Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

Libyas Role and Effect on the Efforts to Limit the Maritime Jurisdictions in the East Mediterranean
Cihat YAYCI *
z Libyann 27 Mays 2009 tarihinde Mnhasr Ekonomik Blge ilan etmesinin ve uluslararas anlamalara ak olduunu beyan etmesinin Trkiye asndan akademik ynden incelenmesinin ve deerlendirilmesinin nemli olduu grlmektedir. Bu makale, Akdenizdeki Mnhasr Ekonomik Blgeler zerinde yaplan tartmalara deinmekte ve ardndan Trkiye ile Libya arasnda olas bir anlamann yaplp yaplamayacan incelemektedir. Anahtar Kelimeler: Libya, Dou Akdeniz, Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmas, Enerji. Abstract After Libyas announcement of its Exclusive Economic Zone (EEZ) and its declaration that Libya is open to international agreements, it became obvious that one should academically evaluate and analyze this announcement and declaration within the point of view of Turkey. This study analyzes the Exclusive Economic Zones within Mediterranean and assesses the possibility of concluding an international agreement between Turkey and Libya. Keywords: Libya, Eastern Mediterranean, Limitation the Maritime Jurisdiction, Energy.
Giri Dou Akdenizde denize kyda olan devletlerin deniz yetki alanlar konusuna ilgisi zellikle son 10 ylda artm, bu kapsamda; enerji kaynaklarnn paylam temelinde deniz yetki alanlarnn snrlandrlmas almalarna ynelik faaliyetler hz kazanmtr. Bunun sonucunda Trkiyeyi Dou Akdenizde Antalya Krfezi aklarnda 41.000 km2lik dar bir deniz alanna mahkum edebilecek ve
* Dr.Dz.Kur.Kd.Alb, Komodor, 5. Muhrip Filotillas Komodorluu, e-posta: cahityayci@hotmail.com

17
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

Cihat YAYCI

Dou Akdenizde uluslararas hukuktan kaynaklanan haklarn ihlal edebilecek gelimeler giderek tehlikeli bir hal almtr. Mevcut durumda, Dou Akdenizde yeni enerji kaynaklarnn kefi ve paylam kapsamnda, Dou Akdenize kys bulunan devletler zengin enerji kaynaklarndan istifade etmek maksadyla aktif bir siyaset yrtmektedir. Deniz ortamnda kefedilen yeni doal gaz ve petrol kaynaklarnn ekonomiye vaat ettikleri ile birlikte bu blgeye olan ilginin artmas ile enerji politikasndaki dengeleri salama potansiyeli g ve iradesine sahip Trkiyenin, Dou Akdenizdeki menfaatlerinin garanti altna alnmas ve gelecek nesillerinin ekonomik refahnn salanmas amacyla, blgedeki lkeler ile arasnda deniz yetki alanlarnn snrlandrlmasna dair antlamalarnn bir an nce akdedilmesi nem arz etmektedir. 1. Dou Akdenizdeki Enerji Rezervleri Enerji kaynaklar dnya politikalarnda getiimiz yzyldan itibaren nemini her geen dnem arttrmaktadr. Yzylmzn en nemli enerji kayna konumunda olan petrol ve doal gazn aranmas, kartlmas ve elde edilmesi dnya siyasetinin merkezini oluturmaktadr. Bu balamda zellikle denizlerdeki ve kutuplardaki yeni enerji kaynaklarnn kefi ve paylam btn dnya devletlerinin ilgi oda haline gelmesine sebebiyet vermektedir. Son dnemde, dnya kresel g rekabetinin en nemli blgesini oluturan Dou Akdenizde bulunan yeni petrol ve doal gaz rezervleri, sadece blge lkelerinin deil ayn zamanda AB lkelerinin ve ABDnin de blgeye olan dikkatlerini younlatrmasna neden olmutur (http://www.usgs.gov/newsroom/article.asp?ID=2435). ABD Jeolojik Aratrmalar Merkezi (USGS-US Geological Survey) 8 Nisan 2010 tarihinde yaynland raporda (http://www.usgs.gov/newsroom/article.asp?ID=2435), dnyann en byk doal gaz yataklarndan birinin Dou Akdenizde Kbrs, Lbnan, Suriye ve srail arasnda kalan blge olan Levant Havzasnda bulunduu, sz konusu havzada 122 trilyon kbik feetlik (3.45 trilyon metrekp) doal gaz ve 1.7 milyar varil petrol bulunduunun tahmin edildiini aklamtr. 2008 ylnda dnya apnda retilen ve tketilen toplam doal gaz miktarnn ise 110 trilyon kubik feet olduu tahmin edilmektedir (http://www. usgs.gov/newsroom/article.asp?ID=2435, http://pubs.usgs.gov/fs/ 2010/3014/pdf/ FS10-3014.pdf). Yine ABD Jeolojik Aratrmalar Merkezi tarafndan Nil Delta Havzasnda yaklak 1.8 milyar varil, karlabilir petrol ve 223 trilyon kbik feetlik (6.3 trilyon metrekp) karlabilir doal gaz ve 6 milyar varillik (0.715 milyar metrekp) sv halde doal gaz rezervi olduu tahmin edildii ifade edilmitir (USGS fact sheet 2010-3027, http://geology.com/usgs/nile-delta-oil-and-gas/).

18
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

Kbrs Adasnn evresinde ise petrol aratrmalar baladnda 8 milyar varil olduu sylenen petrol rezervinin yaklak deerinin 400 milyar dolar civarnda olduu tahmin edilmektedir. Kbrs gneyinde 6-8 milyar varil, Msr aklarnda 15 milyar varil, Levant Havzasnda yaklak 8-10 milyar varil edeerinde hidrokarbon yataklar. Kbrs gneyindeki rezervlerin deeri yaklak 300-400 milyar dolar olduundan, 30 milyar varilin deeri yaklak 1.5 trilyon dolar olarak hesaplanmtr.(http://www.kibris1974.com/kibrisin-oteki-vazgecilmezliklerit105661.html?s=4d6f83fa7613e72568de17f79fc5c74f&amp) Nitekim, Gney Kbrs Rum Ynetimi (GKRY)nin endstri eski Bakan Nikos Rolandis 5 ubat 2007 tarihinde yapt aklamada, Ada civarndaki petrol rezervinin 6-8 milyar varil ve piyasa deerinin 300-400 milyar dolar olduunun tahmin edildiini belirtmitir (http://www.byegm.gov.tr). Msr aklarnda ise yaklak 15 milyar varil petrole eit hidrokarbon yataklar olduu ifade edilmektedir (To Vima, Kbrs Aklarnda Byk Petrol Yataklar Var, 2 ubat 2007). En son, srailin Hayfa Limannn 80 mil kuzeyinde Leviathan Blgesinde nemli miktarda doal gaz kefedildii ABD irketi NOBLE Enerji tarafndan 29 Aralk 2010 tarihinde ilan edilmi bu kapsamda, blgede yaklak olarak 16 trilyon kbik feetlik doal gaz bulunduu, bu deerin son ylda dnyada bulunan en byk doal gaz rezervi olduu deklare edilmitir (Simon Henderson; Seismic Shift: Israel's Natural Gas Discoveries, 4 Ocak 2011). Bu veriler erevesinde Dou Akdenizde yaklak olarak toplam deeri 1.5 trilyon dolar olan 30 milyar varil petrole edeer hidrokarbon yataklar bulunduu deerlendirilmektedir. Dou Akdenizde yeni enerji kaynaklarnn kefi ve paylam kapsamnda, Trkiyeyi 41.000km2lik bir deniz alanna hapsetmek gayesi ile yaplan siyasi oyunlar ve hesaplar temelinde, GKRYnin ortay hatlar esas alarak, bunlar hakkaniyete uygun hale getirmeye dahi gerek grmeden Mnhasr Ekonomik Blge (MEB) snrlar oluturma politikas erevesinde, Msr ile MEB snrlandrma antlamasn 17 ubat 2003 tarihinde imzalamas (http://www.rigzone.com/news/article.asp?a_id=102276&hmpn=1, http://www.jpost.com/International/Article.aspx?ID=199896&R=R1) Dou Akdenizdeki enerji kaynaklarnn paylamnda merdivenin ilk basaman oluturmutur. Mteakiben, GKRY-Lbnan arasnda 7 Ocak 2007 tarihinde (www.mfa.tr) ve GKRY-srail arasnda 17 Aralk 2010 tarihinde (Cyprus, Israel Define Sea Border for Energy Search, Dow Jones Newswires) MEB Snrlandrma Antlamas imzalanm, fakat GKRY-Lbnan arasnda imzalanan antlama henz Lbnanda i hukuk onay srecini tamamlamamtr. Ancak Lbnan, bu antlamada belirtilen gney balang noktasn esas alan MEB ilann 19 Ekim 2010 tarihi itibar ile Birlemi Milletler (BM)e bildirmitir (www.un.org). Dier taraftan GKRY, Suriye (http://www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID=135173) ve Libya (http://www.cyprusweekly.com.cy/main/92,1,283,0,14593-.aspx) ile de deniz 19
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

