c




 Sa isang bapor na nagngangalang Tabo. Kakikitaan ang bapor ng ibaƞt ibang uri ng tao. May mayayaman, mahihirap, kawani ng
pamahalaan at iba pa.ang bapor ay patungong Laguna mula Maynila. Ilan sa mga lulan ng bapor ay anng mga prayle/reverendos, si Isagani,
ang mamamahayag na si Ben Zayb, si Donya Victorina, isang mag-aalahas na nagngangalang Simoun, at si Basilio Natatangi sa lahat ng
nakasakay ay si Donya Victorina. Siya lamang ang nakikiumpok sa mg Europeo ay panay ang panlalait nya sa bapor.



 
 Anu ba yan?! Ang bagal naman ng bapor na ito. Sigaw pa ng sigaw ang kapitan na iyon. Nakakabingi. May naglalaba
pa at ang higit ay may naliligo pa sa ilog. Kakaani. Wala talagang maayon na ilog ung mga indiyo.


 Nagkatinginan ang mga kasama ni Donya Victorina at ang mag-aalahas na si Simoun ay nagbigay ng opinyon sa ilog.

c  Bakit hindi kaya humukay ng malaking kanal na mula sa bunganga ng ilog hanggang sa paglabas na maglalagos sa Maynila, ang
mga lupang mahuhukay ay itabon sa dating ilog. Sa gayon ay hindi maaksaya ang lupa at iikli pa ang oras ng byahe at mawawala ang
bahaging mababaw.


 Napasang-ayon ditto ang manunulat na si Ben Zayb. Ang hindi sumang-ayon ay si Don Custodio.

  c  Mawalang galang po ginoo, hindi po ako sang-ayon sa inyong panukala dahil maraming salapi ang magamit at mapipinsala
ang mga bayan.

c  Kung kailangan, bakit hindi?

  c  At saan kukuha ng salapi?

c  Walang gugugulin. Pagawain ang mga bilanggo at bihag.

  c  Hindi sila sapat, Ginoong Simoun.

c  Kung hindi, pagawain ang mga mamamayan, mga bata at matanda. Gawing tatlo, apat o limang buwan ang pagpapagawa at
pagdalhin sila ng sariling gamit.



 Hindi akalain ni Don Custodio na ganito ang sasabihin ni Simoun.

 Sa ilalim ng kubyerta ng bapor makikitang naguusap si Isagani, Basilio at Kapitan Basilio.
Kapt. Basilio: Kamusta na si Kapitan Tiago?
Basilio: Tulad ng dait, ayaw paring magpagamot ni Kapitan Tiago.
Kapt. Basilio: (pailing na sumagot) Noong mga bata pa kami nila Kapitan Tiago, wala pa ang droga na iyan. Hindi ko rin lubos maisip kung saan
ba nagmula ng masamang gamut na iyan.
Isagani: Mawalang galang na po, ngunit ang opyo ay isang uri po ng halaman. Ito ay hindi isang gamot na katutuklas pa lamang, at hindi rin
isang halamanng katutubo pa lang sa ganitong kapanahunan, hindi ba, Basilio?
Basilio: Sang-ayon ako sa sinabi mo kaibigan. (palihim na napangiti sa sinabi ng kasama)
Kapt. Basilio: Sa pagkakatanda ko, mayroon ngang opyo noon. Tama meron nga! Ngunit itoƞy hindi gaanong napapansin dahil abala nag
marami sa pag-aaral. Maiba ako, kamusta na nga pala ang itinatatag ninyong Akademya ng Wikang Kastila?
Basilio: Handa na po ang lahat. May mga guro na po at handa na ring pumasok ang mga mag-aaral.
Kapt. Basilio: Mabuti kung ganoon. Sanaƞy magtagumpay kayo sa inyong plano. Paano, mauna na ako sa inyo. Kailingan ko ng pumunta sa
itaas. Maiwan ko na kayo.
(Pag-alis ni Kapitan Basilio ay siya naming pagdatinng ng mag-aalahas na sa Simoun.)
Simoun: Magandang araw sa inyo. Basilio, ikaw ba ay pauwi na at magbabakasyon?
Basilio: Ganoon na nga po G. Simoun.
Simoun: at sino naman ang iyong kasama? Kababayan mo ba siya?
Basilio: Hindi po Ginoo, ngunit magkalapit lamang ang aming bayan. Bakit Ginoo, hindi pa po ba kayo nakakarating sa bayan nila?
Simoun: Sadyang hindi ako nagtutungo sa mga lalawigan dahil ang mga tao dooƞy hindi naman bumibili ng mga alahas, sa aking palagay ay
dahil sa mahihirap ang mga tao doon.
Isagani: Sadyang hindi lamang kami bumibili nang mga gamit na hindi naman naming kailangan.
Basilio: Ipagpaumanhin ninyo G. Simoun, kamiƞy mauuna na sa inyo. Ang tiyo ng aking kasama ay naghihintay na sa amin doon sa may dakong
hulihan.





