TARAYAN VE DZENLEYEN: AYHAN TARH: OCAK-2006 EMAL: matrixx2030@hotmail.

com

AZZ NESN AZZ NESNN AZZ NESN'DEN SETKLER

SZN MEMLEKETTE EEK YOK MU?

NSZ
Milliyet Yaynclk, yayn ve datm ilerinde yeni bir atlma giriti. Yaymlad kitaplar, ok sayda, rotatifte ve gazete kdna basmak ve telif hakkn da yine bu ller iinde deyerek ucuz fiyatla ok kitap satmak yntemi. nceki rnekler bu yntemin baarl olduunu gsterdi. Nitekim Demirta Ceyhun'un 160 sayfalk bir monografi kitab, 30 bin lira gibi Trkiye'de grlmemi bir ucuzlukta, yine Trkiye'de grlmemi sayda (200.000) satarak bir kitap sat rekoru krd. Duygu Asena'nn kitab da, bildiime gre ayn yntemle sat rekoru krm kitaplardand. Milliyet Yaynlar Ynetmeni Yalva Ural, ayn yntemle yaymlanmak zere benden bir kitabm istedi. Byk sayda satlar yapacak hangi tr kitabm Milliyet Yaynlar 'na vermemin daha uygun olacan dndm. Kitap imzalarmda, saylar olduka kalabalk kimi okurlarmn bana sorduklar ortaklaa sorular vard:

- En ok hangi kitabnz seviyorsunuz? Bu sorunun altnda gizli bir okur kurnazl yatar. Byle soru yneltenlerin pekou benim hibir kitabm okumam olanlardr. En sevdiim kitabm, yani kendimce en iyi ve gzel kitabm okuyup yazar olarak beni beenecekler ya da beenmeyecekler. Beenmezlerse baka kitabm okumaktan artk kurtulacaklardr. Ayn soruyla baka yazarlar da karlar. Onlarn yantlar aa yukar yle olur: - Btn kitaplarm severim. Sevmeseydim, yazmazdm; deil mi efen dim? Okur da bunu -aydn ya da yar aydn bir okursa- genellikle, incelikli olarak yle yantlar? - ok tabii efendim, her eseriniz sizin bir ocuunuz saylr, insan, o cuklarn birbirinden ayrt edemez ki... ok haklsnz. Kurnaz okurun bu kurnazca sorusuna kurnaz yazarn kurnazca verdii yantn altnda gizlenmi ama da vurulmam gerek anlam udur: "Benim btn kitaplarm gzeldir. Hepsini alsam, senin iin de, benim iin de ok iyi olur."

Bu tr sorular benim yantlamam gerekten ok zor. Bugne dek (Nisan 1995) 110 kitab yaymlanm bir yazarm. Her yapt bir ocuk saylyorsa imdilik 110 ocuk babasym. Bu ocuklarmn iinde sakat doanlar, gerizekallar da olabilir. "En sevdiiniz, sizce en gzel yaptnz hangisi?" diye soran kurnaz o-kura nasl anlatmalym ki, herhangi biri iin ok gzel bir kitap, baka herhangi biri iin de en irkin, en kt kitaptr. Bu durumda ilk karlatm bir okura, en gzel, en sevdiim, en beendiim kitabm udur diye nasl salk verebilirim? Ama bir yant da vermem gerekiyor, ite o zaman kendime zg bir kurnazlkla yle derim: - En sevdiim, en beendiim, en gzel kitabm, en kaln ve en pahal olandr. Milliyet Yaynclk iin bir kitap hazrlamay tasarlarken ite btn bunlar dndm. ok sayda baslacak ve ok sayda okunmas iin ok ucuza satlacak olan kitabmn iinde neler olmaldr? 110

kitabmn iinde ne varsa, bunlarn hepsi olmaldr. Ama 110 kitabn 160 sayfaya sdrlmas olanaksz olduuna gre bu 110 kitaptan 160 sayfaya sabilecek bir seki yapabilirim. te "Aziz Nesin 'in Aziz Nesin 'den Setikleri" adl seki kitab bylece ortaya kt. Bu sekidekiler benim en beendiim, en gzel, en sevdiim yaptlarm m? Byle bir savda bulunamam. Ama bu sekidekiler, en sevdiklerimden ve okurlarmn da seveceklerini umduklarmdan bir demettir. Bugne dek yaynlanm kitaplarmn trleri ve says yledir? iir Talama Glmece yks Glmece Olmayan ykler Roman Oyun ocuk Kitaplar An Keyazdar ve bayazlar Yazlar Konumalar (syleiler) Mektuplar - 5 Bu sekiye bu kitaplardaki yazlarmdan beeneceinizi umduklarm derleyip aldm. Yanlp yamlmadma siz, okurlarm, karar verebilirsiniz. En kaln ve dolaysyla en pahal ve bana enok para kazandracak kitabmn yerine "ykte ar, pahada hafif" olan bu sekiyi sunuyorum. -inde 110 kitabmdan biriki damla bulacaksnz. Az veren candan, ok veren canndan... Tevikiye (28 Mart 1995)

O GECEY YAZMAK
nceden syleyeyim ki, bu yaz bir yk deildir. Hibiey katmadan, hibiey karmadan, hibiey deitirmeden o geceyi olduu gibi, btn dndklerimle, btn duygularm, duyarlklarm, hatta duygusallklarmla anlatmak istiyorum. stnden otu-zalt gn geti. Bilmiyorum olduu gibi yazabilecek miyim. Ama yazmaya alacam. Bir yk deilse nedir bu yaz? Bir anlat, belki bir an: Bir -lm yolculuu gecesinin biriki saat sren duyarlklar... 1991 ylnn son gn ve 1991 yln 1992 ylna balayan ilk gece... Benim iin her yln son gn, her gnknden ok daha yorucu oluyor. nk o gn, her gnk ilerime ek olarak Nesin Vakf'ndaki ocuklarma ve Vakfn alanlarna gece verilmek zere armaanlar hazrlamalym. Bu yle dardan sanld gibi pek de kolay i deildir. u ii son gne brakmayaym, nceden armaanlar yava yava hazrlayaym diye dnrm her zaman da bitrl yapamam yine. Otuz ocuum var, alanlarla, konuklarla ylba gecesi krk, krkbe kii oluruz. Hepsine ayr ayr armaanlar vermeliyim, ocuklarma , drt be armaan vermem gerekir. Yalan kk o-lanlarn armaan saylan oktur, armaanlar byklerinki kadar deerli deilse de... Bu armaanlar, byklklerine ve biimlerine gre ayr ayr kutulara konulacak, paketlenecek, ssl ve renkli katlara sarlacak, kordelalarla ya da o renkli parlak -ne deniyor adna- balarla balanacak fiyong yaparak... Armaanlarn paketlenmesi iin btn yl boy boy kutular, zarflar, gzel torbalar, renk renk iekli ktlar, yaldzl ktlar, ssl ipler, cicili bicili ve parlak balar biriktiririm. Bunlarn hibiri yeni deildir. Hepsi de ya bana ya Vakfa gnderilmi eylerin paketleme gereleri olduu iin nceden kullanlmtr. Biz onlar ylba gecesi armaanlarn ambalaj olarak kullandktan sonra da 11 atmayz. nc, drdnc, beinci kez kullanlmak, sonunda kalorifer ocanda yaklmak

zere saklarz. Dorusunu sylememiz gerekirse, bizim elimize geen herhangi bieyin bizden ekecei vardr ve elimizden kurtulmas hi de kolay deildir. Armaanlar da yl boyunca biriktiririm. Kimisini yurtd gezilerimden alp getirmiimdir, kimisini de yurtii gezilerimden... Ara-dabir istanbul'da gezerken satclardan alrm. Biounu da okurlarm ya da yabanc konuklarm getirmilerdir. Bu armaanlar, ocuklara doumgnlerinde, bayramlarda, en deerli olanlar da ylbalarnda verilir. Armaan olarak neler mi var? Neler neler yok ki... Renk renk irili ufakl balonlar, ddkl balonlar, cicilibicili zpzplar, frtfrtl ddkler, hacyatmazlar, kk metal arabalar, kurularak ileyen trl tatlar (araba, otobs, kamyon, itfaiye arabas, cankurtaran, polis arabas), deiik biimde maskeler, el toplan, a-yak toplar, trl boyalar, renkli hamurlar (plastik), boyama defterleri, pul defterleri, albmler, az muzikalar, pergel takmlar, saatler, deiik boyda bebek aylar, kpekler, filler, bebekler, yatrnca uyuyan ve karnna basnca alayan bebekler, renkli kalemler, satran takmlar, rg kazaklar, kzlara trl taklar, ok ve ok atma hedefleri, an defterleri, dolmakalemler, ou Avrupa'dan gnderilmi kutular iinde yapmatakma oyuncaklar, bykler iin mekanik takmlar, deri antalar, ajandalar, earplar, kemerler, ciltli defterler... nceki ylba gecelerini hazrlarken daha da ok yorulurdum. nk, ylba gecesini geirdiimiz inili salonu da ben dzenler, ssler, hazrlardm. Beon yln Vakfta geirmi olan ocuklarm inili salonun ylba iin nasl dzenleneceini rendiler, bu ii onlar yapyor. Salonun tavannda, avizeden avizeye kt fenerler, balonlar, serpantinler, ssl yaldzl ktlar, krepon ktlarndan ssler aslr. Bizde kk kk ktlardan her ulusun bay-raklar vardr, bu bayraklar ipe dizilmitir. Tavan iki yanl ve boydan boya bu bayraklarla donanr. Ynetmenimiz Ruen Ulusoy ylba yiyeceklerini ve ikilerimizi iki gn nceden alp hazrlatmtr: Hertrl kuruyemi, erezler, ylba rekleri, pastalar, ukulatalar, yemiler... Yemeklerden, hindi s ve i pilav, rus salatas, zeytinyal dolma ve sarma, erkestavuu, brek trl salatalar, daha neler neler.. Ylba geceleri, benden baka herkes Nesin Vakf'nda, bymz k12 mz arap ier. Ben ve biriki kii daha rak ieriz. inili salonun sahneye benzeyen ykseltisinde ilkokullu ve ortaokullu pandomim yaparlar, oyunlar karrlar, gitar alp arklar sylerler. Ylba armaanlar szde kurayla ekilerek verilir. Nasl bir rastlantdr ki, kurada herkese gereksindii bir armaan der. rnein bir gm kolye ya da bir altn kpe hibir zaman bir olana dmez. Bu rastlantda benim gzboyamaclmn pay byktr. Sonra kumara balarz. Ben btn yl byk bir kutu iinde bozuk para biriktiririm. Bu bozuk paralar herbirine beer bin liradan aa olmamak zere datrm ocuklara ve bizimle olanlara. Kumara tombaladan balarz. Kartelalar satlr. Tadn kara kara torbadan tombala saylarn ben ekerim. Diyelim torbadan 34 m kt; ben nce bir "otuuuz..." diye barr, kartelasnda otuzlu say olanlar cokulandrr, sonra "drt..." derim. Bir grlt, bir amata, lk... Televizyon aktr ama bakan yoktur o sra. Sonra at yar oynarz. Sonra bir koy be al oynarz. Sonra rulet oynarz, bizim ruletten... Her gece saat 21.30'da kendiliklerinden yataklarna ekilen kkler, ylba gecesi 24'e dek bizimledir. Geceyansmda yeni yl kutladktan sonra kendiliklerinden teker teker yatak odalarna ekilirler. Saat 02.00'de ortaokullularn da ou yatm olur. Hikimse ocuklarn hibirine hibir zaman "Haydi yataa!" demez. nk Nesin Vakf 'nda bakalarnn koyduu izlence ve kural yoktur. Herkesin kendi akl var. Herkes kendi kuraln kendi koyar, kendi izlencesini kendi yapar. Kkler de, kendi kurallarn kendileri yapmaya altrlr. ite 31 Aralk 1991 Sal gn sabah da, ben her ylsonu gnnde olduu gibi, gece datlacak armaanlar hazrlamakla urayordum ki... Ah bu benim yreim... Yeni bir yrek bunalm... Son be-alt yldr, her -drt aydabir geliyor bama. Ar ar vcudumun btn gc ekiliyor, sanki canm benden ayrlp gidiyor. Gzlerim glgeleniyor, bulank, puslu grmeye balyorum. Yreimin at durdu duracak... Bu byle yarm saat

kadar sryor. Kimileyin uakta, takside, toplantda, kimileyin evimde durup dururken byle oluyorum. Her kezinde lme gittiimi sanyorum. ok da kt bir lm biimi saylmaz. nk insan lm, an an yaayarak lme gidiyor. Isordil denilen ilatan, kk bir hap di13 limin altna koyarsam, bu yrek bunalmn daha abuk atlatyorum. Ne var ki, yreime iyi gelen bu ila, gz tansiyonuma zararl. Bu yzden olabildince az almaya alyorum bu ilac... 31 Aralk sabah da byle bir yrek bunalmn atlattm. Her ne olursa olsun yaam sryor ve hep srecek. Yine iler, iler, iler, yazlar, yantlanacak mektuplar, okunacak gazeteler, dergiler, kitaplar, tutulacak notlar... ocuklarn armaanlarn nasl olsa akama doru da hazrlarm. Ben hep byle yaparm, ancak bir gnde yaplabilecek bir ii, nasl olsa biriki saate yaparm diye geriye atarm, sonra da yetiti-remem. ocuklarn armaanlarn paketlemeye saat 16 dolaylarnda balamtm. Dn o yana dn bu yana, ko oraya ko buraya, saat 19'da ii bitirmitim ama ben de bitmitim. Byk ocuklarm ardm, armaanlar torbalara doldurtup ykldm. Yooo, bu ncekilere benzemiyor. Bu kez tamam... "O Geceyi Yazmak" diye baladm yaz, buraya dek yazdklarm deil, bundan sonra yazacaklarm. Ylyorum kanapeye... Yreimde yle bir sanc, yle bir sanc... Kvranyorum, iki bklm oluyorum, doruluyorum, srtst uzanyorum, yan dnyorum, yzkoyun yatyorum... Sanki yreimde eski bir yara varm da, o yara imdi yeniden baklanyormu, bakla oyuluyormu gibi... Bugne dek geirdiim yrek bunalmlarna, yrek teklemelerine hi de benzemiyor bu... Ortadaki byk masa stnde isordil kutusu var. Benim stnde kvrandm kanapeyle masa aras iki metre ancak var. Ama kalkamyorum, uzanp alamyorum masadan isordili. Aclar dayanlr gibi deil, dayanlr gibi olmayan aclara dayanyorum, dayanmamak e-limde olmad iin... yle bitkinim ki... Bu kez tamam, diyorum kendikendime. ite lm beni teslim a-lyor. Hayr, lm, beni teslim alamaz, ancak esir alabilir. Teslim olma!.. lm seni asla da.... ok belli ki esir alacak. Teslim olmadan esir edilmenin bile onuru var. yice bast gecenin karanl... Ah ocuklar, imdi yukarda, alacaklar armaanlarn sevinci ve cokusu iindedirler. Tam da lnecek zaman bulmuum... Koumalarn, ayak seslerini duyuyorum. Ne sama! Ylba e14 lencesinden sonra lemez miydim? Bedenimden canmn ekildiini duyumsuyorum. Demek, leceim. Yukardan birisi gelse de masadaki u isordili verse... Artk kimse yardm edemez... On dakika m srer, yarm saat m... Th, ylba leni ocuklara zehir olacak... Yazk ki, nasl ldm yazamayacam. Enok ite buna -zlyorum. Bir yazar btn yaadklann yazsa bile lmn yazamaz. Oysa lm, yaamn en nemli olaydr. Yaammn en -nemli olayn yazamadan gidiyorum. Malaparte aklma geliyor. Sanrm her yazar -ama has yazarlar- lmn kendisini esir ald zaman, o zamanki duygulann, duyarlklann, dndklerini yazmak ister, ama bunun olana yoktur. Tek yazlamayacak olan budur. Gerekten her yazar ister mi bunu, dnyaya son sesini brakmay? istemeyenler de vardr belki... Malaparte'yi bunun iin anmsadm. Onun lme teslim oluu ya da lmn onu al uzun srnce, yanbana bir sesalma aygt koydurmu. Son soluunu verinceye dek konumu, duygularn, ksrmelerini, inlemelerini, belki alamalarn, ahlarn, hepsini saptam, son soluuna dek...

Ayak sesleri geliyor. Bu ayak sesleri kklerden birinin... Kapm alyor. - Dedeeee... Yemek hazr, seni bekliyoruz. Hakk'nn sesi bu! Ses azndan, top namlusundan mermi frlar gibi kar. - Siz balayn, ben de geliyorum. Ah, ite bunlar yazamayacam. Nasl ldm yazama-mak, lmekten ok daha ac geliyor. Sonra? Ben ne densiz bir insanm. Donum geliyor aklma. Son bir ay iinde stste kez ar soukalgnl geirdim. Tam iyi olurken daha ar bir grip... Ykanmak yznden olduunu sylemilerdi. Ben de bir haftadr ykanmadm. Ykanmaynca da... Fa-nelam deitirdim de, donumu deitirmemitim... Ne olacak imdi? Yukar kp yatak odamdan temiz i amar alamam ki... Kirli donumla... Yine bir ayak sesi... Bu da kklerden biri... - Dedeeee... 15 Sekin'in sesi bu... Herkes oturdu sofraya, hadi!... Ben biraz sonra gelirim, siz balayn... Vasiyetimi dnyorum. Ne diye bugne dek vasiyetimi yazmadm? ok ncelerden yazmalydm. Zaman zaman da tasarlyordum. lmn hi gelemeyecei uzaklklarda olduunu sanyordum da ondan yazmadm. Baka bir zaman lemez miydim? Otuz ocuk sofra banda beni beklerken.. u ylba gecesini geirsey-dim ya da iki- gn nce olsayd. - Dedeee... Bu kez Sema gelmi. Ondan kurtulmak zordur. - Hastaym kzm, Ruen Amca'y arr msn? Vakfmzn ynetmeni geliyor. I ayor. Beni yle grnce telalanyor. Masann stndeki isordil kutusunu istiyorum. Dilimin altna iki isordil birden koyuyorum. Ruen Bey hemen atalca'dan bir hekim armay neriyor. Samatya'daki Sosyal Sigorta Hastanesi'ne gitmemiz iki saat srer. Dayanamam. stelik ylba gecesinin en gzel saatinde hastanenin nbeti hekimi telefon edip uzman hekimi evinden aracak... lmek iin en kt zaman bu... Siz kn yukarya Ruen Bey... Balayn yemee... ocuklar, siz olmaynca balamyorlar... Boazm dmleniyor, sesim titriyor. Peki peki... kn siz... I sndrn ltfen... Az sonra gelirim. O denli ok yaplmam, yarda kalm ilerim var ki... Ne ok ilerim kald geriye... Dnyaya borlu lyorum. Kim var ki dnyaya borlu lmeyen? Borlu deil, alacakl lenler bile var... rnein Einstein... rnein Shakespeare... Geriye braktm ilerimin hi olmazsa bir blmn vasiyetimde yazmalydm. Vasiyetime yazacam en nemli ey, u cenaze treni denilen rezillik, ikiyzllk... Tek szckle tiksiniyorum, ireniyorum u cenaze treni sahteciliinden... Nasl sanclar saplanyor yreime, bir pasl kr bak sokulup sokulup karlyormu gibi... Byle dkn ve acl zamanmda yapayalnz olmak isterim, Vakfta ocuklarmn yannda olmamalydm. 16 Vasiyetimi yazabilseydim, birinci maddesi "Cenaze treni istemiyorum." olacakt, sonra "lm ilan da istemiyorum gazetelerde..." diye yazacaktm vasiyetime. Her yere, her ie olduu gibi vasiyetimi yazmaya da ge kalp yetiemedim. lnce nasl olsa cenaze treninden haberim olmayacak ama, lmemden az nceki u anmda bunu biliyor ve yaplacak olan cenaze treninin sahteciliini duyumsuyorum ya... Ne ok insan cenaze trenime katlp "Son grevimizi yapyoruz" diye rahatlayacak, sondan nceki hibir grevini yapmayanlar... Ne yapmalym bana cenaze treni yaplmamas iin? Ah, btn bunlar yazmalydm vasiyetimde... Bir isordil daha alsam m? Sanclar gittike

sklayor ve artyor. Ben cesedimin Devlet hastanelerinden birine verilip, tp rencilerinin kadavram stnde ders grerek cesedimden yararlanmalarn istiyorum. zellikle bunu ok istiyorum. Vasiyetime yazmak isterdim. Neyim varsa, neyim olmusa, neler yapp retebilmisem, her eyimden herkes sonuna dek yararlansn, hibi-eyim ziyan olmasn, boa gitmesin istiyorum. Benden arta kalan son varlm cesedimdir, ondan da yararlanlabildiince yararlanlsn. Ama benim sevgili hekim dostum bu dnceme hep kar kar, nedenini aka sylemeden... Nedenini dnyorum. Belki duygusallktr. Vasiyetimi yazabilseydim, nc maddesi u mezar konusu o-lacakt. Dncelerim salt bana zg, genellenmesini istemiyorum. Bakalar isteklerince mezar yaptrsnlar, ama ben mezarm olsun istemiyorum. nsann lmnden sonra ruhunun varlna inanmyorum ki mezar anlaml ve gerekli bulaym. zerinde tp rencilerinin ders grdkten sonra kadavrann, hi cenaze treni yaplmadan Nesin Vakf'nn bahesinin herhangi bir yerine gmlmesini ve o yere ta gibi tmsek gibi herhangi bir iaret konulmamasn istiyorum. iek filan da konulmasn. Gremeyeceim, koklayamayacam ieklerin cesedimin gmld toprak stnde rmlerine acrm. O iekler, verilenleri sevin-dirmeli. Beni gmerlerken Nesin Vakf'nn hibir ocuu oralarda bulunmamal, onlar uzaklatrlmal. yle alama, zn, sylev filan da istemiyorum. Gmldm yer zamanla unutulsun, bahede herhangi bir yer... Topraa gmlen cesedimden artk doa, doal varlklar yararlansn. 17

"Son istek" iirimin sonunu -sanclar saplanyor- anmsyorum: "lnce yaamalym defne yapraklarnda Sakn ola ki Silahlarda deil" Vasiyetimi de yazamadma gre, lmmden sonra bu mezar konusunun bir sorun yaratmasndan korkuyorum. Trkiye'de mezarlklar dinlere gre ayrlmtr. Dinsizler iin mezar yeri yok. Bense Mslmanlarn "yatacak yeri yok" dediklerindenim. Vasiyetimi yazabilseydim, yazmam gereken bir nemli madde de... ok nemli. Vasiyetimi yazamadan lrsem -ki yle grnyor- kadnlarm iin yazdklarm, onlann mektuplar, fotoraflarmz, benim notlarm... Sevdiim, ok sevdiim, beni sevdiklerine inandm kadnlarm... Beni dkrklklarna uratanlar... Beni seviyormu gibi grnenler... Kitaplmda ayr dolaplarda dosyalar iinde duruyor btn o sevi belgeleri. Ne ok, ne ok... Onlar benim en deerli zenginliklerim: ihanete uramlklarm, aldatlmalarm, aclarm, inandklarm, sevgilerim, yrek arpntlarm, bulut oluum, yamur oluum, yel oluum... Bu dosyalarn hibiri lmmden sonra, benden geriye kalmamal. Ah, bunlar vasiyetimi yazp belirtmeliydim. Dosyalarn kimileri, hangi kadnm iinse ona geri verilecekti ya da adresine postalanacakt. Pekou da yaklacak... Hele kadnm var ki, onlara dein btn belgeleri, eski yap bir kk sanda koyup kendilerine gnderilmesini istiyordum, sedef ili ya da kakmal, oymal, ilemeli gzel sandklar... Yazacaktm btn bunlar vasiyetime... O dosyalarda kurutulmu iekler, yapraklar var, iirlerimin hammaddeleri var, kt peetelere yazlm notlar var, tiyatro biletleri, konser arlklar... Birou yaklacak. Btn bu dosyalardan romanlar, oyunlar, anlar kacakt. Daha nce kendim yakamazdm bunun iin. Kyamazdm da yakmaya... Kendimi yakmak gibi olurdu bu. Onlar canlym, benim canmdan paralarm gibi geliyor bana. Yreimin szs yava yava diniyor. Ruen Bey geliyor yine. - Naslsnz? - yileiyorum. - ocuklar hl sizi bekliyor.

18

- Geliyorum, geliyorum... Siz kn yukar. Sandalyelere tutuna tutuna, duvarlara dayana dayana kalkyorum. Kapdan kyorum, sonra koridor kapsndan... Merdiven basamaklarn ezbere bilirim. nce alt basamak, kk bir sahanlk, basamak, sonra on basamak... Beni bu durumda, trabzana tutunarak, dura dura basamaklar ktm ocuklarmn grmesini istemiyorum. inili salona girince dik ve diri durmaya, din yrmeye alyorum ve glmsyorum. Yerimi bo brakmlar. Oturuyorum. Hepsinin gzleri bende... Baryorum: - Hani araplar koymamsnz bardaklara... ocuklarn uultusu, bardak, tabak, atal bak ngrts balyor. Ruen Bey'le ben rak ieceiz. Bardaklar havaya kalkyor. Soframzda yok yok... Raky imiyorum, iemiyorum, iermi gibi yapyorum. Yemek de yiyemiyorum, yermi gibi yapyorum. Salonun ykseltisinde ocuklar pandomim yapyorlar. kardklar oyunlardan biri, Vakf ynetimini ar eletiriyor. Haftada bir sabah kahvalt olarak orba veriliyor. orbay sevmediklerini bize pandomimle anlatyorlar. Anladk, anladk: Bundan sonra sabah kahvaltlarnda orba verilemeyecek. Sanat yoluyla eletiri ok houma gidiyor. arklar sylyorlar. Sevin, kahkahalar, glmeler... Armaanlar szde kurayla datyoruz. Herkes ald armaan havaya kaldrp gsteriyor. alma odamda, yl boyunca biriktirdiim bozuk paralarn dolu olduu kutuyu getirtiyorum. Paralar herkese eite datlyor. imdi tombala ekilecek. Bu ylba ilk kez bu ii ben yapamayacam. Televizyonda bir dansz gbek atyor. Pek bakan yok. Glmsyorum, ocuklara yatmak zorunda olduumu, dinlenmem gerektiini sylyorum. lk kez ylbann gece yans onlarla birlikte olamayacam. Canm diime takarak dik yrmeye alyorum. Yatak odama giriyorum ve kendimi yatama brakyorum. Yrek sancm dindi. Ama dnyay srtmda tam ve altnda ezilmi gibiyim. lmden dnm dnyorum. Ne kadar iin? Kimbilir... 19 ocuklarmn salondan gelen kahkahalarn, gllerini duyarak uyuyorum. * * * lmedim. leceimi sandm o geceki duygularm, dncelerimi, elimden geldiince olduu gibi yazmaya altm. lmedim ama, o geceki yrek bunalmm bana lmn uyaryd. lm bana vasiyetimi yazabilmem iin izin vermiti. Ameliyat oluncaya dek hepsini yazmaya yine zamanm yok, ama vasiyetime en nemli dileklerimi yazdm. Ameliyat masasndan salkl kalkacam umuyorum. Ameliyat masasna yatan hangi insan byle ummaz ki. lm yine izin verirse, dnyaya borlu olduum yazlarm yazmaya alacam. Biliyorum olanakszln ama yine de dnyaya borlu lmek istemiyorum. te grdnz, bu yaz bir yk deil, uyar iin lmn beni ziyaret ettii o gecenin anlats... Tevikiye-7 Mart 1992

20

TLS'YU SEVMEK
Sevgili V.D. "Seni Seviyorum Tls" yazl telgrafm alnca, bu da ne demek oluyor, Tls de kim, diye ok armsndr. Akl banda bir insann yapaca ey deildi dorusu. Ama o telgraf ekerken tam olarak aklmn bamda olduunu syleyemem. O gn bir uyurgezer gibiydim. stencim dnda o telgraf ektim sana. Yabancs olduum dnyann bu sayl kalabalk kentinde bir haftadan beri ilk o gece bir bama kalmtm. Yabanc bir kentte insann yalnzl daha bir katmerleniyor. Yalnzlktan, iinde bulunduum hava sanki younlap adaland ve ben bu ada iinde zorlukla kmldyordum. Bu ruh hali iinde, bilincimi ikide yitirip kendimi unutmaktan baka umarm yoktu. Kaldm otelin dolaylarndaki pahal restoranlara, gazinolara gitmek istemedim. nk, kolal insanlar, kolal masa rtleri, kolal konumalar deil, buruuk insanlar, buruuk masa rtleri, buruuk konumalar arasnda salt kendimle babaa kalmak istiyordum. Yan sokaklara daldm ktm; yle ki bir zaman sonra o byk kentin iinde kendimi yitirdim. Yabancs olduum byk kentlerde kendimi kalabaln akna brakp yitirmeyi seviyorum. Nasl olsa bir taksiye binip otele dnebilirdim. Gnlmce bika ikili yer buldum. Kimisinin kapsndan girip, kimisinin dumanl pencere camndan baktm. Tekbama kalabileceim bo masas olan bir yer buldum. Bir tek masa kalmt bo. Vestiyer yolu zerinde olduundan bo kalm olacakt. Houma gitti. Konumalarn uultusunda bile alkol kokusu vard. Yabanclm yzme arpan hibiey yoktu. Hizmet eden kadn vard. Bunlardan Akdeniz esmerliindeki kadn masama gelip isteimi sordu. Kark peynirle salata, beyaz arap syledim. stediklerimi getiren Akdeniz esmerliindeki kadn, kk bir cam vazo iinde bir tek krmz karanfil getirmek inceliini de gsterdi. Teekkr
22

ettim. O tek karanfil, gz iin olan o irilerden deil, ama yank kokusu olan kk karanfillerdendi. Btn kokusunu iime ekip bitirmek ister gibi kokladm, iiyor, yava yava kendime geliyordum. Yzm kapya dnkt. Kapnn aldn grmemitim a-ma, kapnn giriinde duran o adam grmtm. Benim yamda biriydi. yle dikilmi, oturaca bo masa aranyordu baklaryla. Gzne beni kestirmi olacak, yanma geldi, Msaade ederseniz, ben de oturabilir miyim? dedi. steksizcesine, Elbet, buyrun... dedim. Yalnzlm blmek istemiyordum, hele byle biriyle... Canm sklmt. Teekkr edip oturdu karma. O Akdeniz esmeri kadndan, tpk benim gibi, kark peynir, salata, beyaz arap istedi. Benim yaptm gibi karanfili derin derin kokladktan sonra, - Ben bu kk, kokulu karanfilleri, o gsterili irilerinden daha ok severim, dedi, her kendini beenmi gibi gsterili biimleri vardr ama kokulan yok.. Oysa bunlar her alakgnll gibi, kendi rtkanln yapmaz, nasl da kokar yank yank... Doldurduu arap bardan kaldrp, -erefe! dedi. Bardam onunkiyle tokuturup ben de, - erefe! dedim. Artk sylei alm oldu. Bu kentin yabancs olduunu, bir haftadanberi burada bulunduunu syledi. - Ben de yle... dedim. Bu kez incelik olsun diye ben sz amak gereini duyarak, ne i yaptn sordum. Tls'y seviyorum, dedi. Sorumu yanl anlam olmalyd. iinizi sormutum, dedim. Ben de syledim, dedi, benim iim Tls'y sevmek... atm aynmsaymca aklamak gereini duydu: - Dnyada sevmekten nemli bir i olur mu? Bugne dek hep Tls'y sevdim, lene dek de hep seveceim. En byk mutlu luk, insann sevdii ii yapmasdr. Oysa insanlarn ounluu, nerdeyse hepsi sevmedii ii yapyor.
23

Ne i yaptn sorarken, ne ile geindiini renmek istemitim. - iini sevmek ne demektir? diye sorup yine kendisi yantlad: Hergnn yirmidrt saati, uykunda bile sevdiin eyi dnmek... araplarmz tketmitik. Birer ie daha getirttik. O yata bir adamn sevgilisi kimbilir nasl bieydir! Yanz sorabilir miyim? dedim. Benim yamda birinin sevmeyi yaamnn tek ii saymasn siz de herkes gibi yadrgyorsunuz. Yetmi yamdaym... dedi. Ayn yatayz demek. Elbet, Tls'y de merak ediyorsunuz, deil mi? Herkes me rak ediyor nk, yetmi yandaki adamn sevgilisini... Yaamnz adadnz bu mutlu kadn merak ediyorum do rusu. Bardaklarmz yine tokuturup erefe itik. - Tls'y ilk grm gerekle d aras bir olay. nk Tl s'y ilk grm, babamn sylediklerinden anmsayabiliyorum. O zaman drt-be yamda filan olmalym. Bir akam styd. Babamla, bir arkadann dkkn nnde oturuyorduk. Bozuk kal

drml bir yokutayd dkkn. nmzden bir kz geti, ya da gemi... Uzun sal, ondrt-onbe yanda bir kz, ya da bir kz m.. Ben birden "ite bu kzla evleneceim!" dedim, ya da demi im. Babam bu olay o denli ok yineledi ki, onun anlatmalarn dan, olay gzmde sonradan gerekleti, kz da somut bir varlk oldu. Babam anlata anlata, anmsamadm olay yaam gibi ol dum. te Tls o zaman grdm kzdr. yleyse imdi seksenini am olmal... -Neden? Siz drt-be yanzdayken o onbeinde olduuna gre... Tls yalanmyor ki... Sonra grdnz demek? Hep onu arayp duruyorum. Benim baka niin bu kentte ol duumu sanyorsunuz? Dnyann bilmediim bir yerinde, bilme diim bir adreste yaayan, beni bekleyen bilmediim bir kadn dr Tls. O'nu bulacana inanyorum, hep aryorum. Bu yz den btn dnyay dolap duruyorum ya... ilk grdnzden beri bir daha hi grmediniz mi?
24

Grdm. Ben o zaman otuz yandaydm. Yine O'nu aramak iin byk bir bakentteydim. Metro merdiveninden iniyordum ki, birden, yanmdan yukar kmakta olan metro merdiveninde gr dm Tls'y... Ancak yirmi yanda vard. Kestane rengi salar n ok ksa kestirmiti. Yryen merdivende, yanmdan geip gitti. "Tls!" diye seslenmek geldi iimden, ama olduum merdiven kayp inmiti aaya. Baka grmediniz mi? Grdm birka kez daha. Tuna nehri kysndaki o kente ilk gidiimdi. Krk yamdaydm o zaman. Tirenden yeni inmitim. Gar ok kalabalkt. Tirene binenler, tirenden inenler telala kou uyorlard, ite o kargaada birisiyle arptm. Bam kaldrp baktm ki, ak sansn, iri mavi gzl, ancak yirmibeinde bir kz: Tls... Bir an birbirimize bakakaldk. Bana arpnca elinden pa ketleri dmt. Bavulumu yere brakp, paketlerini alp verdim. "Pardon" dedim. O da teekkr etti. Yanndaki erkek koluna girip tirene bindirdi. Bu karlamamzdan bealt yl sonrayd, bir Uzakasya kentinde otobste grdm. Ayn otobste drt durak birlikte gittik. Konumadnz m? diye sordum. Nasl konuabilirdim? O'nun dilini bilmiyordum ki... bir kez de kk bir kuzey lkesinin bakentindeki bir uluslararas toplan tda grdm Tls'y. Ayn masada ok ksa bir sre karkarya oturduk. Yanndaki zenci de kocas olacakt. Kocas zenci miydi? Evet. Tls de zenciydi, olaanst gzel bir zenci. Yine konumadnz m?