Cihat YAYCI

yetki alan snrlandrma antlamas imzalamak zere grmelerde bulunmakta, Yunanistan ile nceden mutabakata vardklar deniz yetki alan snrlandrmasn deklare etmek iin uygun zaman kollamaktadr (http://www.financialmirror. com/News/Cyprus_and_World_News/22099)(Eleftherotipia Gazetesi, 27 Aralk 2010). Ayrca Dou Akdenizde; GKRY, 21 Mart 2003 tarihinden itibaren geerli olmak zere 2 Nisan 2004 tarihinde (Sezer, 2008), Libya ise 27 Mays 2009 tarihinde MEB ilan etmi (UN, 2010, Table of Claims), Suriyenin de her ne kadar snrlar belirtilmese de, 200 deniz miline uzanan MEB deklarasyonunda bulunduu BMe ait internet sayfasnda yer alm son olarak Lbnan da, 19 Ekim 2010 tarihinde deniz yetki alanlarn gsterir dokmanlar BMye sunarak MEB ilan etmitir (http://www.un.org/depts/los/ legslatonandtreates/statesfles/lbn.htm). 2. Libya Hakknda Genel Bilgi Libya, Kuzey Afrikada yer alp, dousunda Msr, batsnda Cezayir ve Tunus, gneyinde Nijerya ve ad, gneydousunda Sudan ile komu olan bir Akdeniz lkesidir (https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ly. html). Daha nce Fenikeliler, Kartacallar, Yunanllar, Romallar, spanyollar, Vandallar ve Bizansllar tarafndan ynetilmi olan bu blge daha sonra Mslman Araplar, Osmanllar ve talyanlar tarafndan idare edilmitir. 1551-1911 yllar arasnda Osmanl mparatorluunun bir paras olan, 1911de talya tarafndan igal edilen, 1934te talyan smrgesi haline getirilen, 1942de ngiliz-Fransz Kondominyumu yaplan Libya, II. Dnya Savandan sonra ngiliz ve Fransz ordular tarafndan igal edilmi, 24 Aralk 1951 ylnda Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi Karar ile bamszlk kazanmtr. 1951 ylnda bamszln kazanan Libya, 1969 ylna kadar Krallkla ynetilmi, 1 Eyll 1969 tarihinde Muammer Kaddafinin askeri darbesine sahne olmutur. Kaddafinin ynetimi ele geirmesinden sonra bir sre Libya Arap Cumhuriyeti adn alan Libyann bugnk resmi ad Libya Arap Halk Sosyalist Byk Cemahiriyesidir (http://www.mfa.gov.tr/turkiye-libya_siyasi-iliskileri. tr.mfa). Libya, yaklak olarak 20-33 Kuzey enlemleriyle 17-25 Dou boylamlar arasnda yer alr (Great World Atlas, Eighth Edition, 2001, s.77,78,79). Libyann yzlm 1.759.540 km2, sahil eridi uzunluu 1.770 kmdir. Snr komular ile snr mesafesi, Cezayir 982 km., ad 1.055 km., Msr 1.115 km., Nijer 354 km., Sudan 383 km., Tunus 459 kmdir (http://www.ulkeler.net/libya.htm). 3. Trkiye Libya likileri Ortak tarihi balar, Libya'nn Kbrs Bar Harekat srasnda kendi d politikasna hizmet edecek ekilde Trkiye'ye verdii destek ve 1975'ten bu yana Trk mteahhitlik firmalarnn Libya'da yapt projeler iki lkenin esasen mev-

20
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

cut yakn balarn daha da kuvvetlendiren nemli etkenler olmutur. Ancak, Trkiye'den bekledii yaknlk ve destei umduu lde alamad dncesine kaplan Kaddafi'nin giderek artan Trkiye aleyhindeki szleri, ilikileri 1980 ortalarndan itibaren zedelemeye balamtr. 90l yllarda, Trkiye-srail ilikilerinin gelimesinden rahatsz olan Kaddafi, Trkiye-srail ilikilerini eletirmenin tesinde, Trkiye'nin ynetim ekli, blnmez btnl, d politikas ve tarihi aleyhinde aslsz ve tutarsz beyanlarda bulunmu ve bunlar Trkiye'den tepki bulmutur. Bu gelimeler zerine 13 Haziran 1997 tarihinde Trkiye, Trablus Bykelisini geri ekmi, yeni Bykelinin Trablus'a atanmas ise ancak 1998 ubat aynda mmkn olmutur. Libya'ya ynelik BM yaptrmlarnn 5 Nisan 1999'da askya alnmasnn ardndan uluslararas camiadaki yerini yeniden almaya alan Libya, zel bir nem atfettii Trkiye ile ilikilerini dzeltmek abas iine girmitir. Dileri eski Bakan smail Cem, 2021 Ocak 2001 tarihlerinde Trablus'u ziyaret etmi, iki lke arasnda siyasi danma mekanizmas kurulmasn ngren bir mutabakat zapt imzalanmtr. BM Gvenlik Konseyinin 12 Eyll 2000 tarihinde Libyaya uygulanan ambargoyu kaldrmas ve Libyann son olarak Kitle mha Silah (KS) programn feshetmesi lkemizce olumlu karlanm, Trkiyenin konuyla ilgili olarak yapt aklamada Libyann kaytsz artsz olarak silah denetilerinin denetimine izin vermesinin, bu lkenin uluslararas toplumla tam olarak btnleme srecine ve blge istikrarna nemli katk salayaca vurgulanmtr (http://www.mfa. gov.tr/ turkiye-libya_siyasi-iliskileri.tr.mfa). Trkiye tarafndan yaplan tm giriimlere ramen, 14 Temmuz 2005 tarihinde iki Trk vatandann Libyada idam edilmeleri ilikilerimizde gerginlik yaratmtr. 1969 Devriminden bu yana Libya ile lkemiz arasnda karlkl olarak Devlet Bakan dzeyinde bir ziyaret ise gereklememitir (http://www.mfa.gov. tr/turkiye-libya_siyasi-iliskileri.tr.mfa). Son yllarda Trkiyenin Libya ile ekonomik ve ticari ilikileri mteahhitlik hizmetleri bata olmak zere her alanda giderek gelimektedir. Libya ile ticaret hacmi 2010 yl sonu itibariyle yaklak 2,36 milyar dolar dzeyine ulamtr (http://www.mfa.gov.tr/turkiye-libya-ticari-ve-ekonomik-iliskileri.tr.mfa). ktisadi birlii ve Ticaret Anlamas (1975), Bilimsel ve Teknik birlii Anlamas (1975) ve Ticari ve Mali birlii Anlamas (1978) iki lke ekonomik ilikilerinin hukuki erevesini oluturmaktadr (http://www.mfa.gov.tr/turkiyelibya-ticari-ve-ekonomik-iliskileri.tr.mfa). 21
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

