufukd ay;& Alcg&Dusr;f rS wGvmufu@ aom t&ADpmayjzifh a&;om;cJah om pmtkyrf sm;udk w&m;ppf w&m;rSef
rnf/ 'kw, d oH;k v jyefapmif&h rnf/ tdrrf mS twlaeNy;D ajyvnfru I kd Alcg&Dusr;f yg wGvmufu@ukd pl&[fwv G mufjzifh pwifxm;yg [k xifrw S í f vJrG mS ;pGm jyefvnftoufoiG ;f jcif;om jzpfEidk o f nf/
zefw;D &rnf/ xdu k o hJ Ykd 'kw,
d oH;k vwGiv f nf; ajyvnfrrI &Syd gu tNy;D onf/ xdaYk emuf tAÁ'v G m’ [fAifef tGr&® o f cifu 4if;\ZeD; ud, k rf oefY tpövmrfomoem0if rGwpf vifrrf sm;twGuf usr;f jrwfu&k t f mefonf
tjywfwv G mufay;í vrf;cJ&G rnf/ þonfrmS tvGeo f bm0us csed wf iG f wGvmufay;cJ\ h / xdt k aMumif;t&mESiphf yfvsO;f í tGr&® o f cif t&mcyford ;f \ rSwaf usmufjzpfonf/ b0vrf;ñTerf u I sr;f jzpfonf/
aom vifr,m;jywfprJ I jzpfayonf/ u wrefawmfjrwftm; ajymjycJ\ h / xdt k cg wrefawmfjrwfu rdeq Yf kd xduk sr;f yg wGvmufOya'rsm;ESiphf yfvsO;f í az:jyxm;csuo f nf? tvGef
yxr wGvmuf\ apmifq h ikd ;f umv oH;k v? 'kw, d wGvmuf\ onfrmS ? ud, k rf oefcY sed f wGvmufay;í r&/ toifo h m;tm; jyefaygif; vG,u f yl gvsu?f usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf qefuY sií
f ajymqdak &;om;csuf
apmifq h ikd ;f umv oH;k vaygif; ajcmufvtwlaeíyif jyefvnfaygif; vdu k jyefaygif;Edik o f nf[k ajymMum;vku d /f tu,fí jyefraygif;vdu k rsm;udk vdu k ef musio hf ;kH Murnfqykd gu? ajymqdak &;olrsm;\ tjypfr[kwf
oif;vdpk w d f ukecf ef;oGm;aom ZeD;armifEw HS \
Ykd vrf;cJrG o I nf aoG;at; aemufwpfcsed f ud, k rf oefcY sed u f kd jyefapmif/h ud, k of efNY y;D rS wGvmufay; ay/ vdu k ef musio hf ;kH olrsm;\ tjypfomjzpfayonf/ tb,faMumifh
at;ESihf vrf;cJMG ujcif;jzpfonf/ xdu k o hJ Ykd aoG;at;at;jzifh vrf;cJjG cif; [k rdeq Yf ckd ahJ om ['Dqu f kd az:jyxm;onf/ qdak omf? usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(33) tm,wf(66-67-68)ü?-
onf aemufaMumif; &Iypf &mtaMumif;r&Sad wmhay/ tu,fí ZeD; (Alcg&Dusr;f ? wGvmufu@? ['Dq-f 1878) ]] 4if;wd\ Yk rsuEf mS rsm;onf i&Jr;D xJoYkd vSnahf jymif;jcif;cH&aom aeYwiG f
armifEHS pdwq f ;kd csed cf P roifrh jrwfjzpfaom pdwv f u kd rf mefyg a'go rGwpf vifrrf sm;\ tajccHOya'jzpfaom usr;f jrwfu&k t f mef 4if;wdu Yk ]atmf igwdo Yk nf tv’m[ft&Sijf rwf\ trdeu Yf kd wrefawmf\
tavsmuf uGm&Si;f jywfpcJ o hJ nfqykd gu tdrrf mS twlaepOf oH;k v wGif u@aygif; (114)u@yg0ifayonf/ xdu k @rsm;teuf pl&[f vrf;ñTerf t I wdik ;f vdu k ef mcJMh uvQif aumif;avpGwum;} [k ajymqdMk u
twGi;f jyefvnfajyvnfomG ;rnfjzpfonf/ xdu k o hJ Ykd oH;k vESihf rajy wGvmuf[í l u@wpfck oD;jcm;az:jyxm;ayonf/ az:jyyg usr;f ayrnf/ xkrd w S pfyg; 4if;wdu Y k avQmufxm;Muayrnf/ td-k uReaf wmfrsKd ;
vnfygu ajcmufvtwGi;f ajyvnfa&;udk OD;;wnfNy;D a&;qJx G m;aom jrwfu&k t f mef\ Oya'ESiq hf efu Y sií f Alcg&Dusr;f tygt0if rnfonfh wdt Yk m; arG;jrLzefqif;awmfral omt&Si?f {uef uREyfk w f o Ykd nf uREykf w f Ykd
Oya' jzpfonf/ ['Dqu f sr;f rsm;wGirf S qefu Y sií f rdeq Yf x kd m;aom ['Dqrf sm; ryg0ifay/ \acgif;aqmifrsm;ESihf q&mhq&mBu;D rsm;\pum;udk emcHcyhJ g\ 4if;wdYk
vuf&dS tar&duefjynfaxmifp\ k vifcef;r,m;cef; jywfprJ I az:jyyg usr;f jrwfu&k t f mefEiS hf qefu Y sií f az:jycJah om ['Dqrf sm;&Sd onfuREykf w f t Ykd m; vrf;vJaG pcJyh g\/ td-k t&Si?f uREykf w f t Ykd m; ay;aom
Oya'onf? vifEiS rhf ,m; ESpOf ;D oabmwl w&m;&H;k odYk uGm&Si;f jywfpv J kd yguvnf; vdu k ef musio fh ;kH &ef rvdt k yfay/ jypf'PfxufEpS q f 4if;wdu Yk kd ay;awmfryl g/ xdjYk yif 4if;wdt Yk m; t&Si\ f
aMumif; avQmufvmT wif&onf/ xdak vQmufvmT wifcsed rf S pwifí txufrS az:jyNy;D jzpfaom wrefawmfjrwfyifvQif usr;f jrwf u&kPmawmfrS uif;a0;apawmfryl g }}
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
164 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 165 166 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

