Kırıkkale Tüpraş Fizibilite Ve Çed Raporu

TPRA PETROL RAFNERLER GR
Dnyada ve Trkiyede ekonomik kalknmann en temel arlkl enerji girdisi olan petrole, gn getike daha fazla gereksinim duyulmaktadr. Dnya nfusunun artmas ve teknolojinin geliimi ile birlikte enerji tketiminin de art, petrol sektrnde yaanan gelime ve deiimlerin yakndan izlenmesini zorunlu hale getirmektedir. Petrol gnmz dnya ekonomi ve siyasetinde tartlmaz bir neme sahiptir. Kullanm alannn yaygnl arz-talep dengesi iinde bu rne bamll arttrm ve sonuta petrol, dnyadaki dier enerji kaynaklarndan ayrlarak stratejik bir konuma gelmitir. retici ve tketici lkeler petroln bu stratejik nemini ksa srede kavram ve dnyada ekonomik kalknma ve byme petrole dayal hale gelmitir. Bu almann amac; gerek uluslar aras piyasalarda rekabet etmek amacyla gerekse Kyoto Szlemesinden dolay eski teknoloji ve kriterlerle tasarlanm olan Krkkale TPRA Rafinerisinin yerine yeni bir rafinerinin yaplmasdr. Bu almada bize den grev ise hidrocracking nitesinin, kerosen/diesel nitesinin ve tank sahasnn tasarlanmasdr.
TPRA PETROL RAFNERLER
FZBLTE RAPORU
BLM 1
1. EKONOMK DEERLENDRME Yatrmn Konusu:
1.1.
20. yyda her 25 ylda bir bilgi ikiye katlanmaktadr. 1990lardan itibaren bu rakamn her iki ylda bir katland tesbit edilmitir. Bu yzden gerek uluslar aras piyasalarda rekabet etmek amac yla gerekse kyoto szlemesinden dolay eski kriterlerle tasarlanm olan Krkkale TPRA Rafinerisi yerine yeni rafineri yaplmas amalanmaktadr Yatrmn konusu bir petrokimya endstrisinde, ham petroln rafine edilerek daha hafif trevlerinin elde edilmesi iin bir hidrokraking nitesi, kerosen ve dizel yaktlarndan kkrtn giderilmesi iin deslfrizasyon ntesi ve tesiste retilen petrol ve petrokimya rnleri ile hammaddelerin depolanmas iin tank sahas ina edilmesidir. Petrol Piyasasnn Genel zellikleri
1.2.
Petrol koyu renkli, yapkan ve yanc bir svdr. Metan, etan, propan, btan gibi eitli hidrokarbonlarn bileiminden oluan petroln yo unluu kimyasal bileimine ve yapkanlna (viskosite) gre deimektedir. Petroln milyonlarca yl nce deniz diplerine ken hayvan ve bitkilerin zerine, doal olaylarla yer tabakalarnn ylmas ve meydana gelen bu havasz ortamda, uygun s ve basn altnda bakterilerinde yardm ile olutuu kabul edilmektedir (Bayra, 1999, 85). Petrol piyasas kendine zg aada yer alan baz ayrt edici zelliklere sahiptir (Ercan, 1996, 6). i. Petrol piyasasnda arz ve talep arasnda hassas bir denge vardr. Petrole olan talep normal koullarda bir anda byk sramalar yapamayacandan, petrol fiyatnn kontrol asndan genelde planl bir petrol retim sz konusudur. ii. Byk petrol irketlerinin uyguladklar yatrm politikalar, dnya ekonomisindeki dengeleri etkileyebilmektedir. Piyasadaki irketlerin uluslararas yatrm karar almalarnda, lkelerinin politik dnceleri etkili olmaktadr.
iii. Petrol arama ve retimi byk yatrmlar ve pahal teknolojiler gerektirdiinden, piyasadaki kurulular uluslararas teknoloji deiimlerini srekli izlemek zorunda kalmaktadrlar. iv. Uluslararas petrol arama ve retim anlamalarnn lkeler arasnda gsterdii deiiklikler nedeniyle, bu tr faaliyetlere ilikin muhasebeletirme ve raporlama uygulamalarnda farkllklar sz konusu olmaktadr. v. Her lkenin petrol konusuna ayrcalk getiren yasal baz dzenlemeleri vardr. lkelerin petrol rezervlerinin durumu ve ekonomide petroln neminin arl, petrol kanunlarn ekillendirmektedir. vi. Petrole sahip olan lkeler bu kaynaklarn en iyi ekilde deerlendirmek, ithalat durumdaki lkeler ise, buna en ucuz biimde ulamak istemektedirler. Bu nedenle, piyasann zelliklerini oluturan nemli faktrlerden biriside alveri yapan lkelerin zellikleri olmaktadr. Petrol piyasas aramaclndan balayp, tamacl, ilenmesi, pazarlamas ve petrokimya sanayisini de ieren ok geni bir yap ya sahiptir. Petroln arama ve karma ilemleri yukar pazarlar (upstream markets), rafinaj, datm ve pazarlamadan oluan ksm da aa pazarlar (downstream markets) olarak adlandrlmaktadr (Soysal, 2003, 13). Dnyada retilen petroln snflandrmasnda dikkate alnan en nemli faktrler; petroln zgl arl, viskozitesi ve ierdii kkrt miktar gibi zelliklerdir. API (Amerikan Petrol Enstits) tarafndan karlan ve zgl arla bal API gravite tanm, tm dnyada petroln snflandrlmasnda kullanlan temel l birimlerinden birisidir. Gravite bydke younluk klmekte ve petroln kalitesi ykselmektedir. Kolay retilmesi, tanmas ve ilenmesi nedeniyle, gnmzde dnya petrol talebinin % 90 hafif ve orta petrol ile karlanmaktadr. Hafif petroller (yksek graviteli) ak kahve, sar veya yeil renkli, ar (dk graviteli) petroller ise, koyu kahve veya siyah renklidir. Yksek graviteli petroln rafinajndan ounlukla jet yakt, benzin, gazya ve motorin gibi hafif ve beyaz rnler, dk graviteli petroln rafinajndan ise, daha ok fuel oil, kalorifer yakt ve asfalt gibi ar ve siyah rnler elde edilmektedir. Ham petroln retim ve rafinerisinde nemli olan dier bir faktr de, akmaya kar diren olarak tanmlanan viskozitedir. Dk viskoziteli petrollerin retimi, tanmas ve ilenmesi kolay ve ekonomik olduundan dnya ticaretinde bu tr petroller tercih edilmektedir.
Ham petroln rafine edilmesiyle; rafineri yakt gaz, svlatrlm petrol gaz (LPG), nafta, normal benzin, sper benzin, kurunsuz benzin, parafin, solvent, jet yakt, gaz ya, motorin, kalorifer yakt, fuel oil, asfalt, madeni ya vb. rnler elde edilmektedir (PGM, 2000, 53). Ayrca yukarda saylan rnlerin bir ksm, petrokimya sanayiinde hammadde olarak da kullanlmaktadr. Petrol sanayisi karmak ve dinamik bir yap ya sahiptir. Karmakln nedeni birbirinden bamsz ve/veya birbirini etkileyen ok sayda ve nitelikte siyasal, ekonomik, sosyo-kltrel ve teknolojik etkene bal olmasdr. Sanayi nitelik itibar yla sermaye youn ve byk lekli olduundan, burada alan firmalar byk bir ekonomik g oluturmakta, ulusal ve uluslararas dzeyde strateji ve politika uygulayabilmektedirler (nertrk, 1983, 14). Srdrlebilir ekonomik kalknma iin, kesintisiz bir enerji kayna gereklidir. Dnya ekonomisinde birok lkenin kesintisiz enerji trlerinden birisi olan petrole sahip olma ve/veya kontrol etmek istemeleri, petroln siyasi adan vazgeilemez bir kaynak olduunu gstermektedir. Tarihte petrol rezervleri zerinde hakimiyet kurmak iin askeri g kullanld, birok atma ve savan kt grlm, gnmzde de grlmeye devam etmektedir. IEAnn Dnya Enerji Bak 2001de hazrlad 2000-2020 dnemini kapsayan enerji projeksiyonuna gre; dnyada enerji kullanmnn deitirilemez biimde artaca, fosil yaktlarn enerji kaynaklar arasnda baskn bir konumda olmaya devam edecei ngrlmektedir. Dnyann enerji kaynaklar gelecek 20 yllk dnemde artan talebi karlamaya yeterli olduu ifade edilmektedir. Gnmzdeki rezerv, retim ve tketim miktarlar dikkate alndnda, petroln 40, doalgazn 62, kmrn ise 204 sene daha kullanmnn mmkn olduu tahmin edilmektedir. 2000 ylnda kresel enerji tketiminin % 89unu salayan fosil yaktlarn pay artarak 2010da % 91, 2020 ylnda ise % 92ye ykselecei dnlmektedir. Bu durum gelecek 20 yl ierisinde, dnya lkelerinin petrol, kmr ve doalgazdan oluan fosil yakt tketmeye devam edeceklerini gstermektedir. Dnya petrol rezervi, 2003 ylnda toplam 156.7 milyar tondur. Corafi blgelere gre bu rezervin, % 63.3ne Orta Dou, % 14.4ne Amerika, % 9.2sine Avrupa-Avrasya, % 8.9una Afrika, kalan % 4.7sine ise, Asya-Pasifik blgesi sahiptir.

1.3. Trkiyede Petrol Sektr ve Rezervler
Trkiye enerji hammaddesi asndan zengin bir lke olmasna karn, gnmze kadar yaplan aratrmalar petrol asndan yeterli rezerv kaynana sahip olmadn ortaya karmtr. Anadolunun tektonik evrimine bal olarak ok kvrml ve krkl, engebeli, karmak bir jeolojik yapya sahip olmas, Trkiyedeki petrol arama almalarn olduka zorlatrmakta ve arama yatrmlar maliyetlerinin artmasna neden olmaktadr. Trkiyede petrol arama amac yla alan ilk derin kuyu 20 Mays 1933de, 2189 sayl yasa ile kurulan Petrol Arama ve letme daresi tarafndan delinen ve 1351 metre derinlikte kuru olarak bitirilen Baspirin-1 arama kuyusudur. lk ticari petrol kefi 20 Nisan 1940da Raman sahasndaki Raman-1 kuyusunda 1048 metrede yaplmtr. Trkiyede petrol arama almalar 1942-1958 yllar arasnda MTA ve TPAOnun kurulmasyla birlikte giderek hzlanm ve Gneydou Anadolu Blgesinde Raman ve Garzan sahalar kefedilmitir. Bu keiflerden sonra 7 Mart 1954 tarihinde, 6326 sayl Petrol Yasas karlarak yerli ve yabanc firmalar da petrol arama ve retim almalar yapmalarna olanak salanmtr (DPT, 2001, 54). Petrol Yasasnn yrrle girmesiyle, Trkiyede petrol aramalar 18 blgeye ayrlmtr. Arama faaliyetleri balangta X. Blge Siirt, XI. Blge Diyarbakr, XII. Blge Gaziantep zerinde younlatrlm, daha sonra I. Blge Marmara, XIII. Blge Hatay, XIV. Blge Konya, XVI. Blge Antalya yrelerinde srdrlmtr. II. Blge Bolu, III. Blge Ankara ve XVII. Blge zmirde de snrl aramalar gerekletirilmitir. Ancak yukarda saylan bu onsekiz blgenin yeterince detayl arandn belirtmek mmkn deildir. ncelikle Gneydou Anadolu, Bat Toroslar, Bat Karadeniz, Anadolu ve denizlerde yaplacak yeni aramalarla bilinen petrol rezervlerinin artmas olasdr (Kaya, 2004, 121). Trkiyede aramaclk almalarnn % 70den fazlasn TPAO yrtmektedir. TPAO yurtiinde deniz alanlar ve karadaki petrol ve doalgaz aramalarn yabanc ortaklarla birlikte gerekletirmektedir. Trkiyede petrol aramaclnn yaplmaya baladndan gnmze kadar geen srede 1118 arama kuyusu, 467 tespit kuyusu, 1284 retim kuyusu, 30 enjeksiyon kuyusu ve 81 jeolojik inkiaf kuyusu olmak zere 2980 kuyu almtr. Trkiyede petrol giderek daha derin kuyularda bulunabilmektedir. Gemite MTA tarafndan bulgulanan Raman ve Garzanda ortalama derinlik 1450 metre yi gemezken, TPAOnun bulgulad alanlarda 1000-3250 metre arasnda N.V.Turkse Shell tarafndan
6

bulunan sahalarda 1439-2531 metre, dier firmalarca saptanan alanlarda 1040-3030 metre arasnda deimektedir. Tablo 1.1den izlenebilecei gibi teorik hesaplamalara gre, rezervuardaki petrol rezervi 954 milyon ton olup, bunun 156 milyon tonu retilebilir durumdadr. 2002 yl sonuna kadar 117 milyon ton petrol retilmi olup, geri kalan retilebilir 39 milyon ton ile bugnk retim seviyesine gre yaklak 16 yllk rezerv miktar bulunmaktadr (Alta, 2003, 58). Rezerv* Firma Ad Toplam Petrol TPAO N.V. Turkse Perenco Petrom E.M.I.+Dorchester Madison Oil Turkey Inc.+TPAO N.V.Turkse Perenco+TPAO Ersan+Alaaddin+Trans Med. Ersan+Alaaddin M.E. Alaaddin Madison (Turkey) Inc. Alaaddin+Transmed Amity Oil+TPAO TOPLAM 682812 175736 73087 6967 4624 6157 2420 2094 362 81 954340
retilebilir Toplam Petrol 88686 48512 12746 2411 1796 924 426 628 74 57 156260
Kmlatif Petrol retimi 62725 39026 10808 2084 1297 755 359 210 3 1 117268
Kalan retilebilir Petrol 25961 9486 1938 327 499 169 67 418 71 56 38992
Tablo: 1.1: Trkiye Ham Petrol Rezervleri (2002 Yl) (Bin Ton) Kaynak: Atla Macide, Hanife zkan, Emel elebi (2003), DEKTMK Trkiye 9. Enerji Kongresi, Enerji statistikleri, stanbul, s. 59.
*
spatlanm, Muhtemel ve Mmkn Rezervler Toplam. Son yllarda Trkiyede petrol aramalar giderek azaldndan, rezerv rakamlar klmekte
ve yaplan retime karlk yeterli yeni rezerv art salanamamaktadr. Bu olumsuz geliimi ortaya karan nedenleri arasnda; TPAOya tannan ar ruhsat hakk ile olas petrol sahalarnn kapatlarak bekletilmesi, TPAOnun ise, arama almalarn yurtdna kaydrmas

ve yurtiinde aramalarn zayflatlmas, yabanc petrol irketlerine gerekli kolayln salanmamas olarak belirlemek mmkndr. 1.4. Trkiyede Petrol retim ve Tketimi 1980li yllarn ncesinde akaryakt ithalats olan Trkiye, artk ithal ettii ham petrol kendi rafinerilerinde ilemektedir. Trkiyede ham petrol retiminin yaklak % 75i TPAO tarafndan gerekletirilmekte ve ikinci srada Shell gelmektedir. retim yaplan petrol sahalarnn ortalama rezerv derinlii 2000-2500 metre dolaylarndadr. Kefedilen rezervlerin derinlikleri en fazla 3500 metredir. Buna gre, Trkiyede petrol aramalar ok derin seviyelerde yaplmamaktadr. Ayrca bu sahalardan retilen petrollerin API graviteleri incelendiinde; API gravitesi 30 ve daha yksek hafif petrollerin retildii petrol sahalarnn says 53dr ve bu sahalarda mevcut olan yerinde petrol miktar da ok azdr. 10-25 API graviteli ar ve orta petrollerin retildii saha says 47dir ve bu sahalarda mevcut retilebilir petrol miktar 2003.html, ok fazladr Eriim Tarihi:
(http://mail.aso.org.tr/asomedya/haziran2003/incelemehaziran 18.01.2005).
Sahalar ekonomik mrlerini tamamlamaya baladklar halde, % 70lere varan miktarlarda petrol rezervlerde retilemeden kalmaktadr. Bu kalan petroln ikinci ve ncl retim yntemleriyle retilmesi gereklidir. Toplam enerji tketiminin nemli bir blmn kapsayan petroln ncelikle, kendi z kaynaklarmzdan salanmas petrol arama stratejimizin ana hedefi olmaldr. Bu hedefe ulamak iin; petrol arama ve retim yatrmlarnn arttrlmas, risk paylam, know-how teknolojileri, yabanc sermaye transferi amalanmal daha geni ve derin alanlarda arama yaplmal kefi yaplmam sahalarn yan sra etrafmz evreleyen denizlerde de arama faaliyetlerinin devam ettirilmesi gereklidir. Daha nceki yllara kefedilmi petrol sahalarndaki retimi arttrmak iin, yeni retim kuyularnn almas ve yaplmaldr. Trkiyede halen retim yaplan petrol sahalarnn % 80i orta ve ar petrol iermekte ve bu petrollerin ou retilmeden rezervde kalmaktadr. retimi arttrc yntemlerin uygulanmas ve varili 10-15 dolara mal olabilecek olan bu petrollerin retimiyle ekonomimize byk katk salanm olacaktr. bunlarn retim performanslarnn arttrlmas iin almalar
Ham petrol varil fiyatlarnn gnmzde 50-60 dolar civarnda olduu gz nne alnrsa, kendi z kaynaklarmzdan retilen petroln ithal girdi maliyetlerinde nemli llerde dme yaratacaktr.
Yllar 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
retim (Bin Ton) 3892 3687 3516 3500 3457 3224 2940 2749 2551 2420 2375
Tketim (Bin Ton) 27037 25859 27918 29604 29176 29022 28862 31072 29661 29776 30669
Tablo1.2: Trkiyede Petrol retim ve Tketimi (Bin Ton)

