Kontrata e shitjes KONTRATA E SHITJES

Besnik Maho

\Kontrata e shitjes sht m e rndsishmja dhe m e prhapura. Ajo prdoret vazhdushmrisht nga do person pr t siguruar disponueshmerin e t gjith t mirave q ato kan nevoj Nisur nga aspekti i zhvillimit historik t kontrats s shitjes asaj i ka paraprir kontrata e shkmbimit. Kontrata e shkmbimit ishte forma m e thjesht e shkmbimit t vlerave. Shkmbimi i mallrave haste vshtirsi pasi ndodhte q jo gjithmon prodhuesi t kishte ato mallra q i duheshin t tjerv. Njerzit filluan t kmbenin produktet e tyre me disa sende t caktuara q krkoheshin m shum si kripa,vajguri etj. M pas lindi nevoja e shkmbimit t mallrave me nj ekuivalent t prbashkt.Fillimisht kt rol e luajtn shufrat e metalit dhe m pas monedhat metalike. Hyrja e paras n qarkullimin e vlerave dhe ekuivalentimin e tyre me vlern e mallrave shnon krijimin e institutit juridik mjaft t rndsishm- kontratn e shitjes ( emptio vendito). Kontrata e shitjes sht nj marrdhnie juridiko-civile mes shitsit dhe blersit. Shitsi detyrohet q tja dorzoj sendin blersit duke e transferuar t drejtn e disponimit dhe t pronsis tek ai. Blersi detyrohet t paguaj shumn e caktuar t parave si mim t blerjes. Shitsi dhe blersi jan dy subjektet e marrdhnies kontraktore.

N Kodin Civil kontrata e shitjes rregullohet n Titullin II, n Kreun I dhe konkretisht n nenin 705 n t cilin prcaktohet : Kontrata e shitjes ka pr subjekt kalimin e pronsis s nj sendi ose kalimin e nj t drejte kundrejt pagimit t nj mimi. Shit-blerja sht kontrat q ka pr objekt : - transferimin e pronsis t nj sendi - ose transferimin e nj t drejte ( q mund t jet e drejt reale, por edhe nj e drejt kredie, ose nj pjesmarrje shoqrore nga shitsi tek blersi. Blersi detyrohet t paguaj shumn e caktuar si mim t blerjes (pretium).

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

mimi sht elementi thelbsor i shitjes dhe konsiston n kundravlern n t holla.

Kontrata e shitjes sht kontrat e dyanshme (detyrimet ekzistojn pr t dy palt n mnyr t ndrsjellt) dhe me shprblim. Kontrata e shitjes sht nj kontrat konsensuale (plqimore) pasi ajo sht shprehje e vullnetit t t dy palve kontraktuese pr krijimin e nj marrdhnie detyrimore. Vlefshmria e ksaj kontrate arrihet q n momentin e arritjes s marrveshjes ,t prputhjes s vullneteve t palve. E drejta jona civile n nenin 80 t K.Civil sanksionon parimin e liris s forms s veprimit juridik: Veprimi juridik mund t kryhet me shkrim, me goj dhe me do lloj shfaqje tjetr t padyshimt t vullnetit . Si rregull shitja sht nj kontrat joformale. Palt jan t lira q me marrveshje mes tyre ta shndrrojn at n kontarat formale t shkruar , kryesisht pr efekt provushmrie. Ligji parashikon rastet kur detyrimisht krkohet q kontrata e shitjes te jet formale dhe t realizohet n formn e shkruar. Ktu kmi dy lloje kontratash formale : Kontrata solemne ( ad solemnitatem)-Kur forma e shkruar krkohet pr efekt vlefshmrie dhe mungesa e ksaj forme e bn kontratn absolutisht t pavlefshme.Konkretisht kjo form solemne krkohet n rastet e shitjes s pasurive t paluajtshme. Neni 83 i K.Civil parashikon se : Veprimi juridik pr kalimin e pronsis s sendeve t paluajtshme dhe t t drejtave reale mbi to, duhet t bhet me akt noterial dhe t regjistrohet, prndryshe nuk sht i vlefshm . Kontrata jo solemne-Kur forma e shkruar krkohet pr efekt provushmrie(erga omnes) mungesa e s cils nuk e bn kontratn e pavlefshme,por ka efekt provushmrie lidhur me ekzistencn ose jo t faktit juridik.Konkretisht kjo form krkohet tek kontratat e shitjes t lidhura mes personave juridike shtetrore ose privat duhet t bhet me shkres sepse nuk mund t provohet me dshmitar. Kontrata e shitjes quhet e lidhur kur vullnetet e palve prputhen me njri tjetrin pr tr kushtet e kontrats. Kushti i par pr lidhjen e kontrats sht shfaqja e vullneteve t palve. Ekzistenca e plqimit t palve kontraktore sht nj element i rndsishm lidhur me vlefshmrin e kontrats. Plqimi i palve duhet t jet rezultat i prputhet s vullnetit t brendshm me shfaqen e tij t jashtme. Subjektet e kontrats q mund t jen persona fizik ose juridik duhet ta shfaqin vullnetin e tyre t pavesuar. Shfaqja e vullnetit sht e lidhur ngushte me plqimin dhe dshirn e personit pr t kryer veprimin juridik dhe pr ardhjen e pasojave t caktuara. N nenin 660 t Kodit Civil sanksionohet se:Palt n kontrat prcaktojn lirisht prmbajtjen e saj, brenda kufijve t vendosura nga legjislacioni n fuqi.