Cihat YAYCI

4. Libyann Deniz Yetki Alanlar ve Uluslararas Adalet Divan (UAD)nda Savunduu Tezleri a. Libyann Deniz Yetki Alanlar 18 ubat 1959 tarihli Karasular Kanununa gre Libyann kara sularnn genilii 12 deniz milidir (http://www.un.org/Depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/LBY_1959_Act.pdf). Libya, 01 Nisan 2005 tarihinde kara sularnn d snrndan itibaren 62 deniz mili geniliinde bir balklk koruma alan ilan etmitir. Libya bu ilan hakknda Birlemi Milletlere bildirim yapmtr (http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N05/293/85/PDF/ N0529385.pdf? OpenElement). Mteakiben, 27 Mays 2009 tarihinde Tripolide Libya Genel Halk Komitesinin uluslararas szlemelere uygun olarak Mnhasr Ekonomik Blge (MEB) ilan etmi ve bahse konu ilan Birlemi Milletlere deklare edilmitir. Libya, MEBini ilan ederken karlkl kylar olan devletler ile MEB snrlandrmasn mzakere edebileceini de belirtmitir (http://www.un.org/Depts/los). Deniz yetki alanlarna dair ilanlarn yer ald 31 Temmuz 2010 tarihli Birlemi Milletler tablosu incelendiinde, Libyann dz esas hatlar kulland tespit edilmitir. b. Libya-Tunus Davas Libyann 1968, Tunusun 1972 ylndan itibaren kendilerine ait kabul ettikleri, ancak LibyaTunus deniz snrnda yer alan deniz alanlar zerinde aratrma ve iletme ruhsatlar vermeleri; iki devletin birbirlerini protesto etmelerine ve karlkl protestolar sonucunda uyumazln zm iin Uluslararas Adalet Divan (UAD)na gitmeyi ngren 10 Haziran 1977 tarihli tahkimnameyi imzalamalarna sebebiyet vermitir. UADye bavurmak zere yaplan tahkimname sonucunda Tunus, 25 Kasm 1978de, Libya ise 14 ubat 1979 tarihinde UADye bavurmutur (Aslan, 1998; Acer, 2004). Tunus ve Libya, Uluslararas Adalet Divanndan; snrlandrma ileminde uygulanabilecek uluslararas hukuk ilkeleri ve kurallarnn neler olduunu, bu davada pratik uygulamann ne olabileceinin cevaplandrlmasn istemilerdir. Ayrca, taraflarn 1982 Birlemi Milletler Deniz Hukuku Szlemesi (BMDHS)nde ortaya kan yeni kurallara gre, haka ilkeler ve zel artlar kapsamnda davann deerlendirilmesi talepleri de bulunmaktadr. Her iki devletin iddialar arasnda, kta sahanlnn belirlenmesinde karann denize doal uzanmnn temel unsur olduu bulunmaktadr. Ancak iki devletin birbirinden ayrldklar nemli bir doal uzanm kavram farkll mevcuttur. Libyann kara ktlesinin doal uzanmn savunmasna karlk, Tunus ky lkesinin karasnn doal uzanmnn esas alnmas gerektii grndedir. Bu gr ayrl Libyann, Afrika Ktasnn doal uzanmnn kuzeye doru olduu ve dolaysyla doal uzanmn kuzeye doru olmas gerekesiyle, kta

22
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

sahanln snrlandran izginin kuzeye doru uzanmas gerektii grnden ve kysnn genel istikameti gney-kuzey ynnde olan Tunus iin dezavantajl bir durum yaratmasndan kaynaklanmaktadr. Bunun tersini savunan Tunus ise, tartmal deniz alanndaki e derinlik erilerinin genel gidiinin gney-kuzey dorultusuna meyilli olduuna dikkati ekerek, corafyann deitirilmesinin mmkn olmadn ve jeomorfolojik verilerin arlk tadn ileri srmektedir. Taraflar ileri srdkleri grlerde uyumazlk alannn jeolojik, jeomorfolojik, batimetrik ve corafi zelliklerini srarla kendi alarndan deerlendirmektedirler. Sz konusu alan, taraflarn Pelagian Block deyimiyle adlandrdklar jeomorfolojik birimin bir ksmn tekil etmekte ve Hammamet Krfezinin gneyinde kalan Tunus kara lkesinin dousunu ve Tunusun gneydousu ile Libyann kuzeyinde bulunan Jeffara Sahrasn kapsamaktadr. Libya, bu alann Kuzey Afrikann kuzey ynnde doal uzants olduunu ve doal uzantnn ynn kta karasnn belirlediini ve Tunus kara lkesi ile Libya kara lkesinin jeolojik tarihinin farkllklarndan kaynaklanan bir jeolojik ayrmn bulunduunu ifade etmektedir. Tunus ise, kara lkesinin jeolojik blgelerinin douya doru uzanan deniz alanlarna yayldn, Afrika Ktas ile Palegian Block arasnda jeolojik farkllk olduunu, Tunusun gneyinden ve Libyann kuzeyinden geen bir jeomorfolojik blge nedeniyle Palegian Blockun douya doal uzantsnn bulunduunu srarla belirtmektedir. UAD sorunun zmne, doal uzant kavramnn taraflarn ileri srd gibi snrlandrmada bir kstas olup olmadn aratrmakla balamtr. UAD taraflarn grlerindeki farkllklar deerlendirerek, kta sahanl kavramnn temelini oluturan doal uzant kavramnn zorunlu olarak yeterli veya uygun olamayacan bildirmitir. Zira UADye gre, doal uzant kavramnn kta sahanlnn snrn belirtmekten ok, ky devletinin deniz altnda uzanan alan zerindeki hak ve yetkilerini aklamak ve geerli klmak amacna ynelik bir ilkeyi oluturduu deerlendirilmitir. Bu adan doal uzantnn snrlandrmaya etkisinin ncelikle haka ilkelere sayg gsterilerek, corafi snrlandrma asndan nemli bir rol oynayacak kstas olarak deerlendirilmesi gerektii ifade edilmitir. UAD, kta sahanlnn tek bana veya esas itibaryla jeolojik verilere dayanlarak saptanamayacan, hukukun ve dolaysyla da UADnin grevinin jeolojiden yararlanmak olduunu ancak uzak gemiteki oluumlarn deil, bunlarn sonularnn belirlenmesinin nemli olduunu bildirmitir. UAD her iki devlet tarafndan da ileri srlen detayl jeolojik, jeomorfolojik ve corafi delillerin birbirlerinin tezlerine stnln belirleyecek ve somut uyumazlkta kullanlacak ekilde kantlarnn bulunmadn, ngiltere ile Fransa arasndaki davada dahi Hurd ukuru gibi bir olgunun deerlendirilmediini ve deerlendirilebilecek tek jeolojik yapnn (Tripolitan Furrow), snrlandrlacak alan dnda kaldn ifade ederek; snrlandrmann fiziksel verilerin dnda, uluslararas hukuk ltlerine gre yaplmas gerektiine karar vermitir. Ancak UADnin bu deerlendirmesi, doal uzant ile ilgili iddialar kapsamndadr.