 Bisperas ng Pasko ngunit si Basilio ay lulan ng isang kalesa patungo sa bahay ni Kapitan Tiago sa bayan ng San Diego. Inabutan
nila sa daanan ang prusisyon ng ibaƞt ibang santo. Si Kapitan Tiago ang tumulong kay Basilio upang makapagaral ng medisina. Sa tuwing uuwi
sa Basilio sa San Diego, lagi niyang binibisita ang libingan ng kanyang ina. Ngunit isang gabi, isang di inaasahang sikreto anng nalaman ni
Basilio.
Basilio: Si G. Simoun! Ngunit anong ginagawa niya dito sa libingan ng aking ina?
(Isang pagbabalik tanaw ang nangyari kay Basilio: Sa paghabol niya sa kanyang ina noon, may labingtatlong taon na ang nakakalipas, isang
lalaking nagngangalang Crisostomo Ibarra ang inabutan niya sa gitna ng gubat. Ditoƞy pinakiusapan siya nito na tulungang sunugun ang
bangkay ng isang di niya kilalang lalaki.)
Basilio: May maitutulong po ba ako sa inyo, G. Simoun?
(Gulat na liningon ni Simoun ang tinig.)
Simoun: Anong ginagawa mo sa gubat na ito?
Basilio: Kung inyo pong magugunita, sa mismong pook ding ito tayo nagtagpo may labing tatlong taon na ang nakakaraan. Kayo po ang
naghandog sa akin ng isang pakikiramay, at kung hindi ako nagkakamali, kayo si Crisostomo Ibarra. Si G. Ibarra, na sa pagkakaalam ng lahat
ay patay na!
(Kinasa ang rebolber at itinutok kay Basilio.)
Simoun: Isang nakmamatay na lihim ang iyong nalaman. Isang lihim na maaari mong ikapahamak. Hindi mo ba naisip na dahil ditto ay maaari
kang masawi sa aking kamay?
Basilio: Iba ang pagkakakilala ko sa inyo G. Simoun.
Simoun: Ang pagkakatuklas mong ito sa aking lihim ay isang malaking banta sa akin. Ang maaaring pagkakabunyag nito ang sisira sa plano ko!
Sa plano kong paghihiganti! Sa plano kong matagal ko nang pinaghandaan!
Basilio: G. Simoun! Nooƞy hinatulan kayong filibustero at dahil dooƞy kayoƞy napakulong, muli ba ninyo itong hahayaang mangyari?
Simoun: Walang ibang nakakaalam nito maliban sa ating dalawa. At kung mawawala ka sa aking landas ay mananatili itong isang lihim.
Madaling palabasin na napatay ka ng mga tulisan sa loob ng gubat na ito.
Basilio: Kung gayon ay nagkamali pala ako ng pagkakakilala sa inyo.
Simoun: Totoong akoƞy naparito may labing tatlong taon na ang nakakaraan, upang dakilain ang isang kaibigan na inilaan ang buhay para
ipaglaban ang karapatan ng mga Pilipino laban sa mga mapang-api. At ngayoƞy nagbalik ako upang ipagaptuloy ang kanyang nasimulan. Hindi
ko akalaing ang lason na naiwan ay lubusan ng kumalat sa lipunan! At ang mga kabataan! Wala ng ginawa kundi sumunod! Magpa-alipin!
Hindi pinakikinggan!
Basilio: Hindi G. Simoun! Kung hindi dahil sa pag-aaral ng mga kabataan ng wikang Kastila ay hindi tayo pakikinggan ng pamahalaan. At ang
wikang ito ang magbubuklod ng tuluyan sa mga Pilipino.
Simoun: Isang pagkakamali!Hindi kailanman ito magiging wikang pambansa! Aanhin natin ang wikang ito? Itatago lamang ng huwad na
wiakng ito ang ating mga karapatan! Ang ating mga pagkatao!
Basilio: G. Simoun, mali ang inyong iniisip.
Simoun: Sa simula pa lamang, akin nang nasaksihan ang inyong lupon. Ang mga kabataang naghahangad na itatag ang Akademya. Ilang bese
ko na ring tinangkang lapitan si Macaraig, o si Isagani, upang ihayag sa inyo ang mga pagkakamali ng inyong binabalak, ngunit alam kong
hindi kayo makikinig at inyo lamang iisipin na akoƞy nasisiraan ng bait. Ngunit, narito na sa akin ang pagkakataon. Hahayaan kitang mabuhay,
Basilio. Kahit na alanm kong ang nakataya ditto ay ang katuparan ng aking mga plano. Hahayaan kitang mabuhay, sumama ka sa akin, sabya
nating isakatuparan ang aking mga plano laban sa mga mapang-api!
Basilio: Salamat sa pagtitiwala G. Simoun, ngunit ako man ay may mga pangarap din. Gusto kong makapagtapos. Gusto kong maging isang
ganap na duktor.
Simoun: at ano ang iyong mapapala kung ikaw ay makakapagtapos? Makikita mo bang masaya ang iyong bayan? Makikita mo bang malaya
ang mga tao? At ano, iyo na lamang bang hahayaan ang iyong ina at kapatid na mabulok sa ilalim ng lupa na tinatapakan ng mga taong siya
mismong pumatay sa kanila?
Basilio: Ano ang nais ninyong gawin ko G. Simoun? Kayak o bang silang iapglaban gayong ako mismo ay wala! Isa lamang akong hamak na
estudyante, wala sa buhay. Hindi maaaring hukayin ang aking ina at iharap sa hukuman ang kanyanng bangkay at pagkatapos ay mangbintang
nang kung sino-sinong kastila.
Simoun: At kung ibibigay ko saƞyo ang aking tulong?
Basilio: G. Simoun, magbaba man ng hatol ang mga hukom, wala na sinag magagawa. Hindi na kayang ibalik ng kanilang mga pasya ang
buhay ng aking ina at kapatid. Hayaan na natin silang matahimik. Wala rin naman akong mapapala sa aking paghihiganti.
Simoun: Pareho lamang tayo ng karanasan Basilio. Ganyan din ako noon. Ipinagwalang bahala ko ang lahat. Ngunit, sa pagwawalang bahala
na ito, ikaw pa ang masama! Ikaw pa ang kanilang kamumuhian!
Basilio: Ako pa ang kanilang kamumuhian sa kabila ng mga ginawa nila sa akin?
Simuon: Natural lamang sa tao na magalit sa kanyang nasaktan. Lumalalim na ang gabi. Bumalik ka na sa inyo. Basilio, hindi ko hinihiling na
iyong itago ang aking lihim, dahi kahit ihayag mo itiƞy tiyak kong hindi ka nila paniniwalaan. Gayon nam, kkung sakaling magbago ang iyong
isip, hanapin mo lamang ang aking bahay sa may Escolta.
(Pagkatapos nito ay umalis ng payapa si Basilio. Nanatili si Simoun a kanyang kinatatayuan.)
Simoun: Tama kaya ang aking ginawa? Bahala na! mamatay anng mahihina at matira nag mga malalakas! Kaunting pagtitiis na lang, malapit
na akong magtagumpay. Kaunting tiis na lang.

 

 Sa bahay ni Macaraig nagtipon-tipon ang mga estudyanteng kasama sa grupo na naghahangad mapatayo ang Akademya ng
Wikang Kastila. Ilan sa mga ito ay si Sandoval, ang estudyanteng mahilig manalumpati, si Isagani, ang makata, si Pecson, na puro pag-
aalinlangan, at si Pelaez,ang anak ng isang Kastilang mangangalakal. Hinihintay na lamang nila ang pagdating ni Macaraig upang ibalita sa
kanila ang tungkol sa akademya. Nag-uusap ang mga mag-aaral kung sa palagay ba nila ay papayagan ng mga prayle ang kanilang mga
mungkahi. Tanging si Pecson lamang ang nag-iisip ng negatibo sa grupo. Nasa gitna ng paguusap anng mga mag-aaral ng dumating si
Macaraig dala ang isang magandang balita.
Macaraig: Kaninang umaga ay nakipagkita ako kay Padre Irene, at nabanggit niya sa akin na sa Los Banos daw pinag-usapan ang lahat. Ang
lahat daw ay tutol. Ngunit hinayaan na nila na ang Kataas-taasang Lupon ng Paaralang Primarya ang mag-desisyon.
Pecson: Ngunit hindi naman kumikilos ang lupong iyan!
Macaraig: Yan din ang aking sinabi kay Padre Irene. Ang sabi niyaƞy si Don Custodio, isang sangguni ngn lupon ang magdedesisyon.
Pecson: Papaano kung laban sa atin ang desisyon?
Macaraig: Sinabi ko ri iyan kay Padre Irene at ang sabi niya sa akin ay ganiti, ƠMalaki na ang atin tinamo, nagawa na natin na ang ating
kahilingan ay maiumang sa isang kapasyahan.ơ Sinabi ni Padre Irene na kung tayoƞy makikipagkilala kay Don Custodio ay magagawa nating
hilingin ang kanyang pagsang-ayon.
Sandoval: Sa papaanong paraan naman tayo makikipagkilala sa kanya?
Macaraig: Dalawang paraan ang sinabi sa akin ni Parde Irene.
Pecson: Ang intsik na si Quiroga!
Sandoval: Ang mananayaw na si Pepay!
Isagani: Tignan pa natin ang isang paraan. Maaari naming si G. Pasta an gating lapitan.
Sandoval: Ang abugadong hinihingian ng payo ni Don Custodio?
Isagani: Oo, siya nga. Isa siyang kamag-aral ng aking amain. Ang problema lang ay kung papaano natin siya lalapitan upang pakiusapan si
Don Custodio na paburan tayo.
Macaraig: hindi baƞt si G. Pasta ay may kalaguyong isang mananahi.
Isagani: Wala na bang ibang paraan bukod sa paghahandog ng kanilang mga kalaguyo?
Pelaez: Huwag ka na ngang maarte! Isipin mo na lang ang kaginhawaang magagawa noon. Kilala ko ang babae, si Matea.
Isagani: Hindi naman siguro masama kung atin munang susubukan ang mga paraang hindi mahalay tignan. Kakausapin ko si G. Pasta. Kung
akoƞy hindi magtatagumpay, tsaka natin gawin ang ibang paraan.
Macaraig: Marahil ay tama si Isagani. Kung gayoon, hintayin natin ang resulta ng pakikipag-usap niya kay G. Pasta.



