T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS CNC FREZELEME LEMLER 2

ANKARA-2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

NDEKLER

AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. CNC FREZE TEZGHINDA KANAL FREZELEME LEMLERN PROGRAMLAMA .................................................................................................................. 3 1.1. Tezgh Hazrlama ........................................................................................................ 3 1.2. Kanal Programlama....................................................................................................... 5 1.2.1.Diyalog Metodu (Siemens Shopmill) ..................................................................... 7 1.3. Programn Test Edilmesi............................................................................................... 8 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 9 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 10 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 12 2. CNC FREZE TEZGHINDA DELK DELME VE DELK BYTME LEMLERN PROGRAMLAMA ................................................................................................................ 15 2.1.Tezgh Hazrlama ....................................................................................................... 15 2.2. Delik Delme ve Hava Ama (G81-G82) ................................................................... 15 2.3.Delik Sonunda Beklemeli Delik Delme evrimi......................................................... 17 2.4.Tala Boaltmal Delme(G83) ..................................................................................... 20 2.5. Delik Bytme(G86)................................................................................................... 25 2.6. Programn Test Edilmesi............................................................................................. 29 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 30 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 34 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 36 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 40 KAYNAKA ......................................................................................................................... 41

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI 521MMI131 Makine Teknolojisi Bilgisayarl Makine malat CNC Freze lemleri 2 Gerekli ortam salandnda CNC freze tezghnda kanal ama, delik delme ve bytme programlarn yapmay reten renim materyalidir. 40/24 Makine imalatlnda gerekli olan i gvenlii, i kazalarna kar gvenlik nlemleri ile alan ortak modlleri alm olmak. CNC frezeleme ilemlerini yapmak. Genel Ama Bu modl ile uygun ortam ve ara gereler salandnda CNC frezeleme ilemlerini yapabileceksiniz. MODLN AMACI Amalar CNC freze tezghnda kanal ama programlamas ve frezeleme ilemini yapabileceksiniz. CNC freze tezghnda delik delme ve delik bytme ilemlerini programlayp frezelemeyi yapabileceksiniz. CNC freze tezgh, bilgisayar, eitli freze takmlar, ders kitab, mengeneler, i kalb, dner tabla. Her ilem sonunda ilemle ilgili yeterlilikleri lmek iin belirlenmi bir srede test ve uygulama ilemi gerekletirebileceksiniz. Verilen ii verilen srede yapabileceksiniz.

SRE

N KOUL YETERLK

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Makine imalatlnda zellikle seri retimde; CNC freze tezghlarnn ilemlerine ihtiya duyulmaktadr. Gelien sanayi ile beraber gerekli olan imalat resimleri izim masasndan bilgisayar destekli tezghlara tanmtr. Bilgisayarn getirdii pratiklik, esneklii ile almalar hz kazanmtr. Bu modlde tasarm yaplan bir i parasnn CNC Freze Tezghnda imalat ilenmitir. Bylelikle malzemeden tasarruf salanm olacak; zaman, sermaye ve igc kayb nlenecektir. Modldeki bilgiler sayesinde ok daha geni i imknlar ve kalite imknlar elde edeceksiniz. Dolaysyla sektrn istedii nitelikteki teknik eleman ihtiyacn karlam olacaksnz. CNC tezghlar u anda birok iletme tarafndan kullanlmaktadr. letmelerin taleplerine gre bu iin zellikleri srekli gelitirilmekte ve kullanm alanlar artmaktadr. Bu modl sonucunda CNC freze tezgahnda kanal ama programlamas ve frezeleme ilemini yapabileceksiniz. Ayrca CNC freze tezghnda delik delme ve delik bytme ilemlerini programlayp frezelemeyi yapabileceksiniz. Bilgisayar ortamnda simlasyonlar yapabileceksiniz. Bu zellii iletmeler iin kullanmn kanlmaz klmaktadr. Bilgisayar destekli imalat programlar (CAM) ve CNC tezghlar u anda birok iletme tarafndan kullanlmaktadr. letmelerin taleplerine gre bu iin zellikleri srekli gelitirilmekte ve kullanm alanlar artmaktadr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu modl ile uygun ortam ve ara gereler salandnda CNC tezgahlarnda kanal frezeleme ilemlerini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Blgenizde bulunan sanayi kurulularnda kullanlan CNC tezghlarnn programlarn aratrnz. Internet sitelerinden CNC tezgh programlarn ve kullanan iletmeleri inceleyiniz. Ders retmeninden aldnz CNC tezgh programlarn inceleyiniz ve rendiiniz komutlar uygulaynz.

1. CNC FREZE TEZGHINDA KANAL FREZELEME LEMLERN PROGRAMLAMA

1.1. Tezgh Hazrlama
CNC freze tezghlarnda para ilemeye geilmeden nce yaplmas gereken nemli almalar vardr. Tezgh hazrlama ilemi, i parasnn ve kesici takmlarn balanmasn kapsamaktadr. paras balama ile ilgili balama elemanlar bulunmaktadr. Bunlar: Mengeneler (Mekanik, hidrolik veya pnmatik), Modler balama aparatlar, Divizr, Dner tabla, zel balama aparatlardr, Balama kalplar. Kesici takmlar tezgaha balamak iin malafa, pens gibi balama elemanlar bulunmaktadr. Bunlar, parmak freze aks, aln freze aks, matkap, delik bytme aparatlar vb kesici takmlarn balanaca ekilde dizayn edilmi olup tm tezghlarn mil ve magazinlerine uyum salayacak ekilde standart olarak retilir (ekil 1.1, 1.2).

ekil 1.1: Kesici takm balama aparatlar

ekil 1.2: Kesici takmlarn baland magazin.

retime balanmadan nce bu aparatlar i paras ve tezghmzn fiziksel boyutlarna gre tezgh retici firma kataloglarna baklarak seilmelidir. paras balandktan sonra i paras sfr noktas tantlr. Bunun iin bir kesici veya elektronik prob kullanlr. paras referans noktasnn tanmlamak iin kesicinin evresi X ekseninde yan yzeye dedirilir, kesici yukar kaldrlp yarap kadar daha ilerletilip, ekrandaki tezgah X deeri G54 sayfasndaki X kolonuna yazlr. Benzer ekilde kesicinin evresi Y ekseninde yan yzeye dedirilir, kesici yukar kaldrlp yarap kadar daha ilerletilip, ekrandaki tezgah Y deeri G54 sayfasndaki Y kolonuna yazlr. Kesici parann yzeyine dedirilerek ekrandaki tezgah Z deeri G54 sayfasndaki Z kolonuna yazlr. Bylece referans noktas tanmlanm olur (ekil 1.3).

ekil 1.3: Referans noktas tantlmas.

1.2. Kanal Programlama

Paralara boydan boya veya kr dz kanallar, yay eklinde veya herhangi bir profilde kanallar amak iin parmak freze aklar kullanlr.

a) ekil 1.4: Kanal frezeleme iin rnek para ve kesici hareketleri

b)

RNEK ak ap:20 mm parmak freze kullannz. Kesici takm tezgh sfr noktasndadr. Aadaki parann programn yaznz. SIEMENS VE FANUC N

ekil 1.5: rnek para

FANUC-SIEMENS Mutlak
N05 G54; N10 G90; N15 T01; N20 G00 Z100.; N25 G00 X100. Y100.; N30 S1000 M03; N35 G00 X45. Y-15.; N40 G00 Z-10.; N45 G01 Y215. F120; N50 G00 Z100.; N55 G00 X100. Y100.; N60 M30

Artl
N05 G54; N10 G90; N15 T01; N20 G00 Z100.; N25 G00 X100. Y100.; N30 S1000 M03; N35 G00 X45. Y-15.; N40 G00 Z-10.; N45 G91 ; N50 G01 Y230. F120; N55 G90; N60 G00 Z100.; N65 G00 X100. Y100.; N70 M30

1.2.1.Diyalog Metodu (Siemens Shopmill)

Siemens Shopmill program diyalog yntemi ile programlanr. G kodlar kullanmak yerine menden Pocket (cep), Hole (delik), Slot (kanal) bir operasyon seilir. Ekrana gelen operasyon penceresinden gerekli parametre deerleri girilerek program yaplr. Operasyonlar tanmlandka programa eklenir (ekil 1.6).

ekil 1.6: Diyalog metodu ile tanmlanm operasyonlar

ekil 1.7: Diyalog metodu satr aklamas

1.3. Programn Test Edilmesi

Program yazm tamamlandktan sonra Simulation tuuna baslarak test edilir. Simlasyon incelenerek varsa program hatalar tespit edilip dzeltilir ve tezgah altrlarak para tezgahta ilenir.

ekil 1.8: Test edilme aamas

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER

CNC frezede kanal ama ilemlerini komutlara dkmek

Yukarda lleri verilen i parasnn CNC kodu kullanarak programn yaznz. 20 mm lik parmak freze aks kullannz. parasn tezgha mengene yardm ile balaynz. paras referans noktasn ayarlaynz. zerinde baka ilem ilgili kesici takmlar magazine taknz. Program G kodlarn kullanarak yaznz. Program tezgh kontrol nitesine giriniz. Simlasyon mensnden program altrnz. Tezgh kontrol panelindeki ekrandan hareketleri takip ediniz. Hatal satrlar belirleyin.

Hatalar simlasyon yardmyla dzeltmek

Hatal satr varsa dzeltiniz.

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki oktan semeli sorular cevaplaynz. 1. paras balama ile ilgili standart balama eleman aadakilerden hangisidir? A.) B.) C.) D.) 2. Kay Mengene Matkap Mil

Aadakilerden hangisi kesici takm balama ile ilgili standart balama elemandr? A.) B.) C.) D.) Pens Dner tabla Divizr Ayna

3.

Programn test edilmesi aadakilerden hangisi ile yaplr? A.) B.) C.) D.) Simlasyon Mengene Matkap Divizr

4.

Aadakilerden hangisinde program tezgh sistemi kendi oluturur? A.) B.) C.) D.) Siemens shopmill Fanuc Siemens evrim

5.

Program hatalar hangi ilem yardmyla dzeltilir? A.) B.) C.) D.) Fanuc Mazatrol Simlasyon Siemens

6.

Aadakilerden hangisi kesici takmlarn baland aparattr? A.) B.) C.) D.) Magazin Mengene Ayna Divizr

10

7.

Aadakilerden hangisi mutlak programlama kodudur? A.) B.) C.) D.) G70 G90 G01 G03

8.

Aadakilerden hangisi artl programlama kodudur? A.) B.) C.) D.) G07 G01 G02 G91

9.

Aadakilerden hangisi referans noktasnn tantlma ilemi eksenleridir? A.) B.) C.) D.) X ve Y W Z R

10.

Aadakilerden hangisi ile soru cevap yntemi ile kullanc panelinden deerler girilir? A.) B.) C.) D.) evrim Fanuc ISO Dialog

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

11

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Yukarda lleri verilen parann CNC programn yaznz.

12

DEERLENDRME LE
Komutlar uygulayamyorsanz ilgili ksmlar tekrar okuyup reniniz. retmeninizden bilgi alnz. Eer ierii bitirdiyseniz renme faaliyeti 2 ye geiniz.

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 Teknoloji kurallarn uygulayabildiniz mi? Geometri kurallarn kullanabildiniz mi? Matematik bilgisini kullanabildiniz mi? G kodlarn kullanabildiniz mi? M kodlarn kullanabildiniz mi? Satr (blok) oluturabildiniz mi?

Evet

Hayr

Toplam Puan

13

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu modl ile uygun ortam ve ara gereler salandnda CNC Tezgahlarnda delik frezeleme ilemlerini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Blgenizde bulunan sanayi kurulularnda kullanlan CNC freze tezghlarnn programlarn aratrnz. nternet sitelerinden CNC freze tezgh programlarn ve kullanan iletmeleri inceleyiniz. Ders retmeninden aldnz CNC freze tezgh programlarn inceleyiniz ve rendiiniz komutlar uygulaynz

14

2. CNC FREZE TEZGHINDA DELK DELME VE DELK BYTME LEMLERN PROGRAMLAMA

Gnmzde iletmelerde CNC tezgahlarn kontrol ve kumanda edilmesinde en ok kullanlan iki iletim sistemi, Fanuc ve Siemens iletim sistemleridir. Bu blmde CNC freze tezgahlarnda i paras zerine delik delme ve delinen deliin bytlmesi ilemi iki farkl iletim sistemine gre anlatlmtr.

2.1.Tezgh Hazrlama
Para tezgaha balama kalb veya mengene aracl ile balanr. Para zerinde belirlenecek bir noktaya referans noktas ayarlanr. Kullanlacak kesiciler malafalara balanarak tezgah magazinine yerletirilir. Kullanlacak kesicilerin boylar tezgaha tantlr.

2.2. Delik Delme ve Hava Ama (G81-G82)

paralar zerinde bulunan kr ya da boydan boya olan deliklerin delinmesinde G81 delik delme evrimi kullanlr. G81 evrimi ile havalama ilemleri de yaplabilir.Bu evrim ile derinlii fazla olan deliklerin delinmesi nerilmez. Derin deliklerin delinmesinde G83 evrimi kullanlr. Ancak evrim kodu kullanlmadan da delik delinebilir. G00 komutu ile delik zerine gelir, G01 kodu ile delik delinebilir ve G00 kodu ile delikten uzaklalr.

a) ekil 2.1: Delik delme ve hava ama ilemi

b)

15

Fanuc iin komut satr: G81 X YZR FK; X, Y Z R F K : Delik konumu : R noktasndan itibaren delik tabanna olan uzaklk, : Yaklama noktas (hzl gelme noktas), : lerleme, : Tekrar says

ekil 2.2: Fanuc iin delik delme ve hava ama ilemi parametreleri

Siemens iin komut satr: G81 R02 R03 R10 LF R02 : Kesici takmn hzl olarak paraya yaklat emniyet noktasdr. Bu noktadan sonra kesici tala alma ilerlemesinde paraya dalar. R03 : Delinecek deliin toplam boyu. Artl olarak verilir. R10 : Kesici takmn herhangi bir delii deldikten sonra, dier bir delii delmek iin ykseldii noktadr. Bir delik delindikten sonra baka delie giderken kesicinin balama elemanlarna, para kntlarna arpmayaca ekilde ykseklik deeri verilir. LF : Satr (blok) sonu. Satr sonunda entera baslnca sistem tarafndan otomatik olarak konur. Bu nedenle satr sonuna elle yazlmaz. Dikkat edilirse Siemens iletim siteminde G81 komutu ierisinde delik merkez koordinatlar yazlmyor. Delinecek olan deliin koordinatlar bir nceki satrda G00 komutu veya G01 komutu ile belirlenir. F ilerleme deerini nceden yazlr.

16

ekil 2.3: Siemens iin delik delme ve hava ama ilemi parametreleri

rnek: N 2105 G90 F130 S 710 M03 LF N 2110 G00 D01 Z50 T 03 LF N 2115 X10 Y15 LF Birinci deliin konum koordinatlar N 2120 G81 R02=2 R03=-15 R10=10 LF N 2125 X25 Y50 LF N 2130 G00 Z50 LF N 2135 M30 LF

2.3.Delik Sonunda Beklemeli Delik Delme evrimi

Fanuc iin komut Satr: G82 XYZR P FK; X, Y : Delik konumu Z: R noktasndan itibaren delik tabanna olan uzaklk R : Hzl gelme noktas P : Delik sonunda bekleme sresi (ondalk rakam yazlmaz) F : lerleme K : Tekrar says Kesici takmn delik sonunda bekleme sresi mili saniye cinsinden yazlr. rnein delik sonunda 3 saniye bekleme sresi iin P3000 yazlr.

17

ekil 2.4: Fanuc iin delik sonunda beklemeli delik delme evrimi

Siemens iin komut satr: G82 R02=... R03=... R04=... R10=... LF R02 : Kesici takmn hzl olarak paraya yaklat emniyet noktasdr. Bu noktadan sonra kesici tala alma ilerlemesinde paraya dalar. R03 : Delinecek deliin toplam boyu. (Artl bir deerdir.) R04 :Tala krmak amacyla, delinmekte olan deliin sonunda, kesici takmn bekledii sre. R10 : Kesici takmn herhangi bir delii deldikten sonra, dier bir delii delmek iin ykseldii noktadr. Bir delik delindikten sonra baka delie giderken kesicinin balama elemanlarna, para kntlarna arpmayaca ekilde ykseklik deeri verilir. LF : Blok sonu

ekil 2.5: Siemens iin delik sonunda beklemeli delik delme evrimi

18

rnek: N 2105 G90 F130 S710 M03 LF N 2110 G00 D01 Z50 T03 LF N 2115 X10 Y15 LF lk delik koordinatlar N 2120 G82 R02=2 R03=-8 R04=1 R10=10 LF N 2125 X25 Y50 LF kinci delik koordinatlar N 2130 G82 R02=2 R03=-8 R04=1 R10=10 N 2135 G00 Z50 LF N 2140 M 30 LF

ekil 2.6: Delik delme rnei

ekil 2.6da lleri verilen para zerindeki delikleri delmek iin CNC programn yaznz. Matkap ap 21mmdir. Siemens deki K (Tekrar says = 0) dr. G82 deki P (Bekleme sresi yoktur)

19

Fanuc Mutlak Programlama (G 90)

N10 G54; N20 G90 G98; N30 G00 X0 Y0 Z10.; N40 M03 S1000 M08; N50 G81 X49. Y22.5 Z-36. R1 P2000 F70; N60 G81 X49. Y78.5 Z-36. R 1 P 2000 F70; N70 G81 X150. Y78.5 Z-36. R 1 P 2000 F70; N80 G81 X150. Y22.5 Z-36. R 1 P 2000 F70; N90 G81 X100. Y50. Z-36. R 1 P 2000 F70; N100 M09; N110 G00 X0 Y0 Z10.; N120 M05; N130 M30;

Siemens Mutlak Programlama (G 90)

N10 G54 LF N20 G90 LF N30 G00 X0 Y0 Z10 LF N40 M03 S1000 M08 F70 LF N50 G00 X49 Y22.5 Z10 LF N60 G81 R02=1 R03=-36 R10=10 LF N70 G00 X49 Y78.5 Z10 LF N80 G81 R02=1 R03=-36 R10=10 LF N90 G00 X150 Y78.5 Z10 LF N100 G81 R02=1 R03=-36 R10=10 LF N110 G00 X150 Y22.5 Z10 LF N120 G81 R02=1 R03=-36 R10=10 LF N130 G00 X100 Y50 Z10 LF N140 G81 R02=1 R03=-36 R10=10 LF N150 M09 LF N160 G00 X0 Y0 Z10 LF N170 M05 LF N180 M30 LF

2.4.Tala Boaltmal Delme(G83)

Bu evrim, i paralar zerindeki derin delikleri delmek amacyla kullanlr. kan talalar dar atarak matkabn rahat almasn salamaktr. Ayrca soutma svsn matkap ucuna kadar kolayca ulatrarak iyi bir kesme salamaktr. Kesici takm delme ilemini birka defada tamamlad iin gagalamal delme evrimi olarak da ifade edilir.

ekil 2.7:Tala boaltmal delik delme evrimi

20

Fanuc iin komut satr: G83 XYZR Q FK; XY Z R Q F K : Delik konumu : R noktasndan itibaren delik tabanna olan uzaklk : Yaklama noktas : Dalma miktar : lerleme : Tekrar says

ekil 2.8: Fanuc iin tala boaltmal delme evrimi

Siemens iin komut satr: G83 R00 R01 R02 R03 R04 R05 R10 R11 LF R00 : Kesici takmn delii delmek iin geldii R02 noktasnda bekleme zaman R01 : Deliin iine doru ilerleme derinlii R02 : Kesici takmn hzl olarak emniyetli bir ekilde yaklat nokta (Artl olarak girilir). R03 : Delinecek olan deliin, toplam boyu (Artl olarak girilir). R04 : Tala krmak amacyla, delinmekte olan deliin sonunda, kesici takmn beklemi olduu sre. R05 : Dalma miktar ( Artl olarak girilir ). R10 : Kesici takmn herhangi bir delii deldikten sonra, dier bir delii delmek iin ykseldii noktadr. ( Artl olarak girilir ). R11 : Sabit parametre. Tala krarken 0, tala kaldrrken 1 deerini alr. LF : Blok sonu

21

ekil 2.9: Siemens iin derin delik delme evrimi rnei

rnek program: N 2105 G90 F30 S500 M03 LF N 2110 G00 D01 Z50 T03 LF N 2115 X40 Y40 LF lk deliin merkez koordinatlar N 2120 G83 R00=1 R01=50 R02=4 R03=-141 R04=1 R05=20 R10=10 R11=1 LF N 2125 G00 Z50 LF N 2130 M30 LF

22

rnek:

ekil 2.10: Derin delik delme rnei

lleri verilen parann CNC programn yaznz.

23

Fanuc Mutlak Programlama (G 90) N10 G54; N20 G90 G98; N30 G00 X0 Y0 Z10.; N40 M03 S1200 M08; N50 G83 X25. Y20. Z-42. R1 Q8 F100; N60 G83 X25. Y60. Z-42. R1 Q8 F100; N70 G83 X115. Y60. Z-42. R 1 Q 8 F100; N80 G83 X115. Y20. Z-42. R 1 Q 8 F100; N90 G83 X70. Y40. Z-42. R 1 Q 8 F100; N100 M09; N110 G00 X0 Y0 Z10.; N120 M05; N130 M30;

Siemens Mutlak Programlama (G 90) N10 G54 LF N20 G90 LF N30 G00 X0 Y0 Z10 LF N40 M03 S1200 M08 F100 LF N50 G00 X25 Y20 Z10 LF N60 G83 R00=1 R01=5 R02=1 R03=-42 R04=2 R05=8 R10=10 R11=1 LF N70 G00 X25 Y60 Z10 LF N60 G83 R00=1 R01=5 R02=1 R03=-42 R04=2 R05=8 R10=10 R11=1 LF N90 G00 X115 Y60 Z10 LF N60 G83 R00=1 R01=5 R02=1 R03=-42 R04=2 R05=8 R10=10 R11=1 LF N110 G00 X115 Y20 Z10 LF N60 G83 R00=1 R01=5 R02=1 R03=-42 R04=2 R05=8 R10=10 R11=1 LF N130 G00 X70 Y40 Z10 LF N60 G83 R00=1 R01=5 R02=1 R03=-42 R04=2 R05=8 R10=10 R11=1 LF N150 M09 LF N160 G00 X0 Y0 Z10 LF N170 M05 LF N180 M30 LF

24

2.5. Delik Bytme(G86)

Mevcut en byk matkap apndan daha byk delikleri elde etmek iin delik bytme ilemi uygulanr. lleri hassas ve yzeyleri temiz olmas istenen deliklerde bu evrim kullanlarak ilenir. Delik bytme ilemi delik bytme bal ile yaplr.

ekil 2.11: Delik bytme

Fanuc iin komut satr: G86 X Y Z R F K; XY Z R F K : Delik konumu : R noktasndan itibaren delik tabanna olan uzaklk : Yaklama noktas : lerleme : Tekrar says

Delik sonunda fener mili durdurulur. Takm paradan hzl ilerleme ile geri kar.

25

ekil 2.12: Fanuc iin delik bytme

Siemens iin komut satr: G86 R02 R03 R04 R07 R10 R12 R13 LF R02 : Kesici takmn hzl olarak emniyetli bir ekilde yaklat nokta (Artl olarak girilir). R03 : Delinecek deliin toplam boyu (Artl olarak girilir). R04 : Tala krmak amacyla, delinmekte olan deliin sonunda, kesici takmn beklemi olduu sredir. R07 : mili dn ynn belirlemeye yarayan parametredir. M03 / M04 -Delik kaleminin dn ynne gre tayin edilir. R10 : Kesici takmn herhangi bir delii deldikten sonra, dier bir delii delmek iin ykseldii noktadr. R12 : Kesici takm geri ekerken yatayda izlemi olduu yol. Artl olarak girilir. R13 : Kesici takm geri ekerken deyde izlemi olduu yol. Artl olarak girilir.

26

rnek program: N 2105 G90 F100 S 500 LF N 2110 G00 D 01 Z50 T03 LF N 2115 X40 Y40 LF lk delik merkez koordinatlar N 2120 G86 R02=2 R03=-22 R04=1 R07=3 R10=10 R12=-2 R13=-2 LF N 2125 G00 Z50 LF N 2130 M30 LF

ekil 2.13: Siemens iin delik bytme evrimi rnei

27

rnek uygulama:

ekil 2.14: Delik bytme rnei

ekil 2.14teki parann deliini bytmek iin gerekli CNC programn yaznz. Fanuc Mutlak Programlama (G 90) N10 G54; N20 G90 G98 ; N30 G00 X0 Y0 Z10.; N40 M03 S500 M08; N50 G86 X40. Y15. Z-12. R 1 F50; N60 M09; N70 G00 X0 Y0 Z10.; N80 M05; N90 M30; Siemens Mutlak Programlama (G 90) N10 G54 LF N20 G90 LF N30 G00 X0 Y0 Z10 LF N40 M03 S500 M08 F50 LF N50 G00 X40 Y15 Z10 LF N60 G86 R02=1 R03=-12 R04=2 R07=3 R10=10 R12=-2 R13=-2 LF N70 M09 LF N80 G00 X0 Y0 Z10 LF N90 M05 LF N100 M30 LF

28

2.6. Programn Test Edilmesi

Program yazm tamamlandktan sonra CNC tezgh kontrol nitesine girilerek SIMULATION ksmnda test edilir. Bu test simlasyonu ile tespit edilemeyen programlama hatalar aratrlr. Simlasyon srasnda hangi satrda hata varsa o satr dzeltilerek imalata balanr.

ekil 2.15: Programn test edilmesi

29

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER

CNC freze delik delme ilemini komutlara dkmek

lleri verilen parann programn yaznz.

CNC freze delik bytme ilemini komutlara dkmek Delik bytme ilemini yapmak Delik bytme aparatlarn balamak
Delik bytmek iin gerekli olan kesici takm seiniz. Takm aparat ile birlikte magazine taknz.

30

Hatalar simlasyon yardmyla dzeltmek

Programn simlasyonunu gerekletirerek varsa hatalar dzeltin.

31

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki oktan semeli sorular cevaplaynz. 1. Aadaki hangisi delik delme ve hava ama kodlardr? A.) B.) C.) D.) 2. G83 G85-G87 G81-G82 G86

Aadakilerden hangisi delik bytme kodudur? A.) B.) C.) D.) G85-G87 G81-G82 G86 G83

3.

Aadaki komutlardan hangisi tala boaltmal delme kodudur? A.) B.) C.) D.) G86 G83 G81-G82 G85-G87

4.

paralar zerindeki derin delikleri delmek amacyla hangi evrim kullanlr? A.) B.) C.) D.) G82 G81 G83 G85

5.

Dngde delik bytme ilemi hangi isim verilen kesiciler ile yaplr? A.) B.) C.) D.) Boring Bar Matkap ak Tabla

6.

Delik sonunda beklemesiz ve tala boaltmasz delik delme evrim kodu hangisidir ? A.) B.) C.) D.) G86 G83 G85 G81

32

7.

Kesici takmlar CNC freze tezgahnda nereye balanr ? A.) Divizr B.) Tabla C.) Mil D.) Magazin CNC freze tezgahnda kullanlan kesici takmlar nereye balanr ? A.) Freze Takmlar B.) Divizr C.) Tabla D.) ak Aadaki hangisi ile Fanuc Program iin derinlik ve ilerleme verilir? A.) B.) C.) D.) R-F K-M Z-F N-M

8.

9.

10.

Aadaki hangi dng ile derinlii fazla olan deliklerin delinmesi nerilmez? A.) B.) C.) D.) G86 G81 G85 G83

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

33

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Yukarda ls verilen ekil iin gerekli CNC programn yaznz.

34

DEERLENDRME LE
DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 Teknoloji kurallarn uygulayabildiniz mi? Geometri kurallarn kullanabildiniz mi? Matematik bilgisini kullanabildiniz mi? G kodlarn kullanabildiniz mi? M kodlarn kullanabildiniz mi? Satr (blok) oluturabildiniz mi?

Evet

Hayr

Toplam Puan

Komutlar uygulayamyorsanz ilgili ksmlar tekrar okuyup altrma yapnz. retmeninizden bilgi alnz.

35

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

1. Aadaki komutlardan hangisi ile tala boaltmal delme kodudur? A.) B.) C.) D.) 2. G86 G83 G81-G82 G85-G87

paralar zerindeki derin delikleri delmek amacyla hangi evrim kullanlr? A.) B.) C.) D.) G82 G81 G83 G85

3.

Dngde delik bytme ilemi hangi isim verilen kesiciler ile yaplr. A.) B.) C.) D.) Delik bytme bal Matkap ak Tabla

4.

CNC freze tezgahlarnda kesici takmlar nereye taklr ? A.) G86 B.) G83 C.) G85 D.) G81 paras balama ile ilgili standart balama eleman aadakilerden hangisidir? A.) B.) C.) D.) Divizr Tabla Mil Magazin

5.

6.

Aadakilerden hangisi kesici takmlarn baland aparatdr? A.) B.) C.) D.) Magazin Mengene Ayna Divizr

36

7.

Aadakilerden hangisi mutlak programlama kodudur? A.) B.) C.) D.) G70 G90 G01 G03

8.

Aadakilerden hangisi artl programlama kodudur? A.) B.) C.) D.) G07 G01 G02 G91

9.

Aadakilerden hangisi referans noktasnn tantlma ilemi eksenleridir? A.) B.) C.) D.) X ve Y W Z R

10.

Aadakilerden hangisi ile soru cevap yntemi ile kullanc panelinden deerler girilir? A.) B.) C.) D.) Mazatrol Fanuc Siemens Dialog

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

37

PERFORMANS DEERLENDRME
Bu modlde kanal ama, delik delme ve delik byltme anlatld. Bu rnek konuya uygun bir rnek deil. Sadece sadaki delik iin program yazlabilir. Sol taraftaki cepler ve profil ? ekil zerindeki EXT ne demek ? ls verilen ekil iin gerekli CNC programn yaznz.

38

DEERLENDRME LE
DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 Teknoloji kurallarn uygulayabildiniz mi? Geometri kurallarn kullanabildiniz mi? Matematik bilgisini kullanabildiniz mi? G kodlarn kullanabildiniz mi? M kodlarn kullanabildiniz mi? Satr (blok) oluturabildiniz mi?

Evet

Hayr

Toplam Puan

Komutlar uygulayamyorsanz ilgili ksmlar tekrar okuyup retmeninizden bilgi alnz. Modl bitirdiyseniz dier modle geebilirsiniz.

reniniz.

39

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B A A A C A B D A D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 C A B A A D D A C B

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B A A D D A B D A D

40

KAYNAKA KAYNAKA
AKBABAOLU Ahmet. CNC Ders. Notlar, Tarsus, 2005. AKBA mit. CNC Ders Notlar, Orhangazi, Bursa 2005. GLESN Mahmut. CNC Torna ve Freze Tezgh. Programlama. Asil Yaynlar, Ankara 2005. ARSLAN Hamit CNC Teknik M.E. B. Saray Matbaaclk, Adana, 2003. ARSLAN Hamit Bilgisayar Nmerik Kont. Meslek Teknolojisi. M.E.B. Ankara, 2002. BACI zel CNC Teknik Alfa Basm Yayn Datm, stanbul, 2000.

www.siemens.com.tr www.fanuc.com.tr Fanuc Programlama katalou, Fanuc Ltd., 2000.

41