23
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

Cihat YAYCI

Aksi takdirde fiziki verilerin tamamen iptal edildii eklinde bir yorumda bulunmamtr. nk snrlandrma yaplrken iki lkenin ky uzunluklar, Tunusun ky yapsnn Ras Ajdirden balayarak Libya kylar ile ayn ynde belirli bir noktaya kadar devam ettikten sonra gneybatdan kuzeydouya doru uzanmas ve kta sahanl zerinde Tunusun Cerbe ve Kerkennah Adalarnn bulunmas gz nne alnmtr. UAD, haka ilkeler ve blgeye zg koullar erevesinde ve Tunusun kta sahanl alannn baz blgeleri zerinde tarihsel haklar kazandrdn ileri srmesi nedeniyle; tarihsel haklara da sayg gsterilmesi gerektiini ifade ederek, iki devlet arasnda kabul edilen kara snrnn kta sahanlnn snrlandrlmasndaki etkisini de deerlendirmitir. UAD son olarak ekonomik etkenlerin, uygulanacak ilke ve kurallara etkisini incelemitir. Ekonomik faktrler ile ilgili olarak, Libyann petrol zenginliklerine sahip olmasna karlk, daha geni bir alann Tunusa verilmesi gibi sonucu etkileyecek bir unsur gsterilmemitir. UAD, ilke ve kurallarn belirlenmesi sorusunu cevapladktan sonra, somut uyumazln snrnn belirlenmesinde blgenin corafi artlarn deerlendirerek; kylara yakn sektrde, kylar yan yana olan devletlerin yan snrnn saptanmasnda uygulanan bir yntem olarak kyya dik bir izginin kullanlmasna karar vermitir. Kylara uzak sektrde ise, Libya kylarna doru daha dar bir a yapan bir izginin iki lke arasndaki kta sahanl snrn oluturacan bildirmitir. Bu davada Kerkennah Adalarna yarm etki tanyan UAD, hem Tunus kylarndan hem de Kerhennah Adalarndan itibaren izilen hattn ortasnn bulunmasyla, kylara uzak sektrn paralelliini salamtr. 24
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

UADnin kararnda (I.C.J. Reports (1982) s.37-47) hukuka katk asndan dier bir nemli nokta ise, eit uzaklk ilkesinin haka ilkelere uygun bir zme gtrd durumlarda uygulanabilen bir metot olduu, aksi takdirde baka metotlarn kullanlmasnn zorunlu olduunun ifade edilmesidir. 1982 tarihli Tunus-Libya Davasnda, mahkeme (ekil 1de gsterildii zere) ortay hatta gre Tunus Sahillerine yakn olan Kerkenna ve Cerbe Adalarndan Kerkennaya yarm etki tanm, blgedeki dier unsurlarn daha nemli olduunu belirterek Cerbe Adasn ise snrlandrmada hi dikkate almamtr (htpp://www.icj-cij.org).

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

ekil-1: Tunus-Libya Karar (I.C.J. Reports (1982)). c. Libya-Malta Davas Libya ve Malta devletleri, 26 Temmuz 1982 tarihinde, iki lke arasndaki kta sahanlnn snrlandrlmasnda UADye bavurulmasn ngren 23 Mays 1976 tarihli antlamay kuruma sunmulardr. Taraflar arasndaki 23 Mays 1976 tarihli antlamann 1inci maddesi uyarnca, UADden Libya Arap Cumhuriyeti ve Malta Cumhuriyetine ait olan kta sahanlnn snrlandrlmasn uygulanacak olan milletleraras hukukun kural ve ilkelerinin beyan edilmesini ve beyan edilen bu ilke ve kurallarn, pratikte taraflarn kolayca snrlandrma yapabilmeleri amacyla, nasl uygulanacann belirtilmesi talep edilmitir. Bu antlamann 3nc maddesine gre ise UADnin kararndan sonra Libya ve Malta, karlkl kta sahanlklarn belirlemek iin ve UAD karar uyarnca anlamaya varmak iin mzakereler yapacaklardr (I.C.J. Reports 1985, s.16). Burada her ne kadar snrlandrma yntemlerine ilikin bir ifade yer almasa da, taraflarn anlaarak kolayca kta sahanln snrlandrabilmesi amacyla... teriminden UADnin bunlar belirtmeye de yetkili olduu anlalmaktadr (I.C.J. Reports 1985, parag.19). UAD, 03 Haziran 1985 tarihinde uyumazl karara balayabilmitir (I.C.J. Reports 1985). Libya-Malta Davasnda, UAD tarafndan kta sahanlna hak kazandran hukuki esasn doal uzantdan mesafeye dnt kabul edilmitir. Mesafe esasna gre, bir devletin kysndan itibaren 200 deniz miline kadar olan kesimler iin, hi bir jeolojik veya jeomorfolojik oluum dikkate alnmakszn bir

