http://www.home.no/ylberi/Romani/Sikur%20tisha%20djale.

pdf

faqe 53

Anton Pashku lindi m 8 janar 1937 n Grazhdanik (katund afr Prizrenit). Nnn, Getn, e k shte nga Zymi, kurse babn, Tonin (bukpjeks), nga Karashngjergji (katund pak m larg Zy mit, rrz Pashtrikut). Kishte t kryer shkollimin e mesm - Gjimnazin real n Prishtin. G ith kohn punoi n Rilindje, njher gazetar, mandej redaktor i Rubriks s kulturs e n ett e fundit, redaktor n Shtpin Botuese Rilindja. Shkrimet letrare filloi t i botoj q a viti 1955. Shkroi proz dhe drama. Vdiq n Prishtin, m 31 tetor 1995. N tregimet e An ton Pashkut dallohen tri qarqe themelore tematike; ai i tems s dashuris, i vetmis, t krkuar dhe t kushtzuar nga nj totalitarizm; dhe, qarku tematik pr dhunn mbi individi Tregimet e tij antologjike jan: Nn qarr po rrinte vasha, Floka, Kulla, Si e prshkroi ndrrn e vet njeriu me kapel, Dy fjal pr nj plak dhe librin e tij kushtuar tymit, Kn t e Megalopolisit, Anija e dehur.Me vlerat e veta t pakontestueshme artistike, rom ani Oh ka br nj ndikim t ngadalshm por t fort n prozn shqipe, q nga koha e shfaqj Dramat e Pashkut Sinkopa e Gof jan luajtur n Teatrin e Kosovs, n Teatrin ITD t Zagreb it, n Teatrin e Shkupit dhe n teatro t tjera t shqiptarve. Vepra e tij letrare, sht er kulturore kombtare dhe tashm sht materie q msohet n t gjitha nivelet e shkollav e, ku ligjrohet letrsia bashkkohore shqipe. [redakto]Si shkruan Anton Pashku

Por pr far shkruante dhe si shkruante Anton Pashku, kur ende nuk i kishte mbushur t njzetat? Pr t'iu prgjigjur ksaj pyetjeje, po sjellim dy tregime (poetike), q s bashku mund t prfshihen vetm brenda nj faqeje libri. Fjala sht pr tregimet "N stuhi" dhe " ma", q t dyja botuar n vitin 1957. N t dy rastet bartsit e ngjarjes jan maksimalisht eduktuar Anton Pashku sjell nj frym krejtsisht moderne n traditn e prozs shqiptare. shtja bo rrfimin romanor t Anton Pashkut sht veanrisht vetdija e autorit pr pozitn e tij dh ektiva e synimit t ktij rrfimi. Shtresimin ironik gjat gjith rrfimit, rrfimtari do t erdh e ta prhap trthorazi, e jo si deklarim t qllimshm dhe moralizues. Reflekset iro e dhe aludive prjetohen drejtprsdrejti nga lexuesi dhe jan m mbreslnse se nj fotog gjall e nj realiteti absurd. Rrfimtari e nis udhtimin nga nj koh e pacaktuar q gjat s fiton peshn e nj vatre t gjall dhe jehona e reflekseve t s kaluars shfaqet si prs pafund e drams son kombtare. Ky vizion i fuqishm dhe largpams i veprs s Pashkut q p rrmin krijues t tij, realizohet prmes strukturimit t nntekstit ironik t rrfimit. Kjo j e nxit dhe e motivon parreshtur lexuesin q ta krkoj at q nuk thuhet, at q duke he , e bn lexuesin t jet zri kryesor. [redakto]Titujt e veprave Tregime, Jeta e re, Prishtin, 1961 Nji pjes e lindjes, tregime, Rilindja, Prishtin, 1965 Kulla, tregime, Rilindja, Prishtin, 1968 Sinkopa, dram, Rilindja, Prishtin, 1969 Oh, roman, Rilindja, Prishtin, 1971 Kjasina, tregime, Rilindja, Prishtin, 1973 Gof, dram, Rilindja, Prishtin, 1976 Lutjet e mbrmjes, tregime, Rilindja, Prishtin, 1978 Tragjedi moderne, drama, Rilindja, Prishtin, 1982 Shtpia Botuese Rilindja n vitin 1986 i botoi veprat e zgjedhura t Anton Pashkut n tr i vllime: Tregime fantastike, Rilindja, Prishtin, 1986 Oh, Rilindja, Prishtin, 1986 Tragjedi moderne, Rilindja, Prishtin, 1986