az:jyyg tm,wfrsm;t&? vrf;rSm;ol\aemufoYkd vdu k af om cGoAf [fay;jcif; odrYk [kwf rdrd w d Ykd wwfoed m;vnfaom bmompum; bmompum;jzifh Mum;od&rSom? xdck o
G Af [ftm; wpfav;wpfpm; em;
olonf vrf;rSm;odYk ac:aqmifou l o hJ Ykd wlnaD om jypf'Pfukd cHMu& jzifah y;jcif;tay: tdrmrfBu;D av;yg;teuf tAl[eDzmocif? tdrmrf axmifMurnfjzpfayonf/ odrYk o
S m usr;f jrwfu&k t
f mefyg (tv’m[f
rnfjzpfayonf/ &SmzDtoD cif? tdrmrf[rfAvfocifwo Ykd ;kH OD;wdu
Yk cofA[fem;axmifol t&Sijf rwftm; wo owd&&S&d mod)Yk taqmwvsif oGm;Muolrsm;
wdoYk nf t&Afrsm;r[kwyf J t*srf aD c: t&Afr[kwo f rl sm;jzpfygu? xdek m; twGuf cGoAf [f\ tusKd ;oufa&mufrrI sm;udk cHpm;Edik Mf urnfjzpf
cGofA[fqdkif&m "r®owfrsm; axmifaomolrsm;em;vnfaom bmompum;jzifh cGoAf [fay;&rnf ayonf/
[k 4if;wd"Yk r®owfrsm;wGif qH;k jzwfco hJ nf/
usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(62) tm,wf(9)wGi?f - rdrmrf rmvpfuo f cifurl? cGoAf [fw&m;a&at;wdu k af uR;&m
]] tdk-ouf0if,HkMunfoltaygif;wdkY? aomMumaeYwGif ü em;axmiforl sm;onf t&Afr[kwyf J t*srf aD c:t&Af r[kwo f rl sm;
qGvmof0wfjyKtahH omiSm? tmZmefay;aomtcg? tv’m[f t&Sif jzpfyguvnf;? t&ADbmomjzifo h m cGoAf [fay;&rnf[k 4if;\"r®owf
jrwftm; wo? owd&&S&d modYk taqmwvsif oGm;Muavuke/f xdrk S wGif az:jyxm;onf/ ''''''''
wpfyg; toifwo Ykd nf a&mif;0,fazgufum;rIrsm;ud?k pGeUf vTwMf u .*(   H9    ý+ . Q5 
60
avuke/f þonfukd toifwo Ykd &d MdS uygfrl toifwt Ykd zdYk taumif; (t&ADr&l if;usr;f twJ-G 1?pmrsuEf mS -315? cGwAÅ [fqikd &f m"r®owfu@)
qH;k yif jzpfonf }} urÇmEh ikd if t
H oD;oD;&Sd AvD0wfausmif;rsm;wGif cGoAf [fay;&m
ozfp&D yf nm&Sit f rsm;pk tqdn k pD mG az:jycsurf mS ? txufyg ü xdEk ikd if t H wGi;f &Sd rGwpf vifrrf sm; em;vnfaom bmompum;jzifh
tm,wfrS  ' (0) ý ' qdak om(tv’m[ft&Sijf rwftm; wo owd&&Sd cGoAf [fay;vsuf &SMd uygonf/ usr;f jrwfu&k t f meft&vnf;? cGoAf [f
&modYk ) qko d nfrmS ]]cGoAf [f}} ac: w&m;a&at;udk wdu k af uR;jcif; em;axmif&eftwGuf AvD0wfausmif;rsm;odYk taqmwvsifomG ;
udk qdjk cif;jzpfonf/ omreftm;jzifh *Rr[ ® af eY odrYk [kwf tjcm;aeYrsm; a&muf Ed;I aqmfxm;ayonf/ cGoAf [fuekd m;axmifjcif;tm; 0g*spAf f
wGif ]] Zk[&G q f v G mof }} av;&umof 0wfjyKMuonf/ *Rr[ ® af eYwiG f wm0eftjzpf tdrmrfav;yg;pvH;k u tqdn k pD mG vufcx H m;Muygonf/
ESp&f umofom 0wfjyKonf/ xdEk pS &f umoftvsif cGoAf [fem;axmif cGoAf [ftcsed w f iG f pum;ajymjcif;? cGoAf [fukd tm&Hpk u kd íf em;raxmif
jcif;onf ]]0g*spAf }f } wm0efjzpfonf/ (Munh?f ozfp&D t f qG rf meD) jcif;onf usr;f jrwfu&k t f mefukd o,faqmifxm;aom jrnf;owÅ0g
*Rr[ ® af eY cGoAf [fonf rGwpf vifrrf sm;twGuf t"duus jzpfonf[k tdrmrfav;yg;pvH;k u vufcx H m;Muonf/ xd0k g*spAf f
aom w&m;em,la&;udpjö zpfayonf/ xdck o G Af [fukd t&ADpmayjzifh wm0efjzpfaom cGoAf [fukd em;axmiforl sm;onf rdrw d eYkd m;vnfaom
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 167 168 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 169

qGvmof0wfjyKjcif;rsm;udk trsKd ;om;rsm;enf;wl trsKd ;orD;rsm;vnf;


twd k ; pm;jcif ; ES i f h p yf v sOf ; í
AvD0wfausmif;rsm;ESihf trsKd ;orD;rsm; 0wfjyKvsu&f MdS uayonf/
txufrS az:jycJhaom vlrnf;trsdK;orD;wpfOD; AvD usr;f jrwfu&k t f mef pl&[f(2) tm,wf(275)wGi?f -
?A ý/I M7 3 0IE 3 7"+ 0wfausmif;twGi;f wJx;kd íaejcif;['Dqo f nf Alcg&Dusr;f rS ['Dqjf zpf ]]twd;k pm;olwo Ykd nf aumif;rGepf mG &yfwnfEikd rf I r&SMd uyJ
( +÷56 !g ) ="+q 6/ý"KKN4/ onf/ tvm;wl rGwpf vifru f sr;f wGiv f nf; yg0ifayonf/ xd[ k 'Dqf &du
I wf mG ef\ zrf;pm;jcif;cH&í todÓPfarSmufrmS ;? &l;oGyaf wGa0aeol
tmat,S[o f cifru qifjh yefco hJ nfrmS ? AvD0wfausmif; udk tpfAae[*s&o f cifu 4if;\ BULUGH AL MARAM qGvmof rsm;uJo h Ykd &yfwnfMutH/h þuJo h Ykd jzpf&jcif;um;? a&mif;0,fazgufum;
