Aritmetiki niz:

Podjimo od dva primera: Primer 1: Primer 2:

3,5,7,9,11,...

55,50,45,40,...

Nije teko zakljuiti da e u prvom primeru nekoliko sledeih lanova biti 13,15,17, jer se svaki sledei lan poveava za dva. U drugom primeru e nekoliko sledeih lanova biti 35,30,25, jer se svaki sledei smanjuje za 5. Kako vidimo , niz moe biti rastui ili opadajui. Ovakvi nizovi u kojima je razlika ma koja dva uzastopna lana konstantna nazivaju se Aritmetiki nizovi ili aritmetike progresije. Vrlo je vano od kog broja poinje niz, pa se on zove prvi lan niza i obeleava se sa a1 . Za primer 3,5,7,9,11,... prvi lan niza je a1 = 3
Za primer 55,50,45,40,... prvi lan niza a1 = 55 Razlika (diferencija) niza je broj za koji se niz poveava (smanjuje) i obeleava se slovom d .

d = a2 a1 = a3 a2 = ... = an an 1
Za primer 3,5,7,9,11,... d = 2 (raste niz)

Za primer 55,50,45,40,... d = 5 (opada niz) Nekad e nam biti potrebno da nadjemo stoti, hiljaditi ili bilo koji drugi lan niza. Slaete se da je naporno pisati ih redom. Tu nam pomae formula za n-ti lan niza:

an = a1 + (n 1)d
Ako trebamo sabrati prvih n-lanova niza,tu vai formula:

Sn =

n [ 2a1 + (n 1)d ] 2

ili

Sn =

n(a1 + an ) 2

Za svaki aritmetiki niz jo vai ( aritmetika sredina) :

an =

an 1 + an +1 2

ili

an =

a n j + an + j 2

j = 2,..., n 1

www.matematiranje.com

Ako izmedju brojeva a i b treba umetnuti (interpolirati) k-brojeva tako da zajedno sa a i b ine aritmetiki niz, onda razliku d tog niza traimo po formuli d =

ba k +1

Zadaci:
1) Peti lan aritmetikog niza je 19 a deseti lan niza je 39. Odrediti niz. Reenje:

a5 = 19 a10 = 39

Aritmetiki niz je potpuno odredjen ako znamo prvi lan a1 i razliku d. Da bi nali ove 2 nepoznate primeniemo formulu za n-ti lan niza:

an = a1 + (n 1)d

za n = 5 a5 = a1 + 4d = 19 za n = 10 a10 = a1 + 9d = 39

Sastaviemo sistem jednaina:

a1 + 4d = 19 / (1)
1 _________________

a + 9d = 39

a1 4d = 19 + a1 + 9d = 39
5d = 20 d =4
_________________

vratimo se u jednu od jednaina

a1 + 4d = 19 a1 + 16 = 19 a1 = 3
Znai prvi lan niza je 3 a poveava se za 4 pa je niz: Njegov opti lan e biti: 3,7,11,15,19,

an = a1 + (n 1)d an = 3 + (n 1) 4 an = 4n 1
2

2) Nadji prvi lan a1 i diferenciju d aritmetikom nizu ako je :

a2 + a5 a3 = 10 i a2 + a9 = 17

Reenje: Ovakav tip zadatka reavamo pomou opteg lana:

a 2 = a1 + d an = a1 + (n 1)d a5 = a1 + 4d a3 = a1 + 2d a9 = a1 + 8d

Zamenimo ovo u 2 date jednaine:

a2 + a5 a3 = 10
a2 + a9 = 17 (a1 + d ) + (a1 + 4d ) (a1 + 2d ) = 10
1 1 _________________________________

(a + d ) + (a + 8d ) = 17

a1 + d + a1 + 4d a1 2d = 10
1 1 ____________________________

a + d + a + 8d = 17

a1 + 3d = 10 pomnoimo sa -2
1 __________________

2a + 9d = 17

2a1 6d = 20 2a1 + 9d = 17
3d = 3 d = 1

a1 + 3d = 10 a1 3 = 10 a1 = 13
Znai niz je opadajui I glasi 13,12,11,10,9,8,7,
www.matematiranje.com