Nagtungo si Isagani sa bahay ni Senyor Pasta.



 (uupo malapit sa lamesa ng abogado)




 (hindi tumayo at di nagbigay nang galang)




Aba, Isagani, kumusta ka? Ang amain mong si Padre Florentino?



 Kapwa po kami mabuti Senyor Pasta, salamat! (Tumigil at huminga ng malalim) Kumusta na po ang aming hiling na magpatayo ng
akademya nang wikang kastila?




(nag-isip ng matagal si Senyor Pasta) Ewan ko Isagani ngunit, alam mo naman na delikado ang aking posisyon sa bagay na
iyan. Kailangan akong makiayon sa gusto nang nakakarami at kailangan kong mag-ingat sa aking pagkilos.



 (biglang napatayo si Isagani) Hindi naman po namin kayo nilalagay sa alanganin, pero sa aking pagkakaalam hindi naman
masamang katigan ang pamahalaan sa hangarin maisakatuparan ang pagpapatayo.




Kapuri-puri ang tumulong, ngunit di tamang gumawa nang hakbang na salungat sa pamahalaan.



(naging seryoso ang mukha ni Isagani) Iniisip ko kung nanganganib ang pamahalaan higit na itong magiingat sa paghahanap ng
mga sandigan, higit na matibay ang katarungan at katwiran.




 Isagani, kalimutan mo na ang mga bagay na iyan pagkat ito ay mapanganib. Isa pa, ipaubaya mo na lang ito sa
pamahalaan.



Ngunit ang mga nasa pamahalaan ay mga tao rin pwedeng magkamali.




 Dapat ay magtiwala kayo sa kanila! Ang alam ko ay ayaw din nang Bise-Rector, na si Padre Sibyla ang magturo nang
wikang Kastila.



 Ang laging sinasabi ni Padre Florentino sa akin ay lage ko raw isipin ang iba gaya rin ng sa akin! Hindi ako naparito nang dahil sa
akin kundi dahil sa pangalan nang aking mga kasama.

(tumayo si Senyor Pasta at inakbayan si Isagani).




Kalimutan mo na iyan at isipin mo ang iyong sarili, tapusin mo na ang iyong pag-aaral sa medisina at mamuhay nang
tahimik.



Senyor Pasta, kapag ako ay tumandang katulad mo, aalalahanin ko ang aking pinagdaanan sa hindi pagtulong sa aking mga
kababayan, ang mga uban sa aking ulo ay magsisilbing tinik na aking ikakahiya. Paalam na Senyor Pasta.

(Tumayo na umalis, Napabulong si Senyor Pasta sa kanyang sarili.)




 Kaawawang binata! Ano pa ang gusto nang lahat kundi ganito, ito ay ginawa ko para sa bayan. Kaawawang Isagani.








Nagpakitang muli si Simoun kay Basilio upang anyayahan itong sumama sa binabalak nitong paghihimagsik.
Simoun: Kamusta na si Kapitan Tiago?
Basilio: Mahina nag pulso, walng ganang kumain. Kumalat na ng tuluyan ang lason sa kanyang katawan.
Simoun: Parang Pilipinas, habang tumatagal, lalong humihina. Napansin kong hindi mo binabasa ang librong ibinigay ko sa iyo. Wala kang
pagmamahal a bayan. Sa loob lanmang ng isang oras, magsismula na ang himagsikan, at bukas ay wala nang mga unibersidad, wala ng mga
mag-aaral at magpapahirap. Naparito ako dahil sa dalawang bagay: ang kamatayan mo o ang iyong kinabukasan. Sa panig ng umaapi sa iyo o
sa panig ng iyong bayan?
Basilio: Sa panig ng umaapi o sa panig ng inaapi? Hindi ko alam.
Simoun: Magpasya ka! Kailangan mo nag mag-desisyon, dahil ako ang namumuno sa pagkakagulo. Ipakikiusap ko sayo na samantalahin mo
ang pagkakataon. Pamahalaan mo ang isang hukbo at lubusin ninyo ang Sta. Clara. Kukunin mo ang isang taong tanging ikaw lamang ang
nakakakilala bukod kay Kapitan Tiago, si Maria Clara.
Basilio: Huli na kayo!
Simoun: Anong ibig mong sabihin?
Basilio: Si Maria Clara ay patay na!
Simoun: Patay? Hindi! Papaanong nangyari ito?
Basilio: Ika-anim ng hapon nang siya ay mamatay. Naparoon ako sa kumbento upang makibalita nang sabihin nila sa akin ang lahat. Pagbalik
ko ay isang lliham mula kay Padre Salvi na ipinaaabot kay Kapitan Tiago ang dala ni Padre Irene. At dahil na rin sa sulat na ito kung kayaƞt
nanangis ang Kapitan.
Simoun: Hindi maaari ito! Hindi pa siya patay! Buahy pa si Maria Clara! Ililigtas ko siya ngayon!
Basilio: G. simoun, huminahon kayo. Wala na tayong magagawa liban sa tanggapin ang katotohanan.
Simoun: Namatay siya nang hindi man lamang nalalamang akoƞy buhay! Namatay siya nang hindi nalalaman na akoƞy nagbalik para sa kanya!
(At si Simoun ay umalis nang parang wala sa kanyang sarili.)
Basilio: Kaawa-awang tao. Labis siyang naghirap. Nagtiis siya ng napakahabang panahon para sa kanyang iniibig. At eto ang kanyang
nakuhang ganti. Sadyang nakakapanghina nang damdamin.




Sa isnag pansiterya na nagngangalang Pansiteria Macanista de Buen Gusto. Ang mga estudyante ay nagtipon-tipon dahil sa pare-
pareho silang masasama ang loob pagkat silaƞy nabigo sa kanilang panukala ukol sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila.
Lahat ng mga estudyante: Luwalhait kay Don Custodio sa kaitaasan at pansit sa lupa sa mga binatang may magagandang kalooban!
Estudyante 1: Bakit hindi pinaburan ni Don Custodio ang ating hiling?
Macaraig: Walang nakakaalam niyan.
Estudyante 2: Dibaƞt marami na siyang tagumpay? Bakit tayoƞy hindi man lamang niya hinayaang magtagumpay? Mabuti naman an gating
layunin.
(Nang biglang dumating si Tadeo; si Sandoval ay kumakain.)
Tadeo: Alam niyo na ba? Ang mag-aalahas na si Simoun ay ginulpi ng mga di nakilalang mga tao. At ayaw daw nitong magsalita! Marahil ay
nagbabalak maghiganti. Sabi ng ilan sa bayan, mga prayle daw ang may kagagawan.
Sandoval: sino ba naman sa atin ang may interes sa nangyari sa mag-aalahas na walng ibang nais kundi samsamin ang mga salapi ng mga
Pilipino. Tena kayo! Ang sarap ng mga pagkain.
(Hindi pa nagtatagal nang dumating si Isagani)
Macaraig: Mabuti at nakarating ka. Si juanito na lang pala ang wala.
Tadeo: Sanaƞy si Basilio na lang an gating inanyayahan sa halip na si Juanito. Mukhang wala itong balak pumunta.
Sandoval: Oo nga naman. Bakit nga ba hindi na lamang si Basilio an gating inanyayahan?
Tadeo: Isa pa, kapag nalasing natin si Basilio ay maaari pa tayong makakuha nang ilang detalye tungkol sa isang bata at isang mongha na
nawawala.
(Lumipas ang ilang minuto nang kanilang paghihintay kay Juanito ay wala pa ito. Kaya minabuti na nilang kumain. Habang nagkakainan ay
nagkatuwaan ang mga mag-aaral.)
Tadeo: Para kay Don Custodio ang Ơpanukalang sopasơ.
Sandoval: Kay Padre Irene naman ang lumpiang shanghai at ang tortang alimango ay sa mga prayle.
Macaraig: Pansit guisado naman para sa bayan. Dahil katulad nang pansit ng mga Intsik, tayo ang tumatangkilik pero sila ng nakikinabang.
Tulad n gating pamahalaan ngayon.
Isagani: Hindi! Dapat ialay ang pansit kay Quiroga, isa sa pinaka-makapangyarihang tao sa Pilinas!
Estudyante1: Dapat ay sa Eminencia Negra, kay Simoun!
(Nagpatuloy ang kasiyahan nila nang biglang)
Tadeo: Tignan ninyo! Hindi baƞt iyon ang paboritong estudyante ng Vice Rector?
Isagani: Masdan ninyoƞt sa karwahe ni Simoun ito sumakay!
Macaraig: Ang busabos ng Vice Rector na pinaglilingkurang panginoon ang Heneral!





