GORDON

POLATLI

HAZIRLAYAN - Melek YILDIZTURAN arkeolog

EFSANELER DYARI GORDON

Corafi konumu ve Sakarya Irmann sulad bereketli topraklar ile, binlerce yl insanlara yurt olmu Gordion, dle gerein yorulduu uygarlklar, tmlsleri ve Mzesi ile Anadolu corafyasnda zel olmann hakl gururunu tamaktadr. Polatl lesi'nin giriinden itibaren levhalar takip ederseniz eer, Polatl - Beylikkpr yolunun 17. km'sinde sizi ilk karlayan saylar 85'i bulan Frig soylular ve ileri gelen kiilerin mezarlar olan tmlsler ve Mze olacaktr.

300 m. apnda 55 m. yksekliinde ki byk tmlse, bir Trk mhendislik aheseri olan ve Zonguldak maden iilerinin tm marifetlerini sergileyerek at 82 m. tneli getikten sonra ularsnz. Antik dnyann ikinci byk tmls olan ve 3750 yllk ard tomruklarla desteklenen, am aacndan

yaplm ahap mezar odas ile de dnyada tek rnektir. M..8.yzylda yaplmtr. Kral son yemeinde ne yedi bilinmez ama, kimyasal analizler sonucu l yemei, iinde krmz et ve mercimek bulunan ac baharatl trl, bal ve bira ile kaynatlm zm veya araptan oluan bir menyd.

1963 ylnda, yaklak 15.000 m2'lik alanda, 250 nfuslu bir kyde kurulan Gordion Mzesi; 1999 ylnda eklenen depolar, laboratuar, grnt ve bilgilendirme salonu, ak ve kapal tehiri, aklama bilgileri ile Trkiye'nin nemli mzelerinden biridir kukusuz. Bata Gordion kazlarndan olmak zere, Polatl lesi civarndan derlenen eserlerden kronolojik bir sergileme su-

nan Mze, Avrupa'da Yln Mzesi yarmasnda finale kalmakla da nemini kantlamtr. Mzede sergilenen eserler arasnda Eski Tun a'ndan balayarak, Orta ve Ge Tun a ve Erken Frig ana ait anak mlekler, Erken Demir ana ait kabartmal ortostatlar, yine Erken Frig ana ait demir aletler, dokumaclkta kullanlan araklar yer almaktadr.

Yener YILMAZ salonunda ise M.. 700 yllarndan balayarak M.. 6. ve 4. yzyllar arasna tarihlenen Ge Frig ve ithal seramikler, Lidya, Helenistik ve Roma Dnemi'ne ait eserler sergilenmektedir. Bunlarn dnda Frig yaztl ve baskl anak mlekleri, Frig mimari terekotalar, dier malzemelerden yaplm eserler ile Matar (Kybele) kabartmalar ve figrleri nemli yer tutar. Polatl Hyk'ten getirilen ve

Anadolu'nun en eski halk olarak bilinen Hattilere ait l gmme ekillerini gsteren mezarlar mzenin dier sergileri arasnda yer alr. Son vitrinlerde cam, Mhr ve Mhr basklar, M.. 7.yy'da Lidyallar tarafndan bulunan ve Gordion'da da ayn zamanda kullanlmaya balanan sikke, M..4. yzyl ve M..2.yzyl skender sikkeleri ile son vitrinde, Frig ve Roma mozaikleri ile Galat mezar ise bahede sergilenmektedir.

Yasshyk Ky'nn iinden geerek 1 km. batya gittiinizde sola ayrlan toprak yoldan yaklak 100 m. sonra Sakarya Irma kvrmlar arasnda Yasshyk Ky'ne adn da veren Gordion'nun tm gizemiyle sizi beklemekte olduunu grrsnz. Evet Anadolu Medeniyetleri Mzesi alma alan iinde yer alan Friglerin bakenti Gordion'a ho geldiniz. Adnn Gordion olduuna dair herhangi yazl belge bulun-

mamasna karn,Yunanistanl Corafyac Strabon M..1.yzylda da kaleme ald eserinde Gordion'dan harabe haline gelmi bir kent olarak sz etmektedir. Kral Gordias'nun taht anlamna gelen Gordeion'un ksaltlmasndan almtr adn. 4.000 yl akn sre zerinde yaatt uygarlklardan ok Friglerin Bakenti olarak bilinir efsaneler diyar Gordion.