twGi;f wGif vlrnf;trsKd ;orD;wpfO;D u? wJx;kd í aecJo h nf/ xdt k rsKd ; u@wGif tus,w f pf0ifh az:jycJo h nfrmS ? trsKd ;orD;rsm;onftajc jcif;onfvnf; twd;k ESix hf yfwx l yfrQ jzpfonf[k ajymqdck MhJu\/ trSef
orD;onf uRerf xHvma&mufí pum;pjrnfajymavh&o dS nf/ taet& AvD0wfausmif;twGi;f wGif oD;jcm;umí aecGi&hf adS Mumif; aomfum;? tv’m[ft&Sijf rwfonf a&mif;0,fazgufum;rIukd cGijhf yKí
(Alcg&DEiS rhf wG pf vifrf ESpu f sr;f pvH;k wGiyf g0ifí tqdn k aD om ['Dqjf zpf az:jyxm;ayonf/ xdv k rl nf;trsKd ;orD; wJx;kd íaecJah om AvD0wf twd;k pm;jcif;udrk u l m;? wm;jrpfyw d yf ifcahJ vonf/ tMuifoo l nf
onf/ BULUGH AL-MARAM qGvmofu@) ausmif;rSm wrefawmfjrwf\ ]] rqf*sad 'eA0D }} ausmif;awmfjzpfonf/ rdrd t&Six f rH S twd;k pm;jcif;ESiphf yfvsO;f aom qH;k rMo0g' a&muf&v dS mí
tmat,S[o f cifru qifjh yefco hJ nfrmS ? wrefawmfjrwf\ tvm;wl wrefawmfjrwfu toifw\ Ykd ZeD;rsm;? orD;rsm;u twd;k pm;jcif;udk pGev Yf wT &f yfqikd ;f vku d yf grl? ,cif,cl ahJ om (twd;k aiGrsm;
aemufrS z*s&q f vG mof 0wfjyKcMhJ uaom trsKd ;orD;rsm;teuf tcsKd U vnf; AvD0wfausmif;odYk qGvmof0wfjyK&ef cGiahf wmif;ygu rwm;Mu onf) xdo k \ l ypön;f rsm;yifwnf; }}
onf jcKH xnfwpfcw k nf;ESihf wpfu, kd v f ;kH udk vHak tmif ywfí 0wfjyK ESiq hf akd om ['Dqrf sm;vnf; yg0ifayonf/ tpövmrfw&m;awmf\ ]]xkjYd yifw0 xdo k \ l udpo ö nfvnf; tv’m[fxo H Ykd tyfNy;D jzpf
Muonf/ (Alcg&Dusr;f ? qGvmofu@? ['Dqt f rSw-f 368) t&if;tjrpfjzpfaom usr;f jrwfu&k t f mefwiG f trsKd ;orD;rsm; AvD0wf avonf/ odjYk zpfay&m tMuifoo l nf tv’m[fxrH S twd;k ESihf ywf
wrefawmfjrwf\aemufwiG f trsKd ;orD;rsm; *srmtofjzifh ausmif;rsm;wGif qGvmof0wfjyKr?I uA&focØsKi;f rsm;wGif aZ,m&ofjyKrI oufí ynwfcsuaf &mufNy;D aemuf/ aemufwpfzef xyfrí H jyKMuygrl
qGvmof0wfjyKrEI iS phf yfvsO;f í Alcg&Dusr;f tygt0if usr;f Bu;D ajcmuf rsm;udk ydwyf ifwm;qD;jcif; tvsi;f r&Scd ahJ y/ wrefawmfjrwf\ ['Dqf xdok w l oYkd nf i&Jr;D wGif xm0pOf aexdik Mf u&olrsm; jzpfonf }}
usr;f pvH;k wGif yg0ifayonf/ tvm;wl wrefawmfjrwfacwfrS pwif rsm;wGiv f nf; ydwyf ifwm;qD;jcif; r&Scd ahJ y/ utfAmausmif;awmfEiS hf pl&[f(2) tm,wf(276)wGi?f -
í utfAmausmif;awmfEiS hf r'Dem&Sd wrefawmfjrwf\ 0wfausmif; r'Dem&Sd wrefawmfjrwf AvD0wfausmif;0wfausmif; tygt0if urÇmh ]] tv’m[ft&Sijf rwfonf twd;k udq k w
k ,
f w k yf supf ;D awmfrí l ?
awmfww Ykd iG f trsKd ;orD;rsm; ig;Burd q f v G mof0wfjyKcMhJ uonfrmS ,aeY Edik if t H oD;oD;&Sd AvD0wfausmif;rsm;wGiv f nf; aeYpOf qGvmofig;Burd f ay;urf;pGeMYf uMJ uaom tvSL0w¦Krsm;udrk ?l (qwufxrf;yd;k )wd;k yGm;wmfrl
wkid jf zpfayonf/ xdu k o hJ yYkd if urÇmEh ikd if tH oD;oD;&Sd AvD0wfausmif;rsm; trsKd ;om;rsm;enf;wl trsKd ;orD;rsm;vnf; 0wfjyKvsu&f MdS uygonf/ \/ trSeaf omfum;? tv’m[ft&Sijf rwfonf ,HMk unfjcif; o'´gw&m;
wGiv f nf; qGvmofig;Burd pf vH;k udk *srmtofjzifh trsKd ;orD;rsm; 0wfjyK xdu
k o
hJ Ykd udp&ö yfrsm;udk taMumif;jyKí jiif;cHrk ?I jyóemjzpfr?I uif;rJo h ?l 'kpk &ku d u f sL;vGeo f l rnfow l pfO;D wpfa,mufurkd Q rESpf
jcif;? *semZ[fqv G mof0wfjyKjcif;? tpf'*guGi;f jyifrsm;wGiv f nf; tD'f cku d &f efjzpfr?I rsm;onf r&So d ifrh &Sx
d ukd af om udp&ö yfrsm;jzpfayonf/ oufay }}
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
170 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 171 172 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

pl&[f(2) tm,wf (278)wGi?f - cJah om Oya'rsm;wGif cRi;f csujf zifh cGijhf yKxm;aom Oya'rsm; yg0ifay tMuifow l pfO;D onf tajctaet& xdw k m;jrpfxm;aom
]] td-k ,HMk unfotl aygif;wdYk tu,fí toifwo Ykd nf ,HMk unf onf/ Oyrm- pm;oH;k jcif;ESiphf yfvsO;f í wm;jrpfxm;aom pl&[f(5) t&mrsm;om &So d nfah e&mwGif a&muf&cdS \ hJ / xdtk &mrsm;udk BuKd uEf pS f
