1 BABASI: YASR B. AMR Soyu: Yasir b. Amir b. Malik b. Kinane b. Kays b. Husayn b. Vezim b. Salebe b. Avf b. Harise b.

Amir b. Yam b. Ans. Ans: Zeyd b. Malik b. ded b. Ziyad b. Yecb b. Ureyb b. Zeyd b. Kehlan b. Sebe b. Yecb b. Yarub b. Kahtan. Malik b. ded Oullar ise Mezhic Kabilesindendir.1yle anlalyor ki Yasir b. Amir Mezhic kabilesinin Ym kolunun Ans ubesine mensuptur ve Yasirin Knyesi de Ebu Ammardr2. Arab- Aribe denilen asl Araplar; Yasir b. Amirin de atalar olan kabilelerdir. Kahtanler ad verilen bu kabile grubunun asl vatan Yemendir. Bunlara Gney Araplar da denilir. Crhm ve Yarub olmak zere nce ikiye ayrlrlar. Yarubtan olan Kehlan ve Himyerden pek ok kabile tremitir. Mehur Kudaa Kabilesi Himyerin, Ezd ise Kehlann koludur. Belli bal Kahtani Kabileleri ise unlardr: Kudaa, Ezd, Mezhic, Hemdan, Kinde, Kelb, Uzre, Ans, Munad, Hza, Czam, Al Cefne (Gassaniler), Lahm, Tay, Ear, Evs, Hazre. Kahtanilere mensup kabilelerin bir ksm Merib Barajnn yklmas bata olmak zere deiik sebeplerle ve deiik zamanlarda Anavatanlarn terk etmek suretiyle Arap yarmadasnn eitli blgelerine yerlemilerdir.3 Yasirin Mekkeye gelii; Yasir b. Amir ktlk, kuraklk ve kt ynetimden dolay Yemenden ayrlan dier kardelerini bulmak iin Mekkeye gelmilerdir. O zamanlar Yemenden uzaklaan tek insan Yasir deildi. ok sayda insan, baka bir yerde i ve maiet bulmak iin evlerinden
1

bn. SAD, Eb Abdillah Muhammed ( 230 / 844 ) et-Tabakatl-Kbra, thk., Dr. hsan Abbas, Beyrut ,

1405 / 1985 , III , 246 ; ibn. HAZM , Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Said b. Hazm el-Endls (h.383/456) , Cemheret Ensbul-Arab, Darul-Ktbil-lmiyye, Beyrut, 1403 / 1983 , s., 405, bn. HAZM, Malik b. ded, Ans b .Mezhic ve Malik b. Ansn soylar hakknda geni bilgiler vermektedir. s.,405-406. ;el-BELAZUR, Ahmed b. Yahya b. Cbir ( 279 / 892) , En-sabl -Eraf ,thk., Sheyl Zekkar- Riyad zirikli , Beyrut , 1417 / 1996 , I , 264 ; bn. ABDLBERR, Eb mer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed ( 463 / 1071 ) , el-stiab fi Marifetil-Ashab, Beyrut, 1415/ 1995, III, 626; et-TABER, Muhammed b. Cerr ( 310/922) , Zuyl TarihutTaberi, Thk. Mumammed Ebul- Fazl brahim ,Darul-Maarif, Kahire , trz., s., 508; ez-ZEHEB Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1374) , Siyer Alamin-Nbela, Thk., uayb Arnavud, Beyrut, 1414/ 1994 , I , 406; bn.HACER el-ASKALAN, el-sabe fi Temyizis-Sahabe, Thk.,Ali Muhammed Bicv, Darul-Ceml, Beyrut,1412/1992,IV,575; Hatib el-BADD (463) , Tarihl- Badad ev Medinets-Selm, Darul-Ktbillmiyye, Beyrut, Trz.,I /150; Ayrca Baknz; KKSAL,M.Asm,Hz.Muhammed ve Yaad slamiyet:Mekke Devri, amil Yaynevi, stanbul, 1989, III-IV,239.
2 3

BELAZUR, Ensab, I, 178. SARIAM , brahim , Hz. Mumammed (sas) in Peygamber Olarak Gnderildii Ortam, Diyanet lmi

Dergi, Peygamberimiz Hz. Muhammed (sas)- zel Say , DB., Yay., Ankara , 2003 , ss., 1-32 ,s ., 12 ; SARIAM , Hz. Mumammed ve Evrensel Mesaj , DB., Yay., Ankara , 2003 , s., 33-34.

2 ayrlmaya mecbur kalmlard. Sebe ehri yklmaya balaynca, birok Yemenli Arap, Mekke ve Medineye g etmilerdi. Unas ve Hazray kabileleri Medineye yerleti ve Unas ve Haznaydan baka birok grup karncalar ve ekirgeler gibi Suriye, Irak, Yemame ve Necde daldlar. Arap Yarmadasnn deiik blgelerine yerletiler ve medeniyetlerini ve kltrlerini Hilal-i Kesib blgesine yaydlar. Mekke ehri bar mahalli olduundan, gmenlerin yerletii btn dier yerlerden stnde ve Allahn Evi olarak tanndndan refah, konfor ve maiet orada mevcut olup Kbenin hizmetkrlar yeni gelenlere gerekli zeni gsteriyorlard. Bu sebeple, evsiz kimseler, hibir yerden tecavze uramadan byk bir rahatlk iinde burada yayorlard.4 ster ticari faaliyetlerinin kuzeyde ran ve Bizansa, gneyde Yemen'e kadar uzanmas sebebiyle olsun, ister yarmadann en nemli panayrlar -ki oktu- olan ticar arlar (Ukaz, Mecenne ve Zi'1-Mecz) sebebiyle olsun slamdan nce yarmadann en nemli ticari merkezi Mekke idi. Bundan dolay servet, zenginlik kazanm, yarmadaya szan kltrel akmlarn karlat bir merkez olmutu. Ayrca Mekke yarmadann birinci dini merkeziydi; dinsel nderlik ve koruyuculuk, putperest duygu ve dncelere kar herhangi bir saldn durumunda Mekke'de odaklanrd.5 Mekke'nin bir ticaret merkezi olarak gelimesi, ksmen onun coraf konumundand: Aa yukar Yemen'den Arabistan'n bat sahillerine uzanan kervan yollarnn ortas ve Irak yolunun balangc. Kutsal beldenin varl da buna yardmc olmutu, nk kutsal blgenin inde kan davas gdlmemekteydi. 6 Yasir b. Amir kardeleri Haris ve Malik ile Yemenden Mekkeye dier drdnc kardelerini aramak iin gelmiler, kardeleri Malik ve Haris geri Yemene dnmlerdir. Yasir ise yukardaki sebeplerden olsa gerek Yemene dnmeyip Mekkede kalmtr. Mekkede kendisine Ben Mahzum kabilesinden Ebu Huzeyfe b. Muire b. Abdillah b. mer b. Mahzum half olur, yani onlarla dostluk antlamas yaparak himayesine alr. Ebu Huzeyfe lnceye kadar Yasir yanndan ayrlmam ve ona balln devam ettirmitir. 7 Szlkte "antlama, akid ve yemin" anlamlarna gelen hilf (oulu= ahlf], terim olarak Cahiliye Araplar'nda kabilelerin veya ahslarn yardmlama, dayanma ve himaye
4

EREFDDN, Sadreddin, Ammar b. Yasir, Risaletl-slam, Kahire, 1954,c.,6,ss., 303-318, s.,306-307;

Ayn Yazar, Davet t-Takrib min Hilali Risaletil-slam, Kahire, 1386/1960 ,s.,130-131; Ayn Yazar; Ammar b. Yasir, ev., Aye Nihal zsoy , nsan Yay., stanbul,1996,s.,20. (Yukardaki eserlerin Trkesi)
5

DR, Abdlaziz, lk Dnem slam Tarihi-bir nsz-, eviri: Hayrettin Ycesoy, Endls Yay., WATT, W. Montgomery, Hz. Muhammedin Mekkesi, Bilgi Vakf Yay., Ankara,1995,s.,76. bn. SAD,et-Tabakat,c.,3, s., 246 ;el-BELAZUR,Ensab ,I,177; bn.ABDLBERR ,el-stiab ,III,227.

stanbul,1991,s.,73.
6 7

3 amacyla yaptklar antlama ve ittifaklar ifade eder. Hilf yapan kiilere half (oulu ahlf veya hulef) denir. slm'dan nce Araplar arasnda ok yaygn olan hilf messesesi eitli ekillerde uygulanmtr. ki veya daha fazla kabile arasnda yapld gibi bir kabile ile o kabileye mensup olmayan bir fert veya aile arasnda yahut iki kii arasnda da yaplabiliyordu. Kabilelerin ahslarla ve ailelerle yaptklar hilfler ise daha ok eitli sebeplerle kendi kabilesinden ayrlan bir ahs veya ailenin baka bir kabileye iltihak ederek himayesi altna girmesi ve o kabilenin mensubu gibi davranmas eklinde olurdu. Bu tarz hilf ile bir kabileye sonradan katlanlar o kabile fertlerinin btn haklarna sahip olurlar, fakat artk asl kabilelerinin adyla deil sonradan katldklarnn "mevl"s olarak anlrlard.8 Gemite, kardei Hiam ve ondan sonra ikinci kardei Velid gibi, Ebu Huzeyfe de nazik soylu bir ef ve lider, kabilesinin gnl yce bir muhafzyd. Yeni dostuna byk bir sevgi ve muhabbet gsteriyordu ve alnyazs evini ve lkesini terk etmeye zorlayan bu yabanc Ansye (Ans Kabilesine Mensup demektir) sayg duyuyordu. Byle yce kalpli bir kiinin geleceinin parlak olaca aikrd. Gelecekte yce bir mevki kazanaca ve cemiyetin ileri gelenlerinden biri olaca hissediliyordu. Bu sebeple onun dostu oldu ve ona hep sayg duydu. Yasir de, Ebu Huzeyfenin iyi dncesine deer verdi, onun candan sevgisinden uygunsuz bir ekilde yararlanmaya kalkmad ve bir yabancdan baka biri olmad gereine aldrmayarak kendisine olan saygsn ve dnce hrriyetini, byk bir saflk ve samimiyetle korudu. Bylesine zekice tavr ve samimiyet, candanlk ve sadakatle birleen yce gnll davran, Yasirin durumunu ylesine yceltti ki, ksa ksa bir zaman iinde Mahzumlu olarak tannmaya balad, kabilenin sahip olduu tm haklar kazand ve nemli kiilerden biri olarak ortaya karld. Kureyin toplantlarna da katld ve her yerde byk sayg grd.9 Ebu Huzeyfe Kbenin yeniden inasnda Hacerl-Esvedin yerine konmasnda Mahzumoullar adna cbbenin bir tarafndan tutan ve Halid b. Velidin amcas olan ahstr.10

ZKUYUMCU ,Nadir, Hilf maddesi, T.D.V. slam Ansiklopedisi, stanbul,1998,XVIII, s.,29-30. "hlf" m d-) EREFDDN, Sadreddin, Ammar b. Yasir,c.,6,ss., 303-318, s.,306-307; Ayn Yazar Davet t-Takrib, FAYDA,Mustafa, Halid b. Velid,a Yay.,st.,1990,s.,44.(ibn. HAM, I,196197).

(Baklacak-Lisn'l-'Arab,
9

s., 131-132 ; Ayn Yazar; Ammar b. Yasir, ev., Aye Nihal zsoy ,s.,20-21
10

4 Ebu Huzeyfe gvendii dostu (=Halifi) Yasiri, Smeyye b.t. Hayyat denilen cariyesi ile evlendirmi, ondan da Ammar dnyaya gelmitir. Ebu Huzeyfe dnyaya geldii zaman Ammar azad etmi ve Ebu Huzeyfe lnceye kadar da bu durum byle devam etmitir.11. bn. shak ise Yasirin Beni Bekrin (Bekr Oullar) klesi olduunu ve Beni Eca b. Leys (Eca b. Leys Oullar) den alnp kendilerinin cariyesi olan Smeyye ile evlendirildiini, Smeyye den Ammar n dnyaya geldiini daha sonra da Smeyye, Yasir ve Ammar n azat edildiklerini haber verir.12 Ebu Huzeyfenin gven ve saygsn kazanan Yasir, Smeyye ile evlendikten sonra ei ile zaman zaman dnr ve yle derdi: Baz Kureyliler bana kendi putlarna neden tapmadm soruyorlar. Onlarn bir takm eyalardan put yapp sonra da o yaptklar putlara tapmalar, ibadet etmeleri beni hayrete dryor. ayet ben kendime bir ilah ittihaz etsem; Gnee tapardm, zira gne ile gndzleri aydnlatyor; Yldzlara tapardm, zira yldzlar da geceleri aydnlatyor fakat ben bu eyalarda bana fayda verecek ve ibadete layk bir yn bulamyorum. Smeyye de ayn dnyor ve kendisine dahi bir faydas olmayan talara tapmay anlamsz buluyordu. Bu putlar bazen Hurma ve Helvadan da yaplyor, acklnca yeniliyordu.13 Yasir ailesinin Mslman oluu ve kenceler; teden beri Yasir ailesi evresinde herkes tarafndan sevilen bir aile olarak tannd. Mekkede bulunan putlara asla tapmad. Abdulmuttalib b. Haim i takdir etmi onun Mekke ve Kbeye olan hizmetlerinden vgyle bahsetmitir. Ben Haim in farkl bir ilaha inandn biliyordu. Zaman zaman olu Ammar ve ei Smeyye ile Mekkenin durumunu konuurlar, yaplan hakszlklar, ahlakszlklar, zulm ve tecavz tasvip etmezler, bundan rahatszlk duyarlar ve putlara tapmann mantksz, faydasz bir i olduunu sylerlerdi. Hakszlklar karsnda duran ve insanlarn problemlerini zen Hlful-Fdul cemiyetinin yapt iyilikleri her zaman takdirle karlamlardr. el-Emn=Doru szl ve Drst olan Hz. Peygamberin de bu cemiyete katldn biliyorlard. Yasir ailesi Hz. Peygamberi bu ynleri ile tanmlard.14
11

bn. SAD, et-Tabakat, III, 246; el-BELAZUR, Ensab, I,177; bn. ABDLBERR, el-stiab, III,227; elbn. SHAK, Muhammed b. shak. B. Yesar (151/768), Sret bn. shak (Kitabus-Siyer vel-Mez, Thk.,

EMN, Abdul-Hseyin Ahmed Emini, el-adir,Darul-Ktbil-slami, Tahran, 1366 /1947,IX,157.

12

Muhammed Hamidullah, trz., 1401/1981, s.,172 (240. madde).

13
14

Muhammed MEZZN, Mevidn mean-Nur, el-Vayl-slami, say:273 , Ramazan 1407-1987, s., 97. Ammar b. Yasir ve Babas Yasir b. Amir arasnda geen diyaloglar ve daha fazla bilgi iin Baknz:

EREFDDN, Sadreddin, Ammar ,ss., 303-318, s.,318-312; Ayn Yazar, Davet t-Takrib , Kahire, s.,132143; Ayn Yazar; Ammar b. Yasir, ev., Aye Nihal zsoy ,s. , 23-33. (Yukardaki eserlerin Trkesi)

5 Yasir b. Amir, ocuklar Abdullah ve Ammar ei Smeyye ile slamiyete ilk giren kimselerden birisidir. Bylece ailece slam kabul etmilerdir.15 Ebu Huzeyfe b. Muire, Yasir ailesinin slama girdiklerini duyduunda fkeli, kzgn ve sinirli bir ekilde onlar Hz. Muhammedin dininden dndrmeye alt. Babalarnn dinine girmeye davet etti. Yasir ailesi ise bu teklifi reddetti. Bunun zerine Ebu Huzeyfe onlar iddetli azap etmekle korkuttu. Ammar bu durumu yle anlatr: Babam ve iki yal kimseyle oturuyordum. Onlarla Ebu Huzeyfenin yapt eitli azaplar hususunda konuuyordum. Babam Yasir, ne yaparlarsa yapsnlar bizleri dinimizden dndremezler, kalbimize de giremezler demiti. Ebu Huzeyfe, kendi dinine girmedikleri iin Yasir ailesine zulmetmeye balad. Bununla da yetinmeyerek Ebu Cehili yardma ard ve zulmetmeye baladlar.16 Ebu Huzeyfe ile Yasir, Ammar b. Yasir ile babas Yasir, Smeyye ile Yasir, Smeyye ile Ebu Cehil arasndaki arasnda geen konumalar ikenceler hakknda bize ayrntl bilgiler vermektedir.17 Yasir ailesi slama girdikleri andan itibaren eitli ikencelerle karlamlar, ikenceler artk o hale gelmitir ki; Hz. Peygamber bir gn Bath
18

denilen yerde Yasir

ailesiyle kendilerine ikence edilirken karlamt. Yasir artk dayanamayarak: Ya Reslallah! Zaman hep byle ikenceli mi olacak? diye sordu. Hz. Peygamber : Sabrediniz! dedikten sonra Allahm Yasir Ailesine byle ikence edilirken merhamet et! diye dua etmitir.19 Hz. Peygamber yine bir gn ikenceye uratldklar bir srada Yasir ailesine rast gelmi ve onlara yle diyerek teselli etmitir: Sabrediniz Ey Yasir ailesi! Hi phesiz sizin
15

bn. SAD, Tabakat, III, 246; el-BELAZUR, Ensab,,I,178; TABER, Zuyl Tarihut- Taberi, s.,508;

ZEHEB , Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1374) ; Tarihul-slam ve Vefeyatl-Meahiri vel-Alam . (Hulefa-i Raidn Dnemi) Thk., Dr. mer =Abdusselam Tedmur, Beyrut,1410/1990 ,s., 570; ZEHEB, Siyer,I,406; MZZ, Tehzib, XXI, 218;el-AK, Halid Abdurrahman , Mevsat Uzemi Havlir-Resl,Beyrut , 1412/1991,II,1379; lk Mslmanlar Hakknda Ayrca Bkz. KKSAL, slam Tarihi, III-IV,89-256.( Yasirin Mslman Oluu,s,239; Smeyyenin Mslman Oluu, s,240; Abdullahn Mslman Oluu,s,243 ve Ammar b. Yasirin Mslman Oluu iin Bkz.,s,240-242.)
16

Abdlmanni el-MNAV, Minel-Alamil-slami: Ammar b. Yasir,Mecellet Livail-slam, say:8 ,

Kahire, Rebis-Sani 1380-Eyll 1960,s.,499.

