KODI CIVIL I REPUBLIKS S SHQIPRIS

Miratuar me ligjin nr.7850, dat 29.7.1994, ndryshuar me ligjin nr.8536, dat 18.10.1999 dhe nr.8781, dat 3.5.2001.

Botim i Qendrs s Publikimeve Zyrtare

Nntor, 2008

 I ktij botimi Qendra e Publikimeve Zyrtare

CIP Katalogimi n botim BK Tiran Kodi Civil i Republiks s Shqipris. - Tiran: Botim i Qendrs s Publikimeve Zyrtare, 2008 ...f.; ...cm. ISBN 978-99956-729-3-5 347(496.5)(094.4)

PJESA I

PRMBAJTJA 11

1-140

PJESA E PRGJITHSHME TITULLI I SUBJEKTET E S DREJTS CIVILE KREU I PERSONAT FIZIK A. Zotsia juridike B. E drejta e emrit C. Zotsia pr t vepruar . Banimi dhe qndrimi D. Shpallja e zhdukjes dhe e vdekjes s nj personi KREU II PERSONAT JURIDIK A. Dispozita t prgjithshme B. Shoqatat C. Fondacionet TITULLI II PRFAQSIMI KREU I KUPTIMI DHE LLOJET E PRFAQSIMIT TITULI III VEPRIMET JURIDIKE KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME KREU II PAVLEFSHMRIA E VEPRIMEVE JURIDIKE TITULLI IV PARASHKRIMI I PADIS DHE DEKADENCA E T DREJTAVE KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME KREU II PEZULLIMI DHE NDRPRERJA E PARASHKRIMIT A. Pezullimi i parashkrimit B. Ndrprerja e parashkrimit KREU III PREKLUZIVITETI (DEKADENCA) PJESA II SENDET DHE PRONSIA TITULLI I SENDET TITULLI II PRONSIA KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME KREU II FITIMI DHE HUMBJA E PRONSIS KREU III REGJISTRIMI PASURIVE T PALUAJTSHME TITULLI III BASHKPRONSIA KREU I BASHKPRONSIA N PJES KREU II BASHKPRONSIA N TRSI A. Bashkpronsia e detyrueshme B. Bashkpronsia midis antarve t familjes bujqsore C. Bashkpronsia ndrmjet bashkshortve TITULLI IV UZUFRUKTI

11 1-63 11 1-23 11 12 13 14 15 18 18 21 27 30 64-78 30 79-111 35 79-91 35 92-111 38 112-140 44 112-128 44 129-136 49 49 50 52 53 53 53 149-198 55 149-161 55 162-191 59 192-198 68 199-231 70 199-208 70 209-231 75 75 80 81 82 209-221 222-230 231 232-258 129-130 131-136 137-140 141-315 141-148 1-4 5 6-11 12-14 15-23 24-63 24-38 39-53 54-63 64-78

KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME KREU II T DREJTAT Q RRJEDHIN NGA UZUFRUKTI KREU III DETYRIMET Q RRJEDHIN NGA UZUFRUKTI KREU IV MBARIMI I UZUFRUKTIT TITULLI V PRDORIMI E BANIMI TITULLI VI SERVITUTET KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME KREU II SERVITUTET DETYRUESE KREU III SERVITUTET VULLNETARE KREU IV MNYRAT E USHTRIMIT T SERVITUTEVE KREU V SHUARJA E SERVITUTEVE TITULLI VII MBROJTJA E PRONSIS TITULLI VIII POSEDIMI KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME KREU II MBROJTJA E POSEDIMIT DHE E MBAJTJES PJESA III TITULLI I DISPOZITA T PRGJITHSHME TITULLI II TRASHGIMIA ME LIGJ TITULLI III TRASHGIMIA ME TESTAMENT PJESA IV DETYRIMET TITULLI I DISPOZITA T PRGJITHSHME KREU I KUPTIMI DHE LINDJA E DETYRIMEVE KREU II DETYRIMET SOLIDARE KREU III DETYRIMET ALTERNATIVE KREU IV DETYRIME T PJESTUESHME E T PAPJESTUESHME KREU V DETYRIMET MONETARE TITULLI II EKZEKUTIMI DHE SHUARJA E DETYRIMEVE KREU I EKZEKUTIMI I DETYRIMEVE KREU II EFEKTET E MOSEKZEKUTIMIT T DETYRIMEVE KREU III ZVENDSIMI DHE KALIMI I KREDIS

232-236 82 237-245 83 246-254 86 255-258 90 259-260 91 261-295 92 261-264 92 265-280 93 281-284 98 285-292 99 293-295 101 296-303 102 304-315 105 204-309 105 310-315 106 108 316-418 316-359 108 360-371 119 372-418 123 135 419-658 135 419-454 135 419-422 135 423-435 136 436-441 140 442-444 142 445-454 143 455-529 145 455-475 145 476-495 151 496-507 157

KREU IV SHUARJA E DETYRIMEVE TITULLI III MJETET PR T SIGURUAR EKZEKUTIMIN E DETYRIMEVE KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME KREU II KUSHTI PENAL KREU III PENGU KREU IV HIPOTEKA KREU V DORZANIA KREU VI KAPARI DHE PRIVILEGJET A. Kapari B. Preferimet (privilegjet) TITULLI IV DETYRIMET Q RRJEDHIN NGA SHKAKTIMI I DMIT KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME KREU II PRGJEGJSIA Q RRJEDH NGA PRODUKTET A. Prgjegjsia e prodhuesit B. Publikimi mashtrues C. Konkurrenca e pandershme KREU III SHPRBLIMI I DMIT TITULLI V GJERIMI I PUNVE T T TJERVE TITULLI VI PAGIMI I PADETYRUAR TITULLI VII BEGATIMI PA SHKAK PJESA V KONTRATAT TITULLI I KONTRATAT N PRGJITHSI KREU I DISPOZITA PARAPRAKE KREU II INTERPRETIMI I KONTRATS KREU III EFEKTET E KONTRATAVE TITULLI II KONTRATAT E VEANTA KREU I SHITJA KREU II SHKMBIMI KREU III DHURIMI KREU IV FURNIZIMI KREU V ENFITEOZA KREU VI

508-529 161 530-607 166 530-540 166 541-545 169 546-559 170 560-584 174 585-600 181 601-607 185 185 601-602 186 603-607 608-652 189 608-627 189 628-639 195 195 628-634 197 635-637 199 638-639 640-647 200 648-652 202 653-654 204 655-658 204 659-1168 206 659-704 206 659-680 206 681-689 211 690-704 213 705-1161 217 705-756 217 757-760 235 761-771 236 772-783 239 784-800 242 801-849

QIRAJA A. Qiraja n pasurit e paluajtshme me natyr bujqsore B. Qiraja e sendeve prodhuese C. Qiraja financiare (leasing) KREU VII SIPRMARRJA KREU VIII TRANSPORTI A. Transporti i personave B. Transporti i sendeve KREU IX HUAPRDORJA KREU X POROSIA KREU XI KOMISIONI KREU XII SPEDICIONI (DRGESA) KREU XIII AGJENCIA KREU XIV KALIMI I PASURIS KREDITORVE KREU XV NDRMJETSIMI KREU XVI DEPOZITA 299 A. Depozita n magazinat e prgjithshme B. Depozita n hotel KREU XVII LLOGARIA RRJEDHSE KREU XVIII KONTRATAT BANKARE A. Depozitat bankare B. Shrbimi bankar dhe kasetat e sigurimit C. Hapja (elja) e kredis bankare . Paradhnia bankare D. Veprimet bankare me llogari rrjedhse E. Skontoja bankare KREU XIX HUAJA KREU XX FRANCHISING KREU XXI RENTA JETORE KREU XXII SHOQRIA E THJESHT KREU XXIII SIGURIMI TITULLI III DISPOZITA KALIMTARE DHE T FUNDIT

246 254 826-840 257 841-848 259 849 850-876 260 877-900 268 268 877-879 269 880-900 901-912 276 913-934 279 935-944 285 945-949 287 950-961 289 962-972 294 973-981 296 982-1012 303 304 307 1024-1049 310 310 312 313 314 316 317 318 1056-1064 319 1065-1073 323 1074-1112 325 1113-1161 335 1162-1168 350 1024-1027 1028-1030 1031-1034 1035-1040 1041-1046 1047-1049 1050-1055 1000-1003 1004-1012 1013-1323

LIGJ Nr.7850, dat 29.7.1994

KODI CIVIL I REPUBLIKS S SHQIPRIS N mbshtetje t nenit 16 t ligjit nr.7491, dat 29.4.1991 Pr dispozitat kryesore kushtetuese, me propozim t Kshillit t Ministrave, KUVENDI POPULLOR I REPUBLIKS S SHQIPRIS VENDOSI: PJESA I PJESA E PRGJITHSHME TITULLI I SUBJEKTET E S DREJTS CIVILE KREU I PERSONAT FIZIK A. Zotsia juridike Neni 1 do person fizik gzon zotsi t plot e t barabart pr t pasur t drejta dhe detyrime civile, brenda kufijve t caktuar me ligj. Neni 2 Zotsia juridike fillon me lindjen e personit gjall dhe mbaron me vdekjen e tij. Fmija kur lind i gjall gzon zotsi juridike q nga koha e znies. Neni 3 T huajt gzojn po ato t drejta e detyrime q u njihen shtetasve shqiptar, prve prjashtimeve t caktuara me ligj. Neni 4 Personit fizik nuk mund ti kufizohen t drejtat civile, prve prjashtimeve t caktuara me ligj. Veprimi juridik q kufizon zotsin juridike t nj personi fizik, sht i pavlefshm. B. E drejta e emrit Neni 5 do person fizik ka t drejtn dhe detyrimin t ket emrin dhe mbiemrin e tij q i vihen sipas ligjit. Personi, t cilit i mohohet e drejta e prdorimit t tyre ose cnohet nga prdorimi q t tjert i bjn padrejtsisht, mund t krkoj n gjykat prdorimin e emrit ose t mbiemrit t vet, pushimin e cenimit, si dhe shprblimin e dmit prkats. Kjo krkes mund t paraqitet edhe nga persona q, ndonse nuk mbajn emrin ose mbiemrin e cenuar, apo t prdorur padrejtsisht, kan interesa familjare t denja pr t u mbrojtur.

Gjykata kur pranon padin urdhron botimin e vendimit n Fletoren Zyrtare. Me krkesn e paditsit gjykata mund t urdhroj botimin e vendimit t saj edhe n gazeta t tjera. Pseudonimi i prdorur nga personi fizik gzon t njjtn mbrojtje. C. Zotsia pr t vepruar Neni 6 Personit, kur mbush moshn tetmbdhjet vje, i lind zotsia e plot q me veprimet e tij t fitoj t drejta dhe t marr prsipr detyrime civile. Zotsin e plot pr t vepruar e fiton me an t martess edhe gruaja q nuk ka mbushur moshn tetmbdhjet vje. Ajo nuk e humbet kt zotsi edhe kur martesa sht deklaruar e pavlefshme ose sht zgjidhur para se t mbush moshn tetmbdhjet vje. Neni 7 I mituri, q ka mbushur moshn katrmbdhjet vje, mund t kryej veprime juridike vetm me plqimin e mparshm t prfaqsuesit t tij ligjor. Megjithat ai mund t bj pjes n organizata shoqrore, t disponoj at q fiton me punn e tij, t depozitoj kursimet dhe ti disponoj vet kto depozita. Neni 8 I mituri q nuk ka mbushur moshn katrmbdhjet vje, sht i pazoti pr t vepruar. Ai mund t kryej veprime juridike q i prshtaten moshs s tij dhe q prmbushen aty pr aty, si dhe veprime juridike q i sjellin dobi pa asnj kundrshprblim. Veprimet e tjera juridike i kryen n emr t tij prfaqsuesi ligjor. Neni 9 T miturit me mosh katrmbdhjet vje deri n tetmbdhjetvje, i cili sht i pazoti t kujdeset pr punn e tij pr shkak smundjesh psiqike ose zhvillimi t met mendor, mund ti hiqet zotsia pr t kryer veprime juridike me vendim t gjykats. Kto veprime mund t kryhen vetm nprmjet prfaqsuesit t tij ligjor. Neni 10 Personit madhor, q pr shkak smundjeje psiqike ose zhvillimi t met mendor, sht trsisht ose pjesrisht i pazoti t kujdeset pr punt e tij, mund ti hiqet ose kufizohet zotsia pr t kryer veprime juridike me vendim t gjykats. Neni 11 Veprimi juridik q kufizon zotsin pr t vepruar sht i pavlefshm. . Banimi dhe qndrimi Neni 12 Banimi sht vendi ku personi, pr shkak t puns apo t shrbimit t prhershm, t ndodhjes s pasuris apo t realizimit t interesave t veta, qndron zakonisht ose t shumtn e kohs. do person madhor ka t drejt t caktoj lirisht vendbanimin e tij. Personi nuk mund t ket njkohsisht me shum se nj vendbanim.

Kjo dispozit nuk zbatohet pr vendbanimin e veprimtaris s tregtarit. Neni 13 I mituri q nuk ka mbushur moshn katrmbdhjet vje, ka pr banim at t prindrve t tij. Kur prindrit kan banime t ndryshme, fmija e tyre nn katrmbdhjet vje ka pr banim at t prindit pran t cilit jeton. Personi t cilit i sht hequr zotsia pr t vepruar dhe fmijt nn kujdestari kan pr banim at t prfaqsuesit t tyre ligjor. Neni 14 Vendqndrimi i personit sht vendi ku ai ndodhet pr t kryer pun ose detyra t caktuara, pr t vazhduar nj shkoll ose kurs t caktuar, pr tu mjekuar, pr t vuajtur nj dnim penal, dhe pr raste t tjera t ksaj natyre. D. Shpallja e zhdukjes dhe e vdekjes s nj personi Neni 15 Personi q mungon nga vendi i banimit ose i vendqndrimit t fundit t tij dhe pr t cilin nuk ka lajme pr m shum se dy vjet, me krkesn e do t interesuari mund t shpallet i zhdukur me vendim t gjykats. Kur dita e lajmeve t fundit nuk mund t caktohet, afati i msiprm fillon nga dita e par e muajit pasardhs n t cilin jan marr lajmet e fundit. Kur muaji nuk mund t caktohet, afati fillon nga dita 1 janar e vitit t mpasm. Neni 16 Me shpalljen e zhdukjes s nj personi, pr administrimin e pasuris s tij caktohet nj kujdestar. Vendimi i gjykats, me t cilin nj person sht shpallur i zhdukur, botohet n Fletoren Zyrtare dhe i drgohet pr regjistrim zyrs prkatse t gjendjes civile. Neni 17 Personi q sht shpallur i zhdukur, me krkesn e do t interesuari, mund t shpallet i vdekur me vendim t gjykats, kur kan kaluar pa patur lajme katr vjet nga dita q sht shpallur i zhdukur. Neni 18 Personi q ka humbur gjat veprimeve luftarake dhe kjo humbje vrtetohet nga organet kompetente ushtarake, n rast se kan kaluar pa patur lajme dy vjet, nga dita q ka hyr n fuqi marrveshja e paqes ose tre vjet nga mbarimi i veprimeve luftarake, mund t shpallet i vdekur me vendim t gjykats, pa qen nevoja t shpallet m par i zhdukur. Neni 19 Personi q ka humbur gjat nj fatkeqsie natyrore ose n rrethana q bjn t besohet se ka vdekur, mund t shpallet si i till me vendim t gjykats, kur kan kaluar pa patur lajme dy vjet nga dita q ka ngjar fatkeqsia, pa qen e nevojshme t shpallet m par i zhdukur.

Kur nuk caktohet dita n t ciln ka ndodhur fatkeqsia, afati dy vjear fillon nga dita e par e muajit q vjen pas atij n t cilin ka ndodhur fatkeqsia dhe, kur nuk mund t caktohet as muaji, afati fillon nga dita e par e muajit janar t vitit t mpasm. Neni 20 Kur dy ose m shum persona kan vdekur dhe nuk mund t provohet kush prej tyre ka vdekur m par, pr efekte juridike, quhet se t gjith kan vdekur n nj koh. Neni 21 Kur shpallet vdekja e nj personi t zhdukur, caktohet dita se kur ka ngjar ajo. Kur kjo dit nuk sht e mundur t vrtetohet me saktsi, gjykata e cakton at sipas rregullave t parashikuara n nenet e ktij Kodi. Me krkesn e do t interesuari, gjykata q ka dhn vendimin, mund t ndryshoj datn e vdekjes, kur vrtetohet se personi ka vdekur n nj dit tjetr. Neni 22 Vdekja e shpallur me vendim t gjykats barazohet n t gjitha pasojat juridike me vdekjen e vrtet. Vendimi i gjykats me t cilin nj person sht shpallur i vdekur, botohet n Fletoren Zyrtare dhe i drgohet pr regjistrim zyrs prkatse t gjendjes civile. Neni 23 Kur personi q sht shpallur i vdekur del se sht i gjall, me krkesn e tij ose t do t interesuari, vendimi prishet nga gjykata q e ka dhn. Personi q del se sht gjall ka t drejt t krkoj pasurin e tij dhe pasurin e fituar me an t saj, qoft edhe nga personat e tret q e kan fituar nga ata, t cilve u ka kaluar kjo pasuri pr shkak t deklarimit t vdekjes s tij, n kufijt dhe kushtet e parashikuara nga ky Kod e nga Kodi i Familjes.

KREU II PERSONAT JURIDIK A. Dispozita t prgjithshme Prmbajtja e personit juridik Neni 24 Personat juridik jan publik dhe privat. Neni 25 Persona juridik publik jan institucionet e ndrmarrjet shtetrore, q financohen vet ose nga buxheti i shtetit, si dhe entet e tjera publike t njohura nga ligji si person juridik. Institucionet dhe entet shtetrore, q nuk ndjekin qllime ekonomike, nuk regjistrohen. Neni 26

10

Persona juridik privat jan shoqrit, shoqatat, fondacionet dhe entet e tjera me karakter privat, t cilat e fitojn personalitetin juridik n mnyrn e caktuar nga ligji. Emri i personit juridik Neni 27 Personi juridik ka emrin e tij t plot dhe t shkurtuar. Emri i do shoqrie ose organizate tjetr q zhvillon veprimtari ekonomike sht firma e saj, e cila duhet t shpreh sidomos qllimin e ksaj veprimtarie. Qendra e personit juridik Neni 28 Personi juridik ka qendrn atje ku ndodhet organi drejtues i tij, prve kur n statut ose n aktin e krijimit sht parashikuar ndryshe. Zotsia e personit juridik Neni 29 Personi juridik ka zotsi t fitoj t drejta dhe t marr prsipr detyrime civile q nga asti i krijimit t tij dhe, kur ligji parashikon se duhet t regjistrohet, q nga asti i regjistrimit. Neni 30 Personi juridik mund t kryej do veprim juridik t lejuar n ligj, n aktin e krijimit ose n statut. Neni 31 Personi juridik vepron me an t organeve t veta t parashikuara n ligj, n aktin e krijimit ose n statut, t cilt shprehin vullnetin e tij. Veprimet juridike t kryera nga organet e personit juridik, brenda kompetencave t tyre, quhen si t kryera nga vet personi juridik. Prgjegjsia e personit juridik Neni 32 Personi juridik sht prgjegjs pr dmet e shkaktuara nga organet e tij gjat prmbushjes s detyrave t tyre. Personi juridik prgjigjet pr detyrimet e tij brenda kufijve t pasuris s tij. Personat q kan vepruar me cilsin e organit t personit juridik, kan prgjegjsi vetjake pr shprblimin e dmeve q jan shkaktuar pr fajin e tyre. Neni 33 Shteti dhe personat juridik shtetror nuk prgjigjen pr detyrimet e njri-tjetrit, prve kur kjo sht pranuar prej tyre ose sht parashikuar shprehimisht n ligj. Mbarimi i personit juridik Neni 34

11

Personi juridik mbaron sipas mnyrs s caktuar n aktin e krijimit, n statut ose n ligj. Neni 35 Me mbarimin, personi juridik pushon veprimtarin e tij dhe vihet n likuidim. Neni 36 Kalimi i t drejtave dhe detyrimeve n rast mbarimi t personit juridik, pr t cilin krkohet regjistrimi, sjell pasoja nga koha e regjistrimit. Kur nuk krkohet regjistrimi, kalimi i t drejtave dhe i detyrimeve n rastet e parashikuara nga paragrafi i msiprm, sjell pasoja nga koha e miratimit t bilancit prkats, n mnyrn q parashikohet n ligj, nga organi prkats q e ka krijuar ose n statut. Likuidimi i personit juridik Neni 37 Likuidimi i personit juridik q ka mbaruar bhet me realizimin e t drejtave dhe pagimin e detyrimeve nga likuidator t caktuar nga organi q ka vendosur mbarimin e tij. Komisioni bn likuidimin sipas dispozitave ligjore prkatse, statutit ose aktit t themelimit. Neni 38 Kur personi juridik mbaron pr shkak se ka zhvilluar veprimtari t kundrligjshme, pasuria e mbetur pas likuidimit i kalon shtetit. Likuidimi i personit juridik q falimenton rregullohet me ligj. B. Shoqatat Krijimi i shoqatave Neni 39 (Ndryshuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 1) Shoqata sht person juridik q krijohet me vullnetin e lir t pes ose m shum personave fizik ose jo m pak se dy personave juridik q ndjekin nj qllim t caktuar, t ligjshm, n t mir dhe n interes t publikut ose t antarve t saj. Neni 39/1 (Shtuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001 neni 2) Shoqata ka t drejt t ket n pronsi pasuri t luajtshme dhe t paluajtshme, t realizoj t ardhura nprmjet administrimit t ktyre pasurive, si dhe ushtrimit t veprimtarive t tjera, n prputhje me ligjin dhe me qllimin e objektin e veprimtaris s shoqats, t parashikuar n statutin e saj. T ardhurat e realizuara nga shoqata duhet t prdoren vetm pr realizimin e veprimtarive q parashikohen n qllimin dhe objektin e veprimtaris s parashikuar n statutin e saj. Nuk lejohet q shoqata t kryej veprimtari fitimprurse. Neni 40 (Ndryshuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 3) Akti pr krijimin e shoqats, me krkes t themeluesve t saj, regjistrohet n gjykat.

12

Rregullat pr organizimin e funksionimin e shoqats prcaktohen n statutin e saj, i cili duhet t hartohet me shkrim dhe t prmbaj sidomos: a) emrin dhe qllimin e shoqats, qndrn e saj dhe territorin n t cilin do t zhvilloj veprimtarin e vet; b) kushtet e pranimit dhe t largimit t antarve, si dhe t drejtat dhe detyrat e tyre; c) organet drejtuese t shoqats, mnyrn e formimit dhe kompetencat e tyre; ) afatet, mnyrn e thirrjes dhe kompetencat e mbledhjeve t prgjithshme dhe t delegatve; d) burimin e mjeteve materiale t saj, si dhe kontributet apo kuotat q duhet t jap do antar; dh) mnyrn e ndryshimit t statutit dhe t mbarimit t shoqats. Neni 41 (Ndryshuar paragrafi i par me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 4) Shoqata themelohet nga mbledhja e themeluesve, n t ciln miratohet statuti dhe zgjidhen organet drejtuese t saj. Shoqata, me krkesn e saj, regjistrohet n gjykat sipas mnyrs s parashikuar n ligj. Gjykata kontrollon pajtueshmrin e statutit me ligjin. Neni 42 (Ndryshuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 5) Shoqata fiton cilsin e personit juridik nga dita e regjistrimit t saj n gjykat. Deri n ditn e regjistrimit, themeluesit e shoqats mund t kryejn veprimet q jan t nevojshme pr themelimin dhe prmbushjen e kushteve pr regjistrimin e saj. Neni 43 (Ndryshuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 6) Shoqata ka t drejt t themeloj deg t saj kudo ku ajo e mon t arsyeshme, pr t realizuar qllimin dhe objektin e veprimtaris s shoqats. Neni 43/1 (shtuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 7) Rastet dhe mnyrat e mbikqyrjes s veprimtaris s shoqatave nga organet kompetente shtetrore parashikohen shprehimisht n ligj.

Organizimi i shoqats Neni 44 Mbledhja e prgjithshme e antarve ose e prfaqsuesve t tyre, sht organi m i lart i shoqats. Ajo thirret nga organi drejtues, sipas dispozitave prkatse t statutit, si dhe kur e krkon nj e pesta e antarve. Neni 45 Mbledhja e prgjithshme vendos pr pranimin ose prjashtimin e antarve dhe pr do shtje tjetr, q nuk sht ln n kompetencn e ndonj organi tjetr t shoqats.

13

Ajo ushtron posarisht mbikqyrjen mbi t ardhurat dhe veprimet e shoqats, si dhe mbi objektet pasurore t saj. Neni 46 (Ndryshuar paragrafi i dyt dhe shtuar paragrafi i tret me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 8) T gjith antart e shoqats kan t drejt vote t barabart n mbledhjen e prgjithshme. Antari i shoqats nuk merr pjes n diskutim dhe votim n rastet kur vet ose bashkshorti, fmijt, gjinia a krushqia e tij jan n konflikt interesash me shoqatn, lidhur me nj shtje t rendit t dits. Miratohen me shumicn e t gjith antarve t shoqats vendimet pr ndryshimin e statutit dhe pr shprndarjen e shoqats, prve kur n statut parashikohet nj shumic m e lart votimi. Neni 47 Organi drejtues ka t drejtn dhe detyrn t kujdeset pr interesat e shoqats, ti mbroj ato, si dhe t prfaqsoj shoqatn sipas kompetencave q i jan dhn nga statuti. Antarsia n shoqat Neni 48 Pranimi i antarve t rinj, q prmbushin kushtet e nevojshme, mund t lejohet n do koh. E drejta pr t dhn dorheqjen sht e garantuar, por me kusht q t jet paraqitur s paku gjasht muaj para mbarimit t vitit kalendarik ose brenda afatit t parashikuar n statut. Neni 49 E drejta e antarsis n shoqat nuk mund t tjetrsohet dhe as t kalohet me an trashgimie. Neni 50 (Ndryshuar paragrafi i par me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 9) Antari, q largohet ose prjashtohet nga shoqata, prgjigjet pr detyrimet e saj ndaj t tretve deri n astin e largimit t tij dhe nuk ka t drejta mbi pasurit e luajtshme dhe t paluajtshme t saj. Ata kan detyrn t derdhin kuotat pr kohn gjat s cils kan br pjes n shoqat. Neni 51 do antar ka t drejt t kundrshtoj n gjykatn kompetente vendimet e shoqats q vijn n kundrshtim me ligjin ose me statutin. Ky kundrshtim mund t bhet brenda nj muaji nga dita kur antari ka marr njoftimin pr at vendim.

Shprndarja Neni 52 (riformuluar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 10)

14

Shprndarja e shoqats bhet: a) me vendim t mbledhjes s prgjithshme t antarve t saj; b) kur numri i antarve sht nn numrin minimal t caktuar n kt Kod ose n statut; c) kur qllimi i shoqats sht prmbushur ose nuk mund t prmbushet m; ) kur vrtetohet se shoqata ka ushtruar veprimtari t kundrligjshme; d) n raste t tjera t parashikuara nga ligji. Gjykata, n rastet e parashikuara n ligj, mund t vendos shprndarjen e shoqats, me krkes t do antari t shoqats, t organeve vendimmarrse t saj, si dhe t organeve kompetente shtetrore. Neni 53 (Ndryshuar me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 11) Kur vendoset shprndarja e shoqats, ajo vihet n likuidim dhe regjistrohet sipas rregullave t parashikuara n ligj. Neni 53/1 (Shtuar me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 12) Gjykata, pasi t ket marr mendimin e subjektit q ka krkuar shprndarjen e shoqats, vendos pr destinimin e pasuris q mbetet pas shprndarjes s saj, n prputhje me rregullat e parashikuara n statut, si dhe duke pasur parasysh destinacionin e tyre dhe qllimin themelor pr t cilin sht themeluar shoqata. C. Fondacionet Mnyra e krijimit Neni 54 (Ndryshuar me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 13) Fondacioni sht person juridik pa antarsi q ka pr objekt arritjen e nj qllimi t ligjshm me an t destinimit t pasuris n t mir dhe interes t publikut. Neni 55 (Ndryshuar paragrafi i par me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 14) Fondacionet krijohen nga persona fizik ose juridik me akt notetial ose me testament. Akti pr krijimin e fondacionit, me krkes t themeluesve t tij, regjistrohet n gjykat. N aktin e krijimit prcaktohen sidomos emrat e themeluesve, qllimi i fondacionit, prbrsit e pasuris (para, letra me vler, ose sende t luajtshme dhe t paluajtshme), burimet dhe mnyra e financimit, organet drejtuese, kompetencat e tyre, si dhe emrat e antarve t administrats. Neni 56 (Ndryshuar me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 15) Fondacioni fiton cilsin e personit juridik q nga dita e regjistrimit n gjykat. Deri n ditn e regjistrimit, themeluesit e fondacionit ose ekzekutori i testamentit mund t kryejn veprimet q jan t nevojshme pr themelimin dhe prmbushjen e kushteve pr regjistrimin e tij.

15

Neni 56/1 (Shtuar me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 16) Fondacioni ka t drejt t ket n pronsi pasuri t luajtshme dhe t paluajtshme, t realizoj t ardhura nprmjet administrimit t ktyre pasurive, si dhe ushtrimit t veprimtarive t tjera, n prputhje me ligjin dhe qllimin e objektin e veprimtarive t parashikuara n statutin e fondacionit. T ardhurat e realizuara nga fondacioni duhet t prdoren vetm pr realizimin e veprimtarive q parashikohen n qllimin dhe objektin e veprimtaris s parashikuar n statutin e tij. Nuk lejohet q fondacioni t kryej veprimtari fitimprurse. Neni 57 Akti pr krijimin e fondacionit mund t shfuqizohet nga themeluesit para regjistrimit ose kur ende nuk ka filluar veprimtarin prkatse. Akti i krijimit t fondacionit mund t kundrshtohet nga trashgimtart ose nga kreditort e themeluesit. Ushtrimi i veprimtaris t fondacionit Neni 58 Organet e fondacionit, mnyra e formimit dhe kompetencat e tyre caktohen nga akti i krijimit. do fondacion kryen veprimtarin e vet n baz t dispozitave t legjislacionit n fuqi dhe t aktit t themelimit t tij. Neni 59 (Ndryshuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 17) Rastet dhe mnyra e mbikqyrjes s veprimtaris s fondacioneve nga organet kompetente shtetrore parashikohen shprehimisht n ligj. Neni 60 Drejtuesi i institucionit mbikqyrs ka t drejt t krkoj nga gjykata kompetente anulimin e vendimit t organit t fondacionit kur vjen n kundrshtim t hapur me qllimin prkats, me dispozitat ligjore apo me aktin e krijimit. Gjykata mund t pezulloj zbatimin e ktij vendimi deri n dhnien e vendimit prfundimtar t saj. Neni 61 Mosmarrveshjet pasurore, n t cilat fondacioni sht pal, zgjidhen nga gjykata kompetente. Neni 62 (Ndryshuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 19) Shprndarja e fondacionit bhet: a) me vendim t organit m t lart vendimmarrs t tij; b) kur sht prmbushur qllimi pr t cilin u themelua ose kur qllimi i tij nuk mund t prmbushet m;

16

c) kur vrtetohet se fondacioni ka filluar t ushtroj veprimtari t kundrligjshme; ) n raste t tjera t parashikuara me ligj. Gjykata, n rastet e parashikuara me ligj, mund t vendos shprndarjen e fondacionit me krkes t do themeluesi t tij, t organeve vendimmarrse t shoqats, si dhe t organeve kompetente shtetrore.

Neni 63 (Ndryshuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 20) Gjykata, pasi t ket marr mendimin e subjektit q ka krkuar shprndarjen e fondacionit, vendos pr destinimin e pasuris q mbetet pas shprndarjes s tij, n prputhje me rregullat e parashikuara n statut, si dhe duke pasur parasysh destinacionin e tyre dhe qllimin themelor pr t cilin sht themeluar fondacioni.

TITULLI II PRFAQSIMI KREU I KUPTIMI DHE LLOJET E PRFAQSIMIT Kuptimi i prfaqsimit Neni 64 Me prfaqsimin nj person (prfaqsuesi) kryen, brenda tagreve q i jan dhn nga ligji, nga prokura ose nga gjykata, veprime juridike n emr e pr llogari t nj personi fizik ose juridik tjetr (i prfaqsuari). Prfaqsimi nuk lejohet kur veprimi juridik duhet, sipas ligjit, t kryhet nga vet personi. Nuk mund t veproj si prfaqsues personi q nuk ka zotsi t plot pr t vepruar. Kufijt dhe pasojat e prfaqsimit Neni 65 Tagret e prfaqsimit ligjor caktohen nga dispozitat e ligjit q i japin kt cilsi, ndrsa tagret e prfaqsuesit t emruar nga i prfaqsuari caktohen me prokur. Tagret e prfaqsuesit mund t nxirren edhe nga rrethanat, n t cilat kryhen veprimet juridike prkatse. Neni 66 Veprimet juridike t kryera nga prfaqsuesi, brenda tagreve q i jan dhn, krijojn pasoja drejtprdrejt pr t prfaqsuarin. Neni 67

17

Prfaqsuesi nuk mund t kryej veprime juridike n emr t t prfaqsuarit as me veten e tij dhe as me persona t tjer t prfaqsuar prej tij, prve kur i prfaqsuari e ka lejuar kt shprehimisht, ose kur prmbajtja e veprimit juridik nuk cenon interesat e tij. Neni 68 Kur pr kryerjen e nj veprimi juridik jan caktuar dy ose m shum prfaqsues, secili prej tyre mund ta kryej at pa pjesmarrjen e prfaqsuesve t tjer, prve kur n prokur sht parashikuar ndryshe. Neni 69 (Shfuqizuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 18)

Prfaqsimi me prokur Neni 70 Prokura sht dokumenti n t cilin i prfaqsuari, me vullnetin e tij t lir ka prcaktuar karakterin dhe vllimin e tagreve q i ka dhn prfaqsuesit. Neni 71 Prokura sht e prgjithshme kur i prfaqsuari i ka dhn prfaqsuesit tagre pr t kryer veprime juridike t shumllojshme, t cilat kan t bjn me nj trsi t drejtash t t prfaqsuarit, prve atyre q i ka prjashtuar shprehimisht. Prokura sht e posame kur i prfaqsuari i ka dhn prfaqsuesit tagrin pr t kryer nj ose disa veprime juridike t caktuara, q karakterizohen nga nj qllim i prbashkt. Neni 72 Prokura bhet gjithmon me shkres. do prokur pr t lidhur nj kontrat, e cila sipas ligjit mund t bhet vetm me akt noterial, duhet t prpilohet n kt form, prndryshe sht e pavlefshme. Edhe prokura pr kryerjen e veprimeve para gjykatave dhe institucioneve t tjera shtetrore, duhet t bhet me akt noterial, prve kur me dispozita ligjore lejohet q ajo t bhet me shkres t thjesht. Prokura n emr t personave juridik publik e privat mud t bhet edhe vetm me nnshkrimin e drejtuesit t tij dhe me vuln prkatse, prve kur ligji krkon q veprimi juridik t kryhet me akt noterial. Neni 73 Prokura pr t trhequr drgesa postare ose para nga zyrat postare apo nga bankat deri n nj shum t caktuar prej tyre, prokura pr t terhequr paga dhe shprblime t tjera q rrjedhin nga marrdhniet e puns, si dhe prokura pr t trhequr pensione, ndihma e bursa, mund t vrtetohen edhe nga: a) administratori i lagjes s qytetit ose kryeplaku i fshatit; b) drejtuesi i personit juridik apo i degs s tij, ku i prfaqsuari sht n marrdhnie pune ose ndjek shkolln; c) drejtuesi i institucionit shndetsor ku i prfaqsuari sht shtruar pr mjekim; ) komanda e repartit ushtarak ku shrben i prfaqsuari;

18

d) drejtuesi i institucionit ku i prfaqsuari mbahet i arrestuar ose vuan dnimin me heqje t liris. Neni 74 Ndryshimet n prokur duhet tu bhen t njohura t tretve me mjete t prshtatshme. N munges t njoftimeve t tilla, kto ndryshime nuk mund tu kundrejtohen t tretve, prve kur provohet q kta i dinin ndryshimet n prokur n kohn kur sht kryer veprimi juridik. Neni 75 I prfaqsuari mund t shfuqizoj prokurn dhe prfaqsuesi t heq dor prej saj n do koh. do marrveshje e kundrt sht e pavlefshme. Mbarimi i prokurs Neni 76 Prokura mbaron kur: a) prfaqsuesi ka kryer veprimet juridike pr t cilat ajo ishte dhn; b) sht plotsuar afati pr t cilin ajo ishte dhn; c) kur ka vdekur prfaqsuesi apo i prfaqsuari, ose kur njri prej tyre ka humbur zotsin pr t vepruar; ) ka mbaruar personi juridik prfaqsues apo i prfaqsuar; d) kur i prfaqsuari ka shfuqizuar prokurn ose prfaqsuesi ka hequr dor prej saj. Pas mbarimit t prokurs perfaqsuesi, me krkesn e t prfaqsuarit duhet ti kthej atij aktin e prokurs. Prfaqsimi pas ndryshimeve ose mbarimit t prokurs Neni 77 Veprimet juridike t kryera nga prfaqsuesi, pas ndryshimeve t bra n prokur ose pas mbarimit t saj, jan t detyrueshme pr t prfaqsuarin ose pr trashgimtart e tij, n rast se personat e tret, me t cilt jan kryer ato veprime juridike, nuk kan patur dijeni pr ndryshimet ose pr mbarimin e prokurs. Prfaqsimi pa tagre Neni 78 Kur nj person fizik ose juridik vepron si prfaqsues pa e patur kt cilsi, si edhe kur prfaqsuesi ka kaprcyer tagret q i jan dhn, veprimi juridik i kryer n kto kushte nuk sht i detyrueshm pr personin n emrin e t cilit jan kryer, prve kur ky e ka miratuar at m von. Kur miratimi nuk sht dhn, personi i tret q ka qen n mirbesim ka t drejt t krkoj shprblimin e dmit nga prfaqsuesi. TITULLI III VEPRIMET JURIDIKE KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME

19

Prkufizimi i veprimit juridik Neni 79 Veprimi juridik sht shfaqja e ligjshme e vullnetit t personit fizik ose juridik, q synon t krijoj, t ndryshoj ose t shuaj t drejta ose detyrime civile. Veprimi juridik mund t jet i njanshm ose i dyanshm. Format e veprimit juridik Neni 80 Veprimi juridik mund t kryhet me shkrim, me goj dhe me do lloj shfaqje tjetr t padyshimt t vullnetit. Shkresa mund t jet e thjesht ose akt noterial. Neni 81 Veprimi juridik me shkres duhet t nnshkruhet nga personi q e kryen at. Neni 82 Personi q nuk di, ose q pr shkak smundje ose t metash fizike nuk mund t nnshkruaj, ngarkon nj person tjetr pr kt qllim. Nnshkrimi i ktij personi duhet t vrtetohet nga noteri, duke u treguar shkaku pr t cilin personi q ka kryer veprimin juridik nuk ka mundur ta nnshkruaj vet. Pr veprimet q kryhen n bankat dhe n institucionet e tjera t kreditit, n zyrat postare apo doganore, nnshkrimi i ktij personi vrtetohet nga nj npuns i autorizuar i ktyre nstitucioneve. Neni 83 Veprimi juridik pr kalimin e pronsis s sendeve t paluajtshme dhe t t drejtave reale mbi to, duhet t bhet me akt noterial dhe t regjistrohet, prndryshe nuk sht i vlefshm. sht i pavlefshm veprimi juridik q nuk sht br n formn e krkuar shprehimisht nga ligji. N rastet e tjera veprimi juridik sht i vlefshm, por nuk mund t provohet me dshmitar. Veprimet juridike me kusht Neni 84 Veprimi juridik sht me kusht kur lindja ose shuarja e t drejtave dhe e detyrimeve t parashikuara n t, varen nga nj ngjarje e cila nuk dihet n se do t ndodh. Neni 85 Kushti sht pezullues kur t drejtat dhe detyrimet lindin po t ndodh ngjarja. Kushti sht zgjidhs kur t drejtat dhe detyrimet shuhen po t ndodh ngjarja. Neni 86 Kur vrtetimi i kushtit sht ndaluar me keqbesim nga pala q do t perfitonte nga mos vrtetimi i tij, kushti quhet se sht vrtetuar. Kur vrtetimi i kushtit sht shkaktuar me keqbesim nga pala q do t prfitonte nga vrtetimi i tij, kushti quhet se nuk sht vrtetuar.

20

Neni 87 Kur e drejta q varet nga vrtetimi i kushtit cenohet ose humbet nga veprimet e pals s detyruar me kusht, kjo duhet t shprblej dmin e shkaktuar n rast se kushti vrtetohet. Neni 88 Pasojat q lidhen me vrtetimin e kushtit fillojn nga asti q sht vrtetuar kushti, prve kur nga prmbajtja e veprimit juridik del se kto pasoja duhet t fillojn n nj koh t mparshme. Veprimet juridike me afat Neni 89 Afati i veprimit juridik sht asti i caktuar, nga i cili fillon ose pushon fuqia juridike ose disa nga efektet e tij. Neni 90 Afati sht pezullues kur n veprimin juridik sht parashikuar se pasojat e tij fillojn nga nj koh e caktuar. Afati sht zgjidhs kur n veprimin juridik sht parashikuar se pasojat e tij pushojn n nj koh t caktuar. Llogaritja e afateve t veprimeve juridike Neni 91 Kur afati sht caktuar me dit, nuk llogaritet dita n t ciln takon ngjarja ose koha nga e cila ai duhet t filloj. Afati q sht caktuar n jav, n muaj ose n vite, mbaron, me kalimin e asaj dite t javs s fundit ose t muajit t fundit q ka t njjtin emr ose numr me at t dits q ai ka filluar. Kur nj dit e till mungon n muajin e fundit, afati mbaron me kalimin e dits s fundit t ktij muaji. Kur dita e fundit e nj afati bie n dit pushimi, afati mbaron n ditn e puns q vjen pas asaj t pushimit. KREU II PAVLEFSHMRIA E VEPRIMEVE JURIDIKE Veprime juridike t pavlefshme Neni 92 Veprimet juridike t pavlefshme nuk krijojn asnj pasoj juridike. T tilla jan ato q: a) vijn n kundrshtim me nj dispozit urdhruese t ligjit; b) kryhen pr t mashtruar ligjin; c) kryhen nga t mitur nn moshn katrmbdhjet vje; ) bhen n marrveshje t palve pa patur pr qllim q t sjellin pasoja juridike (fiktive ose t simuluara). Neni 93 Kur veprimi juridik sht br me qllim pr t mbuluar nj veprim juridik tjetr, ky i fundit sht i vlefshm n qoft se prmbush gjith kushtet e nevojshme pr vlefshmrin e tij.

21

Veprimi juridik fiktiv ose i simuluar nuk dmton personat e tret t cilt n mirbesim kan fituar t drejta n baz t tij. Veprime juridike q shpallen t pavlefshme Neni 94 T anulueshme quhen veprimet juridike t cilat jan t vlefshme gjersa gjykata me krkesn e t interesuarit i shpall t pavlefshme. T tilla jan veprimet juridike t kryera nga: a) t miturit mbi katrmbdhjet vje, kur veprimin juridik e kan kryer pa plqimin e prindit ose t kujdestarit; b) personat, t cilt pr shkak smundje psikike ose zhvillimi t met mendor u sht hequr ose kufizuar zotsia pr t vepruar, kur veprimin juridik e kan kryer pa plqimin e kujdestarit; c) personat, t cilt n kohn e kryerjes s veprimit juridik nuk ishin t ndrgjegjshm pr rndsin e veprimeve t tyre, megjithse n at koh nuk u ishte hequr zotsia pr t vepruar; ) personi q ka kryer veprimin juridik duke qn i mashtruar, i kanosur, n lajthim ose pr shkak t nevojs s madhe. Anulimi i ktyre veprimeve mund t krkohet edhe pas vdekjes s personit prkats, por vetm kur para vdekjes sht krkuar heqja e zotsis s tij pr t vepruar. Neni 95 Mashtrimi mund t shkaktoj q veprimi juridik t shpallet i pavlefshm, kur gnjeshtra e prdorur nga njra pal, pr ta shpn n gabim paln tjetr, sht e till q pa at pala nuk do ta kishte kryer veprimin juridik. Kur mashtrimi sht br nga nj person i tret, pala e mashtruar mund t krkoj shpalljen e pavlefshmrise s veprimit juridik vetm kur n kohn e kryerjes s tij pala tjetr ka ditur ose duhej t dinte mashtrimin. Neni 96 Kanosja mund t shkaktoj q veprimi juridik t shpallet i pavlefshm, kur sht e till sa t friksoj personin se ai vet, bashkshorti, pasardhsit ose paraardhsit e tij do t psojn nj dm fizik ose material t padrejt dhe t rnd. Kanosja mund t kryhet edhe nga nj person i tret q nuk merr pjes n veprimin juridik. Neni 97 Lajthimi mund t shkaktoj q veprimi juridik t shpallet i pavlefshm vetm n qoft se lidhet me cilsin e sendit, me identitetin ose cilsit e personit tjetr, apo me rrethana aq thelbsore sa q pa ato, pala nuk do t kishte kryer veprimin juridik. Neni 98 Lajthimi n llogaritje nuk sjell shpalljen e veprimit juridik si t pavlefshm, por vetm korregjimin e tij, prve kur gabimi n sasi ka qen prcaktues pr marrveshjen. Neni 99 Veprimi juridik mund t shpallet i pavlefshm n rastin kur pr shkak t nevojs s madhe, detyrimet e marra nga njra pal jan krejt t paprfillshme n krahasim me prfitimet q nxjerr pala tjetr nga veprimi juridik.