olrsm;jzpfMuygrl? tv’m[ft&Sit f m; cspaf Mumuf&akd ocefjY im;Muav tm,wf(3)wGi?f - oufcjhJ cif;vnf;r&S?d tpm;usL;onfvnf;r[kwyf ?J xdt k &mrsm;udk
uke/f 4if;tjyif <uif;usev f su&f adS om twd;k rsm;udk pGev Yf w
T Mf u }} ]] tvdtk avsmufaoaom om;aumifonfvnf;aumif;? toufrao&ef pm;ydik cf iG hf jyKxm;onf/
pl&[f (2) tm,wf (279)wGi?f - aoG;onfvnf;aumif;? 0uf\tom;onf vnf;aumif;? tv’m[f odaYk omf twd;k ESiphf yfvsO;f í usr;f jrwfu&k t f mefyg ajcmuf
]] wpfzef tu,fí toifwo Ykd nf twd;k ESiyhf wfoufaom t&Sijf rwfrw S pfyg; tjcm;ud&k nfp;l xm;aom wd&pämefonf vnf; ae&mpvH;k wGif cRi;f csujf zifv h nf; pm;ydik cf iG hf jyKxm;onfukd tvsi;f
tv’m[ft&Sijf rwf\ trdeu Yf kd rvdu k ef mcJyh grl? tv’m[ft&Sijf rwfEiS hf aumif;? vnfrsKd np§ í f aoaomom;aumifonf vnf;aumif;? &ku d f rawGU&S&d ay/
vnf;aumif;? tv’m[ft&Si\ f wrefawmfEiS v hf nf;aumif;? ppfruf ESuí f jzpfap? xdcu kd íf jzpfap? aoaom om;aumif;onf vnf; wrefawmfjrwfonf [pf*s&(D 10)ckEpS f ZGvu f '[f 2 6 &ufaeY
NyKd if wduk cf u
kd Mf u&ef tqifoifh &SMd uukef }} aumif;? jrif&h mrSusí aoaomom;aumifonf vnf;aumif;? OD;csKd jzifh wGif r[mom0uaygif; 90000 ESit hf wl r'DemNrKd UrS [*sjf yK&ef xGucf mG
pl&[f(3) tm,wf(30)wGi?f - a0SUcwfjcif;cH&í aoaomom;aumif;onf vnf;aumif;? (touf cJo
h nf/ ZGv[ f *s*f s 9 &ufaeYwiG f t&zofuiG ;f jyif&dS &[frofawmif
]] td-k ouf0if,MkH unfot l aygif;wdYk toifwo Ykd nf twd;k rpm; rxGurf D w&m;awmfEiS t hf nD) toifwYkd ]]ZA[f}} vS;D jzwfEikd cf ahJ om ay:rS rdecYf eG ;f acRco hJ nf/ xdrk ed cYf eG ;f udk em;axmifcahJ om qG[mbmBu;D
MuavESi/hf xdjYk yif tv’m[ft&Sijf rwfukd cspaf Mumuf&akd ocefjY im;Mu wd&pämefrsm;rSty? om;&Jw&d pämefrsm; owfjzwfxm;aomom;aumif rsm;rSm 115000 cef&Y cdS o hJ nf/ xdrk ed cYf eG ;f udk wrefawmfjrwf\ EIwq f uf
avuke/f odrYk o S m toifwYkd atmifjrifMuuket f hH }} onf vnf;aumif;? toifwt Ykd ay:ü ]] [&mrf }} [lí wm;jrpfxm;Ny;D rdecY f eG ;f tjzpf vlord sm;cJo h nf/ xdrk ed cY f eG ;f wGif taMumif;t&m ajrmufrsm;
pl&[f(4) tm,wf(161)wGi?f - jzpfonf/ &kyyf mG ;rsm;xm;&S&d mae&mXmersm;wGif ylaZmfv;DS jzwfxm;onfh pGm yg0ifco hJ nf/ xdak jrmufrsm;pGmteuf twd;k ESiphf yfvsO;f í?-
]] xdjYk yifw0 xdo
k wl \Ykd twd;k pm;rIaMumifv h nf;aumif;? olwpf om;aumifonfvnf;aumif;? rJ? jrm;wdjYk zifh toifwYkd a0pka0yHck jGJ cif; X]%!* ø 03 /
yg;wd\ Yk Opömypön;f udk rw&m;aomenf;jzifh pm;oH;k jcif;aMumifh vnf; onfvnf;aumif;? toifwt Ykd zd(Yk pm;oH;k jcif; rjyKMu&ef)wm;jrpfxm; ]]twd;k ESiphf yfvsO;f í ,lxm;jcif;? ay;xm;jcif;rsm;tm;vH;k udk
aumif;? wm;jrpfc&hJ avNy/D xdrk w S pfyg;wHk igt&Sijf rwfonf xdo k wl Ykd Ny;D jzpfonf/ þonfwo Ykd nfum; jypfr'I pk &ku d rf sm;yifwnf;/ od&Yk mwGif zsuo f rd ;f Ny;D jzpfonf}} rdr, d x l m;yguvnf; jyefay;&efrvd?k rdru d ay;xm;
teufrS aoGznfjiif;y,fow l t Ykd zdYk tvGejf yif;xefaom jypf'Pfukd rnforl qdk tjyif;txef qmavmifrw G o f yd í
f rvJrG a&Smifomonfh yguvnf;? jyef,&l efrvd?k tv’m[ft&Sijf rwfonf twd;k ESiphf yfvsO;f
tqif oifh jyKvyk x f m;avonf }} tajctaeodYk pdu k af &mufco hJ jzifh xdo k ol nf jypfru I kd ESpo
f ufvrkd rI &Syd J íwm; jrpfcsuOf ya' jyXmef;xm;Ny;D jzpfonf/
þonfwrYkd mS usr;f jrwfu&k t f mefyg twd;k ESiphf yfvsO;f í ydwyf if wm;jrpfxm;aom t&mrsm;udk pm;oH;k rdygu rcRw{f uef tv’m[f * ¾    ' ýR@
wm;qD;xm;aom Oya'jzpfonf/ ae&mtm;jzifh ajcmufae&mwGif t&Sijf rwfonf tvGew f &m vGwNf ird ;f csr;f omcGihf ay;awmfral omt&Sif ]]twd;k ,ljcif;? ay;jcif;pepftpövmrfwiG f r&Sad wmhay}}
yg0ifayonf/ usr;f jrwfu&k t f mefwiG f ajrmufrsm;pGm ydwyf ifwm;qD; tvGeMf uifemawmfral om t&Sijf zk pfawmfr\ l }}  0X%!HY +ú*1 +* 3 
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 173 174 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 175