Maagang gumising si Basilio upang dalawin ang mga pasyente niya sa ospital at upang asikasuhin ang mga papeles na kanyang
kakailanagnin sa kanyang pagtatapos sa Unibersidad. Pinaplano niyang lapitan si Macaraig upang humiram ng kaunting halaga na kanyang
gagamitin sa kanyang pagtatapos. Ang lahat kasi ng kanyang naipon ay nagugol niya sa pagtubos kay Huli at sa kanilang titirhan ng kanyang
lolo, si Tandang Selo. Naglalakad si Basilio patungong unibersidad.
Basilio: Bakit kaya sarado ang mga paaralan? Ano kaya ang nangyari.
(Nagpatuloy si Basilio sa kanyang paglalakad nang kanyangn makasalubong ang isa sa kanyang mga propesor.)
Propesor1: Basilio, anong ginagawa mo ditto?
Basilio: Akin po sanang dadalawin ang mga pasyente ko at aasikasuhin ko rin po ang mga papeles ko para sa aking pagtatapos.
Propesor1: matanong lang kita, kasama ka ba ng mga mag-aaral kagabi sa piging?
Basilio: Hindi po. Akoƞy inanyayahan ngunit hindi ako nakapunta dahil po kailangan kong bantayan si Kapitan Tiago.
Propesor1: Mabuti kung ganoon. Pero, inanyayahan ka kamo? Kasapi ka bas a kanilang organisasyon?
Basilio: Akoƞy nagbayad lamang po ng para sa kasapian.
Propesor1: Ganoon ba? Kung ako sa iyo ay uuwi na lang ako at sunugin o sirain ang anu mang kasulatan o katibayan na maaaring magdawit
sa iyo.
Basilio: Saglit lang po! May kinalaman po ba ang mag-aalahas na si Simoun sa mga nangyayari?
Propesor1: Ang Eminencia Negra! Wala! Hindi mo ba nabalitaan na si Sinoun ay nagpapahinga ngayon dahil may mga di kilalang tao ang
sumugat sa kanya.
Basilio: May mga sangkot po bang mga tulisan?
Propesor1: Wala. Panay estudyante lamang. Makikita mo sa unibersidad ang mga paskil na puro paghihimagsik ang laman.
Basilio: Ganoon po ba? Maraming salamat po. Mag-iingat po kayo.
Propesor1: Ikaw din.
(Pinagpatuloy ni Basilio ang kanyang paglalakad ng kanyang makasalubong ang propesor niya sa Patolohiya.)
Basilio: Magandang umaga po Propesor!
Propesor2: Magandang umaga din. Ay! Kay sama ng mga paskil sa loob! Iyo na bang nakita?
Basilio: Hindi pa po.
Propesor2: Siya nga pala, si Kapitan Tiago ay matanda na. nariyan na at nilalapitan na siya ng uwak at buwitre. Iyo siyang bantayan ng
mabuti.
Basilio: Makaka-asa po kayo.
(Ipinagpatuloy niya nag paglalakad. Naisip niya bigla ang sinabi ni Simoun sa kanya nang huli silang magkita.)
Basilio: Natitiyak ko! Winika niyang kapag kamiƞy tumiwlag ay hindi kami makakatapos! Marahil ay may kinalaman siya dito!
(Habang patuloy na naglalakad ay kanyang nakita si Sandoval.)
Basilio: Teka! Si Sandoval iyon. Sandoval! Sandoval! Dito! Sandoval!
(Ngunit hindi siya pinapansin ni Sandoval at tila bingi ito. Nakasalubong naman niya si Tadeo.)
Tadeo: Basilio! Nabalitaan mo na ba?
Basilio: Ang alin? Ang tungkol bas a mga paskil?
Tadeo: Hindi! Matagal daw mawawalan ng pasok! Akalain mo iyon! Sige ha, mauna na ako sa iyo.
Basilio: Akala ko naman kung bakit siya masaya. Juanito! Mabuti at nakita kita. May itatanong lang sana ako sayo tungkol sa mga paskil na
sinasabi nila.
Juanito: Wala! Wala akong kinalaman Basilio! Alam mo iyon!
Basilio: Teka, huminahon ka. Namumutla ka na o.
Juanito: Wala akong kinalaman Basilio! Alam mo iyon! Wala akong kinalaman! Isang sibil! Paalam Basilio, may kailangan pa akong puntahan.
Basilio: Ano ba ang nangyayari? Wala naman akong mapagtanungan. Isagani! Mabuti naman at nakita kita. Maaari mo bang sabihin sa akin
kung ano ang nangyayari?
Isagani: Bakit ganoon? Dahil lang sa isang maliit na pangyayari ay masisira ang samahan nating lahat? Ganoon ba kababaw ang lahat ng atin
pinagsamahan? Ngayon lang ba may makukulong nang dahil sa kanyang pagtatanggol sa kalayaan?
Basilio: Sino ba anng may kagagawan ng mga paskil? Bakit ganoon kasasama ang nakalagay?
Isagani: Hayaan nating sila na ang umalam. Kung nasaan ang panganib, doon tayo! Naroon ang karangalan ng isang Pilipino. Kung ang
sinasabi ng mga paskil ay tungkol sa karangalan, hayaan natin ito at pasalamatan.
(Iniwan ni Basilio si Isagani. Alam niyang mali ang sinasabi nang kanyang kaibigan.patuloy siyang pumunta sa bahy ni Macaraig. Sa labas pa
lamang ay hinarang na siya ng dalawang tanod.)
Basilio: Naparito po ako upang makipagkita sa aking kaibigan na Macaraig.
(Ilang sandal ay lumabas si Macaraig kasama ng kabo.)
Macaraig: Marangal na pagkatao! Sa oras nang kaginhawaan ay wala ka ngunit ngayong kayoƞy kailangan naming ay naririto kayo at handing
sumuporta.
Kabo: Ano ang pangalan mo binata?
Basilio: Basilio po.
Guardia Civil: Narito ang kanyang pangalan sa listahan.
Kabo: Dakpin rin siya at isama sa himpilan.
Basilio: Saglit lang, bakit pati ako?
Macaraig: Huwag kang mag-alala. Ibabalita ko na lang sayo ang nangyari sa hapunan kagabi habang nasa sasakyan tayo.
Basilio: Akoƞy napadaan lang dahil ako sana ay mannghihiram nang kaunting halaga sayo.
Macaraig: Huwag akng mag-alala. Kapag atyoƞy nanumpa, aanyayahan natin ang kabong ito.


