Ligjrata I

HYRJE N MAKROEKONOMI
N kt ligjrat do t njiheni me: Ekonomiksi: makroekonomia, mikroekonomia Mendimin makroekonomik: shkollat e ndryshme Konceptet kryesore makroekonomike Problemet ekonomike: ka, si dhe pr knd t prodhohet? GDP GDP dhe mirqenia ekonomike

MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

EKONOMIKSI: MIKROEKONOMIA & MAKROEKONOMIA

Ekonomiksi
Mikroekonomia Sjellja e axhendve ekonomik

Makroekonomia

Studimi i ekonomis n trsi: - produkti i prgjithshm

- punsimi dhe papunsia - inflacioni - ciklet e biznesit - etj.

MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

MENDIMI MAKROEKONOMIK: SHKOLLAT E NDRYSHME

Historiku i mendimit ekonomik: Adam Smithi KLASIKE: liberalizmi ekonomik, punsimi (punznia) e plot, prdorim i plot i resurseve, ekuilibri i tregut. KEJNSIANE - mosprdorimi i plot i resurseve ekonomike dhe ekuilibri ekonomik, papunsia, raporti papunsi inflacion (trade-off).
shkollat (mendimet) tjera ekonomike: - NEOKLASIKE - SHKOLLA E PRITJEVE RACIONALE - NEOKEJNSIANISTET
MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

KONCEPTET KRYESORE MAKROEKONOMIKE

GDP (Gross Domestic Product): real dhe nominal Rritja ekonomike (ritmi i rritjes s GDP-s) Inflacioni (ritmi i rritjes s mimeve) Punsimi dhe papunsia Ciklet e biznesit (inflacioni, rritja ekonomike dhe papunsia) (figura)

MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

OBJEKTIVAT KRYESORE MAKROEKONOMIKE DHE MJETET POLITIKE T REALIZIMIT T TYRE

Objektivat e qeveris
Punsimi i plot Qndrueshmria e mimeve Ritme t prshtatshme t rritjes afatgjate Zhvillimi i balancuar rajonal Bilanci i ekuilibruar i pagesave

MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

Instrumentet politike
Politika Fiskale
Tatimet Shpenzimet qeveritare

Politika Monetare
Oferta monetare dhe roli i Banks Qndrore

Politika e t Ardhurave
Politika mbi pagat, dhe Politikat mbi mimet

Politikat e Marrdhnieve Ekonomike me Jasht

Politikat tregtare Politikat valutore Koordinimi i politikave t brendshme makroekonomike
MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

PRODUKTI I PRGJITHSHM
Produkti i prgjithshm si tregues sintetik i aktivitetit ekonomik Mjet testues pr t par nse jan arritur objektivat e caktuara (shembull) Prdoret pr t br krahasime me vendet tjera

MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

PROBLEMET N LLOGARITJEN E GDP-s

Problemi i agregimit t produkteve dhe shrbimeve t ndryshme Problemi i rritjes s mimeve q mund t shpie n konkludimin se sht rritur GDP Pamundsia pr t prfshir prmirsimin e cilsis dhe rnjen e mimit (p.sh. rasti i kompjuterve)

MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

MATJA E PRODUKTIT T PRGJITHSHM

Ekzistojn mnyra t ndryshme t matjes s Produktit t Prgjithshm: Mnyra e Prodhimit Mnyra e Shpenzimeve Mnyra e t Ardhurave

MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

MATJA E PRODUKTIT T PRGJITHSHM

1) MNYRA E PRODHIMIT:
Duke mbledhur vlern e t gjitha produkteve dhe shrbimeve prfundimtare Ose duke mbledhur vleren e shtuar ne cdo stad te prodhimit

Vlera e transaksionit Stadet apo fazat e prodhimit Fermert e grurit ia shesin grurin fabriks s miellit Fabrikanti i miellit e prpunon grurin n miell dhe ia shet at prodhuesit t buks Prodhuesi i buks ua shet bukn konsumatorve I gjith procesi i prodhimit (ne pr do 100 kg buk) 1000 2100 4000 7100