25
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

Cihat YAYCI

hak sahiplii mevcuttur (Gkalp, 2008, sf.123-124). UADnin vermi olduu bu karar, kta sahanl kavramnn geliimi asndan olduka nemli ve tartmaya ak bir karardr. UAD iki devlet arasndaki mesafenin 400 deniz milinden az olmas sebebiyle, knt kuann doal bir snrm gibi Malta kta sahanlnn gneye doru uzantsn kesen veya Libyann doal uzantsn kesintiye uratan bir kopukluk olmad sonucuna varmtr (I.C.J. Reports 1985, parag.36,39,40). Ayrca, fiziksel zelliklerin hak sahipliini belirlemekte hibir rol olmadn ve snrlandrma amac bakmndan ilgili bir koul olarak da gz nne alnamayacan belirtmitir. Her iki taraf da 1982 Birlemi Milletler Deniz Hukuku Szlemesi (BMDHS)ni imzalam durumdadrlar fakat szleme yrrle girmemitir. Bu nedenle, szleme taraflar arasnda balayc deildir. Taraflar arasndaki zel antlamada da maddi hukuk olarak uygulanabilecek herhangi bir hkm yoktur. Devletleri bu konuda balayan iki veya ok tarafl bir antlama da mevcut deildir. Bu yzden taraflar, aralarndaki uyumazln rf ve adet hukukuna gre zlecei konusunda anlamlardr (I.C.J. Reports 1985, parag.26). rf ve adet hukukunun kayna olarak zellikle gncel uygulama ve devletlerin opinio juris ine baklmas gerektii bir gerektir. Ayrca, ok tarafl szlemelerin, rf ve adet hukukundan doan kurallar belirlemekte, kayt etmekte ve bunlar gelitirmekte nemli bir rol olduu da bir gerektir. UAD bu gereke ile ayrca 1982 BMDHSnin ilgili hkmlerinin bir rf ve adet hukuku kural olarak taraflar balayacan ve dolaysyla bu hkmlerin de dikkate alnmas gerektiini belirtmitir. UADnin Kuzey Denizi davalarnda (I.C.J. Reports 1969, parag. 101 (C)1,2) vermi olduu ve Tunus-Libya (I.C.J. Reports 1982, parag. 98) ve Libya-Malta davalarnda (I.C.J. Reports 1985, parag. 61) tekrarlad kararnda, snrlandrmada eit uzaklk ynteminin taraflar arasnda emredici olmadna karar vermitir. Bunun yannda, herhangi bir baka bir snrlandrma ynteminin de btn koullarda emredici olmadna karar vermitir. UADye gre snrlandrma, anlama ile hakkaniyet ilkeleri uyarnca ve btn ilgili koullar gz nne alnarak yaplmaldr. yle bir snrlandrma yaplmaldr ki btn taraflara kara lkelerinin doal uzantsn oluturan btn kta sahanl alanlarn mmkn olduunca brakacak ekilde ve dierinin kara lkesinin doal uzantsna bir kapatma sz konusu olmayacak ekilde yaplmaldr. Eer yaplan bu snrlandrma kesien alanlar yaratyor ise, bu alanlar taraflar arasnda anlalan orantda (agreed proportion) veya anlalamaz ise eit olarak paylalmaldr. Taraflarn birleik karara dayanan bir rejim ngrmeleri hali de sakldr (Gkalp, 2008, s.125). UAD kararnda, hakkaniyet ilkesine gre kararn vermi ve hakkaniyet lsnde bir ada ile ana kara arasndaki snrlandrmann ana kara devleti olan Libya lehinde sonulanmas gerektiine (ekil 2de gsterildii zere) hkmetmitir (Prescott; Schofield, 2005, s.389-390).

26
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

ekil-2: Libya-Malta Karar (I.C.J. Reports 1985). 5. Yunanistan ve GKRYnin Libya ile Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Belirlenmesine Ynelik Giriimleri Yunanistan Dou Akdenizde; Trkiyenin deniz yetki alanlarna ynelik haklarn elinden alacak bir anlay oluturmay amalamaktadr (Yavuz, 2010). Yunanistan, ekil-3te yer alan harita da gsterildii zere Meis Adasna dayanarak Trkiyenin Girit-Rodos-Meis-Kbrs hattnn gneyindeki kta sahanl haklarn elinden alacak bir oluuma gitmeye almakta, bu politikasn diplomatik giriimlerine de yanstmakta ve kta sahanl ile MEBin snrlandrlmas iin Msr ve GKRYnin yan sra Libya ile de mzakereler gerekletirmektedir (Imerisia Gazetesi, 8 Kasm 2010). Dier taraftan Yunanistan, baka lkeleri rnek alarak (ABD, Rusya, AB lkelerinin ou, srail) MEBde egemenliini ilan etmesi gerektiini, MEB ilanna ilikin hemen bir yasann kabul edilerek bunun BMye bildirilmesi gerektiini ve mteakiben ilgili kyda devletler ile MEB snrlandrma anlamas yaplmas gerektiini de ifade etmektedir (Eleftherotipia Gazetesi, 27 Aralk 2010). 27
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

Cihat YAYCI

ekil-3: Dou Akdenizde Yunanistann Politikalar. 17 Mart 2006 tarihinde Yunanistan Dileri Bakanl Szcs George Koumoutsakos tarafndan (http://www.pioner-investors.com/news2.asp? newsid=3619); Yunanistan ve Libyann mzakerelere balayaca belirtilerek, Libyann petrol arama ve kartma haklarnn bulunduu, Libya Ulusal Petrol irketi (Libya National Oil Corporation-NOC)nin, Gavdos Adasn da ierecek ekilde Girit Adasnn gneyinde Libyann ekonomik haklarn gsteren haritalar (ekil-4, ekil-5, ekil-6) (http://en.noclibya.com.5) internet sitesinde yaymlad, bahse konu haritalarn Libyann karasularn ve petrol arama ve kartma haklarn gsteren deniz alanlarn ihtiva ettii, Libyann, ekil-7de gsterildii gibi Gavdos Adasn da ierecek ekilde Girit Adasnn gneyinde ekonomik haklarnn olduunu ngrd, dolaysyla, harita zerindeki bu hususlarn siyasi dzeyde akla kavuturulmas gerektii ifade edilmitir.

28
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

ekil-4: Libyann Ekonomik Haklarn Gsteren Harita (http://en.noclibya.com).

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

ekil-5: Libyann Ekonomik Haklarn Gsteren Harita (http://en.noclibya.com).

13

14

29
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

ekil-6: 13 ve 14 Numaral Sahalar 24D ile 26D Boylamlar Arasnda 34K ile 35K Enlemleri Arasnda, Girit Adasnn Gneyinde Yer Almaktadr (http://en.noclibya.com).

Cihat YAYCI

ekil-7: Girit Adasnn Gneyinde Ekonomik Haklarnn Olduunu Gsteren llstratif Harita. Yunanistann yan sra GKRY de Libya ile deniz yetki alan snrlandrma andlamas imzalamak zere grmelerde bulunmaktadr (http://www.cyprusweekly. com.cy/main/92,1,283,0,14593-.aspx ). 6. Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmas Kapsamnda Karlkl Kylara Sahip Trkiye ve Libyann Deerlendirilmesi 30
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

Dou Akdenizde ilan edilebilecek Mnhasr Ekonomik Blge (MEB)nin snrlarnn tespiti maksadyla yaplan nceki almalarda ekil-9da sunulan haritada gsterildii zere, Trkiyenin 145.000 km2lik bir MEB alanna sahip olduu hesaplanmtr. Ayrca, Dou Akdenizde Trkiyenin ve kyda devletlerin snrlar, Serta Hami Baeren tarafndan hazrlanan Dou Akdeniz Deniz Yetki Alanlar Uyumazl-Dispute Over Eastern Mediterranean Maritime Jurisdiction Areas isimli kitapta yer alan haritada (ekil-8) yaymlanmtr. Bahse konu haritann, Trkiye ve Libya arasnda akdedilecek bir MEB antlamasyla MEB snrlarnda oluacak deiiklii gsteren harita ile mukayesesi ekil-8de gsterilmitir.