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

Jo cdo kusht i prcaktuar nga palt n kontrat mund t jet asolutisht i lir. Kushtet e vendosura duhet t jen si brenda kufijve ligjor,por dhe te atyre ekonomik e moral. Konkluzion i msiprm sht nxjerr nga Kolegjet e Bashkuara t Gjykats s Lart n vendimin Unifikues nr. 932 dat 22.06.2000.Konkretisht n vendimin e msiprm konkludohet se liria e kontraktimit: mund t kufizohet nga disa faktor ekonomik e moral,.. . N rast t mungess s shprehjes s lir t vullneteve apo t kontraktimit tej kufijve q lejon ligji,do te ndodhemi prpara rastit t pavlefshmris s ktij veprimi juridik.

Kontrata si rregull kalon n dy faza : - propozimi pr lidhjen e kontrats dhe - pranimi. Propozimi duhet t jet i plot, i qart dhe ti adresohet prsonit t caktuar me t cilin duhet lidhur kontrata. Propozimi duhet t prcaktoj elementet kryesor t kontrats: si objektin, mimin, kohn e vendin e dorzimit t sendit, mnyra e prmbushjes s detyrimeve si dhe do kusht tjetr. N praktik ndodh shpesh q pr shitjen e nj sendi t caktuar shitsi bn nj shpallje n ndonj gazet,internet apo n ndonj vend t dukshm. Kur shpallja prmban t gjith t dhnat pr kushtet e lidhjes s kontrats edhe pse ajo nuk i drejtohet nj prsoni t caktuar, ajo mund t konsiderohet si nj propozim pr lidhje kontrat shitje. Pas propozimit, n.q.s palt jan dakort ather ato vendosin pranimin trsisht ose pjesrisht t kushteve t propozimit , t cilat i pasqyrojn n kontratn e lidhur. Kushtet e lidhjes s kontrats. N momentin e lidhjes s kontrats s shitjes palt duhet t bien dakort pr tr kushtet e saj; pr objektin, mimin , vendin , kohn, mnyrn e dorzimit t sendit, si dhe pr do kusht tjetr q ato kan rn dakort. Shnim: Kto kushte t kontrats s shitjes do t trajtohen m posht. ELEMENTT E KONTRATS S SHITJES Elementt e kontrats s shitjes jan: Subjektet (palt)