22

Neni 100 Veprimi juridik i kryer nga prfaqsuesi mund t shpallet i pavlefshm me krkesn e t prfaqsuarit, kur vullneti i prfaqsuesit sht me ves. Kur vesi ka t bj me elemente t prcaktuara nga i prfaqsuari, veprimi juridik mund t shpallet i pavlefshm, vetm n qoft se ishte i vesuar vullneti i ktij t fundit. Neni 101 Kur n veprimin jurdik ka rndsi prcaktimi i mirbesimit ose i keqbesimit, i dijenis ose i mosdijenis s rrethanave t caktuara, q prbjn kushte prcaktuese t vlefshme ose t pavlefshme t veprimit juridik, mbahet parasysh personi i prfaqsuesit, prve kur bhet fjal pr rrethana t prcaktuara nga i prfaqsuari. I prfaqsuari q sht n keqbesim nuk mund t prfitoj n asnj rast nga mosdijenia ose mirbesimi i prfaqsuesit. Neni 102 Veprimi juridik i kryer n dm t t prfaqsuarit pr shkak marrveshjeje me keqbesim midis prfaqsuesit dhe personit t tret, mund t shpallet i pavlefshm pr t prfaqsuarin. Afati i parashkrimit t padis Neni 103 Padia pr t krkuar q nj veprim juridik t shpallet i pavlefshm, parashkruhet brenda pes vjetve. Neni 104 Afati pr ngritjen e padis fillon: a) pr veprime juridike t kryera nga persona q u sht hequr ose kan patur zotsi juridike t kufizuar pr t vepruar, q nga dita q jan br madhor ose q u sht kthyer zotsia pr t vepruar; b) pr veprime juridike t kryera me mashtrim, kanosje ose lajthim, nga dita q mashtrimi ose lajthimi jan zbuluar, ose kanosja ka pushuar, por n do rast, jo m shum se tre vjet nga dita q sht kryer veprimi juridik; c) n raste t tjera, q nga dita q sht kryer veprimi juridik. Neni 105 Veprimi jurdik q shpallet i pavlefshm quhet i till q nga asti kur sht kryer. Pasojat e pavlefshmris s veprimit juridik Neni 106 Kur veprimi juridik sht i pavlefshm pr arsye se vjen n kundrshtim me ligjin, ose sht br me qllim mashtrimi t ligjit, do gj q palt i kan dhn njra-tjetrs merret dhe kalon n t ardhurat e shtetit dhe kur nuk sht e mundur t merret po ajo gj, krkohet vlefta e saj. Kur njra nga palt ka vepruar n mirbesim, gjykata mund t vendos q do gj q ka dhn kjo pal ti kthehet ksaj dhe kur nuk sht e mundur kthimi i po ksaj gjje, i paguhet vlefta e saj.

23

Neni 107 Kur veprimi juridik shpallet i pavlefshm pr arsye se sht br me mashtrim, kanosje, nga nevoja e madhe ose sepse mungon forma e krkuar nga ligji, secila nga palt duhet ti kthej pals tjetr do gj q ka marr prej saj dhe, kur nuk sht e mundur ti kthehet po ajo gj, ti paguhet vlefta e saj. Neni 108 Kur veprimi juridik konstatohet se sht i pavlefshm pr arsye se sht kryer nga nj i mitur, q nuk ka mbushur moshn katrmbdhjet vje ose shpallet i pavlefshm se sht kryer nga nj i mitur q ka mbushur moshn katrmbdhjet vje, por pa plqimin e prindit ose t kujdestarit t tij, secila nga palt detyrohet ti kthej pals tjetr do gj q ka marr prej saj dhe kur nuk sht e mundur t kthej po at gj, ti paguaj vleftn. Prve ksaj, pala q ka zotsi pr t vepruar detyrohet ti shperblej t miturit dmin q ky ka psuar pr shkak se veprimi juridik konstatohet ose shpallet i pavlefshm. Neni 109 Kur veprimi juridik shpallet i pavlefshm pr arsye se sht kryer nga nj person, t cilit i sht hequr krejt zotsia pr t vepruar ose pr arsye se sht kryer nga nj person t cilit i sht kufizuar zotsia pr t vepruar e pa patur plqimin e kujdestarit t tij, ose pr arsye se sht kryer nga nj person i cili n kohn e kryerjes s veprimit juridik nuk ka patur ndrgjegjen e rndsis s veprimeve t tij, secila nga palt detyrohet ti kthej pals tjetr do gj q ka marr prej saj dhe, kur nuk sht e mundur ti kthej po at gj, ti paguaj vleftn. Prve ksaj, pala q ka patur zotsin pr t vepruar detyrohet ti shprblej pals tjetr dmin q kjo pal ka psuar pr shkak t veprimit juridik q sht shpallur i pavlefshm, n rast se dinte ose duhet t dinte se pala tjetr nuk ka patur zotsi pr t vepruar ose nuk ka patur ndrgjegjen e rndsis s veprimeve t saj. Neni 110 Kur veprimi juridik shpallet i pavlefshm pr arsye se njra nga palt ka qen n lajthim, secila nga palt detyrohet ti kthej pals tjetr do gj q ka marr prej saj dhe, kur nuk sht e mundur ti kthej po at gj, ti paguaj vleftn. Prve ksaj, pala q ka krkuar t shpallet i pavlefshm veprimi juridik detyrohet ti shprblej pals tjetr dmin q ajo ka psuar pr shkak se veprimi juridik sht shpallur i pavlefshm, me prjashtim t rastit kur ajo provon se nuk ka faj q ka rn n lajthim ose se pala tjetr ka ditur ose duhet t dinte lajthimin. Neni 111 Kur shkaku i pavlefshmris prek vetm nj pjes t veprimit juridik, ky mbetet i vlefshm n pjest e tjera t tij, prve kur, sipas prmbajtjes s veprimit juridik, kto pjes paraqesin marrdhnie t pandashme me pjesn e pavlefshme t veprimit juridik.

TITULLI IV PARASHKRIMI I PADIS DHE DEKADENCA E T DREJTAVE KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME

24

Prmbajtja Neni 112 E drejta e padis q nuk sht ushtruar brenda afatit t caktuar n ligj, shuhet dhe nuk mund t realizohet m me an t gjykats ose t organit tjetr kompetent. Padit q nuk parashkruhen Neni 113 Nuk parashkruhen: a) padia pr rivendosjen ose mbrojtjen e nj t drejte vetjake jopasurore, prve prjashtimeve t caktuara n ligj; b) padit e njohjes; c) padia e pjestimit midis bashkpronarve; ) padia pr kthimin e shumave t depozituara n bank; d) padit e tjera t parashikuara n dispozita ligjore t veanta. Nuk parashkruhen edhe krkesat pr ekzekutimin e detyrueshm t vendimeve q jan t lidhura me padi, pr t cilat nuk zbatohet parashkrimi. Afatet e parashkrimit Neni 114 Kur n ligj nuk sht parashikuar ndryshe, parashkruhen brenda dhjet vjetve t gjitha padit midis personave juridik, midis ktyre dhe personave fizik, si dhe midis vet personave fizik. Neni 115 Parashkruhen brenda afateve prej: a) gjasht muaj padit pr pagimin e kushteve penale vlersuese; b) nj viti padit e rrjedhura nga kontratat e spedicionit; c) gjasht muaj padit q rrjedhin nga transportimet e drejtprdrejta t mallrave dhe t udhtarve me an t hekurudhs, automjeteve ose avionve dhe nj viti pr t njjtat padi q rrjedhin nga transportimet detare ose t prziera; ) dy vjetve padit pr pagimin e shprblimit sipas kontrats s sigurimit dhe risigurimit, si edhe t shums prkatse t rrjedhur nga sigurimi i detyrueshm; d) tre vjetve padit pr pagimin e qirave t banesave, dyqaneve, lokaleve dhe pasurive t tjera t paluajtshme; dh) tre vjetve padit pr shprblimin e dmit jo kontraktor dhe padit pr kthimin e prfitimit pasuror pa t drejt. Padit e tjera parashkruhen brenda afateve t posame t caktuara n kt Kod ose n ligje t tjera. Neni 116 sht e pavlefshme marrveshja e palve pr ndryshimin e afateve t parashkrimit dhe e do dispozite t ktij kreu. Neni 117 Afati i parashkrimit fillon nga dita kur subjektit i ka lindur e drejta e padis.

25

Neni 118 N detyrimet kontraktore t lidhura me afat ekzekutimi, parashkrimi i padis fillon nga dita kur sht plotsuar ky afat. Kur detyrimi sht i prbr nga pagesa periodike, pr seciln prej tyre afati i parashkrimit fillon n mnyr t veant. Pr detyrimet kontraktore t lidhura pa afat dhe pr detyrimet q ekzekutohen me krkesn e kreditorit, afati i parashkrimit fillon nga dita kur ka lindur detyrimi. Neni 119 Pr krkimin e sendit, parashkrimi i padis fillon nga dita kur pronari ka marr ose duhej t merrte dijeni pr cenimin dhe cenuesin e s drejts s tij. Neni 120 Pr krkimin e shprblimit t dmit jokontraktor, parashkrimi i padis fillon nga dita kur i dmtuari ka ditur ose duhej t dinte pr dmin e psuar dhe pr personin q e ka shkaktuar. Neni 121 Pr kthimin e shums s parave ose t sendit q sht fituar ose kursyer pa shkak, parashkrimi i padis fillon nga dita kur i dmtuari ka ditur ose duhej t dinte pr fitimin ose kursimin pa shkak q ka realizuar personi prkats. Neni 122 Pr krkimin e trashgimit, parashkrimi i padis fillon nga dita e eljes s trashgimis. Neni 123 Pr padit e kthimit, parashkrimi i padis fillon nga dita kur paditsi ka paguar vullnetarisht, n baz t nj detyrimi ligjor ose kontraktor, personit t tret, pr fajin e t paditurit, shumn e parave apo sendin q krkohet me an t ksaj padie, ose nga dita kur sht dhn vendimi i gjykats ose arbitrazhit prkats nga i cili ka lindur padia e regresit. Neni 124 Parashkrimi i padis pr krkesn kryesore shkakton q t parashkruhen edhe padit pr krkesat e rrjedhura prej saj, pavarsisht se pr kto nuk sht plotsuar ende afati prkats. Krkesa e pals s interesuar Neni 125 Parashkrimi i plotsuar nuk mund t merret parasysh nga gjykata ose organi tjetr kompetent me nismn e vet, por vetm me krkesn e pals s interesuar. Heqia dor nga parashkrimi Neni 126 Heqja dor nga parashkrimi lejohet vetm pasi t jet plotsuar afati i tij.

26

Neni 127 Pretendimi se afati i parashkrimit sht plotsuar mund t ushtrohet edhe nga kreditort dhe nga kushdo q ka interes, n rastet kur pala prkatse e ka ushtruar vet. Prmbushja e detyrimit pas plotsimit t afatit Neni 128 Debitori q ka prmbushur detyrimin e tij pas plotsimit t parashkrimit, nuk mund t krkoj kthimin e shums s parave ose t sendit, q ka dhn vullnetarisht, edhe sikur t mos dinte se ishte plotsuar afati i parashkrimit. KREU II PEZULLIMI DHE NDRPRERJA E PARASHKRIMIT A. Pezullimi i parashkrimit Neni 129 Parashkrimi pezullohet: a) midis bashkshortve deri n ditn kur ka marr form t prer vendimi gjyqsor me t cilin sht zgjidhur martesa; b) midis fmijve dhe prindrve gjersa kta ushtrojn t drejtn prindrore; c) midis personave q ndodhen nn kujdestari dhe kujdestarve t tyre gjersa vazhdon kujdestaria; ) pr padit e personave, pasuria e t cilve sht vn n administrim, kundr administruesve prkats t caktuar nga gjykata ose nga nj organ tjetr kompetent shtetror, gjersa t jet miratuar raporti prfundimtar i llogarive; d) pr padit e t miturve dhe personave t tjer, q nuk kan zotsi pr t vepruar gjersa tu emrohet prfaqsuesi ose t fitojn kt zotsi, si edhe pr gjasht muaj pasi sht emruar prfaqsuesi ose pasi kan fituar zotsin pr t vepruar; dh) pr padit e personit juridik kundr administratorve t vet, gjersa kta vazhdojn kt detyr pran tij; e) pr padit me objekt shprblimin prkats, t rrjedhura nga dmtimi i shndetit ose nga shkaktimi i vdekjes, pezullimi i parashkrimit vazhdon nga dita kur i sht paraqitur krkesa organit t sigurimeve shoqrore shtetrore dhe deri n ditn kur sht caktuar pensioni ose sht refuzuar ajo krkes; ) kur ka forc madhore. Neni 130 Koha e pezullimit nuk llogaritet n afatin e parashkrimit. Kur pas zhdukjes s shkakut pezullues, koha q mbetet pr tu plotsuar parashkrimi sht m e shkurtr se gjasht muaj, ajo zgjatet deri n gjasht muaj. B. Ndrprerja e parashkrimit Neni 131 Parashkrimi ndrpritet: a) me do veprim t personit fizik ose juridik t detyruar, q shpreh njohjen e sakt dhe t plot t s drejts t kreditorit;

27

b) me paraqitjen e padis, t kundrpadis ose t prapsimit, qoft edhe n nj gjykat ose arbitrazh q nuk sht kompetent nga pikpamja toksore ose lndore pr shqyrtimin e shtjes; c) me do veprim q e v debitorin n vones; ) me paraqitjen e krkess pr ekzekutimin e detyrueshm t vendimit gjyqsor apo t arbitrazhit prkats, si dhe t do titulli ekzekutiv tjetr. Neni 132 Parashkrimi i ndrprer kundr njrit prej debitorve solidar ose njrit prej bashkshortve t nj detyrimi t papjestueshm, shtrihet edhe ndaj secilit nga kta debitor t tjer. Neni 133 Parashkrimi i ndrprer kundr debitorit kryesor shtrihet edhe ndaj dorznsit prkats. Neni 134 Koha e kaluar para se t vrtetohej shkaku ndrprers nuk llogaritet dhe pas zhdukjes s ktij shkaku fillon nj afat parashkrimi i ri. Neni 135 Kur parashkrimi sht ndrprer pr shkak t paraqitjes s padis ose t kundrpadis, afati i ri i parashkrimit fillon nga dita q ka marr form t prer vendimi me t cilin sht zgjidhur shtja n themel. Kur sht vendosur rrzimi i padis pa u zgjidhur shtja n themel, ose pushimi i gjykimit t shtjes, parashkrimi nuk quhet i ndrprer. Llogaritja e afateve t parashkrimit Neni 136 Afati i parashkrimit t padis, q sht caktuar n jav, n muaj ose n vite mbaron me kalimin e asaj dite t javs s fundit apo t muajit t fundit q ka t njjtin emr ose numr me at t dits n t ciln ka filluar afati dhe, kur nj dit e till mungon n muajin e fundit, afati mbaron me kalimin e dits s fundit t ktij muaji. Kur dita e fundit e afatit t parashkrimit bie n nj dit pushimi, quhet si e fundit ajo dit pune q vjen pas asaj t pushimit. KREU III PREKLUZIVITETI (Dekadenca) Neni 137 Kur nj e drejt duhet t ushtrohet brenda nj afati prekluziv, nuk zbatohen dispozitat q rregullojn ndrprerjen e parashkrimit. Gjthashtu, nuk zbatohen shkaqet pezulluese, prve rasteve prjashtimore, kur vet ligji lejon pezullimin e afatit prekluziv. Neni 138 sht e pavlefshme do marrveshje me t ciln jan caktuar afate prekluzive, q e bjn tejet t vshtir pr njrn nga palt ushtrimin e s drejts prkatse.

28

Neni 139 Palt nuk mund t ndryshojn urdhrimet ligjore q rregullojn prekluzivitetin, dhe as mund t heqin dor nga afati prekluziv i plotsuar kur ky afat sht caktuar me dispozita ligjore t veanta. Neni 140 Afati prekluziv i plotsuar merret parasysh nga gjykata ose arbitrazhi kompetent me nismn e vet, edhe pa u krkuar nga pala e interesuar.

PJESA II SENDET DHE PRONSIA TITULLI I SENDET Kuptimi juridik i sendit Neni 141 Send sht do gj q mund t prbj objekt pronsie ose i t drejts tjetr reale. Llojet e sendeve Neni 142 Sendet jan t luajtshme dhe t paluajtshme. Jan sende t paluajtshme toka, burimet e rrjedhjet e ujrave, drurt, ndrtesat, ndrtimet e tjera notuese t lidhura me tokn dhe do gj q sht e trupzuar n mnyr t qndrueshme e t vazhdueshme me tokn ose ndrtesn. T gjitha sendet e tjera, duke prfshir edhe do energji tjetr natyrore, jan sende t luajtshme. Neni 143 Dispozitat q kan t bjn me sendet e paluajtshme zbatohen edhe pr t drejtat reale q kan si objekt sende t paluajtshme, si dhe pr padit prkatse, prve kur parashikohet ndryshe me ligj. Dispozitat q kan t bjn me sendet e luajtshme zbatohen pr t gjitha t drejtat e tjera. Regjistrimi i sendeve Neni 144 Sendet e paluajtshme dhe t drejtat reale mbi to regjistrohen n regjistrat e pasurive t paluajtshme. Regjistrohen edhe ato sende t luajtshme, pr t cilat krkohet shprehimisht nga ligji. Frutat e sendit Neni 145

29

Frutat natyrore t nj sendi jan produktet q nxirren prej tij. Derisa nuk jan ndar nga sendi, ato jan pjes prbrse e tij. Frutat civile nxirren nga sendet si rrjedhoj e gzimit t t drejtave q kan personat mbi to. Frutat civile fitohen n baz t kohzgjatjes s t drejtave dhe kur kto jan br t krkueshme. Pjest prbrse t sendit Neni 146 sht pjes prbrse e nj sendi do gj q sht bashkuar me t dhe nuk mund t ndahet prej tij pa iu shkaktuar nj dm thelbsor. Sendet aksesore Neni 147 Aksesor jan ato sende t luajtshme q jan destinuar pr ti shrbyer n mnyr t vazhdueshme nj sendi kryesor ose pr ta zbukuruar at. Ky destinim bhet nga pronari i sendit kryesor ose nga personi q ka nj t drejt reale mbi at. Neni 148 do disponim i sendit kryesor prfshin edhe aksesort e tij, prve kur sht parashikuar ndryshe. Aksesort mund t jen edhe objekt i nj disponimi t veant. Aksesori nuk e humbet kt cilsi t tij n rastet kur sht ndar prkohsisht nga sendi kryesor.

TITULLI II PRONSIA KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME Prmbajtja e pronsis Neni 149 Pronsia sht e drejta pr t gzuar dhe disponuar lirisht sendet, brenda kufijve t caktuar nga ligji. Pronsia mbi pjest prbrse t sendit Neni 150 Pronarit t sendit i takon pronsia edhe mbi pjest prbrse t tij. Pronsia mbi frutat e sendit Neni 151

30

Pronarit t sendit i takojn frutat natyrore q prodhon sendi, prve kur pronsia e tyre u sht kaluar t tjerve. N kt rast pronsia fitohet pasi frutat t jen ndar nga sendi. Personi q merr frutat duhet q brenda vlefts s tyre t shprblej shpenzimet e bra pr prodhimin dhe vjeljen e tyre. Prkatsia e sendeve Neni 152 Sendet u prkasin personave fizik, personave juridik dhe shtetit. Llojet e pasuris publike caktohen me ligj. T drejtat dhe detyrimet e pronarit Neni 153 (Ndryshuar me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 21) Askush nuk mund t shpronsohet ose ti kufizohet e drejta e ushtrimit t s drejts t prons q barazohet me shpronsimin, prvese kur kt e krkojn interesa publike dhe kurdoher kundrejt nj shprblimi t drejt. Neni 154 E drejta e pronsis mbi tokn shtrihet gjer n lartsin dhe thellsin q sht e dobishme pr ushtrimin e saj, n kushtet e parashikuara me ligj. Neni 155 Pronari i nj toke, pasi m par ti ket krkuar fqinjit q t pres degt e pemve dhe rrnjt q i futen n tokn e tij, ka t drejt ti pres vet ato, n rast se i sjellin dm, si dhe t vjel frutat dhe ti perdor ato pr vete. Frutat q bien nga pemt mbi tok, i prkasin pronarit t toks ku ato kan rn. Neni 156 Pronari i nj toke q ndodhet buz nj rrjedhe uji ose burimi publik, ka t drejt ti prdor ato deri n masn q nuk dmton interesat e pronarve t tokave t tjera, prve kur prdorimi rregullohet me dispozita t veanta. Neni 157 Pronari i nj toke mund ti krkoj n do koh pronarit t toks fqinje, q me shpenzime t prbashkta, t vendosen n kufijt e tokave t tyre shenja t dukshme dallimi ose ti ndreqin ato kur jan t dmtuara. Kur kufiri ndrmjet dy tokave sht i paqart dhe pronart nuk e prcaktojn vet at, secili prej tyre mund t krkoj saktsimin e tij nga gjykata. Neni 158 Kur mbillen drur e shkurre n kufijt e pronave, pronart jan t detyruar t mbajn largsit e caktuara me dispozita t veanta e kur nuk ka t tilla, nga zakonet e vendit, prve kur pronari fqinj ka lejuar vet ose kur kufiri sht n nj rrug ose rrjedh uji publike. N munges t ktyre rregullave, largsit jan: tre metra pr drurt me trup t lart dhe dy metra pr drurt e tjer.

31

Kto largsi nuk zbatohen pr drurt e shkurret, lartsia e t cilve nuk e kalon murin ndars t pronave. Neni 159 Pronari sht i lir n prdorimin e sendit, pa dmtuar t drejtat e personave t tjer dhe brenda kufijve q caktohen nga ligji ose nga zakonet e mira. Ai nuk mund tu krijoj fqinjve shqetsime t tilla si zhurma, dridhje, futje t tymit, nxehtsive, avujve ose prhapje t tjera t ngjashme, t pengoj gzimin e pronave t tyre, duke ndryshuar rrjedhat, prurjet ose cilsin e ujrave q rrjedhin n tokn e tij ose t ujrave nntoksor, si dhe t prdor ujrat q komunikojn lirisht me ato t toks s tjetrit, prve kur kto shqetsime nuk kalojn shkalln e zakonshme t tyre. Pronari gjat ushtrimit t t drejtave t tij, detyrohet t marr masa pr ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit pr rreth. Neni 160 Pronart duhet tu prmbahen rregullave t caktuara n planet rregulluese ose n dispozita t veanta, pr ngritjen e ndrtesave t reja, pr rindrtimin ose ndryshimin e tyre, pr largsit ndrmjet ndrtesave, pr eljen e dritareve, puseve, gropave e t punimeve t tjera t ksaj natyre. Neni 161 Pronari sht i detyruar t mbledh ujrat q rrjedhin nga streht e ndrtesave t tij, n mnyr q ato t mos pikojn mbi tokn e tjetrit. Derdhja e tyre n nj rrjedh publike mund t bhet kur nuk ndalohet nga rregullat q kan caktuar organet kompetente. Pronari sht i detyruar t kujdeset q ujrat dhe mbeturinat q vijn nga toka e tij t mos derdhen n kanalin ose n tokn e tjetrit, prve kur ndrmjet tyre ka marrveshje t kundrt.

KREU II FITIMI DHE HUMBJA E PRONSIS Kalimi i pronsis Neni 162 E drejta e pronsis dhe t drejta t tjera mbi sendet jan t transferueshme, prve kur ndalohet nga ligji ose nga vet natyra e s drejts. Mnyra e fitimit t pronsis Neni 163 Pronsia fitohet nprmjet mnyrave t caktuara n kt Kod dhe mnyrave t tjera t caktuara me ligj t veant. Fitimi i pronsis me kontrat Neni 164 Pronsia fitohet me an t kontrats, pa qen e nevojshme t bhet dorzimi i sendit. Pr sendet q prcaktohen n numr, n pesh ose me mas, duhet t bhet edhe dorzimi i tyre.

32

Fitimi i pronsis me trashgim Neni 165 Fitimi i pronsis me trashgim kryhet sipas kushteve t parashikuara n dispozitat e pjess s tret t ktij Kodi. Fitimi me mirbesim i sendeve t luajtshme Neni 166 Personi q n baz t nj veprimi juridik pr kalimin e pronsis ka fituar kundrejt shprblimit me mirbesim nj send t luajtshm, bhet pronar i ktij sendi edhe sikur tjetrsuesi t mos ishte disponues i tij. Megjithat fituesi, qoft edhe me mirbesim, nuk bhet pronar i sendit kur ky sht i vjedhur. Fituesi me mirbesim bhet pronar i monedhave dhe i letrave me vler tek prursi, edhe sikur kto ti jen vjedhur ose ti ken humbur pronarit ose personit juridik publik. Dispozitat e msiprme nuk zbatohen pr sendet e luajtshme q jan t shnuara n regjistrat publike. Prona fitohet e lir nga t drejtat e tjetrit mbi sendin, n rast se kto t drejta nuk rrjedhin nga titulli dhe nga mirbesimi i fituesit. Neni 167 N rast se pronsia mbi nj send t luajtshm u kalon me an kontratash disa personave, bhet pronar ai q ka fituar posedimin e sendit me mirbesim, edhe sikur kontrata t jet e nj date t mvonshme. Parashkrimi fitues Neni 168 Personi q ka fituar me mirbesim nj send, n baz t nj veprimi juridik pr kalimin e pronsis dhe q nuk sht i ndaluar nga ligji, bhet pronar i ktij sendi, pas nj posedimi t pandrprer prej pes vjetsh kur sendi sht i luajtshm dhe prej dhjet vjetsh kur ai sht i paluajtshm. Kur posedimi nuk sht me mirbesim, afatet e posedimit t pandrprer dyfishohen. Posedimi konsiderohet i pandrprer edhe kur fituesi i sendit ia ka dhn posedimin nj personi tjetr. Nuk mund t fitohet me parashkrim fitues nj send q sht pron publike e patjetrsueshme. Neni 169 Personi q ka poseduar qetsisht e pa ndrprerje, duke u sjell sikur t ishte pronar pr njzet vjet n nj pron t paluajtshme, bhet pronar i saj. Regjistrimi i sendit t fituar me parashkrim Neni 170 Personi q ka fituar me parashkrim nj send t paluajtshm ka t drejt t paraqes padi kundr personit t mparshm ose trashgimtarve t tij pr njohjen e pronsis s vet dhe, n baz t vendimit gjyqsor prkats, t krkoj q t kryhet regjistrimi i sendit nga organi kompetent shtetror.

33

Pezullimi e ndrprerja e parashkrimit fitues Neni 171 Dispozitat pr pezullimin dhe ndrprerjen e parashkrimit t padis zbatohen edhe pr parashkrimin fitues. Parashkrimi fitues ndrpritet me humbjen e posedimit. Nuk quhet ndrprerje kur poseduesi hyn prsri n posedimin brenda gjasht muajve ose edhe m von me an padie t ngritur brenda gjasht muajve. Sendet pa zot Neni 172 Sendet pa zot jan ato q nuk kan pronar ose pronari i t cilave ka hequr dor nga pronsia. Sendet q nuk kan zot i takojn shtetit. Kalimi i tyre n pronsi t shtetit bhet me vendim t gjykats kompetente. Fitimi i pronsis me bashkim e przierje Neni 173 Mbjelljet, si dhe ndrtesat e do vepr tjetr q ndodhen mbi ose nn siprfaqen e toks, i prkasin pronarit t saj, prve kur parashikohet ndryshe n kt Kod e n dispozita t tjera ligjore. Neni 174 Pronari i toks q ka br ndrtime e vepra t tjera dhe mbjellje me material t huaj, detyrohet t paguaj vleftn e tyre, n rast se nuk krkohet ndarja e kthimi i tyre dhe kur kjo mund t kryhet pa u shkaktuar nj dm thelbsor ndrtimeve ose mbjelljeve t kryera. Kur ndarja e materialeve sht e mundshme dhe pronari i toks ka vepruar me keqbesim, duhet ti shprblej pronarit t materialeve dmin e psuar. Neni 175 Kur ndrtesat e veprat e tjera dhe mbjelljet jan br nga nj person i tret me materialet e veta n tokn e tjetrit, pronari prkats ka t drejt ti mbaj ato ose t krkoj detyrimin e atij q i ka br ti heq ato me shpenzimet e tij, dhe kur sht rasti t shprblej dmin. Kur pronari i toks pranon ti mbaj, detyrohet t paguaj vleftn e matarialeve dhe t krahut t puns ose rritjen e vlefts q i sht br prons. Pronari i toks nuk mund ti krkoj heqjen e ndrtimeve e t mbjelljeve t kryera kur ato jan br me dijenin e tij, ose me mirbesim nga personi i tret, si dhe kur kan kaluar gjasht muaj q nga dita kur pronari ka marr njoftim pr kto ndrtime e mbjellje. Kur me mirbesim sht ngritur nj ndrtes n tokn e huaj dhe vlefta e saj sht m e madhe se vlefta e toks, personi q ka ngritur ndrtesn mund t njihet pronar edhe i toks, me vendim t gjykats kompetente. Neni 176 Kur dy ose m shum sende t luajtshme q u prkasin pronarve t ndryshm jan bashkuar ose przier n nj send t vetm e q nuk mund t ndahen pa u shkaktuar nj dm thelbsor njritjetrit, ose kur ndarja krkon pun e shpenzime t tepruara, pronart e secilit send bhen bashkpronar t sendit t ri, n prpjestim me vleftn q pjest e sendit kishin n momentin e bashkimit apo t przjerjes s tyre.

34

Kur nj send i luajtshm sht bashkuar ose przier me nj tjetr n mnyr t till sa duket se sht pjes aksesore e tij, sendi i ri i prket pronarit t pjess kryesore, i cili detyrohet t paguaj vleftn prkatse, si dhe kur sht rasti t shprblej dmin e shkaktuar. Fitimi i pronsis me prpunim Neni 177 Personi q me punn e tij ka krijuar nj send t ri t luajtshm duke prdorur lndn n pronsi t nj personi tjetr, pavarsisht se lnda mund ose jo t marr formn e saj t par, bhet pronar i sendit t ri n rast se vlefta e puns sht m e madhe se ajo e lnds, me kusht q t paguaj vleftn e saj. N rast t kundrt sendi i ri fitohet nga pronari i lnds, duke paguar vleftn e puns. Kur prpunuesi ka vepruar me keqbesim, me vendim t gjykats sendi i ri i kalon pronarit t lnds edhe n rast se vlefta e puns sht m e madhe se ajo e lnds, por duke paguar vleftn e ksaj t fundit. Bashkimet e tokave nga aluvionet Neni 178 Mbushjet me dhe t tokave e shtesat e toks q formohen n mnyr t natyrshme gjat brigjeve t lumenjve a t prrenjve, i prkasin pronarit t toks, prve kur parashikohet ndryshe me ligj. Tokat e liruara nga rrjedhat e ujit Neni 179 Toka q lirohet nga nj rrjedh uji, e cila trhiqet n mnyr t natyrshme nga njri breg dhe shkon n bregun tjetr, i prket pronarit t toks nga e cila sht larguar rrjedha. Tokat e krijuara n shtratet e lumenjve Neni 180 Ishujt dhe mbushjet me dhe q krijohen n shtratet e lumenjve jan pron publike. Neni 181 Kur nj lum ose prrua ndrron shtrat duke e ln t vjetrin, toka q lirohet sht n pronsi t pronarve kufitar t dy anve (buzve) t lumit apo t prroit, t cilt e ndajn at deri n mesin e shtratit t ln sipas gjatsis s tij. SENDET E HUMBURA OSE T GJETURA Njoftimi pr gjetjen Neni 182 Personi q ka gjetur nj send t humbur, duke prfshir edhe gjn e gjall t shkputur nga tufa, sht i detyruar t lajmroj menjher pronarin ose personin q i ka humbur dhe kur ky nuk njihet, ta dorzoj at n bashkin apo komunn, n territorin e s cils sht gjetur sendi. Bashkia ose komuna sht e detyruar t shpall menjher gjetjen e sendit. Marrja e sendit dhe pagimi i shpenzimeve Neni 183

35

Pronari ose personi, t cilit i ka humbur sendi, ka t drejt ta krkoj at brenda gjasht muajve nga dita q sht shpallur gjetja n bashkin apo komunn prkatse, pasi t ket paguar shpenzimet e bra pr ruajtjen e sendit dhe nj shprblim pr personin q ka gjetur sendin n masn 10% t vlefts s sendit, ose t mimit t marr, kur sipas rrethanave t paraqitura, shitja e tij ka qen e domosdoshme. Kur ka kundrshtime pr vleftn e sendit, mosmarrveshja zgjidhet nga gjykata. Bashkia ose komuna mund t lejoj mbajtjen prkohsisht t sendit nga personi q e ka gjetur, t cilit i paguhen dhe shpenzimet e bra pr ruajtjen e sendit. Sendet e humbura duhen t ruhen dhe t mirmbahen me kujdesin e duhur. Fitimi i pronsis nga personi q ka gjetur sendin Neni 184 Kur pronari ose personi q e ka humbur sendin nuk paraqiten pr ta marr at brenda afatit t caktuar n nenin 183, sendi ose mimi i shitjes i kalon n pronsi personit q e ka gjetur, i cili paguan shpenzimet e mbajtjes. Sendet e gjetura n lokal Neni 185 Sendet e gjetura n lokalet publike e private e n mjetet e transportit, duhen ti dorzohen menjher administrats s lokalit ku jan gjetur, e cila i ruan ato tri dit. Kur nuk paraqitet pronari ose personi q i ka humbur, administrata i dorzon ato n bashki apo n komunn prkatse. Thesari Neni 186 Quhet thesar do send i mueshm, i cili duket me saktsi se ka qen n tok ose i fshehur prej shum kohsh dhe q nuk mund ti gjendet pronari. Thesari i prket pronarit t sendit t luajtshm apo t paluajtshm ku sht gjetur, prve rasteve t sendeve me vler shkencore, kulturore, arkeologjike etj., t parashikuara nga neni 187 i ktij Kodi. Personi q zbulon thesarin ka t drejtn e nj shprblimi t arsyeshm q nuk duhet t kaloj gjysmn e vlers s tij. Pronsia e shtetit mbi nj kategori sendesh t luajtshme Neni 187 Sendet e luajtshme, me vler kulturore, historike, arkeologjike, etnografike, si dhe sendet natyrore t rralla me rndsi shkencore q zbulohen, shkputen ose nxirren nga toka ose uji, kalojn n pronsi t shtetit. Pronari, n pronn e t cilit jan zbuluar sende t tilla, sht i detyruar t lejoj kryerjen e grmimeve, duke u shprblyer dmet e psuara. Personi q ka zbuluar ose ka gjetur sende t tilla, ka t drejt t marr nga shteti nj shprblim t arsyeshm. Fitimi i pronsis me an pushtimi Neni 188

36

Pronsia mbi sendet e luajtshme t abandonuara, si dhe mbi kafsht e egra, shpendt, peshqit, frutat e egra dhe mbi sendet e tjera t luajtshme t natyrs, fitohet me an pushtimi, n kushte t caktuara me ligj ose n dispozita t veanta. Tufa e bletve Neni 189 Pronari i nj tufe bletsh ka t drejt ta ndjek e ta marr at n tokn e tjetrit, duke shprblyer dmin e shkaktuar. Kur pronari i blets s ikur nuk e ka ndjekur at brenda tri ditve, ose kur ajo ka hyr n nj zgjua bletsh tjetr, pronsia mbi at i kalon prkatsisht pronarit t toks ku ka qndruar bleta ose pronarit t zgjoit. Fitimi i pronsis me an shpronsimi Neni 190 (Ndryshuar fjalia e par me ligjin nr.8781, dat 3.5.2001, neni 22) Sendet mund t shpronsohen vetm pr interesa publike t njohur me ligj dhe vetm kundrejt nj shprblimi t drejt. Ato kalojn n pronsi t shtetit ose t enteve t tjera publike, n favor t t cilave sht br shpronsimi. Humbja e pronsis Neni 191 Pronsia humbet kur fitohet nga nj tjetr ose kur hiqet dor prej saj. Heqja dor nga pronsia mbi pasurit e paluajtshme n dobi t nj tjetri, sht e vlefshme kur bhet me akt noterial e regjistrohet. KREU III REGJISTRIMI I PASURIVE T PALUAJTSHME Neni 192 Sendet e paluajtshme dhe faktet q kan lidhje me gjndjen juridike t tyre regjistrohen n regjistrin e pasurive t paluajtshme. Regjistrimi bhet n baz t nj akti publik, t nj vendimi gjykate apo t nj organi tjetr shtetror kompetent, si dhe n rastet e tjera t parashikuara nga ligji. Neni 193 Duhet t regjistrohen n regjistrin e pasurive t paluajtshme: a) kontratat pr kalimin e pronsis s sendeve t paluajtshme dhe aktet pr pjestimin vullnetar t tyre; b) kontratat me t cilat krijohen, njihen, ndryshohen ose pushojn t drejta pronsie mbi sendet e paluajtshme, t drejta uzufrukti, prdorimi e bujtjeje, emfiteoze e servituti e t drejta t tjera reale; c) aktet me t cilat hiqet dor nga t drejta pasurore t msiprme; ) vendimet e gjykatave me t cilat njihet cilsia e trashgimtarit dhe fitohet pasuria e trashguar; d) aktet me t cilat krijohet nj shoqri ose nj subjekt tjetr i s drejts q ka n pronsi pasuri t paluajtshme ose gzon t drejta t tjera reale mbi to;

37

h) vendimet e gjykatave ose organeve kompetente shtetrore q prkatsisht prmbajn fitimin ose njohjen e pronsis mbi pasurit e paluajtshme, pjestimin e pasurive t paluajtshme ose q deklarojn t pavlefshme veprimet juridike pr kalimin e pronsis t regjistruar m par rregullisht, si dhe aktet e prmbarimit gjyqsor pr sekuestrimin e pasuris s paluajtshme ose shitjen n ankant t tyre. Vrtetimi gjyqsor i faktit t pronsis nuk regjistrohet. Neni 194 N kontratn e dhurimit t pasuris s paluajtshme, regjistrimi merr datn n t ciln regjistrohet pranimi, n rast se ky prmbahet n nj akt t veant. Neni 195 Pasurit e paluajtshme dhe t drejtat reale mbi ato q jan fituar ose njohur sipas dispozitave t ktij Kodi, nuk mund t tjetrsohen dhe kur sht rasti, t ngarkohen me barr, n rast se nuk sht br regjistrimi i tyre n regjistrat e pasurive t paluajtshme. Neni 196 Gjykatat, notert, prmbaruesit gjyqsor dhe organet e tjera shtetrore detyrohen ti drgojn pr regjistrim zyrs q administron regjistrin ku ndodhen pasurit e paluajtshme, kopje t vendimit ose t aktit q prmban fitimin, njohjen, ndryshimin, pushimin e nj t drejte pronsie t paluajtshme, ose nj t drejte reale mbi at, ose q deklarojn t pavlefshme veprime juridike pr kalimin e pronsis t regjistruar m par. Neni 197 Duhen t regjistrohen gjithashtu: a) kontratat e qiradhnies s sendeve t paluajtshme pr nj koh mbi nnt vjet; b) krkes-padit pr fitimin, njohjen, ndryshimin ose pushimin e t drejtave t pronsis ose t drejtave t tjera reale mbi pasurit e paluajtshme; c) krkes-padit pr pjestimin e pasuris s paluajtshme t prbashkt. Neni 198 Ministria e Drejtsis administron veprimtarin e regjistrit publik pr pasurit e paluajtshme. Kushtet, mnyra e regjistrimit dhe e organizimit, si dhe do procedur q ka lidhje me kt veprimtari, rregullohet me ligj t veant. TITULLI III BASHKPRONSIA KREU I BASHKPRONSIA N PJES Prkufizimi dhe prmbajtja Neni 199 Ka bashkpronsi kur nj ose disa sende dhe t drejta t tjera reale u prkasin bashkrisht dy ose m shum personave.

38

Pjest e bashkpronarve jan t barabarta, gjersa nuk vrtetohet e kundrta. T drejtat dhe detyrimet e bashkpronarve caktohen n prpjestim me pjest prkatse. T drejtat e bashkpronarve Neni 200 do bashkpronar ka kto t drejta: a) t prfitoj nga t ardhurat e sendit t prbashkt n prpjestim me pjesn e tij; b) t prdor sendin e prbashkt sipas qllimit t prcaktuar dhe n mnyr q t mos i pengoj bashkpronart e tjer t prdorin at sipas t drejtave t tyre; c) t tjetrsoj ose disponoj n do mnyr tjetr pjesn e tij n sendin e prbashkt, por kur ky sht nj send i paluajtshm, mund ta shes pjesn e tij vetm duke respektuar t drejtn e parablerjes q kan bashkpronart e tjer sipas nenit 204 t ktij Kodi; ) t krkoj pjestimin e sendit t prbashkt edhe sikur t ket nj marrveshje t kundrt, prve kur ky pjestim dmton s teprmi qllimin prkats ose sht ndaluar me ligj; d) t krkoj kthimin jo vetm t pjess s tij, por t gjith sendit t prbashkt, me kusht q ky tu dorzohet gjith bashkpronarve. Detyrimet e bashkpronarit Neni 201 do bashkpronar sht i detyruar q n prpjestim me pjesn e vet, t paguaj shpenzimet e nevojshme pr ruajtjen dhe gzimin e sendit t prbashkt. Neni 202 Kur sendin e prbashkt e prdorin pr vete nj ose disa bashkpronar, kta detyrohen tu paguajn bashkpronarve t tjer shprblimin pr prdorimin e pjesve t tyre nga dita kur u sht njoftuar me shkrim krkesa e ktij shprblimi ose nga data e paraqitjes s padis n gjykatn kompetente. Administrimi i sendit t prbashkt Neni 203 T gjith bashkpronart, pavarsisht nga vlera e pjess prkatse, kan t drejt t marrin pjes n administrimin e sendit t prbashkt. Sendi i prbashkt administrohet sipas mnyrs s miratuar me marrveshjen e t gjith bashkpronarve dhe kur kjo nuk sht arritur, sipas mnyrs s caktuar me vendim t bashkpronarve q kan m shum se gjysmn e vlefts s tij. Vendimi i shumics sht i detyrueshm edhe pr bashkpronart q kan mbetur n pakic. Kjo shumic mund t vendos q t vihet hipotek ose peng mbi sendin e prbashkt, kur kjo sht e domosdoshme pr t siguruar kthimin e shumave t marra hua pr mirmbajtjen ose rindrtimin e tij. Kur nuk sht arritur kjo shumic ose kur vendimi i saj sht i dmshm pr sendin e prbashkt, gjykata kompetente, me krkesn e do bashkpronari, vendos masat q i mon t nevojshme dhe, sipas rastit, emron nj kujdestar pr administrimin e sendit. E drejta e parablerjes Neni 204 Bashkpronari, para se tia shes pjesn e vet n sendin e paluajtshm nj personi q nuk sht bashkpronar, detyrohet t njoftoj me shkrim bashkpronart e tjer nse dshirojn t

39

blejn pjesn me t njjtat kushte q do tia shes personit t tret. N rast se kta nuk prgjigjen brenda tre muajve se dshrojn t blejn pjesn, bashkpronari sht i lir t shes pjesn e tij n persona t tret. Ai duhet tua bj t njohur bashkpronarve t tjer bashkpronarin e ri. E drejta e kreditorit mbi pjesn e bashkpronarit Neni 205 do kreditor ka t drejt t realizoj kredin e vet mbi pjesn q i takon bashkpronarit debitor n sendin e prbashkt. Neni 206 Kreditort dhe trashgimtart e ndonj bashkpronari mund t ndrhyjn n pjestim, me shpenzimet e tyre, por nuk mund t kundrshtojn pjestimin e br m par, prve kur kan njoftuar kundrshtimin e tyre para pjestimit. N pjestimin e pasuris s paluajtshme, njoftimi pr kundr-shtimet e prmendura n paragrafin e msiprm, duhet t regjistrohet prpara regjistrimit t krkess pr pjestim. Gjithashtu, n nj pjestim t till duhet t thirren t gjith kreditort q kan regjistruar krkesat e tyre ose q kan fituar t drejta mbi pasurin q pjestohet, prpara regjistrimit t aktit t pjestimit ose t regjistrimit t krkess pr pjestim. Pjestimi i sendit t prbashkt Neni 207 Pjestimi i sendit t prbashkt kryhet me marrveshjen e t gjith bashkpronarve. Kur sendi sht i paluajtshm marrveshja duhet t bhet me akt noterial. Kur kjo marrveshje nuk sht arritur, pjestimi i sendit kryhet me an t gjykats, duke u thirrur n gjyq t gjith bashkpronart. Pjestimi i sendit t prbashkt bhet me ndarjen e tij n natyr sipas pjesve q kan bashkpronart, n qoft se kjo ndarje sht e mundshme dhe nuk dmton qllimin prkats t sendit. Pabarazia e pjesve, q rezulton nga ndarja n natyr kompensohet me nj shprblim n para. Kur sendi i prbashkt nuk mund t ndahet n natyr gjykata urdhron q ai t shitet n ankand dhe vlefta e tij t ndahet ndrmjet bashkpronarve, sipas pjesve prkatse, duke llogaritur edhe shumat q ata duhet ti paguajn njri-tjetrit pr shkak t marrdhnies s bashkpronsis. Megjithat, n vend t shitjes n ankand, gjykata, kur disa nga bashkpronart e krkojn, mund t urdhroj q sendi tu lihet ktyre, duke i detyruar q ti paguajn bashkpronarit, i cili krkon pjestimin, vleftn e pjess s tij, sipas mnyrs dhe brenda afateve t caktuara n vendimin gjyqsor. Kur sendi q nuk mund t ndahet n natyr, sht shtpi banimi, gjykata ia l n pjes, n kushtet e siprtreguara, atij nga bashkpronart q banon n at shtpi ose ka nevoj m shum se t tjert pr at siprfaqe banimi. Tjetrsimi i sendit t prbashkt Neni 208 Tjetrsimi i sendit t prbashkt mund t bhet vetm me plqimin e t gjith bashkpronarve.