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

Dou Akdeniz MEB Kta Sahanl Snrlar (Serta Hami Baeren; Dou Akdeniz Deniz Yetki Alanlar Uyumazl Dispute Over Eastern Mediterranean Maritime Jurisdiction Areas, Trk Deniz Aratrmalar Vakf Yaynlar Yayn No: 31, stanbul 2010, s. 44)

Libya ile Akdedilecek Bir Antlamayla MEB Snrlarnda Oluacak Deiiklik

ekil-8: Dou Akdenizde Libya ile Akdedilecek bir MEB Snrlandrmasnda Oluacak Deiiklii Gsteren Harita. Ancak, uluslararas hukuk, ilgili yarg kararlar ve Dou Akdenizdeki mevcut corafi konumlar dikkate alnmak suretiyle yaplan hesaplamalarda, Trkiyenin esasen daha fazla bir MEB alanna sahip olduu grlmektedir. Dou Akdenizde yaplacak MEB snrlandrmasnda, ekil-9da yer alan haritada gsterildii zere; Anadolu ile Afrika Ktas sahilleri (Libya-Msr) arasnda ortay hattn esas alnmas, ortay hattn kuzeyinde kalan Kbrs Adas ile Yunan adalarnn ters tarafta bulunmalar ve Anadolu sahillerinin nn kapatmak suretiyle Trkiyenin denize almn engelliyor konumda olmalar sebebiyle; corafyann stnl ile kapatmama (non-encroachment) prensibine riayet edilmesi, ters tarafta kalan adalarn ise sadece karasular kadar deniz yetki alanlarna sahip olabileceinin dikkate alnmas gerekmektedir.

31
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

ekil-9: Dou Akdenizde Hakkaniyet erevesinde Ortay Hatta Gre Snrlandrma.

Cihat YAYCI

Bahse konu prensipler esas alnarak yaplan hesaplamalar, Trkiyenin Dou Akdenizde ngrlen yaklak 145.000 km2lik (ekil-10da gsterildii zere) MEBinin asgari 189.000 km2ye kmas gerektiini ortaya koymaktadr. Bu durum muvacehesinde, ekil-11 ve ekil-12de gsterilen haritalar mukayese edildiinde, yaklak 44.000 km2lik deniz yetki alan farknn mevcut olduunu sylemek mmkndr. Sz konusu alanlar ekil-12deki haritada gsterilmitir.

ekil-10: almalar Neticesinde Belirlenen MEB Alan.

32
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

ekil-11: Trkiyenin Dou Akdenizdeki MEB Alan.

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

ekil-12: Trkiyenin Feragat Ettii Deerlendirilen MEB Alanlar. ekil-10daki haritann izimi esnasndaki hesaplama ile yukarda bahsedilen kriterler dikkate alnarak yaplan hesaplama arasndaki farkn bir ksmnn, Kbrs Adasnn kapatlmamasnn yan sra, Libyann ilgili kyda devletler arasnda saylmamasndan ve bu nedenle kylarn karlkl olduu gereinin dikkate alnmamasndan kaynakland deerlendirilmektedir. Esasen, ekil-13te yer alan haritada gsterildii zere Trkiyenin Marmaris, Fethiye ve Ka kylar ile Libyann Derne, Tobruk ve Bordiya kylarnn karlkl kylar olmas sebebiyle her iki lke arasnda bir snrlandrma anlamas akdedilmesi gerektii deerlendirilmektedir. Aslnda bu hatt ekil-14te mavi hat ile gsterildii zere Anamura kadar kaydrmak da mmkndr. Ancak, daha nce Msr ile ngrlen ortay hata mdahale etmemesi asndan, bu hattn Ka-Deveboynu arasnda tutulmasnn daha uygun olaca kymetlendirilmitir.

33
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

ekil-13: Trkiye ve Libya Arasnda Ortay Hat.

Cihat YAYCI

ekil-14: Dou Akdenizde Hakkaniyet erevesinde Ortay Hatta Gre Snrlandrma. Dou Akdenizde Trkiyeyi Antalya Krfezine hapsedecek ekilde, Yunanistann Girit, oban (Kerpe), Kaot, Rodos, Meis hattn esas alarak belirledii ortay hat zerinde GKRY, Msr ve Libya ile yapaca bir MEB snrlandrma anlamas; -Yunan adalarna hakkaniyet prensibini ihlal edecek ekilde karasular tesinde deniz yetki alanlar verilmesi anlamna gelebilecei gibi, 34
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

-Libya asndan ise, Anadolu ile Afrika Ktas sahilleri arasndaki ortay hattn esas alnmas suretiyle yaplabilecek bir snrlandrmaya nazaran daha az bir MEB alanna sahip olmas sonucunu da dourabilecektir. Belirtilen nedenle, Libyann, Yunanistann tezi dorultusunda bir snrlandrmaya raz olup byk bir kayba uramaktansa, kendisi iin avantajl olan hesaplama kriterlerine istinaden Trkiye ile deniz yetki alanlar snrlandrmas anlamas yapmay tercih edebilecei dnlmektedir. Bylece, Libyann deniz yetki alanlar Girit Adasnn karasularna kadar genileyebilecek, Trkiye ise ilave 8.900 km2lik MEB alanna sahip olabilecektir. Dier taraftan, Libya ile Trkiye arasnda gerekletirilecek deniz yetki alanlar snrlandrmas antlamasnn, Yunanistann adalarn kta sahanl ve MEBe sahip olduu tezini zayflatabilecei, Dou Akdenizde deniz yetki alanlarnn snrlandrlmasnda Yunanistann Girit, oban (Kerpe), Kaot, Rodos, Meis hattn esas alan grlerinin uluslararas platformlarda ciddi zemin kaybna urayabilecei deerlendirilmektedir. Nitekim, Yunanistann Girit, Kaot, oban, Rodos, Meis hattn ilgili ky kabul ederek Trkiyeyi Dou Akdenizden dlama giriimi ve GKRYnin ortay hatlar esas alp bunlarn hakkaniyete uygun hale getirilmesinden kanarak snrn Meisten sonra Antalya aklarnda Trkiyeye ok az bir kta sahanl/MEB ala-