]]{uef tAÁ'v G rf w
G v
Å pfA\ f om; tAÁmqfocif\ twd;k tm; [*s*f sov G 0f 'd [f qG[mbmaygif; wpfoed ;f wpfaomif;ig;axmifcefY
vH;k udv k nf; y,fzsu?f zsuo f rd ;f Ny;D avNy}D } (,lxm;olrsm; jyefvnf a&SUwGif rdeMYf um;cJah om wrefawmfjrwf\ aemufq;kH rdecYf eG ;f t& vnf; usrf;jrwfu&
k t
f mef
ay;&efrvdak y/) aumif;? yvyfzsuo f rd ;f Ny;D aom ['Dqo f mvQif jzpfayonf/
twd;k ESiphf yfvsO;f í usr;f jrwfu&k t f mefwiG vf nf; wm;jrpfchJ az:jyyg udp&ö yfrsm;onf jyóemtjzpf ray:aumif;? rjzpf tpövmrft h ajccHOya'onf usrf;jrwfu&k t f mefjzpfonf/
onf/ xdu k o hJ yYkd if wrefawmfjrwfuvnf; twd;k ESiphf yfvsO;f í aumif;aom udp&ö yfrsm;jzpfayonf/ xdu k o
hJ Ykd usr;f jrwfu&k t f mefu xdu k srf;yg Oya'rsm;udk tv’m[ft&Sijf rwfu wrefawmfjrwf\
wm;jrpfcNhJ y;D jzpfonf/ usr;f jrwfu&k t f mef tm,wfrsm;t&a&m? wref >cif;csurf &Sv d ;kH 0OóHk wm;jrpfNy;D jzpfaom udpjö zpfonf/ tvm;wl ESv;kH om;xJoYkd ]] 0[D }} tm;jzifh ydcYk say;cJo h nf/ xdu k sr;f yg tm,wf
awmfjrwf\ txufygrdecYf eG ;f t&a&m? yxrydik ;f wGif twd;k ay;jcif;? wrefawmfjrwfuvnf; [*s*f sov G 0f 'd [fwiG f usr;f jrwfu&k t f mef rsm;onf wref awmfjrwfxo H Ykd 0[D tjzpfycYkd sco hJ nft h wdik ;f vdw k ;kd
twd;k ,ljcif;rsm; jyKvyk cf ahJ Mumif;? yg0ifayonf/ xdu k ohJ Ykd twd;k ay; twdik ;f omvQif jyefvnf rdecYf eG ;f acRNy;D jzpfayonf/ xdu k o
hJ Ykd ESpaf ygif; ydak vQmt h vsi;f r&Syd J xm0& wnf&adS ernfjzpfonf/ xdu k o
hJ Ykd wnf&dS
jcif; ,ljcif;pepfrsm;udk usr;f jrwfu&k t f mefwiG f wm;qD;ydwyf ifred rYf sm; 1400 ausmu f xJu r&Sad wmhaomudp&ö yfrsm;udk jyefvnf toufoiG ;f ae&efvnf; tv’m[ft&Sijf rwfu, k d af wmfwikd f xde;f odr;f cJjh cif; jzpfonf/
usa&mufNy;D aemufyikd ;f wrefawmfjrwfuvnf; wm;qD;ydwyf ifco hJ nf/ aejcif;rsm;onf? usr;f jrwfu&k t f mefukd Xmefu&dP k ;f ususzwfwwf&kH pl&[f(15) tm,wf (9)wGi?f -
tcsKd Uynm&Sirf sm;tMum; r(  * ¾ qdak om]]'g&Gv[ f &zf}} uvJNG y;D ? rdrwd Ykd zwf&w
G of &Zösm,fonft h wdik ;f em;vnfoabmrayguf ]] {uefpifppf igt&Sio f nfyifvQif þqH;k rMo0g'wnf;[laom
tpövmrftyk cf sKyrf I e,fy,fr[kwaf om a'owGif twd;k pm;ydik cf iG &hf dS jcif;? em;vnfoabmaygufatmif rBuKd ;pm;jcif;? em;vnfoabm usr;f jrwfu&k t f mefukd csay;awmfrcl ahJ vonf/ xdrk w S pfyg; igt&Sif
onfqakd om ['Dqrf sm;t&? twd;k pm;í&onf[k cH,Ml uonf/ tcsKd U ayguf&aumif;rSe;f rodjcif;wYkd aMumifjh zpfonf/ onfyifvQif xdu k sr;f udk apmifah &Smufawmfrrl nfh t&Sijf zpfayonf }}
ynm&Sirf sm;u az:jyyg ['Dqt f & pm;vd&Yk onfum; rSe\ f / odaYk omf tvm;wl xdu k sr;f onf Ny;D jynfph kH tao;pdw&f iS ;f vif;xm;aom
]]'g&Gv[ f &zf}} qdak om a0g[m&udk zGiq hf &kd mü rGwpf vifrrf sm;tay:ppf usr;f jzpfonfukd pl&[f(11) tm,wf(1)wGi?f -
wdu k cf ukd af om ae&mrsm;udo k mvQif 'g&Gv[ f &zf [kac:onf[k eee ]] þonf tMuifusr;f *efwpfqw l nf;/ xdu k sr;f *ef\ tm
apm'u wufMuonf/ ,wfawmfrsm;onf jrjJ rcH ikd cf efaY tmif jyKvyk jf cif;jzpfacsonf/ xdjYk yif
rnfoyYkd ifqakd p? r(  * ¾ qdak om['Dqo f nf trSef xdt k m,wfawmfrsm;onf udsK;aMumif;qifjcifww kH &m;ESihf jynfph akH wmf
wu,f &Scd yhJ guvnf; usr;f jrwfu&k t f mefwiG f twd;k ESiphf yfvsO;f íydwf rlaom tv’m[ft&Sijf rwfxaH wmfrS tao;pdw&f iS ;f vif;az:jyNy;D jzpf
yifwm;qD;aom tm,wfrsm;rusa&mufciftvsiu f qdak umif;qdck hJ ayonf }}
Edik of nf/ xdu k o hJ Ykd qdak umif;qdck yhJ guvnf; xd[ k 'Dqf trsKd ;tpm;onf pl&[f(16) tm,wf(43)ESihf pl&[f(21) t,wf(7)wdw Yk iG ?f -
usr;f jrwfu&k t f mef tm,wfrsm;t& vnf;aumif;? wrefawmfjrwf\ 3   K ¾
 ù6" 0 3  ( 0 9  ø  @ A
 / 
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
176 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 177 178 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)