17

Daha fazla bilgi iin baknz: Abdulhalim MUNTASIR, el-Kasas: Ammar b. Yasir,er-Risale,say:232, Batha, Mekkenin yaknnda bir yerdir. bn. SAD, Tabakat, III, 249 ; el-BELAZUR, Ensab , I , 184 ; ZEHEB, Siyer, I, 410; ZEHEB ,Tarihul-

Kahire, Msr, 10 evval 1356 / 13 Aralk 1938, s.,2033-2035.

18 19

slam, ,s., 572; el-AK, ; Mevsat, II , 1380.

6 mkfat yeriniz veya varacanz yer20syledii de rivayet edilir.23 lk Mslman olanlardan ve Muhacir diye adlandrlan kimselerden anne-babas Mslman olan tek kii Ammar b. Yasir dir.24 Yasirin ehit Edilii; Yasir b. Amir, kendisine ikence eden mriklerin kendi putlarna tapma isteklerini ve dolaysyla da Hz. Peygamberin dininden dnme tekliflerini reddederek slam yolunda ehit olmay seerek Mslman erkeklerdenilk ehit olma bahtiyarln elde etmitir.25 ANNES: SMEYYE bt. HAYYAT Kaynaklarmzda Hz. Smeyye nin Smeyye Bint. Hayyat, Smeyye bt. Hubbat, Smeyye bt. Hbat, Smeyye b. Habat ve Smeyye b. Huyyat gibi farkl isimlerle anldn grmekteyiz26.Baz kaynaklarda ise Smeyye bt. Selm min Lahm eklinde de kullanlmaktadr.27
20

Cennettir.

21

Hz. Peygamberin : Sizlere

Mjdeler olsun ey Yasir Ailesi!-veya Ammar Ailesi!22 mkfat yeriniz cennettir. eklinde

Biz, Smeyye b.t. Hayyat eklindeki kullanm

kaynaklarmzda ok olduu iin bunu kullanacaz.

Ebu NUAYM, Hlyetl-Evliya ve Tabakatl-Esfiya , Beyrut, trz., I, 140. bn. SHAK, Sre, s.,172 (239. madde); bn. HAM, Sire, I,264; BELAZUR, Ensab, I,182; ZEHEB,
21

Siyer, I, 409410; MZZ, Tehzib, XXI, 218; bn. ABDLBERR ,stiab ,III,227; bnl-ESR, el-Kamil FitTarih, Beyrut, 1399 / 1979,II,67; el-EMN, el-adr, IX,160; Ahmed SVEYLM, el-Mslimne HezemlAcz: Ammar b. Yasir, ed- Darul- Masriyyetl- Lbnaniyye, Lbnan, Mart, 1990, s.,52;bn. HACER, el-sabe ,IV,575; BADD , Tarihl- Badad,I, 150.
22

Bu Konudaki Rivayet farkllklar iin Baknz: bn. ASAKR, Tarihu Medineti Dmek, Thk.,Ali r, bn. SAD, Tabakat, III, 249; ZEHEB, Tarihul-slam, 572; Ebu NUAYM, Hlye, I, 139; el-AK, Mevsat,

Beyrut,1417/1996,XXXXIII,370 ila 372.sayfalar.

23

II,1380; bn. KESR, es-Siretn Nebeviye, Beyrut, trz, I, 243.

24

ZEHEB, Siyer, I,410 ( Zehebi Ebu Bekri de buna ilave eder) ; MZZ, Tehzibul-Kemal, XX, 216; bn.

HACER, Tehzibt-Tehzib, Thk. Mustafa Abdilkadir Ata, Lbnan, Beyrut,1415/1994, VII, 345; Yasir b. Amire kenceler iin Ayrca Bkz. KKSAL, M. Asm, Hz.Muhammed ve Yaad slamiyet: Mekke Devri, amil Yaynevi, stanbul, 1989,III-IV,105106.
25 26

BELAZUR, Ensab, I,182; ; bnl-ESR, el-Kamil Fit-Tarih, II,67. bn. SAD, Tabakat, III,246 ; Mellifin eserinde Hayyat ismi, sadece hanmlar ele ald blmde-VIII.

ciltte- ismi Hubbat olarak yazlmaktadr ; Hayyat , bn.ABDLBERR , el-stiab , III,227; Hbat, el-BELAZUR, Ensab, I,178; Habat , Halife B. HAYYAT, Ebu Amr, Kitabt- Tabakat,Thk., Dr.Sheyl Zekkar, Darul-Fikr, Beyrut,1413-1993 ,s., 55 (116. md.); Huyyat, KKSAL, M. Asm, Hz.Muhammed ve Yaad slamiyet:Mekke Devri, amil Yaynevi,stanbul, 1989, III-IV,s.,240.
27

MZZ,Tehzibul-Kemal, c.,XXI, 215.

7 EL-Haris b. Keledetis- Sakafi, Taif menelidir. Kendisi tahsilini randa Cundaysabur ehrinde yapm ve tedricen beynelmilel bir hret ve itibar kazanmtr. Nucan adndaki Zendaverd ehrinin Satrap hastalanm, ranl doktorlardan midini kesince Taif asll beynel-milel, hret ve itibar kazanan mehur Doktor Haris b. KeledetisSakafiden yardm istemitir. yilemesi zerine Satrap, mkfat olarak kendisinden ne istediini sormu ve Nucann birtakm isteklerini yerine getirmitir. Bundan ayr Nucan ona birtakm hediyeler de vermitir. Bu hediyeler arasnda Belazuriye gre Bamh28 adnda gen ve gzel bir de cariye hediye etmitir. Bu kz sonradan Mekkede Smeyye adn almtr29 . Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, Smeyyenin nceki ismi olan Pamhn Trke bir kelime olan Pamuktan gelebileceine iaret ederek30 yle anlalyor ki bu hanm sahab Trk aslldr demektedir31. Grn u bilgilerle de desteklemektedir: Belzrinin Ensbul Eraf (1,485) adl eserinde verilen bilgiye gre, slamda ilk ehit edilen hanm sahabe, Ebu Cehil tarafndan mzraklanarak katledilen, Ammar ibn Yasir'in annesi, Smeyye'dir. ite bu hanmn asl ad Bamih idi ve kendisi ran'n Keker ehrindendi. Bugnk Trke'de Pamuk anlamna gelen bu kelime bir Trk ismidir. Eer Dilbilim delil olarak kabul edilecek olursa, bu hanmn Trk olduu sylenebilir. Dinine ballndan dolay Allah
Ona rahmet eylesin.
32

Eer byle ise slamn ilk ehit kadn Trk soyundan geliyor olabilir.

Kendisinin Keskerli, daha da belirli olarak sylenmesi gerekirse Zendverdli olduu baz tarihi kaytlarda grlmektedir.33 Smeyye; Yasirden sonra aslen Rum olan ve demircilikle itigal eden ayn zamanda Haris b. Keledetis- Sakafi nin klesi olan el-Ezrak34 adndaki kii ile evlenmitir. Bu kii Hz. Peygamber Taife gittiinde Ubeyd ve Ebu Berke ile birlikte Hz. Peygamberi Taiften karan kimsedir. Daha sonra Hz. Peygamber bu kimseleri affetmitir. Smeyyenin Ezraktan
28 29 30 31

BELAZUR, Ensab, I,489.( baklacak) HAMDULLAH,Muhammed, slam Peygamberi, ev., Salih TU, Ankara,2003,II,801.(1315. madde) HAMDULLAH, slam Pey II,801;Ayn Mellif,Allahn Elisi Hz. Muhammed,s.,72,164. HAMDULLAH, slam Pey I, 171. (299 Nolu Dipnottan);Ayn Mellif, Kuran- Kerim Tarihi,Beyn HAMDULLAH, Allahn Elisi Hz. Muhammed ,stanbul 2001,s.,164;72. Sayfada ise HAMDULLAH, Allahn Elisi Hz. Muhammed ,s.,72. Peygamberimizin Taif seferinde, Taif kalesinden kap Mslman olan ve daha sonra da azat edilen Erzak b.

Yaynlar,stanbul 2000,s.,194.
32 33 34

Ukbe b. Erzak, Halid b. Saide Kuran ve Snnetleri retme grevi ile teslim edildi. Daha sonra Erzak meyyeoullarnn mttefiki oldu. meyyeoullar ise onu kendilerinden bir kadnla (=Smeyye) evlendirdiler. KKSAL, XV,461462.

8 Seleme b. El-Ezrak adnda bir ocuu dnyaya gelmitir. Bu kii Ammarn anneden kardeidir. Erzakn olu Selemenin ocuklar, mer ve Ukbe; babalarnn Ezrak b .Amr b. El-Haris b. Ebi emir in Gassan lerden olduunu iddia etmilerdir. Ezrak, meyye Oullarnn halfidir ve Mekke ile ereflenmitir. Erzak ve ocuklar meyye Oullarndan evlilik yapmlar, onlardan da ocuklar dnyaya gelmitir. Ezrakn Oullar kendilerinin Rum olmayp Ben Telib ten olduklarn sonra da Ben keb Kabilesinden olduklarn iddia etmilerdir. Cubeyr b. Mutim, Ezrak n kz ile evlenmi, ondan da bir kz dnyaya gelmi, onunla da Said b. El-As evlenmitir. Said b. El-Asn o kadndan Abdullah adnda bir olu dnyaya gelmi (Abdullah b. Said) ve kendi ailesini yle diyerek vmtr: . Huzaallar onlar ifsat etmi, onlar Yemene davet etmi bylece onlar tezyin etmi ve onlara yle demilerdir: Bundan sonra siz Gassan lere mensupsunuz.35 Buradaki Smeyye, bazen Ziyad b. Ebi Sfyan- halk arasnda bn. Ebihi- n Annesi olan ve takva hususunda kendisi ile ayn derecede bulunmayan Smeyye dir. Smeyye bt. Hayyat ile bu Smeyye kaynaklarda kartrlmaktadr.36 Smeyyeler Karyor Smeyye bt. Hayyat ile el-Ezrakn evlendii Smeyye farkl insanlardr. bn. Kuteybenin ve yukarda bahsetmi olduumuz melliflerin eserlerinde el-Ezrak n evlendii Smeyye, Smeyye bt. Hayyat ile isim benzerliinden dolay kartrlmakta, yanl anlalmaktadr. Zeheb ve Mizz, kaynaklardaki bu hatay fark ederek phesiz ki bu, byk bir hatadr demektedirler. Onlara gre Haris b. Keledetis- Sakafi nin klesi olan el-Ezrak ile evli olan Smeyye, bn. Ziyadn annesi olan Smeyyedir. Dolaysyla Seleme b. El-Ezrak anne tarafndan Ammar n deil Ziyad n kardeidir. Ammarn annesi Smeyye ile Ziyadn annesi Smeyye nesep ynnden bir deildir.37 Tarihte, Babas belli olmayan, bu yzden de ismi Ziyad b. Ebhi (Babasnn olu) olan Ziyadn Annesi Smeyyeden dolay lakab ibn. Smeyyedir38. Nesep ynnden Ammar b. Yasir (r.a)n Annesi Smeyye ile Ziyadn Annesi Smeyye farkl insanlardr. Smeyyenin Mslman oluu;

35

bn. SAD, Tabakat, III, 247; el-BELAZUR, Ensab, I,178; bn. KUTEYBE,Kitabl-Maarif,Thk., Servet RECKENDORF,H. Ammar md. Milli Eitim slam Ans., stanbul 1965, I, 410. ZEHEB, Siyer, I,408. ( 2 nolu dipnot ) ; MZZ, Tehzib, XXI, 219 (1 nolu dipnot) Nebhe KL, Hilfet Beni meyye,Darul-Fikr,Dmek 1394/1975,s.,71.

UKKAE, Msr,1413/1992 , s.256.

36 37 38

9 Mcahidin bir rivayetine gre Smeyye bt. Hayyat Mslman olan ilk yedi kii arasnda saylmaktadr. Bu kimseler unlardr: Resulullah (sas) den sonra Hz. Ebu Bekr,Bilal,Habbab b. Eret, Sheyb b. Sinan (er-Rumi) , Ammar b. Yasir ve Smeyye bt. Hayyattr.39 Smeyye bt. Hayyat, ei Yasir b. Amir, ocuklar Abdullah ve Ammar ile slamiyete ilk giren kimselerden birisidir. Bylece ailece slam kabul etmilerdir. Ammar b. Yasir dir.41 Smeyyeye yaplan ikenceler; Mekke dneminde en fazla ile eken Ysir'in hanm Smeyye Mahzumoullarndan Halid'in ve Ebu Cehil'in amcalar Ebu Huzeyfe'nin klesi idi. Yemenli olan Ysir onunla evlenmi ve Ammar ile Abdullah adl iki ocuklar domutu. Hepsi Mslman olan bu aile, Manzumoullar tarafndan en ar ikence ve maruz brakldlar; slm tarihindeki ilk ehd Yasiri bu kabile mensuplar ldrdler. Smeyye bt. Hayyat; dininden dndrlmek iin en ar ikencelere katlanmt. Btn ikencelere kar yal, zayf ve ciz bir kadn olarak sabretmi, onlarn syletmek istedii hibir kfr kelimesini sylememi buna kzan Ebu Cehil tarafndan birok ikence ve eziyete maruz kalmtr.42 Mahzumoullarnn o sralarda Mekkedeki hkim zmreyi tekil etmesi, Eb Cehilin Hz. Peygambere en byk dman olmasna ve bu dmanln ncln ve militanln yapmasna sebep olmutur. Mekke dneminin hemen btn hadiselerinde Eb Cehili veya onun ok basit ve seviyesiz tuzaklarn, hinne ve zalimane ikencelerini gryoruz.43 Ammar, Yasir, Smeyye, Sheyb, Bill ve Mikdad gibi dier Mslmanlar arkalarnda kendilerini koruyacak herhangi bir gcn bulunmamas sebebiyle mrikler
39

40

lk Mslman

olanlardan ve Muhacir diye adlandrlan kimselerden anne-babas Mslman olan tek kii

BELAZUR, Ensab, I,179; Smeyye nin ismi Ensab ta ilk Mslman olanlarn yannda zikredilmemek

-tedir. ; bnl- ESR, sdl-abe, III,627; Ebu NUAYM, Hlye, I, 140; bn. ASAKR, Tarihu Medineti Dmek, XXXXIII, 365; maml-MZZ, Tehzib, XXI, 221; ZEHEB, Siyer, I,409; bn. KESR, Siret, I, 243;
40

bn. SAD, Tabakat, III, 246; BELAZUR, Ensab, I,178; TABER, Zuyl Tarihut- Taberi, s.,508;

ZEHEB ,Tarihul-slam , 570; ZEHEB, Siyer, I ,406; MZZ, Tehzib, XXI , 218; el-AK, Mevsat, II, 1379.
41

ZEHEB, Siyer, I, 410 ( Zehebi Hz. Ebu Bekri de buna ilave eder); MZZ, Tehzibul-Kemal, XXI, 216;

216; bn. HACER, Tehzibt-Tehzib, VII, 345.

42

bn. SAD, Tabakat, VIII, 264; BELAZUR, Ensab, I,180; ZEHEB, Siyer, I,409; bn. KESR, Siret,, I,

244; MZZ,Tehzibul-Kemal , XXI, 221; Seyyid Ahmed SUBAZ, ahsiyyetn fi Stur: Evvelu ehidetin fil-slam, el-Hidaye , say: 97, Rebiul- Evvel , 1407 / Aralk 1985; s.,91.
43

FAYDA,Halid, s.,49-50.

10 yakalam, onlara demir zrhlar giydirerek gne sca altnda adet eritircesine ikence ektirmilerdir.44 Smeyyenin ehit edilii; Ebu Cehil, kadnlara kar ok sert ve zalim biri idi; insanlk tarihinin en irkin cinayetini iledi. Kocas edilmi olan Smeyye Hatun'un ikence grd yere urayan Ebu Cehil, bu polat gibi imanl Mslman kadna: "Sen ancak yznn gzelliinden dolay Muhammed'e k olup Mslman oldun " diyerek hakaret etti. Kocasn ve olunu kaybeden ve imn etmekten ekinmeyen bu iffetli Hatun, Ebu Cehil'e hakaretle karlk vermekten kendisini alamad. Kin ve nefret dolu Ebu Cehil, Smeyyenin bir bacan bir deveye, dierini de bir baka deveye balatp kanl harbesini kadnn nne saplayp onu ehd etti. Smeyye, kocasndan sonra slm dnyasnda ehdet erbetini ien ilk Mslman oldu. Smeyye bt. Hayyat n ehit edili ekli ile alakal farkl rivayetler vardr. Bunlarn en mehuru ise Ebu Cehilin Smeyye ye ikence yapld bir srada harbesini -kargsn- alp ve n tarafndan ona saplayarak ehit etmesidir. Bylece; slamda ilk ehit kadn Smeyye oldu.45 Baka bir rivayette ise Ebu Cehil mzra veya sng- Smeyyenin kalbine saplayarak veyahut ta uyluuna saplam oradan da mzrak mahrem yerine saplanm ve bylece acmasz bir ekilde ehit edilmitir. Ammar, Hz. Peygambere gelerek : Ya Resulallah! Ebu Cehil tarafndan azap ve ikencenin her trls bizlere yapld dediinde Hz. Peygamber : Allahm Yasir ailesine cehennem azabn hibir ekilde tattrma diye dua etmitir.46 Ebu Cehil, Bedir savanda Avf b. El-Haris- Muavvez b. El-Haris kardeler tarafndan ldrldnde Hz. Peygamber (sas) savaa itirak edip kahramanca savaan Ammar b. Yasire teselli mahiyetinde yle demitir: Anneni ldren kiiyi Allah bugn

44

BELAZUR, Ensab, I, 179; ZEHEB, Siyer, I,409; bn. KESR, Siret , I, 243; Ebu NUAYM, Hlye, I, 140;

bn . ASKR, Tarihu Medineti Dmek, XLIII, 366; Smeyyeye yaplan kenceler iin Ayrca Bkz. KKSAL, slam Tarihi, III-IV,107; Mekke dnemi mriklerin Mslmanlara uyguladklar ikenceler iin: ibn. SHAK, Sire, s,169177, BELAZUR, Ensab, I,156198.
45

bn. SAD, Tabakat, VIII, 264; BELAZUR, Ensab, I,180; ZEHEB, Siyer, I,409; bn. KESR, Siret, I, 244;

MZZ, Tehzibul-Kemal , XXI, 221 ; es-SAFED , Salahuddin Halil,Kitabul-Vafi vel-Vefayat,Darun-Ner, Beyrut , 1411-1991, XXII,376 ; Muhammed Muhammed FUAD, Ricaln Enzelallahu fihim Ayeh: Ammar b. Yasir-6, say : 183 , Rebis-Sani 1413-1992 , s., 82; FAYDA,Halid, s.,50;DGBT,I,211;bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,86.
46

Mahmut HATTAB , es-Seyyidet Smeyye mm Ammar ibn-i Yasir, el-mme , say:63 , Rebiul-Evvel,

1406 / Kasm 1985, S., 17.