Jeta Haki Stermilli (1895 - 1953) shkrimtar patriot dhe demokrat. Lindi n Dibr t Madhe k u mori msimet e para, kreu gjimnazin turk n Manastir. N vitet 1920-1924 hyri n lvizje n demokratike dhe u b nj ndr drejtuesit e shoqris "Bashkimi". Pas dshtimit t Revoluc it Demokratiko-Borgjez t qershorit 1924 si emigrant politik n Bashkimin Sovjetik, Itali, Austri, Jugosllavi e gjetk, e vijoi luftn kundr regjimit zogolian dhe bashkpu noi n faqet e "Liris kombtare" dhe "Federacioni Ballkanik". M 1930 policia jugosllav e ua dorzoi autoriteteve t Ahmet Zogut q e dnoi me burgim. Haki Strmilli mori pjes si partizan n Luftn AN, ishte antar i KAN-it. Haki Stermilli-ishte kryengrites i luftera ve te dibres. [redakto]Veprimtaria Hapat e par n letrsi i bri n fillim t viteve 20, me dramat ("Dibranja e mjerueshme", 923, "Dashuni e besnikri"1923, etj.), n t cilat i bhet jehon lufts heroike t dibranv undr shovinistve serb. Shkroi edhe librin "Burgu" (1935). Vepra e tij m e shquar sht omani "Sikur t'isha djal" (1936), ku kritikohen rrept despotizmi familjar, normat e moralit sundues q ndrydhnin personalitetin e femrs shqiptare. Romani u prit mir n ga shtresat demokratike dhe shpejt u b nj nga veprat m t lexuara t kohs. M 1968 u bo romani "Kalorsi i Sknderbeut". N t dy kto vepra autori ka br prpjekje pr nj pasq tetsi t jets, por nuk i ka shptuar nj fryme sentimentaliste. Problematika e re e gjet i pasqyrimin n dramn pr fmij "Trashgirntart tan" (1950), ku trajtohet pjesmarrja e rahas t mdhenjve n luftn kundr zgjedhs fashiste. Mbajti nj ditar q u botua me titul Shtigjeve t liris" (1966), me vlera njohse e letrare. N t autori rrfen pr ngjarje t hme t historis s Lufts AN n vitet 1943-1944, pr patriotizmin dhe heroizmin e populli Haki Strmilli la t paprfunduara disa vepra letrare e historike. [redakto]Veprat Wikisource ka nj koleksion punimesh t Autorit : Haki Strmilli Dibranja e mjerueshme, 1923, dram Dashuni e besnikri, 1923 Burgu, 1935 Sikur t'isha djal, 1936, roman Trashgirntart tan, 1950, dram pr fmij Shtigjeve t liris, 1966, ditar ku nder te tjera ka folur dhe per familjen LIKA. Ne kete familje ku ka jetuar.dhe ka permendur nder ta dhe Avdulla Liken

HIVZI SULEJMANI DHE ROMANI ''NJERZIT'' Nga Have Elezaj

Hivzi Sulejmani lindi n Mojstir, m 1910.Nj koh jetoi n Mitrovic, ku dhe do t kryej d las t Gjimnazit,jetoi edhe n Prishtin.M von kreu Medresn e Shkupit.Shum hert u ink n lvizjen e rinis prparimtare.M 1935 u regjistrua n fakultetin teknik n Beograd,atje rr pjes n radht e demonstratave t studentve.E harron smundjen e vet,(ishte i smur n rbekulozi) dhe i prkushtohet Lufts Nacional lirimtare n Kosov.Burgoset nga okupatori fashist,pr shkak t aktiviteteve revolucionare n Ferizaj.Vdiq n Prishtin,m 1975.