KREU II

40

BASHKPRONSIA N TRSI A. Bashkpronsia e detyrueshme Objektet e prbashkta t ndrtesave Neni 209 N katet ose njsit e ndara t kateve t nj ndrtese q ndodhen n pronsi t veant t pronarve t ndryshm, jan n bashkpronsi t detyrueshme t tyre, gjersa n aktin e pronsis nuk sht caktuar ndryshe, kto objekte: a) trualli mbi t cilin sht ngritur ndrtesa, themelet, muret kryesore, muret ndarse t brendshme, shkallt, hollet, atia ose taraca, oxhaqet, si edhe t gjitha ato objekte t ndrtess, q kan karakter t till dhe shrbejn pr prdorim t prbashkt; b) puset, instalimet e ujit, instalimet elektrike, t gazit, t telefonis e t ngrohjes qendrore, duke prfshir edhe tubacionet dhe linjat prkatse, si dhe kanalet e ndryshme deri n pikn e degzimit t tyre brenda njsive t ndara t kateve. Neni 210 E drejta e secilit bashkpronar mbi sendet e prmendura n nenin e msiprm, sht n prpjestim me vleftn e katit ose t pjesve t katit q i prkasin atij, prve kur titulli parashikon ndryshe. Heqia dor nga e drejta mbi sendet e msiprme, nuk e liron bashkpronarin nga detyrimi pr t kontribuar n shpenzimet pr mbajtjen e tyre. Pandashmria e objekteve t prbashkta Neni 211 Objektet e prbashkta t ndrtess nuk lejohet t ndahen, prve kur ndarja e ndonjrit prej tyre mund t kryhet pa ia vshtirsuar prdorimin e tij asnjrit nga bashkpronart. Prbrja e asambles dhe zgjedhja e kryesis Neni 212 Asambleja prbhet nga pronart e secilit kat ose njsie t ndar t do kati, t cilt kan n bashkpronsi objektet e prbashkta t ndrtess. N mbledhjen e par t asambles antart e saj zgjedhin, nga gjiri i tyre, kryesin, e cila ngarkohet t kryej, n emr e pr llogari t tyre t gjitha veprimet e nevojshme pr administrimin dhe mirmbajtjen e zakonshme t objekteve t prbashkta, prve atyre veprimeve q jan n kompetenc vetm t asambles, si dhe t prfaqsoj n instancat gjyqsore kompetente dhe n arbitrazh. Mbledhjet e asambles dhe vlefshmria e vendimeve Neni 213 Pas mbledhjes s par organizuese, mbledhjet e asambles thirren nj her n vit. Mbledhje t tjera t asambles mund t thirren nga kryesia e saj ose me nismn e jo m pak se 20% t antarve t saj. Asambleja mund t elet dhe t marr vendime kur jan t pranishm personalisht ose t prfaqsuar me prokur bashkpronart, t cilt kan t paktn dy t tretat e trsis s kuotave. Kur ky numr nuk sht i pranishm, mbledhja shtyhet dhe mbledhja pasardhse zhvillohet n rast se merr pjes shumica e zakonshme e bashkpronarve.

41

Vendimet e asambles merren me shumic t thjesht votash t bashkpronarve, prve rasteve kur n dispozitat e ktij kreu ose me dispozita t veanta krkohet nj shumic e cilsuar. Kur numri i votave sht i barabart, vota e kryetarit sht vendimtare. Kompetencat kryesore t asambles Neni 214 Asambleja ka edhe kto kompetenca kryesore: 1. Miraton rregulloren pr administrimin e baness, e cila hartohet sipas rregullores tip t miratuar nga Kshilli i Ministrave. 2. Krijon fondin rezerv pr shpenzimet e prbashkta, duke caktuar edhe shumn vjetore t tij. 3. Miraton preventivat e shpenzimeve q ka vendosur t kryhen gjat vitit, si dhe ndarjen e shums s tyre midis bashkpronarve. Shpenzimet e prbashkta pr mirmbajtjen, riparimet dhe prmirsimet e zakonshme t ktyre objekteve miratohen nga asambleja me shumic t thjesht votash, ndrsa shpenzimet pr prmirsime t mdha ose rinsime cilsore vendosen me shumic t cilsuar t bashkpronarve q arrijn t paktn 75% t kuotave prkatse. 4. Emron, kur mohet e domosdoshme, kujdestarin e ndrtess, duke caktuar kompetencat dhe pagn e tij. 5. Autorizon kryesin q t siguroj, brenda kufijve t arsyeshme, objektet q jan pron e prbashkt, si dhe t lidh kontrata t tjera t nevojshme pr mirmbajtjen, riparimet dhe prmirsimet e zakonshme, ose, sipas rastit, pr prmirsime t mdha apo rinsime t ktyre objekteve. Neni 215 Vendimet e marra nga asambleja sipas dispozitave t msiprme jan t detyrueshme pr t gjith bashkpronart. Padia kundr vendimeve t asambles Neni 216 Kur nj vendim i asambles sht i paligjshm ose cenon interesat e ndonjrit nga bashkpronart e ktyre objekteve, do bashkpronar ka t drejt t paraqes n gjykatn kompetente padi pr pavlefshmrin e atij vendimi, brenda tridhjet ditve nga data e dhnies s tij. Paraqitja e krkes-padis nuk pezullon zbatimin e vendimit t asambles, prve kur gjykata ka vendosur ndryshe. Detyrimet e bashkpronarve Neni 217 do bashkpronar ka kto detyrime: 1. T paguaj shpenzimet pr ruajtjen dhe gzimin e pjesve t prbashkta t ndrtess, pr kryerje shrbimesh n dobi t prbashkt dhe pr ndryshime t vendosura nga shumica e bashkpronarve, n prpjestim me vleftn e pjess s secilit, prve kur ka marrveshje tjetr. Pr sendet q u shrbejn bashkpronarve n mas t ndryshme, shpenzimet prballohen n prpjestim me prdorimin q mund tu bj atyre secili. T paguaj shpenzimet pr ruajtjen dhe gzimin e pjesve t prbashkta t ndrtess, pr kryerje shrbimesh n dobi t prbashkt dhe pr ndryshime t vendosura nga shumica e bashkpronarve n prpjestim me vleftn e pjess t secilit, prve kur ka marrveshje tjetr.

42

2. T mos kryej n katin ose njsin e ndarjes s katit, q sht n pronsi t veant t tij, ndrtime t cilat mund t u shkaktojn dme objekteve t prbashkta t ndrtess. 3. T ndreq dmin ose t paguaj shpenzimet pr zvendsimin e tij, q ai vet ose nj antar i familjes s tij i ka shkaktuar me faj, cilitdo objekti t prbashkt. 4. T mos kryej, pa lejen paraprake t asambles, n katin ose n njsin e ndar t katit q sht n pron t tij, shtesa ose ndryshime t cilat mund t cenojn pamjen e jashtme t ndrtess. Shtesa t reja mbi katin e fundit Neni 218 Ndrtimi mbi katin e fundit t nj ndrtese, t kateve ose veprave t tjera, mund t realizohet me vendimin e shumics prej 3/4 t bashkpronarve t ndrtess. Neni 219 Ndalohet dhnia e lejes pr kryerjen e shtesave ose veprave t tilla mbi katin e fundit n qoft se kushtet statike t ndrtess nuk e lejojn. Bashkpronart mund t kundrshtojn lejen e dhn nga organi kompetent shtetror pr kryerjen e shtesave ose veprave t tilla mbi katin e fundit dhe kur provohet se ato paksojn ajrin apo dritn pr katet e mposhtme ose cenojn pamjen arkitektonike t ndrtess. Neni 220 Ata q jan lejuar t bjn shtesa ose vepra t tjera n katin e fundit detyrohen t rindrtojn taracn, t ciln t gjith ose nj pjes e bashkpronarve kishin t drejt ta prdornin. Shmbja trsore ose pjesore e ndrtess Neni 221 Kur ndrtesa shmbet trsisht ose n nj pjes q prbn jo m pak se tre t katrtat e vlers s saj, secili bashkpronar mund t krkoj q t shiten n ankand trualli dhe materialet, prve kur sht vendosur ndryshe. Kur ndrtesa sht dmtuar n nj prmas m t vogl, asambleja vendos pr rindrtimin e objekteve t prbashkta t ndrtess dhe secili bashkpronar i tyre detyrohet t kontribuoj n prpjestim me t drejtat e tij n ato objekte. Bashpronari q nuk dshiron t marr pjes n rindrtimin e ndrtess, duhet tu shes bashkpronarve t tjer ose ndonjrit prej tyre edhe objektet, t cilt jan pron vetm e tij, sipas vlersimit q do t bhet. B. Bashkpronsia midis antarve t familjes bujqsore Neni 222 Pronsia mbi pasurin e antarve t familjes bujqsore, u prket n trsi antarve t saj, t cilt nprmjet puns ose t drejtave t tjera t fituara, kan kontribuar n krijimin e n mbajtjen e ekonomis bujqsore. Neni 223 Familja bujqsore prbhet nga personat q lidhen ndrmjet tyre pr shkak gjinie, martese, birsimi ose pranimi si antar i saj. Neni 224

43

Familja bujqsore prfaqsohet n marrdhniet pasurore me t trett nga kryetari, i cili zgjidhet nga antart e saj. Neni 225 N pasurin e familjes bujqsore nuk prfshihen sendet e prdorimit thjesht vetjak t antarve, si dhe sendet q antari ka fituar me t ardhurat e tij vetjake, me dhurim ose me trashgim. Neni 226 Antari i familjes bujqsore nuk mund t tjetrsoj asnj pjes t pasuris s familjes bujqsore, gjersa nuk sht br pjestimi i saj. Neni 227 do antar i familjes bujqsore mund t krkoj pjesn e vet n pasurin e familjes bujqsore. Ajo prcaktohet duke marr parasysh sidomos: a) pasurin q i prket tr familjes; b) numrin e antarve t familjes; c) kontributin e tij n vnien ose shtimin e pasuris s familjes duke u nisur nga sasia ose efektiviteti i ktij kontributi, si dhe nga puna dhe mjetet e dhna n krijimin dhe mbajtjen e ekonomis bujqsore. Neni 228 Pjestimi i pasuris s familjes bujqsore, bhet sipas rregullave t caktuara n nenin 207 t ktij Kodi. Kur krkohet pjesa nga antar t veant t saj, ajo vlersohet dhe i jepet n para. Kur pjestimi krkohet nga disa pjestar t familjes bujqsore, me qllim q t krijohet nj familje tjetr bujqsore, pjesa mund t jepet n natyr, me kusht q toka bujqsore q u mbetet familjeve t ndara, t mos jet nn minimumin e njsis minimale t kultivimit. Me njsi minimale t kultivimit kuptohet toka bujqsore, q sht e nevojshme pr mbajtjen e nj ekonomie bujqsore, sipas kushteve natyrore t krahins apo zons prkatse. Neni 229 Familja bujqsore prgjigjet pr veprimet e paligjshme t kryera nga antart e saj, gjat ushtrimit t detyrave q rrjedhin nga veprimtaria ekonomike e vet familjes bujqsore. Neni 230 Familja bujqsore nuk prgjigjet pr detyrimet ekonomike vetjake t antarve, duke prfshir edhe kryetarin e saj. Kreditort kan t drejt t paguhen nga pjesa q i takon antarit debitor n t ardhurat e familjes bujqsore dhe nga pjesa q i takon atij n pasurin e familjes bujqsore. C. Bashkpronsia ndrmjet bashkshortve Neni 231

44

Bashkpronsia ndrmjet bashkshortve rregullohet me dispozita t Kodit t Familjes. TITULLI IV UZUFRUKTI KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME Prmbajtja e uzufruktit Neni 232 Uzufrukti sht e drejta e nj personi (uzufruktari) pr t gzuar nj send q sht n pronsi t nj tjetri, me detyrim q ta ruaj e ta mirmbaj at. Mnyra e krijimit t uzufruktit Neni 233 Uzufrukti krijohet me ligj ose me nj veprim juridik. Ai mund t fitohet edhe me parashkrimin fitues. Kohzgjatja e uzufruktit Neni 234 Uzufrukti mund t jet me ose pa afat, por n do rast nuk mund t kaloj jetn e uzufruktarit. Kur e drejta e uzufruktit gzohet nga nj person juridik, nuk mund t zgjas m shum se tridhjet vjet. Mnyra e krijimit Neni 235 Uzufrukti q krijohet me veprim juridik duhet t bhet me akt noterial, ndrsa kur fitohet me testament veprohet sipas dispozitave prkatse. Uzufrukti mbi nj send t paluajtshm duhet t regjistrohet n regjistrat e pasurive t paluajtshme. Bashkuzufrukti Neni 236 Uzufrukti mund t jet n favor t m shum se nj personi. Kur e drejta e njrit prej tyre shuhet, ajo u kalon uzufruktarve q mbeten, n prpjestim me pjest. N kt mnyr veprohet deri n shuarjen e s drejts s uzufruktarit t fundit q mbetet. KREU II T DREJTAT Q RRJEDHIN NGA UZUFRUKTI Kufijt e gzimit t sendit n uzufrukt Neni 237

45

Uzufruktari gzon sendin e vn n uzufrukt, por nuk mund t ndryshoj destinimin ekonomik q ka patur ai n fillim t uzufruktit, pa plqimin e pronarit ose pa autorizimin e gjykats s rrethit, kur pronari dhe uzufruktari nuk merren vesh. Gjat vazhdimit t uzufruktit ose n mbarimin e tij, uzufruktari mund t heq shtesat q i jan br sendit, n kushtet e paragrafit t par t ktij neni, q mund t shkputen pa e dmtuar at, duke e kthyer n gjendjen e tij fillestare, prve kur parashikohet ndryshe n aktin e krijimit. Prmirsimet e sendit n uzufrukt Neni 238 Uzufruktari n mbarim t uzufruktit nuk ka t drejt t krkoj shprblimin pr prmirsimet e bra n send gjat prdorimit edhe sikur t jet shtuar vlefta e tij, prve kur sht parashikuar ndryshe n aktin e krijimit t uzufruktit. Shtesa e vlefts mund t kompensohet me dmet q mund ti jen shkaktuar sendit pa fajin e uzufruktarit. Kur nuk ka vend pr kompensim, uzufruktari mund t heq shtesat e bra, pa u dmtuar sendi, prve kur pronari pranon t paguaj vleftn e tyre, si t ishin t ndara nga sendi. Prkatsia e frutave Neni 239 Uzufruktarit i takojn frutat natyrore dhe ato civile q prodhon sendi gjat kohvazhdimit t uzufruktit. Frutat natyrore q nuk jan ndar nga sendi n kohn e fillimit t uzufruktit, i prkasin uzufruktarit dhe anasjelltas, kur ato nuk jan ndar nga sendi kur mbaron uzufrukti, i prkasin pronarit. Kalimi i s drejts s uzufruktit Neni 240 Uzufruktari mund tia kaloj nj tjetri kt t drejt pr nj koh ose pr gjith kohn e qnies s saj, prve kur n aktin e krijimit sht parashikuar ndryshe. Kalimi duhet ti njoftohet me shkrim pronarit, prndryshe uzufruktari i mparshm dhe personi q ka fituar nj t drejt t till prgjigjen solidarisht ndaj pronarit. E drejta e tjetrsimit Neni 241 Uzufruktari ka t drejt t tjetrsoj sendet objekt uzufrukti n masn q ato destinohen t tjetrsohen dhe n prputhje me natyrn e tyre. N raste t tjera uzufruktari nuk mund t tjetrsoj sendet n uzufrukt pa plqimin e pronarit ose pa autorizimin e gjykats s rrethit, prve kur n aktin e krijimit sht parashikuar ndryshe. Autorizimi nuk duhet t jepet kur preken interesat e pronarit, uzufruktarit ose t personave t tret. Zvendsimi i sendit n uzufrukt Neni 242 Kur sendet n uzufrukt jan tjetrsuar ose jan zvendsuar me sende t tjera, kto i prkasin pronarit dhe njkohsisht jan objekt i uzufruktit. Rregulli i msiprm vlen pr gjithka q sigurohet nga vjelja e detyrimeve objekt uzufrukti, nga kompensimi pr shprblimin e dmeve ose nga zhvleftsimi i pasuris, kur zvendsojn ose prmirsojn sendet objekt uzufrukti.

46

Jan gjithashtu objekt uzufrukti, sendet q vilen nga prfitimet e tjera q jep uzufrukti, por q nuk jan fruta. Investimet Neni 243 Pronari dhe uzufruktari duhet t merren vesh q parat objekt uzufrukti t investohen n mnyr frutdhnse ose t shpenzohen n interes t pasuris tjetr n uzufrukt. Dhnia me qira Neni 244 Uzufruktari ka t drejt t jap me qira sendet n uzufrukt prve kur sht parashikuar ndryshe n aktin e krijimit t tij. Kur mbaron uzufrukti, pronari duhet t respektoj qiran e filluar normalisht m par, prve kur zgjatja e afatit t saj sht br pa plqimin e tij. Kur uzufruktari ose qiramarrsi i kan krkuar plqimin pronarit pr qiradhnien dhe ky nuk sht prgjigjur n afatin e caktuar, quhet se plqimi sht dhn. Kur pushon uzufrukti, qiradhniet pr nj afat mbi pes vjet, kan vler vetm pr pes vjet nga dita q ka filluar qiradhnia. Gzimi i servituteve Neni 245 Uzufruktari gzon t drejtat e servituteve t lidhura me pronn mbi t ciln ka uzufruktin dhe t drejtat e tjera reale q do ti gzonte vet pronari, prve kufizimeve t parashikuara n aktin e krijimit apo n ligj.

KREU III DETYRIME Q RRJEDHIN NGA UZUFRUKTI Zvendsimi i dmeve Neni 246 Uzufruktari detyrohet t shprblej vleftn e sendit t humbur ose t dmtimit t tij, prve kur provon se nuk jan shkaktuar pr fajin e tij. Ai detyrohet t zvendsoj sendet q, sipas uzufruktit, nuk kishte t drejt ti konsumonte. Inventaret Neni 247 Uzufruktari merr n dorzim sendet n gjndjen q ndodhen para fillimit t uzufruktit. Sendet n uzufrukt merren n dorzim me inventar t br me akt noterial, n prani t pronarit, pasi t jet njoftuar n nj afat t prshtatshm. sht e drejt e palve q n inventar t shnohen t gjitha hollsit q kan lidhje me prcaktimin dhe gjndjen e sendeve q merren n uzufrukt. Inventari mund t kryhet edhe me akt privat, kur bien n marrveshje t dy palt, q jan t pranishm gjat kryerjes s tij. Shpenzimet pr kryerjen e inventarit jan n ngarkim t uzufruktarit, prve kur parashikohet ndryshe n aktin e krijimit. Njoftimet periodike

47

Neni 248 Uzufruktari detyrohet ti drgoj pronarit n fund t do viti nj njoftim t hollsishm me shkrim t nnshkruar prej tij, pr sendet q nuk ekzistojn m ose pr sendet q i kan zvendsuar ato, si dhe prfitimet e tjera nga sendet n uzufrukt, q nuk hyjn n kategorin e frutave. Shpenzimet pr kryerjen e deklarats vjetore, jan n ngarkim t uzufruktarit, prve kur n aktin e krijimit sht parashikuar ndryshe. Dhnia e garancis Neni 249 Uzufruktari detyrohet ti jap pronarit nj garanci me shkrim pr prmbushjen e detyrimeve t rrjedhura nga uzufrukti, prve kur n aktin e krijimit sht shkarkuar nga nj detyrim i till ose kur interesat e pronarit mbi sendet n uzufrukt jan siguruar n mnyr t mjaftueshme nga nj institut i ngarkuar me kt pun. Prindrit q kan uzufruktin ligjor mbi sendet n pronsi t fmijve t tyre, prjashtohen nga dhnia e nj garancie t till. Kur uzufruktari sht shkarkuar nga detyrimi pr dhnien e garancis, pronarit i lind e drejta t krkoj prej tij q ti tregohen do vit sendet q i jan dhn n uzufrukt ose t njihet me njoftimin e nj institucioni krediti pr parat apo letrat me vler t depozituara. Uzufruktari nuk mund t fitoj posedimin e sendeve t vna n uzufrukt, pa plotsuar detyrimet q rrjedhin nga ky nen. Pasojat e mosdhnies s garancis Neni 250 Kur uzufruktari nuk jep garanci, merren masa pr administrimin e sendeve n uzufrukt. Sendet e paluajtshme jepen me qira ose i besohen nj administratori t zgjedhur me marrveshje ndrmjet pronarit e administratorit dhe kur nuk arrihet nj marrveshje e till, administratori caktohet nga gjykata e rrethit. Uzufruktari ka t drejt t mbaj pr banim t tij dhe t familjes s tij, nj banes q prfshihet n uzufrukt. Parat q prfshihen n uzufrukt investohen me kamat. Sendet e luajtshme q vjetrohen ose dmtohen nga prdorimi ose sendet ushqimore q rrezikohen t prishen, shiten dhe vlefta e tyre jepet me kamat ose prdoret pr sendet n uzufrukt. Uzufruktari mund t krkoj ti lihen sende t luajtshme t mjaftueshme pr prdorim vetjak. Shpenzimet e mirmbajtjes Neni 251 Shpenzimet q nevojiten pr ruajtjen, mirmbajtjen dhe administrimin e sendit jan n ngarkim t uzufruktarit. Jan gjithashtu n ngarkim t tij edhe shpenzimet pr ndreqjet jo t zakonshme, kur ato jan rrjedhim i mosprmbushjes s detyrimeve t tij ndaj sendit n uzufrukt. Riparimet e jashtzakonshme jan n ngarkim t pronarit. Kur pronari refuzon ti kryej ato ose t tjerat q i jan ngarkuar atij, ose vonon pa arsye kryerjen e tyre, uzufruktari i kryen vet me shpenzimet e tij, t cilat shlyhen deri n prfundimin e uzufruktit. Uzufruktari ka t drejt t mbaj sendin e ndrequr deri n shlyerjen e shpenzimeve. Sigurimi i uzufruktit Neni 252

48

Uzufruktari duhet t siguroj sendet n uzufrukt n favor t pronarit pr rreziqet q zakonisht ato duhet t sigurohen ose q jan t detyrueshme nga ligji. N rast dmtimi uzufrukti shtrihet mbi shprblimin e paguar. Kur uzufrukti nuk prmbush nj detyrim t till, pronari ka t drejt t bj vet sigurimin e prons dhe uzufruktari detyrohet ti paguaj shpenzimet prkatse. Shpronsimi i sendeve n uzufrukt Neni 253 Kur sendi shpronsohet pr interesa publike, uzufrukti kalon mbi shprblimin prkats. Pagimi i taksave dhe i detyrimeve t tjera Neni 254 Tatimet, taksat, shpblimet, rentat toksore dhe detyrimet e tjera vjetore q kan lidhje me t ardhurat gjat uzufruktit jan n ngarkim t uzufruktarit. Tatimet, taksat e detyrimet e tjera n ngarkim t prons gjat uzufruktit, jan n ngarkim t pronarit.

KREU IV MBARIMI I UZUFRUKTIT Neni 255 Uzufrukti mbaron: - me vdekjen e uzufruktarit ose me mbarimin e personit juridik uzufruktar; - me mbarimin e afatit t caktuar n aktin e krijimit; - me bashkimin e cilsive t pronarit e t uzufruktarit n nj person t vetm; - me shkatrrimin trsisht ose humbjen e sendit t dhn n uzufrukt; - me mosprdorimin e uzufruktit radhazi pr njzet vjet. Pushimi i uzufruktit Neni 256 Uzufrukti mund t pushoj kur uzufruktari shprdoron t drejtat ose nuk prmbush detyrimet q rrjedhin nga uzufrukti. Megjithat gjykata, sipas rrethanave q do t rezultojn mund t urdhroj q uzufruktari ti jap garanci, n rast se ka qn shkarkuar nga nj detyrim i till, ose me krkesn e pronarit ti lihet atij administrimi i sendit n uzufrukt ose nj personi tjetr ose dhe dhnia me qira e sendit. Heqja dor nga uzufrukti Neni 257 Uzufruktari mund t krkoj q, me shpenzimet e tij, t heq dor nga uzufrukti pr shkak t barrve e detyrimeve q rrjedhin prej tij. Kthimi i sendeve n uzufrukt Neni 258

49

Kur mbaron uzufrukti, uzufruktari ose trashgimtart e tij detyrohen t vn n dispozicion t pronarit sendet e vna n uzufrukt.

TITULLI V PRDORIMI E BANIMI Neni 259 Personi q ka nj t drejt thjesht prdorimi mbi nj send, e prdor at dhe gzon frutet e tij n masn q ka nevoj pr vete e pr familjen e tij. Kur objekti i t drejts s prdorimit sht nj banes, personi ka t drejt t banoj atje sipas nevojave t tij e t familjes s tij. Sendi ose banesa q prdoret sipas ksaj dispozite nuk mund t tjetrsohet, t rndohet dhe as t prdoret nga persona t tjer. Neni 260 Dispozitat q kan lidhje me uzufruktin zbatohen dhe pr t drejtn e prdorimit dhe t banimit, pr aq sa prputhen me kto t drejta.

TITULLI VI SERVITUTET KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 261 Servituti sht barra q i ngarkohet nj prone, pr prdorimin dhe dobin e nj prone t nj pronari tjetr. Neni 262 Servituti vendoset me ligj ose me vullnetin e njeriut. Neni 263 Pronari i prons shrbyese nuk sht i detyruar t kryej ndonj veprim pr t br t mundur ushtrimin e servitutit, prve kur n ligj ose nga titulli, parashikohet ndryshe. Neni 264 Pronari, n favor t t cilit sht vn servituti, detyrohet ti shprblej pronarit t prons shrbyese dmin q i shkaktohet nga krijimi i servitutit. KREU II SERVITUTET DETYRUESE Neni 265

50

Pronari i nj prone q, n baz t ligjit, ka t drejt t krkoj nga pronari i nj prone tjetr krijimin e nj servituti, n munges t nj marrveshjeje, mund ti drejtohet gjykats. Servituti detyrues mund t krijohet edhe me akt t organit shtetror, n rastet e parashikuara me ligj. Vendimi duhet t prcaktoj rregullat e ushtrimit t servitutit dhe shprblimin e dmit prkats. Rrjedhja e ujrave Neni 266 Pronari sht i detyruar t pranoj n tokn e tij ujrat e shiut, t bors ose t burimeve t pashfrytzuara, q rrjedhin natyrshm nga nj tok me nivel m t lart. Pronari nuk mund t ndryshoj kt rrjedh natyrore n dm t nj tjetri. Uji q rrjedh mbi nj tok t mposhtme mund t mbahet nga pronari i toks s msiprme, vetm n masn q sht e domosdoshme pr at tok. Neni 267 N rastet kur anbrigjet dhe shpatet e nj prone q shrbenin pr t ndaluar ujrat, jan shkatrruar ose dmtuar, si dhe kur del e nevojshme q nga shkaku i ujrave t ndrtohen mbrojtsa dhe pronari i asaj prone nuk pranon ti ndrtoj ose ti riparoj, pronart e dmtuar ose q rrezikohen t dmtohen, mundet q me shpenzimet e tyre ti ndrtojn ose ti riparojn ato. Kto ndrtime e riparime duhet t kryhen pa iu shkaktuar pronarit t prons shrbyese ndonj dm, duke respektuar rregullat e posame, kur ka t tilla. Kur pronari i prons shrbyese ka kundrshtime, mosmarrveshja zgjidhet nga gjykata. Neni 268 Dispozitat e nenit t msiprm zbatohen edhe kur del e nevojshme t hiqet nj penges lndsh t formuara n nj pron tjetr ose n nj hendek, rrjedh uji ose vij kulluese, t cilat dmtojn pronat fqinje. Neni 269 Pronari q ka nj burim uji n pronn e vet sht i lir n prdorimin e tij, por pa cenuar t drejtat q mund t ket fituar pronari i prons m t ult n baz t nj titulli ose me parashkrim. Neni 270 N rast se nj rrjedh uji u ndalon pronarve t pronave ngjitur, hyrjen n kto ose vazhdimin e vaditjes apo t kullimit t ujrave, ata q prdorin kt rrjedh, detyrohen q n proporcion me prfitimin q nxirret prej tij (ujit) t ndrtojn e t mirmbajn urat e mjetet e tjera t kalimit, n mnyr t volitshme e t sigurt, si dhe gypat e nndheshm ose vepra t tjera t ksaj natyre pr vazhdimin e ujitjes e t kullimit. Neni 271 Pronari i nj toke detyrohet t pranoj pa shprblim ujrat q vijn nga drenazhimi i nj toke t msiprme, kur ato rrjedhin natyrshm n tokn e tij. Kur nga kjo rrjedh i shkaktohet dm, ai ka t drejt t krkoj shprblimin e dmit dhe marrjen e masave pr mnjanimin n t ardhmen.

51

Servitutet q rrjedhin nga ndrtimet Neni 272 Rregullat pr ndrtimin e banesave e t ndrtimeve t tjera, largsia ndrmjet tyre, marrja e drits dhe e pamjes, nxjerrja e ballkoneve e ndrtime t tjera t ksaj natyre, rregullohen me ligj t veant duke respektuar t drejtat e pronarit t parashikuara n kt Kod e n ligje t veanta. Servitutet q rrjedhin nga marrja e ujit Neni 273 Kalimi i ujrave npr pronn e tjetrit duhet t kryhet n mnyrn m t volitshme e m t prshtatshme me m pak dme, por pa penguar ushtrimin normal t servitutit. Neni 274 Kur kalimi i ujrave krkohet pr nj koh jo m t gjat se nnt vjet, pagimi i vlefts dhe i shprblimit t dmeve t prmendura n dispozitn e msiprme bhet n gjysmn e ksaj vlefte, me detyrimin q me mbarimin e afatit t rivihet gjithka n gjendjen e mparshme. Ky servitut mund t bhet i prhershm kur kjo krkohet para mbarimit t afatit, nprmjet pagimit t gjysms tjetr, t vlefts s bashku me kamatat ligjore, nga data q ka filluar kalimi. Kur krkesa bhet pas mbarimit t afatit, nuk merren parasysh pagesat pr dhnien prkohsisht t ksaj t drejte. Neni 275 Kur kalimi i ujrave duhet t kryhet duke prshkuar rrug publike ose lumenj e ndrtime t tjera publike, zbatohen rregullat e parashikuara n dispozita t veanta. Neni 276 Kur n nj shtpi ose n mjediset e tjera t saj mungon uji i nevojshm pr jetesn e njerzve ose t kafshve dhe nuk mund t sigurohet ndryshe, ose nevojiten shpenzime t mdha, pronari i toks fqinje duhet t lejoj q nj sasi uji tepric t prdoret n masn e domosdoshme pr nevojat e msiprme, duke prballuar pala tjetr vleftn e ujit q krkohet dhe shpenzimet q duhet t kryhen pr kt qllim, si dhe kur sht rasti t shprblej dmin q mund t shkaktohet. Servituti i kalimit Neni 277 Pronari q nuk ka dalje n rrugn publike dhe nuk mund ta siguroj at prve se me shpenzime t mdha e me vshtirsi, ka t drejt t ket rrug kalimi nga toka fqinje, pr prdorimin e prshtatshm t prons s vet. Kalimi duhet t prbj rrugn m t shkurtr pr n rrugn publike dhe me m pak dme pr pronn shrbyese. Kjo dispozit zbatohet edhe kur pronari, q i sht njohur e drejta e kalimit n pronn e tjetrit, krkon zgjerimin e arsyeshm t rrug-kalimit pr mjete, duke prfshir edhe kalimin e mjeteve mekanike. Neni 278

52

Pronari duhet t lejoj fqinjin t hyj e t kaloj n tokn e tij sa her ka nevoj t ndrtoj ose t ndreq nj mur apo nj vepr tjetr. Ai duhet t lejoj personin q t krkoj e t marr gjn e gjall e do send tjetr t tij, q ndodhen aty rastsisht ose si rrjedhim i ers, ujit, orteqeve dhe forcave t tjera madhore, ndodhen n tokn e tij apo jan bashkuar me sende t tij. Pronari mund t mos lejoj hyrjen kur merr prsipr t dorzoj vet sendin e ndodhur n tokn e tij. Kur sht rasti pronari i toks shprblehet pr dmin e shkaktuar. Neni 279 Personi q do t kaloj n tokn e tjetrit, duhet t paguaj vleftn e toks q zihet, pa zbritur tatimet e barrt e tjera q lidhen me tokn, si dhe shprblimin pr dmin q shkaktohet duke prfshir edhe dmin q vjen nga ndrprerja e toks, nga mosprdorimi i saj, nga depozitimi i lndve t nxjerra e hedhja e mbeturinave. Pronari i toks shrbyese ka t drejt t largoj kto t fundit dhe ta prdor siprfaqen e toks, por gjithnj pa dmtuar ushtrimin normal t servitutit. Servituti pr vendosjen e gypave, kabllove e telave Neni 280 Pronari duhet t lejoj persona t tjer q t ndrtojn n pronn e tij t paluajtshme kanale ose t vendosin gypa pr kalimin e ujit ose t gazit, si dhe kabllo e tela telegrafik ose elektrik dhe instalime t tjera t ksaj natyre, por vetm kur kto vepra nuk kan mundsi t kryhen ndryshe ose pa u br shpenzime t mdha. Pronari, kur i shkaktohet dm, ka t drejt t shprblehet.

KREU III SERVITUTET VULLNETARE Neni 281 Pronari mund t krijoj mbi pronat e veta ose n dobi t tyre, do lloj servituti, me kusht q t mos jet n kundrshtim me rendin juridik. Servitutet vullnetare krijohen me kontrat ose me testament. Neni 282 Servitutet jan vijuese kur ushtrimi i tyre bhet pa qen nevoja pr veprime t herpashershme t njeriut, si jan vijat e ujit, pikat e strehve e t tjera t ksaj natyre. Servitutet jan jo vijuese, kur n ushtrimin e tyre krkohet kryerja e veprimeve t tashme t njeriut, si jan e drejta pr t marr uj, pr kullotjen e bagtive e t tjera t ksaj natyre. Servitutet mund t jen t dukshme e t padukshme. T padukshme jan servitutet pr t cilat nuk nevojiten punime t dukshme ose t prhershme, q jan t nevojshme pr ushtrimin e tyre. Neni 283 Servitutet vijuese e t dukshme krijohen me titull ose me parashkrimin dhjet vjear. Servitutet vijuese t padukshme dhe servitutet jo vijuese, t dukshme ose jo, nuk mund t krijohen vese me titull. Neni 284

53

Kur dy prona pushojn s qni n pronsin e nj personi, servituti konsiderohet se ekziston n mnyr aktive apo pasive n dobi ose kundr secils nga pronat e veuara, prve kur ka marrveshje t kundrt. KREU IV MNYRAT E USHTRIMIT T SERVITUTEVE Neni 285 E drejta e servitutit prfshin do gj q sht e nevojshme pr ta prdorur at. Neni 286 Pronari, pa plqimin e uzufruktarit, nuk mund t ngarkoj pronn me servitute q cenojn t drejtat e uzufruktarit. Neni 287 Servituti mbi nj pron q u prket disa personave n bashkpronsi mund t krijohet vetm me miratimin e gjith bashkpronarve. Servituti i krijuar nga vetm nj ose disa bashkpronar, hyn n fuqi kur bashkpronart e tjer bashkarisht apo vemas, kan dhn miratimin pr krijimin e tij. Neni 288 Personi q ka nj t drejt servituti, duhet ta prdor at sipas titullit t tij ose t posedimit t tij. Kur ka dyshime rreth shtrirjes dhe mnyrs s ushtrimit t tij, quhet se servituti sht krijuar n mnyr t till q t plotsoj nevojat e prons dominuese, duke rnduar sa m pak pronn shrbyese. Neni 289 E drejta e servitutit duhet t ushtrohet n kohn dhe n mnyrn q sjell m pak vshtirsi e shqetsime pr pronarin e prons shrbyese. Neni 290 Kur prona n dobi t s cils sht krijuar nj servitut pjestohet, servituti do ti shrbej secils pjes, me kusht q barra e prons shrbyese t mos rndohet. Neni 291 Pronari nuk duhet q me veprimet ose mosveprimet e tij t paksoj prdorimin e servitutit ose ta bj at m t vshtir. Megjith kt, n qoft se kan ndryshuar kushtet dhe pronari i prons shrbyese rndohet ose pengohet n ushtrimin e t drejtave t pronsis, mund ti krkoj pronarit, n dobi t t cilit sht vn servituti, ndrrimin e vendit t servitutit. Kt t drejt e ka edhe pronari i prons tjetr, kur provohet se ky ndrrim sjell dobi dhe nuk dmton pronn shrbyese. Mbrojtja e servitutit

54

Neni 292 Personi q ushtron nj servitut, ka t drejt t krkoj gjyqsisht nga kushdo q kundrshton kt t drejt, duke krkuar sipas rastit rivendosjen e plot t saj, pushimin e cenimit q i bhet si edhe shprblimin e dmit t shkaktuar.

KREU V SHUARJA E SERVITUTEVE Neni 293 Servitutet shuhen: a) Kur n nj person t vetm bashkohet pronsia e prons mbizotruese me at t prons shrbyese. b) Kur nuk prdoret pr m shum se dhjet vjet. Afati i parashkrimit pr servitutet jo vijuese fillon t ec nga dita kur servituti ka pushuar s prdoruri, ndrsa pr servitutet vijuese nga dita kur sht kryer nj vepr ose sht vrtetuar nj fakt q pengon ushtrimin e servitutit. Pr efekt t shuarjes s servitutit, llogaritet edhe koha q ai sht ushtruar nga titullari i mparshm. c) Kur sendet dmtohen ose konsumohen deri n nj shkall sa nuk mund t prdoren pr qllimin e tyre. Rikthimi n nj gjendje q mund t prdoren sjell si rrjedhim edhe rivendosjen e servituteve, prve kur kjo e drejt sht parashkruar. Neni 294 Kur prona mbizotruese sht n bashkpronsi, prdorimi i servitutit nga njri prej bashkpronarve, ndrpret parashkrimin edhe ndaj bashkpronarve t tjer. Neni 295 Pezullimi ose ndrprerja e parashkrimit n favor t njrit nga bashkpronart, ka efekt edhe n favor t t tjerve. TITULLI VII MBROJTJA E PRONSIS Padia pr krkimin e sendit Neni 296 Pronari ka t drejt t ngrej padi pr t krkuar sendin e tij nga do posedues ose mbajts. Kt t drejt e ka edhe do bashkpronar pr sendin e prbashkt, me qllim q ai tu dorzohet gjith bashkpronarve. T drejtat e poseduesit pr t ardhurat Neni 297 Poseduesit me mirbesim i takojn frutat natyrore t veuara dhe frutat civile t vjela q jan br t krkueshme deri n ditn q ka marr dijeni se sht posedues i paligjshm, ose q i sht

55

njoftuar padia e pronarit pr krkimin e sendit. Ai nuk detyrohet t shprblej pronarin pr humbjen, dmtimin ose pamundsin e kthimit t sendit pr do shkak tjetr, por pas ksaj dite ai prgjigjet pr frutat e vjela ose q duhet t kish vjelur, duke vepruar me prkujdesje deri n kohn e kthimit t sendit, pr shprblimin pr prdorimin e sendit, si dhe pr humbjen, dmtimin ose pamundsin e kthimit pr faj t tij. Neni 298 Poseduesi me keqbesim pr gjith kohn e posedimit t tij, detyrohet ti kthej pronarit bashk me sendin edhe frutat natyrore t veuara e frutat civile t vjela ose q jan br t krkueshme, dhe t ardhurat e tjera q duhej t vilte, si dhe t shprblej pronarin pr prdorimin e sendit dhe pr humbjen, dmtimin ose pamundsin e kthimit t sendit qoft dhe pa fajin e tij. Ai shkarkohet nga prgjegjsia kur provon se dmi do t shkaktohej edhe sikur t kishte dorzuar sendin n kohn e duhur, prve kur ai sht marr me an vepre penale. E drejta e poseduesit pr shpenzimet Neni 299 Poseduesi me mirbesim ka t drejt t krkoj pagimin e shpenzimeve t nevojshme q kan br pr sendin dhe shpenzimet e dobishme, n masn q kto i kan shtuar vleftn, n qoft se kjo vazhdon t jet n kohn e kthimit t sendit. Poseduesi me mirbesim ka t drejt t zbres nga t ardhurat e sendit, shpenzimet q i njihen sipas ksaj dispozite. Ai ka t drejt t mbaj sendin, gjersa ti paguhen shpenzimet e nevojshme t dobishme. Neni 300 Poseduesi me keqbesim ka t drejt t krkoj vetm pagimin e shpenzimeve t nevojshme q ka br pr sendin. Neni 301 Poseduesi me mirbesim dhe ai me keqbesim, prve shpenzimeve q u njihen sipas neneve t ktij Kodi, nuk kan t drejt t krkojn pagimin e shpenzimeve t tjera t bra pr sendin, por vetm kan t drejt t heqin nga sendi at q kan bashkuar dhe q mund t ndahet pa dm, prve kur pronari pranon t paguaj vleftn e tyre. Padia mohuese Neni 302 Pronari ka t drejt t krkoj nga cilido q e cenon n pronsin e tij, por pa u zhveshur nga posedimi, t pushoj cenimin dhe t mos prsris kt n t ardhmen, dhe, kur sht rasti t shprblej dmet q mund ti ket shkaktuar. Kallzimi i nj punimi t ri dhe i nj dmi t mundshm Neni 303 Pronari, personi q gzon nj t drejt tjetr reale ose poseduesi, t cilt kan arsye t shqetsohen se nga nj punim i ri i filluar prej t tjerve n tokn e tyre ose t tjetrkujt, mund ti vij dm sendit n pronsi ose n posedimin e tij, mund ti drejtohet gjykats me kusht q ky punim t mos ket prfunduar ose t mos ket kaluar nj vit nga fillimi i tij.

56

Gjykata sipas rastit vendos ndalimin e punimit, shmbjen ose paksimin e tij dhe kur sht rasti edhe shprblimin e dmit ose rrzon padin duke urdhruar shprblimin e dmit kur rezulton se punimi ka qn ndaluar padrejtsisht.

TITULLI VIII POSEDIMI KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME Kuptimi i posedimit Neni 304 Posedimi sht sundimi efektiv i nj personi mbi nj send dhe mbi t drejtat e tjera reale mbi at. Posedimi mund t ushtrohet drejtprsdrejti ose nga nj person q mban sendin. Llojet e posedimit Neni 305 Posedimi i personit jo pronar mund t jet i ligjshm ose i paligjshm. Posedimi sht i ligjshm kur poseduesi e ka posedimin nga pronari, n baz t nj veprimi juridik, n baz t ligjit ose t nj akti administrativ. N t gjitha rastet e tjera posedimi sht i paligjshm. Neni 306 Posedimi i paligjshm mund t jet me mirbesim ose me keqbesim. Posedimi sht me mirbesim kur poseduesi nuk ka ditur ose nuk ishte i detyruar t dinte se posedimi i tij sht i paligjshm. Mirbesimi prezumohet dhe mjafton t ket qn n kohn e fitimit t posedimit. Prezumime mbi posedimin Neni 307 Poseduesi i tanishm q ka poseduar n nj koh t mparshme, prezumohet se ka poseduar edhe n kohn e ndrmjetme. Neni 308 Posedimi i tanishm nuk prezumon posedimin e mparshm, prve kur poseduesi ka nj titull q prbn bazn e posedimit t tij. N kt rast poseduesi prezumohet q t ket qn poseduar q nga data e titullit. Mnyrat e fitimit t posedimit Neni 309 Posedimi fitohet me an veprimesh juridike, me trashgim dhe me pushtim. Ai q ka fituar posedimin me mirbesim, mund t bashkoj n posedimin e vet, edhe kohn e posedimit me mirbesim t personit nga i cili ka fituar sendin.

57

KREU II MBROJTJA E POSEDIMIT DHE E MBAJTJES Mbrojtja e atastme Neni 310 Poseduesi ka t drejt t kundrshtoj aty pr aty, duke prdorur nj mbrojtje t prshtatshme, do veprim q ka pr qllim cenimin ose zhveshjen nga posedimi. Kur sendi sht marr me dhun ose fshehurazi, poseduesi ka t drejt ta marr at menjher ose n ndjekje e sipr, por duke evituar veprimet e dhuns q nuk pajtohen me rrethanat e ngjarjes. Neni 311 E drejta pr t mbrojtur posedimin i njihet edhe mbajtsit t sendit, kundr do personi tjetr, prve ndaj atij nga i cili i vijn kto t drejta. Pushimi i cenimit t posedimit Neni 312 Personi, q cenohet n posedimin e nj sendi, mund t krkoj brenda gjasht muajve, pushimin e cenimit t posedimit dhe mosprsritjen e tij n t ardhmen. Kur posedimi sht fituar me dhun ose fshehurazi, padia mund t ngrihet brenda gjasht muajve nga dita kur dhuna ose fshehtsia kan pushuar. Pushimi i cenimit t posedimit nuk mund t krkohet nga personi q ka fituar posedimin me dhun ose fshehurazi. Rivendosja n posedim Neni 313 Poseduesi, q n mnyr t paligjshme sht zhveshur nga posedimi, ka t drejt t krkoj brenda gjasht muajve, rivendosjen e tij n posedim. Kt t drejt nuk e ka poseduesi q ka marr posedimin me dhun ose fshehurazi. Kur zhveshja sht e fsheht, afati pr t krkuar rivendosjen e posedimit fillon nga dita e zbulimit t zhveshjes. Neni 314 Rivendosja mund t krkohet edhe kundr atij q e ka fituar posedimin nprmjet nj titulli, por q ka patur dijeni pr zhveshjen e ndodhur. Neni 315 Gjat gjykimit t padis pr pushimin e cenimit ose rivendosjen n posedim, i padituri nuk mund t pretendoj se sht vet pronar ose ka nj t drejt m t fort se ajo e poseduesit.