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

n brakacak ekilde Kbrsa uzanmasn ngren politikalar hukuki mesnetten yoksundur. Dou Akdenizde snrlandrmaya esas tekil edecek deniz alannda ortay hat Anadolu ile Afrika Ktas sahilleri arasnda dou-bat ekseninde ilerlemektedir. Bu eksenin kuzeyinde Yunanistana ait Girit, Kerpe, Kaot, Rodos, Meis ile Kbrs Adas bulunmaktadr. Snrlandrmann yaplaca corafya dikkate alndnda, bahse konu adalarn bu eksenin kuzeyinde yer ald grlmektedir. Teknik olarak; corafyann stnl kapsamnda dikkate alnan en nemli husus, adalarn ortay hatta gre corafi konumudur. Nitekim, 1969 tarihli Kuzey Denizi Davasnda bu prensip UAD tarafndan, corafyann yeniden ekillendirilmesi sz konusu olamaz biiminde ifade edilmi ve iki veya daha fazla sayda lke arasndaki snrlandrmann blgenin btn ilgili unsurlar dikkate alnarak hakkaniyet prensipleri temelinde haka bir zme ulalacak ekilde yaplmas gerektii vurgulanmtr (Acer, 2004, s.3-1, 3-2). Benzer ekilde, 2009 tarihli Romanya ile Ukrayna arasnda Karadenizdeki deniz yetki alanlarnn paylamna ilikin uyumazln zlmesi konusunda mahkeme tarafndan Ukraynaya ait olan ve ortay hattn ters tarafnda yer alan Ylan Adasna karasuyu kadar deniz yetki alan tannmtr (http://www.icj-cij.org/docket/files/132/14989.pdf). Deniz hukuku zerine en kapsaml szleme olan 1982 Deniz Hukuku Szlemesinin ilgili 74nc ve 83nc maddeleri, uluslararas yarg ve hakemlik kararlarndaki anlay aynen yanstmaktadrlar. Bu maddeler, hem kta sahanl hem de MEB snrlandrmas iin kylar kart ya da bitiik olan devletler arasnda kta sahanl snrlandrmas Uluslararas Adalet Divan Statsnn 38inci maddesinde belirildii ekli ile uluslararas hukuk kurallarna dayanan bir antlama ile ve haka zm bulmak maksad ile yaplr prensibini kabul etmektedirler (Lagoni ve Vignes, 2006). Ortay hat, BMDHSnin 15inci maddesi erevesinde; iki devletin sahilleri bitiik veya kar karya olduunda aralarnda aksine anlama olmadka, btn noktalar bu iki devletin her birinin karasularnn geniliinin llmeye baland esas hatlarnn en yakn noktalarndan eit uzaklkta olmak zere izilmektedir. Bu kapsamda; 1982 BMDHSnin 15inci maddesindeki ortay hat tanm esas alnarak deniz yetki alanlarnn her noktas iki taraf devletin karlkl kylar arasndaki ana karalarnda belirlenen, birbirine en yakn ana noktalardan (base points) eit uzaklkta olacak ekilde izilecek kesin ortay hat esasna gre belirlenmesi mmkndr. Nitekim bu dorultuda yaplan teknik almalarda elde edilen sonular mukayeseli olarak ekil-15, 16, 17 ve 18de yer alan haritalarda gsterilmitir.

35
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

Cihat YAYCI

ekil-15: Girit Adas-Libya ve Anadolu Sahilleri-Libya Ortay Hatlarnn Belirlenmesine Ynelik Teknik almalar.

36
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

ekil-16: Anakaralar Esas Alndnda Yunanistan ile Libya Arasndaki Ortay Hat ve Yunanistann Tezleri erevesinde Yunanistann Tezleri erevesinde Yunanistan ile Libya Arasndaki Ortay Hatt Gsteren Haritalar.

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

ekil-17: Girit, Kaot, Rodos, Meis Hatt-Libya; Msr Ortay Hatt ile Anadolu Sahilleri-Libya, Msr Ortay Hatt ile Girit, Kaot, Rodos, Meis Hatt-Libya, Msr Ortay Hatlarnn Mukayesesini Gsteren Haritalar.

37
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

ekil-18: Trkiye ve Libya Arasndaki Ortay Hattn Belirlenmesine Ynelik Teknik almalar. Bununla birlikte, ortay hattn kuzeyinde kalan Kbrs Adas ile Yunan adalarnn ters tarafta bulunmalar ve Anadolu sahillerinin nn kapatmak suretiyle Trkiyenin denize almn engelleyecek corafi bir konumda olmalar nedeniyle, sz konusu adalarn sadece karasular kadar deniz yetki alanlarna sahip olmas gerekmektedir. ncelikle, Kaot, oban, Rodos, Meis Adalar Yunan ana kara-

Cihat YAYCI

s ile Anadolu kylar arasnda izilen ortay hatta bakarak Ters Tarafta yer alan adalar olduklarndan, Dou Akdenizde deniz yetki alanlarnn snrlandrlmasnda ne ilgili kyy oluturabilirler ne de karasular dnda deniz yetki alanlarna sahip olabilirler. Trkiyenin taraf olmad 1982 BMDHS (Madde 121), adalarn karasular, kta sahanl ve MEBi olduunu kabul etmekte ancak insanlarn oturmasna elverili olmayan veya kendilerine zg ekonomik bir yaam bulunmayan kayalklarn kta sahanlklar veya MEBi olamayacan belirtmektedir. Szleme erevesinde, adalarn deniz yetki alanlarnn snrlandrlmas ise kara paralarna uygulanabilir hkmlere uygun olarak yaplmaktadr. Ancak, bugne kadar verilen mahkeme kararlar erevesinde, 1982 BMDHS hkmleri adalara ana karalar kadar deniz yetki alan tannmasna imkn vermemi, ihtilafl durumlarda snrlandrma, her durum iin hakkaniyet, eit uzaklk, oransallk, corafyann stnl, kapatmama, zel ve beeri koullar ile dier koullarn (adalar ve dier corafi formasyonlar) deerlendirilmesi gibi prensipler erevesinde yaplmtr. Hatta, Yunanistan, adalara kta sahanl/MEBin tannp tannmayaca konusunda kendi ierisinde dahi ihtilafa dm ancak siyaseten adalarn kta sahanl/MEBi olduunu savunmann kendileri asndan nemli olduunu ifade etmektedir. O konu ile ilgili olarak, Yunanistan, ortay hattn izilmesinde Meis Adasnn balang noktas olarak kullanlmad taktirde, Trkiyenin MEBinin batya doru genileyeceini ve Msra kadar ulaacan, ayrca Trk Kta Sahanlnn Msrn Kta Sahanlyla snr olacan, mahkemeye gidilmesi durumunda ise sonucun kesinlikle Yunanistan lehine olmayacan belirtmektedir (To Vima Gazetesinin 16 Ocak 2011). 38
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

7. Sonu ve Deerlendirme Dou Akdenizde karlkl kylar bulunan iki kyda devlet olarak Libya ve Trkiyenin denizcilik alannda ilikilerinin gelitirilmesi olduka nem arz etmektedir. Uluslararas hukuka gre, karlkl kylar bulunan Libya ve Trkiyenin hakkaniyet lleri erevesinde bir an evvel deniz yetki alanlarn snrlandrma anlamas yapmasnn her iki ulusun menfaatinedir. Bu konuda uluslararas mahkemelerin nemli mesnet ve emsal oluturan kararlar ile Birlemi Milletler Deniz Hukuku Szlemesinin ilgili hkmleri kapsamnda; Dou Akdenizde hakkaniyet ilkesi temelinde deniz yetki alanlar snrlandrmasnn, Trkiye ile Libya arasnda yaplmas gerekmektedir. Uluslararas hukuka tm ile uygun byle bir snrlandrma anlamasnn gereklemesi hem Trkiyenin hem de Libyann meru hakk olduu gibi menfaatinedir. Bylece Libya, Yunanistan ile yapaca antlamaya nazaran daha fazla bir deniz yetki alanna sahip olacaktr. Sonu olarak; Dou Akdenizde karlkl kylar oluturan Libyann Derne, Tobruk ve Bordiya ky hatt ile Trkiyenin Marmaris, Fethiye ve Ka ky hatt dikkate alnarak deniz yetki alan snrlandrmasna ynelik bir anlama akdetmesi, uluslararas hukuk asndan uygun ve meru olacaktr.