Romani autobiografik ''Njerzit'' i Hivzi Sulejmanit u botua n vitin 1961 edhepse i shte gati pr shtyp,q nga viti 1951.Romani,sht kronik e nj revolucioni,e nj jete .., j shoqrie.Trajton dramn e njeriut ton n prpjekje t vazhdueshme pr t'i ruajtur e mbr virtytet,qenien e bots s vet,prpjekjen e njeriut pr t mbetur njeri,pr ta ndryshuar v tvetn dhe realitetin e kohs. Romani''Njerzit'' fillon me monologun e Hafizit,heroit kryesor t romanit,me shpalo

sjen e kujtimeve t fmijris,vazhdon me kohn e shkollimit n Medresn e Shkupit,ku do t j literatur t ndaluar,dhe, do t bie n kontakt me lvizjen prparimtare t rinis.Gjat e, do t dgjoj pr vrasjen e t vllait,Rizait n Ston t Dalmacis, ku kishte shkuar t hmbja pr vllan e shtyn t marr rrugn e mundimshme pr Ston,kur arrin atje viziton varr e vllait dhe me zemr t sfilitur, gjurmon rreth vrasjes s tij, pr kt shkak burgoset a .N roman,trajtohen rrethana t ndrlikuara historike,padrejtsi t mdha shoqrore t koh shqiptarve,q shtypeshin,vraheshin e shfrytzoheshin pa mshir,nga nacionalitetet tjera.

Pas kryerjes s Medress,Hafizi do t punoj nj koh n Mitrovic,edhe aty do t ballafaqo padrejtsin,me shfrytzimin e puntorit shqiptar.Mandej, do t ik n Beograd,pr t studi veti do t merr nn Xhemilen dhe vllan Azizin.Atje, merr pjes n demonstratat studento dhe, do t prcillet hap pas hapi nga fashistt.Ishte koh trazire e lufte,por interesa t vetanake t popujve grabiqar mbizotronin,shfaqet ndaj Hafizit mosbesimi, e bashk m e kt edhe mosbesimi ndaj qenjs son kombtare.Kjo shfaqet n astet, kur krkohej bashki orc, pr t'u prballuar fortunave t fuqishme t shekujve.

N qytet bjn jet varfnjaksh,u mungon edhe buka e gojs,por mbi t gjitha, u mungon prk njerzore.Hafizi punonte n Fabrikn e Aeroplanve,nxit e organizon protesten me puntor leshet me fashistt dhe detyrohet t ik edhe nga Beogradi.Me nn Xhemilen dhe me t vlla hehen n Mitrovic.Dy vllezrit lajmrohen n batalionin e vullnetarve.

Ndodhin padrejtsi t mdha,ndahen shqiptart nga t tjert,i ln pa arm,ata q kishin ar n t'i dorzojn, i therrin me bajoneta,i hudhin n lumin Sitnic.Sitnica skuqet me gjak shqiptar,shqiptaret trajtohen, si armiq dhe vriten prapa shpine nga kriminelet et nik.Nj ngjarje t ngjajshme, rrnqethse na e prshkruan edhe Sulejman Krasniqi n romanin eriu dy her i pushkatuar edhe ky roman autobiografik.

Hafizi ruan armn q kishte dhe bashk me disa shok, arrin t arratiset e t kthehet n M ic.Ishte i smur,jetonte n skamje t madhe.Hap nj ''Byro Gjenerale''ku n emr t saj, j pr kauzn e madhe kombtare,shpeshher erret e gdhihet n ethet e zjarmis,sa nga smu aq nga dhmbja pr situaten kombtare,por punn nuk e ndalon.I vllai,Azizi kalon n rradh e partizanve.Bastisjet kaplojn Mitrovicn,bastiset edhe familja e Hafizit.Ai detyroh et t largohet,kalon n Sknderaj te msuesi Jah,ku shpreh shqetsimin e tij pr Azizin,at do t ket mundsin t takohet me t,me ndihmen e msuesit Jah.