11 ldrmtr.47 Dolaysyla ilah adalet tecelli etmi, birok masum Mslmann canna kyan bu Allah dman da birka sene sonra cezasn grmtr. nk Allah Tel, imhl eder(=mddet, sre verir) ama asla ihmal etmez. Smeyye Ebu Cehil tarafndan ehit edilmi ama Allah Tel onun ve onun gibi masum birok kiini intikamn almtr. Smeyye Hatun, ihtiyar ve zayf bir kadnd. G kuvvet sahibi deildi. Fakat inanc iin tehdit ve tahkirlere aldr etmedi. Onun gc imanndan, akidesinin salamlndan ve zorluklara kar sabrndan ileri geliyordu. phesiz ki Smeyye bt. Hayyat, erkek ve kadn her Mslmann dnyada rnek alaca bir fedakr insandr. Tarih tertemiz sayfalarnda Onu sddklerle beraber kaydetmitir. nancndan dolay zulm ve hakszla uram, bu yolda sabretmi veya ehit olmu salih kimselerin ecir ve sevabndan da Ona mutlaka ulaacaktr.48 KARDELER: 1-ABDULLAH B. YASR Soyu; Abdullah b. Yasir b. Amir b. Malik b. Kinane b. Kays b. Husayn b. Vezim b. Salebe b. Avf b. Harise b. Amir b. Yam b. Ans. Ans: Zeyd b. Malik b. ded b. Ziyad b. Yecb b. Ureyb b. Zeyd b. Kehlan b. Sebe b. Yecb b .Yarub b. Kahtan. Malik b. ded Oullar ise Mezhic Kabilesindendir.49 Mslman oluu ve ehit edilii; man, onlarn iliklerine ilemiti ve bu yzden slm urunda hi bir eyden korkmuyorlard. te slm tarihinde ilk ehit Ammrn annesi Smeyye oldu. Smeyye ve ei Ysir Mekke yneticileri olan mrikler tarafndan ayn gnde ehit edilmilerdi. Abdullah b. Yasir, babas Yasir, annesi Smeyye ve Kardei Ammar ile slamiyete ilk giren kimselerden birisidir. Bylece ailece slam kabul etmilerdir.50 man, onlarn iliklerine ilemiti ve bu yzden slm urunda hi bir eyden korkmuyorlard. te slm tarihinde ilk kadn ehid Ammrn annesi Smeyye oldu. Smeyye ve ei Ysir Mekke yneticileri olan mrikler tarafndan ayn gnde ehit edilmilerdi. Abdullah b. Yasir, Allah yolunda ailece
47 48 49

bn. SAD, Tabakat, VIII, 264 ; Mahmut HATTAB, es-Seyyidet Smeyyes., 17-18. Mahmut HATTAB, es-Seyyidet Smeyyes., 19. bn. SAD, Tabakat, III, 246; ibn. HAZM, Cemheret Ensbul-Arab, s., 405; BELAZUR , Ensab, I, 264;

bn .ABDLBERR , el-stiab , III , 227 ; TABER , Zuyl Tarihut- Taberi, s.,508; ZEHEB, Siyer, I,406; Ayrca Baknz; KKSAL,Hz.Muhammed ve Yaad slamiyet, III-IV,243.
50

bn. SAD, Tabakat, III, 246 ; BELAZUR , Ensab, I,178 ; TABER, Zuyl Tarihut- Taberi, s., 508;

ZEHEB ,Tarihul-slam , s , 570 ; ZEHEB, Siyer , I , 406 ; bnl-ESR, sdl-abe, III , 627; MZZ, Tehzib, XXI , 218.

12 ektikleri sknt ve ikenceler sonucunda babas Yasir ve annesi Smeyye ile birlikte kendisine mzrak saplanmas suretiyle yere ylm, bylece de ehit edilmitir.51 2-HUREYS B. YASR Kaynaklarmzda Ammarn bu kardei hakknda fazla bilgi bulamamaktayz. Sadece Ammar ve kardei Abdullahtan ya olarak daha byk olduu ve Cahiliyye dneminde Bend-Dl veya Deyl- (Dl-Deyl Oullar) tarafndan ldrld yazlmaktadr.52 OCUKLARI ve TORUNLARI; Kaynaklarmzn belirttiine gre; Ammar b. Yasir in, Sad b. Ammar ve Muhammed b. Ammar adlarnda iki olu ve mml-Hakem bt. Ammar adnda bir kz vardr. Muhammed b. Ammar, Muhtar tarafndan ldrlmtr. Muhammed b. Ammar n olu Ebu Ubeyde b. Muhammed b. Ammar Neseb limlerindendir. Ammar n dier olu Sad b. Ammar n soyundan gelen Abdullah b. Sad ise Abdurrahman b. Muaviye tarafndan ldrlmtr. Onun ocuklar da Mihsan ve Nc tr.( ve daru ansin bil-endels: cihet galati yahsib::::???).53 Bunlarn dnda kaynaklarmzda Ammar b. Yasir (r.a)in soyundan gelen adaleti, ilmi ve asaletiyle tannm, Nureddin Ahmed ve Kdil-Kudt madddin Mansur ile de arkadalk yaparak kadlk grevinde bulunmu madddin Eb Nasr Ahmed b. Ali b. elHasan b. Ebil-Bedr el-Badd kiiye de rastlamaktayz.55 AMMAR B. YASR Soyu; Ammar b.Yasir b. Amir b. Malik b. Kinane b. Kays b. Husayn b. Vezim b. Salebe b. Avf b. Harise b. Amir b. Yam b. Ans. Ans: Zeyd b. Malik b. ded b. Ziyad b. Yecb b. Ureyb b. Zeyd b. Kehlan b. Sebe b. Yecb b. Yarub b. Kahtan. Malik b. ded Oullar ise
54

ve edplik ve airliiyle mehur olan zzddn Eb Ahmed

Abdurrahman b. Muhammed b. Abdilmelik b. Sad b. Muhammed el-rnt isminde iki

51 52

BELAZUR, Ensab, I,182; EMN, el-adr, I X,158; Ayrca Bkz. KKSAL, slam Tarihi, III-IV,105. bn. SAD,Tabakat, III, 246 ; BELAZUR , Ensab, I, 178 ; MZZ , Tehzib , XXI , 218 ; TABER , Zuyl,s., ibn. HAZM, Cemheret Ensbul-Arab, s.,406. E-EYBN, Mecmeul-db f Mecmeil-Elkb ,thk., Muhammed Kzm, Tahran 1416,II,22. E-EYBN, Mecmeul-db ,I,220.

508; bn. ASAKR, Tarihu Medineti Dmek, XXXXIII,356; EMN, adr, IX, 157.
53 54 55

13 Mezhic Kabilesindendir.56 Mezhic, Malik b. ded olup, Kahtana kadar Ata soyu yle sralanr: Malik b. ded b. Ziyad b. Yecb b. Ureyb (Arb) b. Zeyd b. Kehlan b. Sebe b. Yecb b. Yarub b. Kahtan.57 Bu yzden Ammar b. Yasir (r.a)e zaman zaman elMezhcdenildiine de rastlamaktayz. Ben Ansler,Kahtann soyundan gelen Kehlan kabilelerindendir.Beni Anslerin Ata soylar yle sralanr: Ans (Zeyd) b. Malik b. ded b. Ziyad b. Yecb b. Ureyb b. Zeyd b. Kehlan b. Sebe. Ans ise Malik b. dedin ouklarndan olup, Ansn da ocuu Ymn soyundan da Ammar b. Yasir (r.a) gelmektedir. Daha sonraki blmlerde karmza kacak olan Yemen de ortaya kan yalanc Peygamberlerden Esved-i Ans isminden de anlalaca zere bu kabileye mensuptu. 58 Ammar b. Yasir; Ans kabilesinin Ym koluna Mensup olduu iin, mensubu bulunduu kabileden dolay el-Ans diye de anlmaktadr.59 Knyesi Ebul-Yakzandr.60 Yakzan; uyank demektir. Ammar b. Yasir kendi sylediine gre Hz. Peygamberle ayn yatayd ve ya bakmndan hibir sahabe Hz. Peygambere ondan daha yakn deildi.61 teden beri Yasir ailesi evresinde herkes tarafndan sevilen bir aile olarak tannd. Mekkede bulunan putlara asla tapmad. Abdulmuttalib b. Haimi takdir etmi onun Mekke ve Kbeye olan hizmetlerinden vgyle bahsetmitir. Ben Haimin farkl bir ilaha inandn biliyordu. Zaman zaman Ammar, babas ve annesi Smeyye ile Mekkenin durumunu konuurlar, yaplan hakszlklar, ahlakszlklar, zulm ve tecavz tasvip etmezler, bundan rahatszlk duyarlar ve putlara tapmann mantksz, faydasz bir i olduunu sylerlerdi. Hakszlklar karsnda duran ve insanlarn problemlerini zen Hlful-Fdul
56

bn. SAD, Tabakat, III, 246; ibn. HAZM, Cemheret Ensbul-Arab, 405; BELAZUR, Ensab, I,178; bn.

ABDLBERR, stiab, III,626; TABER, Zuyl, 508; ZEHEB, Siyer, I,406; bn. HACER, el-sabe, IV,575; BADD, Tarihl- Badad ,I ,150; Ayrca Baknz; KKSAL,Hz.Muhammed ve Yaad slamiyet, IIIIV,240-241.
57

ibn. HAZM, Cemheret Ensbul-Arab, 405;el-HEMEDN, Mucemul-Buldan, V,89;KKSAL, bn. HAZM, Cemhere,405406;KKSAL; XVII,169. bn.ABDLBERR ,el-stiab , III,227 ;FAYDA , Mustafa,Ammar b. Yasirmd. ,DA., stanbul ,1991, III , 75; bn. SAD, Tabakat, III, 247; BELAZUR, Ensab, I, 178; TABER, Zuyl Tarihut- Taberi, 508; bn.

XVII,79.
58 59

bn. KUTEYBE, Kitabl-Maarif, s. 256.

60

HACER, Tehzibu t-Tehzb, VII, 345 ; ZEHEB ,Tarihul-slam , s., 570 ; ZEHEB, Siyer, I, 406 ; bnl-ESR ,el-Kamil Fit-Tarih , II, 67; BADD , Tarihl- Badad , I ,150; MZZ, Tehzib, XXI, 215; bn. ASAKR , Tarihu Medineti Dmek , XLIII , 348 ; Halife B. HAYYAT, s.,55 (116. md.)
61

bn. ABDLBERR, stiab, III, 228.

14 cemiyetinin yapt iyilikleri her zaman takdirle karlamlardr. el-Emn=Doru szl ve Drst olan Hz. Peygamberin de bu cemiyete katldn biliyorlard. Yasir ailesi ve Ammar Hz. Peygamberi bu ynleri ile tanmlard.62 Mslman oluu: Ammar b. Yasir hibir zaman putlara tapmad. Hz. Peygamber Kuran okurken bir defasnda Onu iitmi kalbi slama alm ve iittiklerinin daha fazlasn duymak iin, Hz. Peygamber ile tanmaya karar vermiti. Fakat bunu gizlilik ierisinde yapmas gerekiyordu. nk kendisini ev ailesini Mekke lilere kar korumal ve tedbirli davranmalyd. Hz. Peygamberin Erkam b. Ebil- Erkam n evinde Mslmanlarla toplandn ve bu evin de Allah dman mrikler tarafndan gzetlendiini biliyordu.63 Ammar b. Yasir, Sheyb b. Sinan (er-Rm) ile birlikte, Dr-l Erkam'da ayn vakitte Mslman olmulardr. O zaman Peygamber Efendimiz Dr-l Erkam' da bulunuyordu. Ammr b. Yasir Mslman oluunu bizzat kendisi yle anlatyor: Bir gn Erkam b. Ebil- Erkam' n evinin nnde Hz. Sheyb bin Sinan'a rastladm. Ona dedim ki: -Burada ne aryorsun?.Cevab ayn soru oldu:- Sen ne aryorsun? Bunun zerine ben yle dedim:- Ben ieri gireceim ve Hz. Muhammed'in szlerini dinleyip bildirdii dine gireceim. Mslman olacam. Suheybde ayn maksatla geldiini syleyince, Bylece ikimiz beraber ieri girdik. O srada Peygamber efendimiz de orada bulunuyordu. slamiyet bize arz olundu ve biz Mslman olduk, akam oluncaya kadar orada kaldk. Akamdan sonra gizlice evimize dndk. Bylece; Ammar ve Sinan ile Mslmanlarn says yaklak olarak otuzu buldu. 64 Peygamberimizin Ammar ve dierleri ile Oturmas Abdullah b. Mes'd'un bildirdiine gre: Peygamberimiz, bir gn, Kbe Mescidinde otururken, yanna, zaif ve fakir Eshabndan Habbab b. Eret, Suheyb b. Sinan, Bill b. Rebah, Ammr b. Ysir, Eb Fkeyhe, mir b. Fheyre ve benzeri Mslmanlar da gelip oturmulard. O srada, mriklerin ileri gelenlerinden bir topluluk uramt. 65 Bu topluluk , Peygamberimizin, onlarla konutuunu grnce, birbirlerine te, grdnz
62

gibi,

onun,

oturup

kalkt

kimseler,

bunlardr!Bunlar,

oturulup

Ammar b. Yasir ve Babas Yasir b. Amir arasnda geen diyaloglar ve daha fazla bilgi iin Baknz:

EREFDDN, Sadreddin , Ammar , ss., 303 318 , s., 318 - 312 ; Ayn Yazar , Davet t - Takrib , s.,132-143 ; Ayn Yazar ; Ammar b. Yasir, ev., Aye Nihal zsoy , s., 23 33 .
63 64
65

Muhammed FUAD, Ricaln, s., 82. bn. SAD, Tabakat, III, 247248; BELAZUR, Ensab, I, 179; el-EMN, el-adr, IX, 157. BELAZUR, Ensab, I,197 (bak);Msned,I,420 (bak);TABER,Tefsir,VII (bak),200;KKSAL,XVIII,465.

15 konuulacak kimseler mi sanki?Allah'n, aramzdan, kendilerine hidyet ve ihsanda bulunduu, bunlar ha?! diyerek konutular. 66 Y Muhammed! Sen, kavminden vazgetin de, bunlara m raz Oldun?! Allah'n, aramzdaki kendilerine hidayet ve ihsanda bulunduu kimseler, bunlar m?! Biz, bunlarn arkasndan m gideceiz?! Sen, ,onlar yanndan kov! Eer, onlar, kovarsan, belki, sana tbi oluruz. Eer, onlar, yanndan kovacak olursan, biz, muhakkak, senin banda toplanr, senin meclisinde bulunuruz. Biz, senin, bizimle oturum yapman arzu ederiz. Amma, yanna Arap kabilelerinin Elileri gelirse, gelecek Araplarn, bizi, u klelerle birlikte grmelerinden utanrz! Biz, senin yanna geldiimiz zaman, onlar, hemen kalkp yanmzdan uzaklasnlar. Biz, seninle oturumumuzu, konumamz bitirip daldmz zaman, istersen, onlarla otura bilirsin! dediler. 67 Buna ramen, Peygamberimiz, fakirlerle birlikte otururdu. Yorum ekle. Yine baka bir defa Rebann ocuklar eybe ve Utbenin Hz. Peygamberin amcas Ebu Talibten yle bir talepleri olmutu: ayet kardeinin olu Muhammed yannda bulunan bizim klelerimizi ve haliflerimizi kovarsa biz de slama gireriz. Zira onlarla birlikte ayn mekn paylamamz sz konusu olamaz. Bu talebi Ebu Talip Hz. Peygambere iletti. Bu esnada u Ayet-i Kerime nazil oldu: Sabah-Akam Rablerine, srf Onun cemaline ve rzasna mtak olarak niyaz edenleri yanndan kovma. Ne sen onlardan, ne de onlar senden sorumlu deilsiniz ki; o aresizleri kovup zalimlerden olasn.68 Bu Ayet-i Kerimenin Bilal, Ebu Huzeyfe b. Utbe nin Klesi Salim, Esd Kabilesinin Klesi Suheyb, dier kleler bn. Mesud ve Mikdad b. Amr ile birlikte Ebu Huzeyfe b. Muirenin antlamals Ammar b. Yasir hakknda nazil olduu hususunda gr birlii vardr.69 Mslmanlar ve slama meyilli olanlar da phe ve imekleri zerlerine ekmemek iin dikkatli davranmak mecburiyetini hissetmektedirler. Az nfuslu bir ehirde, dar bir
66 67

BELAZUR, Ensab, I,197 (bak); KKSAL, XVIII,466; bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,158. TABER, Tefsir, VII (bak),200201;KKSAL, XVIII,466. Enm , 6 / 52. bn . ASKR, Tarihu Medineti Dmek, XLIII, 376-377; Ayrca baknz; TABER, Ebu Cafer Muhammed

68 69

b. Cerir , Camiul - Beyan An Tev l -i yi l -Kuran , Darul-Fikr , Beyrut , 1995 , VII , 262-268 ; bn . KESR, Ebl-Fida el-Hafz, Tefsirul- Kuranil Azm, Daru Kahraman, stanbul, 1992, III, 253 255; KKSAL, Hz.Muhammed ve Yaad slamiyet, V,122123.