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

Objekti (sendet dhe t drejtat). Prmbajtja (t drejtat e detyrimet e palve). Subjektet jan palt n kontratn e shitjes.Ato mund t jen si personat fizik ashtu edhe prsonat juridik privat ose shtetror, shqiptar ose t huaj , si dhe vet shteti. Palt n kt kontrat emrtohen shitsi dhe blersi. Subjektet q lidhin kt kontrat duhet t ken zotsi pr t vepruar. Shitja realizohet: ose nga prodhuesi, i cili mund t nxjerr n treg prodhimin e tij ose direkt pran konsumatorit( cka sht e pamundur kur kemi t bjm me konsum t gjr) ose pran nj ri(shitsit) si jan tregtart. Ose nga nj i ndrmjetm n qarkullimin e mallrave q mundet t realizoj shitjen pran publikut ( shitja me pakice) ose nprmjet rishitsve t tjer ( tregti me shumic). Ose nga nj shitsi jo professional, q disponon nj burim( apartament, auto, TV, etj) jo n ushtrimin e nj aktiviteti t vazhdueshm, prkundrazi me karakter t rastsishm. N nenin 709 t Kodit Civil parashikohet se nuk mund t marrin pjes si blers drejtprdrejt ose me an t nj tjetri, ose n ankand kategoria e prsonave t mposhtm: personat q administrojn ose ruajn pasurit e t tjerve n baz t ligjit, t nj kontrate apo t emrimit nga organet shtetrore. personat zyrtar t cilt jan ngarkuar t realizojn shitje me ekzekutim t detyrueshm pr at kategori sendesh q ato do t shesin. Nuk mund t jen blers gjyqtart, prokurort, notert, avokatt, prmbaruesit, pr sendet t cilat jan objekt gjykimi n Gjykatat e vendeve ku ushtrojn veprimtarin e tyre Objekti i kontrats s shitjes. jan sendet ose t drejtat. Objekti i kontrats t plotsoj kto kushte: - t ekzistoj n momentin e lidhjes s kontrats,ose t vihet n ekzistenc n t ardhmen; - t jet i prcaktuar dhe i prcaktueshm; - t jet i mundshm; - t marr pjes n qarkullimin civil. Sendet si objekt i kontrats s shitjes mund t jet cdo send q merr pjes n qarkullimin civil dhe q mund t tjetrsohet pa ndonj penges ligjore. Sendet n qarkullimin civil duhet t jet: 1.pjes materiale e natyrs, q mund 2.t jet prvetsuar nga njeriu dhe 3.ti shrbej plotsimit t nevojave njerzore dhe 4.t ket vler pasurore. Me ligj ose me nj vendim gjyqsor mund t ndalohen t jen pjes e qarkullimit civil disa sende pr t tr subjektet ose pr nj grup t caktuar subjektesh.Psh,Toka bujqsore nuk lejohet ti shitet nj shtetasi t huaj.(Ligji Nr.7501, dat 19.7.1991 Pr tokn,ose me vendim gjyqsor ndalohet shitja e pasurive t nj shoq.treg.n falimentim etj.

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

Sendet me qarkullim t kufizuar jan ato sende pr t cilt sht nevoja e marrjes s lejes s posame nga organet kompentente shtetrore,apo e ndjekjes s proedurave ligjore t prcaktuara.Psh.,lndt narkotike pr prdorimim n industrin farmaceutike,nj kategori e caktuar e armve dhe municioneve t zjarrit pr ndrtim. Objekti i kontrats s shitjes mund t jen edhe t drejtat. T drejtat q mund t jen objekt shitje mund t prmendim: t drejtn e trashgimis, t drejtn e prdorimit t nj shpikje, t drejtn e prdorimit t nj sendi, t drejtn e shfrytzimit t t ardhurave t tij, bursat, aksionet, e drejta e kopjimit, marka tregtare,nj t drejt q sht n gjykim e sipr, pr t ciln nuk sht dhn akoma nj vendim i forms s prer e t tjera,t drejtn e kredis etj. Sendet me qarkullim t kufizuar jan ato sende pr t cilt sht nevoja e marrjes s lejes s posame nga organet kompentente shtetrore,apo e ndjekjes s proedurave ligjore t prcaktuara.Psh.,lndt narkotike pr prdorimim n industrin farmaceutike,nj kategori e caktuar e armve dhe municioneve t zjarrit pr ndrtim. Objekti i kontrats s shitjes mund t jen edhe t drejtat. T drejtat q mund t jen objekt shitje mund t prmendim: t drejtn e trashgimis, t drejtn e prdorimit t nj shpikje, t drejtn e prdorimit t nj sendi, t drejtn e shfrytzimit t t ardhurave t tij, bursat, aksionet, e drejta e kopjimit, marka tregtare,nj t drejt q sht n gjykim e sipr, pr t ciln nuk sht dhn akoma nj vendim i forms s prer e t tjera,t drejtn e kredis etj. Objekti i kontrats s shitjes mund t jen edhe nj send ose nj e drejt e ardhshme, q nuk ekziston dhe nuk sht e materializuar n astin e lidhjes s kontrats , por parashikohet nga palt q t krijohet n t ardhmen. Kto sende mund t prpunohen apo t vijn n t ardhmen,por duhet t jen sende saktsisht t prcaktuara. Kontrata me objekt nj send t ardhshm quhen ndryshe edhe kontrata e shitjes se shpress.(venditio rei sperate).