Totoo ang sinasabi na nakalaya na ang mga mag-aaral. Gaya ng inaasahan siguro ng lahat, si Makaraig ang unang nakalabas
samantalaƞy si Isagani ang huli. Ngunit mas malubha pa sa huling nakalabas, ay ang nakakaawang si Basilip, na nanatiling nakapiit.



 
 Si Basilio daw ay isang estudyante at alipin! Huwag siyang pakawalan.







Paumanhin po Kapitan, pero isa raw po siyang estudyante na nag-aaral ng medisina at mabuting mag-aaral batay sa
kanyang mga guro. Kailangan niya na lang ng isang taon na pag-aaral at patapos na siya. Sayang naman po.



 
 ƝDi mas mabuti na mapanatili siyang nakakulong. Mas mabuti ngang madagdagan ng isa pang taon para maging
mahusay siyang doctor. At para hindi masabihan ng iba na wala akong pakialam para sa bansa!







 Pero siya ang pinaka innocente sa lahat! At ang hawak niyang mga libro ay para sa medisina na sinulat ng mga
Kastila. At wala siya sa kainan at wala siyang ginawa.



 
Ito ay mas mabuti pa! Para ang parusa niya ay makakatakot sa iba! Ganyan ang dapat na pamamahala! Isakripisyo ang
isa para sa ikabubuti ng lahat. Sa hakbang na ito, itinatama ko ang mali ng ating mga opisyal at iba pa.







Pero Kapitan, hindi ka ba natatakot na sisihin?



 
Bakit ako matatakot? Hindi baƞt akoƞy makapangyarihan? Hindi ako pwedeng dalhin sa korte ng isang alipin. Ang pinaka
importante sa akin ay ang konsensya at wala akong pakialam kung ano ang iniisip ng iba.







 Oo kapitan, ngunit ang bansa?



 
Psh! May responsibilidad ba ako sa bansa? May utang na loob ako sa bansa para sa aking posisyon?







 Hindi po ito importante. Nandyan ka dahil sa Espanya kayaƞt mas lalo bigyan mo nang mabuting pagtrato ang mga
Pilipino para hindi sila magalit sa Espanya. Pinangako ninyo noong dumating kayo dito na mamahala ng tama at mabuti.



 
Ano pa ba ang aking ginawa? Tinuturuan mo ba ako kung paano gawin ang aking trabaho? Kung hindi mo ako
naiintindihan, ako ba ang dapat sisihin?







 Wala po akong sinasabing ganon. Ayaw ko mawala sa Espanya ang bansang sinasakupan nito na puno ng mga taong
masunurin at matiisin. Ayaw kong maging masama na tao dahil sa pasasamantala sa kanila. Ayaw ko rin masabi kailanman, na bagaman hindi
na ginagawa ang pagbibili ng mga alipin, ay patuloy pa rin ang Espanya sa paggawa nito. Ang Espanya ay hindi kailangang maging mapaniil
upang maging dakila! Mas dakila pa ito noong wala pa tayong sinasakupan na bansa. Patawad po Kapitan pero pinaglalaruan po natin ang
kalayaan at buhay ng mga Pilipino. Kapag hindi magbabago ito ay siguradong maghihimagsik sila balang araw. Pinapanigan ko ang mga
Pilipino kapag silaƞy naapi, kaysa magtagumpay kapanig ng isang bansa na ang hangarin ay ikasasama lamang sa sarili, kahit ang bansang iyon
ay Espanya.



 
 Alam mo ba kung kalian aalis ang susunod na barkong pang- koreo?

(Nagbitiw na sa tungkulin ang Mataas na Kawani at bumalik sa Espanya.)







 Kung balang araw ay nakapagsarili na kayo, aalahanin ninyo na sa Espanya ay may mga pusong tumibok nang dahil
sa inyo at nagtanggol sa inyong karapatan!

cSino po?


 

Tuluyang nakulong ang mga estudyante na kasapi sa grupong naghahangad na matatag ang Akademya ng Wikang Kastila, ngunit
nakalaya din dahil sa nalakad ang mga kaukulang papel maliban kay Basilio, dahil walang maglalakad ng kanyang papel dahil si Kapitan Tiago
ay namayapa na. karamihan sa mga estudyante ay hindi pumasa sa eng serbisyo sibil. Si tadeo naman ay tuwang-tuwa dahil sinunog ang lahat
nang mga aklat at sila ay pinauwi para sa isang mahabang bakasyon. Si Juanito naman ay tinuruan na lamang ng kanyang ama kung paano
mangalakal. Si Macaraig naman ay nagtungo ng Europa. Si Isagani ay nakapasa sa asignaturang pangmadlang pagpapahayag ngunit bagsak
sa iba. Dinaan namn ni Sandoval sa pagtatalumpati kung kaya siya ay nakapasa. Sinubukan ni Huli, ang kasintahan ni Basilio na pakiusapan si
Padre Camorra na palayain ang kanyang kasintahan ngunit ito pa ang nagging dahilan ng kanyang kamatayan. Hindi rin nagtagal ay pinasya ni
Paulita, ang maganda at mayamang kasintahan ni Isagani, na magpakasal. Ngunit hindi sa binata kundi kay Juanito Pelaez. Buwna na ng Abril
at laganap na ang balitang kasalan. Si Simoun naman ay nais nagdaos ng isang piging dahil siya ay lilipad na pabalik ng Espanya.

