Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

BTNCL BR YAKLAIMLA TEKNOPARKLARIN LKE EKONOMS ZERNDEK ETKLER Ali Kncal

zet lk olarak 1950lerde ABDde ortaya kan ve dnyaya yaylan teknoparklar bulunduklar lkeye istihdam, katma deerli rnler tasarlama ve giriimcilik kltrnn yaygnlatrlmas konusunda yardmc olmaktadr. Ayrca blgesel az gelimilik ve teknolojide da bamllkla mcadelede de bir ara olarak dnya lkeleri tarafndan kullanlmaktadr. Bu alma, teknoparklarn bu ve dier baz etkileri zerine odaklanmaktadr.

Abstract

The technoparks which appeared in the US in 1950s for the first time and later spreaded around the world, help countries in creating jobs, designing valueadded products, spreading culture of entrepreneurialism. Besides, by some countries, they are used as tools to eradicate regional underdevelopment and dependence on foreign countries for hi-tech. This study focuses on these and some other impacts of technoparks. 1. Bilgi Toplumuna Gei ve Teknoloji Politikalar 1.1. Bilgi Toplumu ngilterede balayan Sanayi Devrimi ile Bat toplumlar, Newtongil paradigma erevesinde, tarm toplumu olmaktan kp endstri toplumu olmaya balamt. Gnmzde ise baka bir devrim sz konusudur ki bu da kuantum paradigmas erevesinde bilgi toplumu olmaya geitir.

Dokuz Eyll niversitesi, ..B.F., ktisat Blm rencisi

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

Bilgi Toplumunda retim, sanayi toplumunda olduu gibi sadece maddi rnler anlamnda deildir, bilgi retimi ayrca nemlidir. Bilgi toplumunda biliimsel ve sistematize bilgi ve teknolojinin kitlesel retimi gerekletirilir. 1 1.2. Teknoloji Politikalar ncelikle unu belirtmek gerekir ki teknolojiyi iki yoldan elde etmek mmkndr, bir baka deyile iki temel teknoloji politikas vardr: Teknoloji transferi Teknoloji retimi Transfer yntemi, bir lke veya firma iin ancak ksa dnemli olarak dnlebilir. nk transfer, ksa dnemde yarar salasa da, uzun dnemde alnan teknoloji geerliliini yitirdii iin yenilenmesi gerekecektir. Ki artk yeniliklerin ok hzl hayata gemesiyle teknolojilerin eskime hz da artmtr. Yenilenmesi iin de sk sk yabanc lkeye ya da firmaya yeniden bavurulmas gerekecektir. Bu da apak bamllk demektir. Aslnda teknoloji transferi yoluyla teknoloji reticisi deil sadece teknoloji tketicisi olunmaktadr.

Hsn Erkan. (1998). Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelime. 4. bask. zmir: Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, s.96

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

ekil 1 Teknoloji Temin Seeneklerinin Krll (www.tubitak.gov.tr) Aktaran: T.C. Cumhurbakanl Devlet Denetleme Kurulu (2009)

Teknoloji retimi ise ksa dnemde hemen sonu vermeyecek ancak uzun dnemde lke yararna olacak bir giriimdir. Teknoloji retimi sabr, zaman, youn Ar-Ge almas gerektirmektedir. Mesela teknoparklardan istenen sonularn alnmas, yatrmlarn gerek meyvelerini vermesi, bazen on seneyi aan zamanlar bulmaktadr. Teknolojiyi retim yoluyla elde etme politikas, zorluunun yan sra en mantkl ve onurlu yoldur ve uzun vadede teknoloji transferine nazaran ok daha krldr. (Bkz. ekil 1) 1.3. Ar-ge ve Bilgi Bazl Ekonomiler Ar-Ge, OECDnin yaynlad Frascati Klavuzunda nsan, kltr ve toplumun bilgisinden oluan bilgi daarcnn artrlmas ve bu daarcn yeni uygulamalar tasarlamak zere kullanlmas iin sistematik bir temelde yrtlen yaratc almalar olarak tanmlanmtr. 2

TUBTAK (2002) Frascati Klavuzu, http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/frascati_tr.pdf

2

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

1970lerde yaanan petrol kriziyle maliyetlerde byk artlar olmu, geleneksel sanayide bir durgunluk ba gstermitir. lk olarak ABDde sonra da Japonya ve Bat Avrupada bilime ve bilgiye ayarl ekonomiler kurulmasna karar verilmi ve bu lkelerde Ar-Ge almalar hz kazanmtr. 3 Teknoparklarn yava yava art da bu yllara rastlar. Bylece Ar-Ge kurumlar ve sanayi arasnda ok yakn bir ibirlii balamtr ve bunun sonucunda: Enformasyon teknolojileri ve yazlm Biyoteknoloji Otomasyon ve robotik, gibi alanlarda teknolojik ilerlemeler olmutur. 4 Sovyetler Birlii bu gelimeleri yakalayamad iin ve sistemindeki rekabet unsuru eksiklii sebebiyle, zamannda planlama ile kurduu sanayisini yenileyememitir. Dnyada gelimi lkelerin Ar-Genin nemini daha fazla kavradklar grlmektedir. Gelimekte olan lkeler ise Ar-Ge yatrmlarn artrma yoluna gitmektedirler. Bir lkenin bilime verdii nemi anlamak iin Ar-Geye yaplan harcamalar karlatrmak pek anlaml olmayabilir. nk doal olarak ekonomisi daha kk olan lkelerin Ar-Ge yatrmlar da daha kk olacaktr. Bu noktada Ar-Ge yatrmlarnn GSYHya oran bize anlaml bir tablo sunmaktadr. UNESCOnun bu tablosunda Trkiye ancak sondan birinci olabilmitir.