Sipas nenit 706 te Kodit Civil, fitimi i pronsis bhet sapo sendi ose e drejta pranohet se ekzistojn. N qoft s palt e kan parashikuar kontratn e shitjes s nj sendi t ardhshm me kusht pezullues , kur ky send nuk arrin t materializohet ose t krijohet ather kontrata konsiderohet e paefektshme nga pikpamja juridike. Si konkluzion, mjafton q sendi i ardhshm t jet i mundshm pr tu realizuar q kontrata e shitjes t jet e vlefshme. Nj nga kushtet themelore t kontrats s shitjes sht edhe mimi. mimi sht shuma e parave q nj blers do ti paguaj shitsit n kmbim t sendit t bler. Kur blerja kryhet nga nj subjekt tregtar ather mimit i shtohet Tvsh-ja dhe t gjitha taksat e tjera.Palt duhet t merren vesh shprehimisht pr mimin e objektit

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

t kontrats,n mjaft raste duhet t bien dakort edhe llojin e monedhs dhe mnyrn e pagess q do t paguhet. mimi duhet t plotsoj disa kushte: duhet t jet i shprehur n t holla. Si prjashtim , mimi mund t jet i shprehur pjesrisht n t holla dhe pjesrisht n natyr. N kt rast do t jemi para kontrats s shitjes, ather kur vlera e shprehur n t holla do t jet m e madhe sesa vlera e sendeve q kmbehen n natyr. mimi duhet t jet i real dhe aktual ( pretium iustium). mimi duhet t prafroj me vlern e sendit n kohn e realizimit t shitjes.Vnia e nj mimi fiktiv,qesharak apo m shum i ult ( E drejta franceze e konsideron mim t ult e vlers reale t mimit) jo real bn q kontrata t konsiderohet e pavlefshme si kontrat fiktive. mimi duhet t jet prcaktuar ose i ndryshueshm.mimi sht i prcaktuar, ather kur palt kan parashikuar vlern fikse t tij , monedhn n t ciln do t bhet pagesa, vendin e pagess , si dhe mnyrn e realizimit t saj. mimi quhet i ndryshueshm , ather kur palt e kan lidhur ndryshueshmrin e tij me ndonj kusht ose me kalimin e nj afati t caktuar . N qoftse palt nuk kan parashikuar ndonj afat ose ndonj kusht me kalimin e t cilit mimi do t bhet fiks, ather sipas nenit 707 t Kodit Civil, do t prezumohet si mim i objektit t kontrats mimi i prdorur normalisht nga shitsi n kontratat e mparshme ose aktuale t shitjes ku objekti ka qn i njjt me at t kontrats n fjal.

Detyrimet e palve n kontratn e shitjes (prmbajtja). Trsia e t drejtave dhe e detyrimeve t shitsit dhe t blersit formojn prmbajtjen e kotrats s shitjes. Shitja sht nj kontrat e dyanshme dhe si e till sjell detyrime reciproke pr t dyja palt. Detyrimet e shitsit jan: 1.Detyrimi t kaloj t drejtn e pronsis tek blersi. Padyshim q pasoja m e rndsishme juridike e kontrats s shitjes sht kalimi i s drejts s pronsis nga shitsi tek blersi.Q shitsi t prmbush kt detyrim duhet q ai t jet pronar i sendit. Si prjashtim,sipas nenit 166 t Kodit Civil , blersi mund t fitoj pronsin pa qn shitsi-pronar kur plotsohen kto kushte : S pari, kur sht lidhur nj kontrat me shprblim, S dyti, kur objekti i kontrats sht nj send i luajtshm, S treti, t ekzistoj mirbesimi. Megjithat fituesi, qoft edhe me mirbesim, nuk bhet pronar i sendit kur ky sht i vjedhur.Prjashtim bn rasti kur fituesi me mirbesim bhet pronar i monedhave dhe i letrave me vler edhe sikur kto ti jen vjedhur ose ti ken humbur pronarit. Prcaktimi i astit t kalimit t s drejts s pronsis ka nj rndsi teorike dhe praktike.