Vlera e shtuar (ne pr do 100 kg buk) 1000 1100 1900 4000

MAKROEKONOMIA

10

Dr. Avdullah Hoti

MATJA E PRODUKTIT T PRGJITHSHM

2) MNYRA E SHPENZIMEVE:
Duke mbledhur t gjitha shpenzimet e subjekteve t ndryshme pr blerjen e mallrave dhe shrbimeve prfundimtare:

E = C + I + G + NX

E C I G N

Shpenzimet Kombtare Konsumi Investimet Shpenzimet Qeveritare Eksporti Neto

MAKROEKONOMIA

11

Dr. Avdullah Hoti

MATJA E PRODUKTIT T PRGJITHSHM

3) MNYRA E T ARDHURAVE
Realizohet duke mbledhur t ardhurat e t gjith zotruesve t faktorve t prodhimit Kompenzimet e punnjsve (pagat, etj.) T ardhurat e firmave jo aksionare T ardhurat e individve nga renta T ardhurat korporative (para taksave) Interesi neto

MAKROEKONOMIA

12

Dr. Avdullah Hoti

MATJA E PRODUKTIT T PRGJITHSHM

Disa koncepte: GDP GNP = GDP te ardhurat neto NDP = GDP amortizimi i kapitalit

MAKROEKONOMIA

13

Dr. Avdullah Hoti

DISA IDENTITETE KRYESORE MAKROEKONOMIKE

Duke supozuar se ekonomia sht e mbyllur (pra nuk kemi sektor t jashtm: import dhe export) dhe duke abstrahuar shpenzimet qeveritare ather: Y=C+I Y=C+S (1) (2) (3) Duke supozuar se Y=YD, ather: Duke kombinuar kto dy ekuacione kemi: C+I=Y=C+S I=S (4) (5) dhe (6)

Kur shtohet sektori qeveritar dhe sektori i jashtm: Y = C + I + G + NX YD = Y + TR TA Poashtu dim se: YD = C + S
14

(7)

MAKROEKONOMIA

Dr. Avdullah Hoti

DISA IDENTITETE KRYESORE MAKROEKONOMIKE

Kombinimi i barazimeve (6) dhe (7): C + S = YD = Y + TR TA (8) dhe C = YD S = Y + TR TA S (9) Nse zvendsojm C n ekuacionin (5) Y = C + I + G + NX = (Y + TR TA S) + I + G + NX Marrim diferencn n dy ant e barazimit t msiprm: (Y + TR TA S) + I + G + NX Y = 0 dhe do t kemi TR TA S + I + G + NX = 0 dhe I S + (G + TR TA) + NX = 0 (10) Shprehja (G + TR TA) prfaqson deficitit buxhetor. Nse S=I ather: (G + TR TA) = - NX (11) Pra deficiti buxhetor sht i barabart me deficitin e tregtis s jashtme (importin neto).

MAKROEKONOMIA

15

Dr. Avdullah Hoti

PRODUKTI KOMBTAR & MIRQENIA EKONOMIKE

Mirqenia ekonomike si objektiv prfundimtar Si t matet mirqenia? Si t merret n konsiderim ndotja e ambientit q rezulton nga prodhimi m i madh i produkteve? Sipas produktit t prgjithshm? Shprndarja e produktit (kurba e Gini coefficient) Koha e lir dhe mirqenia ekonomike Problemi i matjes s mirqenies pasi njerzit kan preferenca t ndryshme
MAKROEKONOMIA

16

Dr. Avdullah Hoti

PYETJE PER DISKUTIM

Pyetjet per diskutim ne kapitullin XIII, faqe 265.

Te dhenat per GDP dhe agregatet e tjere ekonomik per Kosove per periudhen 2001-2009:

>BPK >SOK

(www.acbk-kos.org) (www.ks-gov.net/esk)

MAKROEKONOMIA

17

Dr. Avdullah Hoti