 "Sizde sayl bltenden fazla var m?" diye sordu bana. Fazla yoktu ama, kendiminkini verdim. Teekkr etti. Yllar ge iyor, ben hep Tls'y aryorum. Ama buluyorsunuz O'nu. - Bulmak ama nasl... Bir anlk. Bir imek parltsnda grr gibi ancak. Birden parlayp snveren yalmda gryorum. Bulur bulmaz yitiyor yine. Kavumak deil ki bu... O'na kavumak iin yeryuvarlan ka kez dolandm. Bir Balkan lkesinin bakentin deki bir sarayda grdm Tls'y. Daha otuzunda bile deildi. Bense altmm gemitim. ki erkein arasnda, mermerden par25 makln geni kpetesine yanlamasna oturmutu. Elindeki geni karnl bardakta al krmz bir iki vard. Ayakta duran iki erkein konumalarna gldke, krmz iki alkalanyordu. Salar kzl, gzleri koyu siyaht. Be yl nce hi ummadm bir yerde... Hep ummadm yerlerde ve zamanlarda gryorum Tls'y. Bir iledeki bir bankaya girmitim, bir de baktm, az tedeki banka memuruyla konuuyor. Gzleri yeildi, salarn topuz yapmt. Hemen kt bankadan, kapdaki arabaya binip gitti. Son olarak geen yl grdm, bir Akdeniz kentinin bir ky motelinde. Yirmi banda var yok, incecik bir dal... Ben odamn nndeki ardan glgesinde kitap okuyordum. "Affedersiniz, saatiniz ka?" sesine bam kaldrdm ki, karmda Tls... Yannda bir delikanl. Denizden daha yeni kmlar, su damlalar stlerinde tomur tomur. Saati syledim. Teekkr etti. Yreim duracak sandm. Gittiler. Bir daha grmedim o motelde. arabmz yine bitmiti. Bir ie daha ier miyiz? diye sordum. elim... dedi. -Akdeniz esmeri kadn bir ie daha getirdi. - Kime Tls'ye tutkunluumu anlatsam, benimle alay ediyor. Tls orada urada diye, beni ordan oraya gndermeye kalkyorlar. Beni deli yerine koyup aalyorlar. Tls'ye tutkunluumu dinle yip de benimle alay etmeyen ilk sizsiniz. Byk bir acmayla, Tls'y bunca sevmenizin nedeni? diye sordum. Nedeni pekok, dedi, bikez O'nu arayp da bulamadka, bul duum zaman da kavuamaynca, Tls'ye tutkum daha ok art yor. yle bir tutku ki, gittike harlanp yalazlanp beni yakyor, iim kz kz... O'na hi kavuamadan kendi yangnmdan kl olup tkeneceimi biliyorum. Tls yle iyi, yle iyi ki... Neden iyi? Yanlp da kendilerini Tls sanarak birlikte olduum teki kadn lar gibi benimle kavga etmedi, kavga frsatlar yaratmad, benimle ilikilerinde karclk gtmedi, ne versem daha da oburlaan bir gz doymaz deildi, seni seviyorum diye ne beni ne kendini kan drd, hi ikiyzllk etmedi, hibir gizli hesab olmad. nk b tn bunlann olabilmesi iin paylaacamz zamanmz olmad 26

ki... Tls benim iin hep nc boyutsuz anlk yaam olarak kalyor, bir imek parlts sresince yaayabiliyorum O'nu. Bu yzden O'nu seviyorum, hep seveceim. Tls'y sevmekten baka i-im yok, olmayacak da...

 Balayn, dedim, geiminizi nasl salyorsunuz? Bir akar nz, geliriniz mi var? Hibieyim yok... dedi. Nasl yayorsunuz yleyse? Tls'y dnmeme, sevmeme, aramama bir an bile engel olmayan iler yaparak; engel olmann tersine, Tls'y sevmem nemJi ama yeterli deil, Tls'y sevdiimi btn dnyaya da duyurmalym. Herkes bilmelidir ki ben Tls'y seviyorum. Bunu anlatamazsam yaammn anlam kalmaz. Her insan bu dnyada var olduunu kendine gre bir yol bulup bakalarna kantlamak zorundadr. Yoksa anlam kalmayan yaam bir samalk olur. Anlayamamtm. Aklamas iin, Nasl yani? diye sordum. Bir insann yaamakta olduunu salt kendisinin bilmesi yet mez; insan tek bana deil ki... Bir insann bu dnyada var oldu unu, yaadn baka insanlarn da bilmesi gerekir ve bunu nice ok insan bilirse o insan o denli daha ok vardr. Herkesin var ol ma nedeni baka baka; benimki Tls'y sevmek. Ben Tls'y severek, sevdiimi de herkese duyurarak var olabiliyorum bu dn yada. Nasl yapyorsunuz bunu? Herkese anlatarak ite. rnein bu gece size anlattm. imdi siz biliyorsunuz ki, ben Tls'y seviyorum. Bu yzden de ben si zin iin artk varm, benim yaamakta olduumu biliyorsunuz. Herkese de bunu anlatmaya alyorum. Eskiden dalara, bo kr lara kp, ormanlara gidip sesim kabildiince baryordum: "Tls seni seviyorum!" Sesimin yanksn dinlerdim. Hep ayn biimde barmak gzel olmadndan, hem szcklerin yerlerini deitirerek, hem de inceltip kahnlatrarak sesimi deitire deitire barmaya baladm. Ormanda, krda haykrd gibi, ama teki masalardakilerin duyamayaca alak sesle inceden haykrd:

27

"Tls seni seviyorum! Seni seviyorum Tls Seviyorum seni Tls! Tls seviyorum seni! Seviyorum Tls seni Seni Tls seviyorum!" Sesimi btn dnyaya duyurarak Tls'y sevdiimi herkesin renmesini, bunu herkes renince de, yaadm, var olduumu btn insanlarn bilmelerini istiyorum. Bunun iin de, yollarda, a-lanlarda, kalabalklarda baladm ark gibi sylemeye: "Tls seni seviyorum!" Sesiniz gzel midir? Hayr. ok da irkin stelik. Kulam da hi duyarl deil. Ya sizin? Benim de yle. Kulam duyarl olmad, sesim de irkin olduu iin, her syleim ayr sesle, ayr biimde oluyor. Dnyay dolayorum byle. Her gittiim yerin postanesinden "Seni seviyorum Tls" diye Tls'ye telgraf ekiyorum. Parama gre, bir gnde bealt telgraf ektiim oluyor. yleyse Tls'nn adresini biliyorsunuz. Hayr nerden bilebilirim? Uydurma bir adres yazp telgraf gnderiyorum. Bulunmaynca, telgraf size geri geliyordur. Sanrm. Ama bana deil. nk benim adresim de uydur ma. oka kaldm kimi kent postanelerinde artk beni tanyp alay ettikleri iin deiik postanelerden ekiyorum telgraflar. Alay etsinler, ama rendiler ki artk ben Tls'y sevmekte yim. Tls'y sevdiim ne denli ok bilinirse, ben de o denli varm. O ikili yerdeki masalar boalmaya balamt. Biz de geceyan-sndan sonra kalktk. Yalpalayarak yryebiliyorduk ama, ne konutuumuzu bilemeyecek, konuulanlar anlamayacak denli de sarho deildik. Drt gndenberi leden sonralar biriki saat Kltr Saray Alan'ndaym, yann oraya gelin... dedi. Ne yapyorsunuz orda? diye sordum.
28

- Orda "Tls seni seviyorum!..." diye haykryorum sesim kslana dek... Hani ne i yaptm sormutunuz ya, ite bu benim iim oldu. Bu ie nasl baladm anlataym. Son telgraf da ekmitim o gn Tls'ye, hi param kalmamt. O yana bu yana dolap dururken Kltr Saray Alan'na geldim. Grdnz m bilmem, ok elenceli bir yer. Orada herkes kendi hnerini, zenaatini, marifetini gsteriyor. Kimisi kpek cambazl yapyor, drt kk kpee akl almayacak cambazlklar yaptryor. Kimisi tekbana drt alg alp konser veriyor. Biri alg alp biri ark syleyen ikililer de var. Kimisi, isteyenin hemen orda karikatrn iziyor. Bir kzla bir olan pandomim yapyor. Bir adam kl yutup yine karyor. Cam krklar stne yatp karnna be kii karan biri var. Bir sakall, yere renkli tebeirle resim iziyor. Be maymununa cambazlklar yaptran biri alklanyor. Birisi, kk bir kutu sahnede kukla oynatyor. Daha neler neler, kimler kimler var orda. Bunlarn balarna kalabalk toplanp seyrediyor. En ok ilgi gren daha kalabalk oluyor. Numara ve gsteri bitince, o kalabalktan isteyenler para a-tyorlar gstericinin kutusuna ya da nne, bozuk paralar birikiyor. Olaanst bir yer oras, hele benim iin... Tls'y sevdiimi ilan edeceim en gzel

yer... Ben de bir yere, hem de kyda bir yere durup baladm haykrmaya... Tls'y nasl ve ne ok sevdiimi haykra haykra anlatyordum. Hi ummamtm benim de bama toplanacaklarn. Ama ok kii topland. Kimi alay ediyor, kimi baryor, kimi de dinliyordu. Yorulana dek haykrarak anlattm. Sustum. Paralar atmaya baladlar. yle ok para ki... Hemen postaneye koup telgraf ektim Tls'ye. O gndenberi hergn leden sonralar o alana gidiyorum. sterseniz yarn siz de gelin. Bir taksiye birlikte bindiimizi, ofre otelin adn sylediimi anmsyorum, sonrasn hi bilmiyorum. Demek, sandmdan daha sarhomuum. Ertesi sabah ok ge uyandmda dn geceyi bir d gibi anmsyordum. O gn leden sonra Kltr Saray Alan'na gittim. Gerekten dn gece adamn anlatt gibi olaanst elenceli bir yerdi. Aznda ate yakan, ylan oynatan, byk bir kafes iindeki gvercinlerine havada takla attran, be dakikada portre izen... Aralarndan geip dolatm. Sonunda onu buldum. Alann bir ky yerin29 deydi. "Seviyorum seni Tls!" diye haykrn duymasam onu bulmam kolay olmayacakt. Ba ok kalabalkt, epeevre evirmilerdi. Ben de kalabaln arasna daldm. Beni grm olabileceini hi sanmyorum. nk ben oraya gittiimde gzleri kapal, haykrmaktayd. Buna ancak haykrmak denilebilir, bir ark deildi bu. Sesi gerekten irkindi, ama can yanan, ac eken bir insan gibi haykryor, baryor, arada inliyordu. Kalabalkta kadnlar, erkekler, yallar, genler, her kesimden insan vard. Kimileri teyp getirmiler, onun haykrmalarn ses bandna alyorlard. Kendisinin de dedii gibi, o kalabalk iinde alay edenler, baranlar, hatta ta atanlar bile vard. Ama brleri, ta atanlar nlyorlard. Ben de yanmda bir teyp getirip haykrmalarn ses bandna almadma yandm. Ama ertesi gn teyple gelecektim. Bika kii o-nun haykrmalarn yazyordu. Sonradan akl edip ben de yazmaya baladm. Paraprk yazabildiklerine unlar: "Heeey, duyun artk, duyun ve renin kii ben Tls'y seviyorum. Bunu duymayan tek kii bile kalmasn, sarlar da duysun, rensin, bilsin. Emzikli kadnlarn st dolu memeleri duysun... Sevienlerin kaynayan kan, yeni doanlarn damarlarnda dolanan taze kan duysun. Sevenlerin birbirine ilk deen parmaklan duysun... lk p dudaklar duysun. Duyumsuzluk arlarn kasklarnda duyumsayanlar duysun.. Ve tarih ve zaman ve corafya duyup rensin ki ben, Tls'y seviyorum." Haykrnda, sanki dahaca szckleri olumam maara insannn can acs vard. Yzbin yl nceki insan da, yzbin yl sonraki insan da, duyduu can acsyla ite byle barr olmal. O kalabalktan pekou, adamn dilini bilmiyor, ama yine de dikkatle onu dinliyordu. yleyse dinledikleri anlam deil, sesti; acy; zlemi, tutkuyu dinliyorlard. Arada kulak trmalayan, arada yrek burkan bir ses... Kimileyin grlercesine, kimileyin alamaktan kslm bouk bir sesle, ksk sesi de kmaynca fsldayarak, fsldayamayn-ca dudaklarn kprdatarak anlatyordu: "Tls seni seviyorum!" Bunca insann bu ilkel haykrmalara neden ilgi duyduunu dndm. Yoksa kadn olsun erkek olsun, gen olsun, yal olsun, bunlarn hepsi de "Tls seni seviyorum!" diye haykrmak istiyorlar da, bu yreklilii gsteremeyince, kendilerini byle haykran adamn yerine mi koyuyorlard? Belki de bu adam, alayarak, inleye30

rek, hay krarak, hepimizin yerine, Tls'y sevdiini ilan ediyordu. Ylp kald. nne paralar braktlar. Kalabalk dald. Bis-re yle kald. Bu yaptn oyun mu diye dndm. Bu alandaki gstericilerin hepsi gibi o da bir oyun mu oynuyordu? Biraz sonra toparlanp kalkt. Beni grd. Selamlatk. Yerden paralan ald. - Haydi postaneye gidip Tls'ye telgraf ekelim... dedi. Ayn gsteriyi yineleyip yinelemeyeceini sordum. Hayr, ancak bikez yapabiliyordu. - Hergn ayn szleri mi sylyorsunuz? dedim. - Hayr, dedi, ben oyuncu deilim ki... Her an yaam deiiyor nk, ses ve sz de zamana gre deiiyor.

Bir postaneye gittik. Yandan umulmayan din admlarla basamaklar atlayarak kt. Byk salonda telgrafn yazmak iin masalarda bo yer arand. Ben yanbandaydm. "Seni seviyorum Tls" yazdn okudum. 0 uydurma adres yazmaktayd. Telgraf giesindeki bir memurun, yanndaki memura onu gsterip alayl alayl bieyler sylediini grdm. Demek, onu burda tanyorlard. Ama telgrafn almazlk etmediler. Postaneden ktk. imdi kentin baka postanelerinden de Tls'ye telgraf ekip bu kentten ayrlacam... dedi. Nereye gideceksiniz? dedim. Bilemiyorum, dedi. Tls'y bulabileceimi umduum her hangi bir yere. El sktk, ayrldk. Bisre arkasndan baktm. Epiy gittikten sonra, arkasndan baktm anlam gibi o da dnp bana bakt, el sallad. Ben de el salladm. Sonra o postaneye girdim. Gieden bir telgraf kd alp "Seni seviyorum Tls" diye yazdm. Kime gnderebilirdim bu telgraf? Sevgili V.D. birden sen geldin aklma, senin adresini yazdm, telgraf verdim giedeki memura. "Seni seviyorum Tls!" Biey anlamamsndr telgrafmdan ve kimbilir nasl arm-sndr. Bayramolu 19 Haziran 1984 31

ALTI BEK ATLIKARINCADA

Alaturka preld Yelleli yeeeeelelli.... lellelliii yellelli yeleli yeleli... yelelliii ye-leliii... Yaaaaar yaaar... yelleliii yeleliiii yellelliiiii... lel lel lel liiii-i... Geri kalm lkede prolog Benim memleketimde ancak zenginler ocukluklann yaayabilirler. Benim memleketimde ancak zenginler, genliklerini yaayabilirler. Benim memleketimde ancak zenginler, yallklarn yaayabilirler. Benim memleketimde... Yellelli yeleliiiii... Yellelli yaaaar yaaa-aa... Monolog Yaayamadm ocukluumun zlemi hl iimde kprdar. ocukluumu hi yaayamadm. Hibir oyuncam olmad, ne oyuncak tirenlerim, otomobillerim, ne leendeki suda ileyen oyuncak vapurlar... Mile oynayamadm, bitek zpzpm olmad.. Hi uurtma uurtmadm. Hi ember evirmedim. Hi salonum olmad. Annemle bir zengin evine bayram ziyaretine gitmitik. Zengin ocuunun bidolu, bidolu, biok, biok oyuncaklar vard. Raylar stnde giden tirenine tirenine tirenine tireni tiren tir... dokunmak istedim. Elimi uzattm, Annem fsldayarak paylad: -t, bozarsn! ektim elimi... 33

Koro ocukken iimden hep derdim ki: Byynce zengin olacam, ok, ok zengin... Zengin olunca da oyuncaklar, oyuncaklar alacam kendime, bidolu, bidolu... biok, biok.... , dnya kadar. yle ok oyuncaklarm olacak kiii, oyuncaklarlarlarlar... Kocaman adamlarn oyuncaklarla oynamasn ayplarlar. Onun iin ben oyuncaklarm bir odaya dolduracam. almadm, ie gitmediim gnler, geceleri oyuncak odama girip kapy arkadan kilitleyeceim; oyuncaklarmla oynarken kimse grmesin de alay etmesin benimle... Tirenlerim olacak bidolu, kuracam: D-tt!... ih, uf, ih, uff, ihh ufff!.. Milelerim, cicozlarm, cinalilerim, gazozlarm... Renkli balonlarm, ddkl balonlarm... Kat fenerlerim, frldaklarm... Benim memleketimde Byk Millet Meclisi'nin kuruluu 23 Nisan ocuk Bayram'dr. Birinci olay ocuk Bayram gn evde oturmaktan canm skld. Akama doru ktm evden. skele Caddesi stnde bir evde oturan doktor arkadama gittim. O da sklm evde oturmaktan. Geni caml pencereden soka seyrediyorduk. Aadan arabalar geiyordu. Birden arabalar arasnda bir mavi balon kt ortaya; balon zplaya zplaya kar yaya kaldrmna doru gidiyordu. Yaya kaldrm tenhayd. U-zaktan bir kundura boyacs geliyordu: Otuzbe, krk yalarnda bir adam, sarkk bykl, yalnayak, uzun salar dank, yrtk prtk gmlek giymi... Boyacyla balon arasnda aa yukar krk adm var. Ar ar yrrken, yerde yuvarlanan balonu grnce, hemen srtnda asl boya sandn kard, yere koydu, sonra koarak balona gitti. Balonu ald yerden, bakt. Sonra yaya kaldrmnda balonla oynamaya balad. Ama balonla ayaktopu oynuyordu. Balona aya-yla vuruyor... Duvara arpan balon geri geliyor. Havalandryor balonu, sonra zplayp kafa atyor balona... Bir ut daha... bir kafa... alm atyor. Balon patlayp snd. Patlak balonu ald, boya sand34

nn yanna gitti. Sand omuzlad. Balonun patlak paralarn aznda iirmeye alarak yava yava geip gitti nmzden... Doktor glyordu, ama nasl, boulacak gibi glyor... Gzlerinden yalar geliyor glmekten. - Ne glyorsun? diye soruyorum. Cevap veremiyor glmekten... Boulacak, baylacak diye korktum. Koskocaman, bykl adamn balonla oynamasna ben de glmtm ama, onun kadar deil... Onun glmesine bakp ben de kendimi tutamadm; ikimiz karlkl glyoruz: Hannah.. Hah... Hih... hah hih... hah hah... hihi... hoho!... kinci olay Doktor anlatyor: Bursa'da, hastanede doktordum. Nbeti olduum bir geceydi. ok ge yatmtm. Daha gn yeni rken kaldrdlar. Ne var? Alt hasta getirdiler Doktor Bey... Giyinip gittim koua. Beki elbiseli alt kii, hi arasz rp duruyor. Uzun zamandr ryor olmallar ki, dermanlar kalmam, alts da bitik... - Neyiniz var? diyorum.

rmekten cevap veremiyorlar. lkin zehirlenmi olmalar aklma geldi. Kalaysz, bakr kapta yemek yedilerse zehirlenmilerdir. Ama zehirlenmeye de pek benzemiyor, zehirlenme belirtisi yok... Bir rmedir gidiyor, kusmuyorlar... Teskin edici ine vurdum, alts da kendinden geti, uyuyakald. Bekilere ne olduunu kimse bilmiyordu. Bir cankurtaran arabasyla sabaha kar polisler hastaneye getirip brakmlar. Deliksiz onbe saat uyuduktan sonra ilerinden biri uyand, -brleri daha ge uyandlar. Bekilerden biri anlatyor Lunapark var ya... Hani Vali konann tam karsnda... Ben ite o Lunapark'in olduu yerlerin bekisiyim... yl oldu bekili35 e gireli. Yaz geceleri Lunapark geceyarlarndan sonraya kadar alr, sonra ierde kendi adamlar vardr, yani alanlar, onlar kendi mallarn beklerler. Yani yazn benim iim daha kolaydr. Ama kn yle deil... Kn zor. nk kn ilemez Lunapark. erde de bir sr salncak var, oyuncak var, atlkarnca var, kayksalnca- var, dnmedolap var, pavyon var. Herbiey var... Bunlar hep size teslim, yle ya... oluk ocuk takm, serseri takm, ipsiz sapsz takm, braksak dolar Lunapark'a salncaklara binerler, atlkarncaya binerler, hereyi bozarlar. Bozmalarn da brak, kk ocuklar doluyor ieri, biri der allah korusun, bir kaza olur, ondan sonra hesap ver, al bana belay... Yani kn benim iim daha zor... stelik blgem, Vali konann ta kars... Karakol da Lunapark'in hemen yannda. O yzden teki beki arkadalar gibi kay-taramam da... Yazn iim kolay olduktan baka keyifli ve de elencelidir. nk Bey'im, lambalar l l yanar, dnmedolaplar dner, herkes salncaklara biner, oynar gler... Kadn kz var, ocuu by var, iyidir yazn... Bizim memlekette byle elence ney yok... Benim en ok o atlkarnca houma gider... Nasl da dner frfr... Pek keyifli canm. imden, una bir binsem derim... Hey Allah binsem ya, nasl binsem?... Biz burann bekisiyiz... stmzde resmi devlet elbisesi... Hem de ayp canm bu yatan sonra... Gelir dinelirim atlkarncann dibine, bakar dururum... una bir binsem? Yalnz bama kalsam bineceim de... ama teki bekiler de dolar Lunapark'a geceleri... "Yahu", derim, "sizin burda iiniz ne? Gitseniz ya kendi mahallenize..." Giderler, aradan yarm saat gemez, dner gelirler Lunapark'a. Bu bizim Aptullah var ya, hastaneye benimle gelenlerden, taa yukar mahallenin bekisidir, bir gece dedi ki: "Yahu" dedi, "u frfr dnen cenabete bir de biz binsek..." dedi. Ben onlarn hepsinin dnmedolap iin Lunapark'a geldiklerini zaten biliyorum. Yoksa k gecesi frn klhannda uyuklamak varken, Lunapark'ta ileri ne? Bu Lunapark benden sorulur. Aptullah'a, "Ulan byklarndan utan, sen ocuk musun da atlkarncaya bineceksin?" dedim. Hemen ordan Ahmet, o da bizimle hastaneye yatanlardan, "Canm binsek ne olur ki..." dedi. tekiler de, "Bir binelim canm..." diye 36 tutturdular. Allah'n bildiini kuldan ne saklamak, ben onlardan ok istiyorum atlkarncaya binmeyi ama, hem utanyorum, hem de burann bekisi olarak, bana "Olmaz" demek der... ikinci beki anlatyor Doktor Bey, biz sonunda Lunapark bekisi Arifi kandrdk. "Hadi binelim... Yalnz polisler grrse yandk," dedi. Ben de, "Bineriz, bindikten sonra frt frt ddk ttrrz ki, polisler nbette olduumuzu bilsin," dedim. Arif raz geldi ama, bekiler atlkarncaya binmi, diye duyulur korkusundan, "Arkadalar, bikez bineJim, ama bir daha yok..."

dedi. Ben hem binmek istiyorum, hem de korkuyorum. nk dnmeye balad m, gayet yksek havalanyor. Biz atlkarncaya bindik. Binmesine bindik ya, yrtemiyoruz. Yahu bu meret nasl gidecek? Yusuf var, bir arkada, o kadah uyanmad, "Elle iteleyelim," dedi. Arif, esas Lunapark bekisi olduundan, o yazn atlkarnca ilerken grm, onun iin, "Bu elektrikle iler, bir dmesi olacak ya, nerde bulamam gece karanlnda... Ben yarn gndz gzyle dme yerini bulurum. Yarn gece bineriz." dedi. Bir baka beki anlatyor O gece de Emniyet Mdr'nn teftie kacan ben biliyorum. Ama Mdr Bey sabaha kar teftie kacak... Baz bekiler simiti fnnnda uyuyorlar diye ikayetler olmu da, Mdr Bey bekileri kollayacak... Biz, atlkarncaya binip, ondan sonra yerlerimize gideceiz... Mdr Bey'in gelmesine daha ok var; teftie yetiiriz. Arif, "Ben bunun dmesini rendim. Dmeye basp, dnmeye balar balamaz koup atlayacam," dedi. ilkin biz bindik. Arif dmeye basmasyla dnmeye baladk. Arif de kotu, demir kutulardan birine atlayacak ama, dnerken atlayamad, benim bindiim kutuya tutundu. Elinden yakalayp ekmesem, demire arpp yuvarlanacak... ektim aldm ieri bunu... Baladk dnmeye... Bir de keyifli ki hi sorma... Dndke dnyor ve de hzlanyor ve de hzlandka biz havaya ykseliyoruz... Atlkarncay bildin mi? ortada bir demir direk, diree uzun 37

zincirle bal demirden tekneler. Dnmeye balad m, zincirler havalanyor ve tekneler ykseliyor... Biz teknelerde ykseldik, ykseldike hzl dnyor, hzl dndke ykseliyor... Bizim arkadalar glmeye balad kkr kkr... Yahu Vali'nin e-vi karda, karakol yanbamzda, duyulacak... Velakin yle bir i ki, glmemek mmkn deil, hep glyoruz... Glyoruz, frfr dnyoruz ve hzlana hzlana ykseliyoruz. Bi zaman bylecene havada dndk... Baka bir beki anlatyor Derken Bey... yle hzlandk ki biz, tekneden frlayp uacaz nerdeyse... Ben korkudan glmeyi unutup, tekneye skca yaptm, baka are yok. Ve birden aklm bama gelip, "Ulan Arif, unun hzn kes, uacaz olum havaya..." dedim. Arif, "Nasl hz kesilir, ne bileyim ben?" demez mi? Tuu, hay Allah belan versin... Ulan alt beki havada alt ahin olmu uuyoruz. "Ulan Arif, yleyse durdur unu da inelim..." diye bardm. Arif, "Yahu, bu nasl durdurulur?" diye barmaz m? Ocan batsn Arif, ulan havada kaldk, ne olacak imdi? Arkadalar, "Durdur..." diye baryor. Arif, "Ben iletmesini rendim, durdurmasn renmedim," diyor. Bey, bizim halimize bak, havada kaldk ve de uar gibi vaziyette... "Ulan Arif, bunun dmesi aada kald olum, bunu durdurmann mmkn yok..." Benim bam dnmeye ve de gzlerim kararmaya balad. Benim arkamdan uan demir kutuda Aptullah var. Aptullah "Arkadalar, bunun makinesi elektrikle iler," dedi. Ulan elbet elektrikle iler, bunun canmz kurtarmaya faydas ne? Demek herif dnerek umaktan akln arm... "N'olacak elektrikle ilerse?" dedim. "Yani" dedi, "bir tek kurtuluumuz var, hepimiz dua edelim ki ehrin umumi elektrii kesilsin, bu cenabet de dursun. Yoksa biz

kyamete dek havada dnp duracaz..." demeye kalmad, nmden biey aa dyor... Aman nedir? ndeki kusuyormu... Benim de dnmekten midem bulanyor, iim kabaryor. Artk tutamadm kendimi, iimde ne varsa dan verdim. Kus ha kus, kus ha kus... Biz havada dnp duruyoruz. Kim bard fark edemedim, arkadalardan biri, "Hakknz helal edin!" dedi. Ben de kelime-i ehadet getirmeye baladm. Laf deil Bey'im,
38

belki be minare boyu havada jet hzyla dnmedeyiz... Allah dmanmn ayan yerden kesmesin ve de hibir kulun altndan yel esmesin; hibir belaya benzemiyor. Birisi hem kusuyor hem de, "Hay bu makineyi icat edenin..." diye silme svama svyor. Kimdir bilemedim, birisi de, "Benzinle ileseydi ya, benzini biter, dururdu, biz de inerdik..." diyor... Btn iim dma kt kusmaktan. karaca biey kalmadndan iimde, barsam, cierim sklecek... Arif, "Hep birden imdat diye baralm..." dedi. Bak u aklsza... Ulan, karda Vali'nin kona, yanmzda karakol... imdat diye barlr m? Sus mus dedikse de, Arif, "Imdaaat..." diye bir nara atmasyla, sesi de kesildi, galiba baylp kt teknenin iine... onun arkasndan Yusuf da ddk ttrmeye balad, o da yuvarland teknenin iine... Karakoldan da polisler dar frlad... Ve Lunapark'a doldularsa da, biz havada olduumuzdan ve havaya bakmak akllarna gelmediinden, onlar da ddk ttrerek dnp dolap gittiler... Ne kadar zaman utuk, ne kadar zaman -rdk, bilemiyorum, ben kendimi kaybetmiim, bir de gzm atm ki hastanedeyim. Hl kendimi havadaym ve de umaktaym sanyorum... Doktor, szn balyor Sabaha kar teftie kan Emniyet Mdr mahallelerde hibir bekiyi bulamaynca kplere biner. Bulunmayan bekilerin bal olduu karakola giderken, gn maktadr; bir de bakar ki, karakolun yannda havada bir acayip sesler... Karga sesi deil, a-akakan sesi deil... Bunlar ne kuu, diye meraklanr. Bir de grsn ki, Lunapark'in atlkarncas dnp duruyor, kendinden gemi alt beki de durmadan ryor. Kimin ba sarkm, kiminin kolu, baca... Epilog Eve geldim. Bizim evdekilerin yznde acl bir znt.... Ne oldu, biliyor musun? Ne var? Kardaki elektrik tellerine bir uurtma taklm... Bir ocuk aaca trmanp, uurtmay almak iin, aatan elektrik direine ge erken... "Susun!" dedim. Pencereden baktm. Kuyruu elektrik tellerine dolanm uurtma, hl rzgrda prpr edip duruyordu. Koro ocukken iimden hep derdim ki: Uurtmalarm olacak byynce. Bidolu, bidolu... biok, biok... uurtmalarlarlar... , dnyalar kadarlarlarlar... Final Benim memleketimde ancak zenginler yaayabilirler... Yellelli yelelelli, yelelelelniiii... Yeeeeeeeleleli... 39

40

DENZ AYAK ALTINDA

stanbul'un bir yan deniz. Bu kadar da deil, istanbul'un denizi, istanbul karasnn koynuna kol kol sokulmu. Yine de byleyken, istanbul'da denize girmek, br dnyada cennete girmekten daha zor. istanbul'un bir bandan bir bana deniz kylarn bir takm insanlar satn almlar. Denizin satn alnmas akl alr i deildir. Denizi satn alanlar, dua edelim ki havay da satn almamlar. Denizle hava arasnda byk bir fark yok; onu da satn alp bizi havaszlktan bomadklarna kr. Kavaklar'dan ekme -ce'ye, ile'den Pendik'e kadar u gzel istanbul kylarnda bedava girilecek bir kanlk bo deniz kalmadna bakarm da, denizin nasl satn alndna aarm. Sekiz yl Anadolu'da dolatktan sonra, sonunda istanbul'a dnyoruz, diye oluk ocuk bizi bir sevin almt. Bu anlattm on yl nce. istanbul'a geldik, hi olmazsa istanbul'un tadn karalm, deniz kysnda bir ev tutalm, dedik. Ne mmkn... Deniz kysnda bulamadk, denize yakn bir yer olsun dedik. O da olmad... Aman, dedik, hi olmazsa deniz gren bir yer olsun. Uzaktan denize bakarz da gnlmz gzmz alr. Ne gezer... Denize u-zaktan bile bakamyoruz. Ara tara derken, Cihangir'de deniz grr bir apartman var, dediler. Apartman sahibi, daha bize kat gstermeden, Ikiyz lira, dedi. -Aman... Aman zaman bu, isterseniz, iki oda, bir hol... Hem pahal, hem kk... Ama deniz grr beyim. Tek denizi grelim diye, o zamann parasyla iki odaya ikiyze peki, dedik. Adam bize kat gstermeye raz oldu. Apartman, dik Cihangir yamacna yaplm. Kapdan girince, bir kat merdivenle yerin altna indik. Allah Allah , bu nasl i... Bizim bildiimiz deniz grmek iin yukar kp baklr. Byle yerin dibine inilmez. 41

bu kadarla da bitmezmi. Bir kat merdiven daha yerin dibine inince, iimden, herhalde denizi, dibinden yukar doru seyredeceiz, dedim. ki kat yerin dibine indik. Kapkaranlk bir yer. Ev sahibi akman akt. Elektrik dmesini buldu, evirdi. - Tuh, cereyan kesilmi, dedi.

akman nda kapy at, ieri girdik. eri girince, bir a-laca akam aydnl grdk. Apartman bayra yapldndan, bir yan yerin dibinde bir yan yer stndeydi. Siz ikinci kat demitiniz?... Diye ev sahibine sordum. Evet, dedi, bunun altnda iki kat daha vardr. Evin darya bakan penceresi var. Dikkatle pencereden de baktm, bika aala duvardan baka biey grnmyor. Peki, deniz nerde? Kanma, Bir de sen iyice bak. Ben deniz meniz gremiyorum, dedim. Karm, Ben ne deniz gryorum, ne de denize benzer birey... dedi. Ev sahibine, - Beyefendi, dedim, siz deniz grr demitiniz sanrm. Yoksa duvara deniz resmi aslp da ona m baklacak?... - Vay, ne demekmi!... Evimden deniz grnmyor mu? Hani, nerdeyse, evime deniz grmyor dediler diye bizi evine hakaretten mahkemeye verecek. Vallahi, affedersiniz, dedim, maksadm evinizi ktlemek de il... Ne ben, ne karm, denizi grebildik. Belki bakalarna deniz grnr. Bize grnmedi. _ Sandalye getirin! diye yukarya seslendi. Hizmeti bir sandal ye getirdi. Adam sandalyenin stne kt. Tpk, karay grp de, "Kara!..." diye baran Kristof Kolomb'un gemicisi gibi, - te deniz!... diye bard. te deniz, tabak gibi ayanzn al tnda. O indi, sandalyeye ben ktm. Allah Allah!... Grnrlerde denize benzer biey yok. Adama hayal mi grnyor, deli mi, yoksa deniz var, deniz var diye, etki altnda brakp bizi zorla denizi grdmze inandracak m? - Beyefendi, affedersiniz. Ben denizi tanrm. stanbul'da do42 up bydm. Pencereden bakyorum, bika para mavilikten baka biey yok. O da gkyznde olduuna gre bulut olacak, dedim. Adam, - Boyunuz ka? diye sordu. Baka zaman olsa boyumu sylemem. Bo bulunup, Bir elli sekiz, dedim. Tamaaaam... dedi, bouna deil... Ben de bu adam neden de nizi grmyor, gzlerine perde mi inmi, diyordum. imdi neden denizi grmediiniz anlald. Neden grmyor muum? Boyunuz yetimiyor da ondan... Denizi grmek iin, en aa bir yetmi boy olmal. Parmaklarnz zerine kalkn bakalm. Ayak parmaklarmn stne dikilip baktm, yine deniz yok. - Zplayn birazck, o zaman grrsnz. Denizi greceim diye ha babam sandalyenin stnde zp zp zplyorum. Nerdeyse bam tavana deecek. Yine denize benzer biey yok. Ev sahibi, - Masa getirin! diye bard, balkondaki kk masay... Masa geldi. Adam masann stne sandalyeyi koydu. Sandalyenin stne de ben ktm. - imdi ne gryorsun? diye sordu. Ben o sevinle az kalsn, canbaz gibi ktm sandalyeden yuvarlanyordum. Grdm, grdm! diye bardm. Ne grdnz?