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

N astin e kalimit t s drejts s pronsis,shitsi pushon s qenuri pronar i sendit dhe si i till nga moment bhet blersi.Nga kjo rrjedhin nj sr pasojash juridike. Lidhur me astin e kalimit t s drejts s pronsis nga shitsi tek blersi, legjislacionet e ndryshme njohin dy sisteme: Sistemi i astit t dorzimit t sendit. Sistemi i astit t lidhjes s kontrats. Ligji mbi Veprimet Juridike dhe t drejtat (LVJD) e lidhte astin e kalimit t s drejts s pronsis me llojin e sendit objekt kontrate.N qoft se objekti i shitjes ishte nj send apo e drejt individualisht e prcaktuar, ather pronsia kalonte n astin e lidhjes s kontrats dhe n qoftse objekti ishte i prcaktuar n gjini, ather e drejta e pronsis kalonte n astin e dorzimit t sendit. Sipas Kodit Civil t vitit 1981, prsri asti i kalimit t s drejts s pronsis i referohej llojit t objektit t kontrats s shitjes, por me nj ndryshim. Pr sendet e luajtshme, pavarsisht nse ishin t prcaktuara ose individualisht t prcaktuara, asti i kalimit ishte ai i dorzimit t sendit, ndrsa pr sendet t paluajtshme kalimi i t drejts s pronesis bhej n astin e lidhjes s kontrats me akt noterial dhe t regjistrimit t saj. Sipas Kodit Civil n fuqi, asti i kalimit t s drejts sht asti i lidhjes s kontrat.Pra si rregull i prgjithshm sht pranuar sistemin i astit t lidhjes s kontrats ( neni 164). Ndrsa pr sendet e paluajtshme,kontratat e t cilave duhet t bhen me akte noteriale dhe t regjistrohen, pronesia kalon n astin e lidhjes s kontrats. Disa legjislacione civile t huaja (kryesiht anglez dhe Italian) lidhur me transferimin e pronsis e trajton kontratn e shitjes si kontrat me efekte reale dhe me efekte detyruese. Shitja ka pr objekt transferimin e pronsis ose t nj t drejte tjetr , transferim i cili realizohet si pasoj e shprehjes s vullnetit t palve. N kt rast shitja paraqitet si nj kontrat me efekte reale. Kemi shitje t detyruar n ato raste kur transferimi i pronsis s sendit nuk sht me efekte t menjhershme dhe mbi shitsin vazhdon t rndoj detyrimi pr kalimin e pronsis s sendit t shitur tek blersi. Edhe n kto raste efekti i transferimit t pronsis sht evident gjithmon si nj efekt real i kontrats, por ky efekt n vend q t prodhohet menjher , prodhohet n nj moment t mvonshm.

Rastet e veanta t shitjes s detyruar : Shitja e sendeve t prcaktuara n gjini. Shitja e sendeve q do t vijn n egzistenc n t ardhmen. Shitja e sendeve t t tjerve. Shitja me rezerv pronsie ( me kste).Do t trajtohen m gjersisht . Disa legjislacione civile t huaja (kryesiht anglez dhe Italian) lidhur me transferimin e pronsis e trajton kontratn e shitjes si kontrat me efekte reale dhe me efekte detyruese.

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

Shitja ka pr objekt transferimin e pronsis ose t nj t drejte tjetr , transferim i cili realizohet si pasoj e shprehjes s vullnetit t palve. N kt rast shitja paraqitet si nj kontrat me efekte reale. Shitje t detyruar sht n ato raste kur transferimi i pronsis s sendit nuk sht me efekte t menjhershme dhe mbi shitsin vazhdon t rndoj detyrimi pr kalimin e pronsis s sendit t shitur tek blersi. Prcaktimi i momentit t mvonshm t transferimit t pronsis si detyrim t shitsit jepet duke dh%jepet duke dhn rastet e veanta t shitjes s detyruar : Shitja e sendeve t prcaktuara n gjini. Shitja e sendeve q do t vijn n egzistenc n t ardhmen . Shitja e sendeve t t tjerve . Shitja me rezerv pronsie ( me kste). Kjo kontrat sht parashikuar n Kodin Civil n nenin 746 t tij.

S dyti shitsi detyrohet t dorzoj efektivisht sendin. Me dorzim t sendit kuptohet dhnia materialisht n posedim t blersit. Shitesi duhet: - ti dorzoj sendet n gjendjen q ato ishin n astin e lidhjes s kontrats. Shitsi - ti dorzoj sendet dhe t gjith aksesort e tij si dhe frutet dhe t ardhurat q sendi ka krijuar q nga asti i lidhjes s kontrats deri n astin e dorzimit t tij. - ti dorzoj blersit t gjitha dokumentat q vrtetojn t drejtn e tij t pronsis n mnyr q kjo e drejt ti kaloj blersit. Dorzimin e objektit t shitjes e kemi dy llojesh: Dorzim faktik ose efektiv dhe, Dorzim joefektiv Dorzimi sht faktik ather kur sendi i jepet n dor blersit fizikisht dhe materialisht. Dorzimi i sendit apo t drejts joefektiv sht n kto raste: -kur dorzohen dokumentat e sendit, -kur sendi i dorzohet transportuesit t par , ather kur n kontratn e shitjes sht prfshir edhe transporti i sendit. -kur sendi i dorzohet posts e t tjera ( kodi Civil neni 458). Lidhur me vendin e dorzimit si rregull sht i prcaktur n kontrat. Raste kur palt nuk e kan prcaktuar : N nenin 712 parashikohen rastet kur shitsi duhet t dorzoj sendin n afatin e caktuar.Konkretisht : Ti dorzoj sendet n datn e caktuar n kontrat, n rastin kur palt kan parashikuar nj dat fikse , ose N do moment kohor t caktuar ose t caktueshm , kur palt e kan ln n mnyr t till prmbajtjen e kontrats ose brenda nj afati t arsyeshm pas prfundimit t kontrats, kur palt nuk kan parashikuar nj afat pr dorzimin e sendit. Kur objekti i nj kontrate shitje sht nj e drejt, dorzimi i saj dallon nga dorzimi i sendit. Pr t drejtat dorzimi bhet me an t lidhjes se kontrats dhe jo me dorzimin e drejtprdrejt t tyre.