]] toifwYkd rodMuygu odaomolrsm;tm; ar;jref;Mu }} pl&[f(81) tm,wf(27)wGi?f - vrf;ñTejf zpfonf/ vlom;\tawG;tac: tqift h wef;udk jri§ w
hf if
txufyg tm,wfrsm;t& usr;f jrwfu&k t f mefonf tao; ú' (0)¾ 3 ay;onf pdwyf ikd ;f qdik &f m ,HMk unfrEI iS hf &kyyf ikd ;f qdik &f m usiMhf ut H m;xkwf
pdw&f iS ;f vif;xm;Ny;D jzpfonf/ 4if;aemuf toifwrYkd odvQif odaomol ]] xd(k uk&t f mefusr;f )onf pMu0Vmcyford ;f wdt Yk zdYk qH;k rMo0g' enf;rsm; yg0ifonf/ rdom;pkqufqaH &;rS tjynfjynfqikd &f m qufqH
rsm;udk ar;jref;Mu[k qdx k m;onf/ az:jyyg tm,wfrsm;tay: omvQijf zpfayonf }} a&;txd us,jf yefpY mG vrf;ñTex f m;onf/ ud, k u
f siwhf &m;aumif;rGef
av;av;eufeuf pOf;pm;cJah om qG[mbmBu;D tAlbuú&o f cifu xdu k &k tf mefonf pMu0Vmwpfcv k ;kH ESiq
hf ikd af om acwfwikd ;f ? &efEiS ?hf pdwx f m;jzLpifí MuUH cdik rf &I &dS ef wdu k w f eG ;f xm;onf/ aumif;&mudk
tu,fí ukvm;tkww f pfaumif\ BuKd ;av;wpfacsmif;uJo h Ykd ao;rTmG ; vlrsKd ;wdik ;f twGuf b0vrf;nTeu f sr;f jzpfayonf/ wrefawmfjrwfonf usií hf ? aumif;&mudñ k eT jf cif;? raumif;&mrS a&SmifMuOfí? raumif;&m
onfh ypön;f uav; aysmufq;kH oGm;yguvnf; jyefvnf&&S&d ef enf;vrf; vnf; ú   '  .  
   ]] pMu0Vmwpfcv k ;kH &Sd vlom;wpf&yfv;kH twGuf udk wm;jrpfjcif;wdu Yk kd jyXmef;xm;onf/
udk usr;f jrwfu&k t f mefwiG f vrf;ñTecf suyf g&SNd y;D jzpfonf [k qdck o hJ nf/ u&kPm&Sijf zpfayonf }} wrefawmfjrwfonf vlom;wpf&yfv;kH ? usr;f jrwfu&k t f mef\ vrf;ñTerf o I nfom vlom;rsm;twGuf
(a'gufwm ,lqzG u f &f'gG 0D\ Islamic Law in The Modern World twGu?f acwfwikd ;f twGu?f ud,mrofaeYwikd af y:aygufvmvwÅUH vG,u f rl &I NdS y;D csKUd wJrh tI aygif;rS pifMu,fvsu&f adS omOya' jzpfonf/
pmrsuEf mS -10) aom vlom;rsm;twGuv f nf; r[mwrefawmfjzpfayonf/ usr;f jrwf vlom;wpfO;D \ xrf;aqmifEikd af om0efxufyí kd wm0efay;xm;jcif;r&Sd
pl&[f(14) tm,wf(1)wGi?f - uk&t f mefonf twkvt H wkr&Sad om tv’m[ft&Sijf rwf\ pum;jzpf ay/ xdu k sr;f yg Oya'rsm;twdik ;f omvQif wrefawmfjrwfu 23 ESpv f ;kH
]] þonf usr;f *efjzpfonf/ toifonf vlom;wpf&yfv;kH onf/ xdu k sr;f yg Oya'rsm;onf acwfwikd ;f ? ae&mwdik ;f ? vlrsKd ;wdik ;f ESihf vH;k qG[mbmBu;D rsm;ESit hf wl usiMhf utH m;xkwcf jhJ cif;tm;jzifh urÇm
wdUk tm; tv’m[f\trdeaYf wmfEiS hf tarSmifxrk sm;rS tvif;a&mifoYkd tjrv J ukd af vsmnDaxG&adS ernf jzpfonf/ xdu k sr;f yg Oya'rsm;wGif wpf0rS ;f vH;k odYk tpövmrfah &mifjcnfawmfukd xGe;f awmufapcJah vonf/
qJx G w
k Ef ikd tf ahH omiSm? xdu k sr;f *efukd csay;cJah vonf }} vlrsKd ;pkwpfp?k wdik ;f jynfwpfjynf? tzJUG tpnf;wpfzUGJ ? &kyyf ikd ;f ESihf emrfyikd ;f xdpk rH sm;twdik ;f z0g;xyfwl vdu k ef musiofh ;kH cJah om omaAtDeBf u;D rsm;
usr;f jrwfu&k t f meftvsiu f csay;cJah om Oya'rsm;ESih f a&G;cs,f qdik &f m vly*k Kd¾ vrf sm;? tkycf sKyo f v l w l ef;pm;rsm;? ola|; qif;&Jom;[l acwfwiG v f nf;? bmom? omoemqdik &f m 0d0g'uJjG ym;jcm;em;rI? r#dyu©
cJah om eADwrefawmfrsm;onf vlrsKd ;pkrsm;twGuaf omfvnf;aumif;? aomvlwef;pm;rsm;? tcGix hf ;l cHvw l ef;pm;? vlwpfO;D wpfa,mufwYkd rsm;? apm'ursm; r&Scd ahJ y/ þonfrmS usr;f jrwfu&k t f mefrv S í GJ
acwfwpfacwftwGuf vnf;aumif;? e,fy,frsm;tvdu k af omfvnf; twGuf ud, k pf m;jyKí usa&mufcahJ om usr;f r[kwaf y/ xdu k sr;f onf vdu k ef musio fh ;kH &ef tjcm;usr;f *efrsm; r&Scd jhJ cif;\ tusKd ;&v'fyiff
aumif;? jzpfayonf/ xdw k refawmfrsm; r&Sad wmhonfh aemufyikd ;f wGif vlom;wpf&yfv;kH twGuf wpfajy;nDvu kd ef musio hf ;kH Edik &f ef csay;cJah om jzpfayawmhonf/
4ifwx Ykd cH say;cJah om Oya'rsm;onfvnf; rl&if;twdik ;f r&Sad wmhy?J usr;f jzpfonf/
vlom;rsm;\ t,ltqrsm;ESihf a&maxG;cJo h nf/ xdu k o
hJ Ykd rl&if;aysmuf xdu k sr;f tm; t&ADpmayjzifh t&Afjzpfaom wrefawmfjrwftm; OD;pdk;vGif