- Denizi grdm, denizi... Karm, Akolsun, dedi, hayatn tehlikeye koyup masann stndeki sandalyeye ktn ama, en sonunda da denizi grdn. Tebrik ede rim. Denizin neresi grnyor? Marmara taraf m, Boaz taraf m? Hangi tarafn denizi olduunu anlyamadm. yle bir kar kadar bir deniz grdm. Ev sahibi bu szme alnd: - stanbulluyum, diyorsunuz; sonra da daha denizi tanmyorsu43 nuz. Sizin grdnz deniz Kzkulesi'nin ikiyz metre kadar batsyla, Sarayburnu arasnda kalr. Ev sahibinin, kapcnn, karmn yardmyla sandalyeden indim. Ooooh, aman iim ald, dedim, deniz havas baka oluyor. Karm ok iman olduu iin, Ben sandalyeye kp gremem, dedi. - Masa, sandalye ii zor, dedim. Artk buraya tannca zel bir tertibat yaparz. kmk gibi birey... Karm, insan denizi, evinde yatt yerden grmeli... dedi. Ev sahibi, Yattnz yerden de deniz grnr dedi. Nasl? Masann, sandalyenin stne mi yatlacak? Hayr. Sizden nceki kiraclar, yattklar yerden denizi ok ra hat seyrediyorlard. Hani denizaltlarn periskobu vardr ya, y\e bir periskop tertibat yapacaksnz. O zaman yere yatn, bacaklar nz duvara dikin, rahat denizi seyredin. Periskop mu dediniz? Bu alet bulunur mu? Rica ederim. Uzun zaman stanbul'dan ayn kaldnz belli. imdi stanbul evlerinin yzde sekseninde periskop var. Periskop bir ev iin en gerekli eya. Akam evinize yorgun argn geldiniz mi, periskoptan denizi seyredersiniz, iiniz alr. Beyefendi, bu eve yazk ediyorsunuz. Ev sahibi ard? Neden? Bu kat ayda ikiyz deil, en az gnde ikiyz lira getirir. Ne gibi? - Ne gibi olacak. "ok gzel deniz manzaras seyretmek iste yenlere frsat. Saati ikibuuk lira" diye gazetelere ilan verin. Kap da bilet kesmeye yetiemezsiniz. Az kalsn adamla decektik. Hemen dan ktk. Merdivende karm, - Denizi bir kerecik de ben grebilseydim, buraya kadar gel miken... dedi.

44

SEYS ATI
Bizim kuamz, Trk tarihinin en nemli bir dnemini yaamak mutluluuna erdi, ya da

mutsuzluuna urad. Bu, ok partili demokrasi dnemine giriimizdir. (Bayaz gibi kuru bir balang. Byle de hikaye olur mu?) bu "Seyis At" adl hikaye, ite byle ok kuru ve skc bir nszle balar. nk hikayenin yazan, politikaclanmzn peko-u ile seyis atlan arasnda sk benzerlikler olduuna inanmaktadr. (Vicdan hrriyeti varsa, inancma sayg gstermek zorundasnz; size acyorum.) ok partili dneme girdiimiz 1945'ten bu yana grdm po-litikaclan, ikiye ayrabilirim: Baya ata benzeyenlerle, seyis atma benzeyenler. (Bieycikler demem, dilerim, politikaclarn eline desin...) Bildiiniz gibi adna at denilen insanolunun ilk yolda bu soylu hayvan, binicisinin isteine gre yrr. Oysa seyis atlan yle deil. nndeki at koarsa, seyis at da koar, durursa seyis at da durur. Sonra bu seyis atlar, nalnn izinden gidecei at da semez; yeter ki nnde herhangi bir at olsun; al, doru, kula, kr, bakla kn, demir kr, ne donda olursa olsun, ister aktma'l, ister seki'li, ister uyuntu st beygiri, ister halis kan arap at, bir at olsun da nnde, nasl olursa olsun... isterseniz imdilik politikaclann yakasn brakalm da, seyis atnn dizginlerini ele alalm. Harp Okulu'na geince, biriki binicilik dersi, bika binicilik dersi, bika binicilik taliminden sonra, szm ona at binmeyi renmi saylyorduk. Biz, istanbul "Harbiye"sinin son rencileriydik. Gnn birinde "tatbikat var!" dediler. Bizi, iki tabura ayrdlar. Taburlardan biri "Krmz kuvvet", br "Mavi kuvvet" oldu. Bu Krmz - Mavi arpmasn hibir zaman anlayamammdr. 45 nk, her ne olursa olsun, tatbikatn sonunda mavi kuvvet ille de yendirilir. Oysa, mavi, gzel bir renktir. Acrm, mavinin yenilmesine... (Buras hikayenin en iirli yendir, dalga gemeyin rica ederim.) (Hikayenin ikinci basmna ektir. Eskiden manevra ve askeri tatbikatlarda, harp oyunlarnda, biz krmz olurduk, dman da mavi olurdu. Sylenilen doruysa 1972 'den sonra renkleri deitirmiiz: Bizim kuvvetler mavi, dman kuvvetleri krmz olmu.) Hibir tatbikatta mavilerin yendii grlmemitir. nk, mavi dmandr. Ben olsam, dman yeil yapardm. (Nasl beendiniz mi, burda ideoloji var, aktnz tabii...) Evet, mavi dmandr. Dmann grevi de yenilmektir. Evdeki hesabn arya uyduu, yalnz bu krmz - mavi arpmasnda grlr. (Efendi, sen bu hikayeyi uzattn. Anlatacaksan, anlat u seyis atn!) Bastne, anlataym. Ben krmz kuvvetlerdendim. Hepimize, bir yan krmz, bir yan mavi birer bez erit verdiler. Bu bez eritleri, apkalarmza epeevre sarp ineledik. Biz krmz kuvvetten olduumuzdan apkalanmzdaki iaret bezimizin krmzs da dnkt. Beni, Krmz Kuvvet komutannn atl habercisi yaptlar. Bu, herkesin arayp da bulamad bir devdi. Arkadalarm, omuzlarnda tfek, tehizat, yayan alacaklar, atlayacaklar, srayacaklar, koacaklar, saldracaklar, ekilecekler, bense at stnde... in hi de byle olmadn, seyis atna binince anladm. Seyis atna binmektense, deil atlamak, sramak, ku olup umak, balk olup yzmek, ok daha kolaym. ehir dna ktk. "Hrriyet-i Ebediye" tepesinin ilerlerine, a-k araziye geldik. (Zorunlu aklama: Oralar eskiden aklkt; insann az, eytann ok olduu yerlerdi.) Mavi ve krmz kuvvetler, yerlerini ald. Ben, Krmz Kuvvet komutannn arkasnday-dm. kimiz de at stnde olduumuzdan oraya kadar hibir aksaklk olmad. Akmdaki at kendim sryorum sanyordum. Oysa, benim bindiim seyis at, Binba'nn atna uyar gidermi. Gerek hayatta da byle olmaz m? Olaylar gnlmze gre gidince, onlar biz byle yrtyoruz, sanrz. nsanolunun mutluluk budalal- ite... Ama olaylar bizim isteklerimize kart knca, ac gerek 46 kafamza dank eder. (Dikkat: Kssadan hisse. Bu da hikayenin felsefesi. yi mi?)

Krmz Kuvvet komutan olan Binba, benim ok sevdiim, Avrupa'larda binicilik yarlarnda altn madalyalar, kupalar kazanm nl bir svariydi. stelik de sert mi sert... Yani, apkasnn kokartindan izmesinin ke demirine kadar tam bir binba. Bika bin kiinin yzd, gnelendii bir plajda bu adam mayolu olarak her kim grse, - ite bir Binba!... der. Durup duruyorduk. Altmdaki at birden hoplad. Ben eyerin stnden, atn boynuna dtm. Hemen hayvann kulaklarna yaptm. Bu hayvana ne oldu? Dizginleri ekmedim, baldrlamadm, gemi kasmadm. Ben hibiey yapmadm ama, nmdeki Binba, atn mahmuzlam. Onun at kounca, benim seyis at durur mu?... Aman bo bulunmaya gelmez... At, beni sratp duruyor, iyi ki usturuplu sratt da boynundan hoplayp apm atn sarsnda ykseldi, kendimi yine eyerin stnde buldum. Evet, eyerdeyim ama eyerin stnde bitrl duramyorum. At beni sratp sarsna o-turtuyor, sratp boynunun stne atyor; bir ne, bir geri, bir saa, bir sola... Bunun en iyisi, dp de kurtulmak ama, o zaman da komutan habercisiz kalacak. Barsam, ayp... Dizgine aslyorum, eyerin n hanesine yapyorum. Derken dizginler elimden kurtulmad m... Eyvah!.. Bir elimle atn yelesine yaptm, yatp abandm srtna... Mevzilenen blklerden birinin de nne geldik. Burda attan dersem, arkadalara rezil olmak var. Artk emekli o-luncaya kadar alay ederler... Ata yalvaryorum: - Yavrum... Gzn seveyim... Yava ulan, yavatan namus suz... , be!.. N'olursun... insafsz seyis at merhamete gelmeyince: - Allah! diyorum. Allah'm, Allah'm beni unca arkadaa rezil etme!.. Allah'a yalvarmaktan baka hibir arem kalmam; dizgin elden km, atta insaf kalmam, baka ne yaplr?... Ata binmemi olanlar bu zorluu anlayamazlar. Oturak yerimi bitrl e-erin stnde tutamyorum. At beni binici yerine koymuyor ki... Saman uval gibi o yana bu yana frlatyor. Yine vicdanl hay-vanm, kaldnp yere arpmyor. Tam kayp kayp decekken, 47 birden hoplatp beni eyerin stne oturtuyor. Felaketin by, Binba atn durdurunca oldu. nk onun at durunca, benim seyis at da, iki n ayan ileri dikip, aklm kazk gibi birdenbire znk diye kakld. Ben artk kendi vcuduma sahip olamadm, atn stnden havalandm. Hani, spor filmleri vardr, rlanti film evrilir de atlet, yava yava havaya uar ya, ite yle... Ben utum, hayvann boynunun stnden, nmdeki Binba'nn atnn arka ayaklar dibine dtm. (Siz imdi beni, bu anlattklarma bakarak, hamhalat biri sanrsnz. Deil valla... nanmazsanz arkadalarma sorun. Ben o zaman, okulun piramit tak-mndaydm. Arkadalarmn kurduu be katl piramidin tepesine hop diye frlar da, orda ya amuda kalkar, ya da atlet fanelamdan bayrak karrdm. Beendiniz mi?) ilk iim, dtm kimse grd m diye yanma yreme bakmak oldu. Gren yok, glmyorlar... Yerden frlayp, atn dizginlerine yaptm. Baladm hayvan sevip okayp yalvarmaya: - Ooh benim canm... N'olur, yava... Atladm srtna. Binba blk komutanyla konutu, sonra atn srd. Onun at frlaynca, artk benimkini tutma... Benimseyi at da ok gibi frlad. Bu kez dizgin kaylarna yapmm ki, kolum kopar da kay elimden kmaz. Dizgini tutmak kolay, oturak yerimi eyerin stnde tutamyorum. At beni alkalaya alkalaya iimi dma kard. ldm, bittim. br bln nnde Binba atm yine durdurunca, benimki de znk diye durdu. Btn abam boa gitti, ben yine kendimi atn stnde tutamadm. Havalandm, yere oturdum. Buna, oturma demek doru deil. nk insanlar balarnn stnde oturmazlar. nsann oturma organ ba deil, baka yeridir. Dizgin kaylarn elimden brakmadmdan, sanki yere atlam gibi yaptm, atn stne sradm... - Byk Allah beni utandrma!

Binba at srd. Bu kez drtnal, uuyoruz. En rahat drtnal. nk drtnalda, benim gibi acemi binici alkalanmyor. htiyat blnn nne gelince, Binba birden atn yine durdurdu. Ben yine utum ki, bu seferki uu, Hazret-i sa uuu... Allah'n seven beni tutmasn. Ben ua ua, doruca... Nereye biliyor musunuz? nmde, at stnde duran Binba'nn srtna... Yeryznde bir insan iin bundan byk bir terslik olamaz. imdi, Binba'nn
48

at stnde iki kiiydik: Binba ve habercisi... Belalar iinde, yine de insanolu bir avuntu bulabilmeli. Binba'nn arkasna dtm, ya nne dseydim... Binba bam evirip: - O ne? diye bard. Kendimi yere attm. - Efendim... diye balayp bieyler kekeledim. yi ki Binba s telemedi. Kendi atma sradm. Binba bana beinci ble sylenecek bir emir verdi. At beinci bln olduu yere sreceim. Baldrla-dm, gitmez. Topuklarm karnna vurdum, gitmez. nmdeki Binba'nn at yrmeyince benim seyis at kprdamyor. Binba atn baka yere srnce benimki de arkasndan yrd. Binba sert, Ben sana ne dedim? dedi. Sesimi karmadm. Ben sana "Beinci ble git..." demedim mi? Yine sesimi karmadm. Ne duruyorsun? Ben mi duruyorum, at duruyor. Ama bunu Binba'ya nasl anlatrsn? Binba kzd: - ekil, ekil!., diye bard. Senin gibi haberci istemiyorum, defol!.. Nasl defolaym, anlamyorum ki... Binba'nn atnn arkasndan benim at trs trs gidiyor. Hayvann ban evirmek iin dizginlere nasl var gcmle aslyorum, atolu at bana msn demiyor. Git olum, git bamdan... Git be... Bela msn yahu?... De fol... Efendim... at gitmiyor... ben gideceim ama... at... bu hay van... Binba'nn kzgn surat yumuad. Gldn belli etmemek iin, ban evirdi. - in attan! dedi. Attan ineceim srada kardan iki atl kopmu bize doru geliyor. Benim at, o iki at grnce daha durur mu? Bir parlad, haydi o iki atn arkasndan... nasl bir felaket, nasl bir bela... Benim artk btn abam, attan dmemek. yle uuyoruz ki dersem para 49

para olacam. Evet, sonunda dtm de... Hem bu kez, sol ayam da zengi demirinden karamadmdan, yerde srkleniyorum. lebilirdim. lmedimse, nde giden iki atn durmalarndan, onlar durunca, benim seyis atm da durdu. Srklene srklene lmekten kurtuldum. Pantolonumun sol dizkapa boydan boya yrtlm, dizimden akr akr kanlar akyor. Attan inen subaylar, atlarn seyise verdiler. Ben de atma atladm. Yine atm, kulaklar dk, yrmeye balad. dm patlyor, sadan soldan koan bir at kacak diye... nk benimki de onlann ardna taklacak. yle de oldu. Benim atm, o gn -nnde koan hangi at grdyse, onun ardna takld. Ben o seyis atnn srtnda, tatbikat alannda ordan oraya, ordan oraya gittim geldim. Akmdaki at, beni ordan oraya koturuyordu. Nasl olduysa dman olan Mavi kuvvetlerin iine dtm. Hemen ap-kamdaki iaret bezini ters evirip, mavisini da

getirerek esir olmaktan kurtuldum. Yine baka atn arkasndan rzgr gibi koan atm, az kalsn beni bir aacn dalna asl brakacakt. Dal, bamdan apkay syrp att. apkasz da kaldm. Yzm, arpan dallardan izik iinde... Ve sonunda, drtnal uan atm, yine byle kardan koan bir atla arpt. Gzmde imekler akt, bir sre kendime gelemedim. Kendime geldiim zaman, yine at stndeydim, ama beyaz bir atn... Anlalan o arpmada, nasl olmusa biz atlan deimiiz. arpnca ben atmn stnden frlayp, br atn stne kmm. Bana arpann ve benim indiim atn ne olduunu bilmiyorum. Akmdaki beyaz at, iyi bir att. stediim yere gtrebiliyor-dum. Demek, seyis at deil!.. Yanm ynm armm, da bayr gidiyorum. Ama perianm. Sa ayamdaki tozluk yok, dm. Bir birliin iine daldm. Bir Yzba: - Buraya gel! dedi. Attan indim. Selam verdim. Ama bamda apka yok. Sa ayamda tozluk yok. Kay da dm, pantalon belimden sarkm. Pantalonun sol dizi boydan boya yrtk, kan iinde... Yzmn iziklerinden kan akyor. Yzba: 50 - Bu ne? dedi, ne oldu sana? Ne diyeyim? Yzba'nn arkasnda btn arkadalar... zntm anlayabilmeniz iin, benim o zamanki niyetimi bilmelisiniz. Ben general olacam, general... Efendim, dedim, dman iine dtm. Esir edeceklerdi. Ka arken byle oldum ite... Senin iin ne? Haberciyim. Size Binba'nm emrini getirdim. Binba'nn verdii emri syledim. Ama kime biliyor musunuz? Mavi kuvvetlere. nk ben krmz kuvvetlerdendim. Krmz kuvvet komutannn emrini, aknlktan Mavi kuvvetlere sylemitim. Bu yanllktan sonra, btn iler, birlikler, emirler birbirine kart. Ama sonunda her zamanki gibi Krmz kuvvet, yani biz galip geldik. imdi, neden bitakm politikaclar seyis atna benzettiimi anlamsnzdr. nk bunlar, kendi kendilerine yryemezler, ko-amazlar; ille nlerinde, glgelerinden gidecekleri baka bir politikac bulunacak...

51

DONLA AKA OLMAZ

Bilirsiniz; yatl okullarda "bekr" var, "evci" var. Evciler, cumartesi geceleri evlerinde kalrlar, bekrlar da btn ders yl gecelerini okulda geirirler. Svari Selahattin, benim gibi bekrlardan. Bir pazar akam, kouta her zamanki gibi ykanm amarlarmz datlyor. Kou kdemlisi: - Herkes amarn gelip alsn! diye bard. Kirli amarlarmz verip, ykanm amarlarmz alyoruz. amarlar karmasn diye, herkes kendi amarna ya boyasv kmaz kalemle numarasn yazyor, ya siyah iplikle

adn iliyor. Herkesin sinirlendii bir i vardr ya... Bu Svari Selahattin'in de sinirine giden i, amara numara yazmak. Yazmaz. Srtndan kirlileri karr, atar. Ykanm amarlar datlrken de yerinden kalkmaz. Herkes kendi iaretli amarn alnca, - Geriye kalanlar da benim! diye gider, her ne kalmsa, onlar toparlar alr. apaulluk ite, baka hibiey deil. Kimileyin, ykanm amar datmnda, geriye amar artmad iin, biey alamaz. Kimileyin de eli kolu amarla dner. Ama bunlar kendisinin mi, deil mi, belirsiz. Bir sr, iaretsiz amar... Toparlad amarlara bakar, aar: - Yahu benim byle gmleim yoktu be!... O pazar akam, ykanm amarlar datlrken yine en son o gitti. Eli bo dnd. Mendil bile kalmam! dedi. Temiz amarn yok mu? Var ama, yalnz don yok... Ben sana bir don vereyim... dedim. Seninki bana olmaz... dedi. 52 Bu svarilikte de donla pantolon ok nemli. Don ve pantolon smarlama yaplm gibi, svarinin bacaklarn sk sk saracak. Biniciler bilir, donla pantolon bacaa oturmazsa, iyi at binilemez. hele o sratli at gidiinde, kaynak yaparken bol gelen donun paalar syrlr, syrlr, kvnlr, toparlanr, yukan kar, tomtopak biey olur. Bu da biniciyi tedirgin eder. Ne kadar urap pantolonunun stnden donun paalarn aa eksen, o yine toparlanr, yukan kar. Don dar olsa, skar, bol olsa tomtopak bzlr. Onun iin svarinin donu, pantolonu tam lsnde olacak. Selahattin dnmeye balad. Ertesi gn de, bir general teftie gelip, svarileri manej taliminde grecek. Asl znts bundan... Selahattin mesleine de tutkun. Don yznden bir baanszla uramak istemiyor. Birlikte dndk, tandk. Aklma, Cemal geldi. Cemal, tam Selahattin'in boyunda pounda, ikisinin amar birbirine uyar. Selahattin: Cemal vermez... dedi. Yahu bir dondan ne kar, bir gnlne don verecek... Cemal de dnyann en titiz ocuu. Gnde belki yirmi kez elini ykar. Gcr gcr amarlarnda bitek leke yok. stelik de cimri mi cimri... Evet, kendi donunu bakasna vermez. Ne yapacaksn? Valla bilmem, felaket... Bunlann bir de binicilik hocalan var, Yarbay, ok sinirli bir a-dam. Snf arkadalan oktan general olan bu sinirli Yarbay, at diye, binicilik diye lyor. Binicilik yznden, vcudunda iki yerinden krlmam tek kemii yok. Bacak, kol, kaburga, btn kemikleri knk. Yrrken bile bu knk kemikleri tr tr trdar. Yarbay'n btn merak at terbiyesi... Altndaki ata rumba oynatr. Atla bir konumad kalm. Bu Yarbay, teftie gelen General'e rencilerinin btn hnerlerini gsterecek. Baarl rencisi olduu iin, Selahattin'i de ok seviyor. Ne yapacaz? Cemal'den isteriz bikez... Selahattin, hem Yarbay' General'e kar mahcup etmekten, hem de kendisi Yarbay'a mahcup olmaktan korkuyor. 53 Cemal'e gidip syledik. Cemal:

 Kardeim, don da verilir mi yahu? dedi. Ne olur be? Ne oluru var m? Senin giydiin donu, sonra ben ne yapaym? Dayanamadm: Mendil yap... dedim. Valla olmaz. Darlmayn ocuklar. Baka ey olsa vereyim. Ama donumu veremem... Yahu, bir teftilik be.... Olmaz kardeim. Terletir be... Ata binecek birader. Terden ne olur don... Ykatrsn... kar m kardeim, svari teri... Sat yleyse... Ka paraysa verelim. Satamyor da. Arkadana kullanlm don satyor, diye ad kacak. Darlmayn, donumu veremem. Baka ey olsa... Cemal'in suratna baktm: Ama sen zararl karsn... dedim. Galiba ne demek istediimi anlad. Son derste, herkes derslikteyken, biz Selahattin'le koua gittik. Cemal'in dolabn atk. amarlar bohada duruyor. Bohay atk. Bitek don var. Baka hibiey yok. Lastikli deil, belden dmeli don. Donu ald Selahattin. Bir kada, bir atba resmi yaptm. Altna da "Altn nal etesi" yazdm. Kd bohaya koydum. Gzellikle olmazsa byle olur! Ertesi gn baktm, Cemal hi oral deil. Demek dolabndan donunu aldmzdan haberi yok, bohasn amam. Svariler sabah erkenden Ayazaa'ya gittiler. Kapal manejde tefti verecekler. Biz piyadeler de "Hrriyet-i Ebediye" tepesine tatbikata gittik. Akam okula dndk. Svariler daha gelmemi. Biz yemekhanedeyken svariler geldi. Biraz sonra, yemekhanenin br banda bir kapma oldu. Selahattin'in sesini duydum: - Syle, kimin donuydu?... Cemal'in kafasna fasulye karavanasn geirmi, baryor: - Syle kimin donuydu?...
54

Cemal'i elinden zorla aldk. - Ne oldu yahu? Selahattin anlatt: O dmeli donu sabahleyin ayama giydim. At binip Ayazaa'ya gittik. Yolda fark etmedim. Maneje girdik. General de geldi. Yarbay barut gibi... Sratliyle giderken, donun paalar toparlan maya balad. Hay Allah... Tomtop oldu birader, bacaklarmn ara sna girdi. Yarbay bizi attan atlatmad m? ndik, atlar yanmzda drtnala geerken srayarak at bineceiz. Ben attan aa srar ken donun belindeki dmeler kopmaz m! Don indi bacaklarma kardeim... Benim at yanma geldi. Srayacam stne, bacakla rm aamyorum ki... Herkes at bindi, gitti. Ben kaldm. Hrsndan Yarbay'n kemikleri trdamaya balad. Atlar manej yerini bir da ha dnp yanma geldi. Bir hamle ettim, bacam aamam. Ba

caklarma dolanp sarlm olan donu bitrl yukar ekemiyorum ki kardeim... Rezil oldum. Baktm olmayacak, atn yanmdan nc geiinde, bacaklarm amadan kendimi top gibi frlattm. Gelgeldim, bacaklarm aamadmdan atn stnde duramadm, stnden ap, br yana dtm. Gzm benim atta. At bir daha yanmdan geerken, kendimi bir daha frlattm, hop br yana... Kendimi frlatp atyorum. Paralanacam. General acd: Ne oluyor bu delikanlya Yarbay'm? dedi. Ben var gcmle bacaklarm havada makaslaynca, don korkun bir cayrt kararak ikiye ayrld. Ben de eyerin stne oturdum. Bu kez de, eyer stnde inip kalktka don bzlr, bzlr, yukar syrlr. Donun a da kalmadndan daha beter topak oluyor. ldracam arkadalar. Bereket versin, pantolonumun cebi her zaman deliktir de, elimi delikten sokup, donu para para koparmaya baladm. Donu para para koparp paralan cebime dolduruyordum. Bacamn arasnda kalan son paray karmak i-in elimi soktum. Arkamdan Necmi: Ne yapyorsun? dedi. Ne yapyorum? Dnp baksana!... Bir de baktm, manej yeri, konfeti serpilmi gibi beyaz bez paralaryla dolmu. Havada bez paralan uuuyor. Bende akl m kalm kardeim. Kopardm don paralann cebime koyuyorum 55 diye, havaya serpiyormuum. Rezil oldum. Cemal teden: - Tabi, dedi, donumu alacanz anlamtm. Ben de btn a marlarm kaldrdm dolaptan. Patates Necmi'nin donunu boha ya koydum. Patates Necmi, Selahattin'in iki iriliindeydi. Patates Necmi bunu duyar duymaz: - Vay, benim donum mu? diye bard. Sonra birbirinin stne atlp boumaya baladlar. Biz de arkadalk grevimizi yerine getirip, hep bir azdan. - Vur! Vur! Vur!... diye banyorduk.

GARBA AILAN PENCERE

Biz artk buna altk; tannm bir gazeteci, bir yazar, bir politikacyla, bir ynetmenle birlikte bir geziye kmsa, uradklar yerlerde o politikac, o ynetmen nutuk ekmise, gezi dnnde yazar herkese yle der: - 0 nutku ben hazrlamtm. yle nutuklar dinlemiizdir ki, sonradan sylenilenlere inanmak gerekirse, o nutku, be kii, on kii yazm olduklarn iddia etmilerdir. Hi deilse, yazlm olan nutku dzeltmilerdir. Bylece, bizdeki siyasi nutuklarn ounun neden samasapan olduu daha iyi anlalr. Onun iin politikaclar geziye karlarken, en iyisi, dalkavuklarna gvenseler bile, yanlarna gazeteci yazarlardan hibirini almamaldrlar. nk bunlar, onbinlerce kii nnde politikacnn cokuyla orackta ezbere syleyiverdii nutku bile, - Ben yazmtm! diye sonradan vnrler. Orada bulunanlardan daha krkna varmam bir gazeteci, - Ben de ok nutuk yazmtm zamannda, dedi, yazdm nu tuklarla milletvekili setirdiklerini bile vardr, ilk nutkumu ondokuz yamdayken Mft iin yazmtm. Bu giriten sonra nutuk hikayesini anlatmaya balad: - Bizim oras kk yer, tara ili... Kk yerde byk grn

mek kolay oluyor. Ben de daha lisenin onuncu snfndayken, ilin tek gazetesine bayazlar yazmaya balamtm. Herkes "Kalemi kuvvetli maallah" diyordu. Liseyi bitirdiim yld. Bizim ile demiryolu ulat. lk tren gelecek. Herkeste bir hazrlk, bir hazrlk... Mft Efendi bizim uzaktan akrabamz olur. Bana bir haber gnderdi: "Aman bir nutuk yazsn, trenin geldii gn okuyacam..." Mft Efendi ok saylan bir bilgin kii. ocukluumuzdan beri byk, kk hep byle duymuuz. Bize gre, Mft Efendi'nin bilmedii hibiey yok. Gencimiz, yalmz buna inanmz. San57 rm, Mft Efendi o zaman yetmiini gekindi. Bembeyaz uzun sakal vard. Evinden pek seyrek kard. Bylece azndan dklen her hece, ayr bir deer kazanrd. Biz onun ok derin bilgisini, bu susuundan karyorduk. En ok bildii tarih, bizim ilin tarihiydi. Btn il snrlan iinde gemi olaylar bilirdi. u evde kimler yaam, neler yapmlar, eski yangnlar, Bizansllar zamann, islam ordusunun bu kenti zaptn, hereyi, hereyi bilirdi. Btn kent halk Mft Efendi'yle ovunurduk. Vali, Belediye Bakan filan, bunlarn hepsi Mft Efendi'den ok sonra gelirdi. Byklerden biri ehrimize gelse, hemen ziyaretine gider, Mft Efendi'nin elini perdi. ite bu denli nemli kii olan Mft Efendi'nin, ehrimize ilk trenin gelii gn yaplacak trende bir nutuk sylemesi gerekiyordu. O da bu ok nemli nutku yazma grevini bana vermiti. Bu iin arl altnda ezildim. O yata, istanbul, Ankara gibi byk ehirleri bile daha grmemiim, ilk trenin geliinde neler sylemenin gerekli olduunu bilmiyordum. Btn bilgim, okuduum bika kitaptan, gazete ve dergi yazlarndan geliyor. ok sk alarak gnde, bir nutuk hazrladm. Mft Efendi'ye amcamla gnderdim. Trenin ilk gelii gn byk tren yapld. Btn ehir halk istasyona yld. Lokomotif geldi. Kurbanlar kesildi. nce Vali bir nutuk syledi, arkadan Mft Efendi... Ben, Mft Efendi'den daha heyecanlydm. Nutkun hl aklmda kalan paralar aa yukar unlar: "Tren, garba alan bir penceredir. Bu pencereden ziya girecek, yalnz ziya deil baka eyler de girecek. Medeniyet, tekerleklerin stne binerek bize kadar geldi. Tekerlek ne demektir? Tekerlek, medeniyetin ayadr. Tekerlek olmasayd, dnyada hibirimiz olamazdk. Biz bugn tekerleklerin sayesinde ilerliyoruz. u tnele, u dalarn iine alm deliklere baknz. u grdnz delikten neler doacak neler. Nurlu istikbal bizimdir. Bu bir hazinedir. Eline geirdiin bu hazineyi iyi kullan hemehri! yi kullanrsan, ok para kazanrsn, zengin olursun, itibarn artar. Tekerlekler, raylar zerinde kayacak, tler eskisi gibi zor deil. Her seferi seni zengin edecek hemehri! Ka sefer olursa o kadar krlsn. yol alncaya kadard. Bir kere yol ald ya, artk btn hemehrilerimiz bu yolun stnden kolaylkla gidip gelecektir. Mallarmzn deeri artacaktr. Sen de malnn deerini, kadrini bil!.. Cumhuriyet sayesinde nmze gelen bu maln kymetini bilelim; binerken, stne basarken, iine girerken titremeliyiz. Dikkatli binmezsek bozulur, sonra bizden bakalar kullanamaz. Elin, yabancnn mal deil ki hor kullanalm. Kendi malmz, btn hemehrilerimizin. Hepimizin ortak malmz.." Ondokuz yanda, tara lisesini yeni bitirmi bir gen baka ne yazabilir, ite byle eyler... Mft Efendi'nin nutku, umulandan da ok alkland. br nutuklann hibiri, Mft'nn nutkunun etkisini yapmad. Alk kyamet... Herkes "Bizim Mft gerekten derin hoca..." demeye balad. Dorusu, Mft Efendi de nutku hem iyi ezberlemi, hem de gzel, heyecanl syledi. O gnden sonra, nerede bir tren, bir toplant olsa, Mft Efendiyi nutuk sylemeye

ardlar. Mft Efendi de her gittii yerde hep o nutku tekrarlayp durdu. Yalnz nutkun iinden "tren" kelimesini karyor, geri kalanlarn olduu gibi sylyordu. Nutuk herkese o denli gzel geldi ki, hibirimiz nutku tekrar tekrar dinlemekten bkp usanmyorduk. Cumhuriyet Bayram'nda, bir kereste fabrikasnn alnda, byklerden birinin ehre geliinde, hep bu nutuk sylendi. Ziya adnda bir akrabamz var, babas ok zengin. Bunlar istanbul'dan bir gelin getirdiler. Grlmemi, duyulmam bir dn yapld. Dn ziyafetine; ehrin btn ileri gelenleri arld. Biz de gittik. Aile ok mutaassp, ama son derece mutaassp... Kadnlarla erkekler ayr odalarda yemek yiyoruz. Ne de olsa gelin istanbullu olduundan, yemekten sonra kadn erkek hep bir a-raya toplanld. Mft Efendi'ye konumas iin rica edildi. Dorusu, Mft Efendi konumak istemedi. Ama yle zorladlar ki, adamcaz konumak zorunda kald. Ayaa kalkt, balad konumaya: 59 "Muhterem hemehrilerim! Yeni kurulan bu yuva, garba alan bir penceredir. " Daha nutkun banda bir honutsuzluk mrlts balad. Ailenin pencereye, hele garba alan pencereye benzetilmesi, bizim mutaassp evremizin insanlarn sinirlendirdi. Mft Efendi gelini gstererek devam etti: "Bu pencereden ziya girecek, yalnz ziya deil, baka eyler de girecek..." Zaten istanbul'dan kz ald iin yaylan dedikodulardan sinirli olan damat Ziya'nm ka, gz oynamaya balad. Ziya'nm elleri titriyordu. Mft Efendi devam etti: "Medeniyet, nur gibi medeniyet, tekerleklerin stne binerek bize kadar geldi. Onu hepimiz kucaklayp barmza basacaz. nk o hepimizindir." Sinirli, kzgn ksrklerle nutuk kesiliyordu. "te karnzda tekerlek! Tekerlek ne demektir? Tekerlek olmasayd, dnyada hibirimiz olamazdk. Tekerlek medeniyettir. Biz bugn tekerlee, medeniyetin tekerleine kavutuk. " Damat Ziya elini arka cebine att. Bir cinayet olabilirdi. Bu gergin havada Mft Efendi, nutkuna devam etti: "u tnele baknz! Bu delikten neler doacak, neler! Nurlu istikbal bizimdir." Yer yer ykselen mrltlar, her zamanki gibi baarsnn sesli gsterisi sanan Mft Efendi, damat Ziya'ya dnerek yle dedi: "Bu bir hazinedir! Eline geirdiin bu hazineyi iyi kullan hemehri! yi kullanrsan ok para kazanrsn, zengin olursun, memlekette itibarn artar. ler eskisi gibi zor deil artk. Her seferi seni zengin edecek. Ka sefer olursa o kadar krlsn gen hemehri!... " 60

Arkadalar, damadn elini tutmasalar, kan dklecekti. Kaynpeder, Mft Efendi'nin

kulana bieyler syledi. Mft Efendi, ban sallad, nutkuna devam etti: ", bir kere yol alncaya kadardr. Yol ald ya, herkes rahat rahat gidip gelecek. Arkada, cumhuriyetimizin sayesinde sahip olduumuz bu kymetli maln deerini bilelim; binerken, stne basarken, iine girerken titremeliyiz. Dikkatli binmezsek, abucak bozulur, bakalar istifade edemez, yabancnn mal deil ki, hor kullanalm. Kendi malmz/.." Arkadalar dar kardklar iin, damat Mft Efendi'nin szlerinin sonunu duymamt. Nutuktan sonra bir souk hava esti. Mft Efendi, neden alklanmadna ok at. Ziyafet dald. gn sonra da Ziya, stanbul'dan getirdii gzel gelini geri gnderdi. Boandlar.