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

Ekzistojn edhe disa lloj t drejtash q dorzohen materialisht. Sendet duhet t dorzohen sipas mnys s parashikuar n kontrat.(n sasin, cilsin, llojin dhe mnyrn e ambalazhimit, sipas nj modeli ose kampioni t caktuar). S treti shitsi duhet t garantoj blersin pr gzimin e qet t sendit t lir nga do e drejt tjetr pronsi e prsonave t tjer mbi t. Blersi duhet t sigurohet q fillim dhe t garantohet nga shitsi s sendi i bler sht vetm i tij dhe asnj person i tret nuk ka t drejta pronsie mbi kt send.Pra blersi duke u br pronar i sendit duhet ta gzoj at n mnyr paqsore dhe t mos cnohet n t drejtn e tij t pronsis. N nenet 710 pika 3 dhe 719 t Kodit Civil parashikohet detyrimi i shitsit q t garantoj blersin nga zhveshja e sendit dhe ta dorzoj sendin t shkarkuar nga do e drejt apo pretendim i t tretve. Pra t garantoj blersin nga t metat juridike t sendit. -Me t meta juridike ose eviksion do t kuptojm humbjen ose cnimin i t drejts s pronsis s blersit gjat ushtrimit t s drejts s pronsis.Detyrimi shitsit quhet ndryshe edhe garanci pr eviksion. Trajtim t detyrimeve q rrjedhin nga garancia pr eviksion....... Marrveshja pr t prjashtuar shitsin nga eviksioni....... Eviksionin e kemi dy llojesh: Eviksion t plot ose t pjesshm. -Eviksioni i plot sht kur blersit i merret trsisht sendi. -Eviksioni i pjesshm sht kur me vendim t gjykats i merret vetm nj pjes e tij. Kur malli i shitur sht i rnduar me barr ose t drejta reale n favor t prsonave t tret t cilat jan t padukshme , por ulin fitimin e lir dhe nuk jan t shprehura n kontrat, blersi q nuk kishte dijeni pr kto mund t krkoj zgjidhjen e kontrats ose uljen e mimit. S katrti shitsi duhet t garantoj blersin nga veset dhe t metat e fshehta t sendit. Shitsi jo vetm q sht i detyruar ti dorzoj sendet objekt kontrate blersit dhe ti garantoj atij gzimin e qet mbi sendin,por ta garantoj q n fillim se sendi sht i cilesis s mir dhe nuk ka t meta. Cilsia e sendit t shitur duhet tu prgjigjet kushteve t kontrats dhe kur ato nuk jan parashikuar duhet tu prgjigjet kushteve t zakonshme t prdorimit t tyre. (neni 715 parag.II-t ). Doktrina jon mbi detyrimet i ndan t metat n dy lloje: t meta t dukshme dhe t meta t fshehta. T meta t dukshme do t konsiderohen ato t meta t cilat mund t konstatohen aty pr aty n momentin e marrjes s sendit n dorzim me nj vmendje dhe nj kontroll t zakonshm nga ana e blersit. T meta t fshehta do t konsiderohen ato t meta q pr shkak t natyrs s tyre nuk mund t zbulohen aty pr aty, por shfaqen pas kalimit t nj kohe t caktuar apo gjat prdorimit t sendit. Prgjegjsia pr t metat e dukshme dhe t fshehta..... Afatet e kundrshtimit......