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

Summary: Being highly discernible especially in the past ten years, chiefly owing to Southern Greek Cypriot Administration (SGCA)s declaration of its Exclusive Economic Zone (EEZ), as well as its bilateral delimitation agreements with some littoral countries, a struggle, or rather a disarray with respect to the delimitation of maritime jurisdictional areas in the East Mediterranean has surfaced. Owing to its position pursued so far in terms of making delineations only through the use of perpendicular lines, Turkey narrowed its scope of relevant coasts and littoral states. Due to a lack of such broad outlook and comprehensive approach, it determined its maritime jurisdictional area only with a minimalist methodology. Indeed, Turkey has only determined Egypt, Turkish Republic of Northern Cyprus and Syria as relevant littoral states. However, in line with the respective principles and provisions of the law of the sea and related decisions rendered by the international courts, it would be possible and necessary for Turkey to sign maritime jurisdictional areas delimitation agreement with Libya, since Turkey and Libya have also corresponding coasts subject to delimitation agreement. Such an agreement would be in the interest of Libya, as it was for Turkey, in comparison with the gains attained from the agreement might be signed between Libya and Greece. In line with such an probable agreement, it would be possible for Turkey to claim its own EEZ rights in the south east of the island of Crete. In this regard, it is critically important for both Libya and Turkey to improve their relations on maritime issues, as two littoral states having opposite coasts. Based on international law, it is also in the interest of both countries to conclude maritime jurisdictional areas delimitation agreement in view of equitable measures. In this respect, considering also the related court decisions by international courts constituting significant precedents and the respective provisions of United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS), it is necessary for Turkey and Libya to conclude such an agreement. Such an agreement is absolutely legitimate and in the interests of both Turkey and Libya. If signed, Libya would also be accorded a larger maritime jurisdictional area than it would own in view of an agreement it would sign with Greece. In conclusion, a maritime jurisdictional agreement between Libya and Turkey, considering the Dernah-Tobruk-Bordia coastline of Libya and Marmaris-FethiyeKa coastline of Turkey as relavant opposite coasts would be in line with international law and in the absolute interests of both countries.

39
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14

Cihat YAYCI

40
Security Strategies Year: 7 Issue: 14

KAYNAKA Aslan Gndz, Milletleraras Hukuk Temel Belgeler rnek Kararlar, Gelitirilmi 3nc Bask, 1998-stanbul. brahim Gkalp; Milletleraras Adalet Divannn Deniz Alanlarnn Snrlandrlmasna Dair Kararlarnda Dikkate Ald lkeler, 1. Bas, Beta Basm A.., stanbul-2008. Celalettin Yavuz, Petrol Sahalar Sebebiyle Kbrsn Artan Stratejik nemi, http://www.turksam.org/tr/yazdir1943.html , 11.03.2010. Dow Jones Newswires; Cyprus, Israel Define Sea Border for Energy Search, 17.12.2010. Rainer Lagoni and Daniel Vignes; Maritime Delimitation, Martinus Njhoff Publishers, The Netherlands 2006. Serta Hami Baeren; Dou Akdeniz Deniz Yetki Alanlar Uyumazl-Dispute Over Eastern Mediterranean Maritime Jurisdiction Areas, Trk Deniz Aratrmalar Vakf Yaynlar Yayn No:31, stanbul 2010. Simon Henderson; Seismic Shift: Israel's Natural Gas Discoveries , 04 Ocak 2011,http://grendelreport.posterous.com/seismic-shift-israels-natural-gas-discoveries-0. Victor Prescott and Clive Schofield; The Maritime Political Boundaries of the Worl, Second Edition, Martinus Njhoff Publishers, The Netherlands 2005, sf. 485. Ycel Acer, Dou Akdenizde Deniz Alanlarnn Snrlandrlmas ve Trkiye, Deniz Hukuku Sempozyumu, 21-24 Haziran 2004-Dz.K.K.l-Ankara, s.3-1, 3-2. Great World Atlas, Eighth Edition, In Association With The Royal Geographical Society With, Great Britain-2001. Sema Sezer, Dou Akdenizde Rum Petrol Arama Ruhsatlar ve Ekonomik Blge Anlamalar, 20-21 Mart 2008, Gazi Magosa. Uluslararas Adalet Divan Stats Uluslararas Adalet Divan Kuzey Denizi Karar (I.C.J. Reports (1969)) Uluslararas Adalet Divan Tunus ve Libya Karar (I.C.J. Reports (1982)) Uluslararas Adalet Divan Malta ve Libya Karar (I.C.J. Reports (1985)) 1982 Birlemi Milletler Deniz Hukuku Szlemesi T.C. Dileri Bakanl internet adresi, www.mfa.tr http://www.usgs.gov/newsroom/article.asp?ID=2435 http://www.usgs.gov/newsroom/article.asp?ID=2435 http://pubs.usgs.gov/fs/2010/3014/pdf/FS10-3014.pdf http://geology.com/usgs/nile-delta-oil-and-gas h t t p : / / w w w. k i b r i s 1 9 7 4 . c o m / k i b r i s i n - o t e k i - v a z g e c i l m e z l i k l e r i t105661.html?s=4d6f83fa7613e72568de17f79fc5c74f&amp http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/disbasin/2007x/02/06x02x07.htm http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/disbasin/2007x/02/02x02x07.HTM http://www.rigzone.com/news/article.asp?a_id=102276&hmpn=1

Dou Akdenizde Deniz Yetki Alanlarnn Snrlandrlmasnda Libyann Rol ve Etkisi

http://www.jpost.com/International/Article.aspx?ID=199896&R=R1 http://www.financialmirror.com/News/Cyprus_and_World_News/22099 Birlemi Milletler nternet adresi, www.un.org, Devletlerin Deniz Alanlar, 17 Aralk 2010. http://www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID=135173 , 07 Kasm 2010. http://www.cyprusweekly.com.cy/main/92,1,283,0,14593-.aspx , 21 Kasm 2010. http://www.mfa.gov.tr/turkiye-libya_siyasi-iliskileri.tr.mfa http://www.mfa.gov.tr/turkiye-libya-ticari-ve-ekonomik-iliskileri.tr.mfa https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ly.html http://www.ulkeler.net/libya.htm http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N05/293/85/PDF/N0529385.pdf?Op enElement http://www.un.org/Depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/1by_2009_declaration_e.pdf htpp://www.icj-cij.org http://en.noclibya.com.ly/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=56&dir=DESC&order=name&limit=5&limitstart=15 http://en.noclibya.com.ly/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=56&dir=DESC&order=name&limit=5&limitstart=10 http://en.noclibya.com.ly/index.php?option=com_docman&task=cat_view&Itemid=34&gid=54&orderby=dmdatecounter&ascdesc=DESC http://www.pioner-investors.com/news2.asp?newsid=3619 http://www.icj-cij.org/docket/files/132/14989.pdf , 10.01.2011. To Vima, Kbrs Aklarnda Byk Petrol Yataklar Var, 02 ubat 2007. Imerisia Gazetesi, 8 Kasm 2010. Eleftherotipia, 27 Aralk 2010.

41
Gvenlik Stratejileri Yl: 7 Say: 14