PJESA III TITULLI I

58

DISPOZITA T PRGJITHSHME Kuptimi i trashgimit Neni 316 Trashgimia sht kalimi me ligj ose me testament i pasuris (trashgimit) t personit t vdekur, nj ose m shum personave (trashgimtar), sipas rregullave t caktuara n kt Kod. Neni 317 Trashgimia me ligj zbatohet kur trashgimlnsi nuk ka br testament, ose ka br vetm pr nj pjes t pasuris s tij, ose kur testamenti sht trsisht ose pjesrisht i pavlefshm. Koha dhe vendi i eljes s trashgimit Neni 318 Trashgimia elet n kohn kur vdes trashgimlnsi dhe n vendin ku ai ka patur banimin e tij t fundit. Kur ky nuk dihet, trashgimia elet n vendin ku ndodhet e gjith pasuria e tij ose pjesa kryesore e saj. Ajo rregullohet sipas ligjit t kohs kur sht elur. Neni 319 sht e pavlefshme do marrveshje me t ciln disponohen ose prdorohen t drejta q rrjedhin nga nj trashgim ende i paelur. Zotsia pr t trashguar Neni 320 Ka zotsi pr t trashguar personi q n kohn e eljes s trashgimis sht gjall, ose sht zn para vdekjes s trashgimlnsit dhe ka lindur i gjall. Prezumohet se ka qn zn n kohn e eljes s trashgimis, ai q ka lindur brenda 300 ditve nga vdekja e trashgimlnsit. Neni 321 Kur dy ose m shum persona thirren pr t trashguar njri tjetrin dhe nuk vrtetohet se cili prej tyre ka vdekur m par, prezumohet se t gjith kan vdekur n t njjtn koh dhe nuk kalon ndonj e drejt nga njri tek tjetri. Padenjsia Neni 322 Nuk mund t trashgoj si i padenj: - ai q me dashje ka vrar ose ka tentuar t vras trashgimlnsin, bashkshorten, fmijt dhe prindrit e tij; - ai q ka br ndaj trashgimlnsit kallzim ose dshmi t rreme, pr kryerjen e nj vepre penale pr t ciln parashikohet dnim me vdekje ose me heqje lirie mbi 10 vjet, kur kallzimi ose dshmia jan deklaruar t rreme n nj gjykim penal; - ai q me mashtrim, kanosje e dhun ka shtyr trashgimlnsin q t bj, t ndryshoj ose t shfuqizoj testamentin ose ka prpiluar vet nj testament t rreme ose e ka prdorur at pr interesa t tij apo t t tjerve; - ai q sht sjell ndaj trashgimlnsit n mnyr poshtruese dhe q e ka keqtrajtuar at.

59

Neni 323 Padenjsia e prindit ose e t paralindurit, nuk prjashton fmijt ose t paslindurit e ktij, si kur trashgojn vet, ashtu dhe kur vijn n trashgim me zvendsim. N nj rast t till, prindi i padenj, n pjesn trashgimore q u vjen fmijve t tij nuk mund t gzoj t drejtat e uzufruktit dhe t administrimit, q ligji u njeh prindrve mbi pasurit e fmijve t tyre. Falja e padenjsis Neni 324 Trashgimlnsi ka t drejt ta fal personin e padenj pr ta trashguar, me kusht q falja t bhet shprehimisht me akt noterial ose me testament, ose kur falja, ndonse nuk sht br shprehimisht, trashgimlnsi ka shnuar n testament se e ka njohur padenjsin e megjithat e cakton at si trashgimtar. Detyrimet e trashgimtarit t padenj Neni 325 Personi i prjashtuar nga trashgimi si i padenj detyrohet t kthej frutat dhe do t ardhur tjetr q ka marr nga pasuria n trashgim pas eljes s trashgimis. Zvendsimi Neni 326 Zvendsimi lejon vnien e zvendsuesve n vendin, shkalln dhe n t drejtat e atij q zvendsojn. Neni 327 Zvendsimi n vij t drejt i t paslindurve, bhet pa kufi dhe n t gjitha rastet, qoft kur fmija e trashgimlnsit t konkurroj me t paslindurit e nj fmije tjetr t paravdekur, qoft dhe kur fmijt e trashgimlnsit kan vdekur para tij dhe t paslindurit e ktyre jan ose jo n shkall t njjta, ose t numrit t tyre sipas barqeve. Neni 328 Pr t paralindurit n vij t drejt nuk ka zvendsim; m i afrti prjashton t tjert. Neni 329 N vij t trthort, zvendsimi pranohet n favor t fmijve e t paslindurve, t vllezrve e motrave t trashgimlnsit, edhe sikur kta t konkurrojn me ungjt apo emtat e tyre apo me t paslindurit e tyre n shkall t njjt ose jo. Fitimi i trashgimit Neni 330 Trashgimi fitohet me vdekjen e trashgimlnsit. Neni 331

60

Me eljen e trashgimit, trashgimtarit i kalon edhe posedimi i trashgimlnsit mbi pasurin trashgimore, pa qen nevoja pr t vn dor mbi at. Neni 332 Trashgimtari mund t fitoj t gjith pasurin e trashgimlnsit ose nj pjes t saj, ose vetm nj send t caktuar apo nj t drejt tjetr pasurore. Heqja dor nga trashgimi Neni 333 Heqja dor nga trashgimi duhet t bhet me deklarat t shkruar, q regjistrohet n gjykatn e rrethit t vendit ku sht elur trashgimi, ose me goj n nj procesverbal gjyqsor. Heqja dor mund t bhet edhe me an prfaqsuesi t pajisur me prokur t posame. Neni 334 Ai q ka hequr dor nga trashgimi, quhet se nuk sht thirrur ndonjher n trashgim. Heqja dor nga trashgimi nuk prjashton trashgimtarin nga e drejta pr t krkuar legt. Neni 335 Heqja dor nga trashgimi mund t bhet brenda 3 muajve nga elja e trashgimis dhe kur trashgimtari sht jasht shtetit, jo m von se 6 muaj. Pr trashgimtarin q n kohn e eljes s trashgimis nuk ka lindur, afati i heqjes dor nga trashgimi fillon nga dita e lindjes. Afati i heqjes dor nga trashgimi pezullohet pr shkaqet q vlejn pr parashkrimin e padies. Neni 336 Kur nuk dihet a ka trashgimtar, ose kur trashgimtart mungojn dhe nuk ka lajme pr ta, gjykata e rrethit ku sht elur trashgimia, kryesisht ose me krkesn e do t interesuari, cakton nj afat, jo m pak se gjasht muaj nga elja e trashgimis, brenda t cilit ata duhet t deklarojn n se heqin dor nga trashgimi. N qoft se brenda ktij afati nuk bhet ndonj deklarim i till, prezumohet se trashgimlnsi nuk ka ln trashgimtar. Neni 337 Heqja dor nga trashgimi, e br para eljes s trashgimis, ose kur bhet me kusht, me afat, ose pr nj pjes t trashgimit, apo n dobi t njrit nga trashgimtart e tjer, sht e pavlefshme. Neni 338 Nuk mund t hiqet dor nga trashgimi, kur gjat afatit tremujor, trashgimtari me veprimet e tij sht sjell si trashgimtar. Veprimet q kryhen vetm pr t ruajtur pasurin trashgimore, nuk konsiderohen si sjellje prej trashgimtari. Trashgimtart q kan hequr ose fshehur sende nga trashgimi, humbasin t drejtn e heqjes dor dhe mbeten trashgimtar edhe sikur t ken deklaruar heqjen dor nga trashgimi.

61

Neni 339 Trashgimtari q ka deklaruar rregullisht heqjen dor ose jo nga trashgimi, nuk mund ta shfuqizoj m pas kt deklarim. Neni 340 Kur trashgimtari vdes para se t kaloj afati pr heqjen dor nga trashgimi, e drejta pr heqjen dor u kalon trashgimtarve t tij. Pagimi i detyrimeve Neni 341 Trashgimtart prgjigjen pr detyrimet q rndojn mbi pasurin trashgimore n prpjestim me pjest e tyre, gjer n vleftn e pasuris trashgimore q kan marr. Quhen detyrime q rndojn mbi pasurin trashgimore, ato t trashgimlnsit, shpenzimet e varrimit t tij dhe shpenzimet q nevojiten pr ruajtjen dhe administrimin e pasuris trashgimore, deri sa ajo tu kaloj trashgimtarve prkats. Neni 342 Kur n nj trashgim, nj ose disa prona t paluajtshme jan t rnduara me hipotek, secili trashgimtar ka t drejt t krkoj q kto prona t lirohen nga hipoteka para se t bhet formimi i pjesve trashgimore. Megjithkt, trashgimtari q e ka shlyer detyrimin q rrjedh nga hipoteka e vn mbi nj send t paluajtshm n pjesn trashgimore t tij, ka t drejtn e kthimit ndaj trashgimtarve t tjer, n proporcion me pjest e tyre. Masat pr sigurimin e pasuris trashgimore Neni 343 Kur shihet e nevojshme t mbrohen interesat e trashgimtarve, t personave q mund t prfitojn nga disponimet me testament, t kreditorve t trashgimlnsit ose t shtetit, gjykata e rrethit ku sht elur trashgimia, kryesisht ose me krkesn e do t interesuari, urdhron prmbaruesin gjyqsor osa nj noter pr t br inventarin e pasuris trashgimore. Prmbaruesi gjyqsor ose noteri q bn inventarin mund t caktoj nj person si ruajts i pasuris trashgimore. Derisa t mos jen hequr masat e msiprme, trashgimtari q mund t ket filluar nga administrimi i pasuris trashgimore, nuk mund ta tjetrsoj at vese me lejen e gjykats. Neni 344 Kur nuk dihet a ka trashgimtar ose kur trashgimtart mungojn dhe nuk ka lajme pr ata ose kur trashgimtart ligjor apo testamentor kan hequr dor nga trashgimi dhe nuk dihen trashgimtart e tyre, gjykata e rrethit ku sht elur trashgimi, kryesisht ose me krkesn e do t interesuari, emron nj kujdestar t trashgimit. Shkurtimi i vendimit t emrimit t kujdestarit, shpallet n Fletoren Zyrtare. Neni 345 Kujdestari krkon kryerjen e inventarit t pasuris trashgimore, merr masa pr administrimin e pasuris, ushtron t drejtn e padis dhe u prgjigjet padive n lidhje me kt

62

pasuri, depoziton n bank parat q ndodhen n trashgim ose q rrjedhin prej tij, kryen veprime t tjera t ksaj natyre dhe jep llogari n mbarim t administrimit. Neni 346 Me miratimin e gjykats kujdestari paguan detyrimet q rndojn mbi pasurin trashgimore, ekzekuton detyrimet n lidhje me leget dhe barrt dhe, kur shihet e nevojshme tjetrson edhe pasuri trashgimore. Neni 347 Detyra e kujdestarit pushon me paraqitjen e treshgimtarit. Dshmia e trashgimis Neni 348 Cilsia si trashgimtar dhe pjest takuese n trashgim caktohen n dshmin e trashgimis, t lshuar nga gjykata, sipas rregullave t caktuara n Kodin e Procedurs Civile. Padia pr krkimin e trashgimit Neni 349 Trashgimtari mund t krkoj me padi nga kushdo q posedon trsisht ose pjesrisht pasurin trashgimore, njohjen e tij si trashgimtar dhe dorzimin e pasuris trashgimore dhe t pasuris s fituar me an t saj, sipas rregullave mbi posedimin me mirbesim dhe me keqbesim. Neni 350 Padia pr krkimin e trashgimit mund t ngrihet edhe kundr personit q mban pasurin trashgimore n baz t nj dshmie trashgimi, qoft dhe kur ky sht shteti. Personi q ka fituar me mirbesim ndonj send t pasuris trashgimore nga nj trashgimtar i till, nuk sht i detyruar t kthej sendin edhe sikur t jet fituar me kundrshprblim. Poseduesi me mirbesim q ka tjetrsuar po n mirbesim sende nga pasuria trashgimore, sht vetm i detyruar q ti kthej trashgimtarit padits mimin e sendit t shoqruar me faturn prkatse. Kur kto t fundit nuk jan shlyer, ktij i kalon e drejta pr t krkuar shlyerjen e tyre. Neni 351 Padia pr krkimin e trashgimit nuk parashkruhet, prve efekteve t parashkrimit fitues pr sende t veuara. Neni 352 Dispozitat q kan lidhje me posedimin, zbatohen edhe pr posedimin e sendeve n trashgim, prsa i prket krkimit t frutave, t shpenzimeve t kryera ose pr prmirsimet dhe shtesat e bra. Pjestimi i trashgimit Neni 353 Cilido nga bashktrashgimtart ka t drejt t krkoj n do koh pjestimin e pasuris trashgimore edhe sikur trashgimlnsi t ket urdhruar ndryshe.

63

Neni 354 Pjestimi i pasuris trashgimore mund t bhet me marrveshje t vet trashgimtarve dhe, kur kta nuk merren vesh, nga gjykata kompetente pr shqyrtimin e padive q rrjedhin nga trashgimia. Neni 355 Pjestimi i pasuris trashgimore bhet sipas rregullave t parashikuara n nenin 207 t ktij Kodi dhe n dispozitat e tjera t ktij kreu. Neni 356 N formimin e pjesve takuese duhet q, sa t jet e mundur, n seciln prej tyre t bjn pjes nga po ajo sasi sendesh t luajtshme ose t paluajtshme, t drejtash reale ose kredish, q kan natyr e vleft t njjt. Neni 357 Kur kreditort kan vn sekuestro mbi sendet e luajtshme t pasuris trashgimore, ose kan kundrshtuar pjestimin sipas nenit 206 t ktij Kodi, ose shumica e bashktrashgimtarve e shohin t nevojshme pagimin e detyrimeve q rndojn mbi trashgimin, sendet e luajtshme shiten n ankand. Neni 358 Bashkshorti i trashgimlnsit ka t drejt t krkoj pjesn q i takon n pasurin e prbashkt t fituar me pun nga bashkshortt gjat martess. Bashktrashgimtart, q me punn ose t ardhurat e tyre kan ndihmuar n shtimin e pasuris s ln n trashgim, kan t drejt t krkojn pjesn e tyre n pasurin e siprme t shtuar, sipas kontributit t dhn. Neni 359 Pjesa e antarit q vdes n pasurin e familjes bujqsore u kalon trashgimtarve t tij, pavarsisht nga antarsia e tyre n ekonomin bujqsore. Kur vdes antari i fundit i ekonomis bujqsore, pasuria u kalon trashgimtarve t tij sipas rregullave t caktuara n kt Kod.

TITULLI II TRASHGIMIA ME LIGJ Neni 360 Trashgimtart ligjor jan fmijt, fmijt e fmijve, bashkshorti, prindrit, vllezrit e motrat dhe fmijt e vllezrve e t motrave t paravdekur, gjyshi e gjyshja e t paralindurit e tjer, personat e paaft pr pun n ngarkim t trashgimlnsit, t afrmit e tjer deri n shkalln e gjasht, si dhe shteti. Kta thirren n trashgim sipas rradhs t caktuar n kt Kod.

64

Neni 361 (Ndryshuar paragrafi i tret me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 23) N rradh t par thirren n trashgim fmijt dhe bashkshorti i aft ose i paaft pr pun, duke trashguar secili n pjes t barabarta. Kur nj nga fmijt ka vdekur para trashgimlnsit, sht br i padenj pr t trashguar, ka hequr dor nga trashgimi, n vend t tij hyjn me zvendsim fmijt e tij dhe kur pr shkaqet e siprme nuk mund t jen trashgimtar, vijn n trashgim t paslindurit e tyre pa kufizim. N kt rast, pjesa e prindit q nuk trashgon, ndahet ndrmjet t paslindurve n pjes t barabarta. Kur prve bashkshortit, nuk ka trashgimtar t tjer, t radhs s par, n trashgimi thirren ata t radhs pasardhse, t parashikuar n nenin 363 t ktij Kodi dhe kur nuk ka t till, thirren trashgimtart e radhs tjetr pasardhse, t parashikuar n nenin 364 t ktij Kodi. N do rast bashkshorti merr 1/2 pjes t trashgimit. Kur nuk ka trashgimtar t radhve t siprme, trashgimi i mbetet bashkshortit pasjetues. Neni 362 (Ndryshuar paragrafi i par me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 24) Fmijt e lindur jasht martese, kur atsia ose mmsia sht njohur rregullisht, si dhe fmijt e birsuar barazohen me fmijt e lindur nga martesa. I birsuari nuk trashgon n familjen e origjins s tij dhe as kjo nuk e trashgon at. Neni 363 N radh te dyt thirren n trashgim prindrit e trashgimlnsit dhe personat e paaft pr pun, t cilt t paktn 1 vit para vdekjes s trashgimlnsit, bashkjetonin me at si antar t familjes dhe n ngarkim t tij. Neni 364 N radh t tret thirren n trashgim personat e paaft pr pun n ngarkim t trashgimlnsit q prmenden n nenin 363 t ktij Kodi, kur nuk ka trashgimtar t tjer t radhs s dyt, gjyshi e gjyshja, vllezrit e motrat, si dhe fmijt e vllezrve e t motrave t paravdekur. T siprmit trashgojn n pjes t barabarta, pa u br dallimi ndrmjet vllezrve e motrave t nj ati ose vetm t nj nne, ndrmjet gjyshit e gjyshes nga ana a babs ose e nns. Neni 365 Kur trashgimlnsi nuk ka ln t paslindur, as prindr ose t paralindur t tjer, as vllezr ose motra, apo t paslindur t ktyre, pasuria e trashgimlnsit u kalon t afrmve m t afrt t tij, pa br dallim ndrmjet vijs atrore dhe asaj amsore, por gjithsesi jo m tej se shkalla e gjasht. Neni 366 Kur trashgimlnsi nuk ka ln trashgimtar deri n shkalln e gjasht, thirret n trashgim shteti. Neni 367 Shteti nuk prgjigjet pr detyrimet e trashgimlnsit tej vlefts s pasuris t fituar.

65

E drejta e shtimit pr sendet shtpiake Neni 368 Trashgimtart q bashkjetonin me trashgimlnsin n kohn e vdekjes s tij, kur thirren n trashgim, marrin tej pjess q u takon n pasurin trashgimore sendet shtpiake t prdorimit t zakonshm, prve kur trashgimlnsi ka disponuar ndryshe n testament. Trashgimia sipas radhve Neni 369 Trashgimtart e nj radhe t mpasme thirren n trashgim vetm kur nuk ka trashgimtar t radhs s mparshme ose kur kta t gjith jan br t padenj ose kan hequr dor nga trashgimi ose jan prjashtuar nga trashgimi, prve kur nga trashgimtart e radhs s dyt mbetet trashgimtari i paaft pr pun dhe ka trashgimtar t radhs s tret. E drejta e shtimit Neni 370 Kur nj nga bashktrashgimtart q thirret n trashgim ka vdekur para trashgimlnsit, ose sht br i padenj, ose ka hequr dor nga trashgimi, ose sht prjashtuar nga trashgimi dhe nuk ka persona q trashgojn me zvendsim, pjesa q i takon atij u shtohet pjesve t bashktrashgimtarve t asaj radhe. Trashgimtari i paaft pr pun Neni 371 Trashgimtar t paaft pr pun jan ata q n kohn e vdekjes s trashgimlnsit nuk kan mbushur moshn 16 vje, ose 18 vje kur vazhdojn msimet, burrat q kan mbushur moshn 60 vje dhe grat q kan mbushur moshn 55 vje si dhe, pavarsisht nga mosha, ata q jan invalid t grupit t par dhe t grupit t dyt.

TITULLI III TRASHGIMIA ME TESTAMENT Kuptimi i testamentit Neni 372 Testamenti sht nj veprim juridik i njanshm i kryer nga vet trashgimlnsi, me an t t cilit ky disponon pasurin e tij pr kohn pas vdekjes. Testamenti nuk mund t bhet prej dy ose m shum personave po n nj akt, as edhe n dobi t nj t treti, as me disponime reciproke. Zotsia pr t disponuar me testament Neni 373 Testament mund t bj do person q ka mbushur moshn 18 vje, si dhe gruaja nn kt mosh kur sht e martuar. I mituri nga 14 gjer n 18 vje mund t bj testament vetm pr pasurin q ka fituar me punn e tij.

66

Personi t cilit me vendim gjyqi i sht hequr zotsia pr t vepruar, si dhe ai q n kohn e brjes s testamentit nuk sht n gjendje pr t kuptuar rndsin e veprimit t tij, nuk mund t bj testament. Zotsia pr t fituar me testament Neni 374 Jan t pazot pr t fituar me testament ata q jan t pazot pr t trashguar me ligj me prjashtim t fmijve t pandrmjetshm t nj personi t caktuar dhe t gjall n kohn e vdekjes s testatorit edhe sikur ata fmij t mos jen zn ende. Neni 375 Kujdestari nuk mundet n asnj rast t prfitoj nga disponimet testamentare t personit n kujdestari kur ato jan br para miratimit t llogaris prfundimtare, edhe sikur testatori t ket vdekur pas miratimit t llogaris. Jan t vlefshme disponimet e bra n favorin e kujdestarit, kur ky sht i paralindur, i paslindur, vlla, motr ose, bashkshorti i testatorit. Neni 376 Disponimi testamentar n favor t personave t pazot q prmenden n nenet 374 e 375 t ktij Kodi, sht i pavlefshm edhe sikur t jet fshehur nn formn e nj kontrate me shprblim ose t jet br nn emrin e nj personi t ndrvn. Quhen persona t ndrvn: i ati, e ma, t paslindurit dhe bashkshorti i personit t pazot. Caktimi i trashgimtarit Neni 377 Trashgimlnsi q nuk l t paslindur ose t paralindur, ose vllezr apo motra, ka t drejt t disponoj me testament pasurin e vet, n favor t do personi fizik apo juridik. Prjashtimi nga trashgimia Neni 378 Trashgimlnsi edhe pa caktuar trashgimtar n testament mund t prjashtoj nga trashgimia ligjore nj ose m shum trashgimtar t tij. Rezerv ligjore Neni 379 Trashgimlnsi nuk mund t prjashtoj nga trashgimia ligjore fmijt e tij t mitur ose trashgimtar t tjer t mitur q trashgojn me zvendsim (neni 361, paragrafi i dyt), si dhe trashgimtart e tij t tjer t paaft pr pun n qoft se thirren n trashgim, dhe as t cenoj me testament n do mnyr qoft, pjesn q u takon ktyre trashgimtarve n baz t trashgimis ligjore, prve kur kta jan br t padenj pr t trashguar. Neni 380 Kur testatori disponon me testament nj uzufrukt ose nj rent jetsore, t ardhurat e t cilave kalojn ato t pjess s disponueshme, trashgimtart q kan t drejt n rezervn ligjore munden t ekzekutojn kt disponim ose t heqin dor nga t drejtat mbi pjesn e disponueshme.

67

Po kt t drejt zgjedhjeje e kan edhe personat q prfitojn nga rezerva ligjore n rast se testatori ka disponuar pronsin e zhveshur t nj pjese q kalon masn e disponueshme. Zvendsimi Neni 381 Trashgimlnsi mund t caktoj n testament q n rast se trashgimtari vdes para tij ose bhet i padenj, ose heq dor nga trashgimi, ta marr trashgimin nj nga trashgimtart e tjer q tregohen n nenet 361, 363, 364 t ktij Kodi, dhe kur nuk ka asnj nga kta, ta marr nj njeri tjetr. Por trashgimlnsi nuk mund t detyroj trashgimtarin q t ruaj dhe, pas vdekjes s tij tia dorzoj nj personi tjetr t gjith ose nj pjes t trashgimit q ka marr. E drejta e shtimit Neni 382 Kur trashgimlnsi ua ka ln t gjith pasurin e tij trashgimtarve t caktuar n testament dhe nj nga kta trashgimtar ka vdekur para tij, ose sht br i padenj, ose ka hequr dor nga trashgimi dhe trashgimlnsi nuk ka caktuar pr kto raste nj trashgimtar tjetr n vend t tij, si dhe kur nj trashgimtar sht prjashtuar nga trashgimi, pjesa q i takon atij u shtohet pjesve t bashktrashgimtarve t tjer t caktuar n testament n prpjestim me pjest e tyre trashgimore. N qoft se disa nga trashgimtart jan caktuar s bashku n nj pjes t pasuris, shtimi bhet vetm midis ktyre bashktrash-gimtarve. Neni 383 Kur trashgimlnsi ka ln me testament vetm nj pjes t pasuris s tij, edhe sikur n kt pjes t ket caktuar s bashku shum trashgimtar, pjesa e atij q pr shkaqet e treguara n nenin e siprm nuk mund ose nuk do t jet trashgimtar, u kalon trashgimtarve ligjore t trashgimlnsit. Legu dhe barra Neni 384 Trashgimlnsi mund t ngarkoj trashgimtarin ose trashgimtart e caktuar n testament, nga ata q tregohen n nenet 361, 363, 364 t ktij Kodi, q tu japin nj ose m shum trashgimtarve ligjor nj prfitim pasuror nga trashgimi, pa i br kta trashgimtar (legu). Kur trashgimlnsi, q nuk ka trashgimtar nga ata q tregohen n nenet 361, 363, 364, ka caktuar n testament si trashgimtar persona t tjer, mund ti ngarkoj kta me lege n dobi t do njeriu. Dispozitat e zotsis pr t trashguar vlejn edhe pr personin q i sht ln legu. Neni 385 Legatari ka t drejt t krkoj frutat ose kamatat q rrjedhin nga legu, nga dita q i sht caktuar dorzimi i legut dhe n munges t saj, nga dita e njoftimit t krkes-padis. Ato mund t krkohen nga dita e vdekjes s trashgimlnsit, kur trashgimlnsi ka disponuar shprehimisht ose kur legu sht nj depozit n para. Neni 386

68

Trashgimlnsi mund t ngarkoj trashgimtarin ose trashgimtart e caktuar n testament q t kryejn ndonj veprim t dobishm pr shoqrin ose ndonj veprim tjetr, pa i dhn t drejt nj personi t caktuar mbi kt veprim (barr). Kur trashgimlnsi i l me testament pasurin shtetit, organeve t tij, ose enteve t ndryshm, ka t drejt t caktoj qllimin pr t cilin duhet t prdoret pasuria. Neni 387 Kur trashgimtari i ngarkuar me legun ose barrn ka vdekur para trashgimlnsit, ose sht br i padenj ose ka hequr dor nga trashgimi dhe trashgimlnsi nuk ka caktuar nj trashgimtar tjetr n vend t tij, pr ekzekutimin e detyrimeve n lidhje me legun ose me barrn ngarkohen bashktrashgimtart ose trashgimtart ligjor, t cilve u shtohet ose u kalon pjesa e atij, q pr shkaqet e siprme nuk mund ose nuk do jet trashgimtar. N qoft se ekzekutimi i detyrimeve n lidhje me legun ose barrn sht lidhur ngusht me personin e atij, q pr shkaqet e siprme nuk mund ose nuk do jet trashgimtar, legu ose barra mbetet pa fuqi. Neni 388 N rast se ndrmjet trashgimtarve, asnjri prej tyre nuk sht ngarkuar nga trashgimlnsi testamentar pr t shlyer legun, secili trashgimtar detyrohet t kontribuoj pr shlyerjen e tij sipas pjess takuese. Neni 389 Kur sendi i dhn n leg sht treguar vetm si lloj ose si mas, e drejta e zgjedhjes i takon trashgimtarit, por sendi nuk mund t jet nn kualitetin mesatar. Neni 390 Kur personi, t cilit i sht ln legu, ka vdekur para trashgimlnsit ose sht br i padenj ose ka hequr dor nga legu dhe trashgimlnsi nuk ka caktuar nj person tjetr n vend t tij, legu shkon n dobi t trashgimtarit t ngarkuar me at leg. Por n qoft se legu u sht ln shum personave s bashku, pjesa e atij q nuk mund ose nuk do t marr legun u shtohet bashkpjestarve t tij n prpjestim me pjest e tyre. Neni 391 Personi, t cilit i sht ln legu, ka t drejt t krkoj nga trashgimtari i ngarkuar ekzekutimin e detyrimit n lidhje me legun. Ekzekutimi i detyrimit t trashgimtarit n lidhje me barrn mund t krkohet nga ekzekutori i testamentit, nga bashktrashgimtart, nga organizatat prkatse shtetrore ose private. Detyrimet n lidhje me legun dhe barrn ekzekutohen pas detyrimeve q rndojn mbi pasurin trashgimore. Format e testamentit Neni 392 Testamenti bhet n dy forma: ollograf dhe me akt noterial. Testamenti ollograf Neni 393

69

Testamenti ollograf shkruhet trsisht me dorn e testatorit duke vn datn dhe nnshkrimin e vet. Data e testamentit duhet t tregoj ditn, muajin dhe vitin. Nnshkrimi vihet n fund t disponimeve. Neni 394 Personi q nuk sht i zoti t lexoj dorshkrimin e vet nuk mund t bj testament ollograf. Neni 395 Personat q nuk dgjojn (shurdh) ose q nuk dgjojn e nuk flasin (shurdhmemec), mund t disponojn me testament ollograf ose me testament t marr nga noteri, sipas rregullave t parashikuara n ligjin Pr noterin. Neni 396 Testamenti ollograf mund t depozitohet tek noteri pr ruajtje sipas dispozitave pr depozitimin e dokumenteve n noteri. Testamenti me akt noterial Neni 397 Testamenti me akt noterial redaktohet nga noteri dhe nnshkruhet nga trashgimlnsi n prani t noterit. Kur trashgimlnsi nuk di, ose pr shkak smundjeje ose t metash fizike nuk mund t nnshkruaj, testamenti nnshkruhet sipas rregullave t parashikuara n ligjin Pr noterin. Testamente t posame Neni 398 (Shfuqizuar fjalt ose sekretari me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 25) N vendet ku nuk ka noter, testamenti mund t vrtetohet nga kryetari i bashkis ose i komuns. Neni 399 Testamenti i nj personi q ndodhet n shrbim ushtarak, mund t vrtetohet nga komandanti i njsis ushtarake n t ciln ai bn pjes dhe kur sht shtruar n spital pr mjekim nga drejtori i spitalit. Neni 400 Testamenti i nj personi q ndodhet n nj anije shqiptare n lundrim ose q ka qndruar n nj liman t huaj, mund t vrtetohet nga kapiteni i anijes. Neni 401 Disponimi me testament i br me kusht pezullues, mbetet pa efekt kur personi n favor t cilit sht br, vdes para trashgimlnsit.

70

Revokimi i testamentit Neni 402 Testamenti me nj dat t mvonshme l pa fuqi at me dat t mparshme n trsi ose vetm pr pjesn q nuk pajtohet me testamentin e ri. Testamenti mbetet pa fuqi edhe me an t nj deklarate t br nga trashgimlnsi n noteri. Pavlefshmria e testamentit Neni 403 Testamenti sht i pavlefshm kur bhet nga nj person q nuk mund t bj testament (neni 373). Neni 404 Testamenti sht i pavlefshm kur nuk sht br n formn e krkuar nga ligji. Neni 405 Testamenti sht i pavlefshm kur disponohet me testament n dobi t personave q nuk mund t trashgojn (nenet 374, 375). Neni 406 Testamenti sht i pavlefshm kur disponimi me testament sht n kundrshtim me nenet 377 e 384 t ktij Kodi. Neni 407 Testamenti sht i pavlefshm kur disponimi me testament i trashgimlnsit, i prjashton nga trashgimia ligjore trashgimtart e tij t mitur ose t paaft pr pun ose cenon pjesn e tyre ligjore. Neni 408 Testamenti sht i pavlefshm kur disponimi me testament sht br n kundrshtim me ligjin ose n mashtrim t ligjit. Neni 409 Testamenti sht i pavlefshm kur disponimi me testament sht br me ndikimin e mashtrimit, kanosjes ose dhuns, ose pr shkak t nj lajthimi, pa t ciln trashgimlnsi nuk do kishte br kt disponim. Neni 410 Kur testamenti deklarohet nga gjykata i pavlefshm, n trashgim thirren trashgimtart ligjor, prve kur sht rasti i shtimit n dobi t trashgimtarve t caktuar n testament sipas nenit 381. Kur deklarohen t pavlefshme vetm disa nga disponimet e testamentit, disponimet e tjera mbeten n fuqi. Neni 411

71

Padia pr pavlefshmrin e testamentit ose t disponimit me testament mund t ngrihet nga trashgimtari dhe nga do tjetr person i interesuar brenda tre vjetve nga elja e trashgimis. Neni 412 Kur disponimi me testament sht i pavlefshm pr shkak se disponimi nga trashgimlnsi ka prjashtuar nga trashgimia ligjore trashgimtart e tij t mitur ose t paaft pr pun ose cenon pjesn e tyre ligjore (neni 407), trashgimtari, i prjashtuar nga trashgimi ose t cilit i sht cenuar pjesa ligjore, ka t drejt t krkoj nga trashgimtart e tjer, sipas rastit, dorzimin ose plotsimin e pjess q i takon atij n baz t trashgimis ligjore. Neni 413 Pr caktimin e ksaj pjese bashkohet e gjith pasuria q kishte trashgimlnsi n kohn e vdekjes s tij, duke u zbritur detyrimet q rndojn mbi trashgimin dhe pjestohet me numrin e trashgimtarve q do t thirreshin n trashgim n qoft se trashgimlnsi nuk do kishte br testament. Ekzekutori i testamentit Neni 414 Trashgimlnsi mund t ngarkoj nj ose m shum persona pr t ekzekutuar testamentin. Caktimi si ekzekutor duhet t pranohet prej ktij n vet testamentin ose me nj deklarat t veant q i bashkohet testamentit. N qoft se trashgimlnsi nuk cakton ekzekutor t testamentit, ekzekutimi i ktij u ngarkohet trashgimtarve t caktuar n t. Neni 415 Ekzekutori i testamentit duhet t bj inventarin e pasuris trashgimore, duke ftuar t marrin pjes trashgimtart dhe personat e tjer q prfitojn nga testamenti. Ekzekutori i testamentit administron pasurin trashgimore, duke kryer veprimet q jan t nevojshme pr ekzekutimin e disponimeve t testamentit, por nuk mund t tjetrsoj pasurin trashgimore, prve kur shfaqet nevoja dhe me lejen e gjykats, e cila vendos pasi m par t dgjoj trashgimtart. Neni 416 Gjykata e rrethit, me krkesn e trashgimtarve ose t personave q kan interes, mund t shkarkoj nga detyra ekzekutorin e testamentit pr shkelje t rnda t detyrs s tij ose pr pazotsi n administrimin e pasuris trashgimore. Neni 417 Tagret e ekzekutorit testamentar nuk transmetohen n trashgimtart e tij. Neni 418 Kur jan shum ekzekutor testamentar, n mungesn e t tjerve mund t veproj edhe njri prej tyre, por t gjith ata jan prgjegjs solidar pr sendet q u jan besuar, prve kur testatori u ka ndar detyrat.

72

PJESA IV DETYRIMET TITULLI I DISPOZITA T PRGJITHME KREU I KUPTIMI DHE LINDJA E DETYRIMEVE Kuptimi i detyrimit Neni 419 Detyrimi sht nj marrdhnie juridike me ann e s cils nj person (debitori) detyrohet t jap dika ose t kryej apo t mos kryej nj veprim t caktuar n dobi t nj personi tjetr (kreditori), i cili ka, gjithashtu, t drejt t krkoj ti jepet dika, ose t kryhet apo t mos kryhet veprimi. Lindja e detyrimeve Neni 420 Detyrimet lindin nga kontratat ose nga ligji. Natyra ekonomike e detyrimit Neni 421 Objekt i detyrimit duhet t ket nj vlersim ekonomik dhe ti prgjigjet interesave qoft dhe jopasurore t kreditorit. Korrektesa e pjesmarrsve n detyrim Neni 422 Kreditori dhe debitori duhet t sillen ndaj njri-tjetrit me korrektes, me paansi dhe sipas krkesave t arsyes.

KREU II DETYRIMET SOLIDARE Neni 423 Detyrimi sht solidar kur kreditori ose secili nga kreditort ka t drejt t krkoj ekzekutimin e t njjtit detyrim trsisht apo pjesrisht si nga debitort s bashku, ashtu dhe nga secili prej tyre ve e ve. Neni 424 Detyrimi sht solidar kur del nga vullneti i palve ose sht parashikuar me ligj.

73

Neni 425 Detyrimi sht solidar edhe kur debitort t jen detyruar secili n mnyr t ndryshme ose dhe kur debitori i prbashkt t jet detyruar n mnyr t ndryshme ndaj secilit kreditor. Neni 426 Ekzekutimi i detyrimit nga njri prej debitorve solidar i shkarkon t gjith debitort e tjer. Debitort solidar shkarkohen nga detyrimi edhe nprmjet dhnies s nj sendi n ekzekutim t detyrimit apo t kompensimit t kredis nga njri prej debitorve solidar ndaj kreditorit. Neni 427 Qenia n vones e kreditorit ndaj njrit nga debitort solidar e shtrin efektin ndaj t gjith debitorve t tjer. Debitori solidar nuk mund t kompensoj detyrimin e tij me kredit q kan debitort e tjer ndaj kreditorit. Debitori solidar nuk mund ti kundrejtoj kreditorit prapsimet personale t debitorve t tjer. do njri nga debitort solidar nuk duhet q me veprimet e tij t rndoj pozitn e t tjerve, prve kur parashikohet ndryshe n ligj. Neni 428 Debitori ka t drejt t zgjedh pr t paguar njrin apo tjetrin kreditor solidar, prve kur sht penguar m par me an t nj njoftimi me shkrim prej ndonjrit prej tyre. Kreditort jan solidar kur secili prej tyre ka t drejtn t krkoj pagimin e gjith detyrimit dhe pagimi i br njrit prej tyre, liron debitorin ndaj gjith kreditorve. Neni 429 Prtritja e detyrimit q bn debitori me njrin nga kreditort, shkarkon t gjith debitort e tjer, prve kur kreditori i ka ruajtur t drejtat ndaj tyre. Falja e detyrimit t br njrit prej debitorve solidar,shkarkon t gjith debitort e tjer. Kur falet vetm pjesa e nj debitori, detyrimi i debitorve t tjer paksohet pr aq sa sht pjesa e falur. Bashkimi i cilsive t kreditorit me at t debitorit solidar n nj person t vetm, shuan detyrimin e debitorve t tjer, pr pjesn e ktij debitori. Neni 430 N marrdhniet ndrmjet tyre debitort solidar marrin pjes n shlyerjen e detyrimit secili sipas pjess s vet. Debitori q ka ekzekutuar nj detyrim solidar, ka t drejt t krkoj nga debitort e tjer pagimin n pjes t barabarta t detyrimit t ekzekutuar prej tij, prve kur n ligj ose n kontrat sht parashikuar ndryshe. Kur debitori solidar, q ka ekzekutuar detyrimin, nuk ka mundur t nxjerr nga nj debitor pjesn e tij t detyrimit, ajo ndahet sipas rastit n pjes t barabarta ose proporcionalisht ndrmjet debitorve t tjer, duke prfshir edhe at. Neni 431

74

Debitort solidar jan t detyruar t prballojn n proporcion me pjest e tyre t gjitha shpenzimet q vrtetohen se kan qen t nevojshme t kryhen nga debitort q kan ekzekutuar detyrimin. Neni 432 Debitori solidar q ekzekuton detyrimin duhet ti kundrejtoj kreditorit prapsimet e prbashkta pr t gjith debitort, prndryshe i humb e drejta t krkoj nga debitort e tjer pjesn q atyre u takon pr shlyerjen e detyrimit. Gjithashtu, ai e humbet kt t drejt edhe kur nuk ka njoftuar debitort e tjer se ka ekzekutuar detyrimin dhe, si rrjedhim njri nga debitort e tjer ka ekzekutuar vemas at. Neni 433 Ndrprerja e parashkrimit me veprimet e kreditorit ndaj njrit prej debitorve solidar, si dhe ndrprerja e parashkrimit nga njri prej kreditorve solidar ndaj debitorit t prbashkt, ka efekt si ndaj debitorve t tjer ashtu edhe ndaj kreditorve t tjer. Pezullimi i parashkrimit ndaj njrit debitor ose ndaj njrit kreditor solidar, nuk ka efekt ndaj t tjerve. Heqja dor nga parashkrimi n prputhje me nenin 126 t ktij Kodi e br nga njri prej debitorve solidar, nuk ka efekt ndaj t tjerve, ndrsa heqja dor nga parashkrimi nga njri prej kreditorve solidar, ka efekt ndaj t tjerve. Neni 434 Debitori solidar t cilit i krkohet pagimi i pjess s tij nga detyrimi, nuk mund ti kundrejtoj debitorit, q ka paguar at, parashkrimin e padis s kreditorit, prve kur ai vet dhe debitori q krkon pjesn kan patur mundsin q ti kundrejtonin parashkrimin e plotsuar. Ky paragraf nuk zbatohet kur me marrveshje debitort solidar kan vendosur ndryshe. Neni 435 N rast se ekzekutimi i detyrimit bhet i pamundur, pr fajin ose gjat vazhdimit t voness s njrit ose disa debitorve solidar, debitor t tjer nuk shkarkohen nga detyrimi pr plotsimin e tij. Kreditori mund t krkoj shprblimin e dmit t shkaktuar pr nj shkak t till, vetm nga debitort solidar ose nga secili prej tyre, pr fajin e t cilve sht br i pamundur ekzekutimi i detyrimit ose q kan qen me vones. Debitort e tjer mbetn solidar vetm pr detyrimin e par. Vonesa e njrit nga debitort solidar nuk sjell ndonj pasoj juridike pr debitort e tjer.

KREU III DETYRIMET ALTERNATIVE Neni 436 Detyrimi sht alternativ kur debitori shkarkohet prej tij, duke prmbushur njrin nga llojet e tij t prmendura ve e ve sipas dshirs s tij, ose t kreditorit apo t nj t treti. Debitori nuk mund t krkoj nga kreditori t pranoj prmbushjen e detyrimit pjesrisht nga njri lloj e pjesrisht nga lloji tjetr i tij.

75

Neni 437 E drejta e zgjedhjes i takon debitorit, prve kur sht parashikuar nga ligji apo nga kontrata q ti lihet kreditorit apo nj t treti. Zgjedhja bhet e parevokueshme me prmbushjen e njrit nga llojet e detyrimit, ose me njoftimin e deklarats s zgjedhjes pals tjetr ose t dy palve, kur e drejta e zgjedhjes i takon nj t treti. Kur e drejta e zgjedhjes u takon shum personave dhe ata nuk merren vesh, gjykata u cakton atyre nj afat. Kur zgjedhja nuk bhet n afatin e caktuar, at e bn gjykata. Neni 438 Kur n nj detyrim alternativ, debitori nuk ekzekuton ndonjrin nga llojet e detyrimeve n afatin e caktuar, e drejta e zgjedhjes i kalon kreditorit. N rast se e drejta e zgjedhjes i sht ln kreditorit dhe ky nuk e ka ushtruar n afatin e caktuar n marrveshje ose t caktuar nga debitori, zgjedhja i kalon ktij t fundit. Kur e drejta e zgjedhjes i sht ln nj t treti dhe ai nuk e ushtron n afatin e caktuar, zgjedhja bhet nga gjykata. Kur kjo e drejt u sht ln disa personave, gjykata u cakton atyre nj afat. N rast se zgjedhja nuk bhet n afatin e caktuar, ajo bhet nga gjykata. Neni 439 Detyrimi alternativ sht i thjesht kur njri nga t dy llojet e detyrimit nuk mund t bhet objekt detyrimi, ose kur prmbushja e tij sht br e pamundur pa fajin e asnjrs pal. Neni 440 Kur e drejta e zgjedhjes i sht ln debitorit, detyrimi alternativ bhet i thjesht n rast se njri nga t dy llojet e detyrimit bhet i pamundur dhe pr fajin e tij. N rast se kjo pamundsi ndodh pr fajin e kreditorit, debitori shkarkohet nga detyrimi kur ai nuk pranon t zbatohet detyrimi tjetr dhe t krkoj shprblimin e dmit. Kur zgjedhja i sht ln kreditorit, debitori shkarkohet nga detyrimi kur pamundsia e prmbushjes s njrit nga t dy llojet e detyrimit ka ndodhur pr faj t kreditorit dhe ky nuk pranon t ekzekutohet lloji tjetr i detyrimit dhe t krkoj t shprblehet dmi. N rast se zgjedhja i sht ln kreditorit dhe pamundsia i ngarkohet debitorit, kreditori mund t zgjedh detyrimin tjetr ose t krkoj shprblimin e dmit. Neni 441 Kur t dy llojet e detyrimit jan br t pamundura dhe debitori duhet t prgjigjet pr njrin prej tyre, ai duhet t paguaj vleftn e detyrimit q sht br i pamundur i fundit, n qoft se zgjedhja i sht ln atij. N qoft se e drejta e zgjedhjes i sht ln kreditorit, ky ka t drejt t krkoj vleftn e njrit ose tjetrit lloj detyrimi.

KREU IV DETYRIME T PJESTUESHME E T PAPJESTUESHME

76

Detyrime t pjestueshme Neni 442 Kur shum debitor ose kreditor marrin pjes n t njjtin detyrim dhe ky sht i pjestueshm, secili debitor sht i detyruar t ekzekutoj dhe secili kreditor ka t drejt t krkoj nj pjes t barabart t detyrimit, prve kur n kontrat ose n ligj sht parashikuar ndryshe. Detyrime t papjestueshme Neni 443 Kur jan shum debitor n t njjtin detyrim, q sht i papjestueshm, t gjith debitort quhen debitor solidar. Detyrimi sht i papjestueshm nga vet natyra e tij si i till dhe nga qllimi i palve n kontrat. N t tilla raste detyrimi mbetet i papjestueshm edhe pr trashgimtart e debitorve. Neni 444 Detyrimet e papjestueshme rregullohen nga dispozita q kan lidhje me detyrimet solidare, prve sa parashikohet n kt kre.