16 muhitte byk bir ihtimalle birbirlerini nceden tanyan Daru`l-Erkam kapsndaki Ammar ve Suheyb, phe ve tereddtle ne aradklarn birbirine sormakta, verecekleri cevap, azlarndan karacaklar bir sz ve gizlilie dikkat etmemenin, bir takm tehlikelere mal olabileceini bilmektedirler. Onlar, Daru`l Erkam a girip Mslman olduktan sonra gece karanl basncaya kadar oradan kmalarn msaade etmeyen ve ktktan sonra da gizlice evlerine gitmelerini tembih eden, herhalde bizzat Rasulullah (s.a.v) olmaldr.70 Ammar b. Yasir, bn shakn es-Sre sinde bildirdiine gre ilk Mslmanlardandr.71 Mcahidin bir rivayetine gre ise Ammar b. Yasir Mslman olan ilk yedi kii arasnda saylmaktadr. Bu kimseler unlardr: Resulullah (sas) den sonra, Hz. Ebu Bekr, Bilal, Habbab b. Eret, Sheyb b. Sinan (er-Rumi) , Ammar b. Yasir ve Smeyye bt. Hayyat tr.72 Baz kaynaklarda ise Habbabn yerine Mikdad zikredilmitir.73 lk Mslman olanlardan ve Muhacir diye adlandrlan kimselerden anne-babas Mslman olan tek kii Ammar b. Yasir dir.74 Ammar b. Yasir Mslman olduu o gnlerini anlatrken yle der: Allah Resuln grdm zaman evresinde be kle iki kadn ve Ebu Bekr vard.75
Hdis-i eriften anlalan o ki; Hazret-i Eb Bekr hr erkekler arasnda ilk mslmandr. Ammr bn-i Ysir'in haber verdii ilk Mslman be kle de Bill-i Habe, Zeyd b.Harise, mir bn-i Fheyreki, Eb Bekr' in klesidir ve efendisiyle beraber Mslman olmuturUbeyd bn-i Zeyd, Eb Fkeyheki, Safvn bn-i meyye' nin klesi idi.Ibn-i shk'n rivyetine gre, Eb Fkeyhe Bill-i Habe Mslman olduu srada Mslman olmutur ve efendisi kendisine ikenceye balaynca
70 71

NKAL , Ahmet , Resulullahn slama Davet Metodu , Esra Yay., Konya , 1994 , s., 142 - 143. bn. SHAK, Sret, s. 124 (187. madde). BELAZUR, Ensab, I, 179 ; Smeyyenin ismi Ensabta ilk Mslman olanlarn yannda zikredilme-

72

mektedir.; bnl- ESR, sd l- abe, III, 627; Ebu NUAYM, Hlye, I, 140; Ayrca Baknz; KKSAL,Hz. Muhammed ve Yaad slamiyet, IV,21. SAHABEDEN GNMZE ALLAH DOSTLARI (Hlyetl-EvliyaSfats-Safve),ev.,Komisyon,ule Yay.,st.,1996,I,296.
73

bn. ASAKR, Tarihu Medineti Dmek, XLIII, 365; MZZ, Tehzib, XXI, 221; ZEHEB, Siyer, I, 409; bn. ZEHEB, Siyer, I, 410 ( Zehebi Ebu Bekri de buna ilave eder ) ; MZZ, Tehzib, XXI, 216; bn. HACER,

KESR, Siret, I, 24;a.mlf, Byk slam Tarihi, III,44.

74

Tehzibt-Tehzib, VII, 345.

75

ZEBD, Zeynddin Ahmed b. Ahmed, Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih Tercemesi ve erhi,

Mtercim: Ahmet Naim, DB. Yay. 4.Bask, say, 55, Ankara, X, 331332, ( Hadis No: 1486) bnl-ESR, sd l abe, III, 627; ZEHEB, Siyer, I, 428; EDD, Muhammed, Ricaln Fi Mearikil-slam: ehidn Minen -Nceba: Ammar b. Yasir , Messeset r - Risale, Beyrut, 1405 / 1985, s. 29; bn. HACER, el-sabe, IV,575.

17
Hazret-i Eb Bekr satn alp zd etmitir. Baz siyerciler bu listedeki Eb Fkeyhe' nin yerine ukrn' zikretmilerdir. ki kadnda: Hazret-i Hatice ile mm Eymen, yhut S meyyed ir. 76

Aslnda Ammr'n slm'a girdii gnlerde Mslmanlarn says daha fazlayd. Fakat bunlar, Mslmanlklarn aa vurmadklar iin Ammr' n onlar sayamamas tabiidir. Bu srada Mslmanlar Kurey'in zulmnden ekindikleri iin dinlerini aka ortaya koyamyorlard. htimal ki Ammar Mslmanlarn hepsini tanyamamt. Yukarda saylan yedi kii her trl tehlikeyi gze alarak slama giren kimselerdir. kence edilii; Ammr, Mekke'de yabanc bir insand. Annesi cariye ve babas da Kurey li deildi. Bunun iindir ki, onun bu ehirde mal ve mlk olmad gibi, iktidar ve nfuzu da yoktu. Annesi, Mahzumoullarnn cariyelerindendi. Mslman olunca efendileri ileden km ve ona trl ikence ve cefalar ektirmilerdi. Fakat iman uuru, ilk Mslmanlarn kalbinde o kadar derin bir ekilde yerlemiti ki, bunlar imanlar yznden uradklar her mihnet ve meakkati nimet sayyorlard. Ammr bir gn Hz. Peygamber'e kendisinin ve ailesinin urad eza ve cefadan bahsetti. Resulullah (s.a.s.)' da ona: "Sabrediniz, sabrediniz, siz Ammr' lar, Allah'n ltfuna mazhar olacaksnz." buyurdu. Baka bir gn de Resulullah, Ammr ailesini Cennet'le mjdelemiti.77 Mslmanlara kar Kureyin ileri gelenlerini kkrtan Ebu Cehil, bir kimsenin Mslman olduunu duyduunda eer o Mslman erefli ve gl bir kimse ise, onu knayp ayplar ve yle derdi: Senden daha iyi bir insan olan babann dinini braktn. Senin aklnn ktln syleyecek ve grn rteceiz. erefini de yok edeceiz.Mslman olan kii eer ticaretle uraan biri ise ona da yle derdi: Vallahi senin ticaretini kesata uratacaz. Maln da yok edeceiz. Mslman olan kii eer zayf ve gsz biri ise onu dver, bakalarn ona kar kkrtrd. 78 Mekkede mriklerin ikencelerini Ammar gibi kimsesizlerin zerine

younlatrmalarnn sebebi onlarn arkalarnda kendilerini koruyacak herhangi bir gcn bulunmamasdr. Resulullah (sas) i, Cenb- Allah, amcas Ebu Talip vastasyla korumutu.
76 77

ZEBD, Sahih-i Buhari Muhtasar, Mtercim: Ahmet Naim, X, 331332, ( Hadis No: 1486. Hadisin zah ) bn. SAD, Tabakat, III, 249; BELAZUR, Ensab, I, 182;CABR, slamda Siyasal Akl, ev., Vecdi Akyz, bn. KESR, Siret, I, 243; bn. KESR , el-Bidaye ve n Nihaye , Byk slam Tarihi , ev., Mehmet

stanbul 1997,S.,148; bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,86.

78

Keskin , stanbul , 1994 , III , s., 86;CABR,Siyasal Akl,s.,149; bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,86.

18 Ebu Bekri ise kavmi vastasyla -kavminin nfuzu dolaysyla- korumutu. Ammar, Yasir, Smeyye, Sheyb, Bilal ve Mikdad gibi dier Mslmanlara gelince; mrikler onlar yakalam, onlara demir zrhlar giydirerek gne sca altnda deta eritircesine ikence ektirmilerdir.79 slmiyet' i kabul ettikleri iin ikence gren klelerden biri olan Habbb'a bazan kzgn talar zerinde ikence edilirdi. Nitekim hilfeti zamannda Hz. mer'i ziyarette giden Habbb'a Halife, "Yanma gel, bu meclise Ammr'dan sonra senden daha lyk kimse yoktur" diye iltifat etmi, Habbb da yllar sonra bile izleri silinmeyen srtndaki ikence kalntlarn gstermiti.80 Bu ikenceler slama gnl veren insanlarn aslnda ne denli vefakr ve cefakr olduklarn bizlere gstermektedir. Hz. Peygamber ve Onun mmetinin en hayrllar slam en ar artlarda dahi yaamlar ve kimseyi bu dine girmek iin zorlamamlardr. Mekkede Ammar b. Yasir ler, Bilal ler ve dierleri inanlarndan dolay kendilerine yaplan ikenceler altnda inim inim inlerken Hz. Peygamberin onlara sabr tavsiyesi karsnda slamn zorla yayldn iddia etmek pek de mantkl grnmemektedir.81 Madd ikencelerin yannda annesi ve babasnn gzlerinin nnde ehit olmalar gibi manev bir ikenceye urayan Ammarn artk dayanacak gc kalmamt. Bir gn mrikler Ammr' gaddarca ikencelere urattlar, yapmadklar eza tatbik etmedikleri ikence kalmad. Hz. Ammr, bu korkun ve dayanlmaz ikenceden kurtulmak iin, onlar honut edici birka sz sylemek zorunda kald. Kfirler, mustaz'af (zayf, korumasz) ve himayesiz bir adama yaptklar eza ve cefalarla sylettikleri szlerden memnun olarak onu serbest braktlar. Hz. Ammr, mriklerin elinden kurtulur kurtulmaz, koa koa Resulullah'n huzuruna vard ve olanlar anlatt. Kendisini kzgn kumlara yatrdklarn ve kuyuya sarkttklarn, eer Lt ve Uzza lehinde ve Resulullah aleyhinde konuursa brakacaklarn, aksi takdirde ldreceklerini; durumun ciddiyetini grnce de srf kendini kurtarmak iin diliyle Lt ve Uzzann Muhammedin dininden daha hayrl olduunu sylemek zorunda
79

BELAZUR, Ensab, I, 179; ZEHEB, Siyer, I, 409; bn. KESR, Siret, I, 243; Ebu NUAYM, Hlye, I, 140;

bn. ASKR, Tarihu Medineti Dmek, XLIII, 366; Mslmanlktan Dndrlmek iin Ammar b. Yasire yaplan kenceler iin Ayrca Bkz. KKSAL, slam Tarihi, III-IV,107.
80

KANDEMR,M.Yaar,DA,stanbul, 1996,XIV,????? NKAL , Resulullah n slama Davet Metodu , s., 188.

81

19 kaldn anlatt. Bunlar anlatrken bir taraftan da piman olduunu anlatmak iin gzlerinden yalar boalyordu. Bu manzara karsnda Resul-u Ekrem (s.a.s.) yle buyurdu: Neyin var, neyi saklyorsun, skntn nedir ey Ammar? Ammar, Hz. Peygambere mahcup bir ekilde yle cevap verdi: Kt, ok kt bir ey yaptm Y Reslallah Sana hakaret edip, ilhlarn vmedike beni brakmayacaklard. Ben de dediklerini yaptm. Bunun zerine Hz. Peygamber: -Ammr! Kalbine sor, bunlar sylerken kalbini nasl hissediyordun? Ammar yle dedi: -Ya Resulallah, kalbim, imann verdii zevkli duygularla dopdolu ve dinim hususunda da demirden daha salamd! 82. Hz. Peygamber Ammar teselli etmek iin ona yle dedi: -Ammr! Tekrar byle muamelede bulunurlarsa yani yle yle syle derler ve ikenceyi tekrarlarsa onlarn syletmek istediklerini syleyiver ikenceden kurtuluver, onlarn dediklerini yap!83 Resulullah'n bu ruhsat vermesinin ardnda nazil olan u ayet-i kerime vardr ve Ammar bu Ayetin nazil olmas ok mutlu etmitir. Ayet-i Kerime u ekildedir: "Kalbi imanla dolu olarak mutmain iken, dini inkr etmeye zorlanp da yalnz dilleri ile inkr szn syleyenler hari; inandktan sonra Allah' inkr eden, kfre gsn aan, kfrle sevin duyan kimselere Allahtan bir gazap iner. te onlar iin byk bir azap vardr." 84 Ayet i Kerim de istisna tutulan Kalbi imanla dolu olarak mutmain iken, dini inkr etmeye zorlanp da yalnz dilleri ile inkr szn syleyenler ifadesinden kastedilenlerin bata Ammar ve onun gibi ikence gren kimseler olduu, Hz. Peygamberin iznini (ruhsat)

82 83

BELAZUR, Ensab, I, 181. bn. SAD, Tabakat, III, 249 250; BELAZUR, Ensab, I, 180 181; bn l ESR, el-Kamil Fit-Tarih,

II, 67; Ayn Mellif; bn l - ESR, sdl-abe, , III, 628; Ebu NUAYM, Hlyetl-Evliya, I, 139; Nesi, mn, 17; el-EMN, el-adr, IX, 159.
84

Nahl, 16 / 106.

20 kullandklar, Ayet-i Kerimenin de bu ruhsat beyan etmek zere indirildii hemen hemen btn tefsircilerin gr birliinde olduklar bir konudur. 85 Bu konuda bn. shak, Hkim b. Cbeyr tarikiyle Said b. Cbeyr in yle dediini rivayet eder: Abdullah b. Abbasa : Mrikler, Raslullahn ashabna dinlerini terk etmeleri hususunda maruz saylabilecekleri ekilde ar derecede eziyet etmiler miydi?diye sordum. O da yle cevap verdi: Evet, vallahi mrikler, Mslmanlardan birine o kadar vururlar, a ve susuz brakrlard ki, o kendisine tatbik edilen ikencenin iddetinden yerinde oturamaz duruma gelirdi. Nihayet o da, onlarn istei olan Lat ve Uzza, Allahtan baka iki tanrdr.szn kendisi iin fitne olmasna ramen istemeyerek sylerdi. Evet, ektii ar eziyetten kurtulmak iin byle derdi. Ben de derim ki: kenceye urayan bu gibi kimseler hakknda Cenb- Allah, bu ayeti inzal buyurmutur.86 Mmin ve Mslman olduktan sonra inancndan dnen, dinden kan insana mrted denir. Bu ekilde kalbini inkra aarak yani kendi zgr iradesini kullanarak dinini terk edip dinsizlie sapan veya baka bir dini benimseyen kimse Allahn gazabna urayacak ve ok byk bir azapla cezalandrlacaktr. man; esas itibariyle gnlden bir benimseme ve onaylama olduu gibi, inkr da ayn ekilde Allahn varln, birliini ve Mslman saylmann asgari artlar olan dier iman esaslarn ksmen veya tamamen, bilerek ve isteyerek reddetmedir. Buna gre byle bir istei ve niyeti olmad, ayetteki ifadesiyle kalbi imanla dolu olduu halde ar bask altnda kalan (mkreh) bir mmin, bu bask (ikrah) yznden grnte inancnn aksine beyanda veya davranta bulunursa yete gre bundan dolay mmin olmaktan kmaz. Karlalan bask veya skntya zaruret, byle bir durumda inancnn aksini ifade etmeye veya yapmaya ruhsat baskya ramen inand gibi konumaya veya davranmaya da azimet denir. Genel bir kurala gre Zaruretler memnu olan eyleri mubah klar. (Mecelle.md.,21). 87 Suya Batrlmas;

85

bn. SAD, Tabakat, III, 249 250; BELAZUR, Ensab, I, 180 181; bn l ESR, el-Kamil, II, 67; Ayn bn. SHAK , Sre , s., 172 - 173 (242. madde) ; bn. HAM, Sire, I, 265; bn l - ESR, sdl-abe, III,

Mellif; bn l- ESR, sd l-abe, III, 628; Nesi, man, 17.

86

628; bn. KESR, Siret, I, 244; bn. KESR, el- Bidaye ve n Nihaye, III, 8687.
87

KURAN YOLU, Trke Meal ve Tefsir, Yazanlar: Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Prof. Dr. Mustafa arc,

Prof. Dr.brahim Kfi Dnmez, Prof. Dr. Sadrettin Gm, DB. Yay., Ankara,2003 ,III , 389;

21 Hz. Peygamber (sas) yine bir defasnda Ammar a rastlamt. Ammar ise iinde bulunduu durumdan dolay alyordu. Hz. Peygamber ise durumu fark ederek Ya Ammar yine sana ikence ettiler, seni suya batrp yle yle syle dediler. Eer bir daha ayn ikenceyi yaparlarsa daha nce sylediin gibi syle diyerek Ammar teselli etmitir.88 Daha nce de Ammar a ikence yaplm, eer Lt ve Uzza lehinde ve Resulullah aleyhinde konuursa brakacaklarn, aksi takdirde ldreceklerini sylemilerdi. Ammar da durumun ciddiyetini grnce de srf kendini kurtarmak iin diliyle Lt ve Uzzann Muhammedin dininden daha hayrl olduunu sylemek zorunda kalm ve Hz. Peygamber tarafndan kendisine ruhsat verilmiti. Usl terimi olarak azimet; Yce Allahn mkelleflerin hepsi iin btn durumlarda balayc genel bir kanun olmak zere ilkten koyduu hkmlerdir. ruhsat ise; Allahn, kullarn zrlerine binaen ve onlarn ihtiyalarn gzeterek koyduu geici hkmlerdir. O halde azimet genel ve temel hkm, ruhsat ise istisna hkmdr. Ruhsatn bir takm ksmlar vardr. Bunlardan bir tanesi de haram ileme ruhsatdr. Zaruret veya zaruret derecesine varan ihtiya hallerinde haram bir fiil mbah hale gelebilir. Mesela, ldrlme veya bir uzvun yok edilmesi tehdidi ile zorlanma halinde kalp imanla dolu olmakla beraber- kfr kelimesini sylemek mubahtr. Yukardaki Nahl Suresi 106. Ayet buna iaret eder. Bu tr ruhsatn snnette en byk delili ise Ammar b. Yasir (r.a) rneidir. Bu nevi ruhsatn Fkhlara gre hkm ise ; mkellefin cann veya bir uzvunu kaybetmekten endie etmesi halinde amel etmesi vaciptir.89 Bu bilgilerden sonra unu syleyebiliriz: Azimet i kullanarak ehit olmay tercih eden Yasir ve Smeyye gibi Mslmanlardr. Ruhsat tercih edip zulm ve ikence sonucunda lmden kurtulan ise Ammar dr. Atete yaklmas; Ammar b. Yasir, leyin en scak zamannda Mahzum oullar tarafndan Ramdaya Mekke kayalna gtrlr, demir gmlek giydirilip yakc gne altnda tutulur, vcudunun ya eritilir, yaplan ikenceler sebebiyle ne sylediini bilemez hale gelirdi.90Ammar n ikencelerle srt atele yakld iin bu izler ve ikinlikler yllar sonra bile gememi,
88

bn. SHAK , Sre , s., 172 (241. madde) ; bn. SAD, Tabakat, III, 249. ABAN,Zekiyyddn,slam Hukuk lminin Esaslar(Usll-Fkh),ev., brahim Kfi Dnmez,TDV.