Narrator: May mga tao na nagkukumpulan at nagbubulungan kasama sina Hermana Penchang at ang Hukom tungkol sa mga kumakalat na
Balita na patay na si Kapitan Tiyago at si Basilio naman ay nakulong.
Tao1: Nabalitaan niyo na ba na patay na si Kapitan Tiyago at si basilio ay nakakulong?
Tao2: Balita ko nga na pinakamagaang parusa na ibibigay kay Basilio ay ipatapon, at pagkatapos ay saka ipapapatay hanbang silaƞy nasa daan
na.
Tao3: Balita ko rin na maaring magkaroon ng pagbitay at paglilitis-militar na maaring maganap.
Tao4: Tama pusibli ngang mangyari yan naaalala niyo pa ba yung kaguluhan sa kabite na kahit na kura pa ang nasangkot ay binitay sa
garrote, at si Basilio pa kayang walang kaibigan at tagapagtanggol?
Hukom: Sinabi ko nga sa kanya.
Hermana Penchang: Iyan ang dapat mangyari.
Narrator: Siyaƞy magsisimba, at kapag nakitang marumi ang aqua bendita ay hindi na siya sasawak upang mag-antanda, sapagkat may dala ras
itong sakit.
Hermana Penchang: Yan ang parusa sa kanya ng diyos na parang magbibigay ng sakit.
Narrator: Ibinalita pa ng Hermana kung paano nagamot ng agua bendita ang dipagkatunaw ng kanyang kinain.
Hermana Penchang: ƠAng kagamutan ay tiyak, kung ihahaplos ang agua bendita sa masakit na bahagi ng katawanơ.
Narrator: Nag uusap ang mga lalaki at maraming lalaki ang hindi naniniwala.
Tao5: Hindi kami naniniwala sa mga himagsikan at mga paskin, dahi sa kilala nila si Basilio na tahimik ay maingat.
Tao6: Malamang ang nangyari ay paghihiganti ng mga prayle, dahil sa pagkakatubos ng binata kay Huli, anak ng tulisang mahigpit na kalaban
ng isang malakas na korporasyon.
Hermana Penchang: Mabuti nga at napaalis ko siya. Ayaw kong makipagkasira sa kga prayle, kayaƞt pinagmadali ko siyang humanap ng salapi.
Narrator: Ang totoo ay pinanghinayangan ni Hermana Penchang ang paglaya ni Huli. Inaako siya nito sa pagdarasal at pagaayuno. Ang
paniniwala ng Hermana ay maaari ang gayon sapagkat ang mga tao ay ipinagdarasal ng mga prayle at inaako ng Diyos ang kasalanan ng
sangkatauhan.
Hermana Bali: Nabalitaan niyo na ba na patay na si Kapitan Tiyago at si basilio ay nakakulong? Balita ko nga na pinakamagaang parusa na
ibibigay kay Basilio ay ipatapon, at pagkatapos ay saka ipapapatay hanbang silaƞy nasa daan na.
Huli: Hindi Siguro mangyayari yan makakalaya si Basilio.
Hermana Bali: Pero totoo yung mga sinabi ko pusibli siyang bitayin at ipapatay.
(Naglalakad si Huli at bigla siyang hinimatay)
(Magigising si Huli at biglang maiiyak)
Narrator: Nagunita niya ang kalagayan ni Basilio nakaramdam ng matinding dalamhatisa kanyang puso.
Huli: Ano kaya ang pwede ko magawa para makalaya sa bilangguan ang aking mahal na si Basilio? Kung hihingi naman ako ng tulong kay
Padre Camora ay may kapalit na ayokong mangyari, yoon ay ang bigyan ng isang magandang alaala na kahit kalian na hindi mangyayari.
Narrator: Si Huli ay nag patulong at humingi ng gabay para sa pagkakalaya ni Basilio, Hindi alam ni Hermana Bali ang totoong gusto kahiligan
ni Padre Camora sa dalaga.
Huli: Hermana Bali, ano ang aking gagawib para sa paglaya ni Basilio?
Hermana Bali: Ang tanging solusyon lang dyan ay ang paghingi ng tulong kay Padre Camora.
Huli: (Nanahimik at nagisip ng malalim) Padre Camora ba?
Hermana Bali: Tama ka si Padre Camora lang kasi ang nakatulong sa paglaya ng iyong ama.
Huli: Meron pa bang ibang dahilan?
Hermana Bali: (nagisip) ummƦ alam ko na pumunta tayo sa mataas na kawani baka sakaling matulungan tayo.
Huli: Salamat sa wakasƦ.
Narrator: Nagpunta sila sa kawani, nag paliwanag si Hermana Bali sa harap ng Hukom ngunit hindi ito pinakinggan ng Hukom.
Hukom: Idaan niyo na lamang yank ay Padre Camora..
Huli: (Hindi umiimik at nayayamot na mag sasalita kay Hermana bali) maari bang ako nlang ang pumunta sa kumbento? (Habang nag lalakad
ay napagtanto ni Huli na mali ang pagsunod sa payo ng Hukom pamayapa kung kayaƞt di na siya tutuloy ng pagpunta kay Padre Cammora.
Huli: (Nananaginip na nakarining ng putukan at tinutugis ng mga guwardiya sibil ang kanyang ama mayamayaƞy nagging si Basilio na nag-
aagaw buhay) Inay!! (Umiyak at tatayo upang mag dasal)
Narrator: Kinabukasan, nakangiting bumangon si Huli dala ang pag-asa ngunit biglang natakot ng maalala ang 6 na tao ang pinabaril. May mga
pagkakataong maiisip nyang magpatiwakal.
Huli: (Naglalakad at makakasalubong ng dalawang ale na nag-uusap tungkol sa mga bilanggo.
Babae 1: Hoy, mare alam nio ba ang balita mula sa maynila?
Babae 2: Ano yun? Wala pang nakakarating sa akin.
Babae 1: Pinalaya na raw ung bilango sa tulong ng kanilang ninong.
Babae 2: O, ngayon?
Babae 1: Pero may isang naiwan sa piitanƦ
Babae 2: Sino kaya?
Babe 1: Walang nabangit kung sino..
(Magpapatuloy na sa paglalakad ang dalawang babae)
Huli: (Umuwing nangangatal ang buong katawan at sa pagtulog ay mananaginip ng masasama) Basilio!! Basilio!!
Narrator: Isang araw
Manlalakbay: Makinig kayo sa akin (magsisilapit ang mga tao ksama si Huli) ang mga bilango ay pinalaya na maliban kay Basilio kasi walang
tumulong sa kanaya, Ipapatapon siya sa Carolinas. Pinapirma siya sa kasulatang itoƞy kanyang kagustuhan. Nakita ko rin ang bapor na
magdadala sa kanya patungong Carolina.
Huli: (Pabulog na sasabihin sa sarili) Kung gayon ay dapat na pumunta ako kay Padre Camorra upang matulungang makalaya ang mahal kong
si Basilio.
Narrator: Pinuntahan ni Huli si Hermana Bali pagkatapos mag-ayos ng mabuti.
Huli: Ito ang isusuot kong damit ang pinakamaganda sa lahat ng aking damit upang pagpunta naming kay Padre Camorra papaya na siyang
palayain si Basilio.
Hermana Bali: Tara na baka biglang umalis si Padre Camorra at di nating makausap.
Huli: Opo.
Narrator: Nang matanawan ni Huli ang kumbento..
Huli: Nangangatog na naman po ang tuhod ko umuwi na lang po tayo.
Hermana Bali: Pangako, hindi kita iiwanan sa loob hanggang makatapos ka ng pakikipag-usap kay Padre Camorra.
Huli: NgunitƦ
Hermana Bali: Sige, bumalik na tayo kung ayaw mo. Pabayaan mong barilin si Basilio sa daan at sabihing nagtangkang tumakas. Pag-patay na
at saka ka magsisisi.
Huli: Ay hindi po, Sige po, tayo na. (sabay nag-antada ng krus)
Narrator: Sa loob ng kumbento sa loob ng silid ni Padre Camorra makikitang hinahabol si Huli ng prayle.
Huli: Huwag poƦ huwag poƦ
Padre Camorra: Sandali lng to, Huli ang ganda mo lalo sa suot mong damit. Bagay na bagay saƝiyo
Huli: Hiling ko lang po na palayain na si Basilio. Hindi po ganito.
Padre Camorra: Basta lumapit ka na sa akin matutupad ang iyong hiling.
Huli: (Sumampa sa pasamano ng bintana ng kumbent at akmang tatalon.)
Narrator: Tumalon si Huli sa bintana maya-maya ay lumabas ang isa pang babae na nagsisigaw na parang baliw.
Hermana Bali: Diyos ko po! Si Huli! Tumalon si Huli sa bintana! HuliƦ!!!
Narrator: Isang matandang lalaki na galling sa nayon ang pumunta sa kumbento.
Tandang Selo: (Buksan anyo ang pinto!!) nasaan ang batang si Huli? Anog ang nagyari sa kanya? (Pinapalo ng tungkod ang pinto.)
Narrator: Lalabas ang alalay ng prayle at ipagtatabuyan ang matanda sa pamamagitan ng palo.
Mga alalay: Umalis ka na! wala dito ang hinahanap niyo!! Sumunod ka na kung ayaw mong masaktan nang husto.
Narrator: Nagpunta si Tandang Selo sa gobernador silyo sa Hukom tagapamayapa, sa Tinyente Mayor ngunit silaƞy pawing nasa kumbentong
lahat.
Tandang Selo: Kawawang HuliƦ Paano na siya? HUHUHUHU
Babae: O diyos ko, sa harap mo po ay walang mayaman, walang mahirap, walang maputi, walang maitim. Ikaw na hahatol sa amin.
Asawa: Oo kung kaya and diyos na kanilang siasabing hindi isang huwad, isang gawa gawa lamang sila ang unang-unang hindi naniniwala sa
kanya.
Narrator: 7 prayle ang galling sa kumbento at nag-uusap. Kinabukasan si Tandang Selo ay tuluyan ng nawala sa nayon dala and kanyang sibat
sa pangangaso.