KREU V DETYRIMET MONETARE Neni 445 Detyrimi pr t paguar nj shum parash shlyhet me vleftn e vet nominale, prve kur rezulton ndryshe nga ligji ose nga kontrata. Neni 446 Detyrimi monetar prmbushet me monedhn q sht n qarkullim n shtetin ku bhet pagimi ose me monedhn e pranuar n kontrat. Neni 447 Kur kreditori ka nj llogari rrjedhse n shtetin ku duhet ose mund t bhet pagesa, debitori mund t prmbush detyrimin duke kredituar n kt llogari shumn prkatse, prve kur kreditori e ka prjashtuar pagesn n kt llogari. Pagesa quhet e kryer n momentin e kreditimit t saj n llogari. Neni 448 Pagesa kryhet n vendbanimin e kreditorit n datn e pagess. Kreditori mund t caktoj nj vend tjetr brenda kufijve t shtetit ku ka vendbanimin n kohn e pagimit ose t lindjes s detyrimit. Neni 449 N rast se pagimi duhet t kryhet n nj vend tjetr nga vendbanimi i kreditorit n kohn e lindjes s detyrimit dhe prmbushja e ktij detyrimi do t vshtirsohej s teprmi debitori mund

77

t pezulloj pagimin derisa kreditori t ket caktuar nj vend tjetr i cili do t mnjanonte shpenzimet e teprta. Neni 450 Shprblimi pr dmin e shkaktuar si rrjedhim i voness n pagimin e nj shume parash, prbhet nga kamatat e arrira, prej dats s fillimit t voness s debitorit, me monedhn zyrtare t vendit ku bhet pagimi. Prqindja e kamats caktohet me ligj. N mbarim t do viti kamatat e arrira i shtohen shums s detyruar mbi bazn e t cils sht br llogaritja e tyre. Kamata ligjore paguhet pa qen i detyruar kreditori t provoj ndonj dm. Kur kreditori provon se ka psuar nj dm m t madh se kamata ligjore, debitori detyrohet ti paguaj atij pjesn tjetr t dmit. Neni 451 Kur detyrimi lidhet me pagesen e nj shume parash n monedh q nuk ka kurs zyrtar n shtetin ku duhet t kryhet pagesa, debitori ka t drejt t ekzekutoj detyrimin n monedhn q ka kurs zyrtar n shtetin ku duhet t kryhet pagesa, prve kur n ligj ose n kontrat parashikohet ndryshe. Neni 452 Kur detyrimi lidhet me pagesn e nj shume parash n monedh t ndryshme nga ajo e vendit ku duhet t kryhet pagesa dhe debitori pretendon se nuk sht n gjendje t shlyej detyrimin n kt monedh, kreditori mund t pranoj shlyerjen n monedhn e vendit t kryerjes s pagess. Rregulli i msiprm zbatohet edhe kur debitori detyrohet t bj pagesn me monedhn e pranuar n fillim. Neni 453 Kur detyrimi duhet t ekzekutohet me nj monedh t ndryshme nga ajo e pranuar n fillim, konvertimi duhet t bhet me kursin zyrtar t kmbimit t dits s pagimit. Neni 454 Neni 450 i ktij Kodi nuk i heq t drejtn kreditorit q t krkoj shprblimin e dmit t psuar nga fakti q nga dita e vnies n vones t debitorit ka psuar ndryshime kursi i kmbimit t monedhs q prcaktohet n detyrim.

TITULLI II EKZEKUTIMI DHE SHUARJA E DETYRIMEVE KREU I EKZEKUTIMI I DETYRIMEVE Neni 455

78

Debitori dhe kreditori duhet t tregojn kujdesin e duhur e t jen t prpikt n prmbushjen e detyrimit sipas prmbajtjes s tij. Neni 456 Detyrimi pr dorzimin e nj sendi t caktuar prmban edhe kujdesin q duhet t tregohet pr ruajtjen e tij n dorzim. Neni 457 Kur objekti i detyrimit sht dorzimi i sendeve t prcaktuara vetm n lloj, ato nuk mund t jen me cilsi m t dobt se sa cilsia mesatare. Neni 458 Dorzimi i sendeve bhet sipas mnyrs s caktuar n kontrat dhe kur kjo nuk sht caktuar bhet: a) me dhnien e tyre n dor personit q ka fituar pronsin e tyre ose personit q heq t drejta prej tij; b) me dhnien transportuesit ose posts pr tia dorzuar fituesit, n vendin e treguar prej tij; c) me dhnien fituesit n dor ose me drgim nprmjet posts t dokumenteve (flet ngarkese, dshmi depozitimi) q i japin atij t drejtn e disponimit t mallit. Neni 459 Debitori nuk mund t ekzekutoj detyrimin pjes-pjes edhe sikur ai t jet i pjestueshm, pa plqimin e kreditorit. Neni 460 Detyrimi mund t ekzekutohet edhe nga nj person i tret, q nuk sht debitor, prve kur kreditori sht i interesuar q ekzekutimi t bhet nga debitori, ose kur kreditorit i sht njoftuar kundrshtimi i debitorit. Vendi i ekzekutimit t detyruar Neni 461 N rast se vendi ku duhet t ekzekutohet detyrimi nuk caktohet n kontrat, nga ligji ose nuk kuptohet nga vet natyra e detyrimit, ekzekutimi bhet: a) pr dorzimin e nj sendi t paluajtshm, n vendin ku ndodhet ai; b) pr sendet q jan t prcaktuara n mnyr individuale, n vendin ku ndodheshin kur lindi detyrimi; c) pr dorzimin e nj sendi t prcaktuar n lloj dhe n sasi, n vendin ku debitori ushtron veprimtarin e tij profesionale ose n vendbanimin e tij; ) pr detyrimet n para, sipas rregullave t prcaktuara n kreun V t pjess IV t ktij Kodi. Neni 462 Kreditori nuk mund t detyrohet t pranoj nj gj t ndryshme nga sa sht prcaktuar n objektin e detyrimit edhe sikur vlefta e gjs s ofruar t jet m e madhe. Afati i ekzekutimit t detyrimit Neni 463

79

Ekzekutimi i detyrimit duhet t bhet n afatin e caktuar n kontrat. Kur n kontrat nuk sht caktuar afat ose ekzekutimi i detyrimit sht ln n krkimin e kreditorit, ky mund t krkoj ekzekutimin n do koh dhe debitori duhet ta ekzekutoj at brenda pesmbdhjet ditve nga dita e krkimit. Neni 464 Afati i caktuar n kontrat prezumohet se sht caktuar n dobi t debitorit, prve kur nga vullneti i palve ose natyra e detyrimit del ndryshe. Ekzekutimi i detyrimit para mbarimit t afatit nuk quhet i pavlefshm, prve kur afati sht caktuar n dobi t kreditorit. Neni 465 Debitori nuk mund t pretendoj t drejtn e afatit kur: a) ka falimentuar; b) nuk ka dhn garancit e premtuara; c) garancit q sigurojn kredin jan paksuar pr fajin e tij, prve kur ato mbeten, prbjn ende nj siguri t mjaftueshme pr ekzekutimin e detyrimit. Ekzekutimi ndaj kreditorit Neni 466 Ekzekutimi i detyrimit duhet ti bhet vet kreditorit ose prfaqsuesit t vet, ose nj personi t autorizuar nga kreditori, nga ligji ose nga gjykata. Ekzekutimi i detyrimit q i bhet nj personi q nuk sht autorizuar pr ta pranuar, e shkarkon debitorin vetm n rast se kreditori ka pranuar m von ekzekutimin, ose vrtetohet se ka prfituar prej tij. Ekzekutimi ndaj nj t treti Neni 467 Debitori q ekzekuton nj detyrim ndaj nj personi, i cili sipas rrethanave t padyshimta duket se sht i autorizuar ta pranoj at, shkarkohet nga detyrimi n qoft se provon se ka qn n mirbesim. Personi q ka pranuar ekzekutimin e detyrimit, sht i detyruar ti kthej kreditorit t vrtet, at q ka marr nga ekzekutimi i detyrimit. Ekzekutimi ndaj kreditorit t pazot pr t vepruar Neni 468 Kur ekzekutimi i detyrimit i sht br nj kreditori q nuk ka zotsi pr t vepruar, shkarkon debitorin po aq sa ka vajtur n dobi t ktij kreditori, ose t prfaqsuesit t tij ligjor. Ekzekutimi pr llogari t shum detyrimeve Neni 469 Kur ekzekutimi kryhet pr llogari t shum detyrimeve dhe ndaj t njjtit kreditor, debitori mund t prcaktoj n kohn e ekzekutimit se cilin detyrim po ekzekuton. Kur nuk ekziston nj prcaktim i debitorit pr rradhn e ekzekutimit, n fillim ekzekutohet detyrimi q i ka kaluar afati, nse ekzistojn m shum t till, ekzekutimi fillon nga detyrimi me

80

vler dhe n rast se jan disa t till, fillon nga m i vjetri dhe kur kta kan t njjtn vjetrsi, ekzekutimi bhet proporcionalisht. Neni 470 Ekzekutimi n para pr llogari t nj detyrimi t caktuar, prmban n fillim shlyerjen e shpenzimeve, pastaj at t kamatave t arrira dhe pastaj t vet detyrimit e t kamatave t zakonshme ndaj tij. Kreditori mund t refuzoj pagesn, n rast se debitori gjat ekzekutimit cakton nj renditje tjetr ose mund t mos pranoj shlyerjen e plot t vlefts s detyrimit; pa marr edhe kamatat e arrira, ato n vazhdimsi si dhe shpenzimet prkatse. Neni 471 Kreditori mund t mos pranoj ekzekutimin e detyrimit pr dorzimin e nj sendi t ndryshm nga ai q sht prcaktuar n kontrat edhe sikur vlefta e sendit t ofruar t jet e barabart apo m e madhe. Shpenzimet e ekzekutimit, dftesat prkatse Neni 472 Shpenzimet jan n ngarkim t atij q ekzekuton detyrimin, ndrsa shpenzimet e dftess jan n ngarkim t atij, n favor t t cilit ajo sht lshuar. Neni 473 Pr do pages t kryer n ekzekutim t detyrimit kreditori jep nj dftes, prve kur rezulton ndryshe nga kontrata. N rast se kreditori disponon nj dokument nga prmbajtja e t cilit rezulton detyrimi, debitori q e ka ekzekutuar at mund t krkoj kthimin ose prishjen e dokumentit, prve kur kreditori ka interesa t arsyeshme pr ruajtjen e tij dhe me kusht q ai t shnoj n dokument ekzekutimin e detyrimit. Kur kreditori refuzon t zbatoj detyrimin sipas paragrafit t msiprm, debitori mund t pezulloj ekzekutimin e detyrimit. Kur kreditori pretendon se ka humbur dokumnetin detyrohet ti jap debitorit nj deklarat me shkrim ku t pranohet ekzekutimi i detyrimit. Deklarata duhet t jet noteriale kur krkohet nga ligji. Neni 474 Kur pagesat e njllojta pr shlyerjen e detyrimit duhet t bhen n mnyr periodike, dftesat e lshuara pr dy pagesa rradhazi prezumojn kryerjen edhe t pagesave t mparshme. Dftesa e lshuar nga kreditori pr detyrimin kryesor, prezumon se jan shlyer gjithashtu edhe kamatat e shpenzimet e ktij detyrimi. Lirimi i sendeve nga garancit Neni 475 Kreditori q ka pranuar ekzekutimin e detyrimit, duhet t liroj sendet nga garancit reale q jan dhn pr sigurimin e ekzekutimit t detyrimit edhe nga do ndalim tjetr q mund t kufizoj prdorimin e pasuris.

KREU II

81

EFEKTET E MOSEKZEKUTIMIT T DETYRIMEVE DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 476 do mangsi n ekzekutimin e detyrimeve e detyron debitorin t shprblej dmin q ka psuar kreditori, prve kur ai provon se mosprmbushja nuk ka ndodhur pr fajin e tij. N kt rast kreditori ka t drejt: a) t krkoj ekzekutimin n natyr t detyrimit, veanrisht dorzimin e sendit ose kryerjen e punimeve, si dhe shprblimin e dmit t shkaktuar nga vonesa e ekzekutimit; ose b) shprblimin e dmit t shkaktuar nga mosekzekutimi i detyrimit. Neni 477 Debitori q n ekzekutimin e detyrimit prdor punn e t tretve prgjigjet pr veprimet e tyre, t kryera me faj, si t ishin t vetat. Neni 478 Kur detyrimi ka lidhje me veprime q mund t kryhen edhe nga persona t tjer dhe debitori nuk ekzekuton detyrimin, kreditori ka t drejt t krkoj ti kryej ai vet pr llogari t debitorit. Neni 479 do marrveshje q prjashton ose kufizon palt nga prgjegjsia pr mosekzekutimin e detyrimeve sht e pavlefshme. Neni 480 Kur ekzekutimi i detyrimit bhet i pamundur pr fajin e debitorit, kreditori ka t drejt t krkoj prej tij shprblimin e dmit t shkaktuar. Debitori sht me faj kur, me dashje ose nga pakujdesia, ka krijuar rrethana q e kan br t pamundur ekzekutimin ose kur nuk ka marr masa pr ta ndaluar at. Vonesa e debitorit Neni 481 Debitori q nuk prmbush nj detyrim t krkueshm n afatin e caktuar, quhet se shte n vones (mor), prve kur mosekzekutimi sht rrjedhim i rrethanave q nuk kan lidhje me fajin e debitorit. Debitori vihet n vones me an t nj njoftimi me shkrim. Nuk sht e nevojshme vnia n vones kur: a) debitori ka deklaruar me shkrim se nuk dshiron t ekzekutoj detyrimin; b) ka kaluar afati brenda t cilit do t ekzekutohej detyrimi. Kur debitori vdes dhe afati i caktuar pr ekzekutimin e detyrimit mbaron pas vdekjes s tij, trashgimtart e tij quhen se jan n vones me mbarimin e 15 ditve nga dita e njoftimit me shkrim nga kreditori. c) kur detyrimi rrjedh nga nj akt i paligjshm. Neni 482

82

Debitori q sht n vones nuk lirohet nga pamundsia e papritur e prmbushjes s detyrimit, edhe sikur kjo t jet shkaktuar pa fajin e tij e t kreditorit, prve kur provon se objekti i detyrimit do t ishte shkatruar apo dmtuar edhe sikur t ishte nn kujdesin e kreditorit. Humbja ose dmtimi i nj sendi t marr n menyr t paligjshme, nuk e shkarkon personin q e ka marr at nga detyrimi pr t rikthyer vleftn e tij. Neni 483 Dispozitat mbi vonesn nuk zbatohen pr detyrimet q prmbajn mosveprime. do veprim i kundrt prbn mosprmbushje t detyrimit. Neni 484 Kreditori mund t mos pranoj ofertn e debitorit q sht me vones pr ekzekutimin e detyrimit, n rast se ajo nuk prmban edhe shprblimin e dmit t psuar dhe shpenzimet e bra gjat voness, ose kur kreditori pr shkak t voness s debitorit nuk ka interes pr ekzekutimin e detyrimit. Neni 485 Debitori q ka nj kredi t krkueshme ndaj kreditorit t tij, mund t pezulloj zbatimin e detyrimit deri n pagesn e kredis, me kusht q ndrmjet kredis dhe detyrimit t ket lidhje t mjaftueshme, si mund t jet ndr t tjera, qnia e nj raporti t vetm juridik ose t marrdhnieve q palt kan patur rregullisht. Pezullimi i ekzekutimit t detyrimit nuk mund t krkohet kur: a) ekzekutimi i detyrimit nga pala tjetr bhet i pamundur pr shkak t voness s kreditorit, ose sht i pamundur n mnyr t prhershme; b) kredia e pals tjetr sht e pasekuestrueshme. Neni 486 Dmi q duhet t shprblehet nga debitori pr mosekzekutimin e detyrimit prbhet nga t gjitha humbjet e psuara nga paksimi i pasuris, si dhe fitimi q mund t nxirrej n kushtet e zakonshme t tregut (fitimi i munguar). Bjn pjes n shprblimin pr riparimin e dmit edhe shpenzimet e arsyeshme e t nevojshme pr t parandaluar ose pr t paksuar dmin, q kan lidhje me rrethanat mbi t cilat bazohet prgjegjsia e pals, shpenzimet e arsyeshme e t nevojshme pr t prcaktuar dmin dhe prgjegjsin, si dhe ato q jan nevojitur pr t gjetur nj zgjidhje jasht gjyqsore t prmbushjes s detyrimit. Neni 487 N kontrat me detyrime t dyanshme, palt duhet t ekzekutojn detyrimin e tyre n t njjtn koh, prve kur nga kontrata ose nga natyra e detyrimit del se njra pal duhet t ekzekutoj detyrimin e saj m par se tjetra. Neni 488 Kur n nj kontrat me detyrime t dyanshme, ekzekutimi i detyrimit t nj pale sht br i pamundur pa fajin e asnjrs pal, secila prej tyre nuk ka t drejt t krkoj nga tjetra ekzekutimin e detyrimit ose shprblimin e dmit, prve kur n ligj ose n kontrat sht

83

parashikuar ndryshe. Secila nga palt ka t drejt t krkoj nga pala tjetr q ti kthej at q sht dhn pr ekzekutimin e detyrimit. Neni 489 N qoft se n nj kontrat me detyrime t dyanshme, ekzekutimi i detyrimit t njrs pal sht br i pamundur, pr shkak se pala tjetr ka rn n paaftsi paguese, ose ka falimentuar ose pr ndonj rrethan tjetr t ndodhur pr faj t saj, pala tjetr ka t drejt t mos zbatoj detyrimet e veta, derisa ti garantohet ekzekutimi i detyrimit n dobi t saj, ose t krkoj shprblimin e dmit t shkaktuar nga mosekzekutimi i kontrats. Neni 490 Kur sht vendosur q kreditorit ti paguhet shprblimi pr mosekzekutimin e detyrimit ose pr ekzekutimin me vones t tij, gjykata duke marr parasysh gjendjen pasurore t debitorit, mund t caktoj nj afat tjetr pr pagimin e ktij shprblimi, ose t lejoj q t paguhet me kste. Vonesa e kreditorit Neni 491 Kreditori sht n vones kur pa ndonj shkak t ligjshm nuk pranon ekzekutimin e detyrimit nga ana e debitorit, ose q pr shkak t rrethanave t krijuara me faj prej tij, nuk prmbush detyrimin ndaj debitorit, pa t cilin ky nuk mund t ekzekutoj detyrimin e tij. Neni 492 Kur kreditori sht n vones, debitori ka t drejt t krkoj shprblimin e dmit t shkaktuar prej saj dhe lirohet nga prgjegjsia n rast se m von ekzekutimi i detyrimit t tij bhet i pamundur, prve kur pamundsia e ekzekutimit ndodh pr fajin e tij. N detyrimet n para, kur kreditori sht n vones, debitori nuk paguan kamat. Neni 493 Kur dmi i ardhur nga mosekzekutimi i detyrimit sht shkaktuar ose sht shtuar edhe nga veprimet ose mosveprimet me faj t kreditorit, ose kur ky nuk ka treguar kujdesin e duhur pr paksimin e ktij dmi, gjykata sipas rastit mund t paksoj shumn e shprblimit t dmit ose t shkarkoj krejtsisht debitorin nga detyrimi pr shprblimin e tij. Neni 494 Kreditori gjat voness s tij nuk mund t krkoj marrjen e masave pr nj ekzekutim t detyruar. Neni 495 Kur kreditori sht n vones ose nuk gjendet, debitori ka t drejt t ekzekutoj detyrimin duke e depozituar sendin n nj person q ushtron veprimtari depozitimi ose n nj vend q caktohet nga gjykata e vendit t ekzekutimit t detyrimit. Kur objekt i detyrimit jan para, letra ose dokumente me vleft ose sende t mueshme, depozitohen n bank. Me depozitimin ndrpritet kamata. N rastet kur depozitimi krkon shpenzime t mdha, bhet me vshtirsi ose sendi q vihet n depozit prishet shpejt ose pr vet natyrn e tij, nuk mund t lihet n depozit, debitori, pasi t

84

ket lajmruar kreditorin, krkon nga gjykata q t lejohet t shes sendin e msiprm dhe vleftn e nxjerr nga shitja ta depozitoj n bankn e shtetit n emr t kreditorit. Kur debitori trheq sendin e depozituar para se t jet pranuar nga kreditori, depozitimi quhet se nuk sht br. Depozituesi i dorzon sendin kreditorit vetm pasi ky t ket shlyer t gjitha shpenzimet pr ekzekutimin e detyrimit.

KREU III ZVENDSIMI DHE KALIMI I KREDIS Zvendsimi i debitorit Neni 496 Zvndsimi i debitorit me nj person tjetr, i cili merr prsipr detyrimin, mund t bhet vetm me plqimin e kreditorit. Debitori i zvendsuar shkarkohet nga detyrimi i tij ndaj kreditorit. Garancit e dhna nga persona t tret pr detyrimin shuhen, n rast se kta nuk kan dhn plqimin q ato t mbeten edhe pr debitorin e ri. Pengu ose hipoteka e dhn nga debitori i mparshm mbeten n fuqi. Neni 497 Kreditorit mund ti kundrejtohen nga debitori i ri t gjitha prapsimet q rrjedhin nga detyrimi q ai ka marr prsipr dhe q mund ti kundrejtonte edhe debitori i mparshm, prve atyre q lidhen me personin e ktij t fundit. Neni 498 Marrvshja sipas t cils debitori dhe nj person i tret bhen bashkdebitor n nj detyrim, kur sht marr plqimi i kreditorit, nuk mund t prishet ose t ndryshohet, pa plqimin e kreditorit. T dy bashkdebitort prgjigjen ndaj tij solidarisht. Kalimi i kredive Neni 499 (shtuar paragrafi i tret me ligjin nr.8536, dat 18.10.1999 neni 1) Kreditori mund tia kaloj kredin e vet nj personi tjetr edhe pa miratimin e debitorit, me kusht q kredia t mos ket karakter t ngusht personal dhe kalimi t mos jet ndalur nga ligji. Veanrisht nuk lejohet kalimi i kredis nj personi tjetr, kur rrjedh nga shkaktimi i vdekjes ose i dmtimit t shndetit, si dhe i kredive q nuk mund t sekuestrohen. Palt n nj marrveshje mund t prjashtojn kalimin e kredis, por marrveshja nuk mund ti kundrejtohet atij q i kalon kredia po t mos provohet se ai e njihte at n momentin e kalimit. Dispozitat pr kalimin e kredis nuk zbatohen ndaj kredive q lidhen me transaksione financiare, ndaj t cilave jan vendosur barr siguruese, sipas kritereve t prcaktuara me ligj t veant. Neni 500 Kredia kalon s bashku me privilegjet, garancit dhe aksesort e tjer, duke prfshir edhe kamatat pr kohn e kaluar, prve kur n kontrat parashikohet ndryshe. Personi q bn kalimin

85

e kredis nuk mund ti kaloj personit tjetr posedimin e sendit t marr peng pa miratimin e pals tjetr (pengdhnsit). N t kundrtn kreditori mbetet ruajts i pengut. Neni 501 Kalimi i kredis duhet t bhet me shkres, ndryshe nuk sht i vlefshm. Neni 502 Kalimi kredis ka efekt ndaj debitorit dhe ndaj personave t tret, nga dita q debitori e ka pranuar ose i sht njoftuar nga kreditori i mparshm ose nga kreditori i ri. Debitori q ka ekzekutuar detyrimin e tij, prpara se t ishte njoftuar pr kalimin e kredis, shkarkohet nga detyrimi. Neni 503 Kur kredia u sht kaluar disa personave t veant, preferohet n shlyerje kalimi q i sht njoftuar m prpara debitorit, ose q sht pranuar m par nga debitori, me nj dokument (shkres) me dat t sakt edhe sikur data t jet e mvonshme. Neni 504 Kalimi i kredis nuk cenon mjetet mbrojtse t debitorit. Debitori mund ti kundrejtoj kreditorit t ri prapsimet q mund ti drejtonte kreditorit t mparshm, n kohn q i sht njoftuar kalimi i kredis. Ai mund t krkoj ti bhet kompensimi i nj kredie ndaj kreditorit t par, qoft dhe ende e pa krkueshme n at koh, me kusht q t mos jet br e krkueshme mbas cedimit t kredis. Neni 505 Kur kalimi i kredis bhet me titull barsor kreditori sht garant pr ekzistencn e kredis n kohn e kalimit t saj. Kur kalimi bhet falas, kreditori nuk sht garant pr ekzistencn e kredis. Neni 506 Kreditori q kalon kredin nuk prgjigjet pr paaftsin paguese t debitorit, prve kur ka marr prsipr garancin. N kt rast prgjigjet pr aq sa ka marr. Ve ksaj duhet t prgjigjet pr kamatat, pr shpenzimet e kalimit, dhe ato q personi q i ka kaluar kredia ka br pr ndjekjet ligjore ndaj debitorit dhe t shprblej dmin. Marrveshja q synon t rndoj prgjegjsin e personit q kalon kredin, sht e pavlefshme. Kur kreditori q kalon kredin ka garantuar aftsin paguese t debitorit, garancia pushon, n qoft se mosekzekutimi i kredis pr paaftsi paguese t debitorit ka ardhur nga pakujdesia e kreditorit t ri pr t ndjekur shtjen ndaj debitorit. Neni 507 Kreditori q bn kalimin e kredis duhet ti dorzoj kreditorit tjetr dokumentet q provojn kredin, t cilat jan n posedimin e tij. Kur sht kaluar vetm nj pjes e kredis, kreditori detyrohet ti dorzoj kreditorit tjetr nj kopje autentike t dokumenteve.

86

KREU IV SHUARJA E DETYRIMEVE Prtritja Neni 508 Detyrimet shuhen me prtritje, kur palt me marrveshje zvendsojn detyrimin fillestar, me nj detyrim tjetr t ndryshm nga i pari. Neni 509 Dorzania, pengu dhe hipoteka e kredis fillestare shuhen prve kur palt jan marr vesh shprehimisht q ato t ruhen edhe pr kredin e re. Neni 510 Prtritja sht e pavlefshme n rast se detyrimi fillestar sht i pavlefshm. Kur detyrimi fillestar rrjedh nga nj titull i anulueshm, prtritja sht e vlefshme n rast se debitori ka marr prsipr detyrimin e ri, duke njohur vesin e titullit fillestar. Falja e detyrimit Neni 511 Deklarata me shkrim e kreditorit pr faljen e detyrimit, e shuan at kur i njoftohet debitorit, prve kur ky i fundit deklaron brenda nj afati t caktuar se nuk dshiron t prfitoj nga falja. Neni 512 Kur debitori ka n dor dokumentin privat q provon detyrimin, prezumohet se ky sht shuar me falje, prve kur provohet se dokumenti nuk i sht kthyer nga kreditori me dashje. Neni 513 Heqja e garancis ndaj detyrimit, nuk prezumon faljen e tij. Kompensimi Neni 514 Kur dy persona i detyrohen njri tjetrit n para ose n sende t nj lloji e t zvendsueshme dhe detyrimet e tyre jan t krkueshme, t sakta e t caktuara n shum ose n sasi, detyrimet e t dy palve shuhen, duke br kompensimin ndrmjet tyre. Detyrimet shuhen deri n shumn ose sasin e detyrimit m t vogl. Neni 515 Kompensimi shuan t dy detyrimet nga data e bashkimit t tyre. Kur pr njrn nga kredit ose mbi t dyja jan paguar kamata, kompensimi bhet deri n afatin e fundit n t ciln jan paguar kamatat. Parashkrimi nuk e ndalon kompensimin, n rast se nuk sht plotsuar n ditn kur sht br bashkimi i t dy detyrimeve. Neni 516

87

Kompensimi bhet me an t nj deklarate q njra pal i drgon pals tjetr. Deklarata nuk mund t bhet me afat ose me kusht. Kur kompensimi nuk mbulon gjith kredin ose kur kreditori ka nevoj t mbaj titullin e kredis pr t ushtruar t drejtat e tjera t tij, mund ta mbaj at me kusht q t shnoj n titull prmbajtjen e deklarats dhe ti jap pals tjetr nj kopje t titullit t kredis. Neni 517 Kur deklarata pr kompensimin e dhn nga njra pal, nuk pranohet nga pala tjetr, ajo detyrohet t njoftoj menjher paln q ka drguar deklaratn, duke parashtruar shkaqet e mospranimit. Neni 518 Nuk mund t kompensohen pa plqimin e kreditorit: a) kredit q rrjedhin nga shkaktimi i vdekjes ose i dmtimit t shndetit; b) kredit q nuk mund t sekuestrohen; c) kredit q rrjedhin nga tatimet dhe taksat. Neni 519 Kompensimi nuk kryhet kur sht n dm t personave t tret q kan fituar t drejta uzufrukti ose pengu mbi kredin. Neni 520 Dorzansi mund t kundrejtoj kompensimin e detyrimit t kreditorit ndaj debitorit kryesor. Debitori kryesor nuk mund t kundrejtoj kompensimin e detyrimit t kreditorit ndaj dorznsit. Neni 521 Kur dy detyrime nuk jan t pagueshme n nj vend, nuk mund t bhet kompensimi i tyre, vese duke llogaritur shpenzimet e nevojshme pr transferimin e tyre n vendin e ekzekutimit. Neni 522 Kur kredit dhe detyrimet monetare prfshihen n nj llogari t vetme, ato kompensohen menjher, sipas renditjes q palt kan pranuar n marrveshje dhe n munges t saj sipas rregullave t parashikuara n nenet 469 dhe 470 t ktij Kodi. Pala q administron llogarin, pasi e mbyll at me kompensimin e br, i njofton pals tjetr se cila sht mbetja, datn e sakt t llogaritjes, si dhe zrat q prbjn llogarin dhe q nuk i jan komunikuar ende pals tjetr. N qoft se pala tjetr nuk kundrshton at n nj afat t arsyeshm, mbetja e njoftuar konsiderohet si e pranuar nga palt. Neni 523 Kur n nj deklarat kompensimi nuk tregohen n mnyr t mjaftueshme detyrimet e prfshira n kompensim, zbatohen rregullat e parashikuara n nenin 470 t ktij Kodi. Secila pal mund t kundrshtoj menjher kompensimin e br, n rast se llogaritja e detyrimit, e shpenzimeve dhe e interesave nuk sht kryer sipas rregullave t siprprmendura.

88

Bashkimi i cilsive t kreditorit dhe debitorit n nj t vetm Neni 524 Detyrimi shuhet kur cilsit e kreditorit dhe t debitorit bashkohen n nj person t vetm. Kur ky bashkim merr fund, detyrimi lind prsri. Neni 525 Bashkimi nuk kryhet kur sht n dm t personave t tret q kan fituar t drejta uzufrukti ose pengu mbi kredin. Shuarja pr shkak pamundsie ekzekutimi Neni 526 Detyrimi shuhet kur ekzekutimi i tij bhet i pamundur pa fajin e debitorit dhe para se ky t jet vn n vones. Detyrimi shuhet edhe kur debitori ndonse sht n vones, provon se pamundsia do t ekzistonte edhe sikur t ishte kreditori n vendin e tij. N kto raste, debitori duhet ti kthej kreditorit at q ka fituar pa shkak. Neni 527 Kur pamundsia pr ekzekutimin e detyrimit sht e prkohshme, debitori nuk sht prgjegjs pr vonesn e ekzekutimit pr kohn q ajo zgjat. Por, detyrimi shuhet edhe kur pamundsia zgjat pr aq kohe sa sipas titullit t detyrimit dhe natyrs s tij, debitori nuk mund t detyrohet m ta kryej at ose kreditori nuk ka m interes. Neni 528 Kur ekzekutimi i detyrimit bhet i pamundur vetm pjesrisht, detyrimi ekzekutohet n pjesn q mund t ekzekutohet. Neni 529 Kur objekti i detyrimit sht dorzimi i nj sendi dhe ky dmtohet trsisht, ose humbet pa fajin e debitorit dhe para se ky t vihet n vones, kreditori hyn n t drejtat e debitorit lidhur me kt send, n varsi t faktit q ka shkaktuar pamundsin e ekzekutimit t detyrimit. Kreditori ka t drejt t krkoj nga debitori at ka ka marr si rrjedhoj e shprblimit t dmeve.

TITULLI III MJETET PR T SIGURUAR EKZEKUTIMIN E DETYRIMEVE KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 530 Kreditori mund t shprblehet me t gjith pasurin e tashme dhe t ardhshme t debitorit t tij, prve rasteve kur me ligj sht parashikuar ndryshe.

89

Nj pron mund t rndohet nga pronari i saj, me qllim q t sigurohet pagimi i nj detyrimi. Neni 531 Kreditort kan t drejta t barabarta pr tu shprblyer me pasurin e debitorit, prve shkaqeve t ligjshme t preferimit. Jan shkaqe t ligjshme t preferimit privilegjet, pengu dhe hipoteka. Neni 532 Pengu dhe hipoteka mund t vihen vetm pr nj detyrim efektiv. Pengu dhe hipoteka mund t vihen si pr nj detyrim t pronarit t sendit t ln peng ose hipotek, ashtu dhe pr nj detyrim t nj personi tjetr. Neni 533 Pengu ose hipoteka mund t garantoj nj kredi ekzistuese ose nj kredi t ardhshme. Kredia pr t ciln jepet garancia duhet t jet e prcaktuar qart. Pengu ose hipoteka mund t vihet edhe pr nj detyrim me kusht. Neni 534 Pengu ose hipoteka shtrihen prkatsisht mbi t gjitha punimet q prmirsojn vleftn e prons, kredit dhe shprblimet q u shtohen ose q zvendsojn pasurin e rnduar, duke prfshir edhe at q kompensohet nga zhvleftsimi. Neni 535 N qoft se sendet e lna peng ose hipotek humbasin ose zhvleftsohen, pagesa e shumave, pr t cilat detyrohen siguruesit ose t trett q prgjigjen pr zhdmtimin, nxirren nga pagesa e kredive q lidhen me pengun ose hipotekn, prve rastit kur ato prdoren pr t ndrequr humbjen ose zhvleftsimin e sendeve. Neni 536 N qoft se sendi i dhn n peng ose i lshuar n hipotek humbet ose dmtohet qoft dhe pr rast fator, n mnyr q t mos dmtohen t drejtat e kreditorit, ky i fundit mund t krkoj q ti jepet garanci e plot mbi sende t tjera dhe, n munges t saj, mund t krkoj pagesn e menjhershme t kredis s tij. Neni 537 Pengu dhe hipoteka jan t papjestueshme edhe sikur detyrimi t jet i pjestueshm. Neni 538 Kur pengu ose hipoteka jan vn pr t siguruar nj detyrim t nj personi tjetr, pronari i sendit t ln peng ose hipotek mund ti kundrejtoj kreditorit t gjitha prapsimet q mund ti kundrejtonte debitori dhe t krkoj kompensimin e detyrimit me kredit q ka debitori ndaj kreditorit.

90

Neni 539 Kur kreditori nuk paguhet trsisht nga sendi i ln peng ose hipotek, ka t drejt q pjesn e kredis s papaguar ta nxjerr nga do pasuri tjetr e debitorit, por pa patur t drejtn e preferimit ndaj kreditorve t tjer, si e kishte pr sendin e ln peng, ose hipotek. Neni 540 sht e pavlefshme marrveshja sipas s cils prcaktohet se n munges t pagess s kredis n afatin e caktuar, pronsia mbi sendin e hipotekuar ose t dhn peng i kalon kreditorit. KREU II KUSHTI PENAL Neni 541 Pr mosekzekutimin ose ekzekutimin jo n mnyrn e duhur t detyrimeve, palt mund t parashikojn n kontrat pagimin e nj shume t hollash ose kryerjen e nj detyrimi tjetr, pr riparimin e dmit ose pr t nxitur ekzekutimin e detyrimit. Neni 542 Kreditori nuk mund t krkoj n t njjtn koh pagimin e kushtit penal dhe ekzekutimin e detyrimit. Neni 543 Kur kushti penal sht caktuar pr rastin e mosekzekutimit t detyrimit dhe debitori nuk ekzekuton detyrimin e tij, kreditori ka t drejt t krkoj pagimin e kushtit penal, si dhe shprblimin e pjess s dmit q kalon kushtin penal. Kur kushti penal sht caktuar pr rastin e ekzekutimit t detyrimit jo n mnyrn e duhur, dhe debitori nuk e ka ekzekutuar detyrimin e tij n mnyrn e duhur, kreditori ka t drejt t krkoj ekzekutimin e detyrimit dhe pagimin e kushtit penal, si dhe shprblimin e pjess s dmit q kalon kushtin penal. Neni 544 Kur kushti penal sht tepr i madh n krahasim me dmin e psuar nga kreditori, gjykata me krkesn e debitorit mund t paksoj kushtin disiplinor deri n nivelin e dmit t psuar. Neni 545 Marrveshja pr kushtin penal duhet t bhet me shkres, pavarsisht nga madhsia e tij dhe nga forma q krkohet pr kontratn kryesore.

KREU III PENGU Prkufizimi Neni 546

91

(Shtuar paragrafi i dyt me ligjin nr. 8536, dat 18.10.1999, neni 2) Pengu vihet mbi nj pasuri t luajtshme, mbi nj t drejt ndaj prursit, ose me urdhr, ose mbi uzufruktin e ksaj pasurie ose t drejte. Pengu krijohet duke vendosur pasurin ose titullin n posedim t kreditorit ose t nj t treti t caktuar me marrveshje midis palve. Dispozitat pr pengun nuk zbatohen ndaj kredive q lidhen me transaksione financiare, ndaj t cilave jan vendosur barr siguruese, sipas kritereve t prcaktuara me ligj t veant. Forma e kontrats Neni 547 Kontrata e pengut duhet t bhet me shkres ose tek noteri, ndryshe sht e pavlefshme. Ajo duhet t prfshij gjithashtu nj prshkrim t prons s ln peng. N rastin e pengut t pjesve, pengu duhet t regjistrohet n librin e antarve t shoqris. N rastin e pengut t aksioneve, pengu duhet t regjistrohet n librin e aksionerve, n aksionet e lna peng. Mund t lihet peng e gjitha ose nj pjes e pronave t prdorura n nj ndrmarrje q vepron si nj koncern veprues. N nj rast t till pengu sht efektiv kur pronat i besohen nj pale t tret ose nj kreditori, i cili nga ana e tij, do ti menaxhoj ato si nj koncern veprues i pandashm. Mbrojtja e kreditorit Neni 548 Kreditori q ka humbur posedimin e sendit t marr peng, prve padis posedimore mund t ushtroj edhe padin e rivendikimit, n qoft se kjo i takon pengdhnsit. T drejta e detyrime t palve Neni 549 Kreditori detyrohet ta ruaj sendin e marr n peng dhe prgjigjet, sipas rregullave t prgjithshme, pr humbjen dhe dmtimin e tij. Personi q ka dhn pengun detyrohet t paguaj shpenzimet e kryera pr ruajtjen dhe mirmbajtjen e sendit. Neni 550 N qoft se sendi i dhn peng sjell fryte ose t ardhura, kreditori ka t drejt ti bj ato t vetat, duke i prdorur s pari pr shpenzimet dhe kamatat dhe pastaj pr kredin, prve kur sht parashikuar ndryshe n kontrat. Neni 551 Kreditori nuk mund t prdor sendin e dhn peng pa patur plqimin e pengdhnsit, prve kur prdorimi sht i nevojshm pr ruajtjen dhe mirmbajtjen e tij. Ai nuk mund ta jap sendin n peng ose tua lr t tjerve n prdorim. Neni 552 N qoft se kreditori shprdoron sendin e dhn n peng, pengdhnsi mund t krkoj vnien e sendit n sekuestro. Neni 553

92

Personi q ka dhn pengun nuk mund t krkoj kthimin e sendit, n qoft se nuk jan paguar trsisht kredia, kamatat, si dhe shpenzimet q kan lidhje me detyrimin dhe me pengun. N qoft se pengu sht dhn nga nj debitor, i cili ka ndaj t njjtit kreditor nj detyrim tjetr t lindur pas vnies s pengut dhe q sht br i krkueshm prpara detyrimit t mparshm, kreditori ka vetm t drejtn t mbaj sendin deri sa t paguhen plotsisht t dy kredit. Neni 554 N rast se sendi i dhn n peng cenohet ose i paksohet vlefta n mnyr t till q dyshohet nse do t jet i mjaftueshm pr sigurimin e kreditorit, ky i fundit, pasi t njoftoj pengdhnsin, mund t krkoj prej gjykats autorizimin pr t shitur sendin. Gjykata kur jep autorizim pr shitje vendos edhe pr depozitimin e mimit t blerjes pr t garantuar kredin. Pengdhnsi mund t shmang shitjen dhe t krkoj prej gjykats kthimin e pengut, duke ofruar nj garanci tjetr reale, t ciln gjykata e mon t mjaftueshme. N rast cenimi ose paksimi t vlefts s sendit t dhn peng, pengdhnsi mund t krkoj prej gjykats autorizim pr t shitur sendin, n qoft se atij i paraqitet nj rast i favorshm. Gjykata, kur jep autorizimin pr shitje, vendos edhe pr kushtet e shitjes dhe t depozitimit t mimit t blerjes. Neni 555 Kur sendet e lna peng prishen, dmtohen ose shpronsohen pr interesa publike, kreditort q jan t siguruar me peng, kan t drejt t paguhen me preferim, sipas rradhs s preferimit q kan patur kredit e tyre, nga shuma e shprblimit t sendit ose nga mimi i shpronsimit t tij. Procedura e shitjes Neni 556 Prpara se t procedohet pr shitjen kreditori, me an t gjykats, i paraqet debitorit krkesn pr t paguar detyrimin dhe aksesort e tij duke e paralajmruar at se n rast t kundrt do t kryhet shitja. Ky njoftim i duhet br edhe pals s tret q ka dhn pengun, n rastet kur kjo pal ekziston. N qoft se krkesa nuk kundrshtohet brenda pes ditsh, kreditori mund ta shes sendin n ankand ose, po qe se sendi ka nj mim tregu, mund ta shes at edhe me kt mim, me an t nj personi t autorizuar pr shitje t tilla. Kur pengu prfshin shum sende, gjykata, e mbshtetur n kundrshtimin e pengdhnsit, kufizon shitjen vetm pr sendin, vlefta e t cilit n lidhje me sendet e tjera, mjafton pr t paguar debin. Pr shitjen e sendit t dhn peng palt mund t merren vesh pr t prdorur edhe forma t tjera. Neni 557 Kreditori pengmarrs, n mbarim t afatit detyrohet t vjel t drejtat q rrjedhin nga kredia e marr peng dhe kur kjo ka pr objekt para ose sende t tjera t barazvlershme, vet ose me krkesn e debitorit duhet ti depozitoj ato n vendin e caktuar n marrveshje dhe, n munges t saj, n vendin e caktuar nga gjykata. Kur afati i kredis i garantuar me pengun ka mbaruar, kreditori mban nga shuma e marr aq sa nevojiten pr prmbushjen e t drejtave t tij dhe mbetjen ia kthen pengdhnsit.

93

Neni 558 Kreditori mund t krkoj nga gjykata q sendi ti lihet atij me pages deri n shlyerjen e detyrimit, sipas vlersimit t br nga ekspert ose sipas mimit t tregut, n qoft se sendi ka nj mim tregu. Neni 559 N qoft se kredia e dhn n peng rezulton nga nj dokument, pengdhnsi detyrohet tia jap kt dokument kreditorit.

KREU IV HIPOTEKA Prkufizimi i hipoteks Neni 560 Hipoteka sht nj e drejt reale q vihet mbi pasurin e debitorit ose t nj t treti, n dobi t kreditorit, pr t siguruar prmbushjen e nj detyrimi. Sendet e hipotekueshme Neni 561 Jan t hipotekueshme: 1. Sendet e paluajtshme. 2. Uzufruktet e ktyre sendeve prve uzufruktit ligjor t prindrve, si dhe t drejtat enfiteotike mbi kto sende. Llojet e hipotekave Neni 562 Hipoteka vihet n baz t kontrats ose t ligjit dhe me regjistrimin e saj. Kontrata duhet t bhet me akt noterial. Hipoteka ligjore Neni 563 Kan hipotek n baz t ligjit: a) shitsi e do tjetrsues tjetr mbi sendet e paluajtshme t tjetrsuara pr pmbushjen e detyrimeve q rrjedhin nga tjetrsimi; b) bashktrashgimtart, antart e shoqrive me aktivitet ekonomik e bashkpjestart e tjer mbi sendet e paluajtshme t prbashkta, n pjest q u kan takuar atyre pr pagimin e shumave t caktuara pr barazimin dhe plotsimin e pjesve. Neni 564 Servitutet q jan regjistruar pas regjistrimit t nj hipoteke, nuk mund ti kundrejtohen kreditorit hipotekar. Paragrafi i msiprm zbatohet edhe pr t drejtn e uzufruktit, t prdorimit dhe t banimit. Hipoteka gjyqsore Neni 565

94

Vendimi i gjykats pr pagimin e nj shume parash, pr prmbushjen e detyrimeve t vlersuara apo pr shprblimin e dmeve q do t rrjedhin m pas, prbn titull pr vnien e hipoteks tek pasuria e debitorit. Hipotek mund t vihet edhe n baz t nj vendimi arbitrazhi q prbn titull ekzekutiv. Neni 566 Kur hipoteka jepet nga nj person q nuk sht pronar i sendit, regjistrimi i saj quhet i vlefshm vetm kur sendi fitohet prej tij. Hipoteka mbi sendet e ardhshme Neni 567 Hipoteka mbi nj send t ardhshm, mund t regjistrohet vetm kur t ekzistoj sendi. Shtrirja e hipoteks Neni 568 Hipoteka siguron kredin pr aq sa kjo do t jet n kohn e shlyerjes s saj, duke prfshir edhe kamatat, shprblimin e dmit t shkaktuar nga vonesa e ekzekutimit, si dhe shpenzimet e bra pr nxjerrjen e kredis. Neni 569 Hipoteka e vn mbi pjesn e vet nga njri prej pjestarve n bashkpronsi sjell efekt n lidhje me at send ose me at pjes t sendit q do ti jepet atij pas ndarjes. N qoft se gjat ndarjes njrit pjestar i jepet nj send tjetr dhe i pahipotekuar prej tij, hipoteka kalon mbi kt send me t njjtn shkall regjistrimi sikurse origjinali dhe brenda kufijve t vlefts s sendit t hipotekuar m prpara, me kusht q hipoteka t regjistrohet prsri brenda 90 ditve nga regjistrimi i s njjts ndarje. Vendi i regjistrimit Neni 570 Hipoteka regjistrohet n zyrn e regjistrimit t pasuris t paluajtshme t vendit ku ndodhet kjo pasuri. Neni 571 Detyrimet q rrjedhin nga titujt me urdhr ose tek prursi mund t garantohen me hipotek. Efektet e pasaktsive t aktit Neni 572 Hipoteka sht e pavlefshme, kur n kontratn e hipoteks, ose n aktin baz pr vnien e hipoteks, apo n krkesn pr vnien e saj, n baz t ligjit, ka pasaktsi pr personin e kreditorit, t debitorit, t pronarit t sendit t ln n hipotek, pr vet sendin ose pr shumn e kredis t siguruar me hipotek. Shpenzimet e regjistrimit Neni 573

95

Shpenzimet e regjistrimit t hipoteks jan n ngarkim t debitorit, prve kur sht parashikuar ndryshe, por ato duhet t parapaguhen nga krkuesi. Radha e hipotekave Neni 574 Hipoteka sjell efekt dhe z radh nga data e regjistrimit t saj edhe kur titulli sht pr nj kredi t ardhshme ose t kushtzuar. Neni 575 Numri rendor i regjistrimeve prcakton rradhn e tyre. Kur n t njjtn koh shum persona paraqesin krkes pr t regjistruar n hipotek ndaj t njjtit person dhe po mbi ato prona, regjistrimi bhet me t njjtin numur dhe ky fakt shnohet n dftesn q regjistruesi i jep secilit prej krkuesve. Neni 576 Hipotekat e regjistruara me t njjtin numr dhe po mbi ato prona, konkurrojn me njratjetrn, n prpjestim me vleftn e tyre prkatse. Neni 577 Regjistrimi i nj kredie shrben pr t vn n po at radh shpenzimet e aktit, t regjistrimit e t prtritjes, si dhe shpenzime t tjera q nevojiten pr procedurat ekzekutive. Regjistrimi i nj kredie n para q sjell kamat, bn q kamata t qndroj n t njjtn radh prparsie me at, me kusht q kamata t jet prcaktuar n regjistrim. Kamata n kt rast kufizohet n dy vitet parardhse, si dhe n vitin n vazhdim n ditn q sht vn dor e deri n ditn e mbylljes s procedimit t zbatimit forcrisht.