89

Yay.,Ankara 1990,s., 222-223.

22 kendisine bu izleri soranlara da: Bunlar Kureyin Mekkede; Ramda denilen yerde bana atele yaptklar ikencelerin izleri diye cevap vermitir.91 Mrikler Ammar a ikence ediyorlard ve onu atete yakyorlard. HZ. Peygamber (s.a.s) bir defasnda ona urad elini Ammar n ba zerine koyarak yle dua etti: Ey ate! brahime serin ve selametli olduun
92

gibi Ammar a da serin ve selametli ol! . Daha sonra

yle devam etti: Seni Bai (azgn) bir topluluk ldrecek 93. Baka bir rivayette de Hz. Peygamber Ammar ile alarken karlam ve yine o atete dalandn anlatm Hz. Peygamber ise onu teselli ederek gzyan silmitir.94 Evinin Bir Blmn Mescit olarak Kullanan lk Sahab; Ammar b. Yasir, slam Tarihinde evinin bir blmn mescit olarak kullanan ilk Mslmandr.95 Ammar evinin bir blmn mescit olarak kullanmaya Mslman olduktan sonra balam ve burada ailesi ile namaz klmtr. Ailesi ile beraber orada Kuran okumutur. Kuran okurken mrikler duymasn diye sesini ykseltmemeye zen gsterir ve sesini ksard. Fakat baz zamanlar dikkat edilmesine ramen Kuran kelimeleri mrikler tarafndan Ammar n evinden duyuluyor, kldklar namaz ise grlyordu. Bylece; Kurey mrikleri Ammar ve Ailesinin Mslman olduunu renince bu aileye kar ikence ve eziyetlere balamlardr. 96

90

bn. SAD , Tabakat , III , 248 ; BELAZUR , Ensab , I , 180 ; ZEHEB ,Tarih , s., 571 ; ZEHEB , Siyer , I,

409.
91
92

bn. SAD, Tabakat, III, 248; BELAZUR, Ensab, I, 180; el-EMN, el-adr, IX, 158. Enbiya, 21 / 69. bn. SAD, Tabakat, III, 248; BELAZUR, Ensab, I, 191; ZEHEB, Siyer, I, 410; el-AK, Mevsat II, bn. ASAKR, Tarihu Medineti Dmek, XLIII, 372; EMN, el-adr, IX, 167168; Al-Haj Maulana FAZLUL-KERM, Al-Hadis an English Translation and Commentary of Mishkatl-

93

1380;

Mesabih, ng. eviren. Malik Sirajuddin And Sons, Publishers , Lahore-8 , Pakistan, Book-1 , s., 61.
94

bn. SAD, Tabakat, III, 248; ZEHEB, Siyer, I, 410411; bn. ASAKR, Tarihu Medineti Dmek XLIII,

373.
95

bn. SAD, Tabakat, III, 250; BELAZUR, Ensab, I, 184; ZEHEB, Siyer, I, 411 412; bn. ASA- KR,

Tarihu Medineti Dmek, XLIII, 380; el-AK, Mevsat II, 1382; EMN, el-adr, IX, 162; FAYDA, Ammar b. Yasirmd. , III, 75.
96

Muhammed FUAD , Ricaln s., 82.

23 Konuyla ilgili Muhammed Hamidullah u deerlendirmeyi yapmaktadr: Belzri nin Ensb ( I, No. 364-5 )adl eseri ile ibn Kesrin Bidaye ( VII, 311 ) adl eserinde, slam dnyasnda ilk in edilen olarak gsterdikleri mescit, Ammr b. Yasir elAns nin, anlalan kendisine Kabe avlusunda ibdet etmesine mrikler mani olduundan, o devirde kendi evinde in ettirdiidir. Bu sahb, Mekke vatandal statsne sahip olmayp, Eb Cehl ailesi tarafndan kendisine emn hakk tannm yabanc meneli bir kimseydi ve bu yzden Kabe avlusuna kmasna engel olunuyordu. Belzurnin az nce zikrettiimiz eserinde ve ayn yerde verilen anlatmdan aka anlalaca gibi olay Hicretten nceki Mekke devrinde gemitir. Buna gre, bazlarnn dndnn aksine slam da ilk mescit, Medinedeki Kub Mescidi deil Mekkedeki bu mescittir.97 Burada konuyla ilgili u deerlendirmeyi yapabiliriz: Ammar b. Yasir in Mslman olduktan sonra namaz klp, Kuran okuyabilecei ve ibadetlerini yerine getirebilecei bir mekna ihtiya duyduu grlmektedir. Mekkede, bask oluturaca iin, gerek slamn ilk yllar olmas hasebiyle gizlilie nem verilmesi gerekse Ammarn aslen Mekke li olmamas ve daha baka sebeplerden dolay Mescit in veya ayn fonksiyonu icra eden bir meknnherkes tarafndan bilinen bir yer olmaktan ziyade gizli olmas daha uygundu. te bu yzden Ammar evinin bir blmn Mescit olarak kullanmtr ve bu zellii ile slam Tarihinde Evinin bir blmn mescit olarak kullanan ilk Mslman unvann elde etmitir. Burada konu edilen dzenli, herkese ak bir mescit deil, tamamen kiisel bir tasarruftur. Bu yzden, kaynaklarmzn da belirttii zere; evin bir blmnn Mescit olarak kullanlmas ayr -ki bunu Ammar yapmtr- slamda lk mescidi ina etmek ayrdr. na edilen ilk Mescit Kuba Mescididir ki; ileride ele alnacaktr. Mekkede durum byle iken Medine de de farkl deildi. Bilindii zere Medine, Hz. Peygamberin hicretinden birka yl ncesinden slamlamaya balam ve kaynaklarda belirtildiine gre gnlk namazlarn klnmas maksadyla ve her bir kabilenin kendi oturduu mahalde, muhtemelen mtevaz bir kulbe eklinde bir Mescit ina edilmiti. rnek olarak da; Ben Zurayklarn ve Esad b. Zrarenin Mescitlerini gsterebiliriz. Hatta Ben Zurayklarn Mescidi, ierisinde yksek sesle Kuran okunan Dnyadaki ilk mescit olmutur.98

97
98

HAMDULLAH, slam Pey I, 98. (180.madde

HAMDULLAH, slam Pey II, 823. (1350.madde/ 29)

24 Habeistana Hicreti; Mriklerin zulm ve ikenceleri, Mslmanlar iin tahamml edi lemez bir hale gelince, Raslullah gsz ve himayesiz Mslmanlar basklardan kurtarmak iin gnderebilecei bir memleket dnme ye balad. Hicret etmek isteyen Mslmanlar gndermek iin hangi mem leketi semeliydi? Yemen'e mi gndermeliydi? O zaman Yemen, semav dinleri kab ul etmeyen ve onlara hrmet gstermeyen Sasanler'e bal idi. Sa san hkmdar, Yemen'deki valisi Bzn'a, Peygamber Efendimizi kastederek: Hicaz'da treyen o adama kuvvetli iki kahraman gn der, ban bana getirsinler diye emir gndermiti. Arap yarmadasnda Hristiyan ve Yahudilerin yaad yerlere mi vard. Bir tek Habeistan kalyordu. Habe hkmdarnn Hristiyan ol duunu, kimseye zulmetmediini biliyordu. Habeistan'a hicret edil mesine karar verdi ve Mslmanlar Kzldeniz zerinden Habeistana yollad. Mslmanlarn Habeistan'a hicretleri iki merhalede gerekleti. Bunlar, gndermeliydi? O zaman Kurey'in, am ve Hre'de, aradaki ticari mnasebetlerden dolay byk nfuzu

Habeistan'a Birinci Hicret ve Habeistan'a kinci Hicret! diye bilinir. Birinci hicret, Hz. Muhammed'in peygamberliinin beinci senesinde olmutur (615 M.). Habeistan'a ilk hicret edenlerin says on biri erkek ve drd kadn olmak zere on be kiidir. lerinde Hz Os man ve Peygamber efendimizin kz olan ei Rukayya, Eb Huzeyfe ve ei de vard. Osman b. Maz'n ise, bu kafilenin bakan idi. kinci hicret, ilk hicretten birka ay sonra olmutur. Bu hicrete katlanlar sekseni erkek ve biri kadn olmak zere seksen bir kiidir, Kadn S ahab, Eb Sufyan'n kz mm Habibedir. Hicret kafilesine ei Ubeydullah b. Cah ile beraber o da
99

katlmtr. Bakanlar ise Eb Talibin olu Cafer idi.

Hz. Peygamber'in arkadalarnn hicret yurdu olarak Habeistan' semesinin ekonomik ve siyas birtakm hedeflerinin bulunmu olmas muhtemeldir. Buna, Habeistan'a g eden Mslmanlarn zayflardan deil, ou ticaretle uraan kabile ocuklarndan olduunu eklersek, bu gn Kurey'te uyandrm olabilecei korkularn trn kavrarz. Ayrca, Hz. Peygamber'in ve genellikle Himlerin Habe
99

DGBT, I,212213.

25 kral ile iyi ilikileri bulunduuna gre, baz arkadalarn Habeistan'a g ettirmesinin ardnda Kurey ticaretine rakip bir ticar merkez kurmay hedeflemi olup olmad da sz konusudur. nk Rasulullah, belirtmi olduumuz gibi, Habe kraln ve ynetimini vmtr.100 Ammr b. Ysir' in Habeistan hicretine katlp katlmad konusunda ihtilaf vardr. 101 Bir ksm Tarihiler Habeistan hicretine katldn ama hangisine katldn belirtmezken;102 Mahzumoullarndan Mslman olup Habeistana hicret edenler arasnda Mahzumoullarnn antlamals(=Halifi) Ammar b. Yasir; Siyer otoritelerinin byk ounluuna gre ise kinci Habeistan hicretine katlmtr.103 te yandan, bilesin ki Rabbin, eziyetlerle snandktan sonra yurtlarndan genlerin, ardndan abalarn srdrp sabr gsteren kimselerin yardmcsdr. Artk bu yaplanlardan sonra Rabbin elbette ok balayc ve ok merhametlidir.
104

Mfessirlerin ounluu buradaki gten Hz. Peygamberin Medineye hicretinin kastedildiini ileri srmlerse de bu sure Mekkede indiine gre, 41.ayette ( Nahl,16/41) olduu gibi burada da Habeistana g edenlerden bahsedildiini kabul etmek gerekir. Eziyetlerle snanmak eklinde tercme ettiimiz metinde ki ftin fiili, inkrclarn Mslmanlar inancndan dndrebilmek iin uyguladklar fiziksel ve manev basklar ifade eder. Bu basklar, baka adan Mslmann dinine sadakatinin ve Allaha imannn snand bir tr imtihan olduu iin olay, aslnda imtihan anlam tayan bu fiille ifade edilmitir. Yukardaki ayetler, dnya tutkular ve zaaflar nedeniyle inkrda srar eden veya Mslman iken bu tr basklara dayanacak kadar inanc ve ball gl olmad iin snav kaybedip dinden kanlardan sz etmiti. Burada ise basklara ve eziyetlere ramen
100 101

CABR, Siyasal Akl,207. bn. SHAK, Sre, s. 210 (304. madde)ve s.156 (218. Madde); bn. HAM, Sire, I, 301; bn. HACER, el-

sabe, IV,575; bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,99.101.138.

102

bn.ABDLBERR, stiab , III , 628 ; es-SAFED , Kitabul-Vafi, XXII , 376 ; el-MNAV , Minel-

Alams., 500 ; Ahmed SVEYLM ,el-Mslimns., 52.

103

bn. SAD, Tabakat, , III , 250 ; TABER , Zuyl , s., 508 ; ZEHEB , Tarihul-slam , s., 572 ; el-AK, Muhammed FUAD ,Ricalns., 82 ; bn . ASKR, Tarihu Dmek, XLIII, 379;

Mevsat, II , 1382 ;

SAVA, Rza, Mekkede slamn Yaylmasna Akrabalk Asndan Bir Bak, stem Dergisi, Konya, Yl:2,Say:4, 2004, ss.,3552,s.,41.
104

Nahl, 16 / 110.

26 dinlerinde sebat eden, en azndan zhiren baskclar istedikleri gibi hareket etseler de kalplerinde imanlarn koruyan Mslmanlar vlmekte; Allahn onlarn yardmcs, velisi olacana ve sonunda onlarn galip geleceine iaret edilmekte (yet metninde ki li edatnn bu anlama iaret ettiine dair bk. Zemaheri, II,345; evkni, III,223 );herkesin kendini savunaca, kendi bann derdine decei kyamet gnnde de Allaha candan inanp balanan, inanc uruna basklara katlanan, ac eken, sabreden nihayet yurtlarn terk eden bu mminlere Cenb- Hakkn rahmet ve mafiretiyle muamele edecei mjdelenmektedir.105 Medineye hicreti; Hz. Ammr, Medine'ye ilk hicret eden Sahabelerdendir106. Artk ikencenin Ammar, Ebu Fukeyhe, Bill ve Amir b. Fuheyre gibi bir ksm Mslmanlar ne sylediklerini bilmez hale getirecek derecede artmas zerine u Ayet-i Kerime nazil olmutur: Zulme uradktan sonra Allah yolunda hicret edenlere gelince, onlar dnyada gzel bir ekilde yerletireceiz. Eer bilirlerse ahiretin mkfat elbette daha byktr. (Onlar) sadece Rablerine tevekkl ederek sabredenlerdir.
107

Vakid ye gre, bu Ayet-i Kerime Medineye ilk hicret edenler

hakknda nazil olmutur.108Buhar, Berann yle dediini rivayet etmitir: Bize ilk olrak hicret edip gelen Musab b. Umeyr ile ibn. mm Mektm olmutur. Sonra Ammar b. Yasir (r.a) ile Bill geldiler.Muhammed b. Bear ise Eb shakn yle dediini rivayet eder: Bera b. Azibin yle dediini iittim: Bize ilk olarak hicret edip gelen, Musab b. Umeyr ile bn. mm Mektum olmutur. Bunlar, insanlara Kuran retiyorlard. Bunlardan sonra Bilal,Sad ve Ammar b. Yasir hicret edip geldiler.109 Hz. Ammr, Medine'de Hz. Mnzir b. Abdlmbeir in misafiri oldu. 110 -lk Mesciti ( Kuba ) ina Etmesi;

105

KURAN YOLU, III, 389390; Azimet ve Ruhsat Hakknda Geni Bilgi iin Bkz. KKSAL, slam Tarihi,

III-IV,111-118.
106

bn.ABDLBERR , stiab , III , 628 ; el-MNAV , Minel-Alams., 500 ; bn . ASKR, Tarihu Nahl, 16 / 4142. BELAZUR, Ensab, I, 180. bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,264. bn. SAD , Tabakat , III , 250 ; el-AK , Mevsat, II , 1382.

Medineti Dmek, XLIII, 380.

107 108 109 110

27 Mslmanlar, Mekke'den ayrlp Kbede ibadet yapmaktan mahrum kalnca, yeryznn her blge ve beldesinde Mslmanlarn topluca ibadet yapabilecei ve slm davetinin merkezi olmak zere mescit yapmay dnyorlard. te bu sebeple Raslullah, Medine'ye hicret ederken Kba'da drt gn kalp Kub mescidini ina etti. Ammar b. Yasir, slamda lk mescidi ina eden kiidir.111 Bazlarna gre bu mescit; slam tarihinde ilk mescit olarak bilinen Kba Mescididir.112 Bu Mescidin temeli takva zere bina edildii hakknda Kuran- Kerimin beyan u ekildedir: Mescid-i Drarda hi bir zaman namaz klma! Ta ilk gnden, temeli takva zere kurulan mescitte namaza durman daha mnasiptir. Orada, madd ve manev kirlerden arnmay seven kimseler vardr. Allah da temizlenenleri sever. 113 Hicretini mteakip Hz. Peygamber (sas), Medineye vardnda ksa bir sre iin Kuba da kalm ve hi phesiz yrede bulunan Mslmanlara ait meyve baheleri yahut hurmalklarda veyahut ta ak arazide klnan cemaat namazlarna imamlk yapmtr. Sonra Ammar b. Yasir in teklifi zerine, kalc bir Mescit ina edilmesi iin bizzat enir vermiti. Kuba blgesi evvelce faal haldeki volkanlarn kard lavlarn kalnts olan yank kara talarla kapl bir ovadr. phesiz ki Ammar b. Yasir bu inaat iinde dierlerinden daha gayretli ve yorulmakszn almt.114 Hakem bn. Uteybenin anlattna gre Resulullah (sas) Medineye ilk geliinde vakit bir kuluk vakti idi. lk mescit (Kuba Mescidi) ise Ammar b. Yasirin : Biz Rasulllaha (sas), le scanda glgelenmek istedii zaman glgelenecei, ierisinde namaz klabileceimiz ve oturup dinlenebileceimiz bir yer yapmalyz! eklindeki teklifi ile

111

bn. SAD, Tabakat, III, 250; BELAZUR, Ensab, I, 184; ZEHEB, Siyer, I, 411412; ZEHEB, Tarihul-

slam, s, 572; bnl- ESR, sdl-abe, III, 630; bn. HACER, Tehzib, VII, 346; BN. KUNFUZ, KitablVefayat, Beyrut,14031983,s.56 (3. Dipnot) EMN, el-adr, IX, 162; bn. ASAKR , Tarihu Medineti Dmek , XLIII , 379-380 ; EVKAN , Derrs-Sahabe fi Menakibil-Karabeti ves-Sahabe , thk ., Hseyin b. Abdillah el-Umeri , Dmek , 1404-1984 , s.,623 ; Abdullah el-MERA, Ammar b. Yasir, Mecelletl-Ezher , Matbaatl-Ezher , Rebis-Sani- 1374 / 1949 , s.,905.
112

bnl- ESR, Tevbe, 108.

sdl-abe, III, 630; BN. KUNFUZ, Kitabl-Vefayat, s.56 (3. Dipnot) ;

MERA ,Ammar b. Yasir,s.,905; DGBT,I,281.