1893 ylnda kefedilen Kentte, 1900'l yllardan 1950 ylna kadar aralklarla, 1950 ylndan sonra ise aralksz kazlar devam etmektedir. 350x500 m. llerinde ki hykte yer alan Erken Frig kentine 10 m. yksekliinde restorasyonu devam ettii iin bu gnlerde demir iskeleler bulunan kale kapsndan girilir. Kale kapsndan byk bir duvarla ikiye ayrlan Saray blgesinde megaronlar yer almaktadr. Ortada yer alan megaron tipi yaplarn en by ise zengin buluntular ile Frig Krall'nn kabul salonu olmalyd.Teras binalar; dokuma tezgahlar, buday ve arpa tmek iin kullanlan

tme talar ve ekmek piirmede kullanlan seramikler ve demir buluntulardan anlald kadaryla burasnn sarayn ihtiyalarn karlayan atlyeler olduu dnlmektedir.Gordion Eski Tun a'nda (M..3000-2000) Hattilerin, Orta ve Ge Tun a'nda (M.. 2000 - 1100) Hititlerin, M.. 1100 300 yllar arsnda Friglerin egemenlii altnda olsa da, M.. 6.yzyln balarnda Lidyallarn egemenlii altna girer. M..6 yzyln ortalarnda Pers mparatorluu'nun bir paras haline gelen kent, M.. 334 ylnda Byk skender'in geliine kadar Perslerin egemenlii altndadr. Helenistik Dnem'de Galatlara ait sadece bir ticaret ehri, Roma ve Bizans Dnemi'nde kk bir ky grnmnde olan kentte en son Seluklu yerleimi grlr.
9

Frigya Blgesi; Ankara Eskiehir Afyon illerinin tamam, Ktahya ilinin dou, Konya Isparta Burdur illerinin ise kuzey blmlerini kapsamaktadr. Ancak, Frigleri renmek iin Polatl lesi snarlar iinde yer alan Bakent Gordion'a gelmeniz yeterli. Friglerin Avrupa'dan gelirken beraberlerinde getirdikleri Fibula, Tmls ve dilleri dnda bize braktklar eserlerden, zaman iinde Anadolu kltrnn etkisi altnda kaldklarn gryoruz. rnein Kybele. Anadolu'ya gelmeden neye inandklarn bilmiyoruz ama Neolitik Dnemde Ana tanradan beri sregelen tanra gelenei, Friglerde tanra Kybele olarak karmza kar. Doada tapnmlardr tanralar Kybele'ye. Bazen bir ni ierisinde kabartma olarak yapmlar, bazen de heykel olarak nie tamlardr ibadet zamanlarnda.

10

Gordion'un ekonomisini, hammaddesi kei ve koyun ynlerinden oluan, ilk ine ile nak ileme sanatn da gelitirdikleri dokumaclk, dericilik, tm antik dnyaya ihra ettikleri demir ve tun ilemecilii, mobilya sanayi,

Anadolu'ya geli yerleri olan Gneydou Avrupa ve Balkanlarda iyi bildikleri ve bugnde hala o blgelerde yaplan ball arabn oluturduunu zellikle byk tmlste ele geen verilerden anlamaktayz.

Bu sayfadaki eserler Ankara Anadolu Medeniyetleri Mzesinde sergilenmektedir.

11

M..12.yzylda Boazlar zerinden Anadolu'ya gelen Frigler yaklak 1000 yllarnda Gordion'a ularlar. Kent, erken kalkt iin kral olan babas Gordias'dan ok, Anadolu mitolojisinde nemli yer tutan Midas efsaneleri ile anla gelmitir. Asur Kral II.Sargon'un M.. 718 ve 709 aras tarihsel yllklarnda ''Mita'' olarak geen Kral Midas, yenilmi bir krala yakr

biimde boa kan ierek mi, yoksa sur duvarlarndan atlayarak m intihar etmitir? Gerekten tuttuu her ey altn olmu mudur? Ya da tanr Apollon'a mzik yarmasnda hakszlk ettii iin mi kulaklar eek kulaklarna dnmtr? Yoksa krall dneminde ok geni bir istihbarat a kurduu iin mi byle bir yaktrma olmutur?

12

Veya iyi dileklerle balad krdm zmeyip sabrsz davranarak klcyla kestii iin mi Byk skender'in kahinlere gre 33 yanda lmne neden olmutur? Bilinmez ama, yaamndan yaklak 4. yzyl sonra Byk skender'in kiilii, Gordion da efsanelerle birleerek gnmze tanmaktadr. Evet Gordion ger-

ekten stratejik fetih gzergahnda olmas nedeni ile Asya Fatihi Makedonya Kral Byk skender'in M..333 yl kn geirdii kent de olmutur.Yaplan kazlarn gelecekte Anadolu arkeolojisinde Friglere ait bir ok dm zeceine inancmz sonsuzdur.

13

14

15

DNMEZ OFFSET - ANKARA