í vlom;rsm;\ tawG;tac: t,l0g'&dik ;f rsm;ESihf a&maxG;aeaom csay;cJah omfjim;vnf; xdu k sr;f wGif t&Af&;kd &m,Ofaus;rIrsm; yg0ifjcif; (Nidr;f csrf; vQyfppf)
Oya'rsm;udk usr;f jrwfu&k t f mef\ Oya'tm;jzifh yvyfzsuo f rd ;f cJah v\/ tvsi;f r&Scd ahJ y/ usr;f jrwfu&k t f mefonf vlb Y 0atmifjrifrt I wGuf 'DZbFmv(1)&uf? 2003ckEpS ?f wevFmaeY/
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) 179 180 OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) u
udk;um;usrf;rsm; 16/ LIVING ISLAM AND ISLAM TODAY(ENLISH-1993)
AHMED AKBAR trSmpm
1/ uk&t
f mefusr;f jrwf\ tvif;jyefusr;f / (jrefrmbmomjyef) 17/ A HISTORY OF THE ARAB PEOLE (ENGLISH-1991)
CmZDr[ k r®'[
f m&Sirf Ef iS hf ruúq'l t
f [fr'fcgef(c)OD;cifarmifBuD;/ HOURANI ALBERT þ ]]tpövmrft h wdwo f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; }} rnf
2/ usrf;jrwfuk&ftmef(t&ADbmomjyef) s s thT(a0ú*ø+#! 18/ THE RECONSTRUCTION OF RELIGIOUS THOUGHT aomusrf;onf uRefawmf\ a&mif;&if;udpk ;kd vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)u a&;
IN ISLAM (1989) IQBAL- ALLAMA MOHAMMED om;jyKpak o usr;f jzpfygonf/ udpk ;kd vGio f nf t&ADpmayomru t&AD
3/ Sahih-AL-BUKHARI (ARABIC-ENGLISH) 19/ WESTERN VIEWS OF ISLAM INTHE MIDDLE AGES pum;udkvnf; uRrf;usifpGmwwfajrmufaomjrefrmjynfzGm;ynm&SifwpfOD;
DR.MUHAMED MUHSIN KHAN (Translated) (1962) SOUTHERN.R.W jzpfonf/ þusr;f onf ol\ t&ADuu kd Rr;f usirf t I ay:rSmay:xGe;f vm
4/ #4S. ú!#( u* 20/ ISLAM (U.S.A2000) - KAREN AMSTRONG jcif;jzpfonf/ tcsKd Uonf t&ADo'´gudk wwfonf/ tcsKd Uonft&ADpm
 ' . ýÈQA (?ú*;/ .!È  21/ IBN TAYMIYYAH'S EXPOUNDS ON ISLAM a&;wwf? zwfwwfonf/ od&Yk mwGif tjcm;t&ADpum;ajymol\ pum;udk
5/ ù(4 3(Q ý  v ý9 úA ! 60  (U.S.A-2000) - MOHAMED ABDUL HAQ ANSARI vdkufrrSDyJ tcsdK;wpf0ufomcHpm;&jcif;jzpfonf/
tD*spEf ikd if H udik &f Nkd rKd U&Sd tvftZf[&fwuúov kd o f nf rGwpf vifru f rÇm
6/ ." ."A  v =%(Q ö 60  22/ ISLAMIC LAW IN THE MODERN WORLD (1998)
omru urÇmwpf0rS ;f &Sd wuúov kd rf sm;wGif ta[mif;EGr;f qH;k wuúov kd wf pfck
7/ lJSú!mA" n" ý/ 6+S DR. YUSOOF AL QARDAWI
tjzpfwnf&&dS rkH u urÇmay:&Srd nfonfw h uúov kd u
f rkd qdk qufvufNy;D bJUG vGef
ý97 ý'!ú* !(4*ý*;/ !S ynmoif,lydkYcscGifh&&Sdaom tpövmrfhbmoma&;qdkif&m wuúodkvfwpfck
8/ * SH9 ý+ Q5 
60 v =(,? ú'( + tjzpf *kP, f 0l if<h um;pGm wnf&adS eonf/ zgoDr, D mrif;qufumv wnf
9/ E(k!=6/ v =%(Q ö 60  axmifpOfupí ,aeYtxd urÇmt0Sr;f &Sd rnfonft h pdwt f ydik ;f wGif aexdik f
WWWWWW
10/ X .? .YM v (QkúA oljzpfap? tpövmrfa&;&mESiphf yfvsO;f aom bmom&yf tvH;k pku H kd txl;jyK
12/ ( ) ý* #!`*64! v "(ý* #! avhvmí &&SEd ikd yf gonf/ tpövmrfo h rdik ;f ? tpövmrfph ;D yGm;a&;? tpövmrfh
Edik if aH &;&m? tpövmrft h yk cf sKyaf &;pepf? tpövmrfv h rl q I ufqaH &; ponfjzifh
13/ ( ) ú . v =3  .!È+
rsuaf rSmufwikd f MuKH awGU&aom jyóem&yfrsm;udk usr;f awmfjrwfu&k t f mef
14/ AL-IFQAN FI ULUM AL AQRAM (EINGLISH-1971) ESiw hf refawmfjrwf\ ['DqMf o0g'wd\ Yk ud;k um;csujf zifh ydcYk sonf/ pifppf
JALAL-AL-DIN SUYUTI
tm;jzifh tZf[&ftmvifrw f o Ykd nf rG*sfo[d'rf sm;jzpfNyD;? ud, k w f idk u f ,kd u f s
15/ SIRAT RASUL-ALLAH (ENLISH-1955) td*sfod[m'fqHk;jzwfcsufrsm;udk csrSwfjyoEdkifpGrf;&SdMuonf/
MOHAMED IBN ISHAQ
zdu[f"r®owfrsm;udk ydcYk s&mwGi?f [ezD? &SmzDt?D [efAvD? rmvuD
zdu[f"r®owfrsm;omru &St d m wd\ Yk *smz&D,[fzu d [frsm;udv k nf; ydcYk s
tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft h wdwo f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;
c OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf) * OD;pd;k vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)
onf/ þausmif;xGuf bJUG &tmvifrrf sm;onf 'g0ofjyKvyk if ef;udak qmif t&ADpmwwf ynm&Sifrsm;onf/ olwdkYem;rvnfaom taMumif;rsm;?