61

NASIL YAZIYORMUUM?
Bir mektup aldm, yalnz bana deil, birok yazarlara gnderilmi. yle balyor mektup: "Bilirsiniz, okurlar, yazlan ve yaptlar tesinde, yazarlar merak ederler." Mektubu yazan bana, "Bilirsiniz" diyor ama, dorusu ya bilmiyorum; gerekten okurlar, yazarlar "yazlarnn ve yaptlarnn -tesinde" merak ederler mi? Mektubu okuyalm: "Okurlarn en ok merak ettikleri zelliklerden biri de, yazarlarn yazlarn nasl, hangi ortamda yazdklardr." Haaa, imdi anlar gibi oluyorum okurlarn neyi merak ettiklerini. Dorudur, okurlar bunlar merak ederler. nk, anormal, olaanst, srprizli, artc durumlar bekler, daha dorusu ilerinden byle olmasn isterler. imdi mektuptaki sorulara geelim ve cevaplarmz verelim. Soru - Hangi ortamda yazarsnz? Cevap - "Bu ortam, yazacam yaz trne gre deiir. ok ciddi bir yaz yazacaksam, odamn kapsn ve pencerelerini smsk kapatrm. Masamda bir iskelet kafas vardr. Masa lambam, bu iskelet kafasn aydnlatacak biime getiririm. Konu stnde younlaa-bilmem iin, evde l sessizlii olmas gerekir. Bu derin sessizlik i-inde srekli olarak, biyandan da mzik alnmaldr. Brahms, Bach, Bethoven'in, yani adlarnn banda "B" olan byk

"B"le-rin eserlerini dinlerim. Dikkatimin uyank olmas iin odann ss o-nalt dereceyi gememelidir. Bunun iin yaz aylarnda ciddi yazlar yazamam, yazmaya kalkarsam, scaktan yazlarm mizahi olur. Milli eserleri de yine bu atmosfer iinde yazarm. Yalnz, yazmn milli olmas iin, masamda buzlu rakyla sakz leblebisi bulunmaldr. Yazy yazarken zora geldike rak ierek kafam bulurum. Yazmn evrensel bir dzeye ulamas iin, viskiyle votkay kartrp yaptm ve adn koegzistans koyduum ikiden ierim. 62

"

Romantik ve lirik yazlar yazmak iin dabalannda yada deniz ve gl kylarndaki otellere ekilirim. Buralarn sessizlik iin deil, otel odalarnn anahtar deliklerinden ierdekilerini gzetlemek iin seerim. Bylece hem sosyal hayat yakndan incelemi olurum, hem de grdm manzaralardan heyecan duyarm. nk yazar, bir heyecan adamdr. Mizah yazlanm da hamamda yada hayvan pazarlarna yakn, ok grltl yerlerde yazmay yelerim. alma istei kazanmak iin istanbul bitirimlerinin arasna karrm. Bir zaman kumarhanelerde, meyhanelerde dolarm, oralardan aldm esini sabah kahvelerinde, mevsim yazsa, kpr alt dubalarnda defterime not ederim. Ylda, birka hafta, kimseye haber vermeden serseri hayat yaarm." ite byle yada buna benzer samalklar anlatrsam, gerekten de okurlarn merakn giderir, ilgilerini ekerim. Yaz masasnda alrken, kucama bir sansn gzel almazsam, yazamadm sylesem... Hayr, bunun yalan olduunu anlar ve bana inanmazlar. Ama bunu, bakalan gizli gizli yazarsa, okurlar inanr ve ok ilgin bulurlar. Yalnz yazarlar deil, genellikle btn sanatlar, ya yar deli yada tam deli grmek eilimi vardr. Kimi sanatlar da yapmack yollarla delilie zenerek okurlarn ilgisini trnaklarlar. Bir air tanyorum, bir i hannda, emlak komisyonculannnkini andran olduka lks bir yazhane tutmutu. Masasnda hep yan dolu iki ieleri bulundurur ve gelenlere durmadan iiyormu izlenimi vermek isterdi. Oysa imezdi, ama kap aralanrken hemen elini iki bardana atard. Bir air, en gzel iirlerini, Beyazt kulesinin tepesinde, kendini aa atp ldrmek bunalmlar iinde yazdn sylerse, okurlar, airin bu delice isteiyle, iirlerinden daha ok ilgilenirler. Sannm, yeryznde nleri en yaygn ressam Van Gogh, Goga-in, Toulouse Lautrec'tir. Salt sanatlanndan deil bu, delilikleri, sa-katlklan, sanatlannm nnde gitmitir. Dnya edebiyat, sanat, felsefe tarihinin krk elli nl ad vardr ki, hibir eserlerini okumadklan halde pek ok kii onlann homoseksel olduklann bilir ve aktif mi, pasif mi homoseksel olduklar eserlerinden daha ok merak edilir. artc davranlanyla, okurlardaki bu merak gdklamaya a63 han yazarlar da vardr. Kendilerinde gerekten deer ve sanat gc varsa, bilerek yaptklar samalklar, deerlerinin tannmasna yardmc olur; yok, deersizseler, ortalkta maskara, alay konusu olurlar. Orhan Veli, bunun iin sakal brakmtr. (O zaman Trkiye'de genlerin sakal brakmasna allmamt.) Siz buna, hi olmazsa biimde toplum kurallarna bakaldrmak da diyebilirsiniz. Bir gece Orhan Veli, konuk kald Pendik'te ressam Hamet Akal'n evinde, nasl edip de iirlerine yaygnlk salayacan sabaha dek dnm, sonra uakla stanbul'un stne iirlerini yadrmaya karar vermi. Uak nasl kiralanacak, para nasl bulunacak? ki gn sonra hemen btn gazete ve dergilerde, Orhan'n "Rak iesinde balk olsam" dizesiyle alay ediliyordu. Bu alaylar yznden artk uaa gerek kalmamtr. Alaylar, tek uak deil, uak filolarndan stanbul'a yadrlacak iirlerin etkisini yapmtr. Orhan Veli, gerekten deerli air olmasayd, alay konusu olarak kalr, maskara olurdu. Sonralar Orhan'n iiriyle alan edenler, alay konusu olmulardr. Ben bu olay, Bkre'te Romen yazarlarndan birka kiiye anlatnca, onlar da bana u olay anlattlar. imdi adn hatrlayamadm bir gen air, stste birka kitap karm, ama hibir ilgi grmemi, tek eletiri yazlmam. Birgn gazeteler, gen airin intihar ettiini yazmlar. Btn eletirmenler kollar svam, gazeteler, dergiler o airin vgleriyle dolmu. Kitaplan stste birka basm yapm. ki ay sonra ona vg yazan eletirmenlerden biri, intihar etti bilinen airi bir meyhanede grnce deliye dnm. "Bu alaklktr!", "Peki, air lmeden nce eletirmenlerin susmalar nedir?" Bu Romen airi de deerli olduundan, hi de maskara olmam. Okurlarn, gerekten hangi ortamda yazdm gerek yzyle renmek istediklerini

sanmyorum. Ama sormusunuz, anlataym. Ortam mortam diye biey yok, ne demek ortam? Hibir Trk yazar, yaz yazmas iin uygun bir ortam arayacak duruma gelmemitir. Nerde, neresini, nasl bulursak, orda yazmak zorundayz. Yalnz son yllarda, baz senaryo yazarlarn, film yapmclar grltsz otellere gtrmeye baladlar. Bu olduka lks otellerde kapanyor, onbe yirmi gn yiyip iip senaryo yazyorlar. Bu yazarlar, bu rahat ortam iinde daha iyi senaryo yazamayacaklarn 64 biliyorlar. Ama, filmcilik paral i olduundan, u lml dnyada be on gn rahat etmek yazarn da hakk deil mi? Bu otellerde yazlm senaryolardan sanat deeri olan film yapld grlmedi. Bu senaryolar, rahat otellerde deil de, Dolmabahe Saray'nda yazlsayd, ok mu daha iyi filmler yaplacakt? Ben genellikle yazlarm evimde, tklm tklm kitapla dolu o-damda yazarm. Bunu da karm, "Hangi Trk yazarnn seninki gibi zel odas var? Hl da yaknyorsun..." diye sksk bama vurur. Yazya balarm, kap zili alnr. Birisi aacak diye bir zaman beklerim. Kimse amaynca, zil belasndan kurtulmak iin kalkar kapy aarm. Apartman kapcs gelir, bakkaln ra, manavn ra gelir, sucu, st, hizmeti, dilenci, ayak satclar, hayr kurumlarnn makbuzla para toplayan gezginci adamlar gelir. Onlarn kap zilleri ve onlara kapy amalarm arasnda zihnimi toparlamaya alp, kaldm yerden yazmaya urarm. Sonra kahvalt ederiz. Yine odama ekilirim. Okula gitmedikleri gnse iki olumun patrtlar balar, onlar trl yolla bartrmaya, yattrmaya alrm. Gazeteci gelir. Cinayet, rezalet, sefalet haberleriyle dolu gazeteleri okuyunca sinirlerim bozulur. Yine yazmaya alrm. Sonra tanmadm bir yada birka kii gelir. Bunlar yardm yada hibir zaman denmeyecek bor isteyenler olduu gibi, dertlerini-dkmeye, hi aklmn ermedii ileri danmaya gelenlerdir. Kendi yazlarm yaynlatacak yer bulamazken, bu gelenler iinde romanlarn, piyeslerini, iir yada hikayelerini okuyanlar, okumam iin brakanlar, bunlar bir yerde yaynlatmam isteyenler vardr. Arada alacakllarm da gelir elbet... Evdekilerin her biri, kendi havasnda bir yere ekip gittii iin, ok zaman le yemeimi kendim hazrlar, tek bama yerim. leden sonra pek uzaktan yle bir tandm yada hi hatrlayamadm kiiler gelir. Sanki baka biey ya-pabilirmiim gibi "Galiba alyordunuz" derler, "Sizi iinizden a-lakoyduk" diyerek, enazndan bir saat oturup laklak ederler. Yine ziller... Yine gelen giden... Akam olur. Akam yemei... Yine patrt grlt... Yine gelen giden... Geceyansndan sonra rahattr. Baka yapacak kimse olmad iin, aym kendim yaparm. Karmn sksk, baka hibir Trk yazarnn sahip olmadn bama kakt odama ekilirim. Oooh. Tam alma zaman, saat iki, ... Allah kahretsin, o zaman da uykum gelir. 65 ite byle, arada vakit bulabilirsem, yaz da yazarm. Soru - Nasl yazarsnz? Cevap - Bu sorunun cevabn da okurlar merak ediyorlarm. yleyse... Anadan doma soyunur, yle yazarm. ok merakl deil mi? Birok nl yazarlar gibi, odamda gidip gelip volta atarak, ayam lk suya sokarak, yatarak yazmam. Ben, yazarken amuda kalkarm, bacaklarm ensemden geirdikten sonra yazmaya balarm. Kan, beni cokulandrr. nsan kan iemediim iin, yazmaya balamadan nce, buzdolabndaki srahiden bir kadeh tavan kan imeye almmdr. Bir kadeh kan imedike aklm bama gelmez. Gerek byle olsayd, okurlar iin ok ilgin olacakt. Oysa ben, herhangi normal insan nasl yazarsa yle yazarm, baka trl yazlabilecei de hi aklma gelmez. nme kad, elime kalemi alr, balarm yazmaya. ok yazmaktan, sa elimde onyedi yldan beri "yazar kramp" denilen bir hastalk vardr. Baka her ii kolaylkla yapan sa elim, yaz yazarken, bir i direnle kar koyar. Onun iin daktiloda yazmay yelerim. Sandalyenin stnde bada kurup yazdm, belki okurlara ilgin gelebilir. ocukluumda, yoksul evimizde hep bada kurarak oturduum iin, bu alkanlk o zamandan kalmadr. Bada kurmada, boyumun ksalnn da etkisi var sanrm. Sandalyede otururken, ayam yere rahat dayanamad iin, sa ayam altma alr, yle

otururum. Eh, yine de olduka acaip saylabilir. Soru - Yazmak iin kendinizi nasl hazrlarsnz? Cevap - Baknz, bu ok nemli... Yazmaya balamadan nce, mthi sinir bunalmlar geiririm. Evdekilere barr, arrm. Sinirden tepinirim. Yalnz trnaklarm deil, kalemimi de kemiririm. Krlacak baz eyalar atp krdm olur. Bu duruma geldim mi, "Aman, esin geldi, yazacak... Susun!" derler, evde ts kmaz... Hadi canm, sizde... Nerde byle eyler? Nerdeee? Sanatlar, byk eserlerini vermeden nce yada verirlerken sinirli olurlar-m... Pff... Hayatmda en byk zlemlerimden biri nedir, bilir misiniz? Ben de birazck, ama pek azck nazlanaym, numaradan olsun si-nirliymi gibi yapaym, hani o yaratma ncesi numaralara gireyim 66

de, karmdakiler de hatr iin, buna yalnz be dakikack katlansnlar... Nerde?.. Hep bunun tersi olmutur. Ne zaman kendim iin nemli saydm, bir yazya oturacak olsam, terslik ya ite, benim yapmam gereken eylerin yz katn bana bakalar yapar. Soru - Konu mu sizi bulur, siz mi konuyu bulursunuz? Cevap - Merakl okurlar acaba buna nasl bir cevap beklerler? Konu, kapy alar, "Ben geldim" derse, bunu beenirler mi? Yoksa ortaan gezgin aptal dervileri gibi, da, bayr dolap konu a-ranm m diyeyim? Doruu, bunlarn ikisi de olur. Yenilerini hi eklemeden, notlan dosyalarmda birikmi konularm, bundan sonra daha yz yl yaasam ve durmadan alp yazsam yine de bitiremem. Bir yazarn en byk dram, lmnden sonra geride brakt konulan, yanm yazlan, kendisinden baka hi kimsenin yazamayacadr. Ne kendiliinden gelen konulan, ne arayp bulduum konulan yazanm. nk, her ikisi iin de zaman ve geim parasnn olmas gerekir. Ben yle yapanm: En zorunlu geim iin gerekli paray kazanaym diye otururum masama, balanm yazmaya, ite bu... Soru - Yazar, elverili yazma ortamn kendisi mi hazrlar, yoksa bu ortamn domasn m bekler? Cevap - Elverili yazma ortam ne demek? Hayatmda hi byle bir ortam grmedim, nasl olduunu da bilmem. Yazlarmn pekounu cezaevi koulannda, cezaevi hcrelerinde yazdm, a-caba buralan elverili ortam m saylr? Eer yleyse bu ortamlan ben hazrlamadm. Bu elverili ortamn domasn beklemeye kalkarsak, hohooo, biz deil bizden sonrakiler de daha ok beklerler. Soru - Yazmak iin gnn hangi blmn (gece-gndz) yada saatlerini seersiniz? Cevap - Geceleri, hem de sabaha kar, zellikle de ay kt geceleri seerim. nk, l gecenin bu saatlerinde iinde canavarlar uyanr. Beni bu durumda birden grenlerin sylediine gre, yzmn biimi bile deiir, ellerim peneleirmi... Gndz insan, gece canavar yani... Hangi Trk yazan, yaz yazma zamann seme hakkna sahiptir ki? Gece, gndz, hangi saat olursa olsun, bir olanak bulunca yazmaya alnm. Soru - Bir yaptn ortaya kmas, "doum-dourma" olarak 67 nitelendirilirse, bu "doum-dourma"yi nasl yaparsnz? Cevap - Hi belli olmaz... Kimileyin sezaryenle doururum, kimileyin dokuz doururum,

kimileyin de gren dan frlar... Bir bakmsn, iyice ksrlamm, hi dourmam... Bu "dourmak" nitelendirmesini hi sevmedim ya, bir eserin yaratlmasna dourmak diyorsanz ne yapalm... Dourgan saylrm, ama dourganlmdan deil, zora gelmemden ok dourmam... ister istemez douracaksn; yaam koullan, geim zorla dourtturuyor, yumurtlatyor bile.

68

PARLE VU FRANSIZCA
Franszcadan evirdiim roman kitapya braktm, parasn da aldm. Beyazt'a doru yrmeye baladm. nmde, dalgalana dalgalana, akar gibi bir kadn gidiyor, insann nnde her zaman bir kadn gidebilir. Ama byle bir kadn olursa, ite o zaman insan, nnde gidenin kadn olduunun farkna vanr. Kiminle olsa istediine bahse girerim ki, bu kadn Fransz; sann ucundan iskarpinin kesine kadar Paris kokuyor. Boynundaki beyaz puvanl mavi earp, gelip geenleri anr gibi rzgrda prpr kanat rpyor. Ben dememi miydim, bu kadn Fransz diye? Nasl da anlamm ama... Caddedeki trafik polisine gitti. Sylediklerini duyuyordum. Eskze muva Msy L'ajan... Parle vu Franse? Polis ard. H? Efendim Parle vu Franse? Trafik polisi bieyler yapmak, bieyler sylemek istiyor ama, elinden hibiey gelmedii iin de, ne yapacan bilmeden, telal telal boyuna elini kolunu oynatyor. Gen Fransz kadnna yardm etmek iin rpnyor. Th, u ie bak... Turist turist deyip dururken, turist ayamza kadar gelmi, ama onun da

dilini, derdini anlayamyoruz. Polisin, Fransz kadna yardm iin rpnmasndan turizm iini iyice benimsedii belli. Umarsz kalan polis, yoldan geenlere, - Heeey yurttalar, iinizde bir Franszca bilen yok mu yahu? diye seslendi. Aldran olmad. Yalnz bir yalca adam, - Valla, bilsem n'olacak yardm ederdim, ama bilmiyorum... dedi. Sonra ekledi: - ocukken "donne muva" filan diye bieyler renmitik ama, "donne muva n beze" mi neydi... 69 Trafik polisi, Fransz kadnna ille de yardm etmek istiyordu. Kadna eliyle, gel, iareti yapt. Polisle kadn kar yaya kaldrmna ktlar. Ordan okul ocuu geiyor, onbe onalt yalarnda... Polis, ocuklardan birinin kolunu tutup, - Olum, parle vu Franse? diye sordu. Olan, yle bir duraksadktan sonra, yardm istercesine arkadalarna bakt. Polisin yan Trke, yar franszca szleri rencileri armt. Polis, teki ocua dnd: Parle vu Franse olum? renci, No amca... dedi. nc renci, Viy ama amca, konuamam ki... dedi Fransz kadn, - Par u il fo aile... diye sze baladysa da, kadnla polisin ev resini birden eviren merakl kalabaln grltsnden, kadnn szleri bouldu. Kalabalktan biri, - ingilizce olsa kolay, dedi, ben Ingilizcenin elenikasn konu urum... Biri de ona, Ingilizceyi herkes bilir... dedi. Kalabalktan konuanlar artt. Yahu, kadn pek skm gibi... Sakn helay sormasn... Yazk kadncaza be... Yardm edelim zavallya... Trkeyi Franszm gibi konuursa kadnn anlayacan sanan bir delikanl yle dedi: Madam... Pardon... Yani sen aryor burda hela? Birisi, Hela deme yabanc kadna ayp olur, deyip dzeltti. Tuvalet madam, tuvalet... Senin var tuvalet? Trafik polisi yine rencilere dnd: - Th, bir de renci olacaksnz. Yazklar olsun, bir parle vu'ya kar laf edemediniz. ocuklardan biri, aknlktan olacak, kadna sordu: - Parle vu Franse? 70 Kadn glmseyerek konutu? - Vy... Natrelman... U e la mze d'arkoloji? Polis bu konumadan yle memnun olmutu ki, ocuu cokuyla desteklemeye alt: - Hadi olum, susma! Cevap ver. Biraz daha parle vu Fransz ca! Parle olum, parle! Hadi! Amca konuamam, yalnz okurum... Arkada bu renciye ykleniyor:

 Hani Franszcadan bir de dokuz aldn, konu da grelim... Gramer sorsa bilirim. Baksana parle vu diyor. Fransz kadn sorup soracana piman olmutu, ama bikez sormu bulunmutu. Kendisine yardm iin rpnan bunca insan brakp ordan gidemiyordu. Polis, kalabala doru yalvarrcasna sesleniyor: Yahu, iinizde bitek parle vu Franszca yok mu be? Bir ses ykseliyor: Vy ama, komsi komsa... Birisi eletiriyor: Ona komsi komsa denmez. Vay efendim, ya ne denirmi? n p denir, n p... Ha n p, ha komsi komsa... O kadar iyi Franszca biliyorsan, gel sen konu! Pratik yok, pratik.... Kitap olsa, atr atr evireyim sana... Bey hakl... ok haklsnz beyefendi. nk efendim tradksiyon baka, parle vu baka... rencilerden biri, arkadan yreklendiriyor: Vallayi sen istesen konuursun hadi konu be... br renci uyaryor: Be deme yahu, kadn akar da ayp olur. Fransz kadn be'den ne anlasn be? Olum, be her dilde be'dir. Be'nin ayn Franszcas yok ki... Turiste yardm edememekten can ok sklan polis rencilere kyor: - Bu kadar rencisiniz, iinizden biri de u kadnn kar bir laf edemedi. Franszca snavndan dokuz alan renci utana utana, 71 - Regliye fiilleri sorsun, bak nasl sylyorum, su gibi... dedi. Tedirgin olmaya balayan turist kadn, anlasnlar diye tane tane konutu: - Pardon... Msy L'ajan, je mere aile o mze d'arkoloji En si k o pale d Topkapi? Polis, alkan renciye sordu: Ne diyor? Topkapi diyor. Bir yal adam, Yani bu kadn taaa Fransa'dan Topkap'ya m gelmi?.. - Turist deil mi beyim, size ne, ister Topkapi'ya gider ister Ahrkap'ya... Oras yle de, ne yapacakm Topkap'da diye merak ettim. ok zgn olan polis bir daha kalabala seslendi: inizde iki kelime Franszca bilen yok mu yahu? Bastonuna dayanm duran bir yal, . - Benim aklmda bika kelime kalm eskiden ama, bu kadna sylenmez ki... dedi. Polis, - Syle bieyler de, ne sylersen syle! dedi. - Efendim, ben bunu otuz ksur sene nce ehzadeba'nda bir tuluat tiyatrosunda duymutum. Taa o zamandan aklmda kalm: "Je vuzem je vuze d tu mon kr... Ah mon amur..." Bir kahkaha atan Fransz kadn,

Je vure mersi Msy... Me il... diye derdini anlatmaya alt. Kimse neye gldn bilmiyor, ama herkes kahkahadan knl yordu. Polisin son umudu yine rencilerde. - Hadi be olum, bunda sklacak ne var? Elli yalarnda gsteren bir adam. imdiki ocuklar haylaz diyor, bizim zamanmzda, ben orta mektepteyken, vallahi Piyer Loti'yi tercme ederdim. Deil byle parle vu Franszca filan, blbl gibi konuurduk beyim. Vallahi doru... Ben ka kere Franszca hocasnn bile yanl n karmtm da, herif kzp beni snfta brakmt. Bir delikanl yanaklarn iirip elini kapal dudaklarna koyarak yle ince bir ses kard ki, bu alayl sese herkes gld. Ama 72 konuan adam hi bozuntuya vermeden szn srdrd: Bu zamanda insann aklnda Franszca m kalr, vallahi sabah ne yediimi bile hatrlamyorum. Kadnda da kabahat var ya... Neden? Bre kadn, yabanc bir memlekete geliyorsun, iki kelime ren be... Deil mi ama... ok doru. Yani biz olsak, kala gzle, iaret miaretle azbuuk gene derdimizi anlatrz. Bu yabanclarda hi i yok.. Yahu, ok ayp oldu be... Hi olmazsa kadna bir kahve smarlasak. Bir kahveyle olur mu hi... Ben yemek bile smarlarm ama, kadna nasl anlatacaz bunu? renci, - Yemek demek manje demek... dedi. Bir kadn, - Mancay herkes biliyor olum, salon-salamanca ordan geliyor ite... dedi. Fransz kadn, kalabalktan kendine yol amaya alrken polis, dolmu arabasna yolcu aran deynekiler gibi, - Hani bir kii, parlevu Franse bir kii?., diye kalabala sesle nip baknd. Bir renci birden, Vy! diye bard. Arkada, Vy demek kolay, gel de imdi konu bakalm... dedi. ocuklar, aralarnda fiskosla konumaya baladlar: Avuvar fiilinin endikatif prezan nasld ulan? Jave, t ave, il ave, nu zavon, vu zave il... zave mi, son mu? Deil be, senin dediin passe sempl... - Bir kere bu parle vu fiili, negatif mi, yoksa reglye mi? Kalabal yarp gitmek isteyen kadna polis ille de yardm et mek istedii iin, kadnn elini tutmu, syleniyordu: Madam, pardon... n mnit... ocuklar imdi konuacak... ocuklara, Hadi be olum, gayret biraz... Bir renci,
73

 Bir kere bunun bana J svi gelecek... dedi. J svi gelecek ama, ondan sonra? Ondan sonra sje, en sonra da verb... Fransz kadn yine bieyler syledi: - J vu r mersi msy L'ajan. J viyen d anze L'ide si vu vule le son la diskisyon... rencilerden biri de, - Vy madam, j si parle Franse... dedi. Kalabalktan bir alk koptu. Kadnla ocuun konutuunu sanmlard, yada ilerinden yle olmasn istemilerdi. Kalabalk ald, Fransz kadn geip gitti. Anlyorum, imdi iinizden, bana soruyorsunuzdur: - Madem sen Franszcadan roman eviriyorsun, neden kadnla konumadn? Ben Franszca bilmem ki... yleyse nasl m Franszcadan roman eviriyorum? Eski Trke zamannda Franszcadan evrilmi biok roman var. Ben ite eski Trke basl Franszcadan evrilmi romanlar yeni Trkeyle yeniden yazar, Franszcadan evirdim diye yaynevlerine satarm. Bana "Parle vu Franse?" diye sormak kimin aklna gelir?

ALIRSINIZ CENNET
"Dinsizin hakkndan imansz gelir" sz yanl... diyordu. air arkadama, Neden? diye sordum. - Yanl, dedi, yanll tecrbeyle sabit... Bu atalar szn yle dzeltmeli: "Dinsizin hakkndan gelse gelse iman ok kuv vetli olan gelir." Byle konuan air arkadamn adn duymamsnzdr. iyi, gzel iir yazar ama, iirlerini kskandndan m nedir , bu gzelliklerin paylalmasn istemedii iin hi kitap karmamtr. Karadeniz illerinden birinde kendi halinde yaar. Krk ylda bir stanbul'a, Ankara'ya urar. Banda iirin kavak yelleri esmeye grsn, kapar koyuverir kendini, alr ban gurbetlere kar. Pek yle belli bir i-g tuttuu da yoktur kkne kibrit suyu ekmemek zere, yavatan yavatan babasnn paracklarn yer. Bu tutumuyla bence hayrl evlattr. Ne var ki babasiyle hibir konuda anlaamaz. nk babas, onyedinci yzyln koyu ve doulu orta anda yaarken, olu ann ileri grl bir aydndr. Babas abdest-siz yere basmaz, olu kafay ekmeden yataa girmez. Ne var ki babaoul arasndaki bu anlamazlk ok sessiz geer, hibir zaman aralarnda atma olmaz. Babann yenilecek paras olduka da bu bylece srp gidecek, "Snnet-i erif zere sakal brakm hoca efendiyle, ikiye dkn kalender-mereb olu arasnda hibir geimsizlik olmyacaktr. air arkadam, - Babamn sofras kendi gibi dnenlere aktr, dedi, bizim ev den haclar, hocalar hi eksik olmaz. Semtimizde Krk Ali denilen bir belal tredi. ocukluunu bilirim, bir mahallede bydk. Son ra bu Krk Ali ortadan kayboldu, onbe-yirmi yl grnmedi. Bu zaman iinde orada burada dolana dolana serserilik stajn yapm... Bir belal, bir azl olmu ki baedilir cinsinden deil. ary paza75

r haraca kesti. Yalnz bizim semtin deil, btn vilayetin huzurunu kard. Kadna kza sarkntlk bunda, kumarda kavga bunda, iip iip ngar karmak bunda, trl rezillik... Allah korusun, yle bir belal ki, errine lanet, polis, candarma da baedemiyor. Yolda kendi halinde gidene "Vay, yan baktn!" diyerek bakla saldrr. Dediklerine gre, her eidinden sabkas ikiyz am. Babam, "te" diyor, "insanlarmz Hak yolundan ayrldklar i-in, Cenab- Allah bu belay ceza diye bamza musallat eyledi." Buradan cehennem olup gitsin, diye para toplayp kendisine verdiler, gitmedi. "Dinsizin hakkndan imansz gelir" deyip, daha azl serseriler aradlar. Bizim oralarda, belki duymusunuzdur, kiralk katiller vardr: Adamlarn geimi bu yzden... Onlardan bika-n kiraladlar. Bizim serserinin karsnda hibiri diki tutturamad. Gece sabahlara kadar karanlk sokaklarda vurutular, tabanca seslerinden uyuyamadk. Profesyonel katilleri, bizimki nne katp kovalam... Yani ne ettikse bitrl hakkndan gelemedik... Bign babam ard beni, - Bu gece Bekir Hoca misafirimizdir. Gayet derin bir hocadr. Yemekte sen de bulunacaksn dedi. Bizim eve hac hoca ok gelir ama, babam bana "Birlikte yemek yiyelim" demez. Sonradan ii annemden rendim. Babam benim gidiimi beenmedii iin, sonunda Krk Ali gibi bir belal olacamdan korkmu. Bekir Hoca'y beni yola getirsin, ikiden, baboluktan vazgeirsin diye aryormu; Bekir Hoca bana -t m verecek, dua m edecek, her neyse... Bekir Hoca geldi: Ak sakall, mbarek bir zat. Ulu bir din a-dam. Akam yemeine hep birlikte oturduk. O gn ramazan deil ama, Bekir Hoca yine de oruluymu. iftar bozma zaman yemee giriildi. Ben akamlar yemek yemem, yalnz ierim, yllardr byle... orbadan iki kak alp bir bahaneyle dar ktm, odamda votkay ekip yine sofraya dndm. Azm kokmasn diye rak deil de, o akamlk votka iiyorum. Ne yaparsnz, baba hatr... Bika kez votka imek iin gide gele yemek bitti. Bekir Hoca duaya balad. Hocann duas yemekten uzun srd. Duadan sonra da yzme doru bika kez frd. Bekir Hoca'y herkes tanrm oysa... Onu grmeye, duasn almaya misafirler geldi. Ertesi gn de bizim mft, Bekir Hoca'dan 76 camide va'zetmesini rica etti. Byle byk, ulu, derin bir hoca buraya gelmiken va'zndan yararlanlacak. Babam brakmad iin bitrl yanlanndan ayrlamyorum. - le namazna, sen de bizimle camiye gel! dedi. Baba szdr, dinledik. Bekir Hoca'nn va'zedeceini duyan cuma namaz klmak iin camiye dolmu. Caminin iinde yer kalmadndan son cemaat yeri de dolu da, ieri smayanlar avluda hasr stnde namaz kld. Namazdan sonra Bekir Hoca va'za balad. Va'zndan anladm ki, gerekten derin hocaym. Cuma namazna gelmeyen kadnlar da, va'z dinlemek iin camiye doldular. ilk alama, kadnlardan duyuldu. Sonra yayld, Bekir Hoca'nn va'zna herkes alamaya balad. Hoca efendi, iri gv-desiyle, sedef kakmal krsye kp oturdu. Balad anlatmaya... Va'zn sonu ok gzeldi. Bekir Hoca diyordu ki: "Orucu neyi tutmazsnz, raky, arab iersiniz, sarho gezersiniz. Ondan sonra da cennete gitmek istersiniz. Naaa!... alrsnz cenneti! Namaz niyaz yok. Kumar dersen ok. Sonra da cennet istersiniz. Naaa size... Alrsnz cenneti. Namahreme bakarsnz, harama ukur zersiniz, zil zurna gezersiniz, sonra da cenneti

istersiniz. Naaa!... Alrsnz cenneti!.." Bekir Hoca "Naaa size cennet! Alrsnz cenneti!.." dedike, cemaatin gzlerinden sicim sicim yalar dklyordu. Hayatmda "Naaa size, alrsnz cenneti!" sznn bu kadar etkin olabileceini hi dnmemitim. Kendimi tutamayp ben de alamaya baladm, artk brlerinden alama duygusu bana da m bulat, yoksa Bekir Hoca'nn va'z m ok dokundu, bilemiyorum. Bekir Hoca "Naaa, alrsnz..." dedike, ben de brleri gibi, hngr hngr alyordum. Vaazdan sonra, alamaktan kzarm gzleri yumruk yumruk o-lanlar bir bir gelip Bekir Hoca'nn elini ptler. Ben de iimden bir daha rak, arap imeye tvbe ettim, ama akama doru baktm olacak gibi deil... imden "Hele bu akam da son olarak ieyim de, yann bir daha tvbe ederim" dedim. Babam, - Bu akam da yemei birlikte yiyelim! dedi. Aklma bir kur nazlk geldi. Babama, 77

- Msaade edersen, Bekir Hoca efendi amcam bu akam da be nim misafirim olsun da, darda onunla yiyelim... dedim. Bekir hoca bunu duyunca "Bak, olan adam oluyor" gibilerden babama gz krpt. Babam da memnundu, - Peki, dedi, Bekir Hoca raz gelirse l... Bekir Hoca, Ben yle her lokantada yemem, dedi, bir Mslman lokantas var m? Hac Rait'in lokantas var... dedim. Her akam itiim lokantann sahibi Rait, gerekten hac idi. Tabelasnda "Lezzet Lokantas - Hac Rait Erolu" yazl. Bekir Hoca'nn bizim evde nasl yemek yediini grdm i-in, ne olur ne olmaz diye, yanma oka para aldm. Akam Hac Rait'in lokantasna gittik. Bekir Hoca yine oruluydu. ftar saatinde besmele ekip bir yudum suyla orucunu bozduktan sonra orbaya giriti. Ben szm ona bir zgara kfte yedim. Garsona, - Komposto getir diye elimle iine votka koymasn iaret ede rek gz krptm. Votkal komposto geldi, ka aldm. Bekir Ho ca orba iiyor, ben komposto... Bekir Hoca bir orba daha iti. Ben kendime bir komposto daha smarladm, ikinci orbay itik ten sonra hoca, taskebab istedi. Ben nc kompostoyu iiyo rum. Yava yava kafam bulmaya balamtm ki, Knk Ali yann da kopukla lokantadan ieri girdi. Eyvah, imdi bir rezalet ka racak. Krk Ali'nin girdii yerde ngar karmad grlmemi. Knk Ali, Bekir Hoca'y grnce, birden koup hocann eline varmaz m! Bekir Hoca'nn elini pp, - Duan sayesinde Hoca efendi inallah bizim gibi gnahkrlar da Hak yoluna girer... dedi. Bekir hoca, bu szlerden ok duygulanp, - Berhudar ol evlat, buyur, otur... dedi. Knk Ali ile yanndaki serseri, lokantaya imeye geldiklerinden Bekir Hoca'nn yannda oturmak istemedilerse de hoca onlan zorla bizim masaya oturttu. Ben o srada votka kantnlm drdnc kompostoyu kaklyordum. Bekir Hoca da karnyank yemekteydi. Bekir Hoca onlara, - Siz ne yiyeceksiniz? dedi. Birbirlerine baktlar. Krk Ali istemiye istemiye,

78

- orba ielim, dedi. Krk Ali akamlan hi orba imi deil. Bekir Hoca karnyarktan sonra yourtlu spanak, sonra kfte yedi. Ondan sonra da pilav istedi. Pilav yerken, Senin itiin nedir, hoaf m, diye bana sordu. Evet, Bekir efendi amca, hoaf... dedim. Garsona, Bu hoaftan bana da getir! diye seslendi, getirilen kompostodan kak aldktan sonra, Oooh, pek de gzelmi. Bir ho lezzeti var... deyince, garso nun ona da votkal komposto getirdiini anladm. Bekir Hoca az n aprdatarak kompostoyu itikten sonra, garsona, Evlat, bir hoaf daha getir, pek nefis olmu. dedi. Hemen mutfaa koup, iine votka koymamalarn syledim. Votkasz komposto geldi. Bekir Hoca bir kak alp yzn buruturdu, garsonu arp, - Bu deminkinden deil, dedi, bunu gtr olum. Deminki ho aftan getir! Artk olan olmutu. Bekir Hoca'ya votkal komposto geldi. Pilavla kse votkal komposto itikten sonra arkadan brek istedi. - Brek kuru gitmiyor, bir hoaf daha getirsinler... dedi. Krk Ali, - Hocam, bugn camide va'zetmisiniz, bilip gelemedik. Velakin bakalarndan duyduk. Biz gnahkrlar... derken, Bekir Hoca sz alp, - nallah hidayete eriirsiniz... dedi. Garsondan bir hoaf daha istedi, ierken, - Ooooh, abann lmlerinin canna desin, pek leziz, pek nefis... Hi byle hoaf imemitim... diyordu. Yava yava gzleri dnmeye, baygn baygn bakmaya balad. Peltek peltek konuuyor, dili dolanyordu. - Bir hoaf daha getir evlat! diye garsona seslendi. Sekizinci kompostoyu iiyordu. Baktm Bekir Hoca iyice sar-holam. Onu idare edebilmek iin ben votkal kompostodan vazgetim. Krk Ali ile kopuk arkadann, rak iemedikleri iin canlan sklyor, amca Hoca'ya da biey syliyemiyorlard. orba79

lanndan biriki kak alp durmulard. Krk Ali, cgara paketini Bekir Hoca'ya uzatt. - Hocam, buyurmaz msnz? dedi.