1.5. Pazar Durumu
Hydrokracking ve kerosen diesel nitesine girmesi planlanan 1.715.500 m3 ham petroln %2 sini Iraktan, %16,8 ini Libyadan, %33,6 sn randan, %13,2 sini Suudi Arabistandan, %25,6 sn Rusya Federasyonundan, %0,1 ini talyadan, %0,3 n ise dier anlamalardan karlanacaktr. Tesise giren toplam 5.000.000 ton ham petroln, 4.588.000 tonu ithal olarak yurtdndan, 412.000 tonu ise yurtiinden karlanmaktadr. Blgenin Ad Kuzey Amerika Gney-Orta Amerika Avrupa-Avrasya Orta Dou Afrika Asya-Pasifik Toplam Dnya
1997 670.4 329.1 689.0 1044.5 369.8 370.1 3472.9
1998 666.7 351.5
1999 638.8 344.6
2000 650.8 349.8 724.4 1125.8 371.2 382.6 3604.4
2001 653.3 344.1 746.6 1090.0 373.2 378.6 3585.7
2002 659.2 350.2 785.5 1010.1 377.3 379.5 3561,7
2003 671.8 339.5 818.0 1093.7 398.3 375.8 3697.0
686.0 699.2 1102.3 363.6 1059.2 359.8
370.0 366.4 3540.0 3468.0
Tablo: 1.3: Dnya Toplam Ham Petrol retimi (Milyon Ton)
Blgenin Ad ran S.Arabistan Libya Irak Suriye Cezayir Msr Rusya Dier Anlamal TPIC Tpra Toplam Toplam Dnya
1997 3.747 5.295 3.382 3.420 972 1.131 1.919 0 295 0 20.16 23.07
1998 3.976 5.159 3.354 3.019 1.193 874 2.139 0 1.322 0 21.03 24.04
1999 4.463 3.640 3.374 3.961 1.616 602 0 0 1.810 432 19.89 23.12
2000 4.314 3.736 3.528 2.583 1.370 0 0 0 2.319 1.711 19.56 21.94
2001 4.218 3.534 4.567 0 1.036 0 0 0 4.322 2.533 20.21 23.01
2002 5.321 3.872 3.913 1.135 1.051 269 0 85 3.680 2.919 22.24 24.52
2003 6.513 3.875 4.687 890 700 240 2.778 1.279 568 21.53 23.67
2004 5.778 3.456 4.849 1.205 401 399 4.717 1.462 22.26 23.46
2005 6.979 3.502 4.560 939 325 6.800 396 23.50 23.50
Tablo 1.4: Yllar tibariyle Trkiye Ham Petrol thalat (Miktar, 1000 Ton)
10

1.6. Trkiyede Petrol Fiyatlar
Trkiyede petrol fiyatlarnn oluumunda ve artnda, dnya petrol fiyatlar ve dviz kurlarnn yan sra hkmetin mdahalesi de nem tamaktadr. Trkiyede hkmetler akaryakt rnlerinin k fiyatlar zerinden TV (zel Tketim Vergisi) ve KDV (Katma Deer Vergisi) almaktadrlar. Daha nce lke iinde petrol fiyatlarndaki dalgalanmalar azaltan ve bir yandan da gelir salayan Akaryakt Fiyat stikrar Fonu, fonlarn kaldrlmas ile birlikte ilevini maktu bir vergi olan TVye devretmi, Akaryakt Tketim Vergisi de bu verginin kapsamna girmitir. Gnmzde rn pompa sat fiyatlarnn % 70-75 kadar TV ve KDV olarak devlete kalrken, yaklak % 22i rafineri fiyat olmakta ve % 8i datm pay olarak bayilere ve ana datm irketlerine kalmaktadr. Ancak vergi miktar dnya fiyatlarndaki gelimelere gre, Bakanlar Kurulu tarafndan genellikle haftalk olarak revize edilmekte ve bu dalmdaki oranlar sabit kalmamaktadr (Yldrm, 2003, 45). Petrol fiyatlarnn 2005 yl bandan bu yana % 55 dolaynda art gstermesi, petrol ithalats konumundaki Trkiyenin enerji faturasn 4 milyar dolar arttrmtr. Varil bana 70 dolarn zerinde seyreden petrol fiyatlarnn, son yllarda yksek bir byme performans yakalayan Trkiyenin byme hzn % 2ye varan oranda azaltaca ifade edilmektedir stihdam Durumu
1.7.
Tesiste tam kapasitede 350 kii istihdam edebilecektir. Tevik Tedbirleri
1.8.
1.8.1. Hazine Mstearlnca Yatrmlara Uygulanan Genel Tevik Tedbirleri Bakanlar Kurulu nun 26.121994 tarih ve 94/6411 sayl karar ile, bu kararda deiiklik yapan 8.3.1995 tarih ve 9576569 sayl kararna ilikin Babakanlk Hazine Mstearlnn uygulama esaslarn ieren 95/2 sayl teblii erevesinde, toplam sabit yatrm tutar, kalknmada ncelikli yrelerde 6milyar, dier yrelerde 10.000 YTL nin zerinde olan projeler ,tevik belgesine balanabilecek yatrm projeleri olarak kabul edilmitir. Bu projeler iin z kaynak oranlar ,kalknmada ncelikli yrelerde %40 ,normal yrelerde %50 ve gelimi yrelerde %60 olarak ngrlmtr.
11

Yatr m p roj elerin e u ygu lan an tevik ted birleri i se aa d a veril mitir. -Gmrk muafiyeti ve/ veya ithalat rejimi kararna istinaden ithalat imkan, -Yatrm indirimi -Vergi-resim ve har istisnas, -Kredilendirme, -Bina inat harc istisnas, -Makine ve Tehizat almnda KDV destei, -Tanma giderlerine katk, -Arsa temini, -D kredi teminat mektuplarna katk, -Kalite ve standart giderlerine katk. 1.8.2. Halk Bankasnca Yatrmlara Salanan KOB Tevikleri Hazine Mstearl,Bakanlar Kurulu nun 19.911996 tarih ve 96/8615 sayl kararna istinaden Kk ve Orta letmelerin (KOB)devlet yardmlarndan faydalanma esaslarn 96/3 sayl teblii ile belirlemitir.
KOB lerin b u tevik mevzu atn d an f ayd alan ab il meleri i in , -malat sanayi sektrnde faaliyet gsteriyor olmalar, -yerinde 150 iiye kadar istihdam salamalar, -Kanuni defter kaytlarda arsa ve bina hari,makine ve tehizat,tesis,ara ve gereler, gerekmektedir.
12

KOB lere u ygu lan aca k tevik ler aa d a veril mitir. Fon kaynakl kredi, Yatrm indirimi, Yerli makine ve tehizatta KDV destei, Gmrk vergisi ve fon muafiyeti, Damga vergisi ve har muafiyeti. salanacak yukardaki teviklerle kanunlar gerei verilen dier
Yatrmlara
tevikler,Hazine Mstearlnca verilen tevik belgesinde belirtilen deerler esas alnarak ilgili kurulularca mevzuata uygun olarak salanr. Bu teviklerin salanmas ile ilgili usul ve esaslar,Hazine Mstearlnca Halk Bankas na bildirilmi olup , Halk Bankas tarafndan uygulanacak tevik tedbirlerinin mali snrlar aada belirtilmitir Fon Kayn ak l Kred il er : Fon kaynakl krediler, sadece makine ve tehizat almnda ve hammadde (Enerji temini hari)temininde kullandrlmaktadr. KOB lere fon kaynakl krediler aadaki snrlar dahilinde tahsis edilebilecektir. KOB lere v eril eb il ec ek k red i mik tarlar ; Kalknmada ncelikli yrelerde , -Yatrm Kredisi olarak azami 200.000 YTL. -letme kredilerinde azami 50.000 YTL olmak zere alnacak olan makine-tehizat veya hammaddenin %70 i. Dier yrelerde ; -Yatrm kredisi olarak azami 160.000 YTL. -letme kredilende azami 50.000 YTL olmak zere alnacak olan makine-tehizat veya hammaddenin %60dr.
13
B u k red il ere u ygu lan acak f aiz oran lar; -Kalknmada ncelikli yrelerde %20, -Dier yrelerde %30 dur. Bu kredilerin vadesi; -Yatrm kredilerinde 1 yl demesiz dnem olmak zere 3 yl, -letme Kredilerinde 1Yldr. -Yatrm kredilerinde anapara ve faiz, 1. Yln sonundan balamak zere 5 eit taksitte ,iletme kredilerinde ise anapara ve faiz,1 yln sonunda defaten denir.
Yatr mlara yuk ard a iza h ed il en k red il erin salan ab il mesi i in ; Kalknmada ncelikli yrelerde , makine ve tehizat alm ile hammadde temininde en az %30, dier yrelerde makine ve tehizat alm ile hammadde temininde en az %40 z kaynak kullanm art getirilmitir. 1.8.3. Yatrmlarn ve stihdamn Teviki (Kanun No.5084) lgi li mevzu at ve a ma 6 Subat 2004 tarihli Resmi Gazete'de yaymlanan 5084 sayl Yatrmlarn ve stihdamn Teviki ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun ile baz illerde vergi ve sigorta primi tevikleri uygulamak, enerji destei salamak ve yatrmlara bedelsiz arsa ve arazi temin etmek suretiyle yatrmlar ve istihdam imknlarn artrmak amalanmaktadr.5084 sayl Kanun, blgesel olarak yatrm ve istihdam imkanlarnn artrlmasn hedefleyen bir tevik kanunudur. T evik ve d estek lerin k ap samn a giren il ler Bu kanun ile salanan destekler;
14

- Vergi ve sigorta primi tevikleri ile enerji destei asndan Devlet statistik Enstits Bakanlnca 2001 yl iin belirlenen fert bana gayrisafi yurt ii hsla tutar 1500 ABD Dolar veya daha az olan illeri, - Bedelsiz arsa ve arazi temini asndan yukarda yer verilen fert bana GSYH tutar 1.500 dolarn altndaki iller ile kalknmada ncelikli yreler kapsamndaki dier illeri kapsamaktadr.
1. Adyaman 2. Ar 3. Aksaray 4. Amasya 5. Ardahan 6. Artvin 7. Bartn 8. Batman 9. Bayburt 10. Bingl
11. Bitlis 12. anakkale 13. ankr 14. orum 15. Diyarbakr 16. Elaz 17. Erzincan 18. Erzurum 19. Giresun 20. Gmhane
21. Hakkari 22. Idr 23. Kahramanmara 24. Karabk 25. Karaman 26. Kars 27. Kastamonu 28. Krkkale 29. Krehir 30. Kilis
31.Malatya 32. Mardin 33. Mu 34. Nevehir 35. Nide 36. Ordu 37. Osmaniye 38. Rize 39. Samsun 40. Siirt
41. Sinop 42. Sivas 43. anlurfa 44. rnak 45. Tokat 46. Trabzon 47. Tunceli 48. Van 49. Yozgat 50. Zonguldak
Tablo 1.5: Kalknmada ncelikli ehirlerimiz T evik ve d estek ler Gelir Vergisi Stopaj Teviki Ama: Bu tevikle, kapsama dahil illerde yeni istihdam edilen personelin cretleri zerinden hesaplanacak gelir vergisinin tamamnn ya da bir ksmnn tahsilinden vazgeilmesi suretiyle istihdam zerindeki ykn hafifletilmesi amalanmaktadr.
15

verenler, yeni istihdam edecekleri kiilerin cretleri zerinden gelir vergisi s topajn genel kurallar erevesinde hesaplayacaklar ve muhtasar beyanname ile tahakkuk ettireceklerdir. Daha sonra, sz konusu tevik kapsamnda, hesaplanan gelir vergisinin tamam ya da bir ksm tahakkuktan terkin edilecek (silinecek), bylece ilave ist ihdamn maliyeti, terkin edilen vergiler kadar azaltlm olacaktr. Detaylar: 01.03.2004 tarihinden itibaren 31.12.2008'e kadar (*) kurumlar vergisi
01.10.2003 tarihinden itibaren yeni ie balayan gelir ve
mkelleflerinin, bu i yerlerinde altrdklar iiler ile 1.10.2003 tarihinden nce ie balam olan gelir ve kurumlar vergisi mkelleflerinin bu tarihten nce ilgili idareye vermi olduklar en son drt aylk sigorta prim bordrolarnda bildirdikleri ii saysna ilve olarak yeni ie aldklar ve bu i yerlerinde fiilen altrdklar iilerin cretleri zerinden hesaplanan gelir vergisi aada belirtilen oranlarda muhtasar tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir: - Organize sanayi veya endstri blgelerinde kurulu i yerleri iin %100 - Dier yerlerdeki i yerleri iin %80 Terkin edilecek tutar, yeni ie alnan ii says ile asgari cret zerinden denmesi gereken verginin arpm sonucu bulunacak tutarn; - Organize sanayi ve endstri blgelerindeki i yerlerinde %100'n, - Dier yerlerdeki i yerlerinde ise % 80'ini, amayacaktr. Sigorta Primi veren Pay Teviki Ama: Bu tevikle, yeni istihdam edilen personelin cretleri zerinden hesaplanacak sigorta primi iveren paylarnn Hazine tarafndan karlanmas suretiyle istihdam zerindeki ykn hafifletilmesi amalanmaktadr. beyanname zerinden
16

verenler, yeni istihdam edecekleri kiilerin prime esas kazanlar zerinden 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanununa uygun olarak iveren hissesinin hesaplayacaklar ve genel esaslar erevesinde aylk sigorta prim bildirgeleriyle Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirimde bulunacaklardr. Sz konusu tevik kapsamnda, sigorta iveren paylarnn tamam ya da bir ksm Hazine tarafndan karlanacaktr. Bylece ilave istihdamn maliyeti, Hazine tarafndan karlanan primler kadar azaltlm olacaktr. Detaylar: 01.03.2004 tarihinden itibaren 31.12.2008'e kadar (*)
1.10.2003 tarihinden itibaren yeni ie balayan gelir ve kurumlar vergisi mkelleflerinin, bu i yerlerinde altrdklar iiler ile 1.10.2003 tarihinden nce ie balam olan gelir ve kurumlar vergisi mkelleflerinin bu tarihten nce ilgili idareye vermi olduklar en son drt aylk sigorta prim bordrolarnda bildirdikleri ii saysna ilve olarak yeni ie aldklar ve bu i yerlerinde fiilen altrdklar iiler iin, sigorta primine esas kazanlar zerinden hesaplanan sigorta primlerinin iveren hissesinin, aada belirtilen Hazinece karlanacaktr: - Organize sanayi veya endstri blgelerinde kurulu i yerleri iin %100 - Dier yerlerdeki i yerleri iin % 80 Ancak, Hazinece karlanacak tutar, organize sanayi ve endstri blgelerindeki i yerleri iin sigorta primlerine esas alt kazan snrna gre hesaplanan iveren hissesi prim tutarn, dier yerlerdeki i yerleri iin ise sigorta primlerine esas kazan alt snrna gre hesaplanan iveren hissesi prim tutarnn % 80'ini amayacaktr. Enerji Destei 01.03.2004 tarihinden itibaren 31.12.2008'e kadar (*) oranlardaki ksm
Bu tevikte baz sektrlerde faaliyet gsteren ve srekli olarak asgari 10 ii altran iletmelerin elektrik enerjisi giderlerinin, ii says ve faaliyet gsterilen yere bal olarak %20'si ila %50'sinin Hazinece yatrmc ya iade edilmesi ngrlmektedir. Hazinece karlanan enerji giderleri, iadenin yapld dnemde gelir olarak dikkate alnacaktr.
17

T evik ten Yararlan ab ilecek k olu ve S ek trle r . malat Sanayi . Madencilik . Hayvanclk (su rnleri yetitiricilii ve tavukuluk dahil) . Seraclk . Souk hava deposu . Turizm konaklama tesisi . Eitim ve salk S alan an Destek i) Yen i Faali yet e Ge en ler; 01.10.2003 tarihinden itibaren yukarda belirlenen alanlarda faaliyete geen ve asgari 10 ii altran iletmelerin elektrik enerjisi giderlerinin %20'si Hazinece karlanacaktr. On iiden Ancak sonraki her bir ii iin bu oran 0,5 puan artrlacaktr. yararlanlabilecek destek oran organize sanayi blgelerinde ve endstri
blgelerindeki iletmeler iin % 50, dier yerlerdeki iletmeler iin %40 ile snrl olacaktr.
B u n a gre organ ize san ayi b lgelerin d e ve en d stri b lgelerin d e f aali yete ge en il etmelerin elekt rik en erjisi gi d erlerin in ; .Asgari 10 ii altran iletmelerde %20'si, .20 ii altran iletmelerde %25'i, .30 ii altran iletmelerde %30'u, .40 ii altran iletmelerde %35'i .50 ii altran iletmelerde %40' .60 ii altran iletmelerde %45'i .70 ve zeri ii altran iletmelerde %50'si Hazinece karlanacaktr.
18

Organi ze san ayi b lgelerin d e ve en d stri b lgeleri d n d aki yerlerd e f aali yete ge en il etmelerin elekt rik en erjisi gi d erlerin in ; . Asgari 10 ii altran iletmelerde %20'si, . 20 ii altran iletmelerde %25'i, . 30 ii altran iletmelerde %30'u, . 40 ii altran iletmelerde %35'i . 50 ve zeri ii altran iletmelerde %40' Hazinece karlanacaktr.
ii) ted en B eri Faali ye t lerin e Deva m E d en ler;
Belirlenen alanlarda 1.10.2003 tarihinden nce faaliyete gemi olan iletmelerin bu tarihten nce verdikleri en son 4 aylk sigorta prim bordrolarnda bildirilen ii saysn %20 orannda artrmalar ve asgari 10 ii altrmalar halinde salanacak enerji destei oran %20'dir. Uygulanacak destek oran, bundan sonraki her bir ii iin 0,5 puan artrlacaktr. Ancak destek oran organize sanayi blgelerinde ve endstri blgelerindeki iletmeler iin % 50, dier yerlerdeki iletmeler iin %40 ile snrl olacaktr. Uygul amaya l ik in Husu slar Enerji destei tevikinin uygulanmasna ynelik asgari kapasiteleri belirlemeye Sanayi ve Ticaret Bakanl ile Hazine Mstearl, enerji giderlerinin iadesine ilikin sreleri tespit etmeye, iadeyi nakden veya mahsuben yaptrmaya ve uygulamann usul ve esaslarn belirlemeye Maliye Bakanl, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl ile Hazine Mstearlnn bal bulunduu Bakanlk mtereken yetkilidir.
19

Bedelsiz Arsa ve A razi Destei Bedelsiz yatrm yeri tahsisi, 2001 yl iin fert bana GSYH tutar 1,500 ABD Dolar ve altnda olan illerle, kalknmada ncelikli yrelerde en az on kiilik istihdam ngren yatrmlar iin salanacaktr. Bu illerde giriilecek yatrmlara, Hazineye veya katma bteli kurululara, belediyelere veya il zel idarelerine ait arazi ve arsalardan bedelsiz arsa ve arazi temini suretiyle destek verilecektir. stihdam edilecek ii saysna, yatrmn faaliyete gemesi tarihinden itibaren be yl sre ile uyulmas zorunlu bulunmaktadr. Mlkiyeti bedelsiz devredilecek arsa veya arazi zerinde kamuya ait bina ve mtemilat olmas halinde binalar iin arsa pay hari olarak hesaplanan emlak vergisi deeri zerinden devredilecektir.Szkonusu tevie ilikin olarak; istihdam, yatrma balama ve tamamlama sresi, devredilen tanmazn teminat olarak gsterilmesi, miktar ve devir veya sat koullar ile dier usul ve esaslar, Bakanlar Kurulu karar ile kan ynetmelikle dzenlenmitir. (*) 31 Temmuz 2006 tarihine kadar tamamlanan yeni yatrmlarda, bu tevik unsurlar yatrmn tamamland tarihi izleyen 5 yl sresince uygulanr. T evik lerin Uygul an masn a l ik in Gen el H u suslar 1. Mevcut bir iletmenin kapatlarak deiik bir ad veya unvan veya bir i birimi olarak almas halinde, bu faaliyetin 5084 sayl Kanunla getirilen teviklerden yararlanamayaca hususu belirtilmitir. 2. Ynetim ve kontrol elinde bulunduracak ekilde dorudan veya dolayl ortaklk ilikisi bulunan irketler arasnda istihdamn kaydrlmas, ahs iletmelerinde iletme sahipliinin el deitirmesi gibi ek bir kapasite ve istihdam artna neden olmayan sadece teviklerden yararlanmak amac yla yaplan ilemlerin teviklerden yararlanamayaca hususu hkm altna alnmtr.
20
3. Mevcut ve faaliyette bulunan iletmelerin devredilmesi, birlemesi, blnmesi veya nevi deitirmesi gibi hallerin enerji destei, gelir vergisi stopaj teviki ve sigorta primi iveren pay teviki uygulamasnda yeni ie balama olarak deerlendirilmeyecei belirtilmitir. 4. Devlet hale Kanunu ve Kamu hale Kanunu hkmlerine tabi olan hizmet ve yapm ilerinin gerekletirilmesine ynelik faaliyetlerin enerji destei, gelir vergisi stopaj teviki ve sigorta primi iveren pay tevikinden yararlanamayaca hkm altna alnmtr. 5. 4 aylk sigorta prim bordrolarnda bildirilen ii says olarak, bordronun ilgili olduu dnemin son aynda bildirilen ii saysnn esas alnaca belirtilmitir. 1.9. Listesi
LGL BAKANLIK SIRA ZN BELGES NO LGL MEVZUAT ed n Aratrma Raporu Mevzii mar Plan Tesis zin Raporu Deneme zni Alma Ruhsat letme Belgesi Kapasite Raporu Ticaret Sicil Kayt Belgesi Sanayi Sicil Belgesi Sanayi Belgesi Emisyon zin Belgesi Dearj zin Belgesi Marka Tescil Belgesi Odas yelik 5590 Sayl Kanun 2872 Sayl evre Kanunu 2872 Sayl evre Kanunu 556 Sayl K.H.K Sanayi Odas evre Bakanl evre Bakanl Sanayi ve Ticaret Bakanl 2872 Sayl evre Raporu 3194 Sayl mar Kanunu 1593 Kanunu 1593 Kanunu 1593 Kanunu 1475 Sayl Kanunu 5590 Sayl Kanun 5590 Sayl Kanun 6948 Sayl Sanayi Sicil Kanunu Sayl Umumi Hfzshha Salk Bakanl alma Bakanl Ticaret ve Sanayi Odalar Sanayi ve Ticaret Bakanl Sanayi ve Ticaret Bakanl ve Sosyal Gvelik Sayl Umumi Hfzshha Salk Bakanl Sayl Umumi Hfzshha Salk Bakanl BRM evre Bakanl Belediye Bakanl YA DA
Tesis Kurulumu Aamasnda ve Sonrasnda Alnmas Gerekli zin Belgeleri
Tablo 1.6: Gerekli izin belgeleri listesi

21
TPRA PETROL RAFNERLER BLM 2

2. TEKNK DEERLENDRME
2.1.
Petroln tarihesi
Heredot, M 450 yllarnda Tunus ve Yunan adalarnda Petrol szntlarndan bahseder.Bu ilk dnemlerde petrol, hastalklara ila olarak, su yaltm malzemesi olarak ve savalarda yakc madde olarak kullanlmtr. 19. yzyl ortalarna kadar petrol retimi ilkel yntemlerle srm; asfalt, ham petrol ve ya olarak retilip kullanlmtr. 1745 ylnda Fransa'da Pechelbronn'daki Petroll kylarda ilk petrol kuyusu almtr. Kral XV. Louis tarafndan M. de la Sorbonniere'ne lisans verilmi ve bu kii dnyann ilk petrol rafinerisini kurmutur. 1847 ylnda skoya'da James Young tarafndan petrol rnleri ilenmitir. 1857 ylnda Amerika Birleik Devletleri'nde Albay Drake tarafndan Pennsylvania'da ilk petrol retim kuyusu almtr. Bu dnemde kablolu sondaj makineleri icat edilmi ve kullanlmtr. I. Dnya Sava sonras dnyada petrol giderek nem kazanm; otomobil ve dier motorlu aralarn yaygnlamasyla petrol ihtiyac giderek artmtr. Bu dnemde dnyada dev petrol irketleri kurulmutur. Bunlardan en nemlileri Seven Sisters ad ile bilinen yedi dev irkettir. Bunlar gnmzde de dnya petrol piyasasnda sz sahibi olan British Petroleum, Shell, Mobil, Exxon, Gulf, Texaco ve Chevron'dur. 1960 ylnda Organization of Petroleum Exporting Countries( OPEC) kurulmutur. Dnyann en nemli retici organizasyonu olan 11 yeli OPEC, dnya petrol rezervlerinin %77'sine sahiptir ve dnya retiminin de %40'n gerekletirmektedir. Krfez krizi ile dnya yeni petrol kaynaklar aramaya ynelmitir. Eski Sovyetler Birlii'nin dalmas yla ile Hazar evresi petrol yataklar ak hale gelmitir. Hazar evresi petrol kaynaklar bugn zerinde en ok aratrma yaplan yerlerin banda gelmekte ve dev petrol irketleri burada faaliyet gstermektedir. Petrol 20. yzylda olduu gibi 21. yzylda da stratejik nemini srdrecek dnya politikasnn belirlenmesinde ana etkenlerden biri olacaktr.
22

2.2. retim Yntemi-Teknoloji
Yeraltnda hazne kaya ierisinde bulunan hidrokarbonun rezervuardan kuyuya akn salayan temel mekanizmalar; retimle oluacak basn d ile kaya ve mayi genlemesi, petroln iinde erimi halde bulunan gazn basn d ile serbest hale gelerek genlemesi, su itimi ve gravite etkisidir. Rezervuardaki hidrokarbonlarn bu mekanizmalarn yardm ile kuyu iine akmas yla gerekletirilen retim birincil retimdir. kincil retim yntemleri ise rezervuara eitli mayilerin enjekte edilmesi ile nihai retimin artrlmasna yneliktir. retimi artrmay hedefleyerek enjekte edilen maddeler arasnda su, karbondioksit, eitli kimyevi maddeler, buhar ve hidrokarbonlar saylabilir. Hidrokarbon yeraltnda yksek basnca sahip ise alan kuyudan kendi enerjisi ile yzeye gelir. Trkiyede bulunan petrol sahalarnn basnlar, ekonomik miktarlarda mayii artezyen olarak retilebilecek dzeyde deildir. Bu nedenle retim eitli pompalarn kullanm ile gereklemektedir. Trkiyede dnyaya paralel olarak kullanm en yaygn olan, at kafas pompalardr. Ayrca kuyunun potansiyeli ve retilen mayi zellikleri dikkate alnarak, elektrikli dalg pompa, hidrolik pompalar, burgu pompalar da kullanlmaktadr. 1996 ylndan bu yana petrolle birlikte retilen formasyon sular Petrol leri Genel Mdrlnden alnan enjeksiyon izinleri ile yeraltna geri baslmaktadr. Trkiyede petrol ve doalgaz derinlikleri yaklak 250 ve 3500 metre arasnda deien rezervlerinden retilir. Trkiyede petrol rezervlerinin byk ounluu aktif taban suyuna sahiptir. Rezervuara basn destei salanmas asndan olumlu katk salayan aktif taban suyu, ayn zamanda retim kuyularndan giderek artan oranlarda su retilmesine ve zamanla devre d kalmalarna da neden olmaktadr. Aktif taban suyu nedeni ile Trkiyedeki sahalarn byk ounluu su enjeksiyon uygulamasna gerek duyulmadan, birincil retim yntemleri ile retim yapmaktadr. Baz sahalarda ise taban suyu yoktur, ya da aktif deildir. Bu nedenle retim ile birlikte rezervuarda hzl bir basn d gzlenmektedir. Bu tr sahalarda ikincil petrol retim yntemlerinin ilk uygulamas, TPAO tarafndan 1960 ylnda Garzan sahasnda balatlan evresel su enjeksiyonu projesi ile gereklemi olup uygulama halen srdrlmektedir. Yine TPAO tarafndan Bat Raman sahasnda eitli dnemlerde snrl lde su enjeksiyonu uygulanmtr. Trkiyede ikincil retim yntemi ile petrol reten dier irket 25 N.V. Turkse Perencodur. irketin Kayaky sahasnda 1962-1967 yllar arasnda
23

gerekletirilen su enjeksiyonuna 1986 ylnda tekrar balanlm olup, uygulama halen srdrlmektedir. Su enjeksiyonu dndaki dier retimi arttrc uygulamalar ise Trkiyede TPAO tarafndan Bat Raman sahasnda uygulanmaktadr. Bat Ramanda 1985 ylnda balayan ve gelitirilerek gnmze kadar srdrlen karbondioksit enjeksiyon uygulamas, dnyadaki en byk karbondioksit uygulamalar arasndadr. amurlu sahasnda da 1986 ylndan itibaren 4 yl sre ile karbondioksit enjeksiyon uygulamas yaplmtr. kiztepe sahasnda ise, pilot uygulama olarak karbondioksit ve buhar enjeksiyonu denenmitir. Tarihsel gemii ok daha eskiye uzanmasna karn, yatay kuyu teknolojisi zellikle 1980li yllarda (ilki 1939 ylnda ABDnin Ohio eyaleti Morgan ehrinde) ABD Texasda yaygn olarak uygulanmaya balanm ve 1987-1997 arasnda saylar sadece Texasda 2500 gemitir. 2000lere gelindiinde ABDdeki kuyu says 17000i, Kanadadaki say 12000i, dier lkelerdeki toplam say ise 5000i gemitir. Yatay kuyunun retim yaplacak seviye ile temas yzeyi dikey kuyuya k yasla ok daha yksek olduundan daha fazla bir alandan, petroln daha ksa srede retilmesi mmkn olmaktadr. Bylece, s ve atlakl rezervuarlardaki petroln ksa srede retimi iin, yatay sondaj teknii olumlu sonular vermektedir. Yatay kuyular tabii atlakl, ok tabakal, ar petroll, su veya gaz konileme problemi olan rezervuarlarda baarl olabilecei gibi doal gaz depolanmas, su enjeksiyonu veya dier ikincil retim yntemleri uygulamalarnda da kullanlabilmektedir. Dk permeabilite ve yksek viskoziteli rezervuarlar da yatay kuyular iin iyi birer namzettirler. 2001 yl sonu itibar ile ABDde yaplan bir istatistiksel almada 12000 yatay kuyu ve 138000 dikey kuyu performanslar karlatrlarak aadaki genel sonulara varlmtr : Yatay kuyular dikeylerine gre 4 kata kadar daha verimli olabilmektedir. Yatay kuyudaki be yllk toplam retim dey kuyunun 2 katdr. Yatay kuyu almasnda baar oran % 66dr (2/3 baarl,1/3 baarsz). Yatay kuyu ayn yerde alacak dey kuyudan 2-3 kat daha pahal ya mal olmakta ve yksek ekonomik risk tamaktadr. Birincil retim yaplrken tabii atlaklarn dikine, ikincil retim yaplan sahalarda ise atlaklara paralel alacak kuyularda verim art belirgindir. Gelien yatay sondaj teknolojisi sayesinde karadan denize sondaj yapma olana domu, ngilterede 35000 feetlik rekor yatay sondaj kara tipi bir kule ile karadan denizdeki
24

Wytch Farm sahasnda kazlmtr. Teknolojik gelimeler artk bir noktadan oklu yatay (multi lateral) kuyular kazlmasn mmkn klmtr. oklu yatay kuyular bir rezervuarn deiik tabakalarndan ayn anda retim yapma olana vermekte, zellikle deniz sondajlarnda maliyet drc nemli bir etken olmaktadr. Yurdumuzdaki duruma bakldnda ise, yatay kuyu tekniinin Milli petrol irketimiz TPAOda kullanld ve bu teknikle 8i Raman ve 7si B.Raman sahalarnda toplam 15 yatay kuyu ald grlmektedir. Raman sahasndaki kuyular 1991-1994 yllar arasnda alm olup, halen retimde olan 6sndan sadece bir tanesi beklenen yksek performans gstermitir. B.Raman sahasnda ilk yatay kuyu 1994 ylnda sahann dousunda retim art salamak amacyla almtr. kincisi 1997, nc ve drdnc kuyular ise 1998 ylnda kazlmtr. Bu yatay kuyularn ve evrelerinde bulunan dikey kuyularn verimleri nmerik ve analitik modellerle yaplan karlatrmal incelemeleri sonucunda beklenen baarl performansn gzlemlenemedii belirtilmitir. Yatay kuyularn ilerde muhtemel buhar enjeksiyonunda da kullanlabilecekleri kaydedilmektedir. Daha sonra, 2004 yl sonunda yine retim artrma amal almalar erevesinde B.Ramanda 3 adet yatay/oklu yatay kuyu, teknolojinin son olanaklar ve bunlar kullanan servis firmalarnn da dahil olmas ile baarl bir ekilde almlardr. Trkiyede henz kullanlmayan drt boyutlu sismik almalar ise, retimin halen devam etmekte olduu petrol sahalar zerinde yaplmaktadr. 4D sismiin ncelikli amac, retim srecinin zamana kar izlenmesi ve elde edilen veriler nda retim strateji ve teknolojilerinin gelitirilmesi ve uygulanmas sonucu hidrokarbon retiminin arttrlmasdr. Buna ek olarak, bu yntemin kullanlmas ile retilen ve kalan retilebilir rezerv miktar ile ilgili bilgi edinilmekte olup, ilgili saha ve/veya kuyularn verimlilii ve rezervin tkenecei zaman ile ilgili ngr ve yaklamlar yaplabilmektedir. 4D sismik almalar, sismik dalgalarn alclar olarak nitelendirebileceimiz jeofonlarn bilgi ve veri edinilmesi istenilen alana serilmesi ve sabitlenmesi ile gerekletirilmektedir. Bu ekilde, istenilen periyotlarda ayn jeofon serimi, jeofizik alet dzenei ve sismik parametrelerin kullanlmas ile veri toplanmaktadr. Deiik zamanlarda, 27 ayn yntemle toplanan sismik verilerin karlatrlmas sonucu retim yaplmakta olan yap, kuyu veya saha ile ilgili retimin etkisi ile gelien farkllklar belirlenmektedir. Bylece, supetrol dokanann yer deitirme miktarnn hesaplanmas ile farkl zamanlarda yaplm olan iki sismik alma arasnda
25

retilmi olan rezervin miktar belirlenebilmekte ve retim performans hakknda bilgi sahibi olunmaktadr. 4D sismiin en yaygn olarak kullanld alanlar arasnda Kuzey Denizi gelmektedir. Kuzey Denizinde bir ok yap zerinde deniz tabanna sabitlenmi jeofonlarn kullanlmas ile bu yntem uygulanmaktadr. Petrol ve doal gazn aranmasndan retilmesine kadar olan ilemler drt safhada incelenebilir; ruhsat alm, arama, gelitirme ve retim. Btn bu ilemler srasnda yaplan harcamalar da, ruhsat alm, arama yapmak, mevcut dzeneklerin gelitirilmesi ve retim yapmak amac yla olmaktadr. Bu harcamalar da ksaca yle aklanabilir: Arama Harcamalar: Petrol ve doalgaz arama faaliyetleri kapsamnda alan kuyulara ve bu kuyularn almas ncesinde gerekleen jeolojik ve jeofizik almalara ait tm harcamalar ve ruhsat giderleri bu kapsamda deerlendirilmektedir. Gelitirme Harcamalar: Tespit edilen ham petrol ve doalgazn retilebilmesi, ayrtrlmas, toplanmas ve depolanmas iin yaplan tesislere ve alan retim ve gelitirme kuyularna ait harcamalar bu kapsama girer. retim Harcamalar: Petrol veya doalgaz kuyudan karmak iin yaplan harcamalardr. retim kuyularnn ve yzey tesislerinin bakm, onarm harcamalar ile personel ve iletme giderleri bu kapsamda deerlendirilmektedir.
2.3.
Rafineri Genelinde retilecek Ana rnler
1. LPG (snai ve mutfak gaz) 2. Propan (otomotiv metalurji ve cam sanayi iin) 3. Nafta (petro-kimya arj) 4. Sper benzin-kurunsuz benzin 5. Jet yakt 6. F-40 askeri jet aykt(silahl kuvvtler iin) 7. F-46 askeri benzin-mogaz(silahl kuvvetler iin) 8. F-54 askeri motorin (silahl kuvvetler iin) 9. F-76 askeri motorin (silahl kuvvetler iin)
26

10. F-77 askeri motorin(silahln kuvvetler) 11. Gaz ya 12. Motorin 13. Kalorifer yakt 14. Fuel ol (5) 15. Fuel ol (6) 16. Spdle ol 17. Lght neutral 19. Brght stock 2.4. (sae 5) (sae 10) (sae 50)
18. Heavy neutral (sae 30)
Rafineri Genelinde retilecek Yan rnler
1. Hexane 2. Heptane 3. Clarfedeol 4. Mineral seal ol 5. Soutma ya 6. Pen asfaltlar 7. Cut-back asfaltlar 8. Kkrt 9. Slack waxlar 10. Parafin waxlar 11. Tribn yalar 12. Ekstraktlar
2.5.
Kerosen Kkrt Giderme nitesi
Katalist ve hidrojen ortamnda kerosenin bnyesindeki kkrd uzaklatrmak iin kurulmutur. Bu proses (300 400 0C ) scaklkta (35-40 kg/cm2) basnta CO-MO- Almna katalisti yardmyla hidrojence zengin gaz ortamnda gerekletirilir. Bu artlar saland zaman kerosen arj iindeki kkrtler hidrojen ile birleerek hidrojen slfre dnr. Hidrojen slfrle beraber kirlenen hidrojen yksek basn seperatrnde svdan ayrtrlr. Bu
27

seperatrden kan hidrojen slfrl hidrojen seramik rashing halkalar ile ykl kolonda MEA ile ters olacak ekilde temas ettirilir. Bylece hidrojenin bnyesindeki hidrojen slfr MEA tarafndan absorblanr. Kirlenen bu MEA desorber kolonunda steam ile stlarak (130
0
C) rejenerasyon ilemine tabi tutulur. Bylece MEAnn bnyesindeki H2S uzaklatrlr.
Aa kan H2S de 750 kkrt nitesine arj olarak gnderilir. Hydrotreating kerosen kkrt giderme nitesinin kapasitesi 300.000 ton/yl dr.Bu nite ihtiyaca gre ounlukla ar dizel arjn ilemektedir. Diesel Kkrt Giderme nitesi Katalist ve hidrojen ortamnda ar dizelin bnyesindeki kkrd uzaklatrmak iin kurulmutur. Bu proses (300- 400 0C) scaklk , (35- 50 kg/cm2) basn altnda CO-MO Almna katalisti yardmyla hidrojence zengin gaz ortamnda gerekletirilir. Bu artlar olutuunda ar dizel bnyesindeki kkrtler ile hidrojen birleerek H2S e dnr. H2S ile beraber kirlenen hidrojen yksek basn seperatrnde svdan ayrtrlr. Bu seperatrden kan H2Sli hidrojen seramik rashing halkalar ile ykl bir kolonda MEA ile ters akm olacak ekilde temas ettirilir. Bylece hidrojen iindeki H2S ler MEA tarafndan absorblanr. Kirlenen bu MEA desorber kolonunda steam ile (130 0C) ye kadar stlarak rejenerasyona tabi tutulur. Bylece MEA nn bnyesine ald H2S uzaklatrlr. Aa kan H2S 750 kkrt nitesine arj olarak verilir. Hydrotreating dizel kkrt giderme nitesinin kapasitesi 300.000 ton/yl dr. 2.6. Hydrocraker nitesi
Hidrojen varlnda yaplan katalitik paralama srecine hidrokraking denilmektedir. Katalitik paralamann hemen tm zelliklerine sahip olan bu srete hidrojenin varl u 2 konuda, srece byk stnlk kazandrmaktadr: 1) Olefinler doyurularak parafinlere dntrlr. 2) Kok oluumu dier paralama trlerine gre ok dktr. A. letme Koullar Reaktr Scakl (oC) Reaktr Basnc (at) Rejenerasyon Scakl (oC) Kat./Ya Oran Gei Hz (saat )
-1
475 - 510 0,5 - 1,4 565 - 650 7 / 20 1 16
28

B. rnNitelikleri Beslemenin Younluu (g/cc) Dnm (Hac %) Etan ve Hafifler (Ar. %) C3ler (Hac %) C4 ve Benzin (Hac %) Devir Ya (Hac %) Dip rn (Hac %) Kok (Ar. %) 0,879 0,896 75 76 5,5 4,0 9,1 9,7 70 67,4 23,0 21,0 2,0 3,0 6,5 10,0
Bu srete kullanlan katalizrler ayn zamanda izomerlemeyi de arttrdklarndan elde edilen benzinin oktan says da ok yksektir. nceleri Almanyada kmrn hidrojenlenerek svlatrlmas iin kullanlan bu sre sonralar Amerikallar tarafndan petrol teknolojisine aktarlmtr. lk ticari uygulama 1959da olmasna karn zellikle ABD de 1960-1980 dneminde pek ok hidrokraking birimi kurulmutur. Benzine kurun katlmasn engelleyen yasalar dnyada yaygnlatka yksek kaliteli benzin retimi iin en kuvvetli seeneklerden biri olan hidrokrakingin uygulanmas da kukusuz yaygnlaacaktr. Tank eitleri
2.7.
Bir petrol rafinerisinde kullanlan tank eitleri unlardr ; 1-) Drum ( Yatay silindirik tanklar ): Svlatrlm petrol gazlarnn ( liquefied petroleum gas ) LPG, propan gibi ok yksek buhar basncna sahip olan petrol rnlerinin depoland tanklardr. 2-) Spherical ( kresel tanklar ): Svlatrlm petrol gazlar, LPG, btan ve hafif nafta gibi buhar basnc yksek olan rnlerinin depolanmasnda kullanlr. 3-) Fix roof ( sabit tavanl tanklar ): Ham petrol, benzin, gaz ya ve nafta gibi petrol rnlerinin depolanmasnda kullanlan tanklardr. Yzer tavan tank bo olduu zaman ayaklar ile tank tavanna oturur. rn tanka girince tavan rn tarafndan yzdrlr. Bu tip tanklar
29

mevcut hava koullarnda buharlaan rn depolanmasnda kullanlr. Bu sayede hidrokarbon buharlarnn statik elektrikten tutumas nlenmi olur. 4-) Floting roof ( yzer tavanl tanklar ): Motorin ve fuel oil gibi petrol rnlerinin depoland tanklardr. Bu tr tanklarda depolanan rnlerin iklim artlarnda belirli bir yanc karm meydana getirmemesi gerekir. Bu tip tanklarn tepesi konik veya kubbe eklinde yaplmakta ve buna gre isimlendirilmektedir. Genellikle motorin, fuel oil ve makine yalarnn depolanmasnda kullanlan tanklardr. Dizayn deerleri ( izolasyon vb. ) ve kapasitesi depolanacak rnn eidine gre farkllklar gsterir. Yksek viskoziteli rnlerin depolanmasnda kullanlan tanklarda serpantinle steam stlmas ve mikser ile kartrma yaplarak homojen scakla ve akkanla ulalr. Bu tanklarda depolanan rnlerin buhar basklar dktr yani yksek molekl formll rnler ierirler ve s ile temaslarnda buharlama deerleri dktr. Havadaki nem , oksijen ve hidrojenden dolay oluabilecek bozulma ve deer kayplar yok denecek kadar azdr. 5-) Pon toon ( hem sabit hem yzer tavanl tanklar ): Hem yzer tavan hem de sabit tavan vardr. Bu tip tanklarda askeri ve sivil havaclkta kullanlan jet yaktlar depolanr. Grn olarak sabit tavanl tank gibi olmasna karn ierisinde yzen bir tavan bulunur. Tanklarn Yaps
2.8.
Btn tanklar uluslar aras standartlara gre dizayn edilir ve buna gre donanm salanr. Bu tanklar ; tankn ve iindeki petrol rnlerinin emniyeti iin ; paratoner, topraklama, basn fazlasn atan emniyet vanalar ( PSV veya reelief valve ), dolma ve boalma esnasnda atmosfere alan nefeslikler ve bu nefesliklerdeki alev tutucularla donatlrlar. Kresel ve yatay silindirik tanlar haricinde dier tanklar atmosfere alabilir durumdadr. rn tanktan karken vakum olmamas iin tanka hava veya inert gaz girmektedir ( enstrman havas da verilebilir ). Bu ilemin tersi olarak da rn tanka girerken fazla hava dar atlmaktadr. Aksi taktirde tankta bir basn art olumaktr. Bu giri ve k direk olarak atmosfere almaz. Belirli vakum veya basnta alan sistemler mevcuttur. Ayrca harici yangnlarn tanka sramasn nlemek iin atmosfere alan noktalarda alev tutucular bulunur. Tanka giren ve kan rn miktarnn tespit edilmesini salayan l mekanizmalar vardr.
30

Scakl lmek iin termometreler mevcuttur. Tanka giren rn iindeki su tank dinlendike dipte bir faz tekil edecek ekilde toplanr. Bu su tank zaman zaman drain edilerek boaltlr. klim artlar ve rn spesifikasyonlarna, eitlerine gre rn istenilen scaklkta tutmak iin steam serpantinleri bulunmaktadr. Ham petrol, fuel oil tanklarnda olduu gibi baz tanklarda yine ayn nedenlerden dolay d izolasyon mevcuttur. Yine baz tanklarda makine yalar sat tanklarnda olduu gibi soction heater (blgesel stma) mevcuttur. Bunun alma prensibi ise sat esnasnda pompa emi nozuluna yakn bir blgede bulunan steam serpantin demetinin tankn kndaki rn starak transferi kolaylatrr ve gerekletirir. eitli additive ( katk maddesi ) ilavesi veya birka rn paallanmas gereken tanklara mikser veya jet nozul yerletirilmitir. Analizi yaplmak zere alnacak numuneler iin tanklarn belli seviyelerinden almak zere numune alma sistemleri (tray kok) konulmutur. Basn altnda depolanan rn tanklarnda (LPG, PROPAN, BTAN ve HAFF NAFTA ) basn fazlas emniyet vanalar vastas yla zel hatlarla flaire aktarlmaktadr. Bu tr tanklardan kan hidrokarbonlar emniyet ynnden flair de yaklr. Basn fazlas hidrokarbonlar atmosfere verildii takdirde rzgarsz havalarda kme yapt iin patlayc ve yanc bir ortam oluturduundan olduka tehlikelidir eer emniyet vanasna bask yapan basn fazlas vanann atmosfere ama basncndan ok yksekse tankn emniyeti asndan ok nadir olmakla beraber atmosfere atan emniyet vanalar da vardr. Yatay silindirik ve kresel tanklarda su spreyleri mevcuttur. scak mevsimlerde alarak tanklar dtan soutulmu olur. Bylece tanklarn basnlarnn ykselmesi nlenmi olur. Ayrca kresel ve yatay silindirik tanklar haricinde btn tanklara yangn sndrc, kpk ve su hatlar monte edilmitir. Yine basn tanklarn haricinde dier tm tanklarda l almak iin l menholleri mevcuttur. Btn bu saylanlara ilave olarak tm tanklarda bakm onarm ileri iin menholler mevcuttur. Ayrca ; zellikle nitelere arj veren tanklarda belli seviyelerden rn vermek iin swing line mevcuttur.
31

2.9. Hammadde Temin Yerleri
Tesis genelinde kullanlacak hammaddeler, hem yurt iinden hem de yurt dndan temin edilmektedir. Hammade temin yerleri aada tablolar halinde gsterilmitir.
LKELER IRAK (Boru Hatt) LBYA RAN S.ARABSTAN CEZAYR SURYE TPIC RUSYA FEDERASYONU DER ANLAMALAR TALYA TOPLAM Tablo2.1:
2003 890,40 4687,10 6513,20 3875,40 239,80 700,20 567,50
2004 1205,30 4848,70 5778,20 3456,00 398,60 400,70 0,00
2005 938,9 4.559,80 6.978,70 3.502,10 0 325,1 0
2006 539,7 4.469,40 8.893,50 3.496,00 0 0 0
2777,60
4717,40
6.800,00
6.791,10
1278,80 0,00
1462,30 0,00
395,7 0
84,8 30,2
21530,00 22267,20 23.500,30 24.304,60 Ham petrol ithalat (1000 Ton)
RNLER (Ton) AROMATK YA BUTADIEN 1.3 STIREN C4 TOPLAM
2006 100.900,00 15.100,00 2.600,00 0,00 118.600,00
Tablo2.2: Hammadde ithalat
32
RNLER (1000 Ton) LPG MOTORN FUEL OIL (% 3.5) MADEN YA TOPLAM
2003
2004
2005 659,90 293,60 0,00 6,00 959,50
2006 334,20 1.370,10 0,00 0,00 1.704,30
1.388,80 893,70 27,20 177,30 29,00 58,70 4,50 13,60
1.622,30 970,50
Tablo 2.3: Petrol rn thalat Yaplan Analizler
2.10.
Poli Aromatik Miktar Tayini Yalayclk zellii Tayini Akma Noktas Tayini Parlama Noktas Tayini Distilasyon Deneyi Kkrt Miktar Tayini Younluk Tayini Viskozite Tayini Oktan Says (RON) Aratrma Metodu Oktan Says (MON) Motor Metodu Benzen Tayini Kurun Tayini CFPP- Souk Filtre Tkanma Noktas (SFTN) Tayini Kulometrik Su Tayini Poli Aromatik Miktar Tayini
2.11.
Tesisin Kapasitesi
Hydrocracker nitesinin kapasitesi, ylda 365 gn ve 3 vardiya zerinden ylda 839.500m3, deslfurizer nitesinin kapasitesi, ylda 365 gn ve 3 vardiya zerinden ylda 876.000 m3 olmak zere toplam kapasite 1.715.500 m3 olarak ngrlmtr.
33
2.12.
retim Ak emas
34
2.13.
Makine ve Tehizat Listesi Adeti 4 24 5 1 5 16 8 2 1 1 1 1 Termin Plan :
MakineveTehizatnCinsi : 1. PFR Tipi Reaktr 2. Is Deitirici 3. Distilasyon kolonu 4. Frn 5. Soutucu 6. Pompa 7. Depo 8. Kompresr 9. Seperatr 10. Syrc 11. Kurutucu 12. Istc
2.14.
Tesisin maddi artlarn uygun olmas halinde 48 ayda retime geebilecei ngrlmtr.
35
BLM 3
3. MAL DEERLENDRME Yatrmn Teknik mr
3.1.
Ortalama amortisman oran 6,66 olarak hesaplanm olup, bu rakam dikkate alnarak yatrmn teknik mr 15 yl olarak hesaplanmtr.
3.2.
Makine ve Tehizat Giderleri BRM FYATI FYATI
MALZEMELER PFR Tipi Reaktr Is Deitirici Distilasyon kolonu Pompa Tank Soutucu Kompresr Seperatr Kurutucu Istc Frn TOPLAM
ADED 4 24 5 16 82 5 3 1 1 1 1
($) 1428400 95600 2.600.000 271200 570.000 347100 290000 90000 325600 908700 868900
($) 5.713.600 2.294.400 13.000.000 4.339.200 46.857.000 1.735.500 870.000 90.000 352.600 908.700 868.900 77.030.000
Tablo 3.1: Makine ve Tehizat Giderleri
36

FYAT HARCAMALARIN CNS Etd-Proje ve Mhendislik Giderleri Arsa Bedeli(600000 m2 , 60 hektar) Arazi dzenlemesi ve hazrlk yaplar Teknik Yardm ve Lisans Giderleri naat giderleri Ulatrma ve Yatrm Giderleri Toplam Makine ve tehizat Giderleri Toplam -Ana Fabrika ve Donanm Giderleri -Yardmc letme ve Donanm Giderleri Navlun Ve Sigorta Giderleri Montaj Giderleri Tat Aralar letmeye Alma Giderleri Genel Giderler ARA TOPLAM Beklenmeyen Giderler Yatrm Dnemi Faizleri Sabit Yatrm Tutar letme Sermayesi TOPLAM YATIRIM TUTARI (YTL) 650.000 12.000.000 600.000 3.000.000 4.250.000 850.000 77.030.000 71.100.000 5.930.000 2.400.000 6.800.000 450.000 150.000.000 4.000.000 204.060.000 6.122.000 20.000.000 230.182.000 362.000.000 592.182.000
Tablo 3.2: Toplam Yatrm Tutar Tablosu
37

3.3. Yllk Gelir-Gider Tablosu YTL 3.516.518.000 3.151.230.000 2.311.230.000 340.000.000 80.000.000 140.000.000 55.000.000 55.000.000 15.000.000 35.000.000 120.000.000
YILLIK GELR-GDER TABLOSU Yllk letme Geliri Yllk letme Gideri -Hammadde Giderleri -Yakt, Su, Elektrik vs. Giderleri -Bakm ve Onarm Giderleri -Personel ve ilik Giderleri -Genel Giderler -Tat Aralar Gideri -Beklenmeyen Giderler -Amortismanlar -Finansman Giderleri
BRT KR KESNTLER (%40) NET KR Tablo 3.3: Yllk Gelir-Gider Tablosu Projenin Finansman
365.288.000 146.115.200 219.172.800
Kredi zkaynak
(%60) (%40)
355.309.200 YTL 236.872.800 YTL 592.182.000 YTL
Toplam
Tesisin kalknmada ncelikli bir yre olan Krkkale de kurulaca dnlerek zkaynak oran %40 olarak alnmtr. Krkkale kalknmada ncelikli 49 ilimizden bir tanesidir.
38

3.4. trmn n Deerlendirilmesi 3.4.1 trmn Karll Yatrmn Karll =
NET KA R TOPLAM YATIRIM TUTARI 100
Yatrmn Karll
219.172.80 0 592.182.00 0
100
Yatrmn Karll
= %37,01
3.4.2 ermayenin Karll
Sermayenin Karll =
NET KAR ZKAYNAK ORANI
100
Sermayenin Karll =
219.172.80 0 236.872.80 0
100
Sermayenin Karll
= %92,5
3.4.3. trmn Ekonomik mr
Ekonomik mr= 9,5 yl

39

3.4.4. trmn Geri Dn Sresi
Yatrm, kendini 28 ay ierisinde amort etmi olacaktr.
40
ED RAPORU
41
PROJE SAHBNN ADI
TPRA PETROL RAFNERLER ANONM RKET

TPRA RAFNERS HACILAR/KIRIKKALE
ADRES
TELEFON ve FAKS NUMARALARI PROJENN ADI RAPORU HAZIRLAYAN GRUP ADRES TELEFON NUMARASI RAPOR SUNUM TARH
TEL: (+90318) 266 93 23 FAX: (+90318) 266 94 06

HYDROCRACKNG NTES, KEROSEN/DIESEL DESULFURIZASION NTES ve TANK SAHASI GRUP 7 HTT NVERSTES MHENDSLK FAKLTES KMYA MHENDSL BLM (+90542) 5428333308
MART 2007
42
BLM 1
1. PROJENN TANIMI ve AMACI Projenin Konusu ve Tanm Trkiyenin ekonomik kalknmasnda temel ihtiyalar arasnda yer alan enerji kaynaklar ierisinde petrol, gnmzde yerini ve nemini korumakta ve gelecekte de bunu srdrecei beklenmektedir. Ekonomide retimden tketime kadar pek ok sektrde kullanlan petrol ve rnleri, lke enerji ihtiyacnn ok nemli bir ksmn karlamaktadr. Proje kapsamnda esas faaliyet; TPRA Trkiye Petrol Rafinerileri Anonim irketi tarafndan gerekletirilmesi planlanan Hydrocracker nitesi, Kerosen/Dizel Deslfrizasyon nitesi ve rnlerin depolanmas iin Tank Sahas projeleridir. Tpra Petrol Rafinerisi, lkemizdeki petrokimya sanayileri iinde; salayaca istihdam ve lke ekonomisine katacaklar sayesinde Trkiye Cumhuriyetinin iletilecek en byk Petrokimya tesisi olacaktr. Kurulacak olan tesiste hydrocracker nitesi sayesinde hidrojen varlnda katalitik paralamann yaplmas, deslfrizasyon nitesi sayesinde katalist ve hidrojen ortamnda kerosenin bnyesindeki kkrdn uzaklatrlmas amalanmaktadr. Yaplmas planlanan Tpra Petrol Rafinerilerinin Hydrocracker ve Deslfrizasyon nitelerinde lkemizdeki mevcut tesislerin aksine birinci planda ekonomik deerlerin yan sra evreye de en st dzeyde nem verilecektir. Projenin Sosyal ve Ekonomik Ynden nemi, Gereklilii ve Yreye Katks
1.1.
1.2.
Tpra Petrol Rafinerisi letmesi, sosyal sorumluluklarndan yola karak blgeye en yksek ekonomik ve sosyal katk y salayacak yaklam benimsemi ve bu dorultuda hedef ve amalar belirleyerek bu belirledii yolda en yksek fayday salayacak admlarn altna imzasn atacaktr. Tpra Petrol Rafinerisi letmesinin al itibari ile alanlarn tamamna yakn yreden istihdam edilecek ve yredeki isizlik sorununa are olacak ve sosyoekonomik adan yreyi gelitirecektir.
43
Tesis aldktan sonraki ilk ay sonunda yre halkndan yaklak 500 kiinin tesiste istihdam edilmesi beklenmektedir. irket alanlar grevlerinin gerektirdii seviyede meslek ii eitimden geirilmilerdir. Tesisin iletmeye alnaca tarihten nce meslek ii eitim verilmesi hedeflenmektedir. Tpra Petrol Rafinerisi letmesinin dedii vergiler ile lkemize salayaca katklar ve ekonomik baarnn yannda yre halknn sosyoekonomik refahn arttrmas ve evreyi koruyarak gelecek nesillere daha iyi bir yaam sunmas tesisi her adan cazip klmaktadr.
1.3.
Projenin Fayda - Maliyet Analizi Tm iletmelerde olduu gibi ekonomik hesaplar yaplrken fayda maliyet oran esas
alnmtr.letmedeki ilk yatrm maliyetleri,iletme ve bakm maliyetleri hesaplanarak fayda maliyetleri toplamna oranna baklr. Ortaya kan bu oran (F/M>1) 1den byk ise ekonomik adan uygun demektir. F/M<1 olan hesaplar sonucunda bir iletme kurulmas mmkn deildir. Tpra Petrol Rafinerisi letmeleri A. faydalarn maksimum dzeye getirebilmek iin maliyet izelgesini yksek seviyelerde tutmu rnek bir iletme olmaya adaydr. Proje Sahasnn Tanmlanmas ve Yatrmc Tarafndan Seilme Nedenleri Petrol sahas iin Krkkalenin seilmi olmasn nedenlerini maddeler halinde sralayacak olursak: a) ldeki haberleme alt yaps gldr. b) l enerji kaynaklarna olan yaknl ile dikkat ekmektedir. c) Krkkale Esenboa Havaalanna 78 kilometre, Samsun Limanna uzakl yaklak 3,5 saat civarnda olup, ulam olarak doudan bat ya alan duble yollarla 43 ilin kaps olma zelliini tamaktadr d) ehir merkezindeki bina envanterlerinin karlm olmas, gtrlecek hizmetlerin ve gelecee ynelik yatrmlarn aklc olarak planlanmasn salamaktadr. e) ldeki yaplamayla ilgili olarak deprem verilerinin tamamen belirlenmi olmas, ilde deprem gvenliinin salanmasna ynelik bilgi alt yapsnn hazrlandn gstermektedir.
1.4.
44
f) ldeki eitim dzeyinin Trkiye ortalamasnn zerinde olmas yetimi ve gelimeye ak igcnn bulunabilmesini salamaktadr. g) Ayrca 6 ubat 2004 tarihinde yaynlanarak yrrle giren Yatrmlarn ve stihdamn Teviki Hakkndaki 5084 sayl Kanunla kalknmada ncelikli yreler arasnda yerini almas yatrmclar iin ilin seilme nedenleri arasna girmitir.
45
BLM 2
2. PROJE N SELEN YERN KONUMU 2.1. Proje Yeri ve Tantc Bilgiler Faaliyet; Krkkale ili, Merkez lesi, Haclar Ky snrlar ierisinde ve 1/25000 lekli 31-a4 paftasnda yer alan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Petrol leri Genel Mdrl tarafndan sletme Ruhsat verilen 120,0 hektarlk alann 35 hektarlk ksm hidrokraking nitesi, slfrizasyon nitesi ve tank sahalar olarak dnlmtr. Faaliyet alan Tpra Petrol Rafinerisi letmeleri A. tarafndan iletilecektir. Krkkale Ankaraya 78 kilometre mesafede, evre yolundan da 40 dakika uzaklkta bulunmaktadr. Bakent Ankara karayolu ulamyla Krkkale zerinden "43 l"e almaktadr. 2003 ylnda 12.2 trilyon TL. harcama ile Krkkale-Krehir karayolu blnm yol haline getirilmitir. Krkkale Samsun karayolu ise Baleyhe kadar duble yol yaplmtr. Krkkale karayolu uzunluu 1837 kilometredir. Bunun 204 kilometresi Devlet Yolu (53 km. beton asfalt,138 km. sathi, 13 km. toprak), 131 kilometresi l Yolu (124 km sathi, 7 km. stablize), 1502 kilometresi de ky yoludur. lde T.C.D.D.ye ait 5 istasyon bulunmaktadr. Demiryolu tamacl M.K.E.K. ve TPRA rnlerini tamada nemli rol stlenmitir.
2.2.
Yol ve Ulam Durumu Krkkale ili Ankaraya 78 kilometre mesafede, evre yolundan da 40 dakika uzaklkta
bulunmaktadr. Bakent Ankara karayolu ulamyla Krkkale zerinden "43 l"e almaktadr. 2003 ylnda 12.2 trilyon TL. harcama ile Krkkale-Krehir karayolu blnm yol haline getirilmitir. Krkkale Samsun karayolu ise Baleyhe kadar duble yol yaplmtr. Krkkale ilinde toplam karayolu uzunluu 1837 kilometredir. Bunun 204 kilometresi Devlet Yolu (53 km. beton asfalt,138 km. sathi, 13 km. toprak), 131 kilometresi l Yolu (124 km sathi, 7 km. stablize), 1502 kilometresi de ky yoludur. Yerleim birimlerimizin ulam sorunu yoktur. 156 kymze ait 838 km asfalt ky yolu mevcuttur. lde T.C.D.D.ye ait 5 istasyon bulunmaktadr. Demiryolu tamacl M.K.E.K. ve TPRA rnlerini tamada nemli rol stlenmitir.
46

2.3. Enerji Kaynaklar Elektrik enerjisi ynnden bir sorunu olmayan Krkkale ili Kapulukaya HES ve BarmekGama i ortaklna ait 130 MW'lik mobil enerji santraline sahiptir. Ayrca mavi akm ve ran doal gaznn kesitii bir kavak noktasnda yer alan Krkkale kesintisiz enerji imkanlarna sahiptir. Krkkale ili snrlarndaki elektrik datm ileri BEDA 117.096 tarafndan olup bunun
yrtlmektedir. Eyll 2005 tarih itibariyle elektrik abone says
85.581'i mesken, 11.798'i ticarethane, 61'i sanayi, 376's antiye ve 1324' tarmsal sulama abonesidir. l'de toplam 193.393.000 kw/h enerji tketimi mevcut olup bunun 43.352.434 kw/h'i meskenlerde, 58.236.751 kw/h'i sanayide 465.587 kw/h'de tarmsal sulamada kullanlmaktadr. cretsiz enerji satlar ise toplam 988.517 kw/h'dir. 2.3.1. Gne Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnn verilerine gre, limizde yllk ortalama gnelenme sresi 07.08 saat, dakika; gnelenme iddeti 349.14 cal/cm^ 2.dk; aylk en yksek gnelenme iddeti 560.91 cal/cm^ 2.dk ile Temmuz aynda gzlenmitir.
Tablo 2.1: 2004 Yl Krkkale li Gnelenme Sresi ve iddeti
47

2.3.2. Su Gc limiz snrlar iinde Kzlrmak Nehri ve Delice Irma olmak zere iki nemli su kayna bulunmaktadr. Kzlrmak Havzas iinde zderesi havzasnn tamam, oruhz havzasnn tamam, Balaban ay havzasnn bir ksm yer almaktadr. Delice havzasnda ise Hitaniz havzasnn tamam, ve Klz havzasnn bir ksm bulunmaktadr. Ky Hizmetleri l Mdrl verilerine gre, limizin toplam su potansiyeli 3257,5 hm3 /yldr. Yerst su potansiyeli; Kzlrmak Nehrinde 2500 hm3 /yl ve Delice aynda 750 hm3 /yldr.
48
BLM 3
3. PROJE YER VE ETK ALANININ MEVCUT EVRESEL ZELLKLER 3.1. Proje Etki Alan Hakknda Genel Bilgiler 22 Ekim 2000 tarihinde yaplan genel nfus saymna gre; lin Toplam Nfusu l Merkez Nfusu lin yllk nfus art hz : : : 383.508 205.078 %9.04
3.1.1. Nfus
olarak bulunmutur.
3.1.2. Corafyas
3.1.2.1.
DALAR
l topraklar kuzeyindeki amlca, Karakaya ve Krkkale tepelerinin ovaya indikleri meyil zerinde bulunmaktadr. l topraklarnn denizden ortalama ykseklii 700 m. dir. Kuzeybat-gneydou ynnde uzanan Kou Da 4 km genilik ve 7 km uzunlua sahip olup en yksek noktas Yltepedir (1278 m.) dir. Gney ve gneydouda Denek Da sras oruhz Vadisinin gneyinde Keskin ile zzettin Ky arasnda uzanmaktadr. En yksek noktalar; Gavur Tepesi (1742 m.) ile Bozkaya Tepesi (1577 m.)dir. Blgenin en uzun, en geni ve en yksek ktlesini oluturur, uzunluu 44 km, genilii 30 kmdir. Kuzeydougneybat ynnde uzanan Kre Dann en yksek yeri Kre Tepesi (1450 m.) dir.
3.1.2.2.
OVALAR
l snrlar iinde ovalk alanlar ok azdr. En nemli Krkkale Ovasdr. Krkkale Ovas; kuzeyde amlca ve Karakaya tepelerine, gneyde de Denek Dann batsna kadar
49
uzanmaktadr. Kuzeydeki tepeler ovaya meyilli bir ekilde inerek birleir. Krkkale yerleimin ekirdei bu meyilde olumutur. MKE Kurumu Fabrikalarnn bulunduu alan ise, Denek
Dana doru daha dik olarak ykselmektedir. Krkkale Ovas doudan batya, yani Kzlrmak a doru gittike geniler; en geni yeri oruhz Deresinin Kzlrmak a yaklat yerde bulunur, burann ykseklii 750 m civarndadr. Krkkale Ovasndan baka, akarsular boyunca dzlkler grlrse de jeoformatik bakmdan pek nemli deildir. Bunun nedeni akarsu yataklar ile tepelerin ykselti farknn fazla oluudur. Dalar her ynden almak suretiyle alm derin vadilerle ve paralanarak yuvarlak ve bazen de sivri tepeler halinde gelmilerdir. Bu tip tepelerin dalara yaklatka fazlalatklar grlmektedir.
3.1.2.3.
YAYLALAR
Krkkale ili snrlar ierisinde, ykseklikleri 1200-1600 m arasnda deien yaylalar bulunmaktadr. Kre Dandaki Hodar, Bedesten, Kaml, Sarkaya; Kou Dandaki Kou, Denek dalarndaki Gmpnar, Pehlivanl, Suludere, Yeilkaya, Azgn yaylalar en nemlileridir.
3.1.2.4.
FLORA VE FAUNA
1. Bitki rts : lde hakim bitki topluluu steptir. Yksek ksmlarda tahripten kurtulmu, Kuzeyde Koubaba, Gneyde Denek Danda bodur meelerinden ve ksmen de ardtan oluan ormanlk alanlar mevcuttur. Yredeki bitkilerin byk blm kurakl ve tozcul zelliktedir. l topraklarnda; Yavan otu, susam, karanfil, papatya, haliek, pelin, karadiken, sr kuyruu, stleen, a iei, keven, zerlik otu, nane, brtlen, srgan, hatmi, meyan otu, ven otu, kuburnu, madmak, ebe gmeci, hardal ve kekik kendiliinden yetien bitkilerin balcalardr. 2. Yaban Hayat: Dalk ve ormanlk alanlarn il genelinde byk alan kaplamamas, yaban hayat olumsuz ynde etkilemektedir. Koyun, kei, sr ilde yetitirilen hayvan varln oluturmaktadr. Av hayvan olarak keklik ve yaban rdei yaygndr.
50
Familya Acanthace
Tr Acanthus hirsutus Bupleurum B.turcicum Ferulago pauciradiata
Orijin
Tehlike L
Bulunduu Yer Hdreyh (step alan) Akkuzulu (step alan) Bykyal(Karaam Koubaba (Kark Bykavar-Ziyaret tepesi Sulakyurt8Fal-Kalekla) mirli-Cingeyli Sulakyurt8Fal-Kalekla) Koubaba Koubaba Bykyal(Karaamorma Gzkzll-Hacobas step Gzkzll-Hacobas step Ambardere stepleri Faral-Karakla mirli-Cingeyli Faral-Karakla mirli-Cingeyli Faral-Karakla Delice (ehir,step) atalelme-Kykavurgal Hdreyh stepleri mirli-Cingeyli Samsun yolu-arkl arkl bo alanlar arkl bo alanlar
r-Tur. r-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur.
L L L L L L L L V V L L L L L
Apiaceae
F. platycarpa Peucedanum Achilleacappaadocica . Anthemis Centaurea Cichorium alatum Couisinia caesarea Helichrysum arnarium Jurineapontica Ptilostemon afer Scorzonera eriophora,, Tragopogon aureus Cynoglottis chetickiana Moltkia aurea Nonea macrosperma N.stenosolen Onosma armenum O.bornmuelleri
r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur.
E L L L L L L L L L
Asteracea
O.briquetii O.isauricum Paracaryum Alyssum lepidoto-
51

Al. Pateri Al.sibiricum Isatis floribumda Asyeneuma A.rigidum Campanula C.lyrata Cleome steveniana Arenaria ledeboriana Dianthus balansae D.cibrarius D.lydius D.zederbaueri Gypsophila parva Caryophllac eae Minuartia anotolica Saponaraia prostrata Fumana paphlagonica Cistaceae Helianthemum Ir-Tur Ir-Tur Ir-Tur Ir-Tur Ir-Tur Ir-Tur r-Tur r-Tur r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. L L L C L L E L L L L L L L L L L L L L L L L V L L r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. L L L V V L r.-Tur. L Delice (ehir,step) zdere Karaam ormanlar Delice (ehir,s ve kumluk Yenice-Sarkzl ak Koubaba ormanlar Toku Da Yeniceli-Aayl , Samsun yolu arkl stepleri Yeniceli-Sarkzl ak Koubaba stepleri FaralBykavar,Bykhemit Bykyal Karaam mirli-Cingeyli stepleri Hdreyh stepleri Faral-Kalekla.mirliarkl, Pazarck stepleri Akkuyu stepleri Faral-Karakla Koubaba stepleri zdere Karaam ormanlar Koubaba stepleri mirli-Cihangeyli stepleri Pazarck stepleri Bykavar-Bykhemit Delice-mirli-Cingeyli ankr,Irmakarals arkl stepleri arkl stepleri Delice ankr rmakarals Yeniceli-Aayl, arkl,
Campanula Capparrcea
Convolvula Convolvulus assyricus cea e C.galaticus Euphorbia Euphorbiac Fabaceae E. cardiophylla Astragalus barbarae A. lycius A. lydius A. macrocephaluc A. melanophrurius Fabaceae A. oxytropifolius A. panduratus A. physodes A. vulnerariae A. xylobasis
52

Onobrychis argyrea O. fallax Fabaceae O. ornata Oxytropis fominii Trifolium pannonicum Balloto nigra Phlomis armeniaca Salvia caespitosa S. cryptantha S. cyanescens S. tchihatcheffii Lamiaceae Scutellaria salviifolia Stachys iberica St. Setifera Thymus sipyleus Wedemania orientalis Linum hirsutum Linaceae L. hirsutum L. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. . r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. r.-Tur. L L L E L L L L L L Toku Da, Gzkzll Gzkzll-Hacobas arkl, hdreyh stepleri arkl stepleri Koubaba, Faral-Kalekla mirli-Cingeyli stepleri arkl stepleri Akkuyu, Koubaba Hdreyh, arkl Hdreyh Koubaba Koubaba Koubaba Eskielikli Kavak-Gzkzll mirli-Cingeyli Ambardere ankr:Irmakarals Toku Da Aayl-Karal Bykyal, Toku Da Kavak-Gzkzll, arkl Eskierikli arkl Koubaba Bykyal Bykyal Samsun yolu-arkl Koubaba Sulakyurt, Deredz Faralankrkark Hdreyh
Plumbagina Acanholimon cea e Limonium liliacinum Consolida glandulosa Ranunculace C. raveyi C. thirkeana ae Rubiaceae Asperula lilaciflora Rutaceae Haplophyllum Digitalis lamarckii Linaria corifolia Verbascum afyonense V. caudatum V. cheiranthifolium V. tossiense Scrophulari ace ae V. wiedemannianum Veronica multifida L. Ve. polita Fr.
53

Ve. Pusilla Crocus ancyrensis Iridacea C. danfordiae Iris kerneriana Bellevalia clusiana Muscari aucheri Liliaceae M. azureum Festuca paphelagonica Puccinellia kaoeieana Euo.-Sib. Euro.r.-Tur. V L L L L L L Lr L Koubaba Deredz Koubaba Koubaba Koubaba zdere Yeniceli-Sarkzl Koubaba, Hdreyh Kavak-Gzkzll
Karagney Danda Yaplan Floristik almalarda Tespit Edilen Endemik Trler ve Tehlike Kategorileri Ad
Taksonun
Tehli LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I V LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(c LR(I LR(I LR(I LR(I
Alyssum huetii Boiss Alyssum PateriNyar.Subsp.pateriBoiss Anthemis wiedemanniana Arenaria ledebouriana Fenzl var. Ledebouriana Asperula stricta Boiss.Subsp.latibracteata(Boiss.)Ehrend Astragalus karamasicus Boiss&Bal. Astragalus lydius Boiss. Astragalus micropterus Fischer Astragalus vulnerariae DC. Asyneuma limonifolium (L.) Janchen subsp.pestolozzae (Boiss.) Bupleurum sulphureum Boiss.& Bal. Campanula lyrata Lam. Subsp.lyrata Centaurea pichleri Boiss. subsp. extrarosularis (Hayek&Siehe) Cousinia halysensis Hub.-Mor. Crucianella disticha Boiss. Dianthus anatolicus Biss. Digitalis lamarckii Ivan. Euphorbia anacampseros Boiss. var. anacampseros Ferulago aucheri Boiss. Galium radulifolium Ehrend.&Schnb.-Tem. Helichrysum arenarium (L.)Moench subsp. Aucheri (Boiss.)Davis& Hieracium reductum Freyn & Sint. Hypericum adenotrichum Spach Hypericum heterophyllum Vent. Iris kerneriana Ascherson & Sint. ex Baker Lathyrus brachypterus Cel.var. brachypterus
54

Lathyrus czeczottianus Bassler Linaria genistifolia (L.) Miller subsp: polyclada (Fenzl) Davis Minuartia anatolica (Boiss.) Woron. Var. arachonoidea McNeill Onobrychis armenia Boiss.&Huet Phlomis armeniaca Willd. Salvia modesta Boiss. Scutellaria orientalis L. Subsp. Santolinoides (Hauskn.& Bornm.) Scutellaria salviifolia Bentham Scorzonera eriohora DC. Stachys cretica L. Subsp. Anatolica Rech. Trifolium pannonicum Jacq. Subsp. elongatum (Willd.) Zoh. Verbascum cherianthifolium Boiss. var. Asperullum (Boiss.) Murb. Verbascum Luridiflorum Hub.-Mor. Veronica multifida L. Astralagus hamzae (Fabacea) Denek Danda Floras Endemik Trleri LR(I LR( LR(I LR(I LR(I V LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(I LR(c LR(I C
3. JEOLOJK YAPI 1. Genel Jeoloji : Yre; Volkanik olaylarn olutuu Keskin, Hirfanl, Kesikkpr, Krkkale ve Kzlrmak boyunca uzanan Krehir Masifinde yer almaktadr. Krehir Masifi olarak adlandrlan Masifte; granit, homblengrant, siyenit, monzonit, tonolit, alit, pegmatit, granodiyorit, kuvarsl diyorit, bitotit granitler mevcuttur. Bunlar Krkkale ile Keskin arasnda grmek mmkndr. 2. Deprem : Krkkale il topraklar 1., 2., 3., 4. Derece Deprem Blgesi iinde yer almaktadr. lin byk blm 2. Derece Deprem Blgesi iinde kalmaktadr. Gneybatda Yahhan, Bahl ve elebi ileleri 3. Derece; Karakeili ilesi ise 4. Derece Deprem Kua ierisinde yer almaktadr. 3. Yeralt Zenginlikleri : Krkkale ili, maden cevherleri eitlilii ynnden zengin ancak rezerv itibariyle fakirdir. ldeki madenler aada yer almaktadr.
Cinsi Bakrl Prit Demir Demir Demir
le Keskin Keskin Keskin Keskin
Bucak/Ky Beyobas GhrenkYenimerdan
55

Demir Demir Demir Kurun Kurun Kurun Linyit Linyit Linyit Linyit Pirit Tuz Volfram Uranyum Mobilden Bentonit inko Baleyh Delice elebi Keskin Keskin Keskin Keskin Keskin Baleyh Merkez Yahhan Delice elebi Merkez Keskin Keskin Keskin Kavurgal Kulaksz Bykyal Kla Kavurgal Kulaksz Bykyal oul amldere -
MTA tarafndan Krkkale ve evresinde yaplan aratrmalarda yukarda ki rezervlerin dnda blgede, asbest, mermer, fluorit, bakr, inko, kromit ve manyezit varl tespit edilmi, ancak bunlar dk kalitede olduundan iletmeye elverili bulunmam, planlama ve projelendirme almalarnda dikkate alnmtr. 4. Toprak Yaps ve Nitelikleri: l topraklarn genelde kahverengi topraklar plak rtler
oluturmaktadr. Kire oran
olduka yksektir. Anakayas bakmndn
volkanik zellik birikmitir. olduklarndan
gsterir. Bu
topraklar ok engebeli alanlarda ukurumsu blmlerde volkanik kaya yzeyleri grlr. Mineral
zerlerinde kaln
zengin
verimlidirler.
Ayrca gneyde akarsu kenarlarnda alvyon topraklar bulunur. Bunlar yer yer almas ve kuraklk toprak oluumunda nemli etmendir.
oluturur. Eilimleri ok azdr. Tarla tarmna ve sulu tarma elverilidir. Yrenin az ya
56
SU YZEYLER VE KIYI ZELLKLER
1. Gller: a- Doal Gller: Krkkale il snrlar iinde doal gl bulunmamaktadr., b- Yapay Gller : Kzlrmak zerinde kurulan Kapulukaya Baraj Gleti ildeki en byk yapay gldr. Kapulukaya Barajnn gl alan 20.7 km2 dir. Enerji temini ve ime-kullanma ayrca sanayi suyu temini amac yla kurulan Kapulukaya Barajnda gl hacmi 282 hm3 tr. Ayrca Ahlda bulunan ipi Gleti sulama amac yla yaplmtr. 304.000 m3 su hacmi ile 46 ha.lk alann sulanmasnda kullanlmaktadr.
2. Akarsular: Kzlrmak: ldeki en nemli akarsu Kzlrmaktr. Sivasn Zara ilesinin dousundaki dalardan doan Kzlrmak, il topraklarna gneyde elebi ilesinden girer; kuzey ynnde akarak Merkez ilede kuzeybatya ynelir, il topraklarndan kp kuzeyde ankr-Krkkale il snrn oluturur. Kzlrmakn Hasandede Haclar arazileri zerinde Kapulukaya Baraj kuruludur. Delice ay: Kzlrmakn en nemli kollarndan biri Delice aydr. Yozgat snr boyunca bir mddet aktktan sonra Delice ile merkezine yaklar. Daha sonra tekrar bu iki ilin snr boyunca gneydoudan il topraklarn terk eder. ayn il ierisinde kalan kesimi yaklak 50 km. uzunluundadr. oruhz Deresi: Kzlrmaka doudan karan bir koldur. zzettin Kynn yukar ksmlarndan doar. zzettin-Baleyh arasnda demiryoluna paralel olarak merkez ileden geer ve Kzlrmaka karr. Derenin gzergah dahilinde tarm alanlarna byk katks vardr. Dere zerinde sulama amacyla motopomplar yeralmaktadr. Uzunluu 48 kmdir. Okun Deresi: Elmadan gney eteklerinden akan sularn meydana getirdii Balaban ve Sarlz aylar, Kllar Kasabas yaknlarnda birleerek Okun Deresini meydana getirirler. Yaklak 13 km uzunlua sahip olan Dere, Irmak Kasabas yaknlarnda
57
Kzlrmaka kavuur. Bu akarsulardan baka; yaz aylarnda kuruyan baz dere ve aylar da vardr. Ahl Deresi, Kuruay Deresi, Yeni kan Deresi bunlardan bazlardr.
3. klim: Krkkale ili lman iklim kuanda yeralmaktadr. Ancak bulunduu alann denizden uzak oluu, gnlk scaklk farknn bozkr olmasndan dolay deimelere uramas gibi nedenlerle iklim karasallamaktadr. SICAKLIK Ortalama Scaklk En Yksek Scaklk En Dk Scaklk Ort. Ya Miktar Ort.Donlu Gn Says Ort. Gneleme Sresi Ort. Nisbi Nem En Dk Nisbi Nem VERLER 12,3 ( C ) 39,7(C) 25.7.1972 -22,4(C) 16.1.1980 368,9 mm 2,3 06,51 %61 Gnlk En ok Ya Ort. Yal Gn Say. Ort.Karla rtl Gn S. %2 En Yksek Kar rts Kalnl 40 cm 100,6mm (11.6.1997) 94,2 16,3 Ort. Kapal Gn Say. 72,4 YAI Ortalama Bulutluluk Ort. Ak Gn Says VERLER 4,7 98,4
3.1.2.5.
SICAKLIK:
Yaplan gzlemlere gre; ortalama scaklk asndan en scak ay Austos (24.1 C), en souk ay ise Aralk (-1.8C) olarak belirlenmitir. Ayn rasat sresi ierisinde maksimum scaklk 35.4C ve minimum scaklk 10.8 C olarak tespit edilmitir. lde yazlar scak ve kurak, klar souk geer.
58

3.1.2.6. YAI: Krkkale ili lkenin yar kurak blgelerinden birinde yer almaktadr. lde ortalama ya miktar 329.9 mm. dir. Yllk yan %35 k aylarnda, %36s ise ilkbahar aylarnda, %13 yaz aylarnda ve %16s sonbahar aylarnda dmektedir. Ocak, ubat ve Mart 2000de yrede 35-40 yldan beri grlmeyen iddetli k ve kar ya olmutur.
3.1.2.7.
RZGAR:
Krkkalede hakim rzgar yn kuzeydoudur. Poyraz ad verilen bu rzgar, yl iinde en fazla 248 kez eser. En ok esen dier rzgarlar srasyla Gneybat, Dou ve Bat rzgarlardr.
2004 Yl Krkkale ilinin rzgar durumu
3.1.2.8.
NSB NEM:
Krkkale ilinde ortalama nisbi nem %59dur. En yksek deer %79 ile Aralk aynda, en dk 39 ile Temmuz ayndadr.
3.1.2.9.
BASIN:
59
Krkkale ilinde ortalama basn 930.6 mb.dr. Basn ortalamasnn en yksek olduu ay 934.1 mb ile Kasm, en dk olduu aylar ise 928.0 mb ile Temmuz ve Austostur.
BLM 4
4. PROJENN NEML EVRESEL ETKLER VE ALINACAK NLEMLER
4.1. Projenin Muhtemel evresel Etkileri 4.1.1. Doal Kaynak Kullanm me Suyu Kaynaklar ve Barajlar DS Tarafndan enerji tesisi olarak 1989 ylnda iletmeye alan Kapulukaya Baraj elektrik enerjisi retiminde kullanlmakta ve ayn zamanda da Krkkale linin ime ve kullanma suyunu karlamaktadr. DS V. Blge Mdrl verilerine gre, Krkkale li ve evresindeki yerleim yerlerine ime ve kullanma suyu temini amac yla Barajdan 142,5 hm3/yl su tahsisi yaplmtr. Tesis TEA tarafndan iletilmekte olup iletme ve bakm faaliyetleri bu kurulu tarafndan yaplmaktadr. Krkkale Tpra Rafinerisi iletmesi su ihtiyacn Kapulukuyu Barajndan karlamaktadr. Baraja ait zellikler Tablo 4.1de verilmitir. Tablo 4.1: Krkkale li me ve Kullanma Suyunu Karlayan Kapulukaya Baraj Deerleri Barajla lgili Bilgiler
60
Yeralt Su Kaynaklar Krkkale DS Ba Mhendislii verilerine gre Krkkale li Yeraltsuyu potansiyeli u ekildedir. ldeki toplam emniyetli rezerv : 10,5 hm3/yl Toplam Su Potansiyeli : 3 260,5 hm3/yl
61
4.1.2. retim Sonucu Oluabilecek Kirlilikler, evreye Etkileri
4.1.2.1. Rafineride kirlilik yaratan faktrler Ya Yakt Rafinerisi
Kirleticiler A.Hava kirleticiler(kg/gn) Kat paracklar SOx CO NOx Hidrokarbonlar B. Su kirleticiler(kg/gn) Kat asltlar znm katlar Organik maddeler C.Kat atklar(kg/gn)
Benzin Rafinerisi
1212 3066 231 2272 14046
2218 4834 483 6374 16342
48 1777 10 1533
53 1966 11 2976
4.1.2.2. Su Kirlilii
Akarsularda Kirlilik 1-Kzlrmak Nehri: DS me ve Kanalizasyon Dairesi Bakanl tarafndan hazrlanan Kzlrmak Havzas Su Kalitesi Aratrma Raporu-2004 verilerine gre; Kzlrmak-Yahihanda 1938-1996 yllar arasndaki 58 yllk gzlem sresine gre akm deeri 75,700 m3 / stir. Ayn kaynak verilerine gre; NH3-N kirletici parametresinin deiimi ynnden, Kapulukaya Baraj knda suyun kalitesi 1. snf, Krkkale linin evsel ve endstriyel atksularn alan oruhz Deresi IV. snf su niteliindedir. Kzlrmak Nehri62

Yahihan kprs II. Snf su niteliindedir. NO2-N bakmndan Nehir, havza genelinde genellikle IV. snf su niteliindedir. PO4 kirlilii bakmndan; Kapulukaya Baraj knda suyun kalitesi II. Snf olup, kalitesi IV. snf olan oruhz Deresinin Nehre karmasndan sonra Kzlrmak Nehrinin su kalitesi bu parametre asndan deimemektedir. TDS deiimi; Kapulukaya baraj knda su II. Snf niteliindedir. Krkkalenin kanalizasyon atklarn alan oruhz Deresinin suyu II. Snf olmakla birlikte Kzlrmak Nehrinden daha tuzludur. Nehrin suyu oruhz ve Balaban su kaynaklar kartktan sonra da II. snf su niteliini korumaktadr. Nehrin en tuzlu kollarndan birisi de Delice Irmadr. Kzlrmak Nehrinin en belirgin zellii suyun tuzlu olmasdr. Nehrin suyu kaynanda yumuak ve iilebilir olmasna karn zellikle Zara ilesinden sonra su yatann jipsli ve tuzlu araziye girmesi, nitelii uygun olmayan gney kollarnn da karmasyla bileimi byk lde deimektedir. BOD5 deiimi; Kapulukaya Baraj knda bu parametre ynnden suyun kalitesi I. Snftr. Krkkalenin evsel ve endstriyel atk sularn tayan oruhz Deresinde ise IV. snftr. oruhz Nehre kartktan sonra suyun kalitesi II. snf olmaltadr. Kalitesi II. snf olan Balaban ay Nehre kartktan sonra Nehrin kalite deeri de II. Snf olmaktadr. Ayn kaynak verilerine gre; havzada ar metal kirlilii de izlenmi olup, Kapulukayada Fe-
ortalama 0,43 mg/l, maksimum 1,97 mg/l; Mn- ort. 0,01 mg/l, maksimum 0,04 mg/l; Cr- ort. 0,013 mg/l, maks. 0,051 mg/lt ; Yahihanda Fe-ortalama 0,76 mg/l, maksimum 2,96 mg/l; Mnort. 0,03 mg/l, maksimum 0,16 mg/l; Cr- ort. 0,04 mg/l, maks. 0,20 mg/lt; Cu-ort. 0,01 mg/l, maks. 0,03 mg/l; Pb- ort. 0,019 mg/l, maks. 0,037 mg/l; As- ort. 0,005 mg/l, maks. 0,015 mg/lt; Yahihanda Cu-ort. 0,019 mg/l, maks. 0,04 mg/l; Pb- ort. 0,021 mg/l, maks. 0,023 mg/l; Asort. 0,003 mg/l, maks. 0,003 mg/lt olarak llmtr. Kzlrmak Havzas yukar ve orta Kzlrmak blmlerinde ok fazla kirlenmektedir. Bu blmde Sivas, Kayseri, Krehir, Nevehir ve Krkkale yerleim alanlar yer almaktadr. Bu yerleim alanlarndan gelen evsel, endstriyel ve tarmsal kaynakl kirleticiler Nehri nemli lde kirletmektedir. Bu kadar kirletici kaynaa ramen Kzlrmak-Bafra su kalitesi iyi dzeydedir. Bunun en nemli nedeni Nehir zerinde yaplm olan Hirfanl, Kesikkpr, Kapulukaya, Altnkaya ve Derbent gibi byk barajlarn olmasdr. Bu barajlarda su doal olarak artlmaktadr. Dier bir neden olarak da aa Kzlrmak havzasnda yerleim merkezlerinin olduka az olmasdr.
63

Su Kaynaklarnda Kirlilik Etkenleri Krkkale de sanayi, madencilik ve ta ocaklar sanayi, toprak ve topraa dayal sanayi ile metal ana sanayine dayanmaktadr. Bu tr sanayi kurulularnn Proses atk sularn artmadan Kzlrmaa veya yan kollarna vermeleri nedeniyle endstriyel kirlilik olumaktadr. Ayrca Kzlrmak havzasndaki illerin ve Krkkalenin evsel atk sular da
4.1.2.3. TOPRAK KRLL Atklardan Kirlenme Toprak kirlenmesi, insan faaliyetleri neticesinde topran tabi yapsnn bozulmas fiziksel, kimyasal ve biyolojik bileiminin olumsuz ynde deimesi ve faydal kullanlabilirli inin azalmas veya yerinde kullanlmamas eklinde tarif edilebilir. Topra kirleten kaynaklar: 1-Belediyelerin p dkm yerleri 2-eitli sanayi kurulularnn kat atklarnn topraa atlmas 3-Artma tesislerinden oluan amurlarn dklmesi 4- Fosseptik muhtevalarnn boaltlmas 5-Sv atklarn topraa verilerek uzaklatrlmas 6- Tarm koruma ilalarnn toprakta birikmesi(Pestisitler) 7-Gbreli ziraat yaplmas (Bilhassa suni gbreler) 8-Partikl ve Aerosol halindeki hava kirleticilerinin toprakta birikerek topra kirletmesi 9-Sulama sonunda toprakta tuz miktarnn artmas limizde toprak kirliliine neden olan kentsel ve sanayi atklarnn nemli oranda sorun olduu balca blgeler: Tpra Rafinerisi, Barmek-Gama mobil termik santrali, petrol depolama ve dolum tesislerinin kurulu bulunduu, Haclar Kasabas ve Haclar Yaz mevkii; MKEK Hurda Mdrl, MKEK Nitroselloz Fabrikas Mdrl ve ayn blgede bulunan dier MKEK fabrikalarnn bulunduu Ahl Beldesi snrlardr. Ayrca youn olarak tarm yaplan Ahl Beldesi, Haclar Beldesi ve Merkez Hasandede Beldesi snrlar iindeki tarm faaliyetlerinde kullanlan kimyasal gbre ve ilalar da tarmsal kaynakl toprak kirliliinin yaanmasna neden olmaktadr.
64

Orman Varlnn Yararlar Krkkale civarndaki ormanlar daha ok ekolojik ve sosyal fonksiyonlar ile n plana kmaktadrlar. Orman ekosistemlerinde topran erozyona kar tutulmas, sadece su depolanmas asndan deil, sel ve takn tehlikesi tarm alanlarnn molozlarla kaplanmas, baraj ve gllerin dolmas gibi olumsuz gelimeleri nler.
65
BLM 5
5. ACL EYLEM PLANI
5.1. AFETLER 5.1.1. Doal Afetler 5.1.1.2. Depremler Delice lesi merkez Gndz Mahallesi ile
Yaylayurt ky ve Sulakyurt ilesi
Sarkzl kynde olas heyelan afeti nedeniyle belirlenen Afet Maruz Alan bulunmaktadr. Sulakyurt ilesi yeilli ky ile Bahl ilesi Byk Sarkaya kylerinde su baskn afeti nedeniyle Afete Maruz Alanlartespit edilmitir. Ayrca Konur Kasabas ve Msellim kynde kaya dmesi riski bulunan alanlar Afet Maruz Alanolarak ilan edilmitir. Delice lesi erikli Kasabas Tatlcak kynde de kme depremi afeti meydana gelmitir. limiz Merkez mahallelerinde youn ya ve altyap yetersizlii nedeniyle 1997 ylnda meydana gelen su baskn sonucu ok sayda konut hasar grmtr. 1999 ylnda meydana gelen su basknnda ise ok sayda konut hasar grmekle birlikte 3 vatandamz hayatn kaybetmitir. Krkkale l snrlar dahilinde ve komu illerimizde meydana gelen depremlerin bazlar aada belirtilmektedir.limizin 1/200.000 lekli jeolojik haritas Blm A.5.de verilmitir. 6.8 iddetinde
19/04/1938 tarihinde
Keskin ilesinde
(enlem:39.44, boylam:33.79, derinlik:11km. Magnitd (Ms):6.6, iddet(Io)=IX (lm Says:149)Ar hasarl konut says=860 16/12/1968 tarihinde 13/04/1940 tarihinde 09/03/1902 tarihinde 06/06/2000 tarihinde 14/08/1996 tarihinde Krehir ilinde Yozgat ilinde ankr ilinde 4.8 magnitdnde 5.6 magnitdnde 5.6 magnitdnde
ankr (Orta)ilinde 5.9 magnitdnde orum-Amasya ilinde 5.4 magnitdnde
66

07/02/2000 tarihinde Delice Merkezli 3.8 magnitdnde
07/02/2000 tarihinde
Delice Merkezli
3.9 magnitdnde
Depremler meydana gelmitir. Tablo: Krkkale li Snrlar Dahilinde Afete Maruz Blge almas Yaplan Yerler (
Bayndrlk ve skan Mdrl)
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
L KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE KIRIKKALE
LES SULAKYURT KESKN SULAKYURT SULAKYURT DELCE KESKN MERKEZ DELCE BAHILI DELCE DELCE BAHILI KESKN
BELDES/KY SARIKIZLI HAYDARDEDE KALEKILA YELL YAYLAYURT UZUNLAR KUZEYYURT BYKSARIKAY TATLICAK
MAHALLES
KARIYAKA
GNDZ DOANAY KONUR
Tablo Valiliimiz Yetki Alanlar Dahilinde Halihazr ve mar Plan almas Yaplan Yerler ( Bayndrlk ve skan Mdrl)
S 1 2 3 4 5
LES
BELDE/KY A PARSEL IIKLAR D NO 1401 1232 259
YER IIKLAR Lokanta ve AL KO UZEL ZENGNLER
KIRIKKALE BALIEYH
KIRIKKALE YAHHAN HACIBALI KIRIKKALE BALIEYH IIKLAR KIRIKKALE YAHHAN HACIBALI KIRIKKALE BALIEYH BYKYALI
1840 GEYK NAAT 2133, 1964, METRO TESSLER
67

6 7 8 9 KIRIKKALE KESKN KASIMAA 1 752 570 1 1376 1853 TEMKA AYTA DAMLA PETROL GEM RESTORAN ZBEK TESSLER IIKLAR EKMEK KIRIKKALE BALIEYH ELDELEK KIRIKKALE YAHHAN HACIBALI KIRIKKALE BALIEYH ZZETTN IIKLAR IIKLAR
1035,1036, TOF
10 KIRIKKALE BALIEYH 11 KIRIKKALE BALIEYH
12 KIRIKKALE YAHHAN HACIBALI 13 KIRIKKALE BALIEYH BATTALOBASI
1273,1274, OBA 1275,1276,
68
P.1.2. Heyelan ve lar Tablo 2004 Ylnda Krkkale linde Olan Balca Doal Afetler ( Bayndrlk ve skan Mdrl) Hasar Kaya Dmesi Hasar Ar Hasar Ar Hasar
Deprem
Hasar Sel Hasar Gren Ar Hasar Ar Hasa Merkez B 17 43
Heyelan
Merkez Bahl Baleyh elebi Delice Tatlcak 62 Ky Karakei Keskin Sulakyur Yahiha
Merkez 16+6=22 ve
Barakoba 1 Yeilli 39 Sarkzl 4
Konur
24
Tablo-P.4: 2004 Yl tibaryla limiz Merkez ve Kylerinde Meydana Gelen Doal Afetler Nedeniyle Hak Sahibi Kabul Edilen ve Konutlar Yaplmayan Afetlere Ait cmal
P.1.3. Seller limizde ar yalar neticesinde altyapnn iyi olmamas nedeni ile 13 Haziran 1997 ve 18 Temmuz 1999 tarihlerinde olmak zere yakn tarihte iki defa ok byk sel felaketi Krkkale merkez, Sulakyurt ve Yahihan ilelerde meydana gelmitir. Olay tespitler sonucu aadaki tablo oluturulmutur. esnasnda vatanda hayatn kaybetmitir. Olay sonras Bayndrlk ve skan l Mdrlnce yaplan
69

Tablo-P.5 : Sel felaketine maruz kalan evlerin hasar durumu, says ve yaplan yardmlar P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlk Yangnlar Nakil karar alnan toplam 174 afet olaynn 10 adedi yangn sebebiyle nakil karar alnm olaylar iermektedir. 10 yangn olayndan tr toplam 255 konuta nakil karar alnmtr. 2000 ylnda 74 adet orman ve fidanlk yangn meydana gelmitir.
P.1.5. Ormanlar zerinde Biyotik veya Abiyotik Faktrlerin Etkileri Konu ile ilgili veri elde edilememitir. P.1.6. Frtnalar limizde son yzylda zarar verici nitelikte byk apl frtnalar grlmemitir. Dier Afetler
P.2.
P.2.1. Radyoaktif Maddeler imizde, Radyoaktif Maddelerle tespit edilen kazalar yoktur.
P.2.2. Denize Dklen Petrol ve Dier Tehlikeli Atklar limizin denize kys yoktur.
P.2.3. Tehlikeli Maddeler limizde bulunan denetlenmekte
ve tehlikeli madde kullanan, depolayan, reten tesisler bertaraf/geri kazanm yaplmas
ve Ynetmelie uygun depolama,
salanmaktadr. Olumsuzluklarn tespiti halinde ise idari ilemler yaplmaktadr.

70
P.3.
Afetlerin Etkileri ve Yardm Tedbirleri lde meydana gelmi afetlerle ilgili bilgiler P.1.1 blmnde verilmitir.
P.3.1. Sivil Savunma Birimleri lde Sivil Savunma birimleri mevcut olup, tekilat aada belirtildii gibidir. l Savunma Mdrl: Mevcut Kadro:18 limize bal 8 lede Sivil Savunma Tekilat mevcut olup, Keskin lesinde bir le Sivil Savunma Mdr bir Sivil Savunma Memuru vardr. Dier ilelerde ise Sivil Savunma personel olmayp Kaymakamlk Yaz leri Mdrleri tarafndan Sivil Savunma, Topyekn Savunma ve Seferberlik ve Sava Hali Hazrlklar Planlanma almalar yrtlmektedir. limizdeki baz kurulularnda A., A., l
kamu
kurum A.
ve
(MKE K..
Mhimmatsan
Gen.Md. Aselsan A., Nitrosan
Silahsan
Rektrl
Mdrl,
Devlet Hastanesi Batabiblii, Tarm l Mdrl, l Milli Eitim Mdrl, Emniyet Mdrl) Sivil Savunma Uzman vardr. l Sivil Savunma Mdrl mevcut mevzuatlar
dorultusunda ve ileri
Bakanlnn genelgeleri gereince afetlere kar eitli hazrlklar yaplmaktadr. Bunlar: -l Kriz Merkezi faaliyete geirilmi olup, 24 saat esasna gre grev yapmaktr. -Afetlerde alma rehberi dzenlenmitir. -lin imkan ve kaynaklar tespit edilerek gncel bulundurulmaktadr. -l Acil Afet Yardm planna gre hizmet gruplar oluturulmutur.
71

Olas bir afet durumunda ekirdek kadro ile alan l Kriz Merkezi 24 saat esasna gre 3 vardiya halinde alacak ekilde hizmet verilecektir.
P.3.2. Yangn Kontrol ve nleme Tedbirleri
Yangn yanc olan maddelerin kontrolden dar karak zararl bir gelmesidir. Bakanlar Kurulu karar ile Binalarnn Yangndan Korunmas Hakkndaki Ynetmelik gereince 8 uygun olarak da Afet leri Genel Mdrl Yangn Talimat
hale
yrrle konulan 95/7477 sayl Kamu Eyll 1998
tarihinde, Bayndrlk ve skan Bakanl Yangn Ynergesi hazrlanm bu ynergeye hazrlanmtr. Mdrlmz ve il baznda her kurum ve kurulu yangn ynergesi hazrlamtr. P.3.3. lk Yardm Servisleri
Afet leri Genel Mdrl tarafndan Sivil Savunma Plannda lk Yardm Servisi kurulmutur. P.3.4. Afetzedeler ve Mltecilerin Yeniden skan Krkkale li ierisinde afetzedelerin ve mltecilerin olaanst hal olutuu durumlarda bunlarn bir yerde iskan edilmesi (yerletirilmesi) yiyecek, giyecek ihtiyalar, l Afet Mdrl ve Sivil Savunma Genel Mdrl tarafndan yrtlmektedir
P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtii ve Snrlararas Tanm in Alnan Tedbirler
Zehirli
maddelerin
nakli lke ierisinde
l Valiliklerinin,
lkeler
arasnda
hkmetlerin sorumluluundadr. l snrlar iinde tehlikeli ve zehirli atk tanmas

72

ile ilgili faaliyet gsteren firmalara ve aralara l evre ve Orman Mdrl tarafndan tehlikeli atk tama lisans verilmekte ve ilgili belgeleri mdrlmze sunulmakta, kontrol edilmektedir.
P.3.6. Afetler ve Byk Endstriyel Kazalar Krkkale li ve lelerinde meydana gelen afetler sonucunda etkilenen konut saylar Tablo-P.3.te verilmitir. Bunlarn dnda 3 Temmuz 1997 tarihinde MKEK Mhimmat Fabrikas mla letmesi 500lk atlyesinde kazan patlamas sonucu infilak etmitir. Patlama sonucunda bir kii hayatn kaybetmitir. Ayrca 208 kii yaralanmtr. Pek ok binann camlar krlm, ereveleri sklm, arapnel paralar 3 km lik bir alana yaylmtr.
73
YORUM
Srdrlebilir ekonomik kalknma iin, kesintisiz bir enerji kayna gereklidir. Dnya ekonomisinde birok lkenin kesintisiz enerji trlerinden birisi olan petrole sahip olma veya kontrol etmek istemeleri, petroln siyasi adan vazgeilemez bir kaynak olduunu gstermektedir. Dnya petrol arzn ve dolays yla fiyat oluumunu etkileyen faktrler; lkelerin stratejik petrol rezervleri, retici lkelerin ellerindeki stok durumu, retim ve tama maliyetleri ile mevsim koullar yer almaktadr. Ayrca byk petrol irketlerinin strateji ve yatrm politikalar da arz zerine etki yapmaktadr. Fiyatn olumasnda talep ynnden etki eden faktrler arasnda; ekonomik gelime, blgesel ekonomik-siyasal-askeri faaliyetlerdeki karklklar, enerji salama gvenliindeki beklentiler ve ulatrma sektrnde daha kaliteli petrol rnlerine olan gereksinimin artmas yer almaktadr. Son yllarda ABD, in ve Hindistann srekli byyen ekonomisinin yan sra Irak ve Suudi Arabistandaki sava ve terr olaylar nemli bir talep artn da beraberinde getirmitir. Trkiyede halen retim yaplan petrol sahalarnn % 80i ar petrol iermekte ve bu petrollerin ou retilmeden rezervde kalmaktadr. retimi arttrc yntemlerin uygulanmas ve varili 10-15 dolara mal olabilecek olan bu petrollerin retimiyle ekonomimize byk katk salanm olacaktr. Bu yzden gerekletirilmesi planlanan bu tasarm kapsamnda Krkkale TPRAn eski teknolojinin yerine, yeni teknolojilerle yeni bir TPRA meydana getirilecektir. Bylelikle ekonomimize byk katklar salanmas planlanmaktadr. Yatrmn konusu bir petrokimya endstrisinde, ham petroln rafine edilerek daha hafif trevlerinin elde edilmesi iin bir hidrokraking nitesi, kerosen ve dizel yaktlarndan kkrtn giderilmesi iin deslfrizasyon ntesi ve tesiste retilen petrol ve petrokimya rnleri ile hammaddelerin depolanmas iin tank sahas ina edilmesidir. Bu amala hazrlanan fizibilite raporunda yaplmas planlanan bu tasarmn ne derece ekonomik olduu, nerede kurulursa salanan tevik tedbirlerinden yararlanlaca, tesisin kurulmasnn ne kadara mal olaca, gerekli malzemelerin ne kadara alnabilecei, Dnyada ve Trkiyede petrol rezervleri ile yurtii ve yurtd petrol alm ve satm konularna deinilmitir.
74
Tesisin kalknmada ncelikli bir yre olan Krkkale de kurulaca dnlerek zkaynak oran %40 olarak alnmtr. Yani yaplacak olan harcamalarn % 60 iin tevik kredisi alnacaktr. Yaplan hesaplamalar sonrasnda maddi artlarn uygun olmas halinde tesisin 48 ayda retime geebilecei ngrlmtr. Tesis kurulduktan sonra 28 ayda kendisini amort edecektir. Srf hidrokraking nitesi dnlrse bu sre daha ksa bir srede gerekleebilecektir. nk bu niteden belli miktarlarda rnler sata sunulmaktadr. Deslfrizasyon nitelerinde ise sadece dier nitelere giden rnler iin kkrt giderilmesi ilemi gereklemektedir. Yani gerek tank sahas gerekse deslfrizasyon nitelerinden herhangi bir gelir elde edilememesine ramen kurulumu iin belli bir bte ayrlmtr. Bu yzden yaplan masraf kendisini ancak 28 ayda amort edebilmektedir. Raporu hazrlayan kurum (grup) olarak kendisini 28 ayda amort eden ve sermayenin karll %92,5 olan bir tesisin kurulmasnn gayet karl bir yatrm olduu kansndayz..
75

Kırıkkale Tüpraş Fizibilite Ve Çed Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kırıkkale Tüpraş Fizibilite Ve Çed Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TPRA PETROL RAFNERLER GR

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

Tablo1.2: Trkiyede Petrol retim ve Tketimi (Bin Ton)

TPRA PETROL RAFNERLER

1997 670.4 329.1 689.0 1044.5 369.8 370.1 3472.9

1998 666.7 351.5

1999 638.8 344.6

2000 650.8 349.8 724.4 1125.8 371.2 382.6 3604.4

2001 653.3 344.1 746.6 1090.0 373.2 378.6 3585.7

2002 659.2 350.2 785.5 1010.1 377.3 379.5 3561,7

2003 671.8 339.5 818.0 1093.7 398.3 375.8 3697.0

686.0 699.2 1102.3 363.6 1059.2 359.8

370.0 366.4 3540.0 3468.0

Tablo: 1.3: Dnya Toplam Ham Petrol retimi (Milyon Ton)

2001 4.218 3.534 4.567 0 1.036 0 0 0 4.322 2.533 20.21 23.01

TPRA PETROL RAFNERLER

Tesiste tam kapasitede 350 kii istihdam edebilecektir. Tevik Tedbirleri

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

01.10.2003 tarihinden itibaren yeni ie balayan gelir ve

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

ii) ted en B eri Faali ye t lerin e Deva m E d en ler;

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

Tesis Kurulumu Aamasnda ve Sonrasnda Alnmas Gerekli zin Belgeleri

Tablo 1.6: Gerekli izin belgeleri listesi

TPRA PETROL RAFNERLER BLM 2

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

Rafineri Genelinde retilecek Ana rnler

TPRA PETROL RAFNERLER

18. Heavy neutral (sae 30)

Rafineri Genelinde retilecek Yan rnler

Kerosen Kkrt Giderme nitesi

TPRA PETROL RAFNERLER

C) rejenerasyon ilemine tabi tutulur. Bylece MEAnn bnyesindeki H2S uzaklatrlr.

475 - 510 0,5 - 1,4 565 - 650 7 / 20 1 16

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

TPRA PETROL RAFNERLER

2003 890,40 4687,10 6513,20 3875,40 239,80 700,20 567,50

2004 1205,30 4848,70 5778,20 3456,00 398,60 400,70 0,00

2005 938,9 4.559,80 6.978,70 3.502,10 0 325,1 0

2006 539,7 4.469,40 8.893,50 3.496,00 0 0 0

21530,00 22267,20 23.500,30 24.304,60 Ham petrol ithalat (1000 Ton)

RNLER (Ton) AROMATK YA BUTADIEN 1.3 STIREN C4 TOPLAM

2006 100.900,00 15.100,00 2.600,00 0,00 118.600,00

Tablo2.2: Hammadde ithalat