Nga aty do t kaloj npr disa qytete t Kosovs,Pej,Prizeren,ishte shum i smur,shtegt harruar veten dhe duke krkuar sherimin kombtar.Takohet me shok shkolle n kto udhtime E arrestojn n Ferizaj,n burg e viziton e ma, e cila i sjell me vete kujtimet e jets s tyre skamnore e t nprkmbur.Vuajtjet e nn Xhemiles jan t tmerrshme,portreti i saj i t si nj obelisk,shkmb q i qndron termeteve e fortunave,ku mbesin t skalitura vuajtjet e mundimet e kohrave.

Azizi vritet n luft,i tradhtuar nga guerril etnik t kamufluar si njerz t Gestapos .

Lufta prfundon,pritet vnia e themeleve t nj shteti t ri,ku do t jetonin t gjith t arabart,por mu ashtu si n luft padrejtsit vazhdojn.Synimet grabitqare nxjerrin koken apatas,n dm t shqiptarve.Nuk njihet,as mundi,as gjaku,as sakrifica e tyre dhn LN-s. et lufta e popullit ton dhe kontributi q dha ai n t.Nj kolonel,shok shkolle,shpreh dy shimin e vet n angazhimin e Hafizit, duke i thn, se:ka pritur m shum nga ai.

Hivzi Sulejmani me romanin e tij Njerzit na la nj dshmi t ngjarjeve t asaj kohe,t e t shoqris s asaj kohe,te padrejtsive t mdha, q na jan br.Proklamimin e rrem, fta, dhe, se popujt do t jetojn t lir e t barabart.

Vepra u ndalua,u pengua dhe pr fat t keq,kjo frym e veant e artit,letrsis u la n ha

R E F E R A T I

Lulet e Veres-Naim Frasheri Besoj ne nje zot e tjeter ska,kjo vjersh me detyron te besojm sepse me besim ka qdo gje, andaj besojm ne birin e zotit i cili u be njeri por qe njeriun ta bej te lir na nevoiteshin keto te mira:Ta duam njeri-tjetrin,ta nderojm,te ruajm nder sepse duke e dashur njeri-tjetrin ateher e duam edhe zotin. Yjet E Bukura Permes vjershes poeti bekon yjet te cilen e pim me shoqeri she na meson edhe nev e te dijm te falenderojme P.Sh:Uji qe buron nga larg zoti te derguar,hapi zemrat e gjithve , Ha zbrit te lutem nga qielli,te dijm te themi qe je zot i vertet qe te permirsoh emi me ty te gezojm kete jet. Abaz Aliu Poeti ne kete vjersh e shpreh qendrimin e Aliut me fjalen e then se ishte i gjal l i perendis i cili me ne fund vdiq,sepse Shqiperia e deshi Zotin. Te Vdekurit Vdekja mundon te kaplon te hidheron,kalon kjo jet e ik si flet,njeriu mundohet k erkon punen e vet e me ne fund vdes. Por nje shpres keni te zoti i vertet sepse pasi qe te vdesim tek aj me u perpjek . Pra lutet qe te varet i shohin vet ne jet,kjo ben me dije se njeru vdes ndersa shpirti jeton. Gjuha Jone Me gjuh te luftojm kombin ta mbrojm dhe me dituri te prijm. Pra nena thot te mes ojm te dijm diturin sepse qdo koh lyp drit.Dhe kjo drit do te na sjell te gjithve mires ine qe ta largojm erresiren per ta fituar driten. Perendia Duke e njohur perendin e largojm mjerimin ne qdo ane.Nje zot eshte gjithkund i v erber e smund tw shoh i ditur. Shpreh Poeti thot:se nese kemi shpres tek zoti,shqiperia do te ndertohet te lulzon me d

rejtsi shpres. Tradhtaret Poeti na meson se si te dim te fillojm te mesojm,te durojm te mos behemi tradhta r P.Sh: duke mos e dashur te afermin,as fatin e urren Atdheun i cili me ne fund shton:"N je dit do te mbetemi te gjore si tradhtar por do te jet von. P.S. Po e paraqes edhe referatin e romait te Naim Frashrit "Lulet e Veres" pasi k am patur shum kerkesa nga vizitoret. Me nderime.....Autori i faqs