Bekir Hoca dili dolanarak, - Ben cgara imem, velakin burada imek vacip oldu. Anladm ki, bana hrmetinizden sizler de imiyeceksiniz. Onun iin tellen direlim bakalm da, siz de rahat rahat iin... dedi. Cgaray tellendirince, - Hoaf pek gzelmi, bir tane daha getirsinler! dedi. Ne diyeceimi ardm. Bir kse daha ierse bsbtn sarholayacak, yollarda yklacakt. "Bekir Hoca'yi iirtip batan karm" diye adm karsa, babam beni eve almaz, bir daha buralarda duramam... Garsonun kulana, - Bir daha hoaf isterse kalmad dersin... dedim. Bekir Hoca hem votkal kompostoyu kaklyor, hem va'zedi-yordu: - arab iersiniz, raky iersiniz, kt yola gider, zina edersi niz, gnaha girersiniz, sonra da cennet istersiniz... Naaa! Alrsnz cenneti!... Irz ehline kem gzle bakarsnz, helale haram, doru ie hile katarsnz, sonra da cennet ararsnz. Naaa, alrsnz cenneti!.. Krk Ali'ye baktm, Bekir Hoca'nn karsnda bzlm de bzlm, tebih bceine dnm... Bekir Hoca, Bu hoaftan getir olum! diye bard. Garson, Kalmad hoca efendi, dedi. Demesiyle kzlca kyamet koptu. Bekir Hoca yumruunu masaya vurunca srayan tabaklan anaklar, kaklar yere savurup, allah korusun, - Haaaayt!... diye bir nara savurdu ki, lokantay dolduran m terilerin ellerinden atallar, kadehler dt. Bekir Hoca, Hoaf isterim!... Yok ne demek? Bekir Hoca hoaf ister de yok mu denir, bre zndklar!., diye kkreyince baktm hoca gvdesiyle ileri atlm, masalar devirip koca lokantay dmdz edecek, Aman Bekir efendi amca, hele dur, hele dur!... Sen tek hoaf iste, imdi yaratrz!., diye sakaln okaya okaya yerine oturttum.
80

nne kseyle kompostoyu kouturduk. Bekir Hoca ka frlatp att, kseyi azna dikti. Komposto sulan sakallarndan ensesine, gsne szlrken, Oooh.L. Cana can katyor. ok kr!., diyerek geirdi. Doldur bir daha! diye bard. Sakallan aslan yelesine dnmt. Nasl olduysa birden Krk Ali'ye dnd. Sen kimsin bakaym, adn ne? Ali... H... Yoksa sen? Ali denilen... yle mi?... Knk Ali boynunu bkt. Bekir Hoca kkredi: Ulan Knk Ali... Knk olmasan ne lazm gelirmi, ulan it!.. - Eyvah! imdi Krk Ali bir azarsa, hoca moca demez, saka lndan tuttuu gibi bunu doram doram dorar. Bekir Hoca nara savurur gibi seslendi: - Ulan olum bu masaya, bakan yok mu? Heeeeeey!.. Doldur unu!.. Bekir Hoca pusulay ard. Benim korkum, olanlan babamn duymasndan. Bekir Hoca bir kse daha votkal kompostoyu iince gzleri frfr dnmeye balad. Hocann sarholuunun farknda olmayan Knk Ali, - Msaaden olursa kalkalm hoca efendi, bize izin ver! dedi.

Vara demiyeydi. Bekir Hoca'dr bu, yakasna bir yapmasyla Knk Ali'yi sandalyeye kertti: - Sen misin ulan bu millete medet Allah dedirten? Bana bak... Ben krk mnk dinlemem... Ben adamn... Hoca bar bar banyor. Kar masada oturanlardan biri, demek Bekir Hoca'y tanmazm. - Sakalndan utan, ayptr yahu! demesin mi! Vay vay vay... Hoca bir azd, zaptolunur gibi deil. Beon kii birden Hocann nnde duramyoruz. Krk Ali'yi grsen, Bekir Hoca'nn eline ayana varm, yalvanyor: - Aman hocam, etme hocam, eyleme hocam... Bekir Hoca gbeine arpan deviriyor. Maallah koba gibi gbei var. Knk Ali ile onun kopuu, iki garson, bir de ben, Bekir Hoca'y g bela lokantadan sokaa kardk. Hoca bir o yana ykl81 yor, bir bu yana sallanyor. Koluna girmesek decek... Ulan Krk! Buyur Hocam! Bu memleketin en azl kabadays sen misin? Sayende haddimiz olmyarak... Ulan ben kabadaylarn... Yaparsn Hocam... Buralarda meyhane yok mu? Hocam, bizi imtihandan geiriyorsun besbelli... Yanmzd sen varken... D nme, abuk meyhaneyi gster!.. Demesiyle, boluuna bir dirsek atp, Krk Ali'yi be metre i leri savurdu. Krk Ali, urada Hocam! dedi. D nme!.. Meyhaneden girdik... Bekir Hoca, yer gk inleten bir nara sa vurup, - Bre kafirler! diye haykrd, yarn kyamet gn ne hesap vere ceksiniz? Bu zkkm iersiniz, bir de cennet istersiniz. Naaa!.. Alrsnz cenneti!! Yalvar yakar dmz eline eteine: - Etme hocam... Aman hocam!.. Meyhanedekiler hocay sakalndan srkleyecekler ama, Knk Ali'nin korkusundan seslerini karamyorlar. Hoca'y zorla bir masaya oturttuk. Biz bu halle babamn evine gidersek, babam beni evlatlktan reddeder. Oldu olacak dedim, Bekir Hoca'y iyice iirip szdrmak da sallasrt eve gtrp babama duyurmadan yataa atmal. Bekir efendi amca, hoaf ier misin? Gelsin!.. Meyhanede hoaf da yokmu, vine suyu varm. Bir ie vine suyuna votkay, likr boca edip verdik. Hoca bir dikite bitirdi. Bir daha Hoca? Gelsin... Dayadk nne... Onu da iince Bekir Hoca, parmaklarn masaya vurarak bir trk tutturdu; yank, gevrek bir sesi var. Knk Ali kulama eilip yavaa, 82

Arkada, dedi. Bundaki hal, hocalk hali deil. Hi beenme dim. Ne itir bu?

 Sorma Knk, bir itir oldu. Aman zom edip szdrmann yo lu... Knk Ali, esrar doldurup bir cgara sard, Buyur Hocam! dedi. Hoca, imem! dedi. Knk Ali, - Huzurunuzda bizim imemiz saygszlk ve de caiz deil, de di; hicap ederiz. Sen tttr ki Hocam, bize de izin ksn. Bekir Hoca esrarl cgaray ald. Ben hemen cgarasn ateledim. Hoca esrar, likr, votkay ekiyor, mini mini trkler mnl-danyor. Velakin uyumak, szmak yle dursun, itike azyor. O gece onun itii votka kadar suyu bir manda iemez. - Ulan ben adamn... diye bardka Knk Ali, Eyvallah hocam... diyor. Esrar, Hoca'ya iyice dokunup da, Burann avrat pazan nere? diye barmaz m! Aman hoca burada yle yer bulunmaz... - Ykl... Drzler!.. Siz bizi hoca kisvesinde grp de yol yor dam bilmez mi sandnz? Dn nme... Bize bu gece hafiften se dalar gelir, iimize nur dodu. Knk Ali savuacak olduysa da, Bekir Hoca fark edip kolundan tuttu: - Bu memleketin krhanesi neresi?.. Kurtulu yok, ktk yola. Hoca balad trkye. - Siz de syleyin! dedi. Uyduk Hocaya... Herkes bize bakar, rezillik... Dedii yere vardk. Kadnlar Knk Ali'yi grnce korkudan titreyerek, - Buyur aam... dediler. Bekir Hoca bunlan yandan ok plak grmesiyle, - Tuuu size!., diye grledi, bre Allah'tan korkmazlar! Trl menhiyat iler, fuhu yapar, gnah iinde yzer, sonra da cenneti istersiniz. Naaa!.. Alrsnz cenneti. Kadnlar korktular bsbtn. Hocay bir koltua yktk. - Bekir efendi amca hoaf ier misiniz?
83

-Gelsin!... Bu kez bir ie vineli gazoza bir ie de saf ispirtoyu katp verdik. Bir dikite iti, Elhamdlillah... dedi. abuk Hoca efendiye bir kahve yapn!. Krk Ali, kahvenin iine bir topak afyonu koydu ki, hoca iip uyusun... Ne uyumas, Hoca afyonlu kahveyi iince bir azd ki, ba gren camus bile byle olmaz. Krk Ali pek at, - Arkada, bu topak afyon bir blk ekya askerini uyutur, bu ne i?.. Allann bir hikmeti... dedi. Bekir Hoca, evsahibi kadn arp, Boyunuzca gnah ilersiniz hatun! dedi. Kadn, Allah affetsin, ileriz Hocam, dedi. Peki nasl ilersiniz? Kadn utand. Sustu. Bekir Hoca bir daha grledi: Sylen, nasl ilersiniz? Erkek gelir, muhabbet ederiz. Edin de grelim!.. lediiniz gnah grmemiz gerek... Kadnn biri def ald eline, biri arkya oturdu, biri de biraz daha soyunup iftetelliye

balad. Hoca'ya bir kse hoaf sunuldu. Bekir Hoca'dr bu. - Yar, yar... Medet hey! diye ortaya frlamaz m! Bekir Hoca, o iri gvdesiyle gbek attka, evin tavan, demesi sallanyor. Oyuncu kadn da cotu. Aman Hocam yavatan, polisler basacak!. Polislerin de... Duyulur hocam... Duyanlarn da... Hocaya kseyle, bardakla, marapayla votkal, alkoll hoaf sunuluyor. Bekir Hoca bunlar bir dikite bitirip, yeniden oyuna giriyor. Hocam bir kahve? Gelsin... Afyonlu kahveyi dayyoruz. Hocam bir cgara? Gelsin... Esrarl cgaray dayyoruz. Hocam hoaf? Gelsin... Votkal, ispirtolu, likrl urubu, erbeti dayyoruz. Uyuup kalacana bsbtn aztyor. Artk azgnlnn nereye vardn anlatamam... Gn rken evden ktk, ama Bekir Hoca susmaz. - He heeeyt!.. diye naralar vurduka pencereleri aanlar bize bakyor. Bekiler, polisler varsa da, Krk Ali'yi grnce ke ba. lanna sinip kendilerini gizleyerek bizi grmezden geliyorlar. Bizim eve varrken, Bekir Hoca artk iyice azd, Krk Ali'ye a-na avrat giriti. Krk Ali yalvarr: - Kurbann olsun Krk, etme Hocam... Bekir Hoca sz anlar gibi deil. Derken Krk Ali'nin tepesi a-tp da hm gibi ba ekmez mi! Vay bre aman, sen o Bekir Ho-ca'y bir grsen arkada, herif ba grnce, bir ejderha kesilip de o gbei ile ban sivrisine yrmesin mi? Krk Ali'yi dersen, - Ben byle bir namussuz grmedim, imdat!., diye kamaya balad. Bekir Hoca bunu ayandan yakalaynca ald yere, vurdu yere, bindi hmne... - Ulan ben seni ldrsem ne lazm gelir?.. Memleket bir mik roptan temizlenir! diye barp biniyor tepesine, Ba da kapt Krk Ali'nin elinden. Ulan ben imdi bunu senin nerene soksam? Etme hocam, eyleme hocam... Ocana dtk... Krk Ali naslsa bunun altndan syrlp, tabanlar yalad, kopuu da arkasndan... Kap kurtuldular. Bekir Hoca'nn gs kalayc kr gibi inip kalkyor. Hoca'y eve soktum, arkasndan iteleyerek odadan ieri tkp, ylece yataa attm. Dee dnce sesi kesildi kr. ki gn ylece uyuya kald, iki gn, iki gece horultusu mahalleyi tuttu. Krk Ali'ye gelince... Memleketi titretmi bir Krk Ali olup da, elin gnn iinde bir Bekir Hocadan dayak yemesiyle, arkadalarna, - Artk bize gurbet grnd, bu memleket haram... Biz Hocaya saygmzdan imedik. Yoksa iki kadeh patlatsaydk bu i byle ol85 84

mazd ya... Hoca, ikinin kuvvetine bizi ktye drd. Raconumuz ok kt bozuldu. Eyvallah... demi, gitmi. Gidi o gidi... Olan biten rezillii babama duyurmadk. Ertesi gn leye doru, - Kalkamadna baklrsa Bekir Hoca ya hasta, ya istihareye vard, aman grlt etmeyin... diye babam evde t kartmad. Bekir Hoca iki gn sonra uyand, yznn rengi nuru kam... Mahallemizin yahlan gelip Bekir Hoca'ya, Krk Ali kam sayende hocam, bir beladan kurtulduk... de diler. Bekir Hoca, sakaln svazlad, - Biz onu iman kuvvetine kardk... dedi. Bekir Hoca dnyann duasn ald. O gn bugn babam benim tutumumu beenmezse, - Acep Bekir Hoca'y bir arsak m ki... der. Ben de korkumdan, o akam yemeini evde, babamla sofrada yerim. Benim bildiim budur arkada, hibir zaman dinsizin hakkndan imansz gelemez. Yedi dvel'in baedemedii Krk Ali'nin, bir Bekir Hoca iman kuvvetine, hakkndan geldi.

86

SZN MEMLEKETTE EEK YOK MU?

Dii aryor gibi bir eli yznde, ban saa sola sallaya sallaya ieri girdi. Biyandan elini yanana vuruyor, biyandan da, - Tuh rezil olduk, rezil olduk... diyip duruyordu. Oysa ok kibar bir adamdr. Kapdan girer girmez, daha selam bile vermeden "Tuh, rezil olduk..." diye dvnmesine pek atm. Ho geldiniz, dedim, buyrun... Oturun rica ederim... Rezil olduk, rezil... Naslsnz? Daha nasl olalm; nasl olacamz kald m, rezil olduk ite... Tuuu!.... Bana bir felaket geldi sandm, belki de ailesinden yana bir felaket. Yerin dibine getik, iki paralk, iki paralk olduk. Neden, ne oldu da?...

 Daha ne olsun, bir kart uyuz eei adama ikibinbeyz liraya sattlar. Biraz geri ekilip, dikkatle yzne baktm: Yoksa ldrm myd? Korktuumu saklayacak deilim. Karm armaya bahane olsun diye, Bir kahve ier misiniz? dedim. Brak imdi kahveyi, dedi, rezil olduk... Bir nalsz kart eek ikibinbeyz lira eder mi? Hi eek alp satmadmdan bilemeyeceim... Canm, ben de eek cambaz deilim ama, bir eein ikibin beyz lira etmeyeceini bilirim... Sinirleriniz mi bozuk sizin? Bozuk ya... Benim sinirim bozulmasn da kimin bozulsun? Siz hi ikibinbeyz lira eden eek grdnz m? Aa yukar yirmi yldan ok oldu, hi eek grmedim... Ben size bir eein ikibinbeyz lira edip etmeyeceini soru yorum. Ne diyeyim bilmem ki... Marifetli bir eekse, belki o kadar eder... Ne marifeti canm efendim, eek bu.. Nutuk atacak deil ya... Basbaya eek ite... stelik, hem uyuz, hem de kart.. . Adama ikibinbeyz liraya sattlar. En kts de ne biliyor musunuz, bu sata ben alet oldum. Yaaaa... Nasl oldu bu i? Ben de onu anlatmaya geldim... istanbul niversitesi'nden, Amerika'nn davetlisi olarak karmla gitmitik ya... Biliyorsunuz, Amerika'da bir yl kalmtk. Biliyorum. Amerika'da bir profesrle tantm, dost olduk... Bana ok yardm etti. ok iyilii oldu. Trkiye'ye dnnce de mektupla maya devam ettik... Trk dostu, Trkler'i ok seven bir adam... Bir mektubunda, bir arkadann Trkiye'ye geleceini, bu arkada nn antika hal uzman olduunu, hal zerine hazrlayaca bir kitap iin Trkiye'de inceleme ve aratrmalarda bulunacan yaz d ve bu mektubunda bu arkadana yardm edip edemeyeceimi soruyordu. Ben de, hal uzman olan arkada, niversitenin tatil olduu aylarda Trkiye'ye gelirse, kendisine memnunlukla elimden gelen yardm yapacam cevabmda bildirdim. Hal uzman da nce Hindistan'a, ran'a gidip oralarda inceleme ve aratrmalar yaptktan sonra Trkiye'ye gelecei iin, zaman bana da uygun dyordu. Hal uzman temmuz aynda geldi. Amerikal profesr arkadamdan, benim adresimi, telefon numaram alm gelirken. Kald otelden bir gn bana telefon etti. Ben de kalkp otele gittim. Cin gibi bir adam. Alman asll bir Amerikal. Galiba yahudilik de var, belki Alman yahudisi de sonradan Amerikal olmu. Daha nce dolat yerlerden drt byk bavul dolusu hal, kilim, heybe getirmi. Bavullarn ap antikalarn gsterdi. Bunlar, ok eski hali, kilim, heybe paralaryd... Toplad paralardan ok memnun grnyordu. Bunlarn, deeri llemeyecek bir hazine olduunu sylyordu. Hele, ancak kar eninde, be on ka88 n boyunda bir eski hal paras vard, bunun en azndan otuzbin dolar deeri olduunu sylyordu. Ama o bunu, bir ranl kylden bir dolara satn aldn vnerek anlatyordu. stelik ranl yoksul kyl, bir dolar karl olan dinarlarn eline alnca arm da,
87

sevincinden dualar etmi. O eski hal parasnn neden bu kadar ok para ettiini sordum. "nk" dedi, "bu halnn her santimetrekaresinden seksen ilmik var. Bu bir aheserdir." Adeta ehvetli bir istekle durmadan hal stne bilgi veriyordu. imdiye kadar en ok, santimetrekaresinde yz ilmik olan bitek hal varm yeryznde, o da bilmem hangi mzedeymi, bir duvar halsym. Bir kee gsterdi, "Bunu elli sente aldm" dedi, keyfinden kurnaz kurnaz glyordu. "Bu kee de en az bebin dolar eder" dedi. "Nasl bu kadar ucuza alabiliyorsunuz bu kymetli eyalar?" dedim. "Krk yldr bu ile urayorum" dedi, "bizim de kendimize gre usullerimiz vardr." Sonra yle usuller anlatt ki, aknlktan azm ak kald. Hal albmyle, hal stne kitap yaynlam. Dnyadaki en zengin bika hal koleksiyonundan birine de o sahipmi. Anadolu gezisine ktk. l il, ile ile dolayorduk. Camilerdeki, kendince deerli bulduu hallann renkli fotoraflarn ekiyor, durmadan notlar alyordu. Bika kiiden eski heybeler, hallar, keeler, kilimler de satn ald. Sylediine gre burda aldklar, Hindistan'da, Afganistan'da, in Trkmenistan'nda, ran'da aldklarnn yannda hi kalrm. "ok deerli Trk hallar da vardr a-ma, hi rastlamyoruz" dedi. Arkeolojik kazlar yaplan bir blgeye geldiik. Bir Amerikan, bir de Alman arkeoloji heyeti, be on kilometre arayla kamp kurmular, kaz yapyorlar. Yerin altn stne getirmiler, dalan tepeleri halla pamuu gibi atmlar. Tepeler unufak olmu, toprak tiftii atlm. Kaz yaplan yer, aa yukan bir kasaba geniliinde. Biok adrlar kurulmu. Buralarda, sa'dan nce onuncu yzyldan gnmze kadar bika uygarlk, topran altnda ststeymi. Yerin altndan bir deil, bika ehir karmlar, saraylar, mezarlar filan... ok ilgin bir yer olduu iin, tarihe ve arkeolojiye merakl tu89 rist arabalar buralarda cirit atyor. Her iki kilometrede bir, be on turiste rastlanyor. Kaz yaplan yerlerin dolaylarndaki kyller de buraya dolmular, yeraltndan bulup kardklar tarihi, arkeolojik anak mlek paralarn turistlere satyorlar. Turistler bunlar kapyor. Kyl ocuklar bile yol boylarna dizilmiler, turistlere, yeraltndan kardklar halkalar, yazl talan, krk vazo paralarn satyorlar. Kk kk yalnayak kzlar olanlar "Van dalr", "Tuu dalr..." diye rarak turistlerin stlerine kouyorlar. Nasl olsa buralara kadar gelmiken, ben de hatra olsun diye biey alaym dedim. Ancak on yanda grnen sar sal bir kzn elinde bir vazo kulpu, yanndaki olann elinde de adam kafas biiminde kk bir mavi ta vard. Bu mavi tan bir yzk ta olabileceini dndm. - Kaa yavrum onlar?... dedim. Kz vazo kulpuna krk lira, olan da insan kafas biimindeki mavi taa onbe lira istedi. Bildiimden deil ya, ucuz alaym diye, - Pahal... dedim. Kzla olan, byk bir adam gibi anlatmaya baladlar. Hi pahal olur muymu! Babas gnlerce topra kazm da, yerin be metre altnda bulmular onlar. Alacaktm. Ama hal uzman Amerikal arkadam, bunlarn ne tarihi, ne arkeolojik deerleri olduunu anlattktan sonra Dou'da gezip dolat her yerde durumun ayn olduunu syledi: "Oralarda da tpk byle ite. Turistlerin ura olan kaz yerlerinde kyller, kadn erkei, oluk ocuk turistlerin nlerini keserler. Ellerine ne gemise, antika diye yuttururlar." Bu kurnaz kyller, eski eserleri ylesine ustalkla taklit ederlermi ki, nl arkeologlar bile aldanr, ora kyllerinden yksek fiyatla bunlar satn alp kazklanrlarm. Hatta bir Amerikal turiste, tylerini tra ettikleri bir oban kpei leini, kral mumyas diye yuttururlarm. Bu dalavereleri anlatrken kh kh diye sesler kararak kurnaz kurnaz glyordu. Ama sahteci kyllerin yaptklar bu taklit eya da yabana atlr eyler deilmi yani, byk hner, ustalk iiymi. Mesela demin ocuun elinde grdnz, 90

insan kafas biimindeki kck mavi ta... Kolay m, byle bir i yapmak... Kiraladmz cipte gidiyorduk. Hava da ok scak... Yol stnde iki kavak aac bir de kuyu grdk. Glgede yemeklerimizi yiyecektik. Kavan glgesine uzanm yal bir kyl uyukluyordu. Kylnn az tesinde de bir eek oturuyordu. Yal kylyle selamlatk, konumaya baladk. Kylnn szlerini Ingilizceye evirip Amerikal'ya aktanyordum. Buradaki kylerde ne yetiir daha ok? Hi de biey yetimez... dedi. Eskiden ekim biim vard, tahl yetiirdi. Ama bu kazlar balayal beri, var bir yirmi senedir, ky l iyice tembelleti, hibiey ekmez oldu gayri... Amerikal, Aynen baka yerler de byle, dedi. Yal adama, Peki neyle geinir kyl? diye sordum. - Yerin altndan anak mlek kr, ta ma paralan kart mak moda olduundan beri, kyller ii boladlar, kazmay kapan kazd topra, ne bulduysa, ne kardysa, buralara doluan ecnebi lere satt boyuna... Amerikal, - Aynen,baka yerlerde olduu gibi... dedi. Kyl, - Bizim bura insanlar ok bir alaktrlar, dedi, memleketin b tn hazinelerini yok fiyatna sattlar ecnebiyeye... Topraklarn al tnda yle ta direkler, mezarlar kt ki, bunlan deerini bulup sataymz, daha byle on Trkiye yeniden kurulurmu. Bu senin ec nebiye dediin de kimler? Hepsi hrsz... Topran altndan kan antikalar alp alp kardlar... Burdan kardklarn gtrp kendi memleketlerine koca koca ehirler kurmular yeniden onlar la... Kimisi kendi kazp kard, kimisi kylnn kardn, kandnp elinden bedavaya ald... Amerikal, Aynen, baka yerlerde de byle olmutur... dedi. Artk, dedi, topran altnda da karacak bir bok kalmad... Varsa da kulak asma, hkmet gzn at gayr, kimseye biey kaptrmyor. Bu ecnebiye eer gene alyorsa, hkmetten ahyor91 dur. Ula ki, hkmet kendisi satyordur deer tyatna... Amerikal, Evet, dedi, aynen baka yerlerde de byle olmutur. yleyse kyller imdi nasl geiniyor? Sonra... Buralarda alt ky vardr. Evlerine git, bir ul aput paras bile bulamazsn, ne bardak, ne desti, ne anak... Hepsinin evi tamtakr... Neden? Neden olacak, bu turistlere satyorlar. Evlerde bir kymk kal mad. Her neleri varsa hepsini antikaya evirip satyorlar. Topran altnda rtp, paslandrp, bozuk antikaya eviriyorlar. Bizim bura insannn ahlak iyice bozuldu bey. Geen gn, bacak kadar bir olan, bir de baktm, benim eein boynundan boncuklar al yor. Boncuklan alp da topraa gmecek, anladn m, sonra top raktan karp antika diye yutturacak... Evlerde gelinlik kzlar hep antikac kesildi, parmak kadar bir ta eline geiren, kesip oyup, ol madk hner karyor ortaya... Eek nalndan madalya, eski para yapyorlar.

Amerikal, - Ben size sylemitim ya, dedi, baka yerlerde de aynen byle dir. Yal kylye, Sen nasl geiniyorsun, ne i yapyorsun? dedim. Ben eek alp satarm... dedi. Bunu sylerken de, kuyudan su ekip, kuyu yalanda eeine su verdi. Eek su ierken Amerikal birden frlad eein yanna gitti. Biz kylyle konuuyorduk. Eek ticaretiyle geinebiliyor musun? Hamdolsun... Be senedir bu ile geinirim, krler olsun... Ne kazanrsn mesela? Hi belli olmaz.. Eeine gre... Bir eei ne kadar zamanda satabilirsin?... Hi belli olmaz... Baz bakarsn, ay, be ay eek satlmaz, elinde kalr... baz da bakarsn bir gnde be eek birden satlm... Amerikal yanma geldi. Pek heyecanlyd. - Aman, dedi, aman... Eein stnde bir hal paras var, gr dn m?

ingilizce konutuu iin kyl anlamyordu. Eein srtnda eski psk, amurdan bir ul vard... u pis bez mi? dedim. Aman, dedi, bu bir harika, bir aheser... Demindenberi siz burda konuurken, ben o haly inceliyordum. Renkler de, desen de harika, iilik fevkalade.... Santimetrekaresinde tam yzyirmi il mik var. Dnyada byle biey grlmemi, emsalsiz biey... Satn alacak msnz? dedim. Evet, ama... dedi, kyl haly alacam anlamasn... Ben bunlar ok iyi bilirim. Atacaklar eski, yrtk ar satn almaya kalksan, demek bunun kymeti varm, demek antikaym diye dnyann parasn isterler. stedikleri biey deil, ne kadar para versen gzleri doymaz, fiyat ykseltirler boyuna... Onun iin ky lye aktrmayalm... O srada yal kyl, Ne dangrdyor gavur, fan fing ediyorsunuz... dedi. Hi, dedim, buralarn ok sevmi de... - Sevilecek nesi var buralarnn, kel kra tepeler ite... Amerikal, Ben size ucuza satn alma metodlanm var demitim ya, bakn imdi bir metod kullanacam., dedi. Nasl? Halya istekli olmayacaz, eei satn alacaz. Tabii bu kyl halnn kymetini bilemediinden, biz eei alnca eski ulu da ee in srtnda brakacak... Biz sonra haly alr, az ilerde eei salveri riz. Siz imdi benim eei satn almak istediimi syleyin kylye... Kylye, Sen eek satyordun deil mi? dedim. Hee, eek satyorum... dedi. Mesela bu eei kaa satarsn? Alcsna gre... - Biz alc olsak...

Gld. Benimle dalga m geiyorsunuz? Sizin gibi bey takm eei n'idecek? Ne yapacaksn sen canm... Alalm biz bu eei. Kaa vere ceksin? 93 Alcsna gre, dedik ya... Sen mi alacaksn, yoksa bu gavur mu? O alacak... Ne milletten o herif? Amerikal... Hmmmm... Yabanc deelmi, bizden saylr... Yahu, bu ga yetle kart bir eektir, syle ona, bu eek iine yaramaz. Amerikalya syledim. Aman ok iyi, demek ucuza verecek... dedi. Kart olsun, raz o... Amerikal'ya ayp olur canm, sonra herif memleketine gider de Trkler beni kazklad, der. Amerikal'ya syledim. - Trk kyls ok saf, ok doru insan... dedi, baka yerlerde olsa hemen satarlard. Madem ki o bu kadar iyi kalpli bir adam, ben de ona ok para vereceim. Kylye, Amerikal raz... dedim. yi ama Bey, bu eek Amerika'ya varmadan yolda lr. Hemi de bu eek uyuzdur gayetle, her bir yan vck uyuz... Sana ne canm, istiyor adam... Allah Allah... Yahu, bu kanck eek deel ki bir iine yara sn.. Ne yapacak bu uyuz kart eei? Nene gerek senin? ... Sen alacan paraya bak... Kaa veriyor sun imdi bu eei? Kyl, - ok merak ettim, dedi, hele bir sor o Amerikal efendiye, onun memleketinde hi eek yok muymu... Sizin memlekette eek yok mu, diye soruyor. Amerikal biraz dndkten sonra, Var ama, dedi, bylesi yokmu, deyiniz... Kylye syledim. Hmmmm.... Demek Amerikan eeini beenmiyor da Trk eeine merakl. Eh ne yapalm, benden gnah gitti... Ben eeir herbi kusurunu saydm. imdi ecnebiyeden bir herifin hatrn kra cak deiliz ya, bir uyuz eek iin... Satalm yleyse... Kaa? 94

Sizin iin onbine olur... Nee? Deli misin sen yahu, ldrdn m? En halis Arap cinsi kou at iki bin lira...