Ben Zayb: Natitiyak kong isang magarbong handa ang iyong ihahandog G. Simoun.
Simoun: Iyon nga sana ang aking balak ngunit wala naman akong malaking lugar upang pagdausan ng isang malaking piging.
Ben Zayb: Sayang naman pala. Di sanaƞy kayo na lang ang nakabili ng bahay ni Kapitan tiago at hindi sana napunta kay Don Timoteo Pelaez ng
libre. At ngayon! Ikakasal ang kanyang anak sa mayamang si Paulita Gomez!
Simoun: Ganoon talaga, may mga tao talagang swerte.
Ben Zayb: Kung sa bagay. Mabuti na ri at si Juanito ang kanyang pakakasalan kaysa naman sa isang hamak na makatang si Isagani! Marunong
din mag-isip ang babae. Alam niyang hindi niya kaya ang buhay mahirap.
(Mabilis na lumipas ang oras. Araw na ng kasal ni Paulita kay Juanito. Nakalaya na rin si Basilio. Agad na tinungo ni Basilio ang bahay ni
Simoun.)
Basilio: Isa akong masamang anak at kapati G. Simoun. Nakalimutan kong piñata ang aking kapatid at pinhirapan ang aking ina. Ngayoƞy
pinaparusahan ako ng Diyos. Wala na akong nararamdaman kundi galit ant paghihiganti.
(Hindi kimubo si Simoun.)
Basilio: kahit noong may himagsikan ay hindi ako nakialam. Nabigo sila at akoƞy nakulang kahit wala akong kasalanan. Iyon ang parusa sa akin.
Narito ako sa labas nang dahil sa inyo. Ngayon, handa na ako. Handa ko nang ipagtanggol ang bayan.
Simoun: Nabigo ang kilusan ng dahil na rin sa akin. Urong-sulong ang aking mga desisyon, dahil umiibig pa ako noon. Ngayong patay na ang
aking puso wala ng dahlia para umatras. Pareho na tayo ngayon. At sa tulong mo akoƞy magtatagumpay. Magsasabog ako ng kamatayan sa
gitna ng bango at rangya, ikaw namaƞy gigising sa mga kabataan sa gitna ng dugo.
(Isinama ni Simoun si Basilio sa loob ng kanyang laboratory. Ipinakita niya dito ang kanyang mga gamit at eksperimento sa kemika. Sa loob ng
laboratory ay makikita ang isang lampara na may kakaibang hugis.)
Basilio: Para saan naman po ang lamparang iyan?
Simoun: Hintayin mo.
(Pagkaraan ay inilabas ni Simoun ang isang lalagyan na may nakasulat na nitrogliserina, isang pormula na ginagamit sa paggawa ng dinamita.)
Basilio: Dinamita!
Simoun: Oo, ngunit hindi ito basta-basta dinamita. Ito ang mga kasawiang naimbak, mga kagagawang walang katwiran at mapang-api.
Nagyong gabi, makakarinig ng pagsabog ang Pilipinas at mapaparusahan ang mga makasalanang hindi magawang parusahan!
(Ipinagpatuloy ni Simoun ang ginagawa.)
Simoun: Mamayang gabi ay magkakaroon ng pista. Ilalagay ang lamparang ito sa gitna ng handaan. Napkaningning nang liwanag na ibibigay
nito, ngunit pansamantala lang. pagkaraan ng dalawampung minuto, mawawala ang ilaw ng lampara. Kapag inayos ang mitsa, sasabog ang
bomba!
Basilio: Kung gayooƞy hindi na pala ninyo ako kailangan.
Simoun: Iba ang iyong gagawin. Pagkarinig ng putok ay lalabas ang mga artilyero at iba pang kinasundo ko noon. Pupunta ang lahat sa lugar
na kinaroroonan ni Kabesang Tales sa Sta. Mesa. Sabay-sabay na susugod ang lahat. Magkakagulo at ang mga mamamayan ay nanaisin na
ring lumaban. Ikaw ang mamumuno sa iba. Dalhin mo sila sa bahy ni Quiroga dahil doon nakaimbak ang mga baril at pulbura. Kami naman ni
Kabesang Tales ay susubukang agawin ang tulay. Mamamatay ang lahat ng mahihina! Ang lahat ng hindi handa!
Basilio: Lahat? Kahit ang mga walang laban?
Simoun: Oo! Lahat! Lahat ng Indio, Mestiso, Intsik, Kastilang duwag! Kailangang magsimula muli. Mula sa mga dugong dadanak ay sisibol ang
bagong lahi! Isang bagong lipunan na kahit kalian ay hindi na magpapa-api!
Basilio: At anon a lang ang sasabihin ng mundo sa gagawin nating ito?
Simoun: Pupurihin tayo ng daigdaig!
Basilio: Ano nga naman ang aking pakialam! Bakit ko kailangang isipin kung pupurihin nila ito o hindi? Bakit ko kailangang linagpin ang
mundong kalian man ay hindi lumingap sa akin!
Simoun: Tama ka!
(Inabot ni Simoun ang isanng rebolber kay Basilio.)
Simoun: Hintayin ninyo ako sa tapat ng simbahan ng San Agustin, ika-10 ng gabi. Lumayo kayo sa Daangn Analoague sa alas-nuwebe.
Basilio: Kung gayyoƞy magkita na lamang tayo mamaya.
(At tuluyan nanng umallis si Basilio.)


Mula sa bahay ni Kapitan Tiyago ay patakbong tinungo ni Ben Zayb ang kanyang tanggapan upang sulatin ang pangyayari.

 

Itatanghal ko sina Padre Irene, Don Custodio, Padre Salvi at ang Kapitan Heneral. At ilalathala ko din at ipagdadasal ang
paglalakbay ng Kapitan Heneral.


Ngunit ang kanyang sinulat ay sa kanya ng patnugot ng pahayagan. Ipinagbabawal ng Heneral ang pagbanggit ng anu man ukol
sa pangyayari.






Nilusob daw ng maraming tulisan ang bahay pahingahan ng mga prayle, at nakatangay ng may dalawang libong piso.
Malubha ang isang Prayle at dalawang utusan.


 Gumalaw agad ang isip ni Ben-Zayb. Iniisip niya na gagawin niyang bayani ang kurana sa pagtatanggol at paglaban sa mga
tulisan ay nagkasira-sira ang isang silya na gamit sa panlaban sa mga tulisan. (Nagtungo agad si Ben-Zayb sa Pasig, natagpuan niya si Padre
Camorra.)
 