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

Kur t metat prbjn : -mosprmbushja t rndsishme, apo -t parndsishme. Me mosprmbushje t rndsishme do t kuptojm dorzimin e nj sendi me t meta q shkakton mosrealizimin e qllimit t kontrats s shitjes dhe n t njjtn koh mosrealizimin e t drejtave dhe interesave t blersit.Trajtim. Me mosprmbushje t parndsishme do t kuptojm dorzimin e nj sendi me t meta, por q nuk shkakton mosrealizimin e plot t t drejtave t blersit dhe mosrealizimin e vullnetit kontraktor t palve.Trajtim. N qoftse blersi konstaton q sendi sht me t meta t tilla q i korrespondojn nj mosprmbushje t rndsishme t kontrats, ai mund t ushtroj nj nga kto t drejta: uljen e mimit ndrrimi i sendit me nj send pa t meta ndreqjen e t metave pa pages, ose zgjidhjen e kontrats. Trajtim.... Kodi Civil aktual rregullon n mnyt t shprehur dy lloje kontrata shitje: Shitjen me rezerv t prons, Shitjen e pasurive t paluajtshme. -N shitjen me rezerv pronsie palt parashikojn q mimi i shitjes do t paguhet me kste dhe blersi fiton pronsin me pagimin e mimit t fundit. -Shitsi mbetet pronar i sendit deri n pagimin e kstit t fundit,pavarsisht se blersi i sht br dorzimi efektiv i sendit (nenet 746-748 t Kodit Civil). -Shitja me rezerv pronsie duhet t parashikohet shprehimisht n kontrat. Kjo kontrate shitje bazohet n tre parime : Detyrimi i shitsit pr t dorzuar menjher sendin tek blersi, ku ky i fundit fiton menjher t drejtn pr ta gzuar at. Blersi bhet pronar i sendit me pagimin e kstit t fundit t mimit. Rreziqet n lidhje me sendin e shitur dhe n veanti risku i humbjes apo shkattrimit t sendit n momentin e dorzimit t tij kalojn nga shitsi tek blersi. Raster e aplikimit t ksaj lloj kontrate.

Pasojat e mospagimit t ksteve Shitja e sendeve t paluajtshme. N nenin 750-756 t Kodit Civil rregullohet n mnyr t veant kontrata e shitjes s sendeve t paluajtshme. Kjo shitje sht formale , domethn duhet t bhet n formn e prcaktuar nga neni 83 i Kodit Civil pra me akt noterial dhe t rregjistrohet, sepse n t kundrt sht e pavlefshme.

Gjykata e Lart n Vendimin Unifikues Nr.1 dat 06.01.2009 bn interpretimin ligjor t nenit 83 t Kodit Civil si m posht trajtohet

10

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

Zgjidhja e kontrats s shitjes. Dallimi mes pavlefshmris s kontrats,zgjidhjes s saj N zgjidhjen e kontrats s shitjes veprojn t njjtat rregulla si pr kontratat n prgjithsi.Zgjidhja e kontrats s shitjes bht pr efekt mosprmbushje. Kjo zgjidhje paraqitet n dy format klasike q jan: 1.Zgjidhja e kontrats n rrug gjyqsore; 2.Zgjidhja e kontrats n rrug jashtgjyqsore. Trajtim pr seciln rrug........... -N Kodin Civil jan t prcaktuara rastet kur palt e kontrats (Shitsi,Blersi) kan t drejtn e zgjidhjes s kontrats. A.Zgjidhja e Kontrats nga shitsi. Sipas t nenit 737 t Kodit Civil shitsi ka t drejt t deklaroj kontratn e zgjidhur kur: 1.Mosprmbushja e detyrimit t blersit prbn nj rndsi t veant ose thelbsore pr kontratn. 2.Blersi nuk paguan mimin brenda afatit t caktuar 3.Blersi nuk merr sendet n dorzim as brenda afatit shtes t caktuar nga shitsi. 4.Blersi deklaron brenda afatit kontraktor ose afatit shtes se nuk do t prmbush detyrimet e tij. E drejta e shitsit pr t krkuar zgjidhjen e kontrats humbet kur: 1.blersi e prmbush n vones detyrimin pr pagimin e mimit, po qe se nuk e krkon zgjidhjen e kontrats para se t marr dijeni pr ekzekutimin e ktij detyrimi. 2.nuk e krkon zgjidhjen e kontrats brenda nj kohe t arsyeshme ( psh. mosprmbushje n sasi apo n cilsi). Kjo koh e arsyeshme pr shitsin fillon: q nga momenti q ka marr ose duhet t merrte dijeni pr nj mosprmbushje t till, q nga momenti i mbarimit t afatit shtes, q nga momenti kur blersi deklaron se nuk e prmbush detyrimin brenda afatit shtes. B.Zgjidhja e kontrats nga blersi. Kjo e drejt e blersit lind kur: nuk bhet dorzimi i sendit brenda afatit t caktuar n kontrat nuk bhet dorzimi brenda afatit shtes t caktuar nga ai vet, shitsi deklaron brenda afatit t kontrats ose afatit shtes se nuk do t bj dorzimin e sendit.Kjo e drejt parashikohet n nenin 724 t Kodit Civil. -Trajtim pr secilin rast.. Blersi humbet t drejtn pr t krkuar zgjidhjen e kontrats, pasi shitsi i ka dorzuar sendet kur: kur sendet jan dorzuar me vones dhe blersi nuk ka krkuar zgjidhje kontrate brenda nj kohe t arsyeshme, q sht jo m shum se 15 dit marrja dijeni se dorzimi sht kryer.