113 114

HAMDULLAH, slam Pey II, 823. (1350.madde/ 30)

28 Medinede yaplmtr. Kba Mescidinin yapmnda Ammar ta toplam ve mescidin yapmnda stn gayret gstermitir.115 Kettan ,slamda lk Bina Ustas bal altnda bn. Hiam kaynak gstererek slamda ilk bina (yap) ustasnn Ammar b. Yasir (r.a) olduunu zikretmektedir.116 Muhtemeldir ki; gerek fikrin kendisinden kmas hasebiyle gerekse yapmndaki stn gayreti sebebiyle denilmektedir. -Hz. Huzeyfe b. Yemn el-Ensr ile Kardelii; Hz. Peygamber, daha balangta slm'da kardelik esasn getirmi ve bunu birbirlerine miras olma hususunda nesep ba kadar kuvvetli klmt. Hz. Peygamber'in bu tutumu hicretten nce daha Mekke devrinde balamt. Bir defa ashabna: Allah iin ikier ikier karde olunuz buyurmu ve Hz. Ali'nin elini tutarak: Bu benim kardeimdir demiti. Daha o zaman amcas Hz. Hamza ile azatl klesi Zeyd b. Hrise'yi karde yapmt. te bu sebeple Hz. Hamza, Uhud Savanda vasiyetini Zeyd'e yapmt. Mslmanlar Medine'ye hicret edince, aralarndaki kardeliin snrlar geniledi. Raslullah, Hz. Ali ile olan kardeliini, Hamza da Zeyd ile olan kardeliini yenilediler. Bu arada Hz. Muhammed (sas), Mekkeden g eden Mslmanlarla Medineli Mslmanlar arasnda da kardelik tesis etti. Bu kardeliin gayesi, Mekke'de her eylerini brakarak dinleri uruna vatanlarn terk eden Muhacirleri desteklemek, mali skntlarn bir lde de olsa hafifletmeye almak ve yurttan ayr dmenin vermi olduu gariplii ve mahzunluu gidermekti. 117 Bu kardelik meselesinin esas, bir araz veya mterek bir sermayede toplanyordu. Hatt bir baladlar Hkmet dahi bu vakay nazar iti
115 116

slamda ilk mescit ina eden kii Ammar b. Yasirdir.

mlke iki rza kardein da ya

birlikte sahip olmalarn dan ibaretti ve bu ikisinin almasndan hsl olan kr rf ve deta gre mi ras olmas gerekli dier kimseleri harite brakma

birlerinden miras dahi alarak

bara alarak, bir asker sefer iin

bnl- ESR, sdl-abe, III, 630; CANAN, Hadis Ansiklopedisi, XII,331;KKSAL, slam Tarihi, VIII,9. KETTAN,Teratib,II,304. DGBT, I,261;KKSAL, VIII,108109;bn. HABB; Hicretten nce Mekkede Hz. Peygamberin baz

117

Sahabileri Karde kldndan bahseder: Kitabul-Muhabber,s.,70-71.

29 gnlller arasn da bir ayrma yaparken, bu rza kardelerden sade dikkatli davranyordu.
118

ce birini seip

dierini geride kalan iki aileye de mu kayyet olmas iin, liste harici etmekte pek

Resulullah (s.a.s.) Medine'ye gelince, hicret eden, yurtlarndan ayrlan her Mekkeli Mslman (= Muhacir ) iin bir Medineli Mslman (= Ensar ) manev karde (= Muht) yaptnda Ammr b. Ysir' i de, Hz. Huzeyfe b. Yemn el-Ensr ile karde yapt. 119 Dier bir gre gre ise Hz. Peygamber; Hz. Huzeyfe b. Yemn el-Ensr henz hicret etmediinden ki Bedir savandan sonra hicret etmitir- Ammar ile Hatb-i Resulillah Haris b. el-Hazrec in kardei Sabit b. Kays b. E-emmas Karde ilan etmitir.
120

Huzeyfe b. Yemn el-Ensr her ne kadar Bedr Savan grememise de ok nceden Mslman olmutur.121 Hz. Peygamber, Ammar a ev yapmas iin bir arazi tahsis etmitir.
122

-Mescid-i Nebevnin insnda Ammar; Resulullahn hicreti mteakip hemen yapm olduu ilerden birisi de mescitler in etmek olmutur. Medine'de hemen mescit yapmasnn sebebi, belki de Mslmanlarn, bir araya gelip toplanmalar iin evlerinin yeterli olmadn ve arzu ettikleri gibi bir araya gelme imknn vermediini hissetmi olmasdr. Hz. Peygamberin rehberliinde mslmanlar yeni mescitler yaptlar ve oraya Beytullah (Allah'n evi) adn verdiler. nsanlar kimseden izin almakszn oraya girecekler, ibadetlerini yapacaklar, slm' renecekler, birbirleriyle grecekler ve karde olduklarn anlayacaklard. slm'dan nce Araplar Hz. brahim ile olu Hz. smail'in ina etmi olduu Kbede ibadet ederlerdi. Kbe, Arap yarmadasnn her tarafndan gelen haclarn ziyaret
118 119

HAMDULLAH,Hz. Peygamberin Savalar, ev., Salih Tu, stanbul 1991.s.,41. bn. HAM, Sire, II, 115; bn. SAD, Tabakat, III, 250; TABER, Zuyl, s. 508; bn. HACER, Tehzib, VII,

344; bn. ASKR , Tarihu Medineti Dmek , XLIII , 381; el-AK , MevsatII,1379; Muhammed FUAD, Ricalns.,82-83; KKSAL, slam Tarihi, VIII,112; (Huzeyfe b. Yemn'a, sr sahibi denilirdi. Hz. Peygamber, Eb Huzeyfe'ye farkl bir deer vermi ve baz srlarn ona emanet etmitir.)
120

bn. HAM, Sire, II, 115; KKSAL, slam Tarihi, VIII,112; (Sabit b. Kays b. E-emmas; Mrik olan

birisi bir hutbe okuduunda Hz. Peygamber (sas) : Kalk! unun hutbesine karlk ver buyurur Sabit de hibir hazrl olmad halde o kimseye cevabn verirdi. te bu yzden; Sabit b. Kays Peygamberimizin Hatbi diye anlmtr. KKSAL, slam Tarihi, XVI,34; bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,338.
121

bn. SAD,Tabakat , III , 250 ; TABER , Zuyl , s., 508; bn . ASKR, Tarihu Medineti Dmek, XLIII, bn. SAD, Tabakat, III, 250; EMN, el-adr, IX, 163.

381.
122

30 ve ibadet yeri olmutu. Daha sonra Araplar, Allah'a ibadeti terk edip putlara tapmaya balaynca Kbeyi putlarn merkezi haline getirmilerdi. Tek tanrya inanan Araplarla, putperest Araplar ibadet etmek iin Kbede karlarlard. slm gelince Mslmanlar da Kbeye sayg gsterdiler ve onu mukaddes kabul ettiler. Hatta henz Kbe putlardan temizlenmeden nce Raslullah (sas), Rukn-i Yeman ile Rukn-i Esved arasnda namaz klard. Kba'dan sonra Medine'ye varan Raslullah'n burada da ilk ii Mescit ina etmek oldu. Hz. Peygamber Eb Eyyb el-Ensar'nin evinde geici olarak ikamet ederken, bir yandan da hemen hi vakit geirmeksizin mescidi yapt. Etrafna da zevcesi evde ile mstakbel zevcesi iin iki oda ilve etti. 123 Resulullah (sas), bizzat ashabyla beraber bu inaatta altlar. Ammr da btn gcn sarf ederek herkes bir ta getiriyorsa o iki ta getirip, srekli u szleri terennm etmiti: "Biz Mslmanlar, mescitler ina ederiz!..124 " Mescid-i Nebinin inasnda ashabnn stn gayretini gren Hz. Peygamber ( sas ) yle dua ediyordu : Hakik ecir, hiret ecridir; btn gayretleriyle alan u Ensar ve Muhacirleri mafiretine eritir Allahm!.125 Ashab-i Kiram da O alrken bize durmak yaramaz diyerek Mescitin inas iin seferber olmulard.126 bn Hiam ve bn Sad gibi kaynaklarda belirtildiine gre; Mescid-i Nebinin yapmnda bu cokun alma yarnda, nde gidenlerden biri de Ammar b. Yasir idi. Bu zat, her gidi-dnnde iki kerpi birden tayor ve: birini, kendisi, dierini de, Hz. Peygamber iin tadn sylyordu. Hatta bu durum Peygamber(s.a.v)in dikkatini ekmi, bu mnasebetle Ona: Sende arkadalarn gibi birer tane tasan olmaz m? demise de, Hz. Ammar: Fazla tama yolu ile Allah Tel nn mkfatna erimeyi mit ettiini ifade ediyordu. Bunun zerine Sevgili Peygamberimiz: Ey Smeyye kadnn olu! Herkesin bir ecri, senin ise iki ecrin vardr! buyurdu. 127

123 124 125

DGBT, I,281. bn. HAM , Sire , II , s., 104; bn. SAD, Tabakat, III, 251; el-AK, Mevsat II, 1384. bn. HAM , Sire , II , s., 104;KKSAL,VIII,123; bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,324; Muhammed

FUAD ,Ricaln. s., 83.( Hz. Peygamber (sas) in Hakik ecir, hiret ecridir; btn gayretleriyle alan u Ensar ve Muhacirleri mafiretine eritir Allahm! eklindeki duas Hendek kazm esnasnda da sylenmitir. ( 1 Nolu Dipnot; bn. SAD, Tabakat, III, 252 ) Bu da bize gsteriyor ki; Hz. Peygamber (sas) zaman zaman ashabna bu duay yapmtr.)
126

bn. HAM , Sire , II , s., 104;

31 Muhacirlerden Osman b. Maz un (r.a) titiz bir zat olduundan, kerpileri tadka, elbisesinde kalan tozlar silkelemeye urayordu. Baz kaynaklarda bu zatn Osman b. Mazun deil de, Osman b. Affan olduu grlmektedir.128 Bunu gren Hz. Ali, Mescid iin herkesle birlikte kerpi tarken latife maksadyla : Gerek ayakta, gerek oturarak alp kerpi tayanlarla; tozdan, topraktan ekinenler sevapta eit olmazlar...129 Anlamnda bir msra sylemi, Ammar (r.a) da kimin iin sylenmi olduunu bilmeden bunu tekrarlamaya balamt. Osman b. Mazun-veya Osman b. Affanise bunun kastl sylendiini sanarak: Ey Smeyyenin Olu! Bu gn sylediini iittiim sz bir daha sylediini duyarsam u denei sana vururum! demek durumunda kalm, bunu duyan Resulullah (s.a.s), Osman b. Maz unu -veya Osman b. Affan- knam ve Hz.Ammar a olan sevgisini izhar etmiti. Hatta Osman b. Mazunun - veya Osman b. AffanAmmar a kar tavrndan dolay ashb- kiram, Hz. Peygamberin gadaplandn sandlar. Ammar (r.a) durumu dzeltmek iin bir teebbste bulundu, araya bir laf kartrarak ortal yumuatmak istedi ve Hz. Peygambere vararak: Ya Resulallah! Ashabn, neredeyse beni telef edecekler, kendileri bir kerpi tarken, bana ikier tane yklyorlar! dedi. Bylece bir nkte ile tatszl ortadan kaldrmak istiyordu. Aslnda kerpileri, kendi isteiyle ikier tane tayordu. Perde tesini gren Peygamberimiz (s.a.s), Ammar n zerindeki topra silkerek yle buyurdu: Vah, vah! Ey Smeyyenin olu! Seni bunlar deil, ileride asi bir topluluk ldrecek! 130. Raslullah'n hanm mm Seleme dedi ki: Raslullah (s.a.v.)'n, Ammar'n salarn kendi eliyle temizlediini grdm. O kvrck sal biri idi. Sonra Raslullah yle buyurdu:
127

bn. HAM , Sire , s. , 337. (baklacak); MNAV , Minel-Alams., 500; MUNTASIR, el-Kasas:

Ammar b. Yasir,2035; EDD , Muhammed , Ricaln, s. 43; KKSAL, slam Tarihi, VIII,124; bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,324.
128

MUNTASIR, el-Kasas: Ammar b. Yasir,2035. Asm KKSAL bu konuda yle der: Diyar Bekr ve bn. HAM , Sire , II,105; MUNTASIR, el-Kasas: Ammar b. Yasir,2035; ; EDD , Muhammed , EDD, Muhammed, Ricaln s. 4344; Geni Bilgi in Bkz. ALGL, slam Tarihi, I,321322; KKSAL,

Semhdye gre bu zat Osman b. Affan; Halebiye gre ise Osman b. Mazundur.
129

Ricaln, s. 44; Ahmed SVEYLM ,el-Mslimns.,53.

130

slam Tarihi, VIII,124.

32 Yazk ey Smeyye olu! Bunlar seni ldrecek deiller. Seni ancak azgnlar ve asiler ldreceklerdir. Yine mm Seleme'nin yle dedii rivayet edilir: Raslullah (s.a.v.) buyurdu ki: Ammar', asi ve azgn bir grup ldrecektir. Baka bir rivayete gre de Umm Seleme, Raslullah (s.a.v.)n, ta tamakta olan Ammar'a yle dediini nakletmitir: Yazk sana ey bn Smeyye! Seni asi ve azgn bir grup ldrecektir. Abdrrezzak, mm Seleme'nin yle dediini rivayet eder: Raslullah (s.a.v.) ile ashab, mescidi ina ederlerken sahabelerin her biri birer kerpi tayordu. Ammar ise biri kendi yerine, dieri de Raslullah'm yerine olmak zere ikier kerpi tayordu. Raslullah (s.a.v.), Ammar'n srtna elini srp yle dedi: Ey Smeyye'nin olu! Herkesin bir, senin ise iki sevabn vardr. Senin en son azn, bir iimlik st olacaktr. Seni azgn, asi bir topluluk ldrecektir. Beyhak, Ebu Said el-Hudr'nin yle dediini rivayet eder: Mescid inaatnda bizler, kerpileri birer birer tayorduk. Ammar ise, ikier ikier tayordu. Raslullah onu grd. zerindeki topra silkeleyip yle dedi: Yazk Ammar'a! Onu, asi ve azgn bir topluluk ldrecektir. O, onlar Cennet'e davet edecek, onlarsa onu Cehennem'e davet edeceklerdir. Beyhak, Ebu Said el-Hudr'nin yle dediini rivayet eder: Benden daha hayrl olan birinin bana verdii habere gre Raslullah (s.a.v.), Hendei kazarken Ammar'n ban okayp ona yle dedi: Ibn Smeyye'ye yazk! Onu, asi ve azgn bir topluluk ldrecektir.131 Yukarda geen, Ammar, onlar Cennet'e davet edecek, onlarsa onu Cehennem'e davet edeceklerdir. szne gelince, Ammar ve arkadalar, amllar birlemeye ve dostlua davet etmiler; amllar ise halifelii Hz. Ali'ye nisbetle daha az hakk eden birine vermeyi istiyorlard. Mslmanlarn blnp ayr ve mstakil imamlarn ynetiminde kalmalarn arzuluyorlard ki, bu da dncelerin ayrlmasna ve mmetin paralanmasna sebebiyet verecekti. Bu, onlarn mezheplerinin bir gerei ve tuttuklar yolun bir sonucu idi. Her ne kadar onlar byle bir eyi amalamamlarsa da netice bu olacakt. Dorusunu Allah bilir. 132

131 132

bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,324. bn. KESR; Byk slam Tarihi, III,325.

33 Mslim, mm Seleme'nin yle dediini rivayet etmitir: Raslullah (s.a.v.): "Ammar' mtecaviz bir grup ldrecektir." dedi. Baka bir rivayete gre de Raslullah: "Onu ldren Cehennem'dedir." demitir." Bu hadis, Hz. Peygamber'in hicretinin ilk zamanlarnda Mescid-i Nebev'nin yaplndan bahsederken nakledilmiti. Baz Rafzler, bu hadise: "Allah, kyamet gnnde benim efaatimi ona ulatrmasn." cmlesini eklemilerdir ki, bunun dayana yoktur. Beyhak, Ammar'm cariyesinin yle dediini rivayet etmitir: "Ammar hastaland. Uykusu kat, bayld. Sonra ayhnca, evresinde oturup alamakta olduumuzu grd ve bize yle dedi: Niin alyorsunuz? Yatamda leceimden mi korkuyorsunuz? Oysa sevgilim Raslullah (s.a.v.), beni mtecaviz bir topluluun ldreceini ve dnyadaki en son azmn da su kartrlm bir iimlik st olacan bildirmitir.133 Hz. Peygamberin (sas) Ammar hakknda syledii ve bizim de yukarda farkl ekillerde ele aldmz Seni Bai (si-zlim) bir topluluk ldrecek eklindeki Hadisinin deiik rivayetleri sz konusudur. imdi bu konudaki deiik rivayetleri maddeler halinde ele alalm: 1. Vah! Ey Smeyyenin Olu! Seni Bai (si-zlim) bir topluluk ldrecek 2. Ammar Bai (si-zlim) bir topluluk ldrecek. Onu ldren de atetedir( Cehennemdedir). 3. Vah Ammar! Vah Smeyyenin Olu! Onu Bai (si-zlim) bir topluluk ldrecek. 4. Muaviye Rivayeti ile: Ammar Bai (asi-zalim) bir topluluk ldrecek. 5. Osman b. Affan Rivayeti ile: Seni Bai (si-zlim) bir topluluk ldrecek. Ammarn katili atetedir ( Cehennemdedir). 6. Ammar yoldan km Bai (asi-zalim) bir topluluk ldrecek. Onun dnyadaki son rzk st olacaktr. 7. Ammarn kendi rivayeti ile: Habibim Resulullah (sas) benim bir Bai (asizalim) bir topluluk tarafndan ldrleceimi bana haber verdi ve dnyadaki son rzkm st olacaktr.

133

bn. KESR; Byk slam Tarihi, VI,294.