Padre, ano pong nangyare sa inyo?




Nanakawan kami kagabi ng tatlong magnanakaw na may dala-dalang gulo at nakuha ang limampung piso. At nasugatan
ako sa daliri at may pasa sa ulo.


Hindi naniniwala si Ben-Zayb sa sinabi ni Padre Camorra. At sinulat niya parin ang iniisip niya kanina.




 

Alas-siyete na ng gabi. Nagsimula nang dagsain ng mga panauhin ang bahay ni Kapitan Tiago, na pagdadausan ng kasal nila Paulita
at Juanito. Ang pagdating ng Kapitan Heneral na lamang ang hinihintay upang magsimula ang pista. Sa harap ng bahay ay naroon si Basilio at
nagmamasid.
Basilio: Ang dami palang mamamatay sa pagsabog na magaganap. Kaawa-awa naman sila. Payuhan ko na lamang kaya ang ilan na umalis
upang hindi madamay.
(Papalapit na siya sa bahay.)
Basilio: Hindi! Ano naman ngayon sa akin kng mamamatay sila! Hindi ko dapat sirain ang pagtitiwala niya. Siya ang naglibing sa aking ina at
ang mga tao sa looba ng pumatay! Sinubukan kong kalimutan ang lahat! Magpatawad, pero ang lahat ay may hangganan din!
(Nakita niya nag pagdating ni Simoun dala ang lampara.Pagdating ng Kapitan Heneral ay isa si Simoun sa sumalubong. Kinilabutan bigla si
Basilio. Nakita niyang pinaligiran ng mga taong mangha sa liwanag na binibigay ng lampara.)
Basilio: Hindi sila dapat madamay!
(Pumunta si Basilio sa pintuan at sinubukang pumasok.)
Basilio: Papasukin nyo ako! Ililigtas ko sila!
Tanod: Hindi ka maaaring pumasok dito! Tignan mo nga iyang suot mo!
Basilio: Papasukin ninyo ako!
(Nakita ni Simoun si Basilio. Bigla itong namutla sa kaba. Bigla itong umalis.)
Simoun: Tayo na sa Escolta, madali!
(At tuluyan nangn umalis si Simoun)
Basilio: Ililigtas na niya ng kanyang sarili. Dapat na rin akong umalis.
(Nagsimulang lumakad palayo si Basilio. Kanyang nakasalubong si Isagani sa daan, patungo sa pista.)
Isagani: Anong ginagawa mo dito?
Basilio: Isagani! Tara na! umalis na tayo dito!
Isagani: Bakit ka aalis? Puntahan natin siya. Iba na siya bukas. Ibig ko siyang makita.
Basilio: Gusto mo na bang mamatay?
Isagani: Hindi ko alam.
Basilio: Makinig ka! Ang lampara sa loob ay may lamang pulbura! Sasabog iyon ano mang oras ngayon! Tara na!
Isagani: Bukas ay iba na siyaƦ.
Basilio: Kaawaan ka ng Diyos.
(At iniwan ni Basilio ang kaibigan upang iligtas ang sarili. Sa loob ng bahay ay nagkakainan na ang mga bisita nang may nakita silang papel.
Bisita1: Nakasulat dito, ƠMane thecel, paresơ ƛ Crisostomo Ibarra.
Bisita2: Isang biro lang iyan!
Bisita3: hindi magandang biro! Isang pagbabanta mula sa isang taong matagal nang namayapa!
(Binasa ni Padre Salvi ang liham.)
Padre Salvi: Si Ibarra! Siya ang nagsulat nito! Sulat kamay niya ito!
Kapitan Heneral: Ituloy ang kasiyahan! Walang dapat ipangamba. Walng kwenta ang ganyang biro.
Don Custodio: Hindi kaya nais niya tayong patayin lahat?
(Hindi kumibo ang lahat. Nang biglang mamatay ang ilaw sa lampara.)
Kapitan Heneral: Padre Irene, pakitaas na lamang ang mitsa.
Padre Irene: Isang saglit lamang.
(Bago pa man makatayo si Parde Irene, isang anino ang lumapit at kumuha sa lampara.)
Padre Irene: Magnanakaw! Habulin ninyo ang magnanakaw!
(Dumiretso ang magnanakaw sa asotea ng bahay at tumalon sa ilog kasama ang lampara. Ilang saglit pa ay, isang nakagigimbal na pagsabog
ang narinig.)






 Napagalaman ng lahat na si Simoun ang may kagagawan ng lahat. Hinalughog ang kanyang bahay at nakita dito ang ilang armas at
bulbura. Pinaghahanap na siya ng mga sibil. Ayaw niyang magpahuli ng buhay kaya uminom siya ng lason at nagtungo kay Padre Florentino
upang mangumpisal.
Padre Florentino: Masama ban g inyong pakiramdam?
Simoun: Wala ito Padre, mawawala din ang lahat pagkaraan ng ilang sandal. Anumang oras ay tatalab na ang lason sa aking katawan.
Padre Florentino: Diyos ko!
Simoun: Huwag kayong matakot. Lumalalim na ang gabi. Nais kong ilahad sa inyo ang aking lihim. Maaari mo bang sabihin sa akin kung
totoong may Diyos?
Padre Florentino: Kahit saan tayo nagtungo nariyan ang Diyos.
Simoun: Padre, ayokong mamatay ng may dalang kasamaan!
(Isinalaysay ni Simoun kay Padre florentino ang lahat. Mula nang nanggaling siya ng Europa hanggang sa mawala ang lahat sa kanya.)
Padre Florentino: Patawarin ka ng Diyos, anak. Alam niyang hindi mo ginsto ang lahat, na ikaw ay nasilaw lamang ng galit at paghihiganti.
Kagustuhan Niyang lahat anng nangyari. Hindi nagtagumpay ang iyong plano nang dahil sa Kanya. Sapagkat alam Niyang hindi ito tama.
Igalang natin ang Kanyang kapasyahan.
Simoun: Palagay niyo po ba ay Diyos ang nagkaloob ng lahat ng ito?
Padre Florentino: Walang makakapagsabi ng iniisip ng Diyos, ngunit kalian man ay hindi Siya naghangad ng masama para sa atin.
Simoun: Kung gayon, bakit hindi Niya ako tinulungan?
Padre Florentino: Sapagkat mali ang iyong pamamaraan. Pag-ibig lang ang nakakagawa ng dakila.
Simoun: Bakit ako ang pinarurusahan at hndi ang mga masasamang namamahala na walang dulot kundi kasamaan?
Padre Florentino: kailangang alugin ang lalagyan para humalimuyak ang bango.
(Nagpatuloy sa pagkukumpisal si Simoun kay Padre Florentino. Hanggang sa pinisil ni Simoun ang kamay ng pari.)
Simoun: Maraming salamat Padre, ngayon ay payapa na ang aking kalooban.
(Muling pinisil ni Simoun ang kamay ni Padre Florntino at tuluyan itong nawala sa pagkakahawak. Kinuha ni Padre Florentino ang kayamanan ni
Simoun at nagtungno sa talampas. Inihagis ni padre Florentino ang kaymanan ni Simoun sa karagatan.
Padre Florentino: Malibing ka nawa sa kailaliman ng dagatƦ ngunit kung kakailanganin ka ng tao para sa isang marangal na hangarin,
ipahintulot ng Diyos na matuklasan ka sa sinapupunan ng alon. Pansamantala, diyan ka muna, hindi makababaluktot ng katwiran, hindi mag-
uudyok ng kasakiman