- yleyse eei nidecek, kou at alsn en halisinden... Amerikal'ya adamn onbin lira istediini syleyince, - Ben demedim mi, dedi, alc oldun mu, bunlar byledir ite... Demek kymeti yksekmi diye ok para isterler. Ya haly almaya kalksaydk, yzbin lira isterdi. imdi ben bu eee onbin lira veri rim. Ama, vermeye kalksam, ellibin ister... Onun iin sk pazarlk etmeli.. Kylye, Doru syle dedim, sen bu eei kaa aldn? Bende yalan yok, dedi, bak imdi abdestliyim, yalan syleye cek deilim ya... Ben bu eei, derisinden arklk karmak iin be liraya aldm. Nasl olsa bugn yarn geberir, ben de derisini yzerim... Baka da bir ie yaramaz... insaf yahu... Be liraya aldn eei, nasl onbin liraya satma ya kalkyorsun? Canm biz satc olmadk, siz alc oldunuz.. Kart dedim, ol sun diyor adam. Uyuz dedim, raz.. Kanck deil dedim, gene isti yor. Yarna kmaz lr dedim, iyi diyor gene... Hele az daha unu tacaktm, topal da bu eek, ard aya aksar bunun... Olsun.. Grdn m? Demek bir kymeti, bir kerameti var bu eein benim anlayamadm. Yoksa bu Amerikal gavuru, ne diye uyuz ve de kart ve de erkek ve de topal bir eei almaya kalksn... Deil mi? Onbin... Aa kurtarmaz... Veremem... Amerikal'ya, - Aa inmiyor, verelim mi onbini?... dedim. ki saat pazarlk ettik. Arada bir vazgemi gibi grnp yrdk. O hi aldrmad. Dnp geldik yanna... Dneceinizi biliyordum ben sizin... dedi. Nerden biliyorsun? dedim. - Bilinmez mi canm? Byle bir kelepir eek drmsnz, karacak deilsiniz ya... Cipin ofrne, cipi gtrp, ilerde yol stnde bizi beklemesini syledim. Eei orda babo brakp cipe binecektik. 95

Neyse efendim, ekie ekie pazarlktan sonra ikibinbeyz liraya uyutuk. Paralan saydk eline. Kyl de, srtndaki ulu alp eein yularn elimize verdi. - Haydi hayrn grn! dedi. Sonra da ekledi: - Herhal ucuz gitti bizim kart uyuz eek ya, neyse... Maln haynm grn. Amerikal'nn gzleri alm, kylnn elindeki hal parasna bakyordu. imdi ne olacak? - Aman belli etmeyelim, dedi, eei alp biraz gidelim, sonra hi umursamazdan gelip dnelim, "Aman eein beli r, u ulu ver de stne rtelim" diyelim... Adam, asl hal parasn istedii mizi sakn anlamasn... Eei ipinden tutup yrdk. Yrdk dedimse lafn gelii, biraz zor yrdk... Amerikal arkadan iter, en nden ekerim, eek yine de yrmez bitrl... Kart eekte

yryecek derman kalmam... Haly kylnn elinden kurtarsak bir, eei brakp savuacaz... Eei ite kaka, yirmi otuz adm aldk, kyl arkamzdan seslenerek seirtti: - Durun, durun, eein eyi kalm... Aman! Adam ulu kendiliinden getiriyor diye bir sevindi ki... Adam koup geldi, tepeyi at: - Yahu, dedi, eein kazk demirini unuttunuz. Amerika'ya g trnce bu eein ban nereye akacaksnz? Dnmezsiniz: Hi kazksz eek alnr m? Acemi olduunuz nasl da belli... Ucu halkal demir kaz da aldk elinden... Amerikal bana: - Hadi sras, imdi de haly iste... Aman belli etme... "u pis ulu da veriver" de... Kylye, Bu eek ok zayf, hastalkl da... yecek yazk, dedim. Sen hayvann stne eski bir ul rtmtn, o pis ulu ver de stne atalm... Yooo, dedi, ulu veremem... Siz benden eei aldnz, ulu de il... Evet, eei aldk... ulu da stne rtelim. Zaten eski, pis... Para da etmez. Evet, eski ve de pis... Ve de para etmez... Ama veremem. Neye? Veremem beyim... Baba yadigar bir uldur, verilmez... Ata dan dededen kalma bir hatra... Veremem... Amerikal'ya "Vermiyor, babadan kalma yadigarm" dedim. "Ne iine yararm sanki, sor bakalm" dedi. - Bu pis ul paras ne ie yarar sanki... dedim... Kyl birden ciddileti: Ne demek ne iime yarar, imdi bir baka uyuz eek alp srt na koyacam. Ksmetim varsa, sizin gibi bir meraklsn bulur, Allahn izniyle onu da satarm. Bu ul bana uur getirir, uur... Ben size kaz da ste bedavadan verdim. Ona biey dedim mi? Canm ula da bika kuru verip alalm, rtelim hayvana... Amma yaptn. Sonra ben eekleri nasl satacam?... Be yl dr kart uyuz eekleri hep bu ul sayesinde satyorum... Hadi gle gle... Vann maln hayrn grn... Amerikal'nn yreine inecek diye korktum. Koluna girdim. Kyl bika adm aldktan sonra uzaktan seslendi: - Eei brakacaksanz, zahmet edip uzaa gtrp brakmayn da hi mi deil, yorulmayaym... Eei orada brakp, cipin olduu yere kadar yrdk. Amerikal hal uzman, - Baka yerlerde ite bu yoktu, hi bama gelmemiti, dedi, hepsi aynen, ama bu baka numara... Cipe bindik. Kazk hl elindeydi. Onu elinden atmyordu. Ne yapacaksnz bu demir kaz? dedim. Hatra olarak bu kaz, hal koleksiyonuma koyacam, dedi, kymetli bir kazk, ikibinbeyze ok ucuz aldk... Yaaaa, rezil olduk leme, rezil.... Tuuuh... "Rezil olduk" diye diye elini bana vurup duruyordu. 96

97

STKBALM OLMASA
Beyefendiciim, hal tercmemi yazl olarak arzetmitim. Daha teferruatl m olsun, buyurdunuz? Bastne, arzedeyim efendim. Nasl? En kk teferruata kadar... Emredersiniz... Anladm, ta kklkten balayarak... Evet, evet, hal tercmesi deil de, hatratm nakletmemi emir buyuruyorsunuz. Bastne... Hibiey saklamadan... Tabii... Ona ne phe... Btn mahrem noktalarna kadar... Evet, evet, teferruatl... Bastne beyim, bastne efendim... Bendeniz Kanlca'da domuum. O kadar geriye gitmeyeyim mi, peki efendim, daha beriden balayaym. Eveet, bamdan geen byk ve mhim vakalar... Anladm efendimiz. Beyefendi, bamdan geen ilk byk vaka Numune-i Terakki mektebindeyken arkadalarla olan kavgamdr. Madem ki dorusunu istiyorsunuz, hayatmda hatrlayabildiim ilk mhim hadise Minskl Mehmet'ten yediim dayaktr. Yooo, ben o daya yemezdim, yemezdim ama, o Minskl Mehmet dua etsin nbet: retmenine yoksa... Ufak tefek, clz miliz, sska biey olduundan Minskl lakabn takmtk. Aa yukar, durun bakaym, evet evet, altm seneyi gemi. Bendeniz sramda dalm ders alrken, ensemde bir tokat pat lad ki, hl bugnk gibi hatrlyorum, gzlerimden ate fkr di. Bir de dndm, bu Minskl Mehmet... Ben daha sesimi r karmadan "Ne vuruyorsun be!" diyerek bir tokat da suratma a, ketmesin mi? Ama ne tokat beyefendi, o sska neresinden kan yor o tokad?... "Kim vuruyor?" dedim, demeye kalmad, "Se vuruyorsun ya..." diyerek bir tokat daha patlatt. Btn snf d kahkahayla glyor. "Kendine gel kardeim, benim sana vurdu um yok," derken, burnuma bir yumruk indirmesiyle bendeni* affedersiniz, k st yere oturdum. Burnumdan kan boanyo: Mehmet "Vurmasana be... ikayet ederim valla!" deyip benden: 98

zi tekmelemeye balad. Bir de arkada olacaklar, hepsi glyor bana... Onlara "Arkadalar, ben buna vuruyor muyum, siz syleyin!" dedim, Minskl Mehmet "Vuruyorsun ya..." diye ylarak tekme yumruk tokat giriti. Efendim, ben de ona vuracam ama, vuramyorum, zira muallim Halit Bey var... Halit Bey olmasa, ben onun pastrmasn karrdm. Ah ne yapaym ki muallim bey var, olmasa,

vallahi billahi ben o Minskl ' ayamn altna alr da ineeer iner onu nokta yapardm ya, ne yapaym ki muallim bey var, olmasa, ben onu ldrrdm vallahi... Baktm olmayacak, snftan baheye katm da Minskl Mehmet'in elinden kurtuldum. Ah muallim Halit Bey olmasayd, o zaman grrd o... Efendim, hayatmdaki hatrlayabildiim ikinci mhim vaka mahalledeki ayrlkta arkadalarla top oynarken bamdan geti. Gemi gn, onbe onalt yalarmda var yokum. O zamanlar a-yaktopu oyunu istanbul'a yeni yeni girmiti. Bendeniz kar kaleye gol attm, atnca, affedersiniz, Malak Hakk dediimiz bir ocuk vard, huzurunuzda sylemeye hicap ederim, bendenize "hassi!" dedi. "Sensin" dedim, dememle bu Malak Hakk stme atld. Ben vuramyorum ki... Bizde aile terbiyesi var, biz aile terbiyesi almz. Malak Hakk vuruyor da vuruyor, azm burnum aramba pazarna dnd. Ben ona bilirdim yapacam ama aile terbiyesi... Vallahi ben onu orda pestil gibi ezerdim, ama aile terbiyesi olmasa... Kim, ben, bendeniz? Aile terbiyesi olmasa, yerdim onu... Hatrlayabildiim bamdan gemi mhim bir vaka da, yirmi yalarnda delikanllardk, bign kahvede tavla oynarken oldu. Tavla oynadmz, adn unuttum, arkada birdenbire tavlay kaldrp kafama geirmez mi... Gzlerimden yldzlar kt, neye uradm ardm, beyefendi. Ben de ona vuracam, vuracam a-ma, ah peder olmasa... Bizde pedere sayg byk. Dua etsin pedere, yoksa ben onu orada i i yerdim. Ah peder olmasa, yoksa peder var... Pederin kulana gider diye hi sesimi karmadm, eczaneye gidip bam sardrdm. Sonra efendim, hi unutmam, bir Sonbahar gnyd. Malum ya genlik, o zaman bir kzla muaakamz var. Ailesinden isteteceim de evleneceiz. Bir akam zeri krlarda geziniyoruz. stmde de kaln bir palto var. Biz dalm gezinirken allann arkasndan hop 99

diye eci bc bir adam kp da kz elimden almaya kalkmaz m? Biz adama kz kaptrr myz beyfend... Herifi de grseniz fr-sem uacak, baladk kavgaya... Fakat bendenizin srtnda gayet a-r ve bol palto var... Paltodan vuramyorum ki herife... Ah palto olmasa, o zaman grr o, ama ne yapaym ki palto var. Kr olsun paltonun gz! Herif kz zorla ald, allklara srklyor. Kz bendenize 'Tuh sana, sen ne biim erkeksin!.." diye bir de utanmadan barmaz m? Sanki srtmdaki koca paltoyu grmyormu gibi... Ben de kza "Palto olmasayd... Ben onu ne yapardm ama" dedim. Sonra efendim, gel zaman git zaman, evlendim. Peder de, sizlere mr, vefat etmiti. Hep bir evde oturuyoruz, annem alt katta, biz hanmla st kattayz. Gemi zaman, imdi sebebini unuttum, daha evliliimizin ikinci ay m, nc ay m ne, bizim refika birden her nedense tehevvre kaplp da stmze yrmez mi!.. Eline ne geerse kafama frlatyor. Frlatacak biey kalmaynca, is-pen horozu gibi tepeme binip sam bam yolmaya, trmklamaya, srmaya balad. Biey deil, aa katta annem duyacak. Alt taraf kadn, beyfendi, elimin tersiyle vursam, yklacak. Ah annem olmasa, ben bilirdim ona yaplacak eyi ama, annem var... Annemin yznden hi sesimi karmadm. Bir ay kadar tedaviden sonra ayrldk. Derken efendim, ya otuz, otuzbe... Bir gece yans bir tkrtyla yataktan frladm ki, odaya hrsz girmi, dolab kartryor. Bilsem, uyur gibi yapardm, hrsz olduunu bilir miyim, bikere sram bulundum. Adam benim uyandm grnce stme saldrmaz m!.. Tam ite yavuz hrsz, evet evet, ev sahibini bastnyor. Herifi de grseniz, bir skmhk cam var. Siz olsanz ne yapardnz? Vurursunuz... Ben de vuracam ama, ya elimde kalrsa, ya lrse... Sonra kanun? Ah kanun olmasa... Herif seni yorgann altnda boacak. "mdat!" diye bardka bastnyor. Boulmu gibi yaptm da, herif de evde ne var ne yok ald gitti. Dua etsin kanuna! Yoksa ben onu ayamn altna alr, leini sererdim. Sonra ikinci bir kere evlendim. Bir i iin Ankara'ya gidecektim, tireni kardm. Gece eve dndm. Kanm uyanmasn diye a-yaklanmn ucuna basarak yatak odasna girdim. Madem

her eyi ak ak anlat dediniz, ben de biey saklamadan anlatacam. Baktm, yatakta bir acaip hareketler var. Yalnz hareket olsa iyi, 100 ayptr sylemesi, fsr fsr da konuuyorlar: "Canm, ekerim, yavrum, hayatm..." Birden tepem att. Namus bu beyefendi, baka eye benzer mi?... Hemen tabancay ekip, dan dan dan... ikisini de temizleyeceim... Tabanca m? stmde tabanca yok tabii, tamam beyfen-di... Olsun... Erkek namusu iin yaar. Dan dan dan... Namusumu temizleyeceim, gelgeldim, gecenin bir vakti, konu komu ne oluyor diye uyanp kalkacak... Ah konu komu olmasa!... Ben onlarn ikisini de orackta eek cennetine gndermez miydim, yoksa komular var... Dua etsinler komulara. Hibir ey olmam gibi, ayaklarmn ucuna basarak dar ktm. Boanacaktm beyfendi, evet, iyi tahmin buyurdunuz, velakin tam boayacaktm, ocuk oldu. Arkadan bir daha... Yazla tanmtk. Bir gece gene karm, affedersiniz... Evet yle... Uygunsuz vaziyette... Evet annem yok... Evin etrafnda da konu komu yok, yok ama ocuklar var. Ah ocuklar olmasa... Ben bunlar bastrnca, sanki onlar bana baskn yapm gibi herif stme yrmez mi, hem de rlplak... "Efendi, giyin de gel!" diyorum, anlar m kudurmu... Ah plak olmasa... Elim orasna burasna deiyor Beyfendi... Hem herif saldryor, hem de karm. ocuklar olmasa bilirdim yapacam... Ne mi yapardm, ayrlrdm tabii... A-ma neylersiniz ki, ocuklar var da boynum eri... Bir hafta istirahatle ii geitirdik, sineye ektik. Dua etsinler ocuklara... Yoksa ben onlarn ikisini de tepelerdim ya... Bir mhim vaka da dairede gemitir. Mdrden ekmediim kalmad. Artk o hale geldi ki, bana herkesin iinde hakarete, hatta kfretmeye balad. Dayanlr gibi deil... ikayet edeceim, fakat Allah korkusu var, adam ekmeinden olacak... Allah korkusu olmasa... Bign de memur arkadalarn iinde tuuu diye suratma t-krmez mi?.. Ne yaparsn... Hicap diye biey var, hicap olmasa... Artk o hale geldi ki, nerdeyse mdr boup ldreceim. ldreceim ama, o da beni ikayet edip iten attracak, hanede evlad- ayal var... Ah efendim ah, kr olas hanede evlad- ayal olmasa... Yoksa ben durur muydum... Bign de dairede, karma eshab- mesalihten bir kadn gelmi, yannda da be yalarnda kadar bir ocuk... Kadn, nasl olduysa bieye kzp mrekkep hokkasn kafama frlatmaz m... Hey Alla-

101
hm... Onlar iki kii, ben bir kii... ki kii olmasalar bilirim yapacam... Sonra da kadn olmasa grrd gnn... Neyse efendim, emekliye ayrldm da kurtuldum kr... ocuklardan k Almanya'da, by kzdr, oktan evlendi. Hanm da vefat etti. imdi yalnzm... Baka m? Baka baka?... Baka mhim vaka? Haaa, evet... Geenlerde kirac hi yoktan stme yrd, kafama ayakkab frlatt. Baknz hl alnmda izi duruyor... Ah ihtiyarlk... Eskiden olsa, yannda brakr mydm... Yam m? Yetmi efendim... imdi zatalinize gelirken, affedersiniz bir edepsizin taarruzuna uradm. Neden mi, bilir miyim beyfendi... Edepsizlik ite... Otobste gidiyorduk, "ekil karmn arkasndan" diye, suratma bir yumruk indirmez mi?... Bakn hl

yeri var, kzark deil mi?... Ne mi yaptm? Ne yaplr beyfendiciim, benim istikbalim var... stikbalim olmasa ben onu orada salam brakr mydm... Vallahi billahi alrdm ayamn altna da gebertirdim. Yoksa istikbal... stikbalim olmasa, grrd gnn... te bu kadar beyfendi...

ULUSAL KONUKSEVERLK
Bir tara ilinde kitapdr. Balangta mektuplayorduk. Mektuplarndan anladma gre ilerici bir genti. Her ilkyaz geliinde beni kitaplk yapt il'e aryordu, ilerimin okluunu, yorgunluumu ileri srerek gelemeyeceimi yazyordum. O beni armaktan vazgememiti. Okurlarmn benimle tanmaktan pek sevineceklerini, beni beklediklerini yazyordu. Dorusu, hi grmediim o il'e gitmeyi, orada biriki gn kalmay ben de ok istiyordum. Ama ilerimin okluundan zaman bulamyordum. Bir ilkyaz gn gen kitap istanbul'a gelmi. Telefonda soruyordu: Evimde ziyaret edebilir miymi... Terslik ite, ok etrefil bir yaz zerinde alyordum, hi zamanm yoktu. Ama bir yazarn zamanszln okurlarna anlatmas zordur. Ne zaman geri dneceimi sordum, iki gn nce geldiini, bu akam uakla dneceini syledi. Demek, onun da zaman yoktu. Kendisini evde beklediimi syledim. drt yldanberi mektuplatmz gen ve ilerici kitap, ok gemeden evimdeydi. Eli bo gelmemi, bir kutu iinde blgesinin yetitirdii nl yemiten getirmiti, incelik gsterip ok zamanm almayacan syledi ama, yine konumamz, ay imemiz bir saati geti. Tatl bir yerel azla konuuyordu. Kendikendini yetitirmi bir tara aydnyd. Bu insanlar severim ama uzaktan... Her sevdiim insana biriki saatimi ayrrsam, yazarla veda etmem gerekir ki, son yllarda olan da budur. Okurlara kitaplarm imzalamak iin tara ilindeki kitap dkkanna gelmemi, o tara ilinde biriki gn konuu olmam istiyor ve steliyordu. Orada dinleneceimi sylyordu. Dinlenmek! ite beni kandran bu sz oldu. O tara iline gidi tarihimi saptadk. Gen kitap da benden sz almann sevinciyle gitti. Szverdiim tarihte o tara ilinin havaalanndaydm. Gen kitap bir arkadayla birlikte beni karlad. Arabasyla yola dzldk. 103

Uak, ge saatte olduu iin o il'e geceleyin varmtm. Bu ge saatte doru otele gtrleceimi sanyordum. Akam yemei bile istemiyordum ama, byle arlarda ikili lenden kurtulmak zordu. Bunu bildiim iin yemek yemeden yatp dinlenmek istedimse de aldm yant u oldu: "Yooo.. yemek yemeden yatlr mym!" "Konuk, evsahibinin eeidir" ataszn anmsadm. Deil mi ki, konukluu kabul etmitim, yleyse evsahibinin rica yumuaklna sarlm buyruklarn yerine getirmek zorundaydm.

Kalacam otele gidip nce antam brakacam, elimi yzm ykayacam, sonra belki de otelin restorannda yemek yiyeceimizi sanyordum. Oysa arabamz nce bo yerlerden geip, kl maazalar, byk yaplar arasndan, aydnlk caddelerden de getikten sonra bir karanlk batana gmldk. Perdeleri skskya kapal pencerelerden tektk szan klar grnyordu. Anladma gre beni konuk edecekleri otel bakmsz bir semtteydi. Araba, bika ukura girip ktktan sonra bir byk karalt -nnde durdu. Bu byk karalt, kalacam otel olmalyd. Arabadan indik. Kapdan hibir k yoktu. Evsahibim, kapdaki zili ald. Kap ald. erisini plak bir ampul aydnlatyordu. Kap aznda kyl giyimli bir kadnla ocuklar bizi karlad. Kadnn, biri karnnda olmak zere drt ocuu vard. Karnndaki domak i-in sayl gnleri bekliyordu. ocuklardan biri kucandayd. Birinin elinden tutmutu. En byk ocuk annesinin eteine yapmt. - Buyrun! Geldiimiz yerin otel deil, bika yldr steleyerek beni aran gen kitapnn evi olduunu sonunda anlamtm. Kapdan girerken, Gecenin bu saatinde rahatsz etmeyeyim... dedim. Ne rahatszl... Estafurullah... Buyrun, buyrun... Buras entipften bir apartmann alt katyd. Gen kitap, ocuk anas, bir de yedi sekiz aylk gebe karsna sordu: - Sofra hazr m Hanm? Kadn bana, hogeldiniz deyip elimi sktktan sonra, kocasna sofrann akamdanberi hazr olduunu syledi. Girdiimiz odada, yemek masas gerekten hazrd, elbet rak iesi de... Masann altna sofra bezi yaylmt. Arabada bizimle 104 gelen br kiinin de ocuklu kadnn kardei olduunu eve gelince renmitim. ki canl kadnn bunca hazrlndan sonra karnm tok diye yemek masasna oturmamak ilik olurdu. Nasl olsa yemekten sonra otele gideceime gre biriki saat bu skntya katlanabilirdim. Yerel yemekler, mezeler gerekten ok nefisti. Karnndakini saymazsak, ocukla o kadnn onca yemei nasl yaptna amtm. Baka bir odaya alnan ya da kapatlan ocuklarn huysuzluklar, yaramazlklar saylmazsa, yemekteki sylei pek scak de-ildiyse de pek de souk gemedi. Bir ayak nce canm otele atmak istediim iin, Msaadenizle... Eh, artk ben gideyim... dedim. Evsahibim aknlktan alm gzleriyle sordu: Nereye? Otele. Beni otele brakmayacak msnz? dedim. ikisi de yalvarr gibi bir eyler sylediler ama, ne dediklerini, ne demek istediklerini uzun zaman anlayamadm. Yerli diyalektle yle bieyler sylyorlard: - Sen beni ldresen daha eyi aabey... Beni rezil edeceksen melmekete... Beni on paralk edeceksen... stanbul'dan bir konuu gelmi de evinde arlayamam dedirteceksen... Oy kurban olam aabey... Byle bir konuunu arm, getirtmi de, sonra ban dan otel odalarna atm dedirtme bana. Olmaz aabey, olmaz! Be ni bednam edersin ki, melmekette bir dile dtk m, oluk ocuk yedi gbek kurtulamayz bu lekeden... Sen bu evden otele gidersen ben ya kendimi vurup ldrmeliyim, ya kendimi gurbet illere at malym. Etme aabey, beni perperian etme aabey... Balangta ne dediini anlayamamtm. Sonra sonra anlar gibi oldum. Benim gece

evinde yatmam istiyor, otele gitmemi istemiyordu. Kendi anlatmyla beni "otel kelerine" brakmak istemiyordu. Ne syleyeceimizi ardm. O aknlkla, - Sizi rahatsz etmek istemem, otelde kalmam daha uygun... de dim. ,- Estafurullah... Ne rahatszl, hangi rahatszlk?... Siz yabanc msnz ki sizden rahatsz olak? Teekkr ettim. Ama evde kalamayacaktm. 105

- Biliyorum rahatsz olmayacanz... Ama sizi rahatsz edece im korkusuyla ben rahatsz olurum. Ne desem bo... Bu kez herkesin ayr ayr huyu olduunu, rnein benim, ayptr sylemesi, geceleri pijamasz yatmak gibi bir huyum olduunu, bu nedenle otelde yatmay yelediimi syledim. Yant hazrd: - ster donla yat, ister donsuz.. Keyfin bilir... Ne desem, evsahibinin elinden kurtuluum yoktu. Sonunda o geceyi evde geirmeye raz olmutum. Sabah ola hayr ola. Ertesi sabah, bir yolunu bulup canm otele atacaktm. Evde yatacam gvencesini alan evsahibim, maksadnn beni rahat ettirmek olduunu sylyordu. Dorusu, beni rahat ettirmek istediinde hi kukum yoktu, ama bu koullardaki bir evde, otelden daha rahat etmiyeceimi de biliyordum. Yol yorgunluumu ileri srerek erken yatmak istediimi syledim. Erken dediim, gecenin birbuuydu. Yatmak istediimi sylemesem, belki de bo szlerle sabah edecektim. Yatak odas neresiyse oraya gideceimi sanyordum. Yatak odas yemek yediimiz odaym. Yemek masasnn stndekileri bir bir dar kardlar. Masay odann bir kesine ektiler. Kadn masann altna serili sofra bezini toplayp dar kard. Sonra iki erkek, dardan iki ilte getirip stste koydular. Daha sonra yastklar, araf, battaniyeyi, yorgan getirdiler. Yatak hazrd. - Allah rahatlk versin! deyip ekildiler. Bisre evin iini dinledim, helann boalmasn bekledim. Tam sessizlik olup el ayak ekilince dan ktm. Grlt etmemek i-in ayaklarmn ucuna basarak yryordum. Karanlk koridorda e-lektrik dmesini bulmam zor oldu. Birden ayaklanma biey doland. O ey her neyse ondan kurtulmak isterken az kald yuvarlanyordum. Ayaklarmn arasnda dolanan kedinin stne basmm. Kedi can acsyla yle barmt ki, uyuyanlarn hepsi uyanm olmalyd. Helaya girdim, daha dorusu hela olduunu sandm bir yere girdim. Kokusuna baklrsa girdiim yer hela olmalyd, ama grnm kk bir ambar, depo gibi bir yerdi. Orda st ste ylm bir sandk, byke bir sepet, bir bisiklet, ciltleri dalm 106 kitaplar, biri kk biri byk leen, bika ift ayakkab, bo ieler ve daha bunlar gibi bisr vr zvr eya vard. Btn bu vr zvr arasnda hela yle bir yere gizlenmiti ki, bitrl bulamyordum. Elimden gelse apdest etmekten vazgeecektim, ama bu olanakszd.

Affedersiniz, ok da skmtm. zleye izleye kokunun younlat yere giderek, kutularn, gazete yn ve kirli amarlarn arasna ve altna gizlenmi tuvaleti bulmay baardm. Klozet krkt, ama ok sktmdan benim gzm krk mrk grecek gibi deildi. Rezervuann zinciri yerine ukur gibi biey balanmt. Ucundan tutup ektim. ekmekle birlikte, ev zangrdayarak temelinden sarslmaya balad. Gerek bir deprem oluyordu. Ne yapacam, nereye kaacam bilemedim. Neyse ki sarsnt uzun srmedi. Sarsnt ve grlt dinmiti. Onca sarsntya, grltye karn depodan bir damla su akmamt. aknlkla helann kapsn anca uzun donlanyla yataklarndan frlam iki erkei karmda buldum. Kitap, Ah, dedi, size sylemeyi unuttuk, bu helann su deposu al maz, sifonu ekince hep byle grltl sesler karr. Salt grltl sesler deil, sarsnt da oldu. Ben deprem olu yor sanmtm. tki uzun donlu adam, bana helann nasl temizleneceini retti. Yerde bir kova duruyordu. Kovann iinde bir oturak vard. Oturak, kovadan karlacak, kovaya musluktan su doldurulup helaya dklecekti. Konuksever evsahibine, - Siz ok haklsnz, dedim, her evin kendine zg kullanm bi imi vardr. Bunlar size sorup renmeliydim. Su benim. iki uzun donlu adam yatak odalanna giderken bieyi aynmsa-dm. Bu iki adam ayn odada yatyor, kadnla ocuu ayn bir o-dada yatyordu. nk, bulunduumuz katta, mutfak ve hela kaplaryla oda kapsndan baka kap yoktu. Onlar odalanna girince ben de yzm ykamak iin lavaboyu aramaya baladm. Lavabo aramakla kolay kolay bulunacak bir yerde deildi, ola ki rastgele... ansm varm, uzunca bir aramadan sonra elim lavabonun musluuna arpt. ok kr, elimi yzm ykamak iin musluu bulmutum. Ama musluun evirgeni
107

iple sk skya balanmt. Bir zaman musluu nasl aacam diye dndm, ama bir yolunu bulamadm. Musluun evirgeni iple balyken bile musluktan su damlyordu. Yavaa musluun e-virgenini evirdim. Musluktan birden su boand, arl arl su akyordu. Musluu kapatmaya altka daha ok su fknyordu. Ne yapacam armtm. ylece brakp yatmay dndm ama, musluktan akan su lavabodan tap yere yaylyordu. Bika saat i-inde btn ev su iinde kalabilirdi. Kendikendime svp sayyordum, ne diye bu adamn szne uyup da evde kalmtm, ne diye bir otelde yatmak iin direnmemitim! Bir zaman muslukla boutumsa da bouna... stm bam srlsklam olmutu. Sonunda evsahibini uyandrmaktan baka umar bulamadm, iki sesli horultunun geldii odann kapsn tklattm. Yant, iki ayr sesten iki horultuydu. Ne olursa olsun evden kap gitmeyi dnmedim deil. Ama gecenin bu sabaha yakn saatinde bilmediim bir ilin karanlk sokaklarnda nereye gider, oteli nasl bulurdum... Kapya daha hzl vurmaya baladm. Biri ince ve slkl, br gemi zinciri boanr gibi grltl horultudan baka yant yoktu. Kapy ap gitmekten baka umar yoktu. yle yaptm iki erkek bir yatakta koyun koyuna horluyordu. Yarm saat kadar drtp drteledikten sonra uyandrabildim. Kitap tela ve coku iinde ne olduunu sordu. Merak edilecek biey olmadn, ancak musluktan taan suyun evi bastn, ok uratmsa da suyu kesmeyi baaramadm syledim. Belki on-onbe dakika kadar, kim olduumu, ne dediimi anlamaya altktan sonra kitapyla akrabas don paa yataktan kalkp nme dtler. Helann demesi ayak-bileklerine kadar su dolmutu, iki adam birden musluun stne atld. iple bal muslukla aralarnda dehetli bir savam balamt. Bu savam sonunda, eski ipi zp musluu baka bir iple balayarak musluktan akan suyu durdurmay baardlar. Ama bu kez de, musluktan bir beki kpei gibi hrlt ykselmeye balad, iki a-dam, yerde gllenmi suyu aktmaya alrken biyandan da beni yatama gndermeye alyordu. - Siz haydi uyuyun... Yatn! ite byle, her evin bir zellii olduunu bana aklamaya alyorlard. Musluk yle

iddetli hrltlar karyordu ki, bu hnlt108

lar arasnda yatp uyumam olanakszd. Hrldayan musluk benzin motoru gibi aradabir pat pat patlyordu. Bu grltye tavandan gelen bir grlt daha eklendi. Kitap, nemli biey olmadn, st katta oturanlarn musluun hrltsnn kesilmesi iin tavana sopayla vurduklarn, komulukta byle eylerin olabileceini, kendilerinin daha bunun gibi ne grltlere, hrltlara katlandn sylyordu. Bu arada kitapnn karsnn sesi duyuldu. Yatt odadan, - Vanay kapatn! Vanay kapatn! diye sesleniyordu. Hi kukusuz byle durumlarda yaplmas gereken en doru i vanay kapatmakt ama daha nce vanann yerini bulmak gerekiyordu. Uzun bir aramadan sonra bulunan vanay kapatnca, hrlt da, akan su da kesilmiti. O gece evsahibi nc kez allah rahatlk versin diyerek beni yatama gnderdi. ok uykum vard ama o devingen gecenin yorgunluundan sinirlerim bozulduu iin uyuyamyordum. Tam dalar gibi olurken, o zamana dek hi duymadm bir gcrtyla uyanyordum. Yattm yerde uzun zaman bu gcrtnn ne sesi olabileceini dndm. Boazlanan bir bykba hayvann yrek paralayan sesi, kan tekerleklerinin gcrts, bir sopann viyola yaylar stnde kard ses, daha bunlar gibi biey olabilirdi. Tam uykuya dalar gibi olurken bu sesle sryordum. Sonunda bir sesin, yattm oda kapsnn kard gcrtsnn tpks olduunu anladm. Btn kaplar alp kapandka boazlanan hayvan sesleri kararak gcrdyordu. Neyse ki sabaha doru helaya gidi geli durmu, ben de dalar gibi olmutum ki, bir kedi miyavlamasyla sradm. Bir kedi hem kapy dardan trmklyor, hem srekli miyavl-yordu. Bu az nce helaya giderken ayaklarma dolanan kedi olmalyd. Benim yattm odada uyumaya alk olmalyd ki, odaya girmek iin kapy trmalayp duruyordu. Kedi, inadndan vazgeer diye uzun sre bekledim. Sonunda kedinin inadna yenilip kapy atm. Kapy aar amaz kedi yataa srad. Bu yatakta yatmaya alk olmalyd. Ama ben kediyle koyun koyuna yatmaya alk deildim. Yata kediye brakp bisre sandalyede oturdumsa da sonunda dayanamayp kedinin koynuna girmek zorunda kaldm. Kedi bu yataa alk olmalyd ki, durumundan hibir ikayet belirtisi gstermeden koynuma iyice sokularak kvrlp yatt. Ama beon 109 dakika sonra kedinin pireleri vcudumu istila ettiinden hart hart kanmaya balamtm. Lambay yakp i amarlarmda pire avna baladm. Sonunda, ne yapsam iinden karamadm yata kediye teslim ederek yan plak durumda sandalyeye tnedim. Perdeyi aralayp baktm, hava yava yava aydnlanmaya balyordu. Bam dirseime dayayp uyumaya alrken ocuk cvltlaryla uyandm. Evin ocuundan yalan drt be gsteren iki afacan odama dalmt. ncs, ya kk olduundan anasnn koynunda uyuyor olmalyd. Odama giren ocuklardan biri, niin don gmlek sandalyeye tnemi ve niin yataa girmemi olduumu sordu. Yatakta kedinin yattn syledim. K, kahkahalar atarak kediyle birlikte yataa smyor muyum diye sordu. - Bak ite byle! diye yataa girerek, kediyle yatan nasl blleceini gsterdi. Sinirlerim bozulmutu. ocuklarn ocuk olduklann unutup, - Defolup odanza gitsenize! diye bardm. Odalarnn buras ol duunu, her sabah her saatte annelerinin koynundan kp bu odada kediyle birlikte yatan babalannn koynuna girdiklerini sylediler.

Bu evde olup biten her eyi azok anlyordum da btn gece o-dann iinde cirit atan farelere, kedinin niin ses karmadn hi anlamyordum. Bunu da ocuklardan rendim. Kediyle fareler bir arada bydklerinden birbirlerine alkmlar. Hatta geen yl kedi enciklemi de, kendi eniklerini emzirirken fare yavrularn da emziriyormu. Kedinin eniklerini, pazar yerindeki kasap dkkanlarnn olduu yere brakmlar. ocuklar odadan ve yataktan karamayacam anlaynca stm bam giyindim, odann iinde gezinmeye baladm. Geceki deneyimden sonra hela aralndaki muslukta yzm ykamaktan korktuum iin byle bir giriimde bile bulunmadm. Ama vapur dd, fabrikann iba dd, tiren dd ve azgn kpek hrlamas gibi seslerden musluun bika kez alp kapandm, hela sifonunun ekildiini anladm. Hava iyice aydnlanmt, ama ben o evde hep karanlkta kalmay yelerdim. nk havann aydnlanmasyla birlikte kara sinekler ortaya kt. O denli ok sinek vard ki, sineklerden kendimi korumam olas deildi. Sinekler burnuma, gzme, kulama, azma ve zellikle dudaklanma konuyordu. Sineklerden korunmak 110 iin kendikendimi amarlamaya balaynca yataktaki iki kardein glmeleri bsbtn sinirlerimi bozdu. - Glecek ne var? diye bardm. Bu sert km, ocuklarn daha ok glmelerine neden oldu. Biraz sonra ocuklar yatakta tepiirlerken kavgaya baladlar. Bouna onlar ayrmaya altm. Neyse ki o srada kap tklatld. -Buyrun! dedim. ocuklarn babas gnaydn diyerek girdi. Alaan ocuklarn azarlayarak odadan kodu. Niyetim ilk uakla hemen stanbul'a dnmekti. Ne yazk ki ilk uak gn sonrayd. Az sonra kitapnn akrabas da geldi. ki erkek yer yatan derleyip toparlayp dar kard. ocuk annesi kadn da ocuklaryla birlikte geldi. Kitap, gece rahat uyuyup uyumadm sordu. Konuk olmann gerei olarak geceyi ok rahat geirdiimi syledim. Evsahibim, ^ - Tabii canm, dedi, ev baka otel baka... Hi otelle ev bir olur mu... diye ekledi. Kitap, Bura sizin byk kentler gibi deil... dedi. Ne gibi? diye sordum. Burda saygn konuklar otele atmak ok ayp saylrm. Kadn, masay odann ortasna getirip kahvalt sofrasn hazrlad. kinci, nc geceki konukluum ilk geceden farkl deildi. Ancak u var ki, nc gece uykusuzluktan m, yoksa bu evin yaamna altm iin mi nedir bilmem, szp kalm, tulum gibi uyumutum. nc gn o ilden ayrlyordum. Uaa beni uurlarken kitap ve akrabas, - Bunu saymyoruz... Sk sk gelin, yine buyrum... Bekleriz! di yorlard. O denli iyi niyetli insanlard ki, konukseverliklerine teekkr e-derek, aralarnda unutulmaz zamanlar yaadm sylemekle yetindim.