11

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

sht n rastin e mosprmbushjeve t ndryshme nga dorzimi i vonuar, jo m von se 15 dit psh.rasti i mosprmbushjes n sasi dhe cilsi etj. N rastet e msiprme afti fillon: -nga momenti kur blersi ka marr ose duhej t merrej dijeni lidhur me mosprmbushjen, -nga momenti i mbarimit t afatit shtes t caktuar nga blersi. C.Pasojat e zgjidhjes s kontrats . Si rregull pasoja kryesore e zgjidhjes s kontrats sht: kthimi i palve ne gjendjen fillestare q ishte para lidhjes s kontrats.Konkretisht shitsi duhet t kthej mimin si dhe pagimet dhe shpenzimet q ka brt blersi,ndrsa blersi detyrohet t kthej sendin. n varsi t fajsis n mosprmbushjen e detyrimit mund t prfitojn dhe shprblimin e dmit. -Trajtim i disa raste t zgjidhjes s kontrats s shitjes t vlefshme si pr shitsin ashtu edhe pr blersin t parashikuara n Kodin Civil.... Dallimi i kontrats s shitjes nga kontrata e tjera t prafrta. Kontrata e shitjes dallon nga kontrata e shkmbimit pasi ajo sht kontrat e dyanshme me shprblim.Pra transferimi i t drejts s pronsis dhe dorzimi t sendit bhet kundrejt pagimit t mimit.Ndrsa tek kontrata e shkmbimit kemi shkmbimin e nj malli me nj mall tjetr. Kontrata e shitjes dallon nga kontrata e dhurimit pasi tek shitja kalimi i s drejts s pronsis bhet me shprblim,kundrejt pagimit t mimit,ndrsa tek dhurimi ky kalim bhet pa shprblim. Kontrata e shitjes dallon nga kontrata e furnizimit n disa aspekte.Tek shitja objekt i kontrats jan si sendet dhe t drejta,ndrsa tek furnizimi objekt i kontrats jan vetm sendet.Zakonisht tek shitja objekti dorzohet menjher,ndrsa tek furnizimi dorzimi ka karakter periodik ose t vazhdueshm.Kontrata e furnizimit sht kontrat joformale, ndrsa shitja mund t jet dhe formale (shitja e sendeve t paluajtshme).Tek shitja kemi n do rast kalimin e t drejts s pronsis,ndrsa tek furnizimi,ve t drejts s pronsis mund t kaloj dhe e drejta e prdorimit t objektit t kontrats. Kontrata e shitjes dallon nga kontrata e qiras s pasuris pasi tek kjo e fundit kundrejt shprblimit kalon prkohsisht vetm e drejta e prdorimit t objektit t kontrats.

Dallimi i kontrats s shitjes nga kontrata e tjera t prafrta. Kontrata e shitjes dallon nga kontrata e shkmbimit pasi ajo sht kontrat e dyanshme me shprblim.Pra transferimi i t drejts s pronsis dhe dorzimi t sendit bhet kundrejt pagimit t mimit.Ndrsa tek kontrata e shkmbimit kemi shkmbimin e nj malli me nj mall tjetr.

12

Kontrata e shitjes

Besnik Maho

Kontrata e shitjes dallon nga kontrata e dhurimit pasi tek shitja kalimi i s drejts s pronsis bhet me shprblim,kundrejt pagimit t mimit,ndrsa tek dhurimi ky kalim bhet pa shprblim. Kontrata e shitjes dallon nga kontrata e furnizimit n disa aspekte.Tek shitja objekt i kontrats jan si sendet dhe t drejta,ndrsa tek furnizimi objekt i kontrats jan vetm sendet.Zakonisht tek shitja objekti dorzohet menjher,ndrsa tek furnizimi dorzimi ka karakter periodik ose t vazhdueshm.Kontrata e furnizimit sht kontrat joformale, ndrsa shitja mund t jet dhe formale (shitja e sendeve t paluajtshme).Tek shitja kemi n do rast kalimin e t drejts s pronsis,ndrsa tek furnizimi,ve t drejts s pronsis mund t kaloj dhe e drejta e prdorimit t objektit t kontrats. Kontrata e shitjes dallon nga kontrata e qiras s pasuris pasi tek kjo e fundit kundrejt shprblimit kalon prkohsisht vetm e drejta e prdorimit t objektit t kontrats.

13