&Gu&f mwGif oabmxm;Bu;D onf/ tD*spjf ynfom; tmvifrt f rsm;pkonff odaYk vm odaYk vmjzpfae&aom "r®owfqikd &f mtcsut f vufrsm;udk ar;jref;
&SmzDtaD usmif;awmf0g'Drsm; jzpfMuaomvnf;? olwaYkd &mufav&m a'owGif vm&mwGif q&mBuD;a&Scfrsm;taejzifh csufcsif;yif usrf;udk;um;rsm;jzifh
a'oESit hf 0H if*iG u f saom "r®owfukd usio hf ;kH avh&MdS uonf/ Oyrmtm;jzifh jyefvnfajzMuonfukd tHMh opGmawGUjrifc&hJ onf/ udpk ;kd vGio f nf t&ADpmay
tvf-tZf[&ftmvifrw f o Ykd nf tar&Duefjynfaxmifpw k iG f tpövmrfah &; udkuRrf;usifpGm a&;zwfemvnf;onfhtwGuf þaqG;aEG;csufrsm;udk
&mudu k sio fh ;kH &mwGif [ezDzu d [fukd toH;k jyK\/ taMumif;rlum;? tdrmrf ausnufpmG odjrifciG &hf &Hrk u þusr;f tm;jzifh jyefvnfítrsm;ynmwwf
tAl[eDzmocifonf ]]tJ[favh&mtD}} jzpfonf/ wpfenf;tm;jzifh rGwfpvifrfwdkY em;vnfodjrifEdkifapzdkY jzefUa0Edkif&ef usrf;jyKpkjcif; jzpf
ud,mqf[ak c:onfh qifjcifww kH &m;udk txl;jyKonf/ tar&duefjynff ygonf/
axmifp\ k vlaerIpepfEiS hf tH0if*iG u f saomzdu[f"r®owfukd avhvmMunfh þusr;f wGif az:jycsurf sm;onf uREykf w f t
Ykd wGuf todw&m;yGm;
aomtcg tvftZf[&f tmvifrrf sm;onf [ezD zdu[fuakd wGU&Scd o hJ nf/ rsm;zdYk Feeding tpmauR;jcif; oabmjzpfygonf/ þBu;D rm;vSaompGr;f
olwo Ykd nf olw\ Ykd yifu, kd v f ufcu H siohf ;kH aeaom &SmzDtzD u d [fukd twif; aqmifcsurf sm;t& tpmrauscv hJ Qi?f pmzwfot l aejzifh tpmraus? tpm
t"r®x;kd ray;acs/ þonfuyifvQif tvftZf[&fwuúov kd Bf u;D \ Bu;D rm; tdraf &m*gomjzpfwef&m\/ ,aeYacwfumvwGif urÇmBu;D onf aus;&Gm
vSaom oabmxm; xm;&SdatmifoGefoifay;aom pGrf;aqmifcsufyif omomjzpfvm&Hrk u IT (Information Technology) t& tajccHaom
jzpfonf/ todw&m;A[kow k ydrk kd jrefqefpmG odjrifvm&onftcsu?f tem*gwfacwf
20 &mpkuek q f ;kH csed f ESpf 20 tvdrk pS í tvftZf[&fwuúov kd o f nf umvwGif MuKH awGU&rnfh bmoma&;qdik &f m tpmrausrrI sm;udk urÇmrh w G pf
urÇmt0Sr;f &St d mvifrrf sm;udk ac:um wuúov kd &f dS a&Scyf garmu©q&mBu;D vif r f y nm&S i f r sm;u tif w meuf r S a eí ajz&S i f ; tod a y;vsuf & S d & m?
rsm;jzifh rGr;f rHoifwef;udk ydcYk sco hJ nf/ þoifwef;odYk jrefrmEdik if rH S tmvifrf rsm;rMumrDaomumvonf tvdrt f nmrsm; uGuu f uG u
f iG ;f uGi;f aysmuf
rsm;onfvnf; wufa&mufc&hJ m trsm;tm;jzifh wufa&mufow l o Ykd nf t&ADD uG,o f mG ;rnfjzpfonf/ þusr;f onf ,if; odaYk vm odaYk vm [laom 0J*,uf
pmayESiphf um; ruRr;f usirf aI Mumifh udik &f Nkd rKd Uudv k nfywfNy;D jyefvmcJ&h onf wGif epfjrKyf tcsed u f ek cf rf;aeaom olwt Ykd wGuf tv,ftvwff vrf;aMumif;
ursm;\/ þusrf;jyKol udpk ;kd vGi(f Nidr;f csrf;vQyfppf)ESit hf mvifrt f csdKUom rS ty tjcm;enf;vrf; r&Sad Mumif; &Si;f jyonfh usr;f jzpfaMumif;udk zwf&I
vQif ,if;ausmif;\ ydcYk scsurf sm;udk aocsmusepGm qnf;yl;um trdjrefrm cHpm;rdygaMumif; wifjyrSwfcsufcs vdkuf&ygonf/
EdkifiHodkYjyefvmEdkifcJhjzpfonf/
þrGr;f rHoifwef;wGif ausmif;awmfBuD;\ ygarmu©csKyfESifh r[m
XmerSL;ygarmu©rsm;onf oifwef;om;rsm;ESihf awGUqHu k m ar;jref;p&mrsm;?
*sm0d('f)oef;
udk yGiv hf if;pGm;ar;jref;aqG;aEG; apcJo h nf/ urÇmt0Sr;f rS vma&mufaom BSc. (Chem)

tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm; tpövmrft
h wdwo
f rdik ;f rS t,l0g'qdik &f m&Iyaf xG;rIrsm;

You might also like