Mustafa Ay, 2003, Blgesel ve Ulusal Kalknmada Etkili Bir Mekanizma: Teknoparklar, Stradigma Aylk Strateji ve Analiz Dergisi, Say 8, s.3 4 AY, a.g.e., s.6
3

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

ekil 2 Byk Ekonomili lkelerde Aratrma-Gelitirmeye Harcanan Miktarn GSYH indeki Pay (UNESCO)

Trkiye 90-94 yllar arasnda yaplan 5 yllk kalknma plannda Ar-Gede nceliklerini belirlemitir. 5 Buna gre Trkiye Ar-Ge harcamalarnn GSYHya

Sinan Araman (2009) Trkiyede Teknolojik Gelime Sorunsal Asndan niversite-Sanayi birliinin Deerlendirilmesi. (Yksek Lisans Tezi). Marmara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits. stanbul, s.117

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

orannn %1e ykseltilmesini kararlatrmtr ancak grld zere bu hedefe 2007 itibaryla bile ulalamamtr. 1.4. Teknoloji Politikalarnn Etkilerine Bir rnek: ABD Savunma Sanayi Ar-Ge ve teknoparklar alanlarnda nc lkenin ABD olduu ok ak bir biimde grlmektedir. ABD savunma sanayine zellikle nem veren bir lke olarak Ar-Ge almalarn bu alanda younlatrmtr. Yllar iinde de bu yatrmlarnn karln zellikle uak sanayisinde ald gze arpmaktadr. ABD tarafndan retilen, radarda grnmeyen F-22 sava uaklar gnmzde dnyann en iyi avc ua olarak bilinmektedir. ABD bu teknolojiyi, hava stnln korumak amacyla dier lkelere kesinlikle satmamaktadr. Demek ki teknoloji, her alanda transferi mmkn bir ey deildir. Her ne kadar Rusya, F-22ye kar Sukhoi Pak-fa isimli rakip bir uan gelitirilmesine hz verse de yllar iinde Ar-Ge alannda ABDnin zaman olarak ve yatrm hacmi olarak ok gerisine dt iin uak sanayisinde de ABDyi geriden takip etmektedir. 90l yllarda da ABD, B-2 ve F-117 grnmez bombardman uaklar retebilmesine ramen Sovyet Rusya bu uaklara muadil bir grnmez uak gelitirememitir. ABD uak teknolojisi alannda sadece Rusya ile deil, Bat Avrupa ile de arasn amtr. ABD iki tip (F-22 ve F-35) 5. nesil grnmez uak retirken, baz Avrupa lkeleri (Birleik Krallk, Fransa, Almanya, talya ve spanya) ortak retimle bugn ancak 4,5. nesil olarak tanmlanan ve grnmezlik zelliine sahip olmayan Eurofighter Typoonu retmektedirler. F-22 ve F-35 uaklarn reten firma olan Lockheed Martin uzun sredir bir teknopark iletmektedir. Bu teknoparkn ad Sandia Science and Technology Parktr. 6 Bu firma lkelerle i yapmaktadr, misal Trkiye de F-16larn bu firmayla
6

http://www.lockheedmartin.com/news/press_releases/2010/0714hq-sandia-award.html

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

ibirlii yaparak retmitir. Lockheed Martinin Trkiye haricinde srail, Gney Kore ve Japonya gibi lkelerle ibirlii yaparak ortaya koyduu F-16 program da dnya apnda en ok katlml uluslararas i olarak bilinmektedir. ABD, bugn bu alandaki teknolojik stnl ile mttefiklerine ileri teknoloji silahlarndan satarak hem yksek kazan elde etmekte hem de yksek teknolojili silah akmn byk lde kontrol ederek dnyadaki siyasi dengeyi de kendi lehine evirebilmektedir. Bir lkenin teknoloji politikalarnn etkilerinin ok boyutlu olduu bu rnekten aka grlmektedir.

ekil 3: 2007 ve 2008 Yllarnda En ok Gelir Elde Eden Savunma Sanayi Firmalar (en.wikipedia.org)

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

2007 ve 2008 yllar arasnda en ok gelir elde eden 20 savunma firmasna bakldnda Amerikan firmalarn ak stnl grlr: 2008de en ok gelir elde etmi 20 firmann 14 ABD orijinlidir. 2. Dnyada ve Trkiyede Teknoparklar 2.1. Teknoparklarn Ortaya k Bilim ve teknoloji parklarn karlayan Teknopark kavram ilk olarak 1950lerde ABDde ortaya atlmtr ve dnyann ilk teknopark da ABDde kurulmutur. Zaman ierisinde bu konsept Bat Avrupa ve Japonyada da ilgi grmtr. kinci Dnya Savann yaratt ykm sonrasnda, toparlanma dnemi iinde gelimi lkeler teknoloji politikalarn ok daha fazla nem vermeye balamlardr. Teknoparklar da bu anlayn bir sonucu olarak karmza kmaktadr. 2.2 Teknopark Tanmlar Teknoparklarn tek bir tanmn yapmak olduka gtr. Teknopark tanm bulunduu lkeye hatta bulunduu eyalete/yreye gre, ilgilendii alana gre (mesela tarm teknikleri zerine alan teknoparklara agropark denmektedir) deiiklik gstermektedir. Fransada teknopol, Japonyada teknopolis, ABDde aratrma park, ngilterede bilim park, Almanyada giriim merkezi gibi isimler revatadr. Trkede ise teknopark ismi daha ok yer etmitir ancak teknokent ad da zaman zaman kullanlmaktadr. 7

Murat Kemal Kele. (2007) Trkiyede Teknokentler: Bir Ampirik nceleme (Yksek Lisans Tezi). Sleyman Demirel niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Isparta, s.85

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

ekil 4 Dnya Genelinde Teknopark simlerinin Yzdesel Dalm (International Association of Science Parks), Aktaran: Cihan Talha al. (2007).

Bu terimlerin arasnda aslnda farklar bulunmasna ramen ayn anlamda kullanlmaktadrlar. Uluslararas Bilim Parklar Kurumu (Internatinal Association of Science Parks) tm bu terimleri kapsayc bir tanm yapmaya almtr. 2.2.1. IASPnin tanm IASP dnyada en ok teknopark yesi bulunan oluumdur ve 63 lkeden eitli teknoparklar bu kuruma yedirler. Trkiyeden ise 10 teknopark bu oluuma yedir. 8 IASP bilim park terimini dierlerine tercih etmitir: Bilim Park; ana amac, bnyesindeki bilgi tabanl firmalarn, yenilikilik (inovasyon) ve rekabetilik kltrn destekleyerek ve ne kararak toplumun zenginliini artrmak olan, uzmanlam profesyonellerce ynetilen bir organizasyondur. Bu amalarn salanabilmesi iin bir Bilim Park; niversiteler, Ar-Ge kurulular, firmalar ve pazar arasnda bilgi ve teknoloji akn ynetir ve tevik eder; kuluka merkezleri yardmyla yeniliki firmalarn olumasn ve bymesini kolaylatrr; yksek kalitede mekn ve olanaklar salar ve dier katma deerli hizmetleri sunar. 9

8 9

http://www.iasp.ws/publico/index.jsp?enl=2 KELE, a.g.e., s.86

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

2.2.2. Hukuk tanm TBMM tarafndan 2001 ylnda karlan 4691 sayl Teknoloji Gelitirme Blgeleri Kanununa gre tanm udur: Teknoloji Gelitirme Blgesi: Yksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere ynelik firmalarn, belirli bir niversite veya yksek teknoloji enstits ya da AR-GE merkez veya enstitsnn olanaklarndan yararlanarak teknoloji veya yazlm rettikleri/gelitirdikleri, teknolojik bir buluu ticari bir rn, yntem veya hizmet haline dntrmek iin faaliyet gsterdikleri ve bu yolla blgenin kalknmasna katkda bulunduklar, ayn niversite, yksek teknoloji enstits ya da AR-GE merkez veya enstits alan iinde veya yaknnda; akademik, ekonomik ve sosyal yapnn btnletii siteyi veya bu zelliklere sahip teknopark ifade eder. 10 Her iki tanmda da teknoparklarn Yeniliki Teknoloji reten rettii teknolojiyi ticarletiren, zelliklerine atf yaplmtr. eitli tanmlar arasnda en kapsayc ve amaca uygun olann, ngiltere Bilim Parklar Birlii yapmtr. Buna gre teknoparklar; Bir niversite veya yksek renim kurumu ya da bir aratrma merkezi ile resmi ilikiler kurmu, inde, teknoloji kkenli firma ve iletmelerin olumasn zendirecek ve byyp gelimesine destek verecek biimde tasarlanm, Ynetiminin, ilgili firmalara teknoloji ve iletmecilik becerilerinin transferi konusunda etkin ura verdii, bir giriimdir. 11 2.3. Teknopark modelleri
10 11

http://sagm.sanayi.gov.tr/Files/Mevzuat/4691-sayili-teknopark-kan-15042010161405.pdf AY, a.g.e., s.1

10

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

Be gruba ayrlabilir: 1) Devlet esasl: Teknoparkn kuruluunu dorudan devlet stlenir. 2) niversite esasl: niversitelerin kendi balarna ya da devletten destek alarak kurduklar, iletip yararlandklar teknoparklardr. 3) zel sektre dayal: niversiteler ve finans yaps gl firmalar tarafndan ibirlii ile kurulan teknoparklardr. 4) Yerel Ynetime Dayal: Baz byk kentlerde blgenin ekonomik kalknmasna katkda bulunmas amacyla yerel ynetimler tarafndan kurulup desteklenen parklardr. 5) Karma Model: Kamu ve zel sektrn birlikte kurduu teknoparklardr. 12 lkemizde 3. ve 4. tipte teknopark bulunmamaktadr. Bizdekilerin ou karma modeldir.

2.4. Dnyada Teknoparklar 1970lerdeki petrol kriziyle gelen maliyet artlar sebebiyle geleneksel sanayi km ve isizlik artmtr. Neticede gelimi lkeler geleneksel sanayiden, bilgi bazl ve yeniliki ekonomi yapsna ynelmilerdir. Bununla birlikte teknoparklara gsterilen ilgide bir patlama yaanmtr, teknopark kurulma saysnda ok ciddi artlar olmutur. Bu art trendi gnmzde, sadece gelimi ekonomilerde deil, gelimekte olan baz ekonomilerde de halen srmektedir.

12

T.C. Cumhurbakanl Devlet Denetleme Kurulu (2009) 4961 Sayl Teknoloji Gelitirme Blgeleri Kanunu Uygulamalarnn Deerlendirilmesi ile Uygulamada Ortaya kan Sorunlarn zmne likin neri Gelitirilmesi, konulu rapor. s.36-37

11

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

ekil 5: Dnyadaki Teknoparklarn Kurulu Dnemleri, Kaynak: IASP

2.4.1. ABD

Teknopark denince akla ilk gelen Silikon Vadisidir.

Silikon Vadisi

sadece ABDnin deil dnyann ilk teknopark unvann tamaktadr ve Stanford niversitesi tarafndan 1952de kurulmutur. Daha sonra Research Triangle Park ve M.I.T.nin 128. Karayolu isimli teknoparklar kurulmutur. Daha sonra Amerikan eyaletleri de teknoparklara byk destekler vermeye balamlardr ve bugn ABDde 150nin zerinde teknopark faaldir. 13 Bu parklarn ilk amac niversite ve sanayi arasndaki ibirliinin arttrlmas eklinde ortaya kmtr. Bylece niversitedeki hocalarn ve rencilerin teorik bilgilerini patrikte snayabilecekleri ortamlar oluturulmutu. lk olarak kuluka merkezi de denen, yenilik yapmak isteyen ve risk almaya hazr kk ve orta lekteki firmalara ynetim ve danmanlk hizmeti veren i inkbatrleri kurulmutur. Bu merkezler ie yeni balayan firmalar iin adeta kuvz vazifesi grmektedirler. Firma, bu merkezlerden ynetim, pazarlama, finansman ve izlemekle ykml olduu prosedrler hakknda danmanlk hizmeti alr ve bylece abalarn daha ok retimini, iini yapmaya yneltme imkn bulur.
13

AY, a.g.e., s.6

12

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

niversite-sanayi ibirliinin salanmasyla, niversiteleri zaten iyi olan ve dnyann her yerinden iyi rencileri ekebilen Amerikan niversiteleri bilgilerini ve bulularn bu teknoparklar sayesinde ticariletirme imkn bulmulardr. Baz yazarlar ABDnin dnya lideri olmasn bu gelimeye balamlardr. Daha 1960larda ortada henz kiisel bilgisayarlar yokken HP, Intel, IBM gibi firmalar Amerikan teknoparklarnda yeermilerdir. 14 ABD teknoparklar araclyla savunma sanayini glendirmitir. Ayrca yazlm alannda byk gelimeler salamtr ve bunun yine elektronik harp sanayisinin ortaya kmasnda katklar olmutur. Gnmzde Silikon Vadisi, 300.000den fazla alanyla dnyann en byk teknoparkdr ve adeta bir bilgi fabrikas gibi almaktadr. Silikon Vadisinde yaanan bu gelimeler pek ok lkeye teknopark kurulmas konusunda ilham vermitir. Gney Dou Asya lkeleri Silikon Vadisinin kopyalarn kendi lkelerinde yaratmaya abalamlardr. 2.4.2. Japonya Japonyann bilim ve teknoloji politikas, 2025 ylnda yaamak iin en ideal lke olma hedefi ile belirlenmitir. Japonyann niversite-sanayi ibirliine verdii nem ve teknopark kurma kararlar 1960lara kadar geriye gitmektedir. Japon yeninin deer kazanmasyla ve Asyadaki baz ekonomilerin gelimeye balamasyla Japonyann ihracatnda bir durgunluk yaanmaya balamtr. Bu yzden Japonya uluslar aras pazardaki yerini kaybetmemek iin

14

KELE, a.g.e., s.102

13

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

teknopolislere sarlmtr.

15

Japonya da dier baz Asya lkeleri gibi teknoparklarn

kurarken baarl Amerikan teknoparklarn rnek almtr. Japonyada teknoloji gelitirme konusunda en nemli adm, Tsukubadaki teknoloji gelitirme blgesidir. Kurulmasna 1963te karar verilen merkez, 1974te faaliyete gemitir. Japonyada teknoparklara ok youn bir devlet destei olmutur adeta milyar dolarlar niversite ve teknoparklara aktlmtr. te yandan devletin de neden olduu sorunlardan bahsedilmektedir. Bunlarn banda, 1960-1980 aras devletin niversitelere yksek miktarda kaynak aktarmas gsterilmektedir. niversitelere aktarlan yksek miktarlardaki denekler, retim grevlilerinin, hibir ek gelire ihtiya duymadan yksek standartlarda yaayabilmelerini salayarak, onlarn sanayi ile ibirliine girmelerini engelleyen olumsuz bir faktr olarak grlmektedir. niversitelerde alnan patentlerin devlete ait olmas da, aratrmaclarn motivasyonunu olumsuz ynde etkileyen bir neden olarak kabul edilmektedir. Sonuta, lke bir teknostate/teknodevlet niteliini kazanmtr. Bugn Japon Sanayi Bakanl
16

Avustralyadaki

teknoparklarn

kurulmasnda

nc

konumundadr.

2.4.3. in in ilk teknoparklarn 78den sonra darya alma dneminde kurmutur. Bunlarn esas amac da yabanc yatrm ekmek olmutur. inde ilk olarak 1985 ylnda Shengzhen Bilim ve Teknoloji Park kurulmutur. 1997 yl itibariyle ileri teknoloji ieren endstri gelitirme blgelerinin says 53e ulam ve bunlar, 29 eyalete, otonom blgelere ve merkezi hkmet altnda alan belediyelere yaylmtr. 17
KELE, a.g.e., s.105 KELE, a.g.e., s.104 17 T.C. Cumhurbakanl Devlet Denetleme Kurulu, a.g.e., s.80-83
15 16

14

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

inin teknoparklar Japonya ve ABDninkiler gibi teknoloji alannda nc olmak amacndan ok inin ekonomik yapsn geleneksellikten kurtarma ve dar alan ve ihracat artan lkenin ihra mallarnn kalitesinin arttrlmas amaldr. Bu yzdendir ki son zamanlarda inin ykselii ve ihracat ampiyonu unvann Almanyann elinden almasyla beraber lkenin teknoparklar pek ok yazar, akademisyeni daha fazla cezp etmitir. inin teknoparklar zerine epey aratrma ve makale yaynlanmtr. indeki teknopark blgelerini 3e ayrmak mmkndr: 1) okuluslu Kalknma Blgeleri: Bunlar yabanc sermayeyi inin kalknmasna ynlendiren blgelerdir. 2) okuluslu renim Alanlar: inde angay gibi blgelerdir. okuluslu irketler iin hem pazardr hem de Ar-Ge blmlerini getirmeleri beklenen bir yerdir. Burada inli ve yabanc firmalar birbirlerine teknoloji transferi yapar. 3) Mahalli Yeniliki Eitim Blgeleri: Blgeseldirler. 18 2.4.4. Dier lkeler lk olarak bata ABD daha sonra da ngiltere, Japonya ve Fransa olmak zere gelimi lkeler tarafndan kurulan teknoparklar giderek gelimekte olan lkelerin de ilgisini ekmektedir. Bugn Gney Kore, Malezya, Brezilya, Singapur ve srail gibi lkeler kalknmalarnda teknoparklara ciddi rol bimektedirler.

2.5. Trkiyede Teknoparklar Trkiyede 2009 yl itibaryla 37 tane teknopark bulunmaktadr ve bunlardan 21 tanesi aktif haldedir. lkemizde ilk olarak teknopark bahsinin
18

T.C. Cumhurbakanl Devlet Denetleme Kurulu, a.g.e., s.80-83

15

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

gemesi 1986 ylnda olmu ve teknopark konusu daha sonra kalknma planlarnda da yer almtr. 19

ekil 6: Trkiyedeki Toplam Teknoloji Gelitirme Blgeleri Says. Kaynak: zgr Durmaz (2010)

ok daha nceleri teknopark bahsinin gemesine ramen Trkiyenin ilk teknopark Tubitak-Mam teknopark ancak 1998de kurulmutur ve gnmzde Trkiyenin en baarl teknopark olarak gsterilen Odt Teknokent ise Sanayi ve Ticaret Bakanlndan onay alan ikinci teknoparktr. 20 lk teknopark 98de kurulmasna ramen teknoparklar hakkndaki yasal dzenleme ancak 2001 ylnda T.B.M.M.den gemitir. (4691 sayl Teknoloji Gelitirme Blgeleri Kanunu) Daha sonra eitli yasal dzenlemelerle Teknoloji Gelitirme Blgeleri iin K.D.V. istisnas da getirilmitir. 21 Ayrca niversitelerde grev yapan akademisyenler iin irket kurma hakk getirilmitir. Buna gre; akademisyenler bilimsel bulularn ticarletirmek amacyla niversite ynetiminin izni ile irket kurabilir ve bir teknopark iinde alabilirler.

zgr Durmaz. (2010) Teknoparklarn Bir Kentin Ekonomik ve Sosyal Dnm zerindeki Olas Etkileri: Mersin rnei (Yksek Lisans Tezi). Mersin niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Mersin, s.35-41 20 smail ahin. (2006) Trkiyede Teknoloji Gelitirme Blgeleri ve Salanan Tevikler. (Yksek Lisans Tezi). Dumlupnar niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits. Ktahya, s.34 21 AHN, a.g.e., s.35
19

16

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

Trkiyede faaliyet gsteren teknoparklarn i yapt alanlar dnyadaki muadillerine kyasla benzerlik gstermektedir. Yazlm en nde gelen i alandr daha sonra savunma sektr gelmektedir. Dnyadaki baarl teknoparklar incelendiinde firmalarn ortalama retime geme 5 yl gibi bir zaman zarfdr ancak Trkiyedeki teknoparklarda faal olan firmalar 3 yldan ksa bir sre iinde teknoloji ihracatna balamlardr. 22 zellikle Odt Teknokent, Almanya, srail ve Amerika Birleik Devletleri gibi gelimi lkelere yazlm ihra etmektedir. Odt Teknokent Trkiyenin en baarl teknopark olarak parmakla gsterilmektedir. Sz konusu teknoparkta yazlm ve savunma sanayi alannda nemli firmalar Ar-Ge almalarn srdrmektedirler. Mesela HAVELSAN, ASELSAN, TUSA gibi nemli savunma firmalar 2005 ylndan beri Odt Teknokentin iinde bir blm olan Savunma Sanayi Alt Blgesinde faaliyet gstermektedirler. 23 Odt Teknokent, en istikrarl byyen teknopark olarak bnyesinde barndrd firma saysn her yl %15 arttrmtr: 2002 senesinde teknoparkn bnyesinde 80 firma varken, 2007 yl itibaryla bu rakam 200n zerine kmtr. 24 Milyonlarca rencinin yaad bir lkede milyonlarca dnen beyin var demektir ve bilgi a bu beyinlerin azami lde kullanlmasn gerektiren bir adr. Odt Teknokent, gzel bir uygulamayla, bulunduu ehirdeki ve tm Trkiyedeki rencilerin fikirlerinden yararlanmaya almaktadr. Odt Teknokent, Odt ile ibirlii kurarak Yeni Fikirler Yeni ler adnda bir yarmayla renciler arasnda giriimcilii ve yenilikilii tevik etmektedir. Savunma Sanayi Mstearlnn desteiyle yarmada bir de Savunma Kategorisi oluturulmutur. Yeni bir proje, yeni bir silah fikri ile gelen rencinin fikri uygun bulunursa 50.000
Cihan Talha al. (2007). Trkiyede Ulusal Teknoloji Politikalar ve Teknoparklarn Blgesel Gelimeye Etkileri. (Yksek Lisans Tezi) T, Fen Bilimleri Enstits. stanbul, s.88 23 lknur lkyaz Gl. (2009). novasyon, Teknoparklar ve Savunma Sanayi Sektr: ODT Teknokent rnei. Savunma Sanayi Mstearl Dergisi, Ekim Says, s.56 24 AIL, a.g.e., s.95
22

17

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

TL dl almakta ve ayrca renciye teknoparkta bir ofis verilmekte, her konuda eitim ve danmanlk hizmetlerinden cretsiz olarak faydalandrlmaktadr. 2005ten beri her yl dzenlenen bu yarmada 8 irket kurulmutur. 25 Bilkent Cyberpark ve Tubitak-Mam da baarl saylabilecek

teknoparklarmzdandr. Her ne kadar Odt Teknokent gibi parltl rnekler varsa da Trkiyedeki teknoparklarn henz emekleme aamasnda olduklarn belirtmek gerekir. Gelimi lkelerdeki muadillerine nazaran Trk teknoparklarnn ihracat hacmi daha kktr. Daha az yabanc yatrm ekilebilmektedir ve teknoparklar kurulmadan nce yeterince planlanma yaplmamaktadr. nce teknoparklarn kurulup yasal zeminin daha sonra hazrlanmas, planlama konusunda bir eksikliin bulunduunu aka ortaya koymaktadr. Ayrca her niversite bir nevi stat atlama hevesiyle bir teknopark sahibi olmak istemektedir. Bu da teknopark enflasyonuna sebebiyet vermekte, kurumsallama ve genileme ihtimali bulunan teknoparklara gelecek firma saysn azaltabilmektedir. 3. Teknoparklar ve Ekonomik Alan: Teknoparklarn lke Ekonomisi zerine Etkileri Toplumsal btnn analizinde be temel alan sz konusudur: Ekonomik alan, politik alan, sosyal alan, kltrel alan ve teknolojik alan. Bu alanlarn uyumlu birliktelii pozitif sinerji yaratarak topluma fayda salamaktadr. Bu alanlardan her biri toplumsal btn ve ayrca birbirlerini etkilemektedir ancak ekonomi ve teknoloji arasndaki ilikiye ayr bir nem atfetmek gerekir. Ekonomi ile teknoloji arasndaki ilikinin younluu, dier sistemlerle olan iliki younluundan daha fazladr. nk teknolojik bir yeniliin pratie aktarld, yaam bulduu alan ekonomidir. Teknoloji, ancak ekonomik srele birlikte devreye

25

GL, a.g.e., s.58

18

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

girdikten sonra dier alanlar olan; sosyal, politik ve kltrel alanlara etkisi yansr. 26 Teknolojideki paradigmal sramalar toplumda daha st aamalara ulamay salarken; yeni paradigmann ekonominin eitli alanlarnda uygulanmas da srekli yeni teknolojilere, uygulanma ve yaylma frsat salar. te bu srelerin gelimesi toplumsal dinamiin merkezidir. rnein sanayi uygarlnn sanayi kentleri mekanik teknolojinin yaygnlamasyla gerekleirken; bilgi ann teknokentleri ve teknoparklar kuantum teknolojinin yaygnlamasyla gerekleiyor. 27 3.1. Teknoparklar ve stihdam Aslnda ilk aamada teknoparklardan kitleleri istihdam etmesini beklemek ok yanltr; zira teknoparklar ilk evrede az sayda ok iyi yetimi elemanla almaktadr. Kitleleri istihdam etme yeteneine erimesi ancak teknoparkn kurumsallamas ve genilemesiyle olacaktr. saylar artacaktr. Vergi muafiyetleri teknoparklarn istihdama etkileri asndan nemlidir. Trkiyede teknoloji gelitirme blgelerindeki firmalarn i verdikleri personel iin vergiden muaf tutulmalar ayrca gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulmalar istihdam yaratlmas iin nemli bir avantajdr. 28 Yine akademisyenlerin niversite dnda teknopark v.b. kurumlarda almalarna izin verilmesi de teknoparklar iin ayr ve zel bir istihdam kanal olmaktadr. Teknoparklarn istihdama etkisi konusunda daha temkinli denebilecek grler de mevcuttur. AEI Brookings Joint Centerdan Scott Wallsten, yapt ampirik almalar sonrasnda bir teknopark kurmann, blgedeki istihdam zerinde
Hsn Erkan. (2004). Ekonomi Sosyolojisi. 5. bask. zmir: Faklteler Kitapevi Bar Yaynlar, s.107 27 ERKAN, a.g.e., s.110 28 Nahide Kk. (2010). Yerel Ekonomik Kalknmada Yeni Bir Alm: Teknoparklar. (Yksek Lisans Tezi) Nide niversitesi, Soysal Bilimler Enstits. Nide, s.91,93
26

Geniledike daha fazla firmay

ekecek ve bnyesinde bulundurduu firmalarn bymesiyle de firmalarn alan

19

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

net bir etki salama eilimi gstermediini iddia etmitir. 29 Wallstena gre baar hikyeleri vardr ancak teknoparklarn bu baar hikyeleri kural olmaktan ok istisnadr. Mesela 1980lerin ortasnda 50.000 kiiyi istihdam etmesi beklenen Texas Research Park ancak 300 kadar kii istihdam etmektedir, ayn ekilde Marylandde kurulan ve 12.000 kii istihdam etmesi planlanan bir teknopark da baarszlk olarak tanmlanmakta ve Maryland eyalet ynetimi teknoparka altyap olarak harcad milyonlarca dolar iin geri deme istemektedir. 30 Bu ekilde pek ok teknopark isteneni verememitir. Wallstenn karamsarlk yaratma ihtimali olan bulgularna ramen,

teknoparklarn istihdam zerindeki etkisi konusunda iyimser olmak gerekir. nk Marylandde baarlamayan 12.000 kiilik istihdam olana, Texasta elde edilemeyen 50.000 kiilik istihdam olana Silikon Vadisinin yaratt 300.000 kiilik istihdamn yannda devede kulak kalmaktadr. Baarl teknoparklar tm teknoparklarn iinde belki az bir yer tutmaktadr ancak yarattklar etkiler geni ve ok boyutludur. Teknoparklar ayn zamanda yaptklar bilimsel almalarla yeni uzmanlk alanlar, yeni sektrler de ortaya karmaktadrlar. Nasl ki ortaya kan bilgisayar sektr; bilgisayar mhendislii, yazlm uzmanl, bilgisayar retmenlii gibi yeni uzmanlk alanlarn dourmu, saysz i olana ve yan sektrler yaratmtr; ayn ekilde bugn teknoparklardan kacak yeni bilgiler ve yeni devrimler de bu ekilde etkiler yaratacaklardr. Teknoparklar sadece istihdam yaratmazlar, beer sermayenin glenmesine de katk sunarlar. Teknoparklarda alan renci ve akademisyenlerin bilimsel almalar buradaki firmalar tarafndan madd ve hatta manev olarak desteklenir. Bylece renci ve akademisyenler kendilerini rahata gelitirebildikleri bir alma ortam bulmu olurlar. Teknoparklarda yaplan bilimsel bulu ve alnan patent says gn getike artmaktadr.

29

Scott Wallsten. (2004). Do Science Parks Generate Regional Economic Growth? An Empirical Analysis of their Effects on Job Growth and Venture Capital. s.15 30 Wallsten, a.g.e., s.4-5

20

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

Teknoparklarn dier bir yn de saladklar cretin, alma ortamnn ve evrenin ekici olmasdr. Bu, beyin gn durdurabilecek hatta geri evirebilecek bir faktr olarak karmza kmaktadr. 3.2. Firmalar Asndan Teknoparklarn Yararlar Teknoparklar ayn zamanda ortak Ar-Ge yaplan meknlardr. Firmalar arasndaki bilgi alverii ve bilgi paylam Ar-Ge masraflarn nemli lde azaltmaktadr. Firmann Ar-Ge olanaklarn geniletmesi, firmaya yeni rn ortaya karma ve rnlerini gelitirmede kolaylk, iyerinde verimlilik salama gibi byk faydalar dokunacaktr. Firma elde ettii Ar-Ge avantajlaryla retim teknolojisini gelitirir ve katma deeri daha yksek rnler retebilir duruma gelir. Bylece firma, teknopark dndaki rakiplerine kyasla ok nemli avantajlar kazanm olur. e yeni balayan (start-up) firmalar iinse i inkbatrlerinin salad ynetim, pazarlama, finansman danmanl hizmeti de, ynetim ve eitim masraflarnda bir azalma anlamna gelmektir. Bu kuluka merkezleri ya da i inkbatrleri denen kurumlar ie yeni balayan firmalar iin rehberlik grevini stlenirler. Bylece i dnyasna henz girmi olan firmaya bir yol izilir ve firma bir nevi koruma altna alnm olur. Firmalar birka yl sonra ynetim, pazarlama, finansman gibi alanlarda inkbatr sayesinde deneyim kazanrlar, i dnyas iin hazr vaziyete gelir ve inkbatrden karlar. Bu aamadan sonra teknoparkn dier blmlerinde Ar-Ge vs. almalarna katlabilirler. Teknoparklar niversitelerin i dnyas ile bulutuu bir kurum olarak akademisyenlerin ve rencilerin akt birer vasfl eleman deposu gibidirler. Firmalar buradan vasfl eleman ihtiyalarn karlayabilmektedirler. Bir firmann teknoparkta ofisinin bulunmas, firma asndan bir itibar unsurudur ve bir kredibilite faktrdr.

21

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

3.3. Teknoparklarn Makroekonomik Yararlar Gnmzde gelimi lkeler bilgi bazl ekonomi yapsna gei yapmlar ve ar sanayilerini, ucuz igc cenneti denebilecek yerlere, geleneksel rnler reten gelimemi veya gelimekte olan lkelere tamaktadrlar. Bylece gelimi lkeler bilgi retimi ve teknoloji gelitirme ile megulken fiziksel manada daha yorucu olan ileri gelimemi ve gelimekte olan lkelere havale etmektedirler. Bu durum, gelimekte olan lkeler asndan, geleneksel rnlerden kurtulup yksek teknolojili, yksek katma deerli rnler retmenin nemini aka ortaya koymaktadr. Gnmzde igcnn ucuzluu sebebiyle en fazla yatrm eken ve en fazla ihracat yapan lke olan in, teknoparklarn kendi ulusal inovasyon sistemi iin bir reform arac olarak grmektedir. 31 Bu sayede in byk oranda geleneksel rn ihra eden bir lke olmaktan kmay planlamaktadr. Ayn konuya Odt Rektr Yardmcs, Ortadou Teknopark A.. Ynetim Kurulu Bakan Prof. Dr. Canan ilingir de Trkiye asndan deinmektedir: 2004 ylnda teknoparkn cirosu, i hacmi 60 milyon dolard. Bunun iinde 15 milyon dolar yurtdna ihracatt. Trkiye iin 15 milyon dolar para deil. Ama bu bir balangt. Bunun zerine ok ey ina edebiliriz diye dnyorum. Trkiyenin artk geleneksel rnlerle dnyada rekabet etmesi ok zor. Bir in olgusunu hepimiz biliyoruz. Tekstil, gda, mobilya, ayakkab retimiyle rekabeti olamyoruz. nk artk ucuz deiliz, bizden daha ucuzlar var. O yzden tek rekabet edebileceimiz alan teknoloji alan kald... Getiimiz 2 ylda 200 dolaynda retim yemizi teknoparktaki irketlerde grevlendirdik. teden beri, niversite sanayi ibirliini gelitiremiyoruz diye ikyet ederdik. Teknoparklarn en byk yarar bu oldu. 32 Teknoparklar rettikleri bilgi ve teknoloji ile bulunduklar lkenin verimliliini ve kresel pazardaki rekabet gcn artrmaktadrlar. Bu geici bir etki
31

Dylan Sutherland. (2005). Chinas Science Parks: Production Bases or a Tool for Instutional Reform? Asia Pacific Business Review Vol: 11 No:1 s.83 32 ARAMAN, a.g.e., s.123

22

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

deildir; zira biliim teknolojileri ve giriimcileri bir araya getiren yaplar olarak teknoparklar, ayn zamanda insanlara giriimcilik kltrn alamakta ve biliimci giriimcilerin ortaya kmasna yardmc olmaktadrlar. Bu, toplumda yenilik retme isteini ve yetisini daha kalc hale getirmektedir. Bylece teknoparklar, uzun vadede, ortaya geleneksel dnya grnn prangalarndan kendini arndrm, bilim bazl dnebilen nesiller kmasna yardmc olmaktadrlar. Teknolojinin transfer ve retim olmak zere iki yntemle elde

edilebileceinden bahsetmitik. Transfer yntemi ancak ksa vadede yarar salamakta, uzun vadede lkeyi teknolojinin transfer edildii lkeye baml klmaktadr. Bu noktada teknoparklar, bir teknoloji retme arac olarak lkeyi bamllktan kurtaracak kurumlar olarak ortaya kmaktadr. Savunma sanayi alannn teknoparklarn en nemli alma alanlarndan biri olduu dnlrse, teknoparklarn mill gvenlie hizmet ettii de sylenebilir. Teknoparklar transfer ynteminin neden olduu bamll ortadan kaldrr ya da yumuatrlar. Eski Sovyet lkelerinin ordularna bakldnda bu ordularn halen Rus ekipmanlar kullandklar grlr. Bunun en nemli sebebi, transfer ynteminin getirdii bamllktr. Eski Sovyet lkeleri, ellerinde kalan silahlar yenilemek ve ikame etmek iin yine Rusyaya bavurmak zorunda kalmlardr. Zira pilotlar Rus uaklarna gre eitilmitir, Rus tanklarna ve uaklarna yine Rusyadan gelecek yedek paralar lazmdr, yani ordunun tm altyaps Rus ekipmanlarna gre kurulmutur. Bunlar deitirip Amerikan ekipmanlarna ynelmek, tm altyapy deitirmek anlamna geleceinden ve daha masrafl bir i olacandan bu lkeler, Rus ekipmanlarn tercih etmeye devam etmek zorunda kalmlardr. Amerikan silahlarnn da yer ald daha karma bir yap, istisna olarak saylabilecek Polonya ordusunda grlmektedir; ancak Polonya da, ordusundaki Rus ekipman hkimiyetini, ABDnin Irak Savandaki destei sebebiyle yapt hibeler ile yumuatabilmitir. srail ise teknoloji politikalar ve teknoparklar sayesinde, her ne kadar ABDninkiler kadar gibi parldayan bir uak ya da fze sanayine sahip olmasa da, kendi mhimmatlarn ve asker yazlmlarn reterek dnyann sayl silah ihracatlarndan olmutur. nceden ordusunun ihtiyalarn karlamada %75 gibi

23

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

oranlarda yabanc lkelere baml olan Trkiye de bugn bu bamlln %54 dzeyine indirmeyi baarmtr ve bunu %50 dzeyine indirmeyi planlamaktadr. 33 Bu baarda ok nemli paylar olan HAVELSAN, ASELSAN ve TUSA gibi yerli firmalarn teknoparklarda faaliyet gsterdikleri de bu noktada hatrlanmaldr. Burada daha farkl bir nitelikteki teknoloji transferi trne de deinmekte fayda vardr. Teknoparklar ayn zamanda yabanc yatrm eken merkezlerdir. Yatrmc buraya sahip olduu bilgi ve teknoloji ile gelir. Sahip olduklarn gelitirir ve teknoparkta yerine gre paylar. Yatrmcnn geldii lke bu getirilen bilgi ve teknolojiyi iselletirip, zerine bilgi koyabilecek seviyeye gelirse, bu teknoloji transferi bamllk yaratmaz, aksine o lkede teknoloji retim yeteneinin gelimesine yol aar. Ayrca teknoparklar sayesinde gelen yabanc sermaye de, scak para gibi ksa sreli sermaye hareketleriyle karlatrldnda lke iin daha istikrarl bir kaynaktr. Ksa sreli sermaye hareketleri lkeye dviz kuru farkndan ve faiz oranndan yararlanmak iin gelirken ve lkeye fazla reel katks olmazken, teknoparklar araclyla gelen yabanc sermaye buraya retim yapmaya ve hatta yerine gre bilgi ve teknoloji paylamaya gelmektedir. Bilgi bazl ekonomiler iin en nemli sorunlardan biri bilgi ile ekonomi arasnda bir kanal bulmaktr. Teknoparklar bu vazifeyi fazlasyla yerine getirme yetisine sahip yaplardr, bilgiyi ekonomiye kazandrmann en etkili mekanizmalardr. Dolaysyla teknoparklar iin ekonomik alanla teknolojik alan arasndaki en salam kprlerden biridir, denebilir. Teknoparklar sayesinde niversitelerdeki akademik bilgi ticarletirilip ekonomiye aktarlr. Bir buluun insan hayatna fayda salar hale gelmesi iin ekonomikletirilmesi, ticarletirilmesi gerekir. Teknoparklarn kurulduklar alanda yerel ekonomiyi canlandrdklar ve blgede verimi arttrdklar bilinmektedir. Bu ynyle teknoparklar blgesel az
33

http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=186704

24

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

gelimilikle mcadelede yararl bir ara zellii tamaktadrlar. Mesela Trkiyenin Dou ve Gney Dou blgelerinde tarm ve hayvanclk teknikleriyle uraan agroparklar kurulmas, zerinde durulmas gereken bir fikirdir. Trkiyenin youn i g ve tarmsal verimsizlikten mustarip bir lke olduu dnlrse bu fikrin nemi daha da artmaktadr. Teknoparklarn srekli olarak yaptklar aratrmalar ve rettikleri bilgiler sadece yeni rnlerin deil ayn zamanda yeni uzmanlk alanlarnn, yeni bilim dallarnn ortaya kmasn salar. Mikro-elektronik, nanoteknoloji, molekler biyoloji, biyoteknoloji gibi grece yeni alanlar teknoparklarda zerinde allan alanlardr ve bu almalar sonucunda yeni dallanmalar, yeni alanlar olumas beklenmektedir. Bu almalar lkeye umulduundan fazla deer katabilir; zira yeni alanlarn bulunmas herkes tarafndan bilinmeyen bilgi elde edilmesi demektir ki bu, bilgi anda en deerli bilgi trdr. Sonu Teknoparklarn ekonomik etkileri hem dorudan hem de dolayl yollardan gereklemektedir. Hem direkt olarak vasfl uzmanlar altrarak, hem de yeni uzmanlama alanlar bularak istihdam yaratrlar. Ayn zamanda uzmanlara madd ve manev olarak ekici bir ortam sunarak entelektel sermayenin lke iinde kalmasn salarlar. alanlarna eitli imknlar vererek onlarn kendilerini gelitirmesini salarlar yani bir anlamda beer sermayenin glenmesine yardmc olurlar. Ar-Ge sabr ve zaman isteyen pahal bir itir. Teknoparklar esiz ortak Ar-Ge merkezleri olarak, tasarruf a olan lkeler ve firmalar asndan Ar-Ge masraflarn azaltc ve pozitif sinerji yaratan meknlardr, Ar-Ge almalarna hzlandrc ve verimliletirici bir etki yapmaktadrlar. lkenin teknoloji transferi ile iine girdii bamllk dngs teknoparklar tarafndan krlabilmektedir. lke asndan teknoparklarn ektikleri yabanc

25

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

sermaye ise, ekonomik byme iin ksa sreli sermaye hareketlerine nazaran ok daha istikrarl bir kaynak olarak ortaya kmaktadr. Teknokent ya da teknopark denen bu kurumlarn belki de en nemli zellii bilgi bazl ekonomi yapsna gemede lkeye yardmc olmasdr. Katma deeri yksek, teknoloji youn rnler gelitirilmesinde etkili olurlar. Bu da lkeye kresel pazarda rekabet daha fazla g salanmas demektir ayn zamanda. KAYNAKA ARAMAN, Sinan. Trkiyede Teknolojik Gelime Sorunsal Asndan niversiteSanayi birliinin Deerlendirilmesi. (Yksek Lisans Tezi). Marmara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits. stanbul, 2009. AY, Mustafa. Blgesel ve Ulusal Kalknmada Etkili Bir Mekanizma:

Teknoparklar, Stradigma Aylk Strateji ve Analiz Dergisi, Say 8, 2003, ss.1-8. AIL, Cihan Talha. Trkiyede Ulusal Teknoloji Politikalar ve Teknoparklarn Blgesel Gelimeye Etkileri. (Yksek Lisans Tezi) stanbul Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, stanbul, 2007. DURMAZ, zgr. Teknoparklarn Bir Kentin Ekonomik ve Sosyal Dnm zerindeki Olas Etkileri: Mersin rnei. (Yksek Lisans Tezi). Mersin niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Mersin, 2010. ERKAN, Hsn. Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelime, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, zmir, 1998. ERKAN, Hsn. Ekonomi Sosyolojisi, Faklteler Kitapevi Bar Yaynlar, zmir, 2004.

26

Btncl Bir Yaklamla Teknoparklarn lke Ekonomisi zerindeki Etkileri

GL, lknur lkyaz. novasyon, Teknoparklar ve Savunma Sanayi Sektr: ODT Teknokent rnei. Savunma Sanayi Mstearl Dergisi, Ekim Says, 2009, ss.55-59. KELE, Murat Kemal. Trkiyede Teknokentler: Bir Ampirik nceleme. (Yksek Lisans Tezi). Sleyman Demirel niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Isparta, 2007. KK, Nahide. Yerel Ekonomik Kalknmada Yeni Bir Alm: Teknoparklar (Gaziantep Teknopark rnei). (Yksek Lisans Tezi) Nide niversitesi, Soysal Bilimler Enstits. Nide, 2010. SUTHERLAND, Dylan. Chinas Science Parks: Production Bases or a Tool for Instutional Reform? Asia Pacific Business Review, Vol: 11, No:1, 2005, ss. 83-104. AHN, smail. Trkiyede Teknoloji Gelitirme Blgeleri ve Salanan Tevikler. (Yksek Lisans Tezi). Dumlupnar niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits. Ktahya, 2006. T.C. Cumhurbakanl Devlet Denetleme Kurulu 4961 Sayl Teknoloji Gelitirme Blgeleri Kanunu Uygulamalarnn Deerlendirilmesi ile Uygulamada Ortaya kan Sorunlarn zmne likin neri Gelitirilmesi, konulu rapor, 2009. TUBTAK, .pdf Frascati Klavuzu, 2002.

http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/frascati_tr

WALLSTEN, Scott. Do Science Parks Generate Regional Economic Growth? An Empirical Analysis of their Effects on Job Growth and Venture Capital. , AEI-Brookings Joint Center For Regulatory Studies, 2004.

27