111

SINIR STNDEK EV
Eve tandmzn ikinci gnyd. Sa yanmzda bir komu var. Yol nlerinden geiyor. Pencerenin nne oturmu bir yal a-dam, - Bu evi tutmasaydnz iyi olurdu, dedi. ihtiyara sert sert baktm: - Bizim bildiimiz bir kirac bir eve tand m, konu komu "gle gle oturun"a gelirler. Tanmasaydnz iyi olurdu, ne de mek? Komuya byle mi sylenir? ihtiyar oral bile olmadan, Benden sylemesi, dedi, o eve hrsz girer de ondan syledim. Bizim eve hrsz girer de brlerine girmez mi? Canskntsyla cigara almak iin kedeki bakkala girdim. Ne szn bilmez adamlar var, dedim. Bakkal, Hayrola? dedi. - Bizim evin yannda bir bunak oturuyor. Evlerinin nnden ge erken "Sizin eve hrsz girer. Tanmasaydnz iyi olurdu" deme sin mi? Bakkal, - Doru sylemi, dedi, tanmasaydnz iyi olurdu. O eve hr sz girer. Bitek kelime sylemeden dar ktm. O gn akama kadar canm skld. Gece, sol yanmzdaki komular oturmaya geldiler. Gece yarsna doru tam giderlerken, komumuz, - Buras iyi evdir ama, hrsz girer, dedi. Bunlar kapdan karken syledii iin "neden bu eve hrsz giriyor da sizin evlerinize girmiyor?" diye soramadm. Karm, canmn skldn grnce, gld: - Ayol, anlamyor musun, dedi, imdi kiraclar evden karma nn bin yolunu bulmular. Demek, bir yolu da bu. Eve hrsz giriyor diye korkutup bizi evden karacaklar. Evin kiras ucuz olduundan 112 ya kendileri tanacaklar, ya da bir tandklarn getirecekler. Aklm yatt ama, yine de gece gzm uyku tutmad. Hrsz, randevu vermi gibi, ha geldi, ha gelecek diye bekliyordum. Derken uyuya kalmm. Bir tkrt ile frladm. Frlamamla yastn altndaki tabancay alp, Kprdama, yoksa yakarm!., diye karanla doru barmam bir oldu. Eve yeni tandmzdan, elektrik dmesini bir trl bu lamyorum. Elektrik dmesini bulacam diye kendimi o duvar dan bu duvara arpyorum. Derken ayaklanma bir ey takld, an grtyla kendimi yerde buldum. Hrsz elme takt diye az kalsn ta bancadaki kurunlan herifin karnna dolduracaktm ama, yuvarla nrken tabanca bir yana gitmi, ben de bir yana... Karanln iin den, Hah, hah, hah!., diye insann tylerini diken diken eden bir kahkaha ykseldi. Ulan, biz korkun yerli film mi eviriyoruz, erkeksen karma k alak! diye bardm. Herhalde elektrik dmesini anyordunuz. Kapnn sandadr. Yeni kiraclar elektrik dmesini bulmak iin hep byle zorluk e

kerler. Ses karanlktan geliyordu. - Ben adam ne yapanm, sen beni biliyor musun? diye bar dm. Karanlkta grmediim adam, - Bilmiyorum, dedi. Msaade ederseniz elektrii ap size yar dm edeyim. t, diye elektrik dmesinin sesi duyuldu, oda aydnland. Ben yere dnce masann altna girmiim, karm da karyolann altna. Karmda dimdik, benim iki boyumda bir adam vard. Ayaa kalksam, herifi korkutamayacam. Yattm yerden ne olduumu anlamaz diye, sesimi kalnlatnp, Sen kimsin? diye sordum. Hrszm. Bana bak, ben yutmam, sen hrsz deilsin. Bizi hrszm diye korkutup evden uratacaksn. Baksana sen benim gzme... Adam, - Hrsz mym, deil miyim, imdi grrsn, dedi. 113 Babasnn evi gibi her yan kartrp, iine gelenleri almaya balad. Hem de bir yandan sylenip duruyordu: Demek siz burasn yatak odas yaptnz. Sizden nceki kirac lar, burasn oturma odas yapmlard. Daha ncekiler de yle... Bana bak, dedim, sen hrszlk ediyorsun ama sonra ben seni ikayet ederim. inden ban kaldrmadan, Babana kadar git ikayet et, bir de benden selam syle... dedi. Ama ben karakola gidene kadar sen kaarsn. Kamam. Vallahi kaarsn. Evde ne var ne yok toplar kaarsn. Onun iin, ben seni balayp, karakola haber vermeye gideceim. Imdaaaat!... diye bir lk att, karm. Mahalleli de bizim kapnn nnde hazr mym ne, birden ieri doldular. Komular hi aldr etmeden, Aaaa... Bu eve yine hrsz girmi... diyorlard. Bazs da, Bakalm hangisi? diye birbirlerine soruyorlard. Bizim komulann iinde hrszla tananlar, halhatr soranlar bile vard. Hrsz kl kprdamadan hababam teyi beriyi kaldryor. - Konu komu, yardm edin de u hrsz balayalm. Gidip ka rakola haber vereceim, dedim. lerinden biri, - Vallahi siz bilirsiniz ama, bouna zahmet ediyorsunuz san rm, dedi. Biz ne biim bir yere tanmz, ardm. Kanm amar iplerini getirdi. Hrsz da hi kar koymad. Adam bir gzel balayp, bir odaya koyduk. zerinden kapy kilitledim. Hemen karakola kotuk. Kanm olan biteni komisere anlatt. Komiser evin yerini sordu, syledik. -Haaaa... O ev mi? dedi. Evet, o ev, dedim. Biz o eve karamayz, dedi. Bizim blgemizin dnda. Peki, biz ne yapacaz? Zavall adam bou bouna m bala dk? Bir st yannzdaki evde otursaydnz, bizim blgemize girer

di. O zaman biz kanrdk. 114 Kanm, - st yandaki ev bo deildi, ne yapalm... dedi. Bizim ev, iki karakolun emniyet blgelerinin tam snnnday-m. Komiser, - Sizin eve dedi " " karakol bakar, dedi. Syledikleri karakol da uzak. Biz oraya gidene kadar sabah oldu. Oradakilere anlattk. Evimizin yerini sordular. Syledik. Bir polis, Haa... O ev mi? dedi. Evet o ev, dedim. Bir altndaki ev olsayd, biz bakardk. Sizin ev bizim blgemi zin dnda kalr. Kanm, - Vah, vah, dedi, adam da smsk balamtk... - Bizim ev hangi blgeye girer? diye sordum. *. Polis, - Sizin ev jandarmann blgesine girer. Oraya polis karmaz. Siz jandarma karakoluna gideceksiniz, dedi. Yola ktk. Kanm, - Aman nce eve gidip u hrsza bir bakalm, dedi, adam ld m kald m? yle ya... ster misin, bir de hrsz, sk balanmaktan kan dnmesin de lsn. Hrsz tutalm derken, bir de katil olup kalm. Eve gittik. Hrsz baladmz gibi duruyordu. Naslsn? dedim. yiyim ama, karnm ackt, dedi. Kanm hrsza yemek kard. Terslie bakn, evde bamya varm. Hrsz da bamya yemezmi. Kanm kasaptan biftek ald, hemen piirip hrszn nne koydu. Biz hrsz ikayet iin jandarma karakoluna gittik. Olan biteni anlattk. Jandarma komutan, evin yerini sordu, biz de syledik. - Haaa... O ev mi? dedi. Bizim evi de herkes biliyordu. Jandarma komutan, Sizin eve jandarma karmaz, polis karr, dedi. Aman efendim, dedim, nasl olur. Polise gidiyoruz, jandarma kanr, diyor, jandarmaya gidiyoruz, polis kanr, diyor. Bu bizim eve elbet bir kansan gren olacak. 115 Jandarma komutan bir harita kard. Bakn, dedi, siz haritadan anlar msnz? Bu 140 rakml tesvi ye mnhanisi. Buras da su terazisi. Buras da 208 rakml tepe. i te jandarmann blgesi buradan geiyor. Eer sizin oturduunuz ev, iki metre daha kuzey batya yaplsayd, o zaman jandarmann blgesine girerdi. Canm iki metre iin mi? Bakverin ne olur? Ne mi olur? Onun ne olacan siz deil, biz biliriz. (Haritadan gsterdi). Bakn sizin ev burada ite. Jandarma ile polis blgesini ayran snrn stnde. Anladnz m? Bizim blgeye evinizin bahe sinden ikibuuk metre kadar giriyor ama, hrszlk bahede olmam. Yine polise gitmekten baka yol yoktu. Karm, - Aman bir kere eve girip hrsza bakalm, dedi, Allah korusun bir lrse, bamz derde girer. Eve gittik, hrsza, Nasl? dedim.

 Yanyorum, abuk bir su... dedi. Suyu itikten sonra: Bakn sylyorum, dedi. Benim hrriyetimi kstlyorsunuz. Buna hakknz yok. Buradan bir kurtulursam sizi dava ederim. Peki, ne yapalm kardeim, dedim, bizim evin kimin blgesi ne girdii belli deil ki, seni oraya ikayet edelim. Byle cenabet yere ev yaplr m canm? Tam snrn stne yapmlar. Eeeee... dedi, ben sylemedim mi? Siz beni salverin, yoksa hrriyetimi kstlamak suundan sizi mahkemelerde srm srm srndrrm. Akama kadar msaade et, dedim, polise bir kere daha gide lim de... Gitmesine git. Ama biz bu ii ka zamandr biliyoruz. nce sizin evin hangi blgeye girdiine karar verilecek. Yahut blgele rin snrlan deitirilecek. O zamana kadar heheey... Bir daha polise gittik. Bir harita da komiser kard. Bakn, dedi, jandarma blgesinin snn buras. Bahe jandar mada... Evin bir ksm bizde, bir ksm jandarmada. Yatak odas sizin blgede kalyor. Hrszlk da yatak odasnda oldu, dedim.
116

- Evet ama tesbiti lazm, dedi, hem sonra bu hrsz yatak odas na uarak girmedi ya, baheden girdi. Bahe jandarmann... Bu, yeni bir i deil. Mzakere halinde. Bakalm sizin evi hangi blge ye verirlerse biz de ona gre ilem yapacaz. Eve dnyorduk. Samzdaki evin penceresinden yine o ihtiyar seslendi: Gemi olsun, evinize hrsz girmi. Girdi, dedim. O evde hi bir kirac oturmaz da onun iin o kadar ucuza veri yorlar. Ev sahibi, kendi oturamyor, kirac bulamyor. Evini ykt rp, iki metre ieri alacakt. O zaman tam blgeye giriyor. Sonra si zi bulunca kiraya vermi. htiyarn kars, - Su sizin deil, ev sahibinin, dedi. Ev yaptrrken suyu, elek trii, havagazn, manzaray dnyorlar da, hangi blgeye girdi ini hi hesaplamyorlar, insan hi byle snr stnde ev yaptrr m? Bir yllk da kiray pein verdiimizden evden kamazdk. Eve girdik. Hrsz karmza geti, oturdu. Birlikte akam yemeini de yedik. Sonra. - Bana imdilik Allaha smarladk, gene gelirim, dedi. imdi drt be hrsz evimizin gediklisi oldu. Mahallede onlar herkes tanyor. Hatta onlarla ibirlii de yaptk. Baka, yabanc hrszlar da dadanmasn diye elbirlii ile evimizi koruyoruz. Bakalm, ne olacak? Ya konturatmz bitene kadar, evde alt hrsz, iki de biz sekiz kii oturacaz ya da bizim evi bir blgeye sokacaklar. O zaman da hrszlar bulabilirsek, blgemize karan karakola ikayet edeceiz. Birbirimize pek de altk, ikayet de a-yp olacak ya... nk evin bir takm masraflarn da onlar gryor.

117

FL HAMD NASIL YAKALANDI

stanbul Emniyet Mdrlnden, btn tara vilayetleri Emniyet Mdrlklerine u telgraf ekilmiti: "Otuz be yanda, uzun boylu, iki yz kilo arlnda, kumral, dii eksik, st enede bir az dii dolgulu, alt sol kpek dii altn kaplama, izgili kahverengi elbiseli, salar olduka dklm, ablak ehreli, kahverengi gzl "Fil Hamdi" adnda azl sabkal bir dolandrc, gn gece iinde oturduklar nbet kulbesini byk dikkatle bekledikleri iin uykusuz kalan iki polis memurumuzun, yolda giderlerken uyuklamalarn frsat bilerek ellerinden kamtr. Yaptmz tahkikat, takibat ve tetkikat sonunda, Fil Hamdi'nin kat kesin olarak anlalmtr. Vilayetimiz ve vilayetinizdeki kaza karakollarndan birine urad veya bir polis memuruna yol, adres sorduu takdirde, kendisine ltfen merakla yolunu beklediimizi, bizi daha fazla intizarda brakmayarak, mnasip, bo bir zamannda stanbul Emniyet Mdrlne gelerek teslim olmasn rica ettiimizi syleyin. Azl sabkal Fil Hamdi'nin fotoraf iliiktir." Tara vilayetlerinden birinin istasyonunda iki polis memuru konuuyor: Ramazan, kardeim, u salep ien herif mutlaka Fil Hamdi... Hm... Benziyor... Resmi kar bakalm. Bir resim kanr, arkadana gsterir. O deil be Ramazan. O senin resmin! Hm.. Bayramda ektirmitim. Nasl? yi ama, ack glseydin be!.. u Fil Hamdi'nin resmini bul. Ramazan cebinden bir sr resim karr, kartrr. Bu benim olann resmi... Bu askerlik hatras. Bu kimdi Mahmut? O mu? ey olacak... Eroin kaaks Duman Ali... 118

- Bu da otel faresi Suphi... Resimler birbirine karm. Bul u Fili be Ramazan! Mahmut'la Ramazan resimleri kartrrlar, Fil Hamdi'nin resmini ararlar. abuk ol Mahmut... Herif salebi iti, kaacak... Bak, nasl bakyor etrafna? Buldum, u resim olacak. Tamam, ta kendisi! phelendikleri adamn yanna giderler. Hemerim, yle dursana... Bir resime, bir de adamn yzne bakarlar. Bir de yan dur bakaym.

 A-ah, benzemiyor be Ramazan. Bir kere de komiser bey grsn Mahmut. Belki o benzetir. Hemerim, haydi yr... Karakola kadar gideceksin. Baka bir tara vilayetinin pazar yerinde iki memur konuuyor: Ayp oldu be kr kardeim. Akama kadar fr dolandk, u Fil Hamdi'yi yakalayamadk. u adam olmasn? Belki de odur. Soralm. Adamn yanna giderler. Baym, senin adn ne? Mustafa... Birbirinin kulana: Mustafa diyor. Hamdi diyecek deil ya... Adn saklyor. Akl sra bizi kandracak. Baym, biraz gelir misiniz? * ** Bir tara vilayetinin kahvesinde iki memur konuuyor? Dn ben tane Fil Hamdi yakaladm, komiser hibirini be enmedi. u bizim komiser de amma mklpesent haaaa... Hit!... Yava konu, aktrma. u ay ien adama yan gzle bak! 119 -O be... Ta kendisi!... Ama, gelen evrakta iman diye yazyordu. Bu zayf, iskelet gibi herif... Zayflamtr birader, kaak gezmek kolay m? yle ya... Ama bu esmer. Fil Hamdi kumralm. Dada bayrda gezmekten rengi atmtr. Haklsn. Yalnz birader bunun sk siyah salar var. Evrakta Fil Hamdi'nin salar dklm diye yazyordu. Eh artk o kadarck da olur. Herif tannmamak iin belki peru ka takmtr. Ne duruyoruz? Yakalayalm. Adama yaklarlar. Adn ne senin? Hamdi... Birbirlerine manal manal bakp glerler. Yr bakalm karakola... Haydi! Ne var? Ne oldu? Fazla sorma! Karakolda renirsin. * * * Bir tara vilayetinin, btn tara vilayetlerinde olduu gibi, bir iki kilometrelik asfalt zerinde iki polis yoldan geen bir adam yakalarlar. A azn! Azmda bir ey yok ki benim. Madem bir ey yok, aarsn. Adam azn aar. kisi birden adamn dilerine bakarlar. Polisin biri brne sorar:

- Baksana u evraka, ka dii yoktu? br evrak okur: - " dii eksik, st enede bir az dii dolgulu, alt sol enede kpek dii altn kaplama..." Polis memuru, adamn dilerini sayar: Bir, iki, ... Drt... Oynama be! arttn. Bir, iki, , drt, be... Yirmi drt... Yirmi drt dii var. Yirmi drt m? Ka tane eksik? Senin ka diin eksik, biliyor musun? Sekiz... ektirmitir. Delilleri ortadan kaldrmak iin dilerini ektir mitir. Benim dilerim takmadr. Azmda hi kendi diim yok... Hatta drt tanesi de msr yerken krld. Evrakta takma olup olmadn yazyor muydu? Yazmyor. Unutmulardr. Bu canm bu... Ta kendisi... Kpek diine baksana altn kaplama... Baym, gel bizimle beraber. Nereye? Karakola!... Yr...
120

Tara vilayetleri Emniyet Mdrlklerinden stanbul Emniyet Mdrlne gnde yzlerce telgraf geliyordu: "Falan falan tarihli, filan filan sayl telgrafa cevaptr: Vilayetimiz dahilinde on drt tane izgili kahverengi elbiseli, sekiz tane kpek dii altn kaplamal olmak zere on drt Fil Hamdi yakalanmtr. Bu miktarn istee yeter olup olmadnn, aratrmaa devam edip etmeyeceimizin emir buyurulmasn sayg ile rica ederim." *** "Falan falan tarihli, filan filan sayl yksek telgrafnza cevaptr: Vilayetimiz dahilinde 180 kilo ile 220 kilo arasnda iki dzine Fil Hamdi yakalanm olup, aradaki kilo farknn, kantarlarn ayarszlndan ileri geldiini, hepsinin de gzlerinin kahverengi olduuna gre, Fil Hamdi olduklarnda en ufak bir pheye yer kalmadn, yakalanan Fil Hamdi'ler sevkedilmi olup, gzden kam olanlar varsa, onlarn da byk dikkatle arandn ve peyderpey sevk edileceini sayg ile arzederim." stanbul Emniyet Mdrlnden, Tara Emniyet Mdrlklerine gnderilen telgraf: "Koyacak btn yerler dolmu olduundan, imdilik eldeki Fil Hamdiler yeter grlmtr. kinci bir emre kadar Fil Hamdi'lerin 121 yakalanmasna ve aranmasna ara verilmesini teekkrlerimle rica ederim." NOT: Firar eden Fil Hamdi yakalanmtr.

122

YYN ALLAKINA
Bizim bir yeenimiz var. Daha dorusu bizde yeen ok da, ite bu onlardan biri... Hani insann ss termometreyle llr ya, ite bunun gibi insanlarn akgzlnn bir lei olsa da akgzlk llse, bizim bu yeen dnyada birinciye gelir. Kyn snfl ilkokulunu bitirdikten sonra bir daha okula mokula gitmeyen yeen, krk niversite bitirmii cebinden karr. Kurban olduum Allahm bu bizim yeene yle bir akl vermi, hem de sonradan sokma deil, anadan doma bir akl... Trkiye'nin isizler ordusu ekmek kaps olaraktan daha Ala-manya'y kefetmekten ok nceleri, bu bizim yeen Alamanya'ya gitti. On yl kadar sonra Alamanya'dan dnd ki, yle bir deimi, yle bir deimi, biz bunu tanyamadk da, halis Alaman sandk. Alamancann en kibarcasn renmi ve Trkesi az biey bozulmu. Kimi Trke szleri unutmu. "Aaaa, nasl derler?..." diye kekeleye kekeleye konuuyor. Kendi demesine baklrsa yeenin o kibar Alamancasm Alamann ayaktakmndan olanlar bile anlayamazlarm. Alamancasna akolsun da, bir de bir huy edinmi, her szn banda, ortasnda ve sonunda "Ah zooo..." deyip duruyor. Bizim yeen "Ah zoooF'suz konuamyor. Dayanamadm sordum: - Yeen, ikidebir "Ah zoo, ah zooo..." demektesin. Bu "Ah zoo" ne demeye gelir? Bu "Ah zooo"nun ne demeye geldiini Alamanlar da bilmezmi, nk hibir ey demeye gelmezmi. Ama Alamanlar "Ah zo-oo"suz konuamazlarm. Alaman, ah zoo demezse dili kilitlenir, konuamazm. Bir insann halis Alaman olup olmd "Ah zoo..." ekip ekmemesinden bilinilmi. Bizim yeen "Ah zooo"dan baka ikidebir "Yaah yaah... " ekiyor. Yeen, o ilk geliinden sonra, iki- ylda bir, Trkiye'ye gelir, bizim evde konuk kalr. Alamanya'da yaayal yirmibe yl geti. Alamanya'dan her geliinde, bizim ok kalabalk

olan akrabalara 123 trl armaanlar yadrdna baklrsa ok kazanl bir i yapyor olmal. Ne i yaptn sordum. Alamanya'ya daha yeni gittii zamanlarda, bir i bulup almas gerekirmi. Ama sonralar, Trkler ii olaraktan Alamanya'ya dolumaya balaynca artk bir i bulup almas gerekmiyormu. Yani yeen, senin hibir iin yok mu orada? Ah zooo... Yok gibi biey ite... Yah! Biz burda bunca alp gene zorla yayoruz da, sen orda i siz nasl geinip yayorsun? Ah zooo... Alamanya'da alan o kadar ok Trk var ki, be nim almama hi gerek kalmyor. Yaah!... Anlamadm ya, sz uzatmak da istemedim. Benim anlamadm grnce, - Ah zoo, alarak para kazanmaya kalksaydm, bu kadar pa ram olur muydu? dedi. Bak, bu da doru. Gnn birinde bizim Alamanya'daki yeenden bir mektup aldm. Trkiye'de Almanlarla ortak bir i kurmak istiyormu. ok kazanl, milyarlk bir imi. Bana bir iyilik yapmak istediinden, beni de bu ie ortak yapacakm. Soruyordu mektubunda: "Sen de byle kazanl bir ie ortak olmak ister misin?" Yantladm mektubunu: "ilkin i nasl bir itir? Sonra benim gibi zor geinen biri byle milyarlk ie neyle ortak olacak ki?" Alamanya'dan geldi yeen. Dediine gre, ok byk Alaman iadamlaryla anlam. O iadamlar yaknda stanbul'a gelecekmi. Onlar benimle tantracakm. Kuracamz iin nasl bir i olduuna gelince, iadamlar iin u i ya da bu i nemli deilmi, iadamlar iin para kazanlacak biey olsun da, n'olursa olsun-mu; nasl ve nerden kazandrsa kazanlsnm. Arada "Ah zoo"lar ve "yah!"ler ekerek anlatyor bizim yeen. Bunlar yle yaman i-adamlarym ki, hayvan fksndan insan dksna dek, kar pazarlamasndan tut, aksakallara erkeklik gc veren macuna, tohumla gl bal yetitirmekten turizme, karga etinden yaplma keklik konservesine dek akla gelen gelmeyen saysz i yaparlar-m. Bunlar l ortasnda anadan doma cbl be kii grse, o donsuzlardan bile para kazanmann bir yolunu bulurlarm. Dnyann her yerinde de kollan varm. 124

Yeenin dedikleri bana azbiraz kark geldiinden, sordum: - iyi dedin de yeen, dz ilere bile ket vuran bu bizim hk met, bu kark ilere ne der? Yeen anlatyor. Bunlarn hneri uymu ki, en kt, en pis ii bile yle allar pullar, yle ambalajlar, yle yaldzlar, yle pazarlar-Iarm, yle sunarlarm ki, biz bu hnerleri bilmediimizden inciyi akla ve altn boka dnderirken, bunlar boku altna ve akl inciye evirir, ilkin hkmetin gzn boyarlarm. Hner sunu biiminde, ambalajda, reklamda,

pazarlamadaym. Yeen szn yle balyor: - Neden onlarda hibiey yokken herbiey var da, bizde herbiey varken hibiey yok... Ah zooo... ite bundan. Yah! Benim de aklm yatrd bu ie. Hem para koymayacama gre benim ne zararm olur ki... imdi sra geldi, Alaman iadamlarn burda arlamaya. - Ah zooo... Bu Alamanlara yemekten yana kulak asma. Alaman mutfandan domuz etiyle patatesi kardn m, geriye tencere tabaktan, atal baktan baka biey kalmazm. ite bu yzden bu iadamlarn bizim eve yemee armalymz. nk iadamlar, en nemli, en byk ileri bile yemekte konuurlarm. Buna i yemei derlermi. Bunlara bizim evde bir akam i yemei vermeliymiiz ki, bizim dolmalar, sarmalar, mantlar, brekleri, baklavalar yiyince akllan asn... "Yah!" diye szn balyor bizim yeen. Yeenin nerisine anamla karm dnden gnll. nk, kendi demelerine gre, ikisi de yemek piirmede birinciye geliyor. Hem de dorudur, karm oklavayla bir yufka aar, yufkann bir yanndan baktn m, tl perdeden bakar gibi, te yan grrsn. Bu yufkayla su brei yapnca, iki kilo su brei yersin de, ikiyz gram yedim sanrsn; yle hafif... Hele baklava aznda erir, yedin mi yemedin mi anlayamazsn. Anamn safranl ve tavuk suyuna pilav zerine pilav olamaz. Neyse efendim, ortak olacamz Alaman iadamlarndan telgraf geldi bizim yeene. Uakla kii geleceklermi. Baka yerde de ileri olduundan burda bir gece iki gn kalp uacaklarm gene. Otelde yerlerini de ayrtmlar. Bize kalyor, bizim evde bir akam yemei vermek. Bu yemek de enok bir, bilemedin, iki saat srmeliymi. Bu zaman iinde biz Alamanlara ekici gelecek iler nerecekmiiz. 125 Ne gibi iler yeen? Ah zoo... Sen orasn bana brak. yle iler nereceim ki, akllan duracak. Yah! Azndan laf almak iin kaamakl biimde ne iler nereceini sordum. Vay bu bizim yeendeki akl.. Efendim, bu bizim kentimizde sokak iti okmu. Belediye ldrtmekle baedemiyormu. Alamanlara bir fabrika kurdurtabilirse, toplanacak sokak itlerinin derisinden, kadn eldiveni, manto yakas, krk, kuyruklarndan da kadnlar iin krkl apka, anahtarlk, ss eyalar yaplrm ve sokak itlerinin etleri ve kemikleri de atlmaz, bunlar da kurulacak yem fabrikasnda makineden geirilip kurutulur, kmes hayvanlar yemi olurmu. Sokak kedilerinden de ayn biimde yararlanhrm. "Yaah!" Daha ne neriler var bizim yeende. Bildii bir yerde bir kaplca varm, o kaplcann amuru ekzamaya, yaraya, deri hastalklarna birebirmi. Bu Alamanlara kadnlara gzellik kremi olarak bu amuru nerecekmi, bunlar amurun iine gzel kokular koyup yle ambalajlarlarm ki, amurun gramn bin liradan satarmz. Belediyeyle anlap kentin plerini bedavadan toplayp bu plerle denizin ortasnda zel bir ada kurmak da nerilenin arasnda. Bu zel adada kumarhane ve baka haneler gibi kr getiren turistik iler yapmak... "Yaaah..." Karmla anam, daha telgrafn geldii gn kollan svadlar. Gzel yemekler piirmekte birbiriyle yartalar. Piirecekleri yemekleri de aralarnda blmler. orbay anam, kfteyi karm, manty karm, zeytinyal sarmay karm, brei anam, baklavay karm yapacak... Aralarnda iblm yapmlar. Yeen diyor ki: - Mesariften yana hi ekinme. A kesinin azn. Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez, demiler. Yaaah... Her ne olacaksa, bu biriki saatlik i yemei srasnda olacakm. Bana ortaklk hissesi yzdebir verilse, gene milyonlar tutar-m. Bizim kese ne ki, azn asak ne kar... Atk azn, boalttk keseyi. Yetmedi. Borca da girdik. Daha dorusu borca battk. Bakkalna, kasabna, manavna, stsne, btn mahalle esnafna borlandk. Hi nemi yok, milyonlar gelecek ya...

126

Sonunda gn geldi att. Yeen, Alman iadamn havaalannda karlamaya gitti. Onlar ilkin otele yerletirecek. Biraz gezdirecek. Akam da bizim eve i yemeine getirecek. Ben evde beklemekteyim. Anamla karm hl mutfaktan kamyorlar. Bunlar deli yahu! Bunca yemek bir blk askere yeter be! Kendileri yetmezmi gibi komu kadnlardan da yardmclar armlar. Sanrsn ki, dn sofralar kurulacak. Evimiz Alaman iadamlarna gre deilse de gene de kt saylmaz. Ne var ki, sofra takmndan eksiklerimiz varm. O eksikleri de konukomudan toparlayp tamamladk. Akam saat yedide gelecekler. Yediyi be gee araba kapnn nnde durdu. Ben koup kapdan karladm konuklan. Buyrun, buyrun, buyrun... Yeen, benim dediklerimi onlara eviriyor. "Ah zoo, sofraya oturalm da hemen i konumasna geelim..." dedi yeen. Yemek odasna getik. Alamanlan sofraya yerletirdik. Anam, tabaklara orbalar datrken yeen i konumasna balam bile. Diyormu ki Alamanlara "Bizim burda daha insan eli dememi ok zengin i kaynaklan var, nce dediim gibi..." Yeen, sonradan bana dediine gre, bunlan demesine dedi de, anamn ikramndan sznn arkasn getiremedi ki... Benim anam her zaman byledir. Anam tabaklara kepe kepe orba dolduruyor. Alamanlar elleriyle ve Alamanca olaraktan dilleriyle "Aman yeter" diyorlarsa da, anamn dinledii yok. Yeenin szn azna tkp balad bizim Trk usul ikrama: - Yeyin yeyin... Afiyet olsun... Buna dn orbas derler, bil din mi? Bizim memleketin orbas dedin mi, yayla orbas bir, bu iki... Yeyin allakna... Di buyrun... Konuurken ikidebir yeene dnp, - Dediklerimi eksiksiz evir ki anlasnlar... diye onu uyanyor. Zavall yeen, biriki evirip sonra anama, Teyze, hele az biraz izin ver ki, biz de iten konualm... Di yorsa da, anam susturmak olas deil. Alamanlarla Trke konu maya da balad: Beendin, he mi? Dedim sana gzeldir diye... Dur hele, bir kepe daha koyaym... Alamanlar iki elleriyle tabaklann korumaya alyorlarsa da, anam aradan yol bulup orba dolu kepeyi tabaklanna boaltyor. 127 Tam bizim yeen sz alyor, anam balyor: - Buyrun allakna... Yabanc yabanc durmayn yle... ekin meyin, yeyin, yeyin... (Yeene) Syle de yesinler... Bura yabanc yer deil, kendi eviniz bilin... Alamanlar gerekten mi beendiler, anamn stlemelerine mi dayanamadlar, her neyse, orbalar bitirdiler. Anam, - Az daha isterler mi sor hele... dedi yeene. O zaman ben, Ana, bu yemek ahbaplk yemei deil, burda i konuacaz. Brak ki iten konualm... derken bu kez nbeti karm ald. Dei tirdii tabaklara kendi yapt salal kfteleri koymaya balad, enesi de ald: Buyrun allasen... Tuzu azsa koyun, aha tuzluk surda... biberlik

de ite... Surda da krmz toz biberle pul biber var... Buna biz bas ma kfte deriz... Kimyonu azsa koyun... Herhal sizin yemeklere benzemez ama, gayet lezzetli gelir bize... nsan besler... Yabanc yabanc durmayn yle... Karmn enesi hi durmuyor ki, u i konusunda iki sz konualm. Hay Allah belan vere kan.. Karm soluk alacak olsa, anam kapyor laf: - Salatadan da buyrun.. Tabanza m koyaym... Burda s domates, burda da oban salatas... Kark salata da burda... Ye yin canm, yeyin... Su mu, ayran m? Skma meyva suyu da var... Alamanlar kfteleri beenmi olacaklar ki, tabaklarndakileri silip sprdler. Anamla karm hamle edip bo tabaklara yeniden kfte doldurmaya kalktlar. Alman, kfte koydurtmamak iin tabaklarnn stne yatar gibi eildiler. - Tabaklarnz deitireyim... Vallahi siz biey yemediniz. Ya zk, a kaldnz... Ekmek buyrun... u ksedekine biz sumak de riz... Serpin serpin yemee... tah aar... Mideye de gayet iyi gelir. Ben artk Alaman konuklan da unutup, - Sus ulan kan, sus! Sus ki, iki ift szedelim. Herifler yann gi diyor... diye bardm. Kanm, - O nasl ey, konua ikram gerekmez mi? Sustum sustum i te.... dediyse de bu kez anam tabaklara karnyanklar doldururken ald sz: 128

- O kadarck olur muymu... Daha neler... Aman dur, bir karn yark daha koyaym... Yooo, vallahi olmaz. Yemezseniz gcenirim. Krk ylda bir, evimize konuk geldiniz... Yeyin allakna.. (Yeene) Syle dediklerimi de yesinler... Baa kamayacaklanm anlayan Alamanlar, sonunda teslim oldular. Tabaklan karnyankla doldu. - Tabanza biraz salata koyaym... Hangisinden?.. Bu turp rendesi, ok ifaldr... Bu da krmz turp... Buras sizin eviniz sa ylr. ekinmeyin... Yemekten baka hibir ey konumaya frsat vermiyorlar. - Ana, sus ki biraz iten konualm. Bu herifler buraya i konu masna geldiler, yemek de bahanesi... Anam susturmann olana yok. Soluklanmak iin susacak olsa, sz karm kapyor. Ama Alamanlar iyice aptallamlar. A-vurtlar yemekle dolu doluyken kendilerine uzatlan ayranlar, meyve sulann iiyorlar. - i i... Bastnr. Bir karnyank daha ister misin? ekinme... Karm subreini ortadaki tepsiden alarak datmaya balad. Tabaklan yle dolduruyor ki "ksz doyuran" dediklerinden... Bi-yandan da anlatyor: - ardan alma deil haa, kendi elimle yaptm.. ok hafiftir. Bak byle ite... insann aznda erir. Hi dokunmaz... Bir tane da ha almazsanz vallahi danlnm... Sizin iin zel yaptm... Alamanlar sanki ok anlarlarm gibi, subreini ok yemenin yntemini anlatyor: - iki lokma subrei yemeli, stne yudum ayran imeli. i te o zaman btn gn durmadan subrei yesen, yedin mi yemedin mi anlamazsn. Ama siz almadnz... Ltfen... Biraz daha... Bakn

u kenanndan da koyaym biraz, daha pikindir. Bu kez gelin kaynana birbirlerini vmeye baladlar: - Gelinimin subrei stne subrei yoktur. Yeen dayanamayp, - Yemekten baka biey konuamayacak myz yahu? diye ba rd. Kanm, sanki yeenin sorusuna yantm gibi, - Daha arkada mant var... dedi. Saate baktm, sofraya otural birbuuk saat olmu. Anamla kan129
\

mn konuklara yemek ikramndan zaman bulup da bizim daha iten misten konutuumuz yok. Yemek lafndan frsat vermiyorlar ki... N'olur, biraz da pilakiden aln... A vallahi olmaz, iki kak ol sun pilakiden yedirmeden brakmam... Aaa, ayol ku kadar biey yediniz... Dolmadan almayacak msnz... Buyrun, buyrun... Limon da burda... Yeyin, yeyin allasen... Vallahi a kaldnz... Hi olmazsa safranl pilavdan buyrun... ki kak daha? Ne yeen, ne ben, ne de Almanlar azmz aabiliyoruz. Anam biyandan, karm biyandan ikramlar ederek Alamam tkabasa doyuruyorlar. Evet, tastamam yle; tkabasa... Nerdeyse Alamanla-n srtst yere yatrp azlarna zorla dolmalar tkacaklar. Tabamz deitireyim... Ltfen... Vallahi a kaldnz... Ne olur, misafir gibi durmayn yle... Ah, btn eeklik bende... Yahu ben nasl bilmem, bizim geleneimize gre konuk arlamann byle olduunu da, bu Alaman-lan i konumas iin eve arrm. Karlarn yemek ikramndan bizi sofralarmzda kim ne zaman, ne konuabilmi ki, Alamanlar konusun... Ondan al, bundan da buyur, vallahi a kaldnz, Allahaknza yeyin yeyin, yabanc gibi durmayn, ekinmeyin, bura kendi eviniz, biber ister misiniz, az daha pilav... filan derken, sra geldi tatllara. Kanm diyor ki Alamanlara: - Bunun ad sarburmadr, ii cevizli... Tatllarn ah saylr. Herkes yapamaz... Buyrun buyrun... O Alamann en iman olan, ii dvlm ceviz dolu sarburmay srrken boncuk boncuk terler dkmeye balad. Benim grme kalrsa, Alamanlar yememekte direnirlerse, bizim kadnlar de de bunlara yedirecekler; iyisi mi yemeyi kazanl bulmular. Artk bedenlerinde yemek alacak bo yer kalmam olmal ki, azlarna aldklar lokmay yermi, inermi gibi yaparak geveliyorlar. Saate baktm, yemee otural ikibuuk saat olmu. Bundan sonra Alamanlar isteseler de konuamazlar. Konumay brak, solunduklar ne nimet... Kolan gevetir gibi, Alamanlann biri, deliini 130

nc kez ap pantalon kemerini gevetiyor. Alamanlann birinin gzleri kaym gitmi, yemein arlndan uyudu uyuyacak... Anam hl, Elimle yaptm... Baklavadan yemeden dnyada brakmam... Buyrun, yeyin, yeyin.. deyip duruyor.

 Hey yeen, dedim, bu yemek boa gitti. Herifler de yarn burdan ayrlyor. N'eyleyeceiz imdi? Yeen, - Ah zooo, dedi, bunlar yarn akam ge saatte uaa binecek ler. Yarn le yemeini bir restoranda birlikte yeriz de, o zaman konuuruz i konusunu... Yah! Yeen byle derken, o boncuk boncuk ter dken iman Ala-mann ba, oturduu sandalyede saa kaykld. Surat da patlcan morun dnd. Ben, Eyvah, Alamann biri elden gidiyor... derken, anam bir bardak skma vine suyunu, i i, devadr, iyi gelir... diyerek, herifin kitli dilerinin arasn dan azna boaltmyor mu! Alaman, artk kmldayamadndan m, yoksa azna dayanan bardaktakini ila m sandndan, yazg sna raz olup o bir bardak vine suyunu itiyse de, artk iinde bo yer kalmadndan olacak, bardan sonuna doru pskrd ve pskrmesiyle gk grler gibi geirince anam, - Afiyet, eker, bal olsun... Bak, yarad yarad... dedi. Karm, Kahveleriniz nasl olsun? diye sorarken Alamanlardan biri kalkt. Yeene bieyler syledi. O geiren surat morarm Alaman terlerini siliyor. nc Alaman vitrinlerdeki mankenler gibi do nuk duruyor, sanrsn cansz. Yeenle ben, bu Alamam kollarndan tutup kaldrdksa da, belli ki adam yedii yemeklerin arln tayamadndan yryemiyor, iki yandan kollarna girip yrttk. Merdivenden inmeleri kolay olmad. Giderlerken, yeen Alaman lardan szald ki, yarn bir restorandaki le yemeinde i zerine konualm. Alamanlan kapdan uurlarken bile anamla karm hl diller dkyor: Bunu saymayz... Gene buyrun, yemee bekleriz... Vallahi a kaldnz... Ne yediniz ki... Hi... 131 Yeen, otellerine gtrmek iin Alamanlar bir arabaya bindirdi; kendi de onlarla gitti. Ben de evde atm azm yumdum gzm. Anamla kanma demediimi brakmadm. Ama onlar yaptklarnn hi de ayrdnda deiller. Anam, - N'olmu ki, diyor, konuk dediniz getirdiniz. Elin garip yaban clarn arlamam olur mu? Sonra bizim iin arkamzdan ne de mezler... Karm da, - Biz tremiz neyse onu yaptk, diyor, oncak urap didinip ye mekler, tatllar yaptk da, teekkr edip bir elinize salk bile de mediniz. Bir de afurtafr edip duruyorsun... Alamanlar krk yldabir, Trk evine konuk gelmiler, adamlar a m gnderseydik. Buyzden anamla, karmla kstk. Ertesi gn yeenle le yemei iin bir restorana gtrmek -zere kaldklar otele gittiimizde Alamanlar bulamadk. Alaman-lardan birini geceyarsndan sonra cankurtaran arabasyla ilkyardm hastanesine zor yetitirmiler. Birinin de, hastaneye gidecek mecali bile yokmu da, acil servisten ekip gelip otelde midesini ykamlar. nc Alaman ortalarda yok. Onun nerde ve ne olduu hi belli deil. Yeen, - Ah zoo, bu i yatt... Yah! dedi. Ben de ondan alm olacam, onun gibi,

- Yah! dedim. Dnya aklls yeen de Alamanya'ya dnm olmal ki, o gnden sonra onu da gremedim. Evet, milyonlar kazanacamz i yatt ama, biz de hi olmazsa Alamana, Trk geleneine uygun konukseverliin nasl olduunu gsterdik. Ne olduysa bana oldu. Alamanlara ziyafet iin girdiim borlar alt ayda zor dedim. Moskova (Rossia Oteli, 12-549) 8 Mart 1988

132

DU BAKALI N'OLECAK
Boazii'nin Karadeniz Boazna yakn Anadolu yakasnda, denizkys stnde bir ayevi... O ayevinin hemen btn mterileri, hep o semtin insanlar olduklarndan ve oraya sksk geldiklerinden birbirlerini tanrlar. ou da emeklidir. Emekli olunca konumalar doal olarak ounlukla geim sknts, pahallk, srekli zamlar ve benzeri konular stne oluyor. O sabah da yine her zamanki gibi nce ev dertlerinden balayp lkenin sorunlarndan konumaya getiler. Hkmet enflasyonu yzdeotuzda tutacana szvermiti, oysa yzdesekseni buldu. Yzdeseksen, ha? Peki, ne olacak? Alamanya'ya Avustralya'lara ii gnderdik, yine yetmedi. imdi de Sovyetler Birlii'ne ii gnderilecekmi. Gitmeye istekli iiler yle ylmlar ki, sra kapmak iin birbirlerini ezmiler. Allah Allah!... Yahu, komnist Rusya'ya bile ii gnderecekler ha? Parann komnisti, faisti, dini iman olur mu arkada, para paradr, gelsin de nerden gelirse gelsin. Ben komnistin parasn alp cami yaptrdktan, kuran kursu atktan sonra bir gnah yok ki... stelik sevab bile var. Peki, bunun sonu nereye varacak birader? Allah sonumuzu hay-reylesin! Efendim, memleketin btn geliri, aldmz d borlarn yllk faizini demeye bile yetmiyormu. Deme yahu... Amerika'dan aldmz borlarla, salt eski borlarn faizini bile zor dyormuuz. Allah Allah... Bu gidiin sonu nereye varr dostum? Ayemef diye uluslararas bir kurulu var ya hani... Evet, ite o uluslararas para fonu mu ne... Uluslararas demek, ne demek? A-merika demek... te bizim kendi memleketimizde nereye ne yapacamza, neyi nasl yapacamza, fabrikamza, limanmza, yolumuza, her eyimize, herbieyimize ite o karar verirmi... Yok yahu... Bak bunu bilmiyordum... Peki, bu byle giderse ne olur... Her gn, her akam hep bu konular konuulur... Her konumada ayn szlere aarlar! Yok yahu!.. Allah allah!..
133

ayevindeki emekliler birbirlerine hep yantsz kalacak ayn soruyu sorarlar: Peki, n'olacak byle? Bekleyelim grelim. Bakalm, n'olacak? Bunun sonu nereye varr byle? Hep merak ediyoruz. Dur ba kalm, n'olacak? Bu gidiin sonu nereye varr? Hayrls... Dur bakalm, n'ola cak? O sabah da yine hi bkp usanlmadan ayn konular konuuldu ve ayevindeki herkes birbirine "Dur bakalm, n'olacak? O sabah da yine hi bkp usanlmadan ayn konular konuuldu ve ayevindeki herkes birbirine "Dur bakalm, n'olacak?" dedi. Gn grm, dnem geirmi, eski Tophane Askeri Sanayi Mektebi'nden yetmie, yetmiini ok akn bir eski ii emeklisi,

- Dur bakalm, n'olacak deyip duruyorsunuz da, bana bir akra bamzn bana gelenleri anmsattnz... dedi. Balar ona yneldi. Akrabasnn bana geleni merakla sordular. Bu ilgiyi bekleyen ii emeklisi de yle anlatt. Hani hkmetimiz darda kalp dnya cenneti Boazii'nin en gzel tepelerini, korularn, yerlerini petrol zengini Araplara satyordu ya... te o sra bir Arap zengini kt ortaya, eyh mi, prens mi, yoksa hepsi birden mi, yle biey... Ad da Ebul-Fatk El-M-k. Boazii'nin seyrine doyum olmaz tepelerinden birini biey yaptracak. Derken bu Ebul-Fatk, bir Trk kzyla evlenme sevdasna dm. Hangi Trk kz olduu belli deil, yeter ki Trk kz olsun... Elbet Arap llerinde gzel de olacak. Ebul-Fatk iin satn alaca tepeyi arayp bulan komisyoncular, bu kez de ona kz aramaya balamlar. Ebul-Fatk'n kzda arad koullar var: Gen olacak, gzel olacak, kzolankz ve eline erkek eli dememi olacak ve gayetle saf olacak. Bu zamanda stanbul'da byle kz bulmak kolay m? Ebul-Fatk'da para ook, ille de aradn bulacak. Araclar, smarlanan kz araya dursunlar, E-bul-Fatk da biyandan atpat Trke reniyorki, evlenecei kzla "Yat, kalk, uzan, dn" falan filan gibi kendisine gerekli olan bika sz konuabilsin. Ebul-Fatk'a ok kz gstermiler. Arap hinoluhin, yle her kz da beenmiyor. St beyaz tenli, lahmacun bedenli, kalalar enli 134

bir lokum olacak. Sonunda bulunan kzlardan birini ok beenmi Ebul-Fatk. te biz Ebul-Fatk' bu ilikiyle tandk. nk, Ebul-Fatk'n aylp baylarak beendii kz, bizim hanmn uzak bir akrabasnn kz... Kz, tam da EbulFatk'n istedii gibi; onyedi yanda, kuran kursunda yetimi, aka paka, yandan arkl kalalar... Saflna gelince, aptaldan bir parmak yukarda saf... Ebul-Fatk' da bir grseniz, korkudan dudanz uuklar. Kzn babasndan ok yal, tnsan klndaki bu irkinlik antn gren biri yle am ki, iki elini gkyzne kaldrp "Hey kurban olduum Allah, sen nelere kaadir deilsin..." diye aknln belirtmi, stelik memleketinde m, be mi kesin says saptanamad- kars olduundan bu kz hkmet nikahyla deil, imam nikahyla alacak. Her neyse efendim, bu Ebul-Fatk, kzla evlendi. Saf kz, ok yoksul bir ailenin ocuu olduundan, evlenip de o lkse, o grkeme kavuunca ok mutlu oldu. Kocasnn ad "Ebul-Fatk el-Mk" uzun olduundan, kzn ailesi ona ksaca Fatk Bey diyor. Hem de Fatk Bey deyince, Arabn ad azbuuk Trkele-mi oluyor. Kzn, kendinden alt ya kk bir olan kardei var, kzn tersine cin mi cin... O, Fatk Amca diyemediinden Ftk Amca demeye balad. Ftk Amca aa, Ftk Amca yukar... Biz de hanmla iki kez evlerine gittik. Boaz'in tepesindeki o kk yaplana dek, Nianta'nda lks bir daire satn alm, daireyi de kzn stne yapm. Biz Ftk Amcay orda tandk. Gel zaman, git zaman... Bundan sonra olanlar, bana, benim hanm anlatt. O da, Ftk Amcann gen karsndan duymu. nk kadn olup bitenleri saf saf her nne gelene anlatyormu. Ftk Amcann gzel ve kk kars sokakta hep arafl geziyor. Ftk Amca ok kskan olduundan, gencecik karsnn kadn akrabalaryla bile sk grmesini istemiyor. yi ama, Ftk Amcann evde olmad zamanlar kzn can sklyor. Kskan Ftk Amca, biyandan da karsn eve hapseden koca izlenimi vermek istemiyor evresine. Karsna gvenen bir koca grnmnde... ite bu yzden, kendisinin evde bulunmayaca iki gn karsna alveri iin, ok uzaklara gitmemek kouluyla, sokaa kabileceini

sylyor. Gen kadn buna ok seviniyor, ama sokakta ne yapsn tekbana? Sinemaya gidip gidemeyeceini soruyor. Ftk Amca u-zun uzun dnyor. Karar vermek kolay deil. Gitme, dese kan135

sna bask yapm saylacak. Git demeye de ii elvermiyor. Birlikte gitmeleri hi uygun deil. Sonunda yle diyor: - Avet... Msaide var... Velakin avvelden ben grecek, bilahara sen.. Ftk Amca, o dolaylardaki sinemalarda oynayan btn filmleri seyredip "Hazret-i mer'in Adaleti" adl yerli fimi uygun bulup karsna o filmi grebileceini sylyor. Necmiye... Gen kadnn ad. Gidiyor sinemaya... Ftk Amcann ii prpr... Ertesi akam erkenden eve dnyor. Oh, ok kr Necmiye evde... Necmiyaa? Efendim. Ne yaptn ben yokken? Necmiye yana yakla anlatmaya giriiyor! - Ah, sorma... Nasl sormasn, meraktan atlyor. Ne oldu Nacmiya? yle biey geldi ki bama, atm atm kaldm. Ne geldi banda? Necmiye saf saf anlatyor! Senin sylediin sinemaya gitmek zere araflandm. ok gzel. ktm sokaa. Avet? Yolda giderken bir herif sokuldu yanma? Bir herif? - Evet... Ben gidiyorum, o da yanmda gidiyor. Ben gidiyorum, o da gidiyor. Dur bakalm, ne olacak, diye merak ettim. Ftk Amca ok bozulur ama, karsna belli etmemeye alarak o da ok am grnr! Allah allah... Ban da ok merak ettim. Du bakali n'olecak? Ben gidiyorum, o gidiyor... Byle yanmda. Dibimden ayrl myor. Dur bakalm, n'olacak diyorum iimden... Fa suphanellah... Du bakal n'olecak? Bilet alyorum o senin dediin sinemaya... Aaa, adam da bilet alyor. Ben sinemaya girdim, adam da girmez mi? Bu kez Ftk Amca atik davranp karsndan nce sordu: - Ve minelgaraip... Du bakal n'olecak? Sonra? 136 Sonra, ben bir koltua oturdum. O da yanmdaki bo koltua oturmaz m? Hayret! Du bakal n'olecak? Iklar snd, film balad. Eeee? Anlat Nacmiyaa?

 O herif elini bacama atmaz m? Ne diyorsun, velacaip... arafmn eteinin altndan elini sokmaz m? Aaa! atm kaldm... Ne yapacak? Bilmem. Ben de onu merak ediyorum ya... Dur bakalm, n'olacak diye bekliyorum. Vallahi ban da berak ettim yahu... Du bakal n'olecak? Sonra o herif oram buram kartrmaya balad. Dorusu ok merak ettim. Sen olsan merak etmez misin? Ftk Amcann gzlerinden ateler salyor ama, kars o denli saf ki, kzsa, hi yakk almayaca iin o da kansna uyup soruyor! Nacmiya, du bakal n'olecak? Sonra "Hazret- mer'in adaleti" bitti. Lambalar yand. Ben kalktm, o da kalkmaz m? -Oharifda? Evet... Velacaip ve minelgaraip... Du bakal n'olecak? ktm sinemadan, o da kt. Ben yryorum, o da yanmda yryor. Aman Nacmiya, vallahi ok marak ettim. Du bakal n'olecak? Ben de merak ediyorum. Ben keyi saptm. Harif da sapt m? Sapt. Anlat sabuk Nacmiya, ok marakl. Bizim apartmann kapsndan girdim, herif de girdi. Dur ba kalm, n'olacak diye merak iindeyim. Ftk Amca ter iinde... - Sonra? - Bizim kata ktm, herif de kt. -Vay herif vay!... 137

antamdan anahtar karp bizim dairenin kapsn atm, gir dim ieri, o da girmez mi? Harif da yallah ieri... Evet... Du bakal n'olecak... Aman anlat sabuk Nacmiya... Eve gelince yatak odasna girip elbet soyundum. O da soyun maz m? Ni diyorsun Nacmiya... Du bakal n'olecak? Soyununca yataa girdim. Olur ey deil, o da benimle yataa girmez mi? Ftk Amca kzgn demirle dalanm gibi haykrr: Ayvaaah! Du bakal n'olecak? Ben de yatakta ne olacak diye merak ediyorum. Aman Nacmiya, vallahi meraktan atlayacak ban... Syle sa buk, ne oldu Nacmiya? Hi canm... Biey deilmi, ben de bou bouna merak etmi im.

Boncuk boncuk ter dkyordu Ftk Amca. Yok yahu.. Peki, ne oldu Nacmiya? Ne yapt? Aynen senin her gece yaptn.. Beyninden vurulmua dnen Ftk Amca ne yapsn imdi? Kars o denli saf ki, bana kt biey geldiinden bile haberi yok ki... Barp arsa olmaz. Dse olmaz. Kovsa olmaz. Erkeklie toz kondurmamak, yiitlie krem srmemek iin Ftk Amca yle der: - Amaaan Nacmiyaa, ban da mhim biey zannettim. Du bakal n'olecak, du bakal n'olecak diye bouna merak etmiim. Velakin hi mhim deil. Olay anlatan yal ii emeklisi, - te byle arkadalar, diye sz balad, btn bu olup biteni kadn saf saf her nne gelene anlatyormu. Bizim hanm da ken disinden dinlemi. Titreyen elindeki kahve fincann masaya koyan bir memur e-meklisi, - Yani, hi anlayamadm, dedi, sen imdi bu olay ne diye anlat tn? Kel mana? ii emeklisi, 138 - Her gn burda laflayp laflayp da sonunda "Dur bakalm, n'olacak?", "Dur bakalm n'olacak?" diye merak edip soruyorsu nuz ya, dedi, ite sizi meraktan kurtarmak iin ne olacan anlat tm. -ayevindekilerden bir kahkaha koptu. i emeklisi ekledi: - Velakin hi mhim deil. Vakf-12 Mart 1987

139

KAZAN TREN
Biri-Buyurun efendim, rica ederim, byle buyurun! Bizim gazetecilere kar son derecede eyimiz vardr. Yaaa... Baka biri-Tebrik ederim beyefendi. Ikincisi-Teekkr ederim. Ama anlayamadm, neyi tebrik ediyorsunuz? Baka biri-Yeni kazannz... Haaaa... Evet, evet... Kazan deil mi? Kazansz olmuyor be yefendi... Kazan ok mhim... Bfeye buyursanza... Bir aperatif... Vali Bey de terif edecek ler. Neredeyse, bir yerden kar gelirler. nc-Zhl'mizle bir yerden tanyoruz, ama nereden? Baka nc? Simanz bana da hi yabanc gelmiyor. Sizi bir yerden gzm sryor. Durun bakaym, siz mezbahaya yeni yaplan kapnn al trenine terif etmi miydiniz? Maalesef... Efendim, trenleri ayn gne getiriyorlar, yetie miyoruz. Bendeniz o gn, cam fabrikasna yeni bir baca ilavesi dolaysyle yaplan trene gitmitim. Ah beyefendi, ben o trene maalesef gelemedim. Arkadalar sylediler, bir erkestavuu varm, anlata anlata bitiremediler. Efendim, insan her tarafa birden yetiemiyor. Durun, durun... Sizi imdi kardm, siz Japonya'dan satn al nan geminin... Tamam, geminin davetine gelmitim. Ben de sizi hatrladm.

Hatta o gn hep kremal turta yiyordunuz da, dikkatimi ekmiti niz. Evet, evet... Pek severim kremal turtay. Efendim, daha evvel eydeki ziyafette biraz fazlaca kardmdan, o canm etlere el s remedim. Daha baka biri-Bu koyduklar ne kazanym? Daha daha baka im-Vallahi bilmem... Kazan ite... amar kazan deil herhalde... 140

zerinize afiyet, midemden ok muztaribim. Hazmszlk ba lad... Bendeniz de yleyim beyefendi. Son zamanlarda herkes mi desinden ikayeti. Sari bir hastalk oldu. Ben yanmda karbonat tayorum. sterseniz bir avu vereyim, yutun. Ah, teekkr ederim. Bundan sonra yle yapmal. Ben de ya nmda bulunduraym. -... Yarad beyefendi... Geirmek iyidir. --... Aman hindi kzartmas pek nefis olmu. Buyursanza!... Teekkr ederim, ben brekleri tercih ederim. lerinden biri-Bu iman zat kim? lerinden br'-Hangisi? Viski ien mi? Hayr br. Hani muzu sryor, o mu? teki... Souk et yiyor hani?... Onun arkasnda, elini mayonezli levree uzatm... Haaa... Bilmem, hep grrm ama... Bir adam-Maksat tren mren deil... Btn bu ziyafetler filan hep grmemize vesile... Adamn foiri-Tabii, ona ne phe... Bu ziyafetler de olmasa, g-remeyeceiz vallahi... Efendim, eskiden, bendeniz ocukken, peder merhum, bendenizi elimden tutar, her gn bir tekkeye gtrrd. Pazartesileri skdar'a bir Rufai derghna giderdik. Sah gnleri Kasmpaa'daki Nak-i bend tekkesine, arambalar, -rklk'teki Kadiri tekkesine, Perembeleri, Mevlnakap'daki Mevlevhaneye... Her Allann gn bir tekkeye... Evet, evet... Biz de yle... Orada lokma ederdik. Gani gani yemekler... Bakr siniler dolar, dolar boalrd. Maksat yemek deil, muhabbet.. Elbetteee... Cierden almyorsunuz... Bendeniz dolmaya baylrm da... Gzel de yapmlar. Buras ne fabrikas beyefendi? Vallahi iyice bilemiyorum ama, galiba... makinelere filan ba klrsa, bir makine fabrikas olacak. Maallah ok byk bir fabrika... Efendim, ne de olsa medeniyet ilerliyor tabii... Tavsiye ede rim, uskumru dolmalar pek gzel... Mersi. Buradan knca eydeki trene gideceim de.. O zamana kadar hazmolur beyefendi. Tren mi dediniz? Ben de geleyim bari... Aaaaa... Tabii... Buyurun... 141

 Efendim, insan takip edemiyor, baz trenleri karyoruz ne de olsa... Maalesef... Geenlerde gazeteler, Amerika bize atom tesisat ve recekmi diye yazd. Sakn buras yeni atom fabrikamz olmasn... urada kazan mazan diye laf ediyorlar. - Kazanmal, kazanmal beyefendi, alp kazanmak lazm. Bir mjAz-Kurdela kesilmeyecek mi? Baka bir insan-\&\i Beyefendiyi bekliyorlar. Bu fabrikann sahibi kim beyefendi? Amerikallarn olacak... Hi zannetmem. Amerikallar byle ziyafet miyafet vermezler adama... Fabrika bizim olmasna bizim ya, acaba Tekel Idaresi'nin mi, Sular Idaresi'nin mi? Amma yaptnz. Fabrikada su yaplr m? Ne fabrikas buras? Kazan fabrikas... yleyse Tekel'indir. Herhalde rak kazanlar... u adam her trende grrm. u batakiler kim?... Davetli mebuslar... Yarn eydeki al trenine gelmiyor mu sunuz? Tabii... Gitmesem ayp olur. Bademler bayat, farknda ms nz? Bir ^/-Memleketin kalknmas her eyden evvel fabrikalara dayanr birader... kinci biri- Keke her gn bir fabrika alsa... stakozlar pek gzelmi... . Siz stakozu, dnk trende verilen ziyafette yiyecektiniz. Bu kk kim? Mahdum mu? Allah balasn. Cmleninkini... Al olum, bak elma m istersin, portakal m? Pasta m? Al yavrum... 142 it!.. Beyefendi geldi... -Kim o? Bilmem... Fabrikann sahibi galiba... Yoksa Bakan m? Umum mdr olmasn... ey... Bendeniz zatilinizi bu kadar zamandr tanrm, her trende, her lende buluuruz da, sormas ayp olmasn ama, zatilinizin ne i yaptn bilmem... Bendeniz mi?... ey... Beyefendi a nutkuna balyor gali ba... - Muhterem vatandalar!.. Bugn (atal bak sesleri) al trenini yaptmz Tezghtaraa Elektrik santralmzn drdnc kazannn yerine konmas mnasebetiyle, hepinizi tebrik ederim. Bu kazan, Amerika'dan hibir yardm grmeden, kendi kendimize yerine koyduk. Macar milli takmn 3-1 yenen azmimiz, enerjimiz, heyecanmz burda da kendini gstermi, kazann tam ocan stne konulmasnda, Amerikal mtehasss, iki mhendis, drt ustabandan baka hibir yabanc kuvvete lzum gsterilmeksi-zin, kazan- mezkr, mahall-i mahsusuna kendi kuvvetlerimiz tarafndan vazedilmitir. Ancak kazan yerine konulduktan sonra, iindeki suyun bitrl kaynamadnn sebebi aratrlnca, ocan alt metre kadar kazandan geride kald grlmtr. Kazan ar olduundan, altna ayr bir ocak yaplmasna teknisyenler lzum grmlerdir. Bu kazan, Yakn Dou, Orta Dou ve Balkanlarn en byk kazandr. Ayn zamanda kalayldr ve bakrdr. Kalayl ve bakr olmakla beraber yalnz iki yerinden delii olup, bu delikler, hibir

Amerikan yardmna lzum grlmeden kendi tarafmzdan stp, eczal pamuk ve kara sakzla tkanmtr. Deliklerden akan sular kazann altndaki oca sndrmeyecek kadar cz'i bir hale getirilmitir. Eer Terkos sulan kesilmemi olsayd, imdi gznzn nnde, tecrbesini yapardk. Bu kazan, Kabak Mustafa isyannda Yenierilerin kaldrd kazan olup, oradan Sadrazam Krkayak Halil Paa'nn konana gtrlm ve bu konakta uzun zaman aure kazan olarak kullanlmtr. Sonradan yandan arkl araba vapurunun kazan olarak uzun yllar vazife grmtr. Kazann dokuz kulpu vardr. Biz ona yeni bir kulp uydurarak fabrikaya koyduk. Bu kazann... i'ra-Birader, bu kazan uzun srer, ben gidiyorum. 143

Baka biri-Ben de... Yann eydeki trende bulualm. Olur, eyvallah... Gle gle... Bu kazan...

"ATA'M ZNDEYZ!"
Atam, hl yayorsak: Edepsizlik sayesinde! Alt oku soruyorsan, Politika dehlizinde! Hele partin senden sonra, Devrimlerin tavizinde! Vasfedeyim halimizi, Kalemime ver izin de! Yobazlarla gericiler, Onlar bizden daha zinde! "Atam, Atam..." derler ama Bir adnz var sizin de... Halklkla devletilik: Anlatamam, ok hazin de. oktanberi sahteciler, Ar eker her vezinde! Tek umut var, o da yalnz, Amerikan dvizinde! Sorma Ata'm, halmz, Hal mi kald anlatacak., te geldik dizindeyiz! Yata yata ok yorulduk, Tatil yaptk, izindeyiz!
Sanayide henz daha, Cafer iin lazm diye, Amerikan bezindeyiz! Geeceiz Avrupa'y Ama imdi izindeyiz! *** Hocamz var, hacmz var, Uan kua borcumuz var, El olunun azndayz! Ama bizi zor bulurlar, Bahar, yaz, k izindeyiz!

Evet, doru sylemisin: "Trk milleti alkandr!" Biz de senin tezindeyiz! Dinlenmekten yorulduk da, Onun iin izindeyiz!

Zinde kuvvet diye sz var, Kimse bilmez adresini, Ah zindeyiz, vah zindeyiz! Bugn deil, bu yl deil, oktan beri izindeyiz!

ilerledik Ata'm yle, imdi grsen tanmazsn: Amerikan tarzndayz! Araan da bulamazsn, Otuz yldr izindeyiz!

147

EFERM OLUM EHMET!

Eferm olum Ehmet, Varln halka rahmet! Sakn hi ekme zahmet, Allah versin afiyet! Eferm olum Ehmet, Sen bu yolda devam et! Bir tutup bin atmal, Kaymaa bal katmal! Gk dese muhalefet, Anasn satmal. Eferm olum Ehmet, Sen bu yolda devam et! Kim derse demokrasi, Saymal onu asi, Krlmal kafas Byle olur siyasi! Eferm olum Ehmet, Sen bu yolda devam et! Her tedbiri almal, ktidarda kalmal, Her gn baka havadan Yem borusu almal. Eferm olum Ehmet, Sen bu yolda devam et!

***

Ver hesab farkiyle, k yznn akyle, Kendine etme zahmet, sbat misbat hakkiyle. Eferm olum Ehmet, Sen bu yolda devam et! *** Baba, oul, kz, day, ekiversin cartay, Sen sasn, ben selamet, Atlatrsak vartay. Eferm olum Ehmet, Sen bu yolda devam et!

149

ELMDEN GELEN BUDUR...

Dn bee aldn mal, yarn bin be yz eder, Ykselttik memleketi, bunu tarih byle der. Krmadk gnl hatr, Elden ne geliyorsa onu yaptk birader! Babamn ad Hdr, Elimden gelen budur! imdi yanarda gibi indifa ediyoruz, Sanmayn vazifeden istifa ediyoruz. Byle kalbimiz pr pr, On ylda yz milyonla iktifa ediyoruz. Babamn ad Hdr, Elimden gelen budur! *** nmzde harita dolatk kap kap,

Kimseye eker diye yutturamadk ap, Dkldk sapr sapr, Orta yere gelmedi eri kan sap, Babamn ad Hdr, Elimden gelen budur! *** Uratk ticaretle, Eskimo'ya buz sattk. iktisad gr bizde, Bahr- Lut'a tuz sattk Altnlar oldu bakr. Dardan buday alp, danya muz sattk. Babamn ad Hdr, Elimden gelen budur!

Naylon sutyen getirttik, kalmad elde dviz, yle fndk krdk ki, kalmad fndk, ceviz. Bte oldu tamtakr, Bu rk koltuklarda neler ektik bilseniz, Babamn ad Hdr, Elimden gelen budur! *#* Gayretimizle doldu "Vatan sath" naylonla, Kald semenlerimiz bir gmlekle bir donla! Oynasn akr akr!.. Ykselttik memleketi iktisadi balonla! Babamn ad Hdr, Elimden gelen budur! *** Yuvarlandmz yer, ini mi yoksa dik mi? Ne kadar numaramz varsa gstermedik mi? Attksa birka ktr, "Susma hrriyeti"ne sanki bir ey dedik mi? Babamn ad Hdr, Elimden gelen budur! *** Bizdeki planlarn rastlanmaz benzerine statistik rakamlar konutu sz yerine, iliyor tkr tkr, Solda sfr olduk da ty diktik zerine, Babamn ad Hdr, Elimden gelen budur!

151

BR DEL K
Hereyi biliyor bu herif, Bilmedii ey yok. Dinden imandan tut, Yalanc dolmann yaplna dek. Bilmekle de kalmad, Eek yerine koyup milleti, retti hereyi. rnein nasl abdest edilir, Gusl abdesti almak iin Ne halt edilir. Bir kendisi var hereyi bilen, Baka bilen yok sanyor. Herkes kendini bir bok sanr. Ama bu herif, Kendini iki bok sanyor. apa-Nroloji Klinii 5 Aralk 1983

ZATI DEVLETLER
lmnzden on yada yirmi yl, Hadi diyelim elli yl sonra, Kimseler bilmeyecek adnz sannz, Hatta torunlarnz bile... Bu yzden kayglanmayn hi, Size bir iyilik yapmaktr amacm. Sk sk adnz andm kitabmda ki, Sonsuza dek btn dnya, Az dolusu svp sayacak size. Sevinin, artk lmszletiniz. Benden iyilik budur zat- devletinize. Nesin Vakf -19 Haziran 1988

153

BR OCUUN SORUSU
Baba! Evet olum. Dn gece uyuyamadm hi... Neden olum? Varsaymlar kurdum,

Dnp durdum. Dnmenin yarar var. Ama deil insann uykusu kaacak kadar. Hereyin bir karar olmal, Her konuda olmalsn orta karar. Herey gibi dnmenin de, Az karar, ou zarar! Filesoflar demiler ki: "nsan dnen hayvan!" Neydi uykunu karan? - Din retmenimiz demiti ki derste Mslmanlar lrse savata, ehit olurmu. ehitler giderken cennete, Dmanlar da doru cehenneme! -yledir elbette! Yaralanp da lmezse gazi, lrse ehit! Yani Mslmansa insan, lse de kazanl, lmese de... Ona ne phe! Ben de bunu dndm dn gece. Irakllar da Mslman, Trkler de... Evet olum, elhamdlillah... Allah allah!.. Ne var bunda aacak? Krfez'de sava oldu ya, Trkiye'den kalkan uaklar 154

Iraklnn tepesine indi. Trk askerleriyle Irak askerleri, Savasalar ne olacakt? Hangisi ehit olup Gidecekti cennete? Irakl m, Trk m? ite bunu dndm btn gece. - Bu da ne demek? Hibir zaman, Savamaz iki Mslman. -Ya Kuveyt'le Irak? Ya Irak'la Iran? ite hepsi de Mslman. Her iki yandan ld onbinlerce insan... Hangisi gitti cennete* Hangisi cehenneme? - Sus! Tvbe de... Benim de kartrdn kafam. Dn dedikse deil o kadar... Hereyin bir snn var. Dedim ya, ars zarar... Ama merak ediyorum, Cennete hangisi gidecek?

 Sus ulan eek olu eek! O senin cennet dediin yer, nn stadyumu deil... Cennet, Allah'n bahesi, Ne ba var, ne sonu. Alr iine btn Mslmanlar, Yeter ki ehit olup aksn kanlar. - Baba, ama insan... -Sus dedim,ulan!.. Balanm babann arap anandan! Dn olum dedik de haltettik. Bouna m demi atalanmz: "Dn dn, boktur iin!" 155 Cennete kim girecekmi! Brak giren girsin, kan ksn, iranls Turanls, Kuveytlisi Irakls... Yeter ki Mslman olsun! Mlheim (Hotel Friederike-14) 23 ubat 1991 Ama baba... Sus dedim, imdi patlatrm. Bana akl ver Allahm... Peki, hangisi girecek cennete? Sus ulan olum, sus! Sana m kald karmak, Yce Allah'n iine?

NDEKLER
NSZ 7 BR ANI O GECEY YAZMAK ("Mainli Kz" adl kitaptan) 11 GLMECE OLMAYAN BR YK TLS'Y SEVMEK ("Yetmi Yam Merhaba" adl kitaptan) 22 GLMECE YKLER ALTI BEK ATLIKARINCADA ("Namus Gaz" adl kitapta") 33 DENZ AYAK ALTINDA ("Mahallenin Ksmeti" adl kitaptan) 41 SEYS ATI ("Bir Koltuk Nasl Devrilir" adl kitaptan) 45 DONLA AKA OLMAZ ("Bir Koltuk Nasl Devrilir" adl kitaptan) 52 GARBA AILAN PENCERE ("Ah Biz Eekler" adl kitaptan) 57 NASIL YAZI YORMUUM ("Deliler Boand" adl kitaptan) 62 PARLE VU FRANSIZCA ("nsanlar Uyanyor" adl kitaptan) 69 ALIRSINIZ CENNET ("BizAdam Olmayz" adl kitaptan) 75 SZN MEMLEKETTE EEK YOK MU? ("Rfat Bey Neden Kanyor" adl kitaptan) STKBALM OLMASA ("ihtilali Nasl Yaptk?"adl kitaptan) ULUSAL KONUKSEVERLK ("tt Kuyruu" adl kitaptan) 103 SINIR STNDEK EV ("Fil Hamdi" adl kitaptan) 112

FL HAMDI NASIL YAKALANDI? ("Fil Hamdi" adl kitaptan) 118 YYN ALLAKINA ("Nah Kalknrz" adl kitaptan) 123 DU BAKALI N'OLECAK ("Nah Kalknrz" adl kitaptan) 133 KAZAN TREN ("Kazan Treni" adl kitaptan) 140 TALAMALAR "ATA'M ZNDEYZ ("Azizname" adl Talama kitabndan) 146 EFERUM OLUM EHMET! ("Azizname" adl Talama kitabndan) 148 ELMDEN GELEN BUDUR ("Azizname" adl Talama kitabndan) 150 BR DEL iKi..... ("Hazret-i Dangalak" adl kitabndan) 152 ZAT-I DEVLETLER 153 BR OCUUN SORUSU 154

157