3) Odrediti aritmetiki niz ako je: 5a1 + 10a5 = 0 Reenje:

S 4 = 14

an = a1 + (n 1)d a5 = a1 + 4d 5a1 + 10(a1 + 4d ) = 0 5a1 + 10a1 + 40d = 0 15a1 + 40d = 0 3a1 + 8d = 0

S 4 = 14 n [ 2a1 + (n 1)d ] 2 4 S 4 = [ 2a1 + (4 1)d ] 2 14 = 2 [ 2a1 + 3d ] Sn = 2a1 + 3d = 7

Sad ove dve jednaine upakujemo :

3a1 + 8d = 0 / 2
1 __________________________

2a + 3d = 7 / (3)

6a1 + 16d = 0
6a1 9d = 21
______________________

7d = 21 d = 3 3a1 + 8d = 0 3a1 24 = 0 3a1 = 24 a1 = 8

Znai niz je : 8,5,2,-1,-4,

a1 = 2
4) Izraunati n i an u aritmetikoj progresiji za koje su: d = 5

S n = 245
Znai ovde nam treba n
www.matematiranje.com

n [2a1 + (n 1)d ] 2 n 245 = [2 2 + (n 1) 5] 2 n 245 = [4 + 5n 5] 2 490 = n[5n 1] Sn = 490 = 5n 2 n 5n 2 n 490 = 0

Dobili smo kvadratnu jednainu po n.

a = 5, b = 1, c = 490
b b 2 4ac 2a 1 99 n1,2 = 10 98 n1 = 10, n2 = 10 n1,2 =
Nemogue Znai : n = 10 je jedino reenje

an = a1 + (n 1)d a10 = 2 + (10 1) 5 a10 = 2 + 45 a10 = 47

5) Zbir prva tri lana aritmetikog niza je 36, a zbir kvadrata prva tri lana je 482. Odrediti niz. Da postavimo problem:

a1 + a2 + a3 = 36
____________________________

1 n _______________________

a = a + (n 1)d

a1 + a2 + a3 = 482

Iskoristiemo da je

a2 = a1 + d a3 = a1 + 2d
www.matematiranje.com

a1 + (a1 + d ) + (a1 + 2d ) = 36
______________________________________________

a1 + (a1 + d ) 2 + (a1 + 2d ) 2 = 482

3a1 + 3d = 36 a1 + d = 12 a1 = 12 d

Odavde emo izraziti a1 i zameniti u drugu jednainu sistema

.

(12 d ) 2 + (12 d + d ) 2 + (12 d + 2d ) 2 = 482 (12 d ) 2 + 122 + (12 + d ) 2 = 482 144 24d + d 2 + 144 + 144 + 24d + d 2 = 482 2d 2 + 432 = 482 2d 2 = 50 d 2 = 25 d = 25 d = 5 Za d = 5 a1 = 12 5 a1 = 7
Za d = 5
Ili

a1 = 12 + 5 a1 = 17

Dakle, postoje 2 takva niza: 7,12,17,22,27, 17,12,7,2,-3,

www.matematiranje.com

6) Reiti jednainu: 3 + 7 + 11 + ... + x = 210 Uoimo najpre da se ovde radi o zbiru prvih n lanova aritmetikog niza i da je :

a1 = 3 a2 = 7 an = x S n = 210
a1 = 3 d =4
n ____________

S = 210

x = an = ?

Dakle:

n [2a1 + (n 1)d ] 2 n 210 = [2 3 + (n 1) 4] 2 n 210 = [6 + 4n 4] 2 n 210 = [4n + 2] 2 210 = 2n 2 + n Sn = 2n 2 + n 210 = 0

Kvadratna po n

1 41 4 n1 = 10 n1,2 = n2 =
Dakle n = 10

42 4

x = a10 = a1 + 9d = 3 + 9 4 = 3 + 36 = 39 x = 39
www.matematiranje.com

7) Aritmetiki niz ima 20 lanova. Zbir lanova koji su na parnim mestima je 250, a zbir lanova na neparnim mestima 220. Nai dva srednja lana. Postavimo prvo problem:

a2 + a4 + a6 + ... + a20 = 250 a1 + a3 + ... + a19 = 220

Na ovaj nain smo ustvari dobili 2 niza sa po 10 lanova iji su zbirovi : za prvi 250 i za drugi 220, a kod oba dva niza je razlika 2d. Primeniemo formula za S n =

n [2a1 + (n 1)d ] 2

10 [ 2a2 + (10 1) 2d ] 2 250 = 5 [ 2a2 + 18d ] S10 =

Za prvi niz 2a2 + 18d = 50

a2 + 9d = 25 a2 = a1 + d a1 + 10d = 25

10 [ 2a1 + (10 1) 2d ] 2 Za drugi niz 220 = 5 [ 2a1 + 18d ] 2a1 + 18d = 44 S10 = a1 + 9d = 22
Sad pravimo sistem:

a1 + 10d = 25
1 __________________________

a + 9d = 22 / (1)

a1 + 10d = 25
_____________________

a1 9d = 22

Pa je d = 3 a1 + 30 = 25 a1 = 5

Znai niz je : -5,-2,1,4,7, Srednji lanovi su a10 i a11

a10 = a1 + 9d = 5 + 27 = 22 a11 = a1 + 10d = 5 + 30 = 25

8) Izmedju brojeva -5 i 30 umetnuti aritmetiki niz od est lanova. Koliki je zbir svih osam lanova? U ovom zadatku emo iskoristiti formulu : d =

ba k +1

a = 5 b = 30 k =6
Niz je

d=

30 (5) 35 = =5 6 +1 7
pa je

-5,0,5,10,15,20,25,30

a1 = 5

a8 = 30

Sn =

n(a1 + an ) 2 8(5 + 30) S8 = = 4 25 = 100 2

Dakle S8 = 100

9) Stranice pravouglog trougla su uzastopni lanovi aritmetikog niza za koji je d=3. Odredi duine tih stranica. Vai pitagorina teorema: a 2 + b 2 = c 2

Poto je d = 3

a=a b = a+d = a+3 c = a + 2d = a + 6

Zamenimo ovo u Pitagorinu teremu:

a2 + b2 = c2
9

a 2 + (a + 3) 2 = (a + 6) 2 a 2 + a 2 + 6a + 9 = a 2 + 12a + 36 a 2 + 6a + 9 12a 36 = 0 a 2 6a 27 = 0

6 12 2 a1 = 9,

a1,2 =

a2 = 3
Dakle stranice su:

a=9 b = a + 3 = 9 + 3 = 12 c = a + 6 = 9 + 6 = 15

10) Odrediti x tako da brojevi log2, log( 2 x -1), log( 2 x +3) budu uzastopni lanovi aritmetikog niza.

Upotrebiemo an =

an 1 + an +1 tj, 2

a2 =

a1 + a3 2

log 2, log(2 x 1), log(2 x + 3) log(2 x 1) = log 2 + log(2 x + 3) 2 x 2 log(2 1) = log 2 (2 x + 3)

log(2 x 1) 2 = log 2 (2 x + 3) (2 x 1) 2 = 2 (2 x + 3).....smena 2 x = t (t 1) 2 = 2(t + 3)

t 2 2t + 1 = 2t + 6 t 2 4t 5 = 0 46 t1,2 = 2 t1 = 5 t2 = 1
www.matematiranje.com

10

Vratimo se u smenu:

2x = 5

ili

2 x = 1
nemogue
www.matematiranje.com

x = log 2 5

11