Efektet e hipoteks Neni 578 Regjistrimi i hipoteks ka efekt pr nj periudh prej 20 vjetsh nga data e kryerjes s tij. Efekti pushon n qoft se nuk prtrihet prpara mbarimit t ktij afati. Pas mbarimit t afatit t treguar m sipr, kreditori mund t kryej nj regjistrim t ri, por n kt rast hipoteka z radh dhe ka efekt kundrejt palve t treta sipas dats s regjistrimit t ri. Neni 579 Kalimi i kredis s siguruar me hipotek nj personi tjetr dhe vnia e sekuestros mbi kt kredi ka efekt pasi t jet br shnimi prkats n regjistrimin e hipoteks. Neni 580 N qoft se kreditori q ka hipotek mbi nj ose m shum prona del i dmtuar pr shkak se me mimin e tyre sht paguar trsisht ose pjesrisht nj kreditor i mparshm, hipoteka e t cilit shtrihej mbi prona t tjera t t njjtit debitor, mund t nnvendsohet n hipotekn e regjistruar n favor t kreditorit t paguar, me qllim q t ushtroj padin hipotekore mbi ato prona, duke u paraplqyer ndaj kreditorve t tjer q vijn pas tij n regjistrim. Po kt t drejt kan edhe kreditort q dmtohen pr shkak t nnvendsimit t siprprmendur.

96

Zbritja e hipoteks Neni 581 Zbritja e hipotekave bhet duke e kufizuar vetm n nj pjes t pasuris s treguar n regjistrim ose duke paksuar shumn pr t ciln sht vn regjistrimi. Neni 582 Krkesa pr zbritjen e hipotekave sipas nenit t msiprm nuk pranohet, n qoft se sasia e pasuris apo shuma ka qen caktuar me marrveshje ose me vendim gjykate. Megjithat, kur jan br pagesa t pjesshme, q shuajn t paktn nj t pestn e detyrimit fillestar, mund t krkohet nj paksim prpjestimor i shums. Kur sht vn hipotek mbi nj ndrtes, hipotekuesi q pas regjistrimit ka br mbindrtime, mund t krkoj q hipoteka t paksohet, n mnyr q mbindrtimet t prjashtohen. Shuarja e hipoteks Neni 583 Hipoteka shuhet: a) me shuarjen e detyrimit; b) me humbjen e sendit t ln n hipotek, duke respektuar t drejtat e parashikuara prej nenit 536 t ktij Kodi; c) me heqjen dor t kreditorit; ) me pagimin e mimit t shitjes me an t ekzekutimit t detyrueshm, kreditorve t siguruar me hipotek, sipas radhs s regjistrimit t tyre; d) me kalimin e afatit pr t cilin ishte kufizuar hipoteka. Fshirja e regjistrimit t hipoteks Neni 584 Regjistrimi i hipoteks fshihet: a) me plqimin e kreditorit t dhn me akt-noterial; b) me vendim t forms s prer t gjykats q urdhron fshirjen. Fshirja e regjistrimit shuan hipotekn. Kur shkaku i shuarjes s detyrimit deklarohet i pavlefshm, hipoteka lind dhe regjistrohet prsri, por regjistrimi merr numr rendor t ri.

KREU V DORZANIA Prmbajtja Neni 585 Dorzania sht nj veprim juridik me t ciln nj person (dorznsi), detyrohet ti siguroj kreditorit ekzekutimin e detyrimit t nj personi t tret (debitori kryesor). Dorzania sht e vlefshme edhe kur debitori nuk ka dijeni pr at. Neni 586 Dorzania qndron vetm pr nj detyrim efektiv.

97

Dorzania mund t jepet si pr nj detyrim t ardhshm, ashtu dhe pr nj detyrim me kusht. Forma dhe vlefshmria Neni 587 Dorzania duhet t bhet me shkres. Neni 588 Dorzania nuk sht e vlefshme n qoft se nuk sht i vlefshm detyrimi kryesor. Ajo mund t jepet si pr debitorin kryesor, ashtu dhe pr dorzansin e tij. Efektet e dorzanis dhe detyrimet e palve Neni 589 Dorzansi prgjigjet pr aq sa detyrohet debitori kryesor, duke prfshir edhe pagimin e kamats, shprblimin e dmit t shkaktuar nga vonesa e ekzekutimit dhe t shpenzimeve t tjera q ka br kontraktori pr t nxjerr kredin e tij, prve kur n marrveshje pranohet q dorzania t jepet edhe pr nj pjes t detyrimit, ose me kushte m t lehta ose m t pakta se detyrimi kryesor. Dorzania q kalon detyrimin ose q jepet n kushte m t rnda se detyrimi kryesor, sht e vlefshme vetm deri n kufijt e ktij t fundit. Neni 590 Dorzansi sht i detyruar solidarisht mbi debitorin kryesor pr ekzekutimin e detyrimit, prve kur sht parashikuar ndryshe me marrveshje. Palt mund t merren vesh q dorzansi t mos jet i detyruar t paguaj para kryerjes s t gjitha veprimeve t nevojshme,q detyrojn debitorin t paguaj detyrimin. N rast se dorzansi paditet dhe krkon t prdor nj t drejt t till, ai duhet t tregoj pasurin e debitorit kryesor q do ti nnshtrohet ekzekutimit. Dorzansi sht i detyruar t parapaguaj shpenzimet e nevojshme, n qoft se palt nuk jan marr vesh ndryshe. Neni 591 Kur disa persona jan br dorzans pr t njjtin debitor, pr t siguruar t njjtin detyrim, secili prej tyre prgjigjet pr t gjith detyrimin, prve kur ka marrveshje pr ndarjen e tij. Neni 592 Dorzansi ka t drejt ti kundrejtoj kreditorit t gjitha prapsimet q mund ti kundrejtonte ktij debitori dhe t krkoj kompensimin e asaj q kreditori i detyrohet debitorit edhe sikur ky t ket hequr dor nga kto t drejta ose t ket pranuar detyrimin. Neni 593 Dorzansi q ka ekzekutuar detyrimin n vend t debitorit, z vendin e kreditorit n t gjitha t drejtat e tij ndaj debitorit. Neni 594

98

Kur jan shum debitor kryesor t detyruar solidarisht pr t njjtin detyrim, dorzansi q ka dhn garanci pr t gjith ata, ka t drejtn e padis s kthimit nga secili prej tyre pr t marr shumn q ka paguar. Neni 595 Kur dorzansi ka ekzekutuar detyrimin e debitorit pa u paditur n gjyq dhe pa lajmruar debitorin kryesor, ky mund ti kundrejtoj dorzansit t gjitha prapsimet q do t mund ti kundrejtonte kreditorit n kohn e ekzekutimit t detyrimit. Dorzansi q ka ekzekutuar detyrimin e debitorit nuk ka t drejt t krkoj me padi nga debitori at q ka ekzekutuar pr t, n rast se edhe debitori ka ekzekutuar detyrimin e tij pr shkak se dorzansi nuk e ka lajmruar pr ekzekutimin e detyrimit q ka br ai vet. N t dy rastet, dorzansi ka t drejt t ngrej padi kundr kreditorit dhe t krkoj at q ka ekzekutuar pr debitorin kryesor. Neni 596 Debitori q ka ekzekutuar detyrimin duhet t lajmroj menjher dorzansin. N rast t kundrt, dorzansi, q ka ekzekutuar detyrimin e debitorit, nuk e humbet t drejtn q t krkoj nga debitori at q ka ekzekutuar pr t. Debitori, n kt rast, sht i detyruar t ekzekutoj pr t dytn her detyrimin, por ka t drejt q t ngrej padi kundr kreditorit pr at q ky ka fituar pa shkak. Shuarja e dorzanis Neni 597 Dorzania shuhet me shuarjen e detyrimit kryesor. Neni 598 Dorzansi shkarkohet nga detyrimi i tij n rast se kreditori ka hequr dor nga privilegjet, pengu dhe hipoteka q i siguronin kredin dhe pr kt shkak dorzansi nuk mund t zer vendin e tij n kto t drejta. Neni 599 Kur kreditori pranon vullnetarisht nj pasuri, ose do gj tjetr pr pagimin e detyrimit kryesor, dorzansi lirohet nga detyrimi i tij edhe sikur kreditorit ti rezultoj m pas nj shkak evinksioni. Neni 600 Dorzania shuhet n qoft se kreditori nuk ka ngritur padi kundr dorzansit brenda gjasht muajve nga dita e mbarimit t afatit t ekzekutimit t detyrimit. Kur afati i ekzekutimit t detyrimit nuk sht caktuar as n kontratn e dorzanis, as n nj marrveshje tjetr, dorzania shuhet me kalimin e nj viti nga dita e lidhjes s kontrats s dorzanis.

KREU VI KAPARI DHE PRIVILEGJET

99

A. Kapari Prmbajtja Neni 601 Kapar quhet shuma n t holla q njra nga palt i jep tjetrs pr llogari t shums q do ti paguhet n baz t kontrats, me qllim q t vrtetoj lidhjen e kontrats dhe t siguroj ekzekutimin e saj. Efektet juridike Neni 602 Kur kontrata nuk ekzekutohet nga faji i pals q ka dhn kapar, kjo pal e humbet kaparin; kur kontrata nuk ekzekutohet nga faji i pals q ka marr kaparin, kjo pal sht e detyruar t kthej dyfishin e kaparit. Pala q ka faj pr mosekzekutimin e kontrats sht e detyruar ti shprblej pals tjetr edhe dmin, duke llogaritur n shprblimin e ktij dmi dhe shumn e kaparit, prve kur n kontrat sht parashikuar ndryshe. B. Preferimet (privilegjet) Neni 603 Preferimi sht nj e drejt, t ciln ligji e jep duke patur parasysh shkakun e kredis. Kredit q caktohen si t preferuara, kan prparsi nga gjith kredit e tjera. Midis shum kredive t preferuara, prparsia n ekzekutim prcaktohet nga ligji, sipas llojit t preferimit. Neni 604 Kredit q jan nj lloj t preferuara, konkurrojn ndrmjet tyre n proporcion me shumn e secils kredi. Radha e preferimit Neni 605 (Ndryshuar me ligjin nr. 8536, dat 18.10.1999, neni 3) Paguhen me preferim, sipas radhitjes s tyre kredit e mposhtme: a) kredit q rrjedhin nga transaksionet financiare t siguruara me barr siguruese pr mimin e blerjes s nj objekti t veant; b) kredit q rrjedhin nga pagat n marrdhniet e puns ose t shrbimit dhe detyrimet pr ushqim, por jo m shum se pr 12 muaj; c) kredit e sigurimeve shoqrore pr kontributet e papaguara s bashku me kamatat, si dhe kredit e punonjsve pr dmet e psuara nga mospagimi prej pundhnsit t kontributeve t msiprme; ) kedit q rrjedhin nga shprblime pr shkak vdekjeje e dmtimi t shndetit; d) kredit e autorve dhe t trashgimtarve t tyre pr shprblimet q rrjedhin nga tjetrsimi i plot ose i pjesshm i t drejtave t tyre n fushn intelektuale pr detyrimet e lindura gjat dy vjetve t fundit; dh) kredit e shtetit, q rrjedhin nga detyrimet ndaj buxhetit dhe kredit e institutit t sigurimeve shtetrore pr sigurimet e detyrueshme, t prcaktuara me ligj; e) kredit, q rrjedhin nga transaksionet financiare, t siguruara me barr siguruese, sipas kritereve t prcaktuara me ligj;

100

) kredit, q rrjedhin nga pagat n marrdhniet e puns ose t shrbimit dhe detyrimet pr ushqim tej kufirit t caktuar n shkronjn b t ktij neni; f) shprblimi i ndrmjetsimit q rrjedh nga kontrata e agjencis, kur ai rrjedh gjat vitit t fundit t shprblimit; g) kredit e siguruara me hipotek ose me peng q nuk krijojn barr siguruese, sipas ligjit, nga vlefta e sendeve n hipotek ose t lna peng; gj) kredit q rrjedhin nga shpenzimet e gjyqit pr ruajtjen e sendit dhe ato pr veprime ekzekutive, t bra n interesin e prbashkt t kreditorve, nga vlefta e shitjes s sendeve; h) kredit e dhna nga bankat, t cilat nuk prfshihen n shkronjn e dhe kredit q rrjedhin nga sigurimet vullnetare; i) kredit pr furnizimin me farra, plehra kimike, insekticide, uj pr ujitje dhe pr punimet e kultivimit e t mbledhjes s prodhimeve bujqsore, mbi prodhimin (frutet) bujqsor t vitit, pr t cilin jan prdorur kredit. Kur ka disa kredi sipas shkronjs a dhe shkronjs e t ktij neni, rradha e preferimit, prcaktohet sipas kritereve t prcaktuar me ligj t veant. Kur ligji i veant nuk i jep nj kredie sipas shkronjs a preferim mbi kredit sipas shkronjs e, kredia sipas shkronjs a do t preferohet sipas shkronjs e. Prjashtohen nga radha e preferimit sipas ktij neni kredit sipas shkronjs e, q jan dhn aktualisht, t cilat do t preferohen prpara kredive sipas shkronjs dh n rastet q vijojn: - kredia sipas shkronjs e sht regjistruar sipas ligjit, ndrsa kredia sipas shkronjs dh nuk sht regjistruar; - kredia sipas shkronjs e sht regjistruar sipas ligjit, prpara regjistrimit t kredis sipas shkronjs dh. Neni 606 Kreditori mund ta mbaj sendin q i nnshtrohet privilegjit derisa t shprblehet pr kredin e tij dhe mund ta shes at sipas rregullave t caktuara pr shitjen e pengut. Kundrshtimi i veprimeve juridike t debitorit Neni 607 Kreditori ka t drejt t krkoj q t deklarohen t pavlefshme veprimet juridike t kryera nga debitori me qllim q t paksoj sasin ose vleftn e pasuris s tij n dm t kreditorit, me kusht q kredia t ket lindur m par se t jet kryer veprimi juridik. Kur veprimi juridik sht br me kundrshprblim, duhet q edhe personi, me t cilin debitori ka kryer kt veprim, t ket patur dijeni pr qllimin e dmtimit t debitorit. Por kur ky person sht bashkshort, prind, gjysh, fmij ose fmij e fmijs, vlla ose motr e debitorit, dijenia e qllimit t dmtimit prezumohet, gjersa t provohet e kundrta. Me deklarimin e veprimit juridik si t pavlefshm, nuk cnohen t drejtat q kan fituar me kundrshprblim personat e tret me mirbesim para ngritjes s padis pr deklarimin e pavlefshmris s veprimit juridik. TITULLI IV DETYRIMET Q RRJEDHIN NGA SHKAKTIMI I DMIT KREU I DISPOZITA T PRGJITHSHME Prgjegjsia pr shkaktimin e dmit

101

Neni 608 Personi q, n mnyr t paligjshme dhe me faj, i shkakton tjetrit nj dm n personin ose n pasurin e tij, detyrohet t shprblej dmin e shkaktuar. Personi q ka shkaktuar dmin nuk prgjigjet kur provon se nuk ka faj. Dmi quhet i paligjshm kur sht rrjedhim i shkeljes ose i cenimit t interesave dhe i t drejtave t tjetrit, q mbrohen nga rendi juridik ose nga zakonet e mira. Neni 609 Dmi duhet t jet rrjedhim i drejtprdrejt dhe i menjhershm i veprimit ose mosveprimit t personit. Mospengimi i nj ngjarjeje nga personi q ka detyrimin ligjor pr ta mnjanuar, e ngarkon at me prgjegjsi pr dmin e shkaktuar. Neni 610 sht e pavlefshme marrveshja q paraprakisht prjashton ose kufizon prgjegjsin e personit q ka kryer dm me faj. Neni 611 Nuk sht prgjegjs ai q i shkakton dm tjetrit pr mbrojtjen e nevojshme t tij ose t nj t treti. Neni 612 Personi q ka shkaktuar dmin duke qn i shtrnguar nga nevoja pr t shpetuar veten ose t tjert nga rreziku i atastm i nj dmi t rnd, rrezik i cili nuk ka qn shkaktuar dhe as nuk mund t mnjanohej prej tij, detyrohet t shprblej dmin. Gjykata, duke marr parasysh rrethanat e posame t shtjes, mund ta shkarkoj plotsisht ose pjesrisht kt person nga detyrimi i shprblimit t dmit. Dmi nga t miturit dhe personat e pazot pr t vepruar Neni 613 I mituri q nuk ka mbushur moshn katrmbdhjet vje dhe personat q jan krejt t pazot pr t vepruar nuk prgjigjen pr dmin e shkaktuar. Prindrit, kujdestari ose ata t cilve u jan besuar ose kan n mbikqyrje persona t pazot pr t vepruar, jan prgjegjs pr dmin e shkaktuar nga veprimet e paligjshme t fmijve nn moshn katrmbdhjet vje, t personave nn kujdestarin e tyre dhe t atyre q i kan nn mbikqyrje e me t cilt banojn, por q nuk kan zotsi pr t vepruar, prve kur provojn se nuk kan mundur t ndalonin shkaktimin e dmit. Neni 614 I mituri q ka mbushur moshn katrmbdhjet vje, prgjigjet pr dmin e paligjshm t shkaktuar prej tij. Prindrit ose kujdestari prgjigjen pr dmin e msiprm kur i mituri nuk nxjerr t ardhura nga puna ose nuk ka vet pasuri, prve kur provojn se nuk kan mundur t ndalonin shkaktimin e dmit.

102

Dmi nga personat nn mbikqyrje Neni 615 Msuesit dhe personat e tjer q kan nn mbikqyrje t mitur ose personat q u msojn t tjerve nj mjeshtri ose profesion, jan prgjegjs pr dmin e paligjshm t shkaktuar t tjerve nga nxnsit ose personat q kan nn mbikqyrje, ose personat q msojn mjeshtri apo profesion pran tyre, t shkaktuar gjat kohs q kan qn nn mbikqyrje t tyre t drejtprdrejt, prve kur provojn se nuk kan mundur t ndalonin shkaktimin e dmit. Neni 616 Pr dmin prgjjigjet edhe personi q n momentin q e ka shkaktuar at, nuk ka patur ndrgjegjen e veprimeve t tij. Gjykata, mund t ul masn e dmshprblimit, duke marr parasysh moshn, shkalln e ndrgjegjes pr veprimet e kryera, si dhe kushtet ekonomike t palve, prve kur pr fajin e tij ka sjell veten n kt gjendje. Publikimet mashtruese ose t pasakta Neni 617 Kur vrtetohet se nj person ka prgjegjsi ndaj nj personi tjetr, pr shkak se ka publikuar t dhna t pasakta, jo t plota ose mashtruese, gjykata me krkesn e personit t dmtuar, detyron personin tjetr q t publikoj nj prgnjeshtrim, n mnyrn q ajo do ta quante t prshtatshme. Gjykata mund t urdhroj publikimin e prgnjeshtrimit edhe kur vrtetohet se publikimi i t dhnave nuk sht i paligjshm dhe i kryer me faj, se autori i tyre nuk kishte dijeni pr karakterin e pasakt ose t paplot t ktyre t dhnave. Prgjegjsia e pundhnsit Neni 618 Pundhnsi sht prgjegjs pr dmet e shkaktuara t tretve pr fajin e punonjsve q jan n shrbim t tij, gjat ushtrimit t detyrave q u jan besuar prej tij. Personi juridik sht prgjegjs pr dmin e shkaktuar nga organet e tij n kryerjen e detyrave t tyre. Neni 619 N qoft se nj person q ushtron veprimtari n kuadrin e detyrs t nj tjetri dhe sipas udhzimeve t tij, pa qen punonjs i tij, sht prgjegjs pr dmin e shkaktuar gjat ksaj veprimtaria ndaj t tretit. Personi tjetr sht gjithashtu prgjegjs ndaj t tretit. Prgjegjsia e prfaqsuesit Neni 620 N qoft se veprimtaria e prfaqsuesit n ushtrimin e pushteteve q i jan caktuar, sjell nj prgjegjsi me faj ndaj nj t treti, i prfaqsuari sht gjithashtu prgjegjs ndaj ktij personi. Prgjegjsia nga prdorimi i kafshve Neni 621

103

Pronari i nj kafshe ose ai q e prdor at sht prgjegjs pr dmin e shkaktuar prej saj, prve kur provon se ka patur kontrollin e sjelljes s kafshs nga e cila sht shkaktuar dmi dhe nuk ka mundur ta mnjanonte at. Prgjegjsia nga ushtrimi i nj veprimtarie t rrezikshme Neni 622 Personi q kryen nj veprimtari t rrezikshme nga natyra e saj ose nga natyra e sendeve t prdorura dhe u shkakton dm personave t tjer, detyrohet t shprblej dmin, prve kur provon se ka prdorur t gjitha masat e prshtatshme e t nevojshme pr mnjanimin e dmit. Neni 623 Pronari i nj ndrtese ose i nj ndrtimi sht prgjegjs pr dmet e shkaktuara nga t metat e do ves tjetr q ka lidhje me ndrtimin ose me mirmbajtjen e tyre. Por pronari i ndrtess ose i ndrtimit ka t drejt tu krkoj personave prgjegjs ndaj tij, t shprblejn dmet q ka psuar. Prgjegjsia pr mjedisin Neni 624 Personi q me faj ka cenuar mjedisin, duke e keqsuar, ndryshuar ose dmtuar at, trsisht ose pjesrisht, detyrohet t shprblej dmin e shkaktuar. Prgjegjsia pr dmin jopasuror Neni 625 Personi q pson nj dm, t ndryshm nga ai pasuror, ka t drejt t krkoj t shprblehet kur: a) ka psuar nj dmtim t shndetit ose sht cenuar n nderin e personalitetit t tij; b) sht fyer kujtimi i nj t vdekuri dhe krkohet nga bashkshorti me t cilin ka bashkjetuar deri n ditn e vdekjes ose nga t afrmit e tij deri n shkalln e dyt, prve kur fyerja sht kryer kur i vdekuri ka qen gjall dhe i sht njohur e drejta e shprblimit t dmit pr fyerjen e br. E drejta e parashikuar n paragrafin e msiprm sht e patrashgueshme. Prgjegjsia solidare Neni 626 Kur dmi sht shkaktuar nga shum persona s bashku, kta prgjigjen ndaj t dmtuarit solidarisht. Padia e kthimit Neni 627 Personi q ka shprblyer dmin ka t drejt t krkoj nga secili shkaktar i dmit pjesn e tij n prpjestim me shkalln e fajsis t secilit dhe t trsis s pasojave t rrjedhura. Kur kjo nuk mund t prcaktohet, prezumohet se shkalla e fajsis sht e barabart. Prindrit ose kujdestart q kan paguar shprblimin e dmit t shkaktuar nga t miturit ose nga personat t cilve u sht hequr krejt zotsia pr t vepruar, nuk kan t drejt t krkojn nga kta kthimin e shprblimit t dmit q kan paguar.

104

KREU II PRGJEGJSIA Q RRJEDH NGA PRODUKTET A. Prgjegjsia e prodhuesit Neni 628 Prodhuesi sht prgjegjs pr dmin e shkaktuar nga t metat e produkteve t tij, prve kur: a) prodhuesi nuk ka vn n qarkullim produktet; b) sipas rrethanave t vrtetuara, vlersohet se t metat q kan shkaktuar dmin nuk ekzistonin n kohn e vnies n qarkullim t produktit, ose ato kan lindur m von; c) produkti nuk ka qen prodhuar pr shitje ose ndonj form tjetr shprndarje, me qllim t caktuar ekonomik t prodhuesit, as edhe i prodhuar ose i shprndar n kuadrin e nj ndrmarrjeje ose veprimtarie profesionale; d) t metat jan rrjedhim i faktit se produkti ka qen nprputhje me rregullat e vna nga organet publike; e) njohurit shkencore e teknike nuk kan mundur t zbulojn t metat n kohn e vnies n qarkullim t produktit; ) sht fjala pr prodhimin e nj lnde t par ose fabrikimin e nj pjese prbrse t produktit, t cilat n formimin e produktit rezultojn me t meta, ose si rrjedhoj e udhzimeve t gabuara t dhna nga prodhuesi i produktit. Neni 629 Prgjegjsia e prodhuesit paksohet ose hiqet kur, sipas rrethanave, dmi sht shkaktuar si nga t metat e produktit, ashtu edhe nga faji i personit t dmtuar ose t nj personi, pr t cilin personi i dmtuar sht prgjegjs. Prgjegjsia e prodhuesit nuk paksohet kur dmi sht rrjedhim i prbashkt i t metave t produktit dhe sjelljes s nj t treti. Neni 630 Nj send quhet se sht me t meta kur nuk jep sigurin q pritet prej tij, duke patur parasysh gjith rrethanat e n veanti: a) paraqitjen e produktit; b) prdorimin e arsyeshm q pritet prej produktit; c) kohn e vnies n qarkullim t produktit. Produkti nuk mund t quhet se sht me t meta duke u nisur nga fakti se nj produkt m i perfeksionuar sht vn n qarkullim me von se ai. Neni 631 Produkt n kuptim t ktij Kodi quhet nj send i luajtshm edhe sikur ai t jet trupzuar n nj send t luajtshm ose t paluajtshm, si dhe elektriciteti, duke prjashtuar produktet bujqsore dhe produktet e rrjedhura nga gjuetia. Me produkte bujqsore kuptohen prodhimet e toks, t blegtoris dhe t peshkimit, prve kur kto kan psuar nj prpunim t par. Prodhues n kuptimin e ktij Kodi quhet prodhuesi i nj produkti t prfunduar, t nj lnde t par ose fabrikuesi i nj pjese prbrse t produktit, si dhe do person tjetr q paraqitet si i till (prodhues), duke vn mbi produktin emrin e tij, markn ose nj shnj tjetr dalluese.

105

Pa mnjanuar prgjegjsin e prodhuesit, quhet si prodhues do person q importon nj produkt me qllim shitjeje, dhnieje me qira, leasingu, ose nj form tjetr shprndarjeje, n kuadrin e veprimtaris s tij tregtare. N kt rast, prgjegjsia e tij sht e njjt me at t prodhuesit. Neni 632 Kur prodhuesi nuk mund t identifikohet, do furnizues do t konsiderohet si prodhues, prve kur brenda nj afati t arsyeshm, ai i tregon personit t dmtuar identitetin e prodhuesit ose t personit q ka furnizuar produktin. Neni 633 Kur, n zbatim t paragrafit t par t nenit 628 t ktij Kodi, shum persona jan prgjegjs pr t njjtin dm, secili prej tyre sht prgjegjs pr t gjith dmin. Neni 634 Padia pr shprblimin e dmit e ngritur kundr prodhuesit, n zbatim t paragrafit t par t nenit 628 t ktij Kodi, parashkruhet me kalimin e tre vjetve duke filluar nga dita q personi i dmtuar ka patur ose duhej t kishte patur dijeni pr dmin, t metat dhe identitetin e prodhuesit. E drejta e personit t dmtuar kundr prodhuesit pr shprblimin e dmit, sipas paragrafit t par t nenit 628 t ktij Kodi, shuhet me kalimin e dhjet vjetve, nga dita q prodhuesi ka vn n qarkullim produktin q ka shkaktuar dmin. B. Publikimi mashtrues Neni 635 Personi q publikon ose shkakton brjen publike t nj njoftimi lidhur me produktet ose shrbimet, q ofron vet n rastin e nj veprimtarie profesionale, ose t nj ndrmarrjeje, ose t nj personi pr t cilin ai vepron, kryen nj veprim t paligjshm n qoft se njoftimi sht mashtrues n nj ose disa drejtime t mposhtme: a) natyra, prbrja, sasia, cilsia, karakteristikat ose prdorimet e mundshme; b) origjina, mnyra ose data e prodhimit; c) madhsia e prodhimit stok t tij; ) mimi ose metoda e llogaritjes s tij; d) arsyeja ose qllimi i oferts speciale; dh) cilsit e atribuara, dshmit ose vlersime t tjera t bra nga t trett, ose deklarata t lshuara prej tyre, terminologjia shkencore ose profesionale e prdorur, t dhnat teknike ose statistikore; e) kushtet e livrimit t produkteve, t ushtrimit t shrbimeve ose t kryerjes s pagess; f) shtrirja, prmbajtja dhe kohzgjatja e garancis; g) identiteti, cilsit, kompetencat ose tagret e atij q fabrikon ose ka fabrikuar produktet, q ofron ato ose t atij q kryen shrbim, q drejton, mbikqyr ose ndihmon n kto veprimtari; gj) krahason me produkte dhe shrbime t tjera. Neni 636 Personi q ka vepruar n mnyr t paligjshme sipas dispozits s siprme, sht prgjegjs pr dmin e shkaktuar, prve kur provon se nuk ka faj pr ardhjen e tij.

106

Neni 637 Kur publikimi mashtrues, i parashikuar prej nenit 635 t ktij Kodi, i ka shkaktuar ose rrezikon ti shkaktoj dm nj tjetri, me krkesn e tij, gjykata urdhron ndalimin e menjhershm t tij dhe detyrimin e personit prgjegjs pr t kryer nj prgnjeshtrim publik, n mnyrn q gjykata do ta gjej t prshtatshme. C. Konkurrenca e pandershme Neni 638 N varsi t dispozitave q kan lidhje me mbrojtjen e shnjave dalluese dhe t drejtave t patents, veprimet e konkurrencs s pandershme kryhen prej cilitdo q: l. prdor emrat ose shnjat dalluese t cilat mund t sjellin ngatrres me emrat dhe shnjat dalluese t prdorura ligjrisht nga t tjer, ose imiton produktet e nj konkurrenti ose kryen veprime t cilat mund t sjellin ngatrresa me produktet dhe veprimtarin e nj konkurrenti; 2. trajton si t vetat cilsit e produkteve ose t ndrmarrjes s konkurrentit; 3. prdor vet drejtprsdrejti ose trthorazi do mjet tjetr q nuk prputhet me parimet e ndershmris profesionale dhe mund t dmtoj veprimtarin e tjetrit. Neni 639 Vendimi q vrteton veprime t konkurrencs s pandershme ndalon vazhdimin e tyre dhe prcakton masat e nevojshme me qllim q t zhduken pasojat. N qoft se kto veprime jan kryer me faj, personi q i ka kryer detyrohet t shprblej dmin. KREU III SHPRBLIMI I DMIT Neni 640 Dmi pasuror q shprblehet prbhet nga humbja e psuar dhe fitimi i munguar. Shprblehen gjithashtu shpenzimet e kryera n mnyr t arsyeshme pr t shmangur ose paksuar dmin, ato q kan qen t nevojshme pr t prcaktuar prgjegjsin dhe masn e dmit, si dhe shpenzimet e arsyeshme t kryera pr t siguruar shprblimin n rrug jashtgjyqsore. Neni 641 Personi q i ka shkaktuar tjetrit nj dm n shndetin e tij, detyrohet ta shprblej dmin, duke patur parasysh humbjen ose paksimin e aftsis pr pun t t dmtuarit, shpenzimet q jan br pr mjekimin e tij, si dhe shpenzime t tjera q kan lidhje me dmin e shkaktuar. Neni 642 Masa e shprblimit t dmit mund t ndryshoj n t ardhmen, n varsi t prmirsimit apo rndimit t shndetit ose t shtimit apo paksimit t aftsis pr pun t t dmtuarit, n krahasim me kohn e caktimit t shprblimit dhe t ndryshimeve q mund t ket psuar paga e t dmtuarit. Neni 643

107

Kur sht shkaktuar vdekja e nj personi, dmi q duhet t shprblej prbhet nga: a) shpenzimet pr ushqim e jetes t fmijve t tij t mitur, t bashkshortes dhe prindrve t paaft pr pun q kan qen n ngarkim t t vdekurit, plotsisht ose pjesrisht, si dhe t personave q banonin n familjen e t vdekurit dhe q gzonin prej tij t drejtn e ushqimit; b) shpenzimet e duhura pr varrimin e t vdekurit, n masn q ato i prgjigjen rrethanave personale e familjare t t vdekurit. Personi q ka shkaktuar dmin mund t kundrejtoj t njjtat mjete mbrojtse q do ti kundrejtonte t vdekurit. Gjykata, duke marr parasysh t gjitha rrethanat e shtjes, mund t vendos q shprblimi t jepet n natyr, ose n para, njhersh ose me kste. Neni 644 Kur personi q ka kryer veprimin apo mosveprimin e paligjshm krahas dmit t shkaktuar, ka patur edhe nj prfitim t dukshm, gjykata me krkesn e pals s dmtuar duke patur parasysh natyrn e dmit, shkalln e fajsis e rrethana t tjera t shtjes mund t llogaris n shprblimin e dmit, trsisht apo pjesrisht prfitimin. Neni 645 Kur shkaktohet vdekja ose dmtimi i shndetit t nj personi q fiton nga sigurimet shoqrore, dmi shprblehet n mnyrn e caktuar me ligj. Neni 646 Pr nj person q nuk ka qen n marrdhnie pune ose nuk ka qen i siguruar, masa e shprblimit t dmit t rrjedhur nga vdekja ose dmtimi i shndetit, caktohet nga gjykata n baz t pags q merr nj punonjs i asaj kategorie me t ciln mund t barazohet edhe puna q kryente ose mund t kryente i dmtuari. Neni 647 I mituri i dmtuar, kur mbush moshn gjashtmbdhjet vje dhe nuk ka pag nga puna e tij, ka t drejt q n vend t shprblimit q merr pr jetes, t krkoj t shprblehet pr humbjen e aftsis s tij pr pun me pagn mesatare t nj punonjsi, sipas kritereve t nenit 646 t ktij Kodi. Me mbushjen e moshs tetmbdhjet vje ka t drejt q n vend t shprblimit q merr, t krkoj t shprblehet me pagn mesatare t nj puntori t asaj kategorie q do t kishte fituar ose duhej t kishte fituar po t mos ishte shkaktuar dmtimi i shndetit.

TITULLI V GJERIMI I PUNVE T T TJERVE Neni 648 Personi q, pa qn i detyruar, merr prsipr me ndrgjegje dhe pr nj qllim t arsyeshm gjerimin e punve ose interesave t tjetrit, sht i detyruar ta vazhdoj at derisa personi i interesuar t jet n gjendje t kujdeset vet. Neni 649

108

Personi i interesuar duhet t prmbush detyrimet q gjeruesi ka marr prsipr n emr t tij, t prjashtoj gjeruesin nga detyrimet q ka marr n emr t vet dhe ti paguaj atij shpenzimet e nevojshme e t dobishme q nga dita q jan br dhe, kur sht rasti, ti shprblej edhe dmin q mund t ket psuar si rrjedhim i gjerimit, por me kusht q veprimet e kryera nga gjeruesi, t mos ken qen ndaluar nga personi i interesuar. Kur gjeruesit, prve gjerimit t punve, i sht dashur pr kt qllim t ushtroj nj profesion, ka t drejt t shprblehet n prputhje me mimet ose tarifat e caktuara pr aktivitete t tilla. Neni 650 Gjeruesi ka t drejt t kryej veprime juridike n emr t personit t interesuar, n masn q interesi i ktij t fundi plotsohet n mnyr t prshtatshme. Neni 651 Gjeruesi u nnshtrohet detyrimeve t njjta q rrjedhin nga nj kontrat porosie. Gjykata, duke marr parasysh rrethanat t cilat kan ndikuar tek gjeruesi pr t marr prsipr gjerimin, mund t paksoj dmshprblimin pr dmin q sht shkaktuar pr faj t tij. Neni 652 Personi i interesuar, me an miratimi t veprimtaris t gjeruesit, mund t trheq t drejtn e tij pr t krkuar dmshprblim nga gjeruesi, sipas dispozits s msiprme. Pr kt qllim personit t interesuar duhet ti jepet nj afat i arsyeshm. TITULLI VI PAGIMI I PADETYRUAR Neni 653 Cilido q ka br nj pagim t padetyruar, ka t drejt t krkoj kthimin e asaj q ka paguar, si dhe t gzoj frytet dhe kamatat nga dita e pagimit, nse personi q ka marr pagesn sht n keqbesim, dhe nga dita e krkess pr kthim, kur personi sht n mirbesim. Neni 654 Personit q ka paguar detyrimin e nj tjetri duke besuar se ishte debitor, n baz t nj lajthitjeje t kryer pa faj, mund ti kthehet ajo q ka paguar, me kusht q kreditori t mos jet privuar n mirbesim prej titullit dhe garancive t kredis. Kthimi i pagess duhet t shoqrohet me frytet dhe kamatat, n kushtet e parashikuara n dispozitat e msiprme.

TITULLI VII BEGATIMI PA SHKAK Neni 655

109

Personi q, pa shkak t ligjshm, ka fituar ose ka kursyer dika n dm t nj personi tjetr, detyrohet t shprblej kt t fundit pr humbjet pasurore q ka psuar, brenda caqeve t begatimit. Neni 656 Kur begatimi pa ndonj shkak t ligjshm ka pr objekt nj send t caktuar, personi q e ka marr at, duhet ta kthej n natyr, s bashku me t ardhurat q ka nxjerr ose duhet t nxirrte dhe ka t drejt t krkoj pagimin e shpenzimeve q ka br, sipas dispozitave pr krkimin e sendit nga poseduesi i paligjshm. Neni 657 Nuk mund t krkohet kthimi i asaj q personi ka dhn vullnetarisht pr ekzekutimin e nj detyrimi, i cili, megjithse i pakrkueshm, nuk sht i pavlefshm. Neni 658 Padia pr begatimin pa shkak nuk mund t ngrihet kur i dmtuari mund t ngrej nj tjetr padi pr t krkuar shprblimin e dmit t psuar.

PJESA V KONTRATAT TITULLI I KONTRATAT N PRGJITHSI KREU I DISPOZITA PARAPRAKE Prmbajtja e kontrats Neni 659 Kontrata sht veprimi juridik me an t s cils nj ose disa pal krijojn, ndryshojn ose shuajn nj marrdhnie juridike. Neni 660 Palt n kontrat prcaktojn lirisht prmbajtjen e saj, brenda kufijve t vendosura nga legjislacioni n fuqi. Kontrata me detyrime t njanshme e t dyanshme Neni 661 Kontrata sht me detyrim t njanshm, kur njra pal merr prsipr detyrime ndaj pals tjetr pa patur kjo e fundit ndonj detyrim ndaj saj. Neni 662

110

Kontrata sht me detyrime t dyanshme, kur palt detyrohen reciprokisht ndaj njra-tjetrs. Konditat e nevojshme pr lidhjen dhe vlefshmrin e kontrats Neni 663 Konditat e nevojshme pr qenien e kontrats jan: plqimi i pals q merr prsipr detyrimin, shkaku i ligjshm n t cilin mbshtetet detyrimi, objekti q formon lndn e kontrats dhe forma e saj e krkuar nga ligji. Lidhja e kontrats Neni 664 Kur kontrata prmban vetm detyrimin e propozuesit, pritsi mund ta refuzoj propozimin brenda afatit t caktuar, ose q rrjedh nga natyra e marrveshjes. N munges t nj refuzimi t till, kontrata quhet e lidhur. Neni 665 Personi q propozon prfundimin e nj kontrate sht i lidhur me propozimin, prve kur kjo lidhje sht prjashtuar. Kur propozimi refuzohet ose nuk pranohet n afatin e caktuar, quhet i rn. Kur nuk sht caktuar afat, propozuesi sht i lidhur me propozimin e br, gjer n kohn q zakonisht apo sipas rrethanave, sht e nevojshme q ktij ti arrij prgjigjja e pals tjetr. Neni 666 Propozimi pr t lidhur nj kontrat, q i bhet nj personi t pranishm, pa iu caktuar nj afat pr pranimin, e humbet fuqin e tij, n qoft se personi i pranishm nuk e pranon propozimin menjher. Neni 667 Kur propozuesi ka caktuar nj afat pr pranimin, sht e nevojshme q prgjigjja t vij brenda afatit. Propozuesi mund ta quaj t vlefshm pranimin e vonuar, por duhet t njoftoj menjher paln tjetr. Kur pranimi sht drguar n koh, por i ka mbrritur propozuesit me vones dhe ky nuk dshiron t jet i lidhur me at, duhet t njoftoj n ast pranuesin. Neni 668 Propozimi pr t lidhur nj kontrat e humbet fuqin e tij, n qoft se propozuesi njofton paln tjetr, para se asaj ti ket arritur propozimi, se e ka trhequr at. Ky rregull vlen edhe pr trheqjen e pranimit nga pala tjetr. Neni 669 Kur me krkesn e propozuesit, ose duke marr parasysh natyrn e marrveshjes e rrethanat q kan lidhje me at, rezulton q nuk ish e nevojshme pritja e pranimit t shprehur t propozimit, ose detyrimi do t kryhej pa marr nj prgjigje paraprake, kontrata quhet e lidhur, n kohn e n vendin ku ka filluar zbatimi i saj.

111

Pala q zbaton detyrimin duhet t njoftoj menjher paln tjetr pr fillimin e ekzekutimit t kontrats, prndryshe detyrohet t shprblej dmin. Neni 670 Pranimi i propozimit q nuk prputhet me prmbajtjen e tij, quhet mospranim dhe njkohsisht si nj propozim i ri. Neni 671 Oferta vlen si propozim, kur prmban elementet thelbsore t kontrats, q krkohet t prfundohet, prve kur rezulton ndryshe nga rrethanat e shtjes. Neni 672 Pala kontraktuese mund t heq dor nga kontrata, brenda shtat ditve nga prfundimi i saj, pa treguar arsyet, kur: - kontrata sht prfunduar n vendin e puns ose t banimit t njrs pal, gjat nj eskursioni t organizuar n nj mjedis publik, ose n kushte t tilla, q nuk i korrespondon nj situate normale bisedimesh; - n kontratn q ka pr objekt dhnien e nj kredie pr t bler nj send konsumi, shitsi duhet t njoftoj me shkrim blersin pr t drejtn e heqjes dor nga kontrata e lidhur n kushtet e siprme, pr ndryshe afati i heqjes dor sht nj vit. Neni 673 Nj ndrmarrje q z nj pozit dominuese n treg, sht e detyruar t kontraktoj me cilindo q krkon nj detyrim, i cili bn pjes n objektin e veprimtaris s saj, n prputhje me ligjet e zakonet e mira tregtare. Prfundimi i nj kontrate, nuk mund t refuzohet pa nj arsye t ligjshme. Neni 674 Palt gjat zhvillimit t bisedimeve pr hartimin e kontrats, duhet t sillen me mirbesim ndaj njra-tjetrs. Pala q ka ditur, ose q duhej t dinte shkakun e pavlefshmris s kontrats dhe nuk ia ka br t ditur at pals tjetr, detyrohet t shprblej dmin q kjo e fundit ka psuar, pr shkak se besoi pa fajin e vet n vlefshmrin e kontrats. Neni 675 N rast se nj pal kontraktuese disponon njohuri profesionale dhe pala tjetr i ngjall asaj besim t plot, e para ka detyrim ti jap asaj me mirbesim, informata e udhzime. Neni 676 Kontrata quhet e lidhur kur palt kan shfaqur n mnyr t ndrsjell vullnetin e tyre, duke u marr vesh pr t gjitha kushtet thelbsore t saj. Shfaqja e vullnetit mund t jet e shprehur ose n mnyr heshtsore. Shkaku i paligjshm Neni 677

112

N nj kontrat, shkaku ligjor sht i paligjshm kur vjen n kundrshtim me ligjin, rendin publik, ose kur kontrata bhet mjet pr t shmangur zbatimin e nj norme. Objekti i kontrats Neni 678 Objekti i kontrats duhet t jet i mundshm, i ligjshm, i caktueshm ose q mund t prcaktohet. Neni 679 Kontrata e br me kusht pezullues ose me afat, sht e vlefshme n rast se detyrimi, q fillimisht sht i pamundur, bhet i mundshm prpara prmbushjes s kushtit ose mbarimit t afatit. Neni 680 Kontrata mund t prmbaj kryerjen e veprimeve pr sende n t ardhmen, prve kur ndalohet shprehimisht nga ligji.

KREU II INTERPRETIMI I KONTRATS Neni 681 Kur interpretohet nj kontrat, duhet t sqarohet se cili ka qn qllimi i vrtet dhe i prbashkt i palve, pa u ndalur n kuptimin letrar t fjalve, si dhe duke vlersuar sjelljen e tyre n trsi, para e pas prfundimit t kontrats. Neni 682 Kushtet e kontrats interpretohen njri nprmjet tjetrit, duke i dhn secilit kuptimin q del nga trsia e aktit. Kontrata duhet t interpretohet n mirbesim nga palt. Neni 683 N rast dyshimi, kontrata ose kushtet e saja interpretohen n kuptimin n t cilin mund t ket ndonj efekt dhe jo n at, sipas t cilit nuk do t kishte ndonj efekt. Neni 684 Kushtet e kontrats, q mund t merren me dy kuptime, interpretohen sipas praktiks s vendit ku sht prfunduar kontrata. Kur njra nga palt sht siprmarrse, kushtet me dy kuptime interpretohen sipas praktiks s vendit ku ndodhet selia e ndrmarrjes. Neni 685 Fjalt dhe shprehjet q mund t ken dy kuptime, duhet t merren n kuptimin m t prshtatshm me natyrn e kontrats.

113

Kushtet e prgjithshme Neni 686 Kushtet e prgjithshme t kontrats, t prgatitura prej njrs pal kontraktuese, kan efekt ndaj pals tjetr, n qoft se n momentin e prfundimit t kontrats kjo e fundit i ka njohur ose duhej ti kishte njohur, duke treguar nj prkujdesje t zakonshme. Jan t pavlefshme kushtet e prgjithshme q sjellin nj humbje ose dmtim t shprpjestuar t interesave t pals kontraktuese, posarisht kur ato ndryshojn n mnyr thelbsore nga parimet e barazis e t paansis t shprehura n dispozitat e ktij Kodi q rregullojn marrdhniet kontraktuale. Nuk krijojn efekte juridike ato kushte t cilat vendosin n dobi t atij q i ka prgatitur ato m prpara, kufizime pr prgjegjsin, mundsin pr tu trhequr nga kontrata, pr t pezulluar zbatimin e saj, ose q caktojn ndaj pals tjetr afate dekadence, ose kufizime ndaj s drejts pr t br prapsime, ndaj liris kontraktore, n marrdhenie me t trett, kushteve t arbitrazhit ose shmangies nga kompetencat e organeve gjyqsore, prve kur jan miratuar vemas me shkrim nga pala tjetr. Neni 687 N kontratat e prfunduara duke nnshkruar modular ose formular, q synojn t disiplinojn n mnyr uniforme marrdhnie kontraktore t caktuara, kushtet e shtuara tek kta modular ose formular kan prparsi ndaj kushteve fillestare t modularve e formularve t siprprmendur, sa koh q nuk prputhen me ato, edhe pse nuk kan qn shfuqizuar. Neni 688 N do rast, kushtet e prfshira n kushtet e prgjithshme t kontrats apo n modular e formular, q kan qen dhn prej njrs nga palt kontraktuese, kur ka dyshim, interpretohet n dobi t pals tjetr. Neni 689 Kur, me gjith zbatimin e normave t parashikuara n kt kre, kontrata mbetet e errt, kjo duhet t merret n kuptimin m pak t rnduar pr t detyruarin, po qe se sht pa shprblim, dhe n kuptimin q realizon prputhjen e interesave t palve n mnyr t paanshme, po qe se sht me shprblim.

KREU III EFEKTET E KONTRATAVE Neni 690 Kontrata e lidhur rregullisht ka forcn e ligjit pr palt. Ajo mund t prishet ose t ndryshohet me plqimin e ndrsjell t palve ose pr shkaqe t parashikuara me ligj. Neni 691 Kontrata ka efekt ndaj t tretve n rastet e parashikuara me ligj. Neni 692

114

Efektet juridike t kontrats shtrihen edhe tek trashgimtart me titull universal, prve kur n kontrat sht parashikuar ndryshe. Neni 693 Kontrata detyron palt jo vetm prsa sht parashikuar n at, por edhe pr t gjitha pasojat q rrjedhin nga zbatimi i ligjit. Kontrata n dobi t nj t treti Neni 694 Kontrata n dobi t nj personi t tret sht e vlefshme kur personi q e lidh ka interes pr at. Personi q ka pranuar premtimin n dobi t t tretit ose ky i fundit, apo personat q heqin t drejta prej tij, kan t drejt t krkojn zbatimin e kontrats, prve kur ka marrveshje tjetr. Kontrata nuk mund t prishet ose t ndryshohet pas momentit q personi i tret ka deklaruar se pranon t prfitoj nga lidhja e saj, prve kur propozuesi e ka rezervuar kt t drejt. N rast revokimi t lidhjes s kontrats, ose t refuzimit t personit t tret pr t prfituar prej saj, detyrimi mbetet n dobi t propozuesit, prve kur rezulton ndryshe nga vullneti i palve ose nga natyra e kontrats. Neni 695 Pala q ka br premtimin n dobi t personit t tret, mund ti kundrejtoj ktij prapsimet q rrjedhin nga kontrata, por jo ato q rrjedhin nga marrdheniet me paln tjetr. E drejta pr tu trhequr nga kontrata Neni 696 N rast se njrs nga palt i sht dhn e drejta pr tu trhequr nga kontrata, kjo e drejt mund t ushtrohet pr sa koh q kontrata nuk ka filluar t zbatohet. N kontratat me zbatim t vazhdueshm ose periodik, kjo e drejt mund t ushtrohet edhe m tej, por trheqja nuk ka efekte pr ekzekutimet e kryera ose q jan n kryerje e sipr. Kur n kontrat sht parashikuar pagimi i nj kompensimi pr trheqjen, kjo ka efekt kur sht kryer pagimi, prve kur ka marrveshje t kundrt. Premtimi pr kryerjen e nj detyrimi Neni 697 Personi q i ka premtuar nj tjetri se nj person i tret do t ekzekutoj nj detyrim, ose do t kryej nj veprim n dobi t tij, sht i detyruar t shprblej paln tjetr, n qoft se personi i tret nuk pranon t ekzekutoj detyrimin ose t kryej veprimin e premtuar. Zgjidhja e kontrats Neni 698 N kontrata me detyrime t ndrsjella, kur njra nga palt kontraktuese nuk prmbush detyrimet e veta, pala tjetr kontraktuese, sipas rastit, mund t krkoj prmbushjen e detyrimit, ose zgjidhjen e kontrats, prve shprblimit t dmit. Neni 699

115

Kontrata nuk mund t zgjidhet n qoft se mosprmbushja e detyrimit prej njrs nga palt ka rndsi t pakt pr interesat e pals tjetr. Neni 700 Pala kontraktuese mund t njoftoj me shkrim paln tjetr q nuk ka prmbushur detyrimin, q ta prmbush at n nj afat t prshtatshm, duke deklaruar se, po qe se pas ktij afati kontrata nuk ekzekutohet, ajo do t quhet patjetr e zgjidhur. Neni 701 N qoft se afati i caktuar pr kryerjen e detyrimit t njrs nga palt duhet quajtur thelbsor pr interesin e pals tjetr, kjo e fundit kur dshiron t krkoj zbatimin pavarsisht nga mbarimi i afatit, duhet ti bj njoftimin pals tjetr brenda tri ditve, prve marrveshjes s kundrt. Neni 702 Palt mund t parashikojn n kontrat q ajo t zgjidhet kur nj detyrim i caktuar nuk prmbushet sipas kushteve t parashikuara. N kt rast kontrata zgjidhet kur pala e interesuar i deklaron pals tjetr se do t prdor kushtin e zgjidhjes s kontrats. Neni 703 Zgjidhja e kontrats pr mosprmbushje t detyrimeve ka efekt prapaveprues midis palve, prve kontratave me ekzekutim t vazhduar ose periodik pr t cilat efekti i zgjidhjes nuk shtrihet n veprimet e kryera m par. Zgjidhja e kontrats, qoft edhe me marrveshje t palve, nuk paragjykon t drejtat e fituara nga t trett, me prjashtim t efekteve t regjistrimit t krkess pr zgjidhjen e kontrats. Neni 704 Pr zgjidhjen e kontrats zbatohen edhe dispozitat e pjess s prgjithshme t detyrimeve prve dispozitave q rregullojn kontratat e veanta.

TITULLI II KONTRATAT E VEANTA KREU I SHITJA DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 705 Kontrata e shitjes ka pr objekt kalimin e pronsis s nj sendi ose kalimin e nj t drejte kundrejt pagimit t nj mimi. Neni 706

116

N shitjen q ka pr objekt fitimin n t ardhmen t nj sendi ose t nj t drejte, fitimi i pronsis bhet sapo sendi ose e drejta pranohet se ekzistojn. Prve kur palt kan dashur t prfundojn nj kontrat me kusht pezullues, shitja sht e paefektshme n qoft se sendi nuk pranohet se ekziston. Neni 707 N qoft se palt nuk e kan caktuar mimin, as nuk jan marr vesh pr mnyrn e caktimit t tij, n munges t ndonj akti t organeve kompetente publike, prezumohet se palt kan dashur ti referohen mimit t zbatuar normalisht nga shitsi n kohn e lidhjes s kontrats. Kur sht fjala pr sende q kan mim burse apo tregu, mimi caktohet n baz t listave t tregut t vendit ku do t bhet dorzimi, ose nga ato t vendit q sht m afr tij. N qoft se mimi sht caktuar mbi bazn e peshs s sendeve, n rast dyshimi ai duhet t caktohet n baz t peshs neto. Palt mund tia besojn caktimin e mimit nj t treti, t emruar n kontrat ose q mund t emrohet m von. Neni 708 Shpenzimet e kontrats s shitjes dhe shpenzimet e tjera t lidhura me t, jan n ngarkim t blersit, prve kur n marrveshje parashikohet ndryshe. Ndalime t veanta t blerjes Neni 709 Nuk mund t blejn drejtprdrejt, me an t nj tjetri, ose n ankand: a) personat q administrojn ose ruajn sende t huaja n baz t ligjit ose t emrimit nga shteti, sendet q administrojn ose ruajn; b) personat zyrtar q jan t ngarkuar t bjn shitje me ekzekutim t detyrueshm, sendet q kta shesin; c) gjyqtart, prokurort, prmbaruesit, notert dhe avokatt, sendet pr t cilat ka grindje prpara gjykats n t ciln bjn pjes ose ushtrojn funksionet e tyre, prve kur kta jan bashkpronar mbi ato. Detyrime t shitsit n shitjen e pasuris s luajtshme Neni 710 Detyrimet kryesore t shitsit jan: 1. ti dorzoj sendin blersit; 2. kur fitimi i pronsis mbi sendin, ose i t drejtave reale mbi t, nuk sht pasoj e menjhershme e kontrats, duhet t dorzoj t gjitha dokumentet prkatse pr fitimin e pronsis s tyre, sipas kushteve t parashikuara nga kontrata apo nga ligji; 3. t garantoj blersin nga zhveshja, nga veset dhe nga mosprputhja e cilsive t sendit me kontratn. Neni 711 Sendet dorzohen n gjendjen n t ciln ndodhen n momentin e prfundimit t kontrats. Sendet duhet t dorzohen s bashku me aksesort, shtesat dhe frytat q nga dita e prfundimit t kontrats, prve kur palt kan parashikuar ndryshe n kontrat.

117

N qoft se shitsi nuk sht i detyruar t dorzoj sendet n nj vend tjetr t caktuar, ai i shlyen detyrimet e dorzimit duke ia dhn sendet transportuesit t par pr tia kaluar blersit, kur kontrata e shitjes prfshin transportin e sendeve. N rast se kontrata nuk prfshin transportin e sendeve dhe u referohet sendeve t caktuara individualisht, ose n lloj apo sasi, q duhen trhequr nga nj sasi e caktuar ose q duhet t fabrikohen ose t prodhohen dhe n qoft se n momentin e prfundimit t kontrats, palt e dinin q sendet ndodheshin ose duhet t fabrikoheshin apo t prodhoheshin n nj vend t caktuar, shitsi detyrohet ti ver sendet n dispozicion t blersit n at vend. N rastet e tjera, shitsi sht i detyruar q ti ver sendet n dispozicion t blersit, n vendin ku sendet ndodheshin n kohn e shitjes ose, kur nj vend i till nuk mund t prcaktohet, n vendin ku shitsi kishte banimin e tij ose qendrn e veprimtaris se vet. Neni 712 Shitsi duhet t dorzoj sendet: 1. n datn e caktuar n kontrat ose q sht e prcaktueshme n baz t kontrats; 2. n do moment t periudhs s kohs q sht caktuar ose q sht e caktueshme sipas kontrats, prve kur del nga rrethanat se i sht ln blersit t zgjedh datn; 3. n do rast tjetr brenda nj afati t arsyeshm q nga prfundimi i kontrats. Neni 713 Kur shitsi detyrohet t lshoj dokumentet lidhur me sendet, ato lshohen n kohn, n vendin dhe n formn e parashikuar n kontrat. N qoft se dokumentet i ka lshuar prpara ktij momenti, ai mund t rregulloj do defekt t tyre deri n momentin e parashikuar pr lshimin e tyre, n qoft se ushtrimi i nj t drejte t till nuk i sjell blersit shqetsime ose nj shpenzim t paarsyeshm. N kto raste ai ruan t drejtn t krkoj shprblimin e dmit. Neni 714 N shitjen me dokumente, shitsi shkarkohet nga detyrimi i dorzimit t sendeve t shitura, duke i dhn blersit dokumentin e shitjes dhe dokumentet e tjera t caktuara n kontrat ose n ligj. Neni 715 Shitsi duhet t dorzoj sendet n cilsin, sasin dhe llojin e krkuar n kontrat, si dhe t vendosura dhe t ambalazhuara n mnyrn e caktuar n kontrat. Quhet se sendet nuk jan n prputhje me kontratn po qe se nuk jan t prshtatshme pr prdorimin e posam, t prcaktuar nga kontrata, prve kur ka marrveshje t kundrt. Kur nj prcaktim i till nuk sht i mundur, sendet quhet se nuk jan n prputhje me kontratn, n qoft se nuk jan t prshtatshme pr prdorimin pr t cilin shrbejn zakonisht sende t t njjtit lloj. N qoft se shitja sht br mbi bazn e nj modeli ose kampioni, shitsi duhet t dorzoj sende q kan t njjtat cilsi si t modelit ose t kampionit. N qoft se kontrata nuk prmend rregullat e vendosjes apo t ambalazhimit t sendeve, quhet se kto sende nuk jan n prputhje me kontratn po qe se nuk jan t vendosura ose t ambalazhuara sipas mnyrs s zakonshme pr sende t t njjtit lloj ose, n munges t nj mnyre t till t zakonshme, n nj mnyr q t jet e prshtatshme pr t ruajtur dhe pr t mbrojtur sendet. Shitsi nuk sht prgjegjs pr t metat e sendeve t cilat, n momentin e prfundimit t kontrats, blersi i dinte ose pr t cilat nuk ka marr dijeni pr fajin e vet, prve kur t metat

118

kan t bjn me cilsin q sendet duhet t kishin pasur sipas kontrats ose sipas njoftimit t shitsit. Neni 716 Shitsi sht prgjegjs pr do mangsi ose mosprputhje q ekzistonte n momentin e kalimit t rrezikut tek blersi, edhe kur e meta shfaqet pas ktij momenti. Shitsi sht prgjegjs edhe pr mosprputhjen q vrtetohet pas momentit t treguar n paragrafin e msiprm e q vjen nga mosprmbushja e nj detyrimi fardo t tij, duke prfshir edhe garancin sipas s cils, pr nj periudh t caktuar kohe sendet do t mbeten t prshtatshme pr prdorimin e tyre normal ose pr ndonj prdorim t posam, ose do t ruajn cilsin dhe karakteristikat e caktuara. Neni 717 Blersi e humb t drejtn pr t kundrshtuar pr t metat e sendit, n qoft se nuk denoncon tek shitsi, duke specifikuar natyrn e tyre, brenda dhjet ditve nga zbulimi, prve kur palt ose ligji kan caktuar nj afat tjetr. N do rast blersi e humb t drejtn pr t kundrshtuar pr t metat e sendit n qoft se nuk e ushtron kt t drejt brenda dy vjetve nga data kur sendet i jan dorzuar atij, po qe se ky afat nuk sht n kundrshtim me kohzgjatjen e nj garancie kontraktore. Neni 718 Shitsi nuk mund t prfitoj nga rregullat e parashikuara n nenin e msiprm, n qoft se t metat kan t bjn me fakte pr t cilat ka dijeni ose q nuk mund t mos i dinte dhe nuk ia ka br t ditur blersit. Neni 719 Shitsi duhet t dorzoj sendet, t shkarkuara nga do e drejt apo pretendim i t tretve, prve kur n kontrat sht parashikuar ndryshe. Neni 720 Blersi duhet ti bj t ditur shitsit t drejtat apo pretendimin e t tretve mbi sendin duke specifikuar natyrn e tyre, brenda nj afati t arsyeshm nga momenti kur ka marr dijeni ose duhej t merrte dijeni pr to, ndryshe humb t drejtat e parashikuara nga neni i msiprm. Shitsi gjithashtu nuk mund t prdor dispozitat e paragrafit t msiprm po qe se ishte n dijeni t t drejtave apo t pretendimeve t t tretve, apo t natyrs s tyre. Neni 721 Blersi mund t pezulloj pagimin e mimit kur ka arsye t druhet se sendi ose nj pjes e tij mund t rivendikohen nga t tret, prve kur shitsi jep garancin prkatse. Pagesa nuk mund t pezullohet n qoft se rreziku njihej nga blersi n momentin e shitjes. Neni 722 N rastin kur dorzimi i sendeve me t meta prbn nje mosprmbushje t rndsishme t detyrimeve kontraktore, blersi ka t drejt t kerkoj:

119

1. n momentin e denoncimit, t parashikuar n nenin 717 t ktij Kodi ose brenda nj periudhe kohe t arsyeshme nga ai denoncim, dorzimin e sendeve si shtes apo zvendsim; 2. eliminimin e t metave me an t ndreqjes, kur kjo sht e arsyeshme t merret parasysh n gjith rrethanat konkrete. Krkesa pr ndreqjen duhet t bhet n momentin e denoncimit t parashikuar n nenin 717 apo brenda nj periudhe kohe t arsyeshme nga ky denoncim; 3. t krkoj uljen e mimit; 4. t deklaroj zgjidhjen e kontrats. Blersi mund ti caktoj shitsit nj afat t arsyeshm pr prmbushjen e ktyre detyrimeve. N varsi t afatit blersi nuk mund t prdor asnj mjet juridik pr mosprmbushjen, prve kur sht njoftuar nga shitsi se ky i fundit nuk do t prmbush detyrimin n afatin e caktuar. N do rast blersi nuk humb t drejtn t krkoj shprblimin e dmit. Neni 723 Kur dorzimi i sendeve me t meta prbn nj mosprmbushje t parndsishme t kontrats, blersi mund t krkoj: 1. heqjen ose ndreqjen e t metave t sendeve t dorzuara, ose 2. uljen e mimit. Blersi mund ti caktoj shitsit nj afat t arsyeshm pr prmbushjen e ktyre detyrimeve. N varsi t afatit, blersi nuk mund t shfrytzoj asnj mjet juridik pr kt mosprmbushje, prve rastit kur sht njoftuar nga shitsi se ky nuk do t prmbush detyrimin n afatin e caktuar. Kur shitsi nuk plotson krkesn e parashikuar n pikn 1 t ktij neni brenda afatit t caktuar nga blersi, ky i fundit mund t krkoj uljen e mimit t sendeve t siprme. N do rast blersi nuk e humb t drejtn t krkoj shprblimin e dmit. Neni 724 Prve zgjidhjes nga ligji t kontrats si rrjedhim i qenies t afatit si kusht thelbsor, kur nuk sht br dorzimi i sendit, blersi mund ta deklaroj t zgjidhur kontratn n qoft se shitsi nuk i dorzon sendet brenda afatit shtes t caktuar nga blersi ose n qoft se deklaron se nuk do t bj dorzimin brenda ktij afati. Neni 725 N qoft se shitsi i ka dorzuar sendet, blersi e humb t drejtn t shpall t zgjidhur kontratn kur: 1. n rastin e dorzimit t vonuar blersi nuk ka krkuar zgjidhjen e kontrats brenda nj kohe t arsyeshme, por jo m shum se 15 dit nga momenti kur ka marr dijeni se dorzimi sht kryer; 2. n rast mosprmbushje t ndryshme nga dorzimi i vonuar, brenda nj kohe t arsyeshme, por jo m shum se 15 dit: a) nga momenti kur ka marr dijeni ose duhej t kishte dijeni pr mosprmbushje; b) pas mbarimit t afatit shtes eventualisht t caktuar prej tij sipas nenit 717 t ktij Kodi. Neni 726 N qoft se shitsi dorzon vetm nj pjes t sendeve, apo n qoft se vetm nj pjes e sendeve t dorzuara sht n prputhje me kontratn, zbatohen nenet 717, 720 lidhur me pjesn q mungon ose nuk prputhet. Blersi mund t shpall kontratn trsisht t zgjidhur vetm n qoft se dorzimi i pjesshm ose jo n prputhje me kushtet e saj, prbn nj mosprmbushje t rndsis s veant ose thelbsore.

120

Neni 727 N rastin kur blersit i sht marr sendi si pasoj e t drejtave q nj i tret ka paraqitur mbi t, shitsi sht i detyruar t shprblej dmin sipas nenit 744. N rastin kur blersit i sht marr pjesrisht sendi dhe se n baz t rrethanave ai nuk do t prfundonte kontratn, zbatohet paragrafi i msiprm. Neni 728 Blersi, i paditur nga nj i tret q pretendon se ka t drejta mbi sendin e shitur, duhet ta thras shitsin n shtje. Kur nuk e bn kt dhe n dm t tij sht dhn nj vendim i forms s prer, humbet t drejtn e garancis pr evinksion n qoft se shitsi provon se ekzistonin arsye t mjaftueshme pr t refuzuar krkesn. Blersi q ka njohur vullnetarisht t drejtn e t tretit, e humb t drejtn e garancis pr evinksion n qoft se nuk provon se nuk ekzistonin arsye t mjaftueshme pr t penguar marrjen e sendit. Neni 729 N qoft se blersi ka shmangur marrjen e sendit me ann e pagimit t nj shume parash, shitsi mund t shkarkohet duke kthyer shumn e paguar, interesat e saj, si dhe t gjitha shpenzimet. Detyrimet e blersit n shitjen e pasuris s luajtshme Neni 730 Detyrimi i blersit pr t paguar mimin prfshin marrjen e masave dhe respektimin e formaliteteve t krkuara nga kontrata ose nga dispozita t veanta pr kryerjen e pagimit. Neni 731 N rast se blersi nuk sht i detyruar t paguaj mimin n nj vend tjetr t caktuar, ai duhet ta paguaj at n vendbanimin ose qendrn zyrtare t shitsit ose, kur pagimi duhet t bhet n kohn e dorzimit t sendeve ose dokumenteve, n vendin e dorzimit. Neni 732 N qoft se blersi nuk sht i detyruar t paguaj mimin n nj moment tjetr t caktuar, ai duhet ta paguaj at kur shitsi v n dispozicion t tij sendet apo dokumentet q i prfaqsojn. N qofl se kontrata prfshin transportin e sendeve, shitsi mund t kryej spedicionin me kusht q sendet ose dokumentet, q i prfaqsojn ata, ti dorzohen blersit para pagimit t mimit. Neni 733 Blersi duhet t paguaj mimin n datn e caktuar ose t prcaktueshme n baz t kontrats ose ligjit, pa qen nevoj e krkess s shitsit. Neni 734 Detyrimi i blersit pr marrjen n dorzim sht kryerja e do veprimi q mund t pritet prej tij n mnyr t arsyeshme, pr ti lejuar shitsit t bj dorzimin dhe blersi t trheq sendet.

121

Neni 735 N qoft se n kontrat parashikohet se blersi duhet t prcaktoj formn, madhsin ose karakteristika t tjera t sendeve, dhe n qoft se ky nuk e bn kt prcaktim n datn e caktuar ose brenda nj kohe t arsyeshme pas marrjes s krkess s shitsit, ky mund ta kryej vet kt prcaktim n prputhje me krkesat e blersit, pr t cilat mund t jet n dijeni. N qoft se shitsi e bn vet prcaktimin, duhet t njoftoj blersin pr rregullat e ktij prcaktimi dhe t vendos nj afat t arsyeshm brenda t cilit blersi mund t kryej nj prcaktim tjetr. N qoft se pasi t ket marr kt njoftim, blersi nuk e prdor kt mundsi brenda afatit t vendosur, prcaktimi i br nga shitsi sht i detyrueshm. Neni 736 Shitsi mund ti caktoj blersit nj afat shtes t arsyeshm pr prmbushjen e detyrimeve t veta. Me prjashtim t rastit kur shitsi nuk ka marr njoftim nga blersi se ky nuk do ta prmbush detyrimin brenda afatit t caktuar, gjat ksaj periudhe, shitsi nuk mund t prdor asnj mjet ligjor pr prmbushjen e detyrimeve. Gjithsesi shitsi nuk humbet t drejtn pr t krkuar shprblimin e dmit pr vonesn n prmbushje. Neni 737 Shitsi mund ta deklaroj kontratn t zgjidhur: 1. n qoft se mosprmbushja nga ana e blersit e nj detyrimi q rrjedh nga kontrata ose nga ligji prbn nj mosprmbushje me rndsi t veant ose thelbsore; 2. n qoft se blersi nuk prmbush detyrimet e tij pr t paguar mimin ose pr t marr n dorzim sendet n afatin shtes t caktuar nga shitsi, ose deklaron se nuk do ta bj brenda ktij afati. N qoft se blersi ka paguar mimin, shitsi humb t drejtn t shpall kontratn t zgjidhur po qe se kt nuk e krkon: 1. n rastin e prmbushjes s vonuar t detyrimeve t blersit, para se t marr dijeni pr ekzekutimin e detyrimit; 2. n rastin e nj mosprmbushjeje tjetr t ndryshme nga mosprmbushja e vonuar, brenda nj kohe t arsyeshme: a) q nga momenti kur ka marr dijeni ose duhet t kishte marr dijeni pr nj mosprmbushje t till; b) pas mbarimit t afatit shtes t caktuar prej tij, ose pasi blersi t ket deklaruar se nuk do t prmbush detyrimet e veta brenda ktij afati shtes. Neni 738 Prve marrveshjeve ose zakoneve tregtare t kundrta, n qoft se sendet e shitura duhet t transportohen nga nj vend n tjetrin, dhe shitsi nuk sht i detyruar t bj dorzimin n nj vend t caktuar n kontrat, rreziku i kalon blersit kur sendi i dorzohet transportuesit t par pr tia drguar blersit, edhe sikur sendet t jen t ngarkuara n mnyr t paambalazhuar. N qoft se shitsi detyrohet tia dorzoj sendet transportuesit n nj vend t caktuar n kontrat, rreziku kalon tek blersi vetm kur sendet i dorzohen transportuesit n vendin e prmendur. Fakti q shitsi sht i autorizuar t mbaj dokumentet prfaqsuese t sendeve, nuk ndikon n kalimin e rrezikut. Neni 739

122

N qoft se shitsi ka kryer nj mosprmbushje thelbsore t kontrats, dispozitat e nenit t mparshm nuk privojn mjetet juridike q blersi ka n dor ndaj mosprmbushjes s detyrimeve kontraktore. Dispozita t prbashkta pr detyrimet e shitsit dhe t blersit Neni 740 Njra pal mund t pezulloj prmbushjen e detyrimeve t veta n qoft se, pas prfundimit t kontrats, del qart se pala tjetr nuk do t prmbush pjesn thelbsore t detyrimeve t saj si rrjedhim: 1. t nj pamundsie t rnd n aftsin e vet pr ta prmbushur ose n aftsin e vet paguese; 2. t mnyrs n t ciln prgatitet pr t filluar ose vazhduar zbatimin e kontrats. N qoft se shitsi i ka shitur sendet, para se t shfaqeshin kushtet e prmendura n paragrafin e msiprm, ai mund t kundrshtoj dorzimin e sendeve blersit edhe sikur ky t zotroj nj dokument q e legjitimon at pr ti marr. Nj kundrshtim i till ka efekt ekskluzivisht n marrdhniet midis blersit dhe shitsit. Pala q pezullon zbatimin duhet t njoftoj menjher paln tjetr dhe duhet t vazhdoj prmbushjen n qoft se pala tjetr jep garanci t prshtatshme lidhur me prmbushjen e detyrimeve t saj. Neni 741 N rastin e nj kontrate shitjeje me dorzime t pjesshme, kur mosprmbushja nga ana e njrs pal kontraktuese ndaj njrit prej detyrimeve t saj lidhur me nj dorzim, prbn nj mosprmbushje me rndsi t veant t kontrats q lidhet me kt dorzim, pala tjetr mund ta shpall kontratn t zgjidhur pr sa i takon ktij dorzimi. N qoft se mosprmbushja nga ana e njrs pal kontraktuese e detyrimeve t veta lidhur me nj dorzim, i jep pals tjetr arsye t bazuara pr t gjykuar se do t ndodh nj mosprmbushje thelbsore lidhur me dorzimet e ardhshme, kjo mund ta shpall kontratn t zgjidhur pr t ardhmen, mjafton q kt ta bj brenda nj kohe t arsyeshme. Blersi q e shpall kontratn t zgjidhur pr sa i takon nj dorzimi mundet, n t njjtn koh, t shpall zgjidhjen pr dorzimet e bra m par ose pr dorzimet e ardhshme n qoft se pr shkak t ndrvarsis s tyre kto dorzime nuk do t mund t prdoreshin pr qllimin e caktuar nga palt n kontrat. Neni 742 N rastin e zgjidhjes s kontrats, shitsi duhet t kthej mimin dhe ti paguaj blersit shpenzimet dhe pagimet e bra ligjrisht. Blersi duhet t kthej sendin, n qoft se ky nuk ka humbur ose sht shkatrruar si rrjedhim i veseve t tij. Neni 743 N qoft se njra pal vonon t paguaj mimin ose do shum tjetr, pala tjetr ka t drejt t krkoj kamatat pr kto shuma pa cenuar shprblimin e dmit. Neni 744 Shitsi duhet ti kthej blersit mimin e paguar, edhe sikur sendit ti jet paksuar vlefta ose t jet dmtuar. N qoft se ulja e vlefts ose dmtimi vijn si pasoj e nj veprimi t blersit, nga

123

shuma e msiprme duhet zbritur prfitimi q ka nxjerr blersi, prve sa parashikohet n nenin 640. Neni 745 N qoft se kontrata sht zgjidhur dhe po qe se, n mnyr t arsyeshme dhe brenda nj afati t arsyeshm pas zgjidhjes, blersi ka kryer nj blerje pr t zvendsuar ose shitsi i ka rishitur sendet, pala q krkon dmshprblimin mund t marr diferencn midis mimit t parashikuar n kontrat dhe mimit t shitblerjes zvendsuese, si dhe do shprblim tjetr q mund t krkohet n baz t nenit t msiprm. Shitja me rezerv e prons Neni 746 Kur mimi i shitjes paguhet me kste, blersi e fiton pronsin e sendit me pagimin e kstit t fundit t mimit, duke marr prsipr rreziqet q n astin e dorzimit. Kalimi me rezerv i pronsis me kushtin e siprm duhet t pasqyrohet n kontrat. Neni 747 Kalimi i pronsis sipas dispozits s msiprme, mund tu kundrejtohet kreditorve t blersit, kur rrjedh nga nj akt i shkruar n dat t sakt prpara mass pr sigurimin e kredis. Kur objekti i shitjes jan sende t paluajtshme ose sende t luajtshme t regjistruara, zbatohen dispozitat mbi regjistrimin. Neni 748 Mospagimi vetm i nj ksti, q nuk kalon nj t tetn e mimit, nuk sjell zgjidhjen e kontrats, dhe blersi ruan t drejtn e afatit lidhur me kstet e mvonshme, pavarsisht nga ndonj marrveshje e kundrt. Neni 749 Kur zgjidhja e kontrats sht rrjedhim i mosprmbushjes s detyrimeve t blersit, shitsi duhet t kthej pagesat e bra, prpos t drejts pr nj shprblim pr prdorimin e sendit, apo shprblimit t dmit. Kur n kontrat sht parashikuar q pagesat e bra ti mbet, shitsit me titull dmshprblimi, gjykata sipas rrethanave t shtjes mund t paksoj kt dmshprblim. Neni 749/a (Shtuar me ligjin nr. 8536, dat 18.10.1999, neni 4) Rregullat e parashikuara nga nenet 746, 747, 748 dhe 749 nuk zbatohen pr shitjet me rezerv t prons, lidhur me transaksione financiare me barr siguruese, pr t cilat zbatohen rregullat e prcaktuara me ligj t veant. Shitja e sendeve t paluajtshme Neni 750 Shitja e sendeve t paluajtshme kryhet sipas mnyrave t parashikuara n nenin 83 t ktij Kodi, prndryshe sht e pavlefshme. Neni 751

124

Shitja me kusht e sendeve t paluajtshme regjistrohet n regjistrat e pasuris s paluajtshme pasi t jet vrtetuar kushti. Neni 752 Kur nj send i paluajtshm i caktuar shitet, duke treguar prmasat dhe me nj mim t vendosur mbi bazn e nj pagese pr do njsi matse, blersi ka t drejt pr nj zbritje t mimit, n qoft se madhsia efektive e sendit t paluajtshm sht m e vogl se ajo e treguar n kontrat. N qoft se prmasat e sendit rezultojn m t mdha se ato q tregohen n kontrat, blersi duhet t paguaj shtesn e mimit, por ka t drejt t heq dor nga kontrata kur teprica tejkalon nj t njzetn pjes t madhsis s deklaruar. Neni 753 N rastin kur mimi prcaktohet n lidhje me vet sendin e paluajtshm dhe jo me madhsin e tij, edhe pse kjo sht dhn, nuk bhet ulje ose ngritje mimi, prve kur madhsia reale sht m e vogl ose m e madhe se nj e njzeta pjes e asaj t treguar n kontrat. N rastin kur duhet paguar nj mim shtes, blersi mund t zgjedh ose heqjen dor nga kontrata ose nga pagimi i shtess. Neni 754 N qoft se dy ose m shum sende t paluajtshme jan shitur me t njjtn kontrat pr nj mim t vetm dhe t njjt, duke treguar madhsin e secilit prej tyre, dhe del se sasia sht m e vogl tek njri dhe m e madhe tek tjetri, bhet kompensimi deri n sasin e duhur; e drejta pr shtesn ose pr paksimin e mimeve bhet n prputhje me dispozitat e caktuara m sipr. Neni 755 E drejta e shitsit pr shtesn dhe e blersit pr paksimin e mimit ose pr heqjen dor nga kontrata parashkruhet dy vjet pas dorzimit t sendit t paluajtshm. Neni 756 E drejta e blersit pr t kundrshtuar t metat e sendit t paluajtshm, parashkruhet me kalimin e pes vjetve nga momenti i dorzimit t sendit.

KREU II SHKMBIMI Neni 757 Shkmbimi sht kontrata q ka pr objekt kalimin e ndrsjell t pronsis s sendeve ose t t drejtave t tjera nga njri kontraktues tek tjetri. Neni 758

125

Shkmbyesi, n rast se ka psuar marrjen e sendit dhe nuk ka ndrmend ta rimarr at, ka t drejt t marr vleftn e tij, sipas dispozitave t caktuara pr shitjen, si dhe shprblimin e dmit. Neni 759 Shpenzimet e shkmbimit dhe shpenzime t tjera shtes jan n ngarkim t t dy palve n pjes t barabarta, prve kur ka marrveshje t kundrt. Neni 760 Rregullat e caktuara pr kontratn e shitjes zbatohen edhe pr kontratn e shkmbimit, pr aq sa jan n pajtim me at. KREU III DHURIMI Neni 761 Dhurimi sht nj kontrat me an t s cils njra pal i kalon n pronsi pa shprblim pals tjetr nj send t caktuar ose nj t drejt reale t cilat ajo i pranon. Nuk prbn dhurim heqja dor nga nj e drejt para se t fitohet ajo, ose heqja dor nga trashgimi. Neni 762 Dhurimi nuk mund t prmbaj vese pasurin e tashme t dhuruesit. N qoft se prfshin pasurin e ardhshme, dhurimi sht i pavlefshm prsa i takon ksaj. Neni 763 Dhurimi, q ka pr objekt detyrimet periodike, shuhet me vdekjen e dhuruesit, prve rasteve kur n kontrat sht parashikuar ndryshe. Neni 764 Dhurimi i sendeve t paluajtshme duhet t bhet me akt publik dhe t regjistrohet, prndryshe sht i pavlefshm. Pranimi mund t bhet me po at akt, ose me akt t mvonshm. N kt rast dhurimi quhet i prfunduar nga momenti kur akti i pranimit i sht njoftuar dhuruesit. N qoft se ka pr objekt sende t luajtshme, ai sht i vlefshm kur ato specifikohen duke treguar edhe vleftn e tyre n kontratn e dhurimit. Kontrata quhet e lidhur nga asti i dorzimit t sendit. Prpara se kontrata t jet lidhur, dhuruesi ose pranuesi i dhurimit mund t revokojn deklaratn e tyre. Neni 765 Dhurimi mund t kundrshtohet pr lajthitje t shkakut, kur ky lidhet me faktin ose me t drejtn, po qe se shkaku rrjedh nga akti dhe ka shtyr dhuruesin t bj dhurimin. Neni 766

126

Dhuruesi pr mosprmbushjen ose vonesn n dhurim, sht prgjegjs vetm pr qndrime t kryera me dashje ose me pakujdesi t rnd. Neni 767 Dhuruesi mund t vr si kusht kthimin e sendeve t dhuruara, si pr shkak t vdekjes s prparshme t pranuesit t dhurimit, ashtu edhe t vdekjes s prparshme t pasardhsve t tij. Kthimi mund t ndodh vetm n favor t dhuruesit. Marrveshja n favor t t tjerve konsiderohet si e palidhur. Neni 768 Dhurimi mund t rndohet me kusht ose me barr. Dhuruesi sht i detyruar t prmbush barrn brenda kufijve t vlefts s sendit t dhuruar. Pr t prmbushur barrn mund t veproj, prve dhuruesit dhe dokush i interesuar. Zgjidhja e kontrats s dhurimit pr mosprmbushje t barrs mund t krkohet nga dhuruesi ose trashgimtart e tij, n qoft se sht parashikuar n aktin e dhurimit. Barra e paligjshme ose e pamundur quhet e paqen, ajo gjithsesi e bn t paqen dhurimin n qoft se ka prbr t vetmin shkak prcaktues t kontrats. Neni 769 Dhuruesi detyrohet ti jap garanci pranuesit t dhurimit pr prkatsin e sendit t dhuruar dhe zhveshjen q mund t psoj nga t tjert pr sendet e dhuruara, n kto raste: 1. n qoft se ka premtuar shprehimisht garancin; 2. n qoft se marrja e sendit varet nga mashtrimi e nga qndrime personale t tij; 3. n qoft se dhurimi i ngarkon barr pranuesit t dhurimit ose dhurimi sht pr shkak shprblimi, raste n t cilat garancia vihet deri n vleftn e barrs ose t trsis s premtimeve t marra nga dhuruesi. Neni 770 Garancia e dhuruesit nuk shtrihet n t metat e asaj ka sht dhuruar, prve kur dhuruesi ka vepruar me mashtrim, si dhe kur ka marrveshje t posame. Neni 771 Dhuruesi, pr dhurimet q nuk jan t zakonshme ose q nuk jan br pr shprblim, mund t krkoj revokimin e dhurimit kur ai q ka marr dhurimin: a) me dashje ka vrar ose ka tentuar t vras dhuruesin, bashkshortin ose fmijt, ose prindrit e tij; b) pa t drejt nuk i jep dhuruesit ushqim kur sht i detyruar sipas ligjit. Padia pr revokimin e dhurimit duhet t ngrihet brenda nj viti nga dita q dhuruesi ka marr njoftim pr shkaqet q i japin t drejt q t krkoj revokimin e dhurimit. Padia e filluar mund t vazhdohet edhe nga trashgimtart e dhuruesit ose mund t ngrihet nga vet kta, n rast se dhuruesi ka vdekur brenda vitit, nga dita q ka lindur shkaku pr t ngritur padin. Heqja dor q m par nga padia sht e pavlefshme. Revokimi i dhurimit nuk cenon t drejtat q kan fituar t trett mbi sendin e dhuruar para se t ngrihet padia.

127

KREU IV FURNIZIMI Neni 772 Furnizimi sht nj kontrat me t ciln njra pal detyrohet, kundrejt pagess s nj mimi, t kryej n dobi t pals tjetr furnizime periodike ose t vazhdueshme t sendeve. Sendet e furnizuar mund t jen t luajtshme ose t paluajtshme, gjithashtu mund t jen n trajt energjie ose titujsh krediti. Neni 773 Kur nuk sht prcaktuar sasia e furnizimit nnkuptohet se marrveshja sht pr sasin q prkon me nevojat normale t pals q furnizohet deri n kohn e prfundimit t kontrats. N qoft se palt kan vendosur vetm kufirin maksimal dhe minimal pr furnizimin ose pr shrbimet e veanta, i takon atij q ka t drejtn e furnizimit t vendos brenda kufijve t msiprm pr sasin e duhur. N qoft se sasia e furnizimit duhet t prcaktohet sipas nevojave mbi nj sasi minimale t caktuar n kontrat, pala q furnizohet prgjigjet pr sasin prkatse sipas nevojave n rast se tejkalohet sasia minimale. Neni 774 N furnizimin me karakter periodik, n qoft se mimi do t prcaktohet sipas nenit 707 t ktij Kodi, merret parasysh koha e mbarimit t furnizimeve t veanta dhe vendi ku kto duhet t kryhen. Neni 775 N furnizimin me karakter periodik, mimi prkon me dokumentin e furnizimeve t veanta. N furnizimin me karakter t vazhdueshm mimi paguhet sipas afateve t zakonshme. Neni 776 Afati i caktuar n kontrat pr furnizime t veanta prezumohet si i vendosur n dobi t dy palve. N qoft se pals q furnizohet i sht dhn e drejta t caktoj afatin e furnizimeve t veanta, ajo duhet ti njoftoj datn furnizuesit me an t nj paralajmrimi n nj koh t arsyeshme. Neni 777 N rast mosprmbushjeje prej njrs nga palt t detyrimeve t veanta, pala tjetr mund t krkoj zgjidhjen e kontrats, n qoft se mosprmbushja ka nj rndsi t veant dhe sht e till sa q dmton besimin n sigurin e prmbushjeve t mpasshme. Neni 778 N qoft se pala q ka t drejt pr tu furnizuar nuk e ka prmbushur detyrimin dhe mosprmbushja sht me pak rndsi, furnizuesi nuk mund t pezulloj zbatimin e kontrats pa br m par nj paralajmrim t arsyeshm.

128

Neni 779 N rast se n kontrat sht vendosur kushti i ekskluzivitetit n favor t furnizuesit, pala tjetr nuk mund t prfitoj furnizime t t njjtit lloj nga t trett dhe as mund t realizoj, me mjetet e veta, prodhimin e sendeve q formojn objektin e kontrats, n qoft se pr kt nuk ka marrveshje t kundrt ose kur n ligj disponohet ndryshe. Neni 780 N qoft se kushti i ekskluzivitetit sht vendosur n dobi t pals q ka t drejt pr tu furnizuar, furnizuesi nuk mund t bj as drejtprdrejt dhe as trthorazi furnizime t t njjtit lloj e q formojn objektin e kontrats, n zonn pr t ciln sht dhn ekskluziviteti dhe brenda afatit t kontrats. Kushti i ekskluzivitetit, q prmbahet n nj kontrat furnizimi, prbn nj kusht barrsor q krkon miratim t posam me shkrim. Neni 781 Pala q ka t drejtn pr tu furnizuar, kur merr prsipr detyrimin pr t shtuar shitjen e sendeve pr t cilat ka ekskluzivitet, n zonn q i sht caktuar, prgjigjet pr dmet q shkaktohen nga mosprmbushja e ktij detyrimi, edhe n qoft se kontratn e ka zbatuar pr sasin minimale q sht caktuar. Neni 782 N qoft se kohzgjatja e furnizimit nuk sht vendosur, secila nga palt mund t trhiqet nga kontrata, duke njoftuar paraprakisht furnizuesin brenda afatit t vendosur prej tyre dhe, n munges t tij, brenda nj afati t arsyeshm, duke marr parasysh edhe natyrn e furnizimit. Neni 783 N kontratn e furnizimit zbatohen edhe dispozitat q rregullojn kontratn pr furnizimet e veanta, pr aq sa nuk vijn n kundrshtim me dispozitat e msiprme.

KREU V ENFITEOZA Kuptimi i enfiteozs Neni 784 Enfiteoza sht nj kontrat, me t ciln nj personi i jepet e drejta t prdoroj e t prmirsoj nj pasuri t paluajtshme, kundrejt nj shprblimi periodik n t holla ose n natyr. Neni 785 Kohzgjatja e enfiteozs caktohet n kontrat. Neni 786

129

Kontrata e enfiteozs duhet t bhet n formn q krkohet pr kalimin e pronsis pr pasurit e paluajtshme. T drejtat e detyrimet e pronarit dhe t enfiteozmarrsit Neni 787 Enfiteozmarrsi e gzon sendin sikurse dhe pronari, me prjashtim t kufizimeve t parashikuara n kontratn pr krijimin e enfiteozs. Megjithat ai nuk mundet q, pa plqimin e pronarit, t prdor sendin n nj destinacion tjetr. Neni 788 Enfiteozmarrsit i prkasin frytet natyrore t ndara, frytet civile q jan br t krkueshme gjat enfiteozs dhe t drejtat e prdorimit t nntoks n kufijt e parashikuar me ligj, prve kur n kontrat sht parashikuar ndryshe. Neni 789 Kur prona n enfiteoz humbet trsisht, enfiteoza shuhet dhe enfiteozmarrsi shkarkohet nga detyrimi prkats pr t ardhmen. Kur prona humbet ose dmtohet n pjes t dukshme e t rndsishme t saj, aq sa nuk mund t sigurohen t ardhura sa t shlyhet shprblimi i caktuar n kontrat, mund t krkohet nj ulje e tij ose prishja e kontrats, duke shlyer palt detyrimet reciproke. Krkesa duhet t bhet brenda nj viti nga dita q ka ndodhur humbja ose dmtimi i prons n enfiteoz. Enfiteozmarrsi nuk mund t krkoj shkarkimin nga detyrimi pr pagimin e shprblimit ose uljen e tij, pr shkak mosprodhimi ose humbje t fryteve, qoft edhe pr rast fator. Neni 790 Dhnia e prons n nnenfiteoz nuk lejohet. Neni 791 Enfiteozmarrsi mund t krkoj n do koh zgjidhjen e kontrats dhe mbarimin e enfiteozs, prve kur parashikohet ndryshe n kontrat. Enfiteozdhnsi mund t krkoj zgjidhjen e kontrats dhe mbarimin e enfiteozs, kur enfiteozmarrsi nuk ka shlyer detyrimin prkats pr dy periudha rresht, dmton ose nuk mirmban e prmirson pronn e nuk prmbush n mnyr t dukshme detyrimet q rrjedhin nga kontrata. Neni 792 Tatimet dhe detyrimet e tjera q rndojn mbi pronn jan n ngarkim t enfiteozmarrsit, prve kur n ligj parashikohet ndryshe. Kur n kontrat kto detyrime jan ln n ngarkim t pronarit, ato nuk mund t kalojn shprblimin e caktuar pr enfiteozn. Neni 793

130

N rast tjetrsimi t enfiteozs, enfiteozmarrsi i ri dhe ai prpara tij, detyrohen solidarisht pr shprblimin e papaguar t enfiteozs, prve kur enfiteozmarrsit t mparshm i sht njoftuar akti i tjetrsimit prej enfiteozdhnsit. N rast tjetrsimi t nj t drejte t till prej pronarit, fituesi nuk mund t krkoj prmbushjen e detyrimeve nga enfiteozmarrsi prpara se atij ti njoftohet akti i tjetrsimit. Neni 794 Kur n kontrat nuk parashikohet ndryshe, enfiteozmarrsi gjat vazhdimit t enfiteozs ose kur ajo pushon, ka t drejt ti heq ndrtimet, punimet e tjera e mbjelljet e kryera jasht kushteve t enfiteozs ose q i jan bler pronarit, por gjithnj pa dmtuar pronn e duke kthyer at n gjendjen e mparshme. Neni 795 Kur zgjidhet kontrata, enfiteozmarrsit i takon vlefta e prmirsimeve t kryera n masn q sht rritur vlefta e prons, kur ajo ekziston n kohn e kthimit t saj. Neni 796 Enfiteozmarrsi ka t drejt t mbaj sendin e dhn n enfiteoz, deri n shlyerjen e kredive q rrjedhin prej saj. do marrveshje e kundrt sht e pavlefshme. Pronari ka t drejt t mbaj sendet q i takojn enfiteozmarrsit deri n shlyerjen e detyrimeve ndaj tij. Neni 797 Kur lind nevoja t bhen ndreqje t jashtzakonshme n pronn e dhn n enfiteoz, enfiteozmarrsi sht i detyruar t njoftoj pronarin dhe ti jap atij mundsi pr ti kryer ato. Enfiteozdhnsi nuk sht i detyruar t kryej ndonj riparimt zakonshm. Neni 798 Personat q gzojn bashkrisht nj t drejt enfiteotike prgjigjen solidarisht pr pagimin e shprblimit pr enfiteozn. Kur prona e dhn n enfiteoz ndahet dhe ata gzojn pjes t saj, secili prgjigjet pr detyrimet q rrjedhin nga enfiteoza, proporcionalisht me vleftn e pjess q gzon. Neni 799 Dispozitat e ktij kreu zbatohen edhe kur enfiteoza gzohet nga nj ose disa persona juridik, prve kur ajo ndalohet nga ligji. Neni 800 Enfiteozmarrsi mund t fitoj n dobi t prons servitute aktive dhe ta ngarkoj at me servitute pasive, pr nj koh sa parashikohet n kontrat, gjithnj duke njoftuar enfiteozdhnsin me shkres.

KREU VI QIRAJA

131

DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 801 Qiraja sht kontrata me t ciln njra pal (qiradhnsi) detyrohet ti jap pals tjetr (qiramarrsit) nj send t caktuar, ngzim t prkohshm kundrejt nj shprblimi t caktuar. Neni 802 Qiradhnsi duhet: 1. ti dorzoj qiramarrsit sendin n kohn e caktuar dhe n gjendje q t lejoj prdorimin pr t ciln palt jan marr vesh; 2. t kujdeset pr t mbajtur sendin n po kt gjendje; 3. t garantoj gzimin e qet gjat periudhs s qiras. Neni 803 Qiraja nuk mund t lidhet pr nj koh m t gjat se tridhjet vjet, prve kur parashikohet ndryshe nga ligji. N qoft se ajo sht lidhur pr nj periudh kohe m t gjat ose pa afat, ka fuqi vetm pr afatin e siprm. Pr ndrtesat q prdoren pr banim, kontrata e qiras nuk mund t lidhet pr nj koh m t gjat se pes vjet. Pr sende t luajtshme t dhna pr pajisjen e nj sendi t paluajtshm, afati sht baraz me kohzgjatjen e qiras s ktij t fundit. Kontrata e qiras, pr nj koh m t gjat se nj vit, duhet br me shkres. Neni 804 Qiramarrsi, q ka ekzekutuar n rregull detyrimet q kan rrjedhur nga kontrata, ka t drejtn q t preferohet ndaj personave t tjer n rast se, me mbarimin e kohs s qeras, do t lidhet kontrata e re. T drejta e detyrime t qiradhnsit Neni 805 Qiradhnsi duhet t kryej, gjat periudhs s qiras, t gjitha riparimet, me prjashtim t punimeve pr mirmbajtjen e prditshme q jan n ngarkim t qiramarrsit. Pr sende t luajtshme, shpenzimet pr ruajtjen e pr mirmbajtjen e zakonshme jan n ngarkim t qiramarrsit, prvese kur me marrveshje parashikohet ndryshe. Kur sendi i dhn me qira ka nevoj pr riparime, q nuk jan n ngarkim t qiramarrsit, ky sht i detyruar t njoftoj qiradhnsin. N rast riparimesh urgjente qiramarrsi mund ti kryej ato drejtprdrejt, kundrejt kthimit t shpenzimeve, me kushte q t njoftoj menjher qiramarrsin. Neni 806 N qoft se n kohn e dorzimit, sendi i dhn me qira cenohet nga t meta q ulin n mnyr t dukshme vlern e prdorimit t kontraktuar, qiramarrsi mund t krkoj zgjidhjen e kontrats, ose zbritjen e mimit t qeras, prve kur ai ka patur dijeni pr t metn ose ajo sht lehtsisht e dallueshme. Qiradhnsi sht i detyruar ti paguaj qiramarrsit dmet e ardhura nga veset e sendit, n qoft se nuk provon se, pa patur faj, nuk ka patur dijeni pr kto vese n momentin e dorzimit.

132

N qoft se veset e sendit vn para nj rreziku t madh shndetin e qiramarrsit ose t familjes apo t vartsve t tij, qiramarrsi mund t krkoj zgjidhjen e kontrats edhe po qe se veset njiheshin prej tij. Neni 807 Marrveshja, me t ciln prjashtohet ose kufizohet prgjegjsia e qiradhnsit pr veset e sendit, nuk ka efekt n qoft se qiradhnsi ia ka fshehur me keqbesim qiramarrsit ato, ose kur veset jan t tilla q t pengojn gzimin e sendit. Neni 808 Dispozitat e neneve t msiprme jan t zbatueshme edhe n rastet e veseve t sendit t ndodhura gjat qiras. Neni 809 N qoft se gjat qiras sendi i dhn me qira ka nevoj pr riparime urgjente, qiramarrsi duhet t lejoj kryerjen e tyre. N qoft se sendi nuk riparohet brenda nj kohe t arsyeshme, qiramarrsi ka t drejt pr nj ulje prpjestimore t qiras. Neni 810 Qiradhnsi detyrohet t garantoj qiramarrsin nga shqetsimet q paksojn vlern e prdorimit dhe t gzimit t sendit, t shkaktuara nga t trett q pretendojn se kan t drejta mbi t njjtin send. Qiradhnsi nuk sht i detyruar t garantoj qiramarrsin nga shqetsimet e t tretve q nuk pretendojn t ken t drejta mbi sendin. N kt rast qiramarrsi ruan t drejtn t ngrej padi kundr t tretve n emrin e tij. Neni 811 N qoft se t trett q krijojn shqetsime pretendojn se kan t drejta mbi sendin e dhn me qira, qiramarrsi sht i detyruar ta njoftoj menjher qiradhnsin, prndryshe ngarkohet me shprblimin e dmit. N qoft se t trett veprojn n rrug gjyqsore, qirradhnsi sht i detyruar t marr pjes n proces, po qe se thirret. T drejta e detyrime t qiramarrsit Neni 812 Qiramarrsi duhet: 1. t marr n dorzim sendin dhe ta prdor pr qllimin q sht parashikuar n kontrat dhe, kur nuk sht parashikuar, sipas qllimit q del nga natyra e sendit; 2. t kryej pagesn n afatet e caktuara. Neni 813 Qiramarrsi prgjigjet pr humbjen dhe dmtimin e sendit t cilat ndodhin gjat kontrats s qiras. Neni 814

133

Qiramarrsi duhet tia kthej qiradhnsit sendin n t njjtn gjendje q e ka marr, n prputhje me prshkrimin e br nga palt n kontrat, prve dmtimit ose konsumimit t zakonshm nga prdorimi i sendit n prputhje me kontratn. N munges t prshkrimit n kontrat prezumohet se qiramarrsi e ka marr sendin n gjndje t mir prdorimi. Qiramarrsi nuk prgjigjet pr humbjen ose dmtimin e shkaktuar si pasoj e vjetrsis. Sendet e luajtshme duhet t kthehen n vendin ku jan marr n dorzim. Neni 815 Qiramarrsi q sht n vones pr t kthyer sendin, detyrohet ti jap qiradhnsit pagesn e caktuar deri n dorzim, prve detyrimit pr t shprblyer dmin prkats. Neni 816 Prve kur parashikohet ndryshe n ligj, qiramarrsi nuk ka t drejt t shprblehet pr prmirsimet e bra sendit t marr me qira. Por n qoft se ka patur plqimin e qiradhnsit, ky sht i detyruar ti paguaj nj kompensim q i korrespondon shums m t vogl midis shums s shpenzimeve dhe vlefts s rezultatit t dobishm n kohn e dorzimit. Kur qiramarrsi nuk ka t drejt kompensimi, vlefta e prmirsimeve mund t kompensoj dmtimet q kan ndodhur pr pakujdesin e rnd t qiramarrsit. Neni 817 Qiramarrsi q ka br shtesa n sendin e marr me qira, ka t drejt ti heq ato n mbarim t qiras, kur kjo mund t kryhet pa dmtuar sendin, prve kur pronari pranon ti mbaj vet shtesat. N kt rast ky duhet ti paguaj qiramarrsit nj kompensim t barabart me shumn m t vogl midis shpenzimeve dhe vlefts t shtesave n kohn e ridorzimit. N qoft se shtesat nuk mund t ndahen pa dmtuar sendin dhe prbjn nj prmirsim t tij, zbatohen rregullat e parashikuara nga neni 810. Neni 818 Qiramarrsi, ve marrveshjes s kundrt, ka t drejt t jap me nnqira sendin q ka marr me qira, por nuk mund tia kaloj kontratn nj tjetri pa plqimin e qiradhnsit. Pr sende t luajtshme dhnia me nnqira bhet me plqimin e qiradhnsit. Neni 819 Qiradhnsi, pa cenuar t drejtat e tij ndaj qiramarrsit, mund t ngrej padi kundr nnqiramarrsit pr t krkuar mimin e nnqiras pr t ciln ky i fundit sht ende debitor n momentin e ngritjes s padis dhe pr ta detyruar at t prmbush t gjitha detyrimet e tjera q rrjedhin nga kontrata e nnqiras. Shpallja e pavlefshme e kontrats s qiras ose zgjidhja e saj ka efekt edhe ndaj nnqiramarrsit, dhe vendimi i marr midis qiradhnsit dhe qiramarrsit ka efekt edhe ndaj tij. Mbarimi i kontrats s qiras Neni 820 Qiraja me afat t caktuar nga palt, pushon me mbarimin e afatit, pa qn e nevojshme shpallja e mbarimit t saj.

134

Qiraja n t ciln nuk caktohet afat nuk pushon, n qoft se prpara afatit t vendosur sipas nenit 803 t ktij Kodi njra nga palt njofton paln tjetr se heq dor nga qiraja. Prsritja e kontrats s qiras Neni 821 Qiraja prtrihet n qoft se, pasi t ket mbaruar afati i saj, qiramarrsit i lihet n prdorim sendi i dhn me qira pa kundrshtimin e qiradhnsit. Qiraja e re rregullohet me t njjtat kushte si e mparshmja, por kohzgjatja e saj caktohet si pr qirat me afat t caktuar. Marrdhniet me t trett Neni 822 Kontrata e qiras mund ti kundrejtohet t tretit q ka fituar sendin e dhn me qira, me kusht q kontrata t ket nj dat t sakt para tjetrsimit t sendit. Dispozitat e paragrafit t msiprm nuk zbatohen pr qiran e sendeve t luajtshme t paregjistruara n regjistrat publik, n qoft se fituesi ka siguruar posedimin me mirbesim. Qiraja e sendeve t paluajtshme t paregjistruara nuk i kundrejtohet fituesit t tret, ve brenda afatit t 9 vjetve nga fillimi qiras. Fituesi duhet t respektoj qiran n do rast n qoft se ka marr prsipr detyrimin ndaj tjetrsuesit. Neni 823 N qoft se qiraja nuk ka dat t sakt, por mbajtja e saj prej qiramarrsit si dat sht prpara kalimit t pronsis, fituesi nuk sht i detyruar t respektoj qiran, vese pr kohzgjatjen q prkon me at t vendosur pr qirat me afat t pacaktuar. Neni 824 N qoft se qiramarrsi sht prjashtuar nga fituesi, sepse kontrata e qiras nuk kishte nj dat t sakt prpara kalimit t pronsis, qiradhnsi detyrohet t shprblej dmin. Neni 825 Fituesi sht i detyruar t respektoj kontratn e qiras qysh nga dita e fitimit pr t drejtat dhe detyrimet q rrjedhin nga kontrata e qiras. A. Qiraja pr pasurit e paluajtshme me natyr bujqsore DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 826 Kontrata e qiras t pasuris s paluajtshme q shrben pr kultivimin bujqsor pr nj koh mbi nnt vjet, duhet t bhet me akt noterial dhe t regjistrohet n regjistrin publik. Neni 827 Qiradhnsi me an inventari i dorzon qiramarrsit pasurin e paluajtshme si tokn bujqsore, kullotat, ndrtesat e banimit e ato ndihmse n shrbim t veprimtaris bujqsore e blegtorale, si dhe sendet e luajtshme n shrbim t ksaj veprimtarie. E drejta e kundrshtimit t

135

prmbajtjes s inventarit dhe prezumimi i saktsis s tij rregullohet sipas dispozitave t ktij kreu. Neni 828 Qiradhnsi prballon detyrimet dhe taksat financiare q rndojn mbi pasurin e paluajtshme. Neni 829 Qiradhnsi ka t drejt q n do koh t ushtroj kontroll mbi pasurin e dhn me qira pr t prcaktuar nse qiramarrsi respekton marrveshjen sipas detyrimeve t vna n kontrat, sipas natyrs dhe rregullave agroteknike.

Neni 830 Qiramarrsi shlyen mimin e qiras n kohn dhe n mnyrn e caktuar n kontrat. mimi i qiras mund t jet n natyr dhe n t holla. E drejta e kultivimit Neni 831 E drejta e kultivimit nnkupton t drejtn e njrs nga palt kontraktuese q t vendos se far do t kultivohet nga nj periudh n tjetrn. Kjo e drejt rregullohet me marrveshje t palve. Kur mimi i qiras prbhet trsisht ose kryesisht me prodhime bujqsore nga produktet q kultivohen n pasurin e paluajtshme t dhn me qira, e drejta e kultivimit i takon qiradhnsit, n rast se n kontrat ose sipas zakonit t vendit, nuk parashikohet ndryshe. Kur mimi i qiras prbhet trsisht ose pjesrisht nga nj shum parash q i jepet qiradhnsit, e drejta e kultivimit i takon qiramarrsit, n rast se n kontrat ose sipas zakonit t vendit, nuk parashikohet ndryshe. Neni 832 Pala q ka t drejtn e kultivimit, kur nuk i njofton pals tjetr planin e kultivimit n kohn e duhur dhe kur pritja e mtejshme e ktij njoftimi mund t sjell pasoja serioze n kultivimin bujqsor, kjo e drejt i kalon pals tjetr. Koha dhe shpenzimet e kultivimit Neni 833 Qiramarrsi vendos me prgjegjsin e tij pr kohn kur do t kryej veprimet e kultivimit dhe pr mnyrat dhe t rejat agroteknike q do t zbatoj. Qiramarrsi n kt drejtim mund t bj vetm rekomandime. Neni 834 Shpenzimet q nevojiten pr kultivimin prballohen nga qiramarrsi. Kur mimi i qiras prbhet trsisht apo kryesisht nga produkti q kultivohet, qiradhnsi i parapaguan pa kamat qiramarrsit ato shpenzime q mund t krkohen pr kultivimin, n rast se ky i fundit nuk mundet ti prballoj vet.

136

Parapagimi i dhn i kthehet qiradhnsit nga prodhimi i t korrave t ardhshme Shlyerja e mimit t qiras Neni 835 mimi i qiras shlyhet sipas afateve t caktuara n kontrat. N munges t nj caktimi t till, shlyhet n fund t do viti t kontrats, kur mimi sht caktuar n para. Viti i kontrats s qiras fillon ditn kur qiramarrsit i dorzohet pasuria e marr me qira. Neni 836 Kur mimi i qiras prbhet nga nj pjes e prodhimit bujqsor ose n raport me at, qiradhnsit i dorzohet pjesa q i takon sipas krkess s tij, pasi t jen mbledhur t korrat. N munges t marrveshjes respektohet zakoni i vendit. Neni 837 Qiramarrsi mund t krkoj uljen e mimit t qiras ose shtyrjen e pagimit t saj, kur rrethana t paparashikuara ose ngjarje t jashtzakonshme e kan ulur prodhimtarin e nj viti n t paktn gjysmn n krahasim me prodhimtarin normale. Neni 838 Qiramarrsi mund t krkoj q t rishikohet mimi i qiras n favorin e tij, duke patur parasysh prodhimtarin e zakonshme, rndsin e humbjes s psuar, fitimet q ka patur ai vitet e mparshme dhe ato q mund t siguroj gjat kohs q kontrata sht n fuqi. Neni 839 N rast zgjidhje t kontrats, qiramarrsi nuk sht i detyruar t lr farrat pr t mbjellat e ardhshme, prve kur n kontrat ose nga zakoni i vendit parashikohet ndryshe. Neni 840 Qiramarrsi nuk gzon t drejtn e marrjes s frutave, t cilat n kohn e prfundimit t kontrats, ende nuk ishin vjel. Por gjykata mund t pranoj q qiramarrsit ti paguhen shpenzimet q mund t ket br pr kultivimin e frutave. Gjithsesi ky shprblim nuk mund t kaloj vlern e frutave q prfiton qiramarrsi. B. Qiraja e sendeve prodhuese Neni 841 Kur qiraja ka pr objekt gzimin e nj sendi prodhues, t luajtshm ose t paluajtshm, qiramarrsi duhet t prkujdeset pr administrimin e tij n prputhje me destinimin ekonomik t sendit. Neni 842 N qoft se palt nuk e kan prcaktuar kohzgjatjen e qiras, secila prej tyre mund t trhiqet nga kontrata duke e njoftuar tjetrn qysh m prpara n nj koh t prshtatshme.

137

Neni 843 Qiradhnsi duhet: 1. t dorzoj sendin me aksesort e vet n gjendje t prshtatshme pr prdorimin dhe prodhimin pr t cilin sht destinuar; 2. t kryej me shpenzimet e veta riparimet e jashtzakonshme pr t cilat sendi ka nevoj gjat kohs s qiras. Neni 844 Qiradhnsi mund t krkoj zgjidhjen e kontrats n qoft se qiramarrsi nuk v n shrbim t sendit mjetet e nevojshme pr administrimin e tij, n qoft se nuk zbaton rregullat teknike dhe n qoft se ndryshon n mnyr t qndrueshme destinimin ekonomik t sendit. Neni 845 Qiramarrsi mund t ndrmarr nisma pr rritjen e prodhimtaris s sendit t marr me qira, mjafton q ato t mos sjellin detyrime pr qiradhnsin, ose t mos i shkaktojn cenime t t drejtave t tij. Neni 846 N qoft se si pasoj e nj ligji ose e nj vendimi t detyrueshm pr administrimin prodhues t sendit, raporti kontraktor rezulton i ndryshuar dukshm, n mnyr t till q njra pal t humbas dhe tjetra t fitoj, mund t krkohet nj shtes apo nj zbritje e mimit t qiras, ose sipas rrethanave, zgjidhja e kontrats, prve kur parashikohet ndryshe nga ligji. Neni 847 Qiramarrsi nuk mund ta lshoj sendin me nnqira pa lejen e qiradhnsit. Kur qiramarrsi shkel nj detyrim t till, qiradhnsi mund t krkoj zgjidhjen e kontrats. E drejta pr t kaluar kontratn e qiras nj tjetri prfshin dhe nnqiran, prve kur palt kan disponuar ndryshe n kontrat. Neni 848 Dispozitat e kontrats s qiras zbatohen edhe pr qiran e sendeve prodhuese, n masn q pajtohen me to. C. Qiraja financiare (leasing) Neni 849 Me kontratn e qiras financiare, njra pal detyrohet t vr n dispozicion t pals tjetr, pr nj koh t caktuar, nj send t luajtshm ose t paluajtshm, kundrejt nj pagese me afate periodike, t prcaktuar n lidhje me vleftn e sendit, me kohzgjatjen e kontrats dhe, eventualisht me elemente t tjera sipas marrveshjes s palve. Sendi duhet t jet fituar ose t jet ndrtuar nga qiradhnsi sipas dshirs dhe prshkrimit t qiramarrsit, dhe ky i fundit ka t drejt t fitoj pronsin, n mbarim t afatit t kontrats, kundrejt pagess s nj shume t paracaktuar. Qiradhnsi prgjigjet ndaj qiramarrsit sipas rregullave t prgjithshme pr mosdorzimin e sendit ose vonesn n dorzimin e sendit, si dhe pr t metat e sendit.

138

Me marrveshje mund t parashikohet q qiramarrsi, para se t krkoj nga qiradhnsi t drejtat e tij, duhet ti drejtohet atij q i dha sendin (furnizuesit) pr t drejtat e tij ose q i jan kaluar atij.

KREU VII SIPRMARRJA Prmbajtja Neni 850 Siprmarrja sht kontrata me t ciln njra pal (siprmarrsi) detyrohet, q me mjetet e saj dhe duke marr prsipr rrezikun, t kryej nj vepr (pun), ose t bj nj shrbim apo nj zbatim t pavarur t punimeve, ndrsa pala tjetr detyrohet ta pranoj at kundrejt mimit t caktuar n kontrat. Caktimi i mimit Neni 851 Kur palt nuk e kan caktuar mimin e siprmarrjes dhe as nuk kan vendosur mnyrn pr ta prcaktuar at, ai llogaritet n baz t tarifave ekzistuese ose n baz t zakonit t vendit. N rast mosmarrveshjeje, caktohet nga gjykata. Sigurimi i materialeve Neni 852 Materialet e nevojshme pr kryerjen e veprs duhet t sigurohen nga siprmarrsi, n qoft se marrveshja nuk parashikon ndryshe. T drejta e detyrime t siprmarrsit Neni 853 Siprmarrsi duhet t paralajmroj n kohn e duhur porositsin: a) kur materiali i dhn nga porositsi pr veprn sht me cilsi jo t mir, kur kjo zbulohet gjat punimeve dhe dmton cilsin e veprs; b) kur udhzimet e porositsit nuk mund t zbatohen ose kur zbatimi i tyre bn q vepra t mos jet e qndrueshme ose e prshtatshme; c) kur ka rrethana, q nuk varen nga siprmarrsi, t cilat ndikojn q vepra t mos jet e qndrueshme ose e prshtatshme. Siprmarrsi prgjigjet pr dmin q pson porositsi, po qe se nuk e paralajmron at prsa m sipr. Neni 854 Siprmarrsi ka t drejt q t heq dor nga zbatimi i kontrats dhe t krkoj q t shprblehet pr dmin q ka psuar kur porositsi nuk zvendson materialin me cilsi jo t mir ose t paprshtatshm, ose kur nuk ndryshon udhzimet pr kryerjen e veprs, megjithse sht paralajmruar n kohn e duhur prej tij. Neni 855

139

Siprmarrsi prgjigjet pr humbjen ose dmtimin e materialit q i sht dhn nga porositsi, prve kur provohet se humbja ose dmtimi i tij ka ndodhur pr shkak se materiali ka qen i nj cilsie jo t mir, ose i paprshtatshm, ose pr shkak t zbatimit t udhzimeve t porositsit pr kryerjen e veprs, megjithse pr kto siprmarrsi kishte paralajmruar n kohn e duhur porositsin. Neni 856 Siprmarrsi ka t drejt t krkoj ti paguhet puna e kryer prej tij, kur vepra, para se ti dorzohet porositsit, humbet ose dmtohet pr shkak se materiali ka qen i nj cilsie jo t mir, ose i paprshtatshm, ose pr shkak t zbatimit t udhzimeve t porositsit pr kryerjen e veprs, megjithse pr kto siprmarrsi kishte paralajmruar n kohn e duhur porositsin. Neni 857 Siprmarrsi nuk mund t jap me nnsiprmarrje kryerjen e veprs ose kryerjen e shrbimeve, pa u marr plqimi nga porositsi. Neni 858 Siprmarrsi nuk mund t ndryshoj mnyrat e caktuara n kontrat pr kryerjen e veprs, pa plqimin me shkrim t porositsit. Edhe kur sht dhn plqimi, siprmarrsi, po qe se mimi i plot i veprs sht caktuar n total, nuk ka t drejt t kompensohet pr ndryshimet ose pr shtesat, prve kur ka marrveshje t kundrt. Neni 859 N qoft se pr kryerjen e veprs sipas standardeve sht e nevojshme q projekti t ndryshohet dhe pr kt gj palt nuk merren vesh, mosmarrveshja zgjidhet nga gjykata. N qoft se ndryshimet n mimet tejkalojn nj t gjashtn e madhsis s mimit t caktuar, siprmarrsi mund t krkoj zgjidhjen e kontrats dhe sipas rrethanave, nj shprblim t prshtatshm t dmeve. N qoft se ndryshimet jan t konsiderueshme, porositsi mund t trhiqet nga kontrata duke paguar nj dmshprblim t prshtatshm. T drejta e detyrime t porositsit Neni 860 Porositsi mund t bje ndryshime n projekt, me kusht q madhsia e tyre t mos kaloj nj t gjashtn e mimit t prgjithshm t caktuar. Siprmarrsi ka t drejt t kompensohet pr punimet kryesore t kryera, edhe pse mimi i veprs sht caktuar n total. Paragrafi i msiprm nuk zbatohet pr ndryshimet n projekt q, megjithse u prmbahen caqeve t lartprmendura, sjellin ndryshime t konsiderueshme n natyrn e veprs ose n ann sasiore t kategorive t veanta t punimeve t parashikuara n kontrat pr kryerjen e s njjts vepr. Neni 861 Porositsi ka t drejt t kontrolloj kryerjen e punimeve dhe gjendjen e tyre me shpenzimet e veta.

140

Kur, gjat punimeve, zbulohet se kryerja e tyre nuk vazhdon sipas kushteve t caktuara n kontrat dhe sipas standardeve, porositsi mund t caktoj nj afat t arsyeshm brenda t cilit siprmarrsi duhet t pajtohet me ato kushte. Kur afati i caktuar ka kaluar pa sjell ndonj dobi, kontrata zgjidhet, pa cenuar t drejtn e porositsit pr shprblimin e dmeve.

Neni 862 N qoft se si rrjedhim i rrethanave t paparashikuara, kan ndodhur rritje ose ulje t kostos s materialeve ose t krahut t puns, q prcaktojn nj rritje ose nj zbritje n nj mas m t madhe se nj e dhjeta e mimit t prgjithshm t caktuar, siprmarrsi ose porositsi mund t krkojn rishikimin e mimit. Ky rishikim mund t caktohet vetm pr masn e diferencs q tejkalon nj t dhjetn. Kur gjat punimeve hasen vshtirsi t karakterit gjeologjik, hidrik dhe t tjera t ngjashme me to, t paparashikuara nga palt, t cilat e bjn mjaft m t vshtir detyrn e siprmarrsit, ky ka t drejt pr nj kompensim t prshtatshm. Neni 863 Porositsi, prpara se t marr n dorzim veprn e mbaruar, ka t drejt ta kontrolloj at. Kontrolli duhet t kryhet nga porositsi, sapo siprmarrsi t krijoj kushtet e duhura pr kontrollin. N qoft se, megjith ftesn e br prej siprmarrsit, porositsi nuk e kryen kontrollin pa patur arsye t bazuara, ose kur nuk njofton rezultatin e kontrollit brenda nj afati t shkurtr, vepra konsiderohet e pranuar. N qoft se porositsi merr n dorzim veprn pa paraqitur ndonj rezerv, ajo konsiderohet e pranuar edhe pse nuk sht kryer kontrolli. Siprmarrsi ka t drejt t krkoj t paguhet me vleftn e caktuar kur vepra pranohet nga porositsi, prve kur ka marrveshje t kundrt. Garancia dhe denoncimi i t metave t veprs Neni 864 Siprmarrsi detyrohet t jap garanci pr deformimet dhe veset e veprs. Garancia nuk krkohet kur porositsi e ka pranuar veprn dhe deformimet ose veset njiheshin prej tij ose ishin t dallueshme, prve kur ato jan fshehur me keqbesim nga siprmarrsi. Porositsi duhet ti njoftoj siprmarrsit deformimet ose veset brenda 60 ditve nga zbulimi i tyre me kusht dekadence, q sjell humbjen e ksaj t drejte. Njoftimi nuk sht i domosdoshm kur siprmarrsi i ka njohur e pranuar deformimet dhe veset ose kur i ka fshehur ato. Padia kundr siprmarrsit parashkruhet brenda dy vjetve nga data e dorzimit t veprs. Porositsi i paditur pr pagim mund t zbatoj gjithmon garancin, me kusht q deformimet dhe veset t njoftohen brenda 60 ditve nga data e zbulimit dhe para se t ken kaluar dy vjet nga data e dorzimit. Neni 865 Porositsi mund t krkoj q deformimet ose veset t eliminohen me shpenzimet e siprmarrsit, ose q mimi t zbritet prpjestimisht, duke ruajtur t drejtn e shprblimit t dmit n rast se siprmarrsi ka faj. Por, n qoft se deformimi ose cenet e veprs jan t tilla sa e bjn at krejt t paprshtatshme pr destinimin e saj, porositsi mund t krkoj zgjidhjen e kontrats. Neni 866

141

Kur siprmarrja ka pr objekt ndrtesa ose sende t tjera t paluajtshme t cilat, pr nga natyra e tyre, kan destinim afatgjat, po qe se, gjat nj periudhe prej dhjet vjetsh nga prfundimi, vepra, pr shkak t toks ose pr defekt t ndrtimit, shmbet trsisht ose pjesrisht, ose paraqet rrezik t dukshm shmbjeje ose defekte t tjera t rnda, siprmarrsi prgjegjet kundrejt porositsit dhe palve q fitojn t drejta prej tij, me kusht q denoncimi i tyre t bhet brenda nj viti nga zbulimi. E drejta e porositsit parashkruhet brenda nj viti nga kallzimi. Neni 867 Siprmarrsi, pr t ushtruar t drejtn e padis s kthimit kundrejt nnsiprmarrsve, duhet q ti njoftoj ata pr denoncimin brenda gjashtdhjet ditve nga marrja dijeni me kusht dekadence, q sjell humbjen e ksaj t drejte. Zgjidhja e kontrats dhe pasojat juridike Neni 868 Porositsi mund t trhiqet nga kontrata, edhe kur ka filluar zbatimi i veprs ose kryerja e shrbimit, me kusht q ta kompensoj siprmarrsin pr shpenzimet e kryera, pr punimet e bra dhe pr fitimin e munguar. Neni 869 Kur kontrata zgjidhet sepse zbatimi i veprs sht br i pamundur si pasoj i nj shkaku q nuk mund ti atribuohet asnjrs pal, porositsi paguan pjesn e veprs s kryer n kufijt brenda t cilve sht e dobishme pr t, n prpjestim me mimin e caktuar pr t gjith veprn. Neni 870 Kur materiali q i sht dhn siprmarrsit nga porositsi, ose kur vepra e prgatitur me kt material humbet ose dmtohet, si dhe kur prfundimi i veprs bhet i pamundshm pa fajin e asnjrit prej tyre, por n do rast pasi siprmarrsi t jet n vones pr dorzimin e veprs, ky sht i detyruar ti shprblej porositsit vleftn e materialit dhe nuk ka t drejt t krkoj prej tij q ti paguaj punn e kryer. Neni 871 Kur vepra e prgatitur me material t siprmarrsit humbet ose dmtohet, si dhe kur prfundimi i saj bhet i pamundshm para se t ket mbaruar afati pr dorzimin e veprs, por n do rast pa fajin e asnjrit prej tyre, siprmarrsi nuk ka t drejt ti krkoj porositsit q ti paguaj vleftn e materialit dhe punn e kryer. Neni 872 Kur vepra e prgatitur me material t siprmarrsit humbet ose dmtohet, si dhe kur prfundimi i saj bhet i pamundshm pa fajin e siprmarrsit ose t porositsit, por pasi porositsi sht n vones pr marrjen e veprs n dorzim, ky detyrohet ti paguaj siprmarrsit vleftn e materialit dhe punn e kryer. Neni 873 Kontrata e siprmarrjes nuk zgjidhet me vdekjen e siprmarrsit, prve kur personi i siprmarrsit konsiderohej i domosdoshm pr kryerjen e veprs. Porositsi mundet gjithmon t

142

trhiqet nga kontrata, po qe se trashgimtarve t siprmarrsit, nuk mund tu besohet pr kryerjen e mir t veprs ose t shrbimit. Neni 874 N rastin e zgjidhjes s kontrats pr shkak t vdekjes s siprmarrsit, porositsi detyrohet tu paguaj trashgimtarve vleftn e veprs s kryer, duke u mbshtetur n mimin e caktuar, si dhe shpenzimet e kryera pr ekzekutimin e pjess s mbetur, por vetm brenda kufijve n t cilt vepra e kryer dhe shpenzimet e bra jan t dobishme pr t. Porositsi ka t drejt t krkoj dorzimin, kundrejt nj kompensimi t prshtatshm, t vlefts s materialeve t prgatitura dhe planeve n zbatim e sipr, pr aq sa lejojn normat pr mbrojtjen e shpikjeve dhe t pronsis intelektuale. Neni 875 Personat t cilt, duke qn n varsi t siprmarrsit, kan ushtruar veprimtarin e tyre pr zbatimin e veprs ose kryerjen e shrbimit, mund t ngrejn padi drejtprdrejt kundr porositsit pr t marr at ka u takon deri n plotsimin e detyrs q porositsi ka ndaj siprmarrsit n kohn kur ata ngrejn padin. Dispozit referuese Neni 876 Kur siprmarrja ka pr objekt kryerje shrbimesh t vazhdueshme ose periodike, zbatohen, pr aq sa jan t pajtueshme, normat e ktij titulli dhe ato lidhur me kontratn e furnizimit.

KREU VIII TRANSPORTI A. Transporti i personave Neni 877 Me kontratn e transportit t personave, transportuesi merr prsipr t transportoj persona nga njri vend n nj vend tjetr. Neni 878 Prve prgjegjsis pr vonesn dhe pr mosprmbushjen n kryerjen e transportit, transportuesi prgjigjet pr fatkeqesit q godasin personin udhtar gjat udhtimit dhe pr humbjen ose pr dmtimin e sendeve q udhtari merr me vete, n qoft se nuk provon se ka marr t gjitha masat e prshtatshme pr shmangien e dmit, dhe n lidhje me rethanat e posame t rastit. Jan t pavlefshme kushtet q kufizojn prgjegjsin e transportuesit pr rreziqet q godasin udhtarin. Kjo dispozit zbatohet edhe n kontratat e transportit falas. Neni 879

143

N transportin me itinerare q lidhen njri me tjetrin, do transportues prgjigjet pr udhtimin e vet. Megjithat, dmi pr vonesn ose pr ndrprerjen e udhtimit llogaritet duke pasur parasysh t gjith rrugn. B. Transporti i sendeve Neni 880 Me kontratn e transportit t sendeve, transportuesi merr prsipr t transportoj sende nga nj vend n nj vend tjetr. Neni 881 Transportuesi duhet ti vr sendet e transportuara n dispozicion t marrsit n vendin, n afatin dhe nprmjet mnyrave t treguara n kontrat. N qoft se dorzimi nuk duhet t kryhet pran marrsit, transportuesi duhet ta njoftoj at menjher pr mbrritjen e sendeve t transportuara. N qoft se nga drguesi sht lshuar nj flet shoqrimi, transportuesi duhet tia tregoj at marrsit. Neni 882 Drguesi duhet ti tregoj transportuesit me saktsi emrin e marrsit dhe vendin e destinimit, llojin, peshn, sasin dhe numrin e sendeve pr tu transportuar dhe t dhna t tjera t nevojshme pr kryerjen e transportit. N qoft se pr kryerjen e transportit nevojiten dokumente t posame, drguesi duhet tia jap ato transportuesit n momentin kur dorzon sendet per tu transportuar. Jan n ngarkim t drguesit dmet q rrjedhin nga mungesa ose pasaktsia e t dhnave ose nga mosdorzimi apo parregullsia e dokumenteve. Neni 883 Me krkesn e transportuesit, dorzuesi lshon nj flet shoqrimi me nnshkrimin e vet, e cila prmban emrin e vet, vendqndrimin ose qendrn e puns, vendin dhe datn e lshimit, t dhnat e paraqitura n nenin e msiprm dhe kushtet e caktuara pr transportin. Kur fletshoqrimi jepet n disa kopje, numri i kopjeve duhet t tregohet n do ekzemplar. Kopjet e mbetura humbasin vlern pasi sendet i dorzohen mbajtsit t titullit. Kto t dhna jan t besueshme, derisa t mos jet provuar e kundrta kundrejt transportuesit, i cili ka pr detyr ti verifikoj ato, duke zbatuar prkujdesjen profesionale. Me krkesn e drguesit, transportuesi lshon nj dublikat t flets t shoqrimit me nnshkrimin e vet ose, n qoft se nuk i sht lshuar fleta e shoqrimit, nj flet marrje n dorzim, q t prmbaj t njjtat t dhna. Neni 884 Kontrata e transportit quhet e lidhur nga asti q sht br dokumenti i transportimit dhe drguesi i mallrave ka br pagesn e transportimit, prve kur n kontrat ose n ligj parashikohet ndryshe. Neni 885

144

N qoft se fillimi ose vazhdimi i transportit pengohen ose vonohen s teprmi pr shkaqe q nuk mund ti ngarkohen transportuesit, ky menjher duhet ti krkoj udhzime drguesit, duke marr masa pr ruajtjen e sendeve q i jan dorzuar atij. Transportuesi ruan t drejtn e ripagimit t shpenzimeve. N qofte se transporti ka filluar, ai ka t drejta edhe pr pagimin e mimit n prpjestim me rrugn q ka kryer, prve rastit kur ndrprerja e transportit ka ndodhur pr shkak t humbjes s plot t sendeve si pasoj e rastit fator. Po qe se rrethanat e bjn t pamundur marrjen e udhzimeve nga drguesi, ose n qoft se udhzimet nuk jan t zbatueshme, transportuesi mund ti depozitoj sendet ose, po qe se rrezikohen t dmtohen, ose prbjn nj rrezik t konsiderueshm pr sigurin e vendeve ku jan ruajtur, ai mund t marr masa pr shitjen e tyre me mimin m t mir. Transportuesi duhet t njoftoj menjher drguesin pr depozitimin ose shitjen. Rregullat e msiprme zbatohen edhe n rastin kur pritsi nuk gjendet ose refuzon apo vonon t krkoj marrjen n dorzim t sendeve, edhe n rastin kur lind mosmarrveshje midis disa marrsve ose pr t drejtn e marrsit pr marrjen n dorzim apo pr ekzekutimin e saj. Neni 886 Drguesi mund t pezulloj transportimin dhe t krkoj kthimin e sendeve, ose t urdhroj dorzimin tek nj marrs tjetr i ndryshm nga ai i treguar n fillim ose mund t vendos ndryshe, gjithmon duke ruajtur detyrimin pr t riparuar shpenzimet dhe pr t shprblyer dmet q rrjedhin nga urdhri i dyt. Kur nga ana e transportuesit i sht lshuar drguesit nj dublikat e flets s shoqrimit ose e flet ngarkess, dorzuesi nuk mund t disponoj sendet e dorzuara pr transport po qe se nuk i paraqet transportuesit dublikatn ose faturn pr t treguar t dhnat e reja. Kto duhet t nnshkruhen edhe nga transportuesi. Drguesi nuk mund t disponoj sende t transportuara qysh prej momentit kur ato kan kaluar n dispozicion t pritsit. Neni 887 T drejtat q rrjedhin nga kontrata e transportit ndaj transportuesit i kalojn pritsit nga momenti kur, pasi sendet kan mbrritur n destinacion ose ka skaduar afati n t cilin duhet t kishin mbrritur. Pritsi krkon marrjen n dorzim nga transportuesi, pritsi nuk mund t ushtroj t drejtat q lindin nga kontrata, prve se duke i paguar transportuesit kredit q rrjedhin nga transporti dhe faturat q shoqrojn sendet e transportuara. Kur ka mosmarrveshje pr shumn e detyruar, marrsi duhet t depozitoj diferencn e vn n dyshim pran nj t treti. Neni 888 Transportuesi q i dorzon pritsit sendet pa mbledhur kredit e veta ose faturat q shoqrojn sendet e transportuara, ose pa krkuar depozitimin e shums s diskutueshme, sht prgjegjs ndaj drguesit pr vleftn q i detyrohet atij dhe nuk mund ti krkoj ktij t fundit pagimin e kredive t veta. Megjithat e drejta pr t paditur pritsin nuk cenohet. Prgjegjsia pr humbjen ose dmtimin e sendeve gjat transportimit Neni 889 Transportuesi sht prgjegjs pr humbjen dhe dmtimin e sendeve t dorzuara atij qysh nga momenti kur i merr, deri n momentin kur ia dorzon pritsit, po qe se nuk provon q humbja ose dmtimi jan pasoj e rastit fator, e veprimit t drguesit, t pritsit ose t pronarit t sendeve t drguara, nga firot ose nga lloji e nga veset e vet sendeve.

145

N qoft se transportuesi i pranon sendet pr transportim pa rezerv, prezumohet se sendet nuk paraqesin t meta t dukshme ambalazhi. Transportuesi, me krkesn e pritsit, detyrohet t mbaj procesverbal pr humbjen ose dmtimin e sendeve t dorzuara pr transportim. Neni 890 Transportuesi duhet t njoftoj pritsin pa vones dhe prpara dorzimit t sendeve, pr dmet q sendet mund t ken psuar. Neni 891 N qoft se sendet kan humbur ose jan dmtuar, dmi llogaritet, prve marrveshjes s kundrt, sipas mimit t tyre n kohn e ngarkimit nga ana e transportuesit. Po qe se sendet dmtohen, transportuesi duhet t shprblej dmin n masn e diferencs midis vlefts s sendeve n momentin e ngarkimit dhe vlefts n momentin e dorzimit. Neni 892 Pritsi ka t drejt t sigurohet, me shpenzimet e veta, prpara marrjes n dorzim, pr identitetin dhe gjendjen e sendeve t transportuara. Neni 893 Marrja n dorzim pa rezerv e sendeve t transportuara duke paguar transportuesin pr aq sa i takon, heq mundsin pr ngritje t padis q rrjedh nga kontrata, prve rastit t mashtrimit ose t pakujdesis s rnd t transportuesit. Nuk cenohen t drejtat pr t krkuar humbjen e pjesshme ose pr dmtime t tilla q nuk mund t dallohen n momentin e marrjes n dorzim, me kusht q transportuesi t njoftohet menjher sa t zbulohet dmi dhe jo m von se 20 dit nga data e marrjes n dorzim. Neni 894 Kur transportuesi detyrohet ti prcjell sendet e transportuara prtej linjave t tij, nprmjet transportuesish t tjer, pa marr nga dorzuesi nj flet shoqrimi t drejtprdrejt pr n vendin e destinimit, prezumohet q ai merr, pr transportin prtej linjave t veta, detyrimet e nj spedicioneri. Transportimi i kryer nga disa transportues Neni 895 N transportin e sendeve q kryhet bashkrisht nga disa transportues t njpasnjshm me nj kontrat t vetme, transportuesit prgjigjen solidarisht pr prmbushjen e kontrats nga vendi fillestar i nisjes deri n vendin e destinimit. Transportuesi q paditet pr nj veprim pr t cilin nuk ka prgjegjsi, ka t drejtn e padis kundrejt transportuesve t tjer, qoft ve e ve, qoft bashