BUHAR KAZANLARI

Buhar retmekte yararlanlan; kmr, yayakt, motorin, doalgaz ve fosil yaktlar, baz tesislerde ise artk yaktn yaklmasyla ortaya kan, sy iindeki suyu stmak iin kullanan kazana denir. Genellikle stma ve enerji retiminde kullanlrlar. Kimi zaman nkleer reaktrlerde de, basn altnda buhar retmek amacyla s kayna olarak yararlanlr. Baka bir deile buhar kazanlar, istenilen scaklk ve miktarda buhar reten cihazlardr. Buharn, endstride tercih edilmesinin en nemli sebepleri; ok iyi bir s taycs olmas, s transferi zelliklerinin zellikle faz deiiminden dolay yksek olmas ve iletiminin ok kolay olmas ile herhangi bir pompalama sistemine ihtiya duymamasdr. Buhar sadece s tayc zelliinin dnda baz proseslerde nemlendirme zellikleri iin de kullanlmaktadr. Bir buhar kazan genel olarak u elemanlardan meydana gelmektedir: 1- Ocak: Yakacaklarn yaklarak s enerjisinin elde edildii ksmdr. 2- Asl Istma Yzeyleri: Scak duman gazlar ile buharlamakta olan suyun temasta olduu yzeylerdir. 3- Kzdrc: Doymu slak buharn, sabit basnta stlarak scaklnn arttrld yzeylerdir. 4- Ekonomizr: Besleme suyunun asl stma yzeyine girmeden nce bir miktar stld yzeylerdir. 5- Hava Istclar: Yakma havasnn duman gazlar ile stld yzeylerdir. 1- Baca: Duman gazlarn kazandan uzaklatran ve eki salayan elemandr. 1. Kazan eitleri 1.1. Doal Dolaml Kazanlar 1.1.1. Alev Borulu Kazanlar; Yaktn yanmasyla oluan kzgn gazlar, borular iinden geer ve buharlatrlacak su borularnn dnda bulunursa byle kazanlara alev borulu kazanlar denir. Deiken olmakla birlikte kazann 2/3 su, 1/3 ise buhar hacmi olarak dzenlenir.

Alev Borulu Kazanlarn Balca zellikleri unlardr: Su hacminin byk oluu nedeniyle nemli miktarda suyu depo ederler. Tm buhar kazanlarnda en nemli kontrol ve denetim noktas su seviyesidir.

Yaktlarn yakld klhan veya ocan bir taraf dnda tm suyla evrili olmas nedeniyle s kayplar az ve kazan verimi yksek olur. Her zaman iin yumuatlm su kullanlmas nerilir. Istma yzeyleri kk en fazla 250 m2 dolaylarnda ve saatte rettikleri buhar miktar 7,5 ton civarndadr. Istma yzeyi ocakla baca arasnda akan gazlarn iinde temas ettii yzeylerdir. (30 t/h ve 30 bar basnca kadar piyasada mevcuttur.)

GDAn izni olmakszn hi bir yolla oaltlamaz. GDA yayndr.

 Buhar tutma sreleri ok uzundur, buhar rezerv haznesi fazla olduu iin ani ekilerde ve ara durularda tekrar tam yke girme sreleri ksadr. (Buhar tutma sresi: kazana su alnp fayrap edildikten sonra, iletme basncnda buhar elde edilinceye kadar geen sre). rettikleri buharn basn ve scakl dktr. Bu basn maksimum 30 bar iletme basncna kadar retilebilmektedirler. alma prensibi: Kat veya sv yaktlar klhan ya da ocak ad verilen blmde yaklr. Oluan kzgn gazlar yanmam karbon partiklleri ile beraber cehennemlik veya yanma odasna gelirler. Burada karbon paracklar da yanar. Bu bakmdan cehennemlik klhandan sonra kazann en scak yeridir. Klhan ve cehennemlik etraf tamamen suyla evrilidir. Issn suya veren gazlar alev ve payanda borularndan geerek duman sandna gelirler. Daha sonra baca yoluyla atmosfere atlrlar.

ekil 1: Alev borulu kazan ve ksmlar

Alev Borulu Kazanlar; Ters Alev Borulu Kazanlar, ki Taraftan Fayrapl Zt Alev Borulu Kazanlar, Doru Alev Borulu Kazanlar olarak snflandrabiliriz. 11.1.2. Su borulu kazanlar: Yksek scaklk ve basntaki byk buhar retimleri ile sanayi tesislerinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Su borulu kazanda, yanma rn alev ve duman, iinde su bulunan borularn etrafndan geer. Su borular genel su kanallar (dom) vastasyla birbirine balanr. Gnmzde modern kazanlar tek veya iki domlu olarak da yaplr. Boru demetleri arasna yanma rn gazlara yn verici perdeler yerletirilir. Perdeler vastasyla yanma rn gazlar, su borularna dik veya paralel birka gei yaparlar. Islarnn byk bir ksmn borularda brakarak bacadan kazan terk eder. Isnarak younluu azalan su ile kaynama sonucunda meydana gelen buhar ykseltici boru demetlerinden st doma doru karken, daha youn olan souk su aa ini boru demetlerinden amur domuna iner. st dom da su ve buhar karm birbirinden ayrlr. Buhar iindeki su zerrecikleri de nem tutucularnda tutulur. Daha sonra buhar kzdrclara geer. Kzdrclardan kan buhar istenilen scakla ayarlanarak prosese gnderilir.
GDAn izni olmakszn hi bir yolla oaltlamaz. GDA yayndr.

ekil 2: Su Borulu Kazanlar

1.2. Cebri Dolaml Kazanlar 1.2.1. Cebri Su Sirklasyonlu Kazanlar: Bazen su borulu kazanlarda, suyun normalden ok daha hzl sirkle edilmesi istenir. Byle durumlar iin su borulu kazanlardan bazlar bir cebri su sirklasyon pompas ile takviye edilmitir. Borularn yerleimi dom says ve oryantasyonuna gre su borulu kazanlar yaygn olarak D tipi A tipi ve O tipi kazanlar olarak karmza kmaktadr. Bunlarla ilgili aada baz bilgilere yer verilmitir: D Tipi Kazanlar D tipi kazanlar altta bir dom ve stte bir domdan olumaktadrlar. Kazan taban ksmda borulardan olumaktadr ve daha kk ebatlarda daha yksek kapasite salanabilmektedir.

ekil 3: D Tipi kazan rnekleri

A Tipi Kazanlar A tipi kazanlarda altta iki adet dip dom ve stte bir adet dom bulunmaktadr. Ocak bykl gerektii gibi artrlabilmektedir. Alt Ksmndaki Aklkta Refrakter Ve zole Malzeme Kullanlmaktadr.

GDAn izni olmakszn hi bir yolla oaltlamaz. GDA yayndr.

ekil 4: A Tipi kazan rnekleri

O Tipi Kazanlar stte ve altta ayn dzlemde iki dom bulunmaktadr. O tipi kazanlar ebatlar bakmndan daha kk kazanlar olup zellikle nakliye kolayl bakmndan kiralk kazan sistemlerinde tercih edilmektedirler. Yksek verimli ve kompakt yaplar sayesinde tercih edilen kazanlardr.

ekil 5: O Tipi kazan rnekleri

2. Yaygn Olarak Kullanlan Buhar Kazan Tipleri 2.1. Alev Duman Borulu Kazanlar: Alev duman borulu kazanlarda, yanma sonucu ortaya kan scak alev ve duman gazlar borularn ierisinden sevk edilir ve bu esnada borularn etrafndaki suyun scakl ykseltilir ve kaynama ile birlikte buhar elde edilir. Genelde 30 t/h ve 30 bar iletme deerlerinin zerine kldnda bu tip kazanlarn kullanlmas yaygn deildir. Piyasada yaygn olarak kullanlan alev duman borulu kazan tiplerinden, geili (sko tip) ve geili yarm silindirik kazanlardan ve iki geili radyasyon tipi kazanlardan aada ksaca bahsedilmitir. 2.2. Geili Sko Tip Buhar Kazanlar: letme verimi ve uzun dayankll ile bu tip kazanlar btn dnyada yllardr en yaygn olarak kullanlan ve tercih edilen kazanlar olmulardr. Alev duman gazlarnn kazan ierisinde gei yapmas dolaysyla baca k gazlar scaklnn drlmesi ve stma yzeyinin yeterli byklkte olmas bu kazanlarn verimliliini n plana karmtr. Ayrca cehennemlikli yaps ile kazann tamir edilebilme zellii vardr. Bu sayede yllar ierisinde oluacak eskime ve anmalar giderilmekte ve kazan almaya devam edilebilmektedir. Bu tip kazanlarda kat - sv ve gaz yakt kullanmak mmkndr. 2.3. ki Geili Radyasyon Tip Kar Basnl Buhar Kazanlar: Dk maliyetli ve kk ebatl kazanlardr. Istma yzeyleri daha dktr ve yeterli kapasiteye ulaabilmek iin baca k scaklklar ykseltilmitir. Dk maliyetli olmalar sebebiyle piyasada yaygn olarak kullanlmlardr. Enerji, evre ve ekonomik faktrlerin deerlendirilmesindeki gelimelere paralel olarak kullanmlar azalmaktadr. 2.4. Yarm Silindirik Tip Buhar Kazanlar: zellikle kat yakt kullanlan tesislerde ve iletme basnc 5 bara kadar olan yerlerde en uygun kazan tipi, yarm silindirik kazanlardr. Geni yanma oca ve zgara yzeyi ile kat yaktta sorunsuz ve verimli yanma salar. Ayrca sv veya gaz yakta evrilmeleri mmkndr.
GDAn izni olmakszn hi bir yolla oaltlamaz. GDA yayndr.

2.5. Hibrit Tip n Ocakl Buhar Kazanlar Yksek basn ve buhar miktarlarnda kat yaktl sistemler iin ideal olan kazan tipidir. Su borulu n ocak ve alev duman borulu arka kazan ksmndan meydana gelen kazanlarda kat yaktla 20 t/h ve 20 bar deerlerine klabilmektedir.

3. Buhar Kazanlar le lgili nemli Baz Tanmlar: 1- Istma Yzeyi: Kazan veya herhangi bir s deitirici (eanjr) iin temel llendirme kriterlerinden biridir stma yzeyi. zellikle kazan alnrken veya seilirken stma yzeyi kavramnn bilinmesinde mteri asndan byk fayda bulunmaktadr. Istma yzeyi esasen kazann bykln ve kapasitesini belirtmekte kullanlr. Istma yzeyi kazan ierisinde scak alev ve duman gazlarnn stlacak olan su ile temas ettii yzeylerin toplam alan anlamna gelmektedir. Bir kazann stma yzeyi ne kadar bykse kazan kapasitesi de o kadar byk demektir. Kazandaki stma yzeyi genel olarak ierisindeki alev duman borularnn yzey alan, klhan ve cehennemlik ile aynalarn scak gazlarla temasta olduu alanlar toplanarak bulunabilir. 2- Buhar Kalitesi: Doymu buhar ierisinde bulunan su miktarnn llmesi amacyla kullanlan bu tanm u formln alm olarak 0 ile 1 arasnda bir deere tekabl eder. Kalite = Doymu Buhar Miktar (kg) / [ Doymu Buhar + Su miktar ] (kg). zellikle kuru buhar istenen proseslerde bu deerin 1 e yakn olmas istenir. 3- F&A 100 C ve Gerek Buhar Miktar: Kazanlardan alnan buhar miktar tanmlanrken F&A 100 C (from and at 100 C) 100 C derecede 1 bar doymu buhar retebilme kapasitesi ou katalog ve etiket deerlerinde yer almaktadr. Gerek buhar miktar ise istenen basn deerinde gerekten elde edilebilecek buhar miktarn vermektedir. rnein 10,5 bar da 5000 kg/h gerek buhar reten bir kazan F&A 100 C de 5870 kg/h buhar retebilir. Bu tanm endstride edeer bir birim oluturmak adna kullanlmaktadr. 4 - Kazanlarla ilgili baz ipular: Aada zellikle endstride yaygn olarak kullanlan alev duman borulu 3 geili (sko tip) kazanlarla ilgili baz ipularn verilmitir: Sv veya gaz yaktl kazanlarda 1 m2 stma yzeyinden yaklak 35-40 kg buhar elde edilebilmektedir. Tasarm parametresi olarak genelde ocak bana 12000 kW deeri (17.000 kg/h buhar) maksimum alnacak deerlerdir. Daha yksek deerler iin birden fazla ocak kullanlmaldr. Klhan et kalnl/ap 22/1800 mm den fazla olamaz. Tasarm basncnn iletme basncnn %15 fazlas, emniyet ventili ayar deerlerinin de iletme basncnn %10 fazlas seilmesi uygundur. Hidrostatik basn deeri iletme basncnn 1,5 katndan az olmamaldr. Ocak ierisindeki sl genlemelerin giderilmesi iin en uygun yntem ondleli klhan kullanlmasdr. Kazanlarda standartlara uygun olarak malzeme seilmesi arttr. Kazanlarda brlrn alev boyu ve apna uygun ocak ls olmasna dikkat edilmelidir.

GDAn izni olmakszn hi bir yolla oaltlamaz. GDA yayndr.