34 8. Huzeyfe Rivayeti ile: (Ammara Hitaben) phesiz ki sen lmeyeceksin, Seni haktan sapm Bai (asi-zalim) bir topluluk ldrecek ve dnyadaki son iecein st olacaktr. 9. Vah Ammar! Kendisini asi bir topluluk ldrecektir. Ammar, onlar Cennete; onlar ise Ammar Cehenneme davet ederler. 10. Smeyyenin Olu! Kendisini asi bir topluluk ldrecektir. Onu ldren ve Ona kl eken atetedir ( Cehennemdedir). 11. Hz. Aie nin Rivayeti ile: Allahm Ammar mbarek kl! Vah Smeyyenin Olu! Seni Bai (asi-zalim) bir topluluk ldrecek. Senin dnyadaki son rzkn st olacaktr. 12. Vah, vah! Ey Smeyyenin olu! Seni bunlar deil, ileride asi bir topluluk ldrecek! 13. Ammar sana Mjde! Seni Bai (asi-zalim) bir topluluk ldrecek.134 Bu Hadisin tevatr derecesinde olmas Rivayet eden Ravilerin nemli kiiler oluundandr. Seni Bai (asi-zalim) bir topluluk ldrecek Hadisini u kimseler farkl ekillerde rivayet etmilerdir: Osman b. Affan, Amr b. El-As, Muaviye b. Eb Sfyan, Huzeyfe b. Yeman, Abdullah b. mer, Huzeyme b. Sabit, Kb b. Mlik, Cbir b. Abdillah, bn. Abbas, Enes b. Mlik, Eb Hureyre, Abdullah b. Mesd, Eb Sad, Ebu Emme, Eb Rfi, Eb Katde, Zeyd b. Eb Evf, Ammar b. Yasir, Abdullah b. Eb Hezl, Ebl- Yesr, Ziyd b. El-Ferd, Cbir b. Semere, Abdullah b. Amr b. El-As (r.anhm), mm Seleme ve Hz. Aie (r.anha).135 Hz. Ammar n ileride asi bir topluluk tarafndan ldrlecei haberi, Sahih-i Buhari de muttasl bir senetle Ebu Said el-Hudri (r.a) den yle naklolunmutur: Ebu Said el-Hudri (r.a), bir gn Resulullah n hadislerini sylemekle meguld. Derken Mescid- i erifin yapm konusuna geip dedi ki: Biz birer kerpi tardk. Ammar ise kerpileri ikier ikier tard. Hz. Peygamber (sas) , Ammar yle grnce zerindeki

134

Bu rivayetler iin baknz: bn. SAD, Tabakat, III, 251254; BELZR, Ensabl-Eraf, thk. Dr.

Muhammed Hamidullah, Darul-Maarif, Msr, 1959, I, 21; ZEHEB, Siyer, I,419421; ZEHEB, Tarihulslam, s. 577580.
135

bn. HAM, Sire, II,105 (1Nolu Dipnot) ; BELZR, Ensab thk. Dr. Muhammed Hamidullah, I, 21;

EVKAN, Derrs-Sahabe, s.359; ZEHEB, Tarihul-slam, s. 578580; MZZ, Tehzib, XXI, 224.

35 topra silkerek : Vah Ammar! Vah Ammar! Kendisini asi bir topluluk ldrecektir. Ammar, onlar Cennete; onlar ise Ammar Cehenneme davet ederler . buyurmaya balad.136 Ebu Said (r.a) der ki: Ammar ( bunu iitince ) : Fitnelerden Allaha snrm derdi.137 Ammar b. Yasir (r.a) in Ehl-i Suffeden oluu Kabilesi bulunan muhacirler, kabilesi bulunan Ensarn yanna yerlemiti. Kabileleri bulunmayan fakirler ise -ki bunlar Mekke dneminde szn ettiimiz zayflardr- Rasulullah'n izniyle mescitte barnyorlard. Hz. Peygamber bizzat kendisi ve gc yeten arkadalar beslenmelerini salard. Bunlar "ehlu's-suffe" ( Suffa Ashab) olarak bilinir. nk mescidin glgelik (suffe) denilen yerlerinde barnrlard. Ebu Zer el-Gfr, Ammr bin Ysir, Mikdd ve Ebu Huzeyfe bin el-Yemn" bunlardand.138 Asm Kksaln tespitlerine gre Ammar b. Yasir (r.a) Peygamberimizin yetitirdii ve Mftlk yetkisi verdii ilim ve din adamlarndandr.139 Fakat Kksal, Suffe ehlinin isimlerini zikrederken Ammar b. Yasir (r.a) in ismi gememektedir.140Ammar b. Yasir (r.a)in okumayazma bilip bilmedii hususunda ise net bir ey syleme imkn yoktur.Yine Kksala gre slamiyetin zuhuru srasnda okur-yazar olanlarn yannda Ammar b. Yasir (r.a)in ismi gememektedir.141 Zeheb, Sedsnin msnedlerini yazd kimseler olarak u zevat zikreder: Aere-i Mbeere, bn. Mesd, Ammar b. Yasir , Abbas ve Mevaliden bazlarnn msnedleri. Sedsnin vefat tarihini 262/876 olarak kaydeden Zeheb , onun msnedinden bir cz elde ettiini sylemektedir.142 PEYGAMBER (SAS)N Hz. HATCE LE EVLL VE AMMAR
136

ZEBD, Sahih-i Buhari Muhtasar, Mtercim: Ahmet Naim, II, 390392 , ( Hadis No: 279 ) ; bn. SAD,

Tabakat, III, 252; ZEHEB, Siyer, I,418419; ZEHEB, Tarihul-slam, s. 577; KKSAL, slam Tarihi, VIII,124.
137

ZEHEB, Siyer, I, 418419; ZEHEB, Tarihul-slam, s. 577; KKSAL, slam Tarihi, VIII,124; bn. CABR,Siyasal Akl,s.,180-181;KETTAN, Teratb,II,229. KKSAL, VIII,223 ve XVIII,277. KKSAL, VIII,229131. KKSAL, XI,143. KETTAN, Teratib, III,39;ZEHEB, Siyer, XVI,287289.(BAK)

KESR; Byk slam Tarihi, III,324.

138 139 140 141 142

36 bn. Kesirde Ammar b. Yasir (r.a) in Peygamber (sas)in Hz. Hatice ile olan evliliinde Hz. Hatice ile konuarak bu evlilie vesile olduu yazlmaktadr. Konu ile alakal unlar yazlmaktadr: Beyhak, Abdullah b. Haris'in yle dediini rivayet eder: Ammar b. Yasir, Raslullah'la Hatice'nin evlenmesi hakknda insanlarn ok konutuklarn duyunca yle derdi: Raslullah'n Hatice'yle evlenmesini, bakalarndan ok ben bilirim. nk ben, Raslullah'n yat, dostu ve arkadaydm. Gnn birinde onunla birlikte yrye ktk. Haru-re mevkiine geldiimizde, Hatice'nin bacsnn yanndan getik. O, kendine ait bir deve derisi zerinde oturmaktayd. Bana seslendi. Ben de dnp yanna gittim. RasluUah (s.a.v.) da durup beni bekledi. Hatice'nin kzkardei bana: "Senin arkadan, Hatice'yle evlenmek istemez mi?" diye sordu. Ben de dnp Raslullah(s.a.v.)'n yanna vardm. Durumu kendisine anlattm. O da: "Hayatma yemin olsun ki isterim." dedi. Raslullah(s.a.v.)'n bu szn, Hatice'nin kz kardeine ulatrdm. "Yarn sabah bize gelin." dedi. Ertesi sabah evlerine gittiimizde bir inek kesmiler, Hatice'nin babasna bir kaftan giydirmiler, sakaln sarya boyamlard. Ben, durumu Hatice'nin kardeine anlattm. O da babasna anlatt, ama babas, o anda sarhotu. Ona, Raslullahn ahsiyeti ve sosyal mevkii anlatld. Onun kzna Talipli olduu sylendi. O da bunun zerine kz Hatice'yi Raslullah'a verdi. Bu evlilii yaptlar. Yemei yedik. Hatice'nin babas uyudu. Sonra bararak uyanp; "Bu ne kaftan, bu ne sakal boyas, bu ne yemek?" diye yksek sesle sylendi. Ammar b. Yasir (r.a) ile konumu olan kz da; "Bu, kznn nianls Muhammed b. Abdullah'n sana giydirdii kaftandr. Kesilen bu inek ise, onun sana hediyesidir. Kzn, ona e olarak vermen zerine inei kestik." dedi. Hatice'nin babas, kz Hatice'yi e olarak Muhammed'e vermeyi kabul etmeyip bararak evden kt. Hatim'e (=Kabenin bitiiinde Kabeden saylan ve bir duvarla Kabeden ayrlan boluk) geldi. Haim oullar, Raslullah' da yanlarna alarak Hatice'nin babasnn yanna geldiler. Kendisiyle konutular. Onlara: "Adamnz nerede?" diye sormas zerine, Raslullah kp onun yanma geldi. Raslullah'a baknca yle dedi: "Eer Hatice'yi sana e olarak verdiysem vermiimdir. Vermediysem de imdi veriyorum! 143 Katld Savalar Ammar b. Yasir; hemen hemen btn kaynaklarmzn bizlere verdii bilgilere gre Bedir gazasndan balayarak, Uhud ve Hendek Savalar bata olmak zere, Tebk gazasna

143

bn. KESR, Byk slam Tarihi, II,461.

37 kadar Hz. Peygamber (sas)in btn cihat hareketlerine katld. 144 Her savata gsterdii cesaretle varln ortaya koydu. Hi bir gn Resul-i Ekrem'in gazvelerine katlmaktan geri durmad. Zl-Ueyre Gazvesi Peygamberimizin hicretinin 16.aynn balarnda Zl-Ueyre denilen mevkide bir sefer dzenlenmi145 ve bu sefere Ammar b. Yasir (r.a) ile Hz. Ali beraberce katlmlardr. Bu seferde; Peygamberimiz tarafndan Hz. Aliye Eb Turab lakab verilmitir.146Ammar b. Yasir (r.a) bu gazveyi yle anlatr: " Ueyre gazvesinde benve Ebu Talib olu Ali iki arkadatk. Raslullah (s.a.v.) geldiinde orada bir ay mddetle ikamet etti. O sre zarfnda Mdli oullan ile bar yapt. Onlarn mttefikleri olan Denire oullaryla da saldrmazlk antlamas yapt. Ebu Talib olu Ali bana dedi ki: - Ey Eba Yakzan! Var msn, u pnar banda alan Mdli oullar grubunun yanma gidelim de nasl altklarn grelim? Yanlarna giderek bir saat kadar onlar seyrettik. Sonra uyku bast.147 mm Ahmed b. Hanbel, Ammar b. Yasir'n yle dediini rivayet etmitir: "Raslullah (s.a.v.), Ueyre gazvesine gnderirken zerinde toprak grd iin Ali'ye: "Ey Ebu Turab" diye hitab etmi ve sonra da ona yle demiti: Sana insanlarn en bahtsz iki adamn syleyeyim mi? Evet ya Rasulallah, diye cevap verdik. Bunun zerine Raslullah (s.a.v), Ali'ye hitaben u cevab verdi: Biri Salih peygamber'in devesini boazlayan Semud kavminin kzl tenli adamdr. Dieri de senin u kafana vurup sakaln slatacak kadar kanatan adamdr.148

144

bn. SAD, Tabakat, III, 250251; BELAZUR, Ensab, I, 185; bn. HACER, Tehzibt-Tehzib, VII, 345;

bn. ABDLBERR, el-stiab, III,228; bnl-ESR, sdl-abe, III , 628; TABER, Zuyl Tarihut- Taberi, s.,508; BADD , Tarihl- Badad , I ,150; bn. HACER, el-sabe, IV,575; BN. KUNFUZ, Kitabl-Vefayat, s.56 (3. Dipnot) ; EMN, adr, IX, 157; MNAV , Minel-Alams., 500; EDD, Muhammed, Ricaln s. 44; Muhammed FUAD , Yasir,s.,905.
145 146 147 148

Ricaln s., 82; bn l ESR, el-Kamil, II, 67;

MERA ,Ammar b.

VAKD, Mez, I,12; ibn. SAD; Tabakat, II,9 (BAKILACAK) ; KKSAL, IX,15. bn. HAM, Sre, II,249250; TABER, Tarih, II, 261 (BAKILACAK) ;KKSAL, IX,1718. bn. KESR, Byk slam Tarihi, III,365. bn. KESR, Byk slam Tarihi,VI,298-299.

38 Abdullah b. Cah Seriyyesi Ammar b. Yasir (r.a)in katld bir dier sefer de Abdullah b. Cahn Nahle ye olan seferidir.149 1-Bedir Sava; Bedir, Medine'nin 160 km. kadar gneybatsnda, Kzldeniz sahiline 30 km.

uzaklkta, Medine-Mekke yolunun Suriye kervan yoluyla birletii yerde bulunan kk bir kasaba idi. Halk ise burada konaklayan kervanlardan hizmetleri karlnda aldklar parayla ve hayvanclkla geinen bedevilerdi. Ayrca kasabada her yl zilkade aynn bandan itibaren sekiz gn devam eden byk bir panayr kurulurdu. Bedir Hz. Peygamber'in Mekkeli mriklerle olan mcadelelerinde nemli bir yer igal eder.150 a-Ammar b. Yasir (r.a) in Bedirde Habercilii Hz. Peygamber (sas) esirlerin ifadelerini tahkik iin Ammar b. Yasir (r.a) ve Abdullah b. Mesudu gndermi, sabaha kar Kurey kararghnda byk bir karkln hkim olduu haberini almt. nk Kureyliler, karargha dnen dier klelerden Mslmanlarn Bedir civarnda olduunu haber alnca byk bir heyecana kaplmlar ve baskna uramamak iin tedbir almaya balamlard.151 b-Ammar b. Yasir (r.a)in ldrd Kimseler Aslnda Bedir Sava Cabirinin ifadesine gre Mahzumoullar ile Mslmanlar arasnda gereklemitir.152 Durum byle olunca anne - babas Mahzumoullar tarafndan ehit edilen ve kendiside yine bu kabileden ok ikence grm olan Ammar b. Yasir (r.a)in Bedirde var gcyle savamas sz konusu olmutur. bn. Hiam Bedirde mriklerden ldrlenler bal altnda ldrlen mriklerin isimlerini vermektedir. Ammar b. Yasir in ldrm olduu mriklerin isimleri burada zikredilmektedir. Bedir Savanda Ammar b. Yasir; mir b. El-Hadram, Haris b. Zemea ve Amr b. Temm adl mrikleri kahramanca savama sonucunda ldrmtr. bn. shakn
149 150

TABER, Tarih, II,264 (BAK); KKSAL, IX,21; bn. KESR, Byk slam Tarihi, III,372. FAYDA, Bedir Gazvesi md.,DA,stanbul,1992,V,325;Daha Geni Bilgi iin Bkz:DGBT,I,444FAYDA, Bedir Gazvesi,V,326;SARIAM,Evrensel Mesaj,s.,157. CABR,Siyasal Akl,s.,217.

457;KKSAL,IX,73-199.
151 152

39 belirttiine gre ise; Ebu Kays b. El-Fakih b. El-Mure adl mrii de Ammar b. Yasir veya Hz. Ali ldrmtr.153 Bunlarn yannda Yezid b. Abdullah ve Ali b. meyye b. Halefin de Ammar b. Yasir (r.a) tarafndan ldrld belirtilmektedir.154 Medine'ye byk hicretten sonra Abdurrahman b. Avf Hazretlerinin kendisine yazd bir mektubun altna Abdurrahman adiyle imza atmas zerine Senin ubudiyet ettiin Rahman' ben tanmam, bana cahiliyedeki isminle yaz! demek kstahln gsteren ve mminlere eza - cefa etmekte ar gidenlerden olan meyye b. Halef, bu savata Bill-i Habei Hazretlerinin tevikiyle ldrld, meyye'nin olu da ayn gazada Ammar b. Ysir (r,a.) tarafndan katledildi. Bylece Bedir bu iki mazlum Mslmann, Bill ile Ammar'n intikamna sahne oluyordu. Mrikler, yenilgilerini gzleriyle gryorlard. Azgnlar azgn Eb Cehil de bu meydanda ldrlenler arasndayd. Afra Hatun'un (Afra bt. Ubeyd) iki olu Muaz ile Muavvz, Eb Cehil'i yaralamlard. Muavviz b. Haris Ebu Cehil tarafndan vurulup ehit edilmitir. 155 Ebu Cehil, daha sonra ldrldnde ise Hz. Peygamber (sas) savaa itirak edip kahramanca savaan Ammar b. Yasire teselli mahiyetinde yle demitir: Anneni ldren kiiyi Allah bugn ldrmtr.156 Ammar b. Yasir (r.a)in bildirdiine gre; Bedir hezimeti zerine Kurey airleri, syledikleri ar hicviye ve tesirli mersiyelerle Mslmanlar rahatsz etmee balaynca, Mslmanlar bunu, Peygamberimize arz ve ikyet ettiler. Peygamberimiz : Onlar sizin hakknzda ne sylyorlarsa, siz de onlar hakknda syleyiniz diyerek hicviyelere kar, hicviye sylenmesine msaade etti.157 2-Uhud Sava Bedir Gazvesinde Kurey, ok ar bir yenilgiye uram ve intikam hissiyle dolmutu. Bu tarihten itibaren btn hazrl Mslmanlardan intikam almaya ynelikti. 158 Ammar b. Yasir (r.a) Uhud Savana katlm
153 154

159

fakat savataki durumu hakknda herhangi

bn. HAM, Sire, II, s. 302305. KKSAL, slam Tarihi, IX,161163. ALGL, Hseyin, slam Tarihi, I, 367; KKSAL, Hz.Muhammed ve Yaad slamiyet, VI,65;IX,160. bn. SAD, Tabakat, VIII, 264 ; Mahmut HATTAB, es-Seyyidet Smeyyes., 17-18. KKSAL, IX,197198. Uhud Sav. Hak. Bkz: DGBT, I,457475. VAKD, Meaz,232237;bn. SAD, Tabakat, III-IV; KKSAL, X,91.

155 156
157 158 159

40 bir bilgiye sahip deiliz. Ammar b. Yasir (r.a) Zeyd b. Harise ile Hz. Peygamberin izniyle Muaviye b. Muire b. Ebul-As da ldrmtr.160 -Zatr-Rika Gazvesi Hicretin 4.ylnda Zatr-Rika Mevkiinde yaplan gazvedir. Dikilen Gece Nbetileri: Peygamberimiz bu gazvede Gecemizde, bizi, kim bekleyecek? diye sordu. Muhacirlerden Ammar b. Ysir, Ensardan da, Abbad b. Bir, hemen cevap verdiler: Biz bekleriz Y Reslallh! dediler. Reslullh : ikiniz, vadinin aznda bulununuz ve gz, kulak olunuz! buyurdu.
Nbeti

Abbad b. Bir'in Namazda Okla Vurulmas:

Ammar b. Yasir (r.a) ile, Abbad b. Bir, boazn azna doru gittiler. Abbad b. Bir, Ammar b. Ysir'e Gecenin hangi ksmnda, nnde mi, yoksa sonunda m beklemek istersin? diye sordu. Ammar b. Ysir Ben, gecenin n sra beklemek isterim! dedi ve yan zerine uzannca, uyuyuverdi. Abbad b. Bir ise, kalkp namaza durmu bulunuyordu. O srada, bir esir kadnn kocas kageldi. Uzaktan baknca, onun, Mslmanlarn ileri karakolu, gzcs olduunu anlad. Hemen, ona bir ok atp saplad. Abbad b. Bir, saplanan oku ekip yere brakt ve namaz klmaa devam etti. Esir kadnn kocas, ona, ikinci bir ok daha atp saplad. Abbad b. Bir, saplanan oku, yine ekip brakt ve namazna devam etti. Esir kadnn kocas, ona, nc bir ok daha atp saplad. Abbad b. Bir, saplanan oku yine ekip yere brakarak rka ve secdeye vard. Selm verdikten sonra, arkadan (Ammar b. Yasir (r.a) ) uyandrd: Kalk, otur! Ben, kmldanamayacak halde yaralandm! dedi. Ammar b. Yasir, hemen kalkp oturdu. Adam, grnce, tandlar. O da, dnp kat. Ammar b. Ysir, Abbad b. Bir'den kanlar aktn grnce Sbhnallah, Sana ilk oku vurduu zaman beni ne diye uyandrmadn dedi. Abbad b. Bir: Ben bir sureyi (Kehf Suresi) okumaya balamtm, onu bitirmedike kesmeyi istemedim dedi. 161
160 161

bn. KESR, Byk slam Tarihi, IV,92. bn. HAM, Sire, III-IV,208209.(BAK);KKSAL, XI,125126; bn. KESR, Byk slam Tarihi, IV,149.

41 Kettan, eserinin Allah Rasulnn Ordu Komutanlar adl alt balnda Zatr-Rika Gazvesindeki bu olay anlatarak Ammar b. Yasir (r.a)in de Hz. Peygamberin Muhafzlarndan biri olduunu belirterek162 , Allah seni insanlardan korur163 ayeti nazil olmadan nce sahabler, seferleri srasnda Rasullah (sas) koruyorlard.164 Hz. Peygamber (sas)in, Ben Mstalik Gazvesinde Muhacirlerin bayran Eb Bekr (ra) veya Ammar b. Yasir (r.a)e verdii sylenir. 165 bn shak, Abdullah b. Ebi Bekr'in yle dediini rivayet etmitir: Raslullah (s.a.v.), Umret'1-Kaz iin Mekke'ye girdiinde Abdullah b. Revaha, onun devesinin yularndan tutmu, yle diyordu: "Ey kffar oullar! Allah'n yolundan ekiliniz, ekiliniz ki btn hayr onun elisindedir. Ey Rabbim, ben o elinin szne iman ediyorum. Allah'n hakkn onun kabulnde bilirim. Biz sizinle onun tevili iin savatk. Nitekim daha nce onun tenzilinin inkrna kar da sizinle savamtk. Bir vurula ki o, ba boyundan koparp gtrr, dosta da dostunu unutturur. bn Hiam dedi ki: Biz sizinle onun tevili iin savatk. sz, beyitlerin sonuna kadar Ammar b. Yasir'e aittir. Onlar Sffn savanda sylemitir. Bunun delili de udur: bn Revaha, sadece mrikleri kasteder. Mrikler ise tenzilini (yani Kur'n- Kerim'in indiriliini) ikrar edip onu tanmazlar. Hlbuki ancak tenzili ikrar eden kimselerle tevil iin savalr.166 Burada Ammar b. Yasir (r.a)in airlii ve beyit sylemedeki kabiliyetini de grmekteyiz. Nitekim Mescid-i Nebinin inasnda bunu grmtk. Konumuzun ileriki dnemlerinde, Sffin savan da Ammar b. Yasir (r.a)in bu zelliini greceiz. 3-Hendek Sava;

162 163 164 165 166

KETTN, Teratib, II,64. MADE SURES, 5/67. KETTN, Teratib, II,119. bn. KESR, Byk slam Tarihi, IV,267. bn. KESR, Byk slam Tarihi, IV,382.

42 Hendek kazma iine Muhacir, Ensar, gen, ihtiyar, btn Mslmanlar katldlar. Kazlan topraklar, zembillere doldurulup balarda tamyor, dnerken de, zembillere Sel' dandan ta doldurulup getiriliyordu. Topraklar, Peygamberimizin bulunduu tarafa ylyor, talar diziliyordu. Ta, dmanlara atmak iin, Mslmanlarn en byk silhlarndand. Mslmanlardan, hendek kazmayan veya toprak tamayan bir kimse yoktu. Bizzat Peygamberimiz de, zembillere toprak tamakta ve yer kazmakta idi.167 Hendek Savanda hendekler kazlrken ashabnn gayretini gren Hz. Peygamber (sas) kendisi de zeri toz-toprak olana dek canla bala alyor ve ashabna yle dua ediyordu : Hakik ecir, hiret ecridir; btn gayretleriyle alan u Ensar ve Muhacirleri mafiretine eritir Allahm!.168 Hz. Eb Bekr ve Hz. mer gibi Sahabler de, bir an bile almaktan geri durmuyorlar, zembil bulamadklar zaman etekleriyle toprak tayorlard. Ammar b. Yasir (r.a)in bu hendek kazm esnasnda gc nispetinde altnda hi kuku olmasa gerektir. Ebu Davud et-Tayalis, Ebu Said'in yle dediini rivayet eder: Raslullah (s.a.v.), hendei kazarken insanlar kerpileri birer birer tayorlard, Ammar, bir hastalktan henz yeni kalkm, nekahet dneminde olduu halde kerpileri ikier ikier tayordu. Baz arkadalarmn bana anlattklarna gre Raslullah (s.a.v.), Ammar'n bandaki tozlar silkeleyip yle demiti: Yazk sana ey bn Smeyye! Seni asi ve azgn bir topluluk ldrecektir. Hendek kazlmasyla kerpi tamann bir anlam yoktur. yle anlalyor ki, ravi bunu birbirine kartrmtr. Belki de bu hadise, Mescid-i Nebevi'nin inas esnasnda cereyan etmitir. Dorusunu Allah bilir. Bu hadis, peygamberlii ispatlayc delillerdendir. nk Hz. Peygamber, Ammarn, asi ve azgn bir topluluk tarafndan ldrleceini nceden haber vermitir. Gerekten amllar, Sffn savanda onu ldrmlerdir. O esnada Ammar, Hz. Ali ile beraberdi. Hz. Ali, halifelik hususunda Muaviye'den daha ok hak sahibi idi. Ancak Muaviye'nin arkadalarm, asi ve azgn olarak adlandrmak, onlarn kfirliklerini gerekli klmaz. Yalnz ia'nn baz sapk frkalar ile dierleri, byle bir sonuca varmak iin aba sarfetmektedirler. Muaviye'nin arkadalar her ne kadar asi idiyseler de hakikatte sava
167

VAKD, Meaz, II,446448 (BAK);KKSAL, XII,210211;HAMDULLAH, Hz. Peygamberin

Savalar,s.,125.
168

bn. HAM, Sire, II, s. 104 ( 1 Nolu Dipnot) ; bn. SAD, Tabakat, III, 252; Muhammed FUAD ,

Ricaln s. 82; KKSAL; XII,212.

43 hkmn vermede mctehid idiler. Her mctehid, isabetli karar vermeyebilir. Yalnz isabetli karar veren mctehid iin iki sevab, hatal karar veren mctehid iin ise bir sevap vardr. "Seni, asi ve azgn bir topluluk ldrecektir." mealindeki hadise; "Bylelerine kyamet gnnde Allah efaatimi ulatrmasn." mealinde bir ilaveyi yapan kimse, Raslullah (s.a.v.)'a iftirada bulunmu olur. nk Raslullah (s.a.v.), byle bir ey sylememitir. Ve syledii de, kabul edilir bir kanaldan nakledilmi deildir. Dorusunu Allah bilir.169 4-Tebk Seferi Mnafklarn Peygamberimize Tuzak Kurmalar ve Ammar Peygamberimiz, Tebk'ten ordusuyla birlikte Medine'ye doru gelmekte olduu ve yolun bir kesiminde bulunduu srada, mnafklardan bazlar yoldaki dar boazda tuzak kurup Peygamberimizi drmeyi, aralarnda tasarladlar. Bunun iin hazrlandlar ve maskelendiler Onlarn, yapmak istedikleri ey, Peygamberimize haber verildi. Peygamberimiz, dar boaza yaklat zaman, orduya Siz, vadi iine gidiniz! Oras, sizin iin, hem daha kolay, hem daha genitir buyurdu.170 Reslullh, yoku, boaz yolunu tutmu bulunuyordun Hi kimse, o yolu, tutmayacak! diye nida ettirdi. 171 Mcahidler, vadi iine doru gittiler. Peygamberimiz de, yoku ve dar boaza doru gitti. Devesinin yularndan yedmesini, Ammar b.Ysir'e, deveyi, arkasndan srmesini de, Huzeyfe b.Yemn'a emretti.172 Ebut-Tufeyl'e gre: Huzeyfe b.Yemn, devenin yularn ekiyor, Ammr b.Ysir ise arkadan sryordu. Hayvanlarn zerinde, yzleri rtl bir cemaat gelip sarnca, Ammr, dnp onlarn hayvanlarnn yzlerine denekle vurdu. Huzeyfe ile Ammr; devenin yularn nbetle ekiyorlard. Huzeyfe b.Yemn, Peygamberimizin, devesinin zerinde giderken uyuklamaa balad srada, arkalarndan gelen baz kimselerin Onu, hayvanndan bir drebilsek, boynu krlr. Biz de, kendisinden kurtulur, rahatlarz! dediklerini iitti.
169

bn. KESR, Byk slam Tarihi, III,325. Vakdi-Megazi c. 3, s.1042;Ebl-fida-Slre c. 4. s. 34;KKSAL, XVI,246. Msned ,Ahmed b. Hanbel- c. 5, s. 453, Eblfida-Sire c. 4. s. 37; KKSAL, XVI,246247. Vakdi-Megazi c. 3, s. 1042; Ebl-fida-Sire c. 4. s. 34; KKSAL, XVI,247; bn. KESR, Byk

170 171 172

slam Tarihi, V,88.

44 Hemen sesini ykselterek Kur'n- Kerim okumaa balad. Peygamberimizi, uyandrd. Peygamberimiz, uyannca Kim bu? diye sordu. Huzeyfe:Ben, Huzeyfe'yim! dedi. Cebrail, adam gndermesini, onlarn hayvanlarnn yzlerine denekle arpmasn, Peygamberimize emretti. Peygamberimiz, kendisinin canna kastetmek istediklerini anlaynca, o mnafklara kzd, Kendilerini, yz geri etmesi iin, Huzeyfe b. Yemn' a emir verdi. Huzeyfe, hemen dnp onlarn hayvanlarnn yzlerine elindeki denekle arp arpverdi. Ey Allah dmanlar! geri dndler.174 Bunun zerine Peygamber (s.a.v.), onlann kurduklar suikast plann Hzeyfe ile Ammar'a anlatt, isimlerini de syledi. Ancak isimlerini gizli tutmalarn istedi, Onlar dediler ki: - Ya Raslallah! Onlar ldrmemizi emretmez misin? - nsanlarn, Muhammed kendi ashabn ldryor, demelerini istemem." bn shak'n anlattna gre Peygamber (s.a.v.), o suikastlarn adlarn sadece Hzeyfe b. Yeman'a bildirmitir. Bu, doruya daha ok benzemektedir. Dorusunu Allah bilir. Ebu Derda'nn, bn Mesud'un arkada Alkame'ye syledii u szler de bu gerei teyid etmektedir. yle ki: "Ey Kufeliler! Aranzda siyahlk ve yastk sahibi (bn Mesud) yok mudur? Aranzda kendisinden baka hi kimsenin bilmedii srrn sahibi (Hzeyfe) yok mudur? Aranzda Cenb- Allah'n, Muhammed (s.a.v.)'in lisan zere kendisini eytandan koruduu (Ammar) yok mudur?"175 Allah, onlarn kalplerine korku drd. Kurduklar tuzan, Peygamberimize aklandn sandlar. Boazdan, acele aa inip halk arasna kartlar. 176 Peygamberimiz, Huzeyfe'ye Onlarn sylediklerini iittin mi? diye sordu. Huzeyfe (Evet! ittim. Zaten, Seninle onlarn arasna bunun iin girip yrdm! dedi. Peygamberimiz Bu svarilerden her hangi birini tanyabildin mi? diye sordu.
173

diyerek bard.173

O srada, Peygamberimiz de barnca, bu on iki kiilik mnafk su-i kastlar, hemen

KKSAL, XVI,247. Eblfida-Sire c. 4, s. 36; KKSAL, XVI,248. bn. KESR, Byk slam Tarihi, V,8889. Vakd-Megazi c. 3, s. 1042; KKSAL, XVI,248.

174 175 176

45 Huzeyfe Y Reslallh! Hayvanlarn, filana, filana ait olduunu tandmsa da, adamlar, yzlerini rttkleri ve gece de, karanlk olduu iin, kendilerini iyice gremedim, tehis edemedim dedi.177 Peygamberimiz, Ammr b.Ysir'e de Sen, o cemaati tanyabildin mi? diye sordu. Ammar, Hayvanlarn hepsini tandm. Fakat zerindekiler, maskelenmi idiler. dedi. Peygamberimiz Onlar, ne yapmak istiyorlard? diye sordu. Ammar b.Yasir Allah ve Resul, daha yi bilir dedi. Peygamberimiz Onlar, devesini rktp, Reslullah drmek istiyorlard.178 Onlar, benimle birlikte biraz gidip dar boaz yokuuna varnca, bent, oradan aa yuvarlama tuza kurmulard!. Allah, bana, onlarn ve babalarnn isimlerini haber verdi. Onlar, sana bildireyim. Onlar, filan, filan kiilerdir! diyerek mnafklarn isimlerini birer birer saydktan sonra Bunu, sakn hi kimseye haber verme! buyurdu.179 Ravi diyor ki: Ammar, Peygamber (s.a.v.)'in ashabndan biri ile gizlice konutu. O sahabe, Ammar'a yle sordu: - Allah akna syle. O boazda saldrganlarn saysnn ka olduunu biliyor musun? - On drt kii idiler. Dedi ki: Eer sen de aralarnda olsaydn on be kii olurlard. Peygamber (s.a.v.), o boazda bulunanlarn nn mazeretini kabul etti. nk onlar yle demilerdi: Biz, Raslullah (s.a.v.)'m nleyicisinin sesini duymadk ve oradaki saldrganlarn amacn da bilemedik. Ammar dedi ki: Ben ahadet ederim ki, geri kalan o on iki kii, Allah ve Reslne hem dnyada, hem ahirette harp ilan etmilerdir.180 Mekkenin Fethi Peygamber (sas) haklarnda: Onlar Ka'be'nin rtsne tutunmu olarak bulsanz bile ldrn. Dedii ve haklarnda lm ferman karlan birtakm kimseler vard: krime b.
177 178 179 180

Vakd-Megazi c. 3, s. 1043; KKSAL, XVI,248. Ahmed b. Hanbel-Msned c. 5, s. 453; KKSAL, XVI,248 KKSAL, XVI,248. bn. KESR, Byk slam Tarihi, V,91.

46 Eb Cehil, Abdullah b. Hatel, Mikyas b. Sbabe, Abdullah b. Sa'd b. Ebi Serh. Bunlardan Abdullah b. Hatel, Kabenin rtsne tutunmu vaziyette yakaland. Said b. Hureys ile Ammar b. Yasir onu ldrmek iin koarak birbirleriyle yartlar. Daha gen olan Said, onlar geerek o mel'unu ldrmtr. ALLAH RESUL ZAMANINDA AMMAR B. YASR (R.A) AT (MAA) VERLMES Eb Davud, Avf b. Malikten u rivayeti tahric eder: Allah Resul'ne (sav) f e y geldiinde hemen ogn paylatrrd; evliye iki pay, bekra bir pay verirdi. arldk, ben Ammr' dan nce arlrdm. arldm ve bana iki pay verdi, benim eim vard. Bundan sonra Ammr b. Ysir arld, ona bir tek pay verdi. 181 Ammar b. Yasir (r.a) in Terk ile Cezalandrlmas Allah rzas iin terk (ilgiyi kesme), ameller, szler ve inanta bidata sapan kimseleri terkle ilgili, Baz limler, ashaptan "terk" ile cezalandrlanlarn adlarn bir araya topladlar. Suyti sonra u isimleri sayar: Hz. ie, Hafsa, Sa'd b. Eb Vakkas, Ammar b. Yasir (r.a), Osman b Affan ve Abdurrahman b. Avf ve bakalar.182 Ammar b. Yasir (r.a)in neden dolay terk ile cezalandrld ve cezann mahiyeti hakknda bilgiye sahip deiliz. Ammar b. Yasir (r.a)in Klesi: Sad b. iz Resulullah (sav) zamannda ticaretle uraanlardan biri de Sa'd ( baz metinlerde Said eklindedir) b. iz olup Ammr b. Ysir'in (ra) mevlsyd, el-sbe'de mellif, onun biyografisini vererek yle der: O karz (selem aac yapra) ticareti yapard. "Karz," palamut kabuu gibi bir yaprak olup kendisiyle deri tabaklanrd. Bundan dolay ona Sa'd el-Karz denildi. Beavi'nin rivayetine gre o elindeki varlnn azlndan dolay Hz. Peygamber'e (sav) ikyette bulundu. Hz. Peygamber (sav) de ticaret yapmasn emretti. Sa'd pazara kt, biraz selem aac yapra satn ald, onu satarak kr etti. Bunu Hz. Peygamber'e (sav) anlatnca, ticaretine devam etmesini emretti.183

181 182 183

Eb Davud. Imre,14;KETTN, Teratib, I,297. KETTN, Teratib, II,64. bn ABDLBERR, el-stiab,II,29; (BAK) KETTN, Teratib, II,259.

47 Bu zat, Raslullah (s.a.v.)'n zamannda Kba Mescidinin mezzinliini yapyordu. Hz. mer halifelie geince onu Mescid-i Nebev'nin mezzinliine tayin etti. Bayram gnlerinde Hz. Ebu Bekir'in, Hz. mer ve Hz. Ali'nin nne kurban etmeleri iin keiyi getiren kii bu idi. Mezzinlik, uzun sre bu zatn zrriyetinin uhdesinde kald. H.39.Ylda vefat etti.184

184

bn. KESR, Byk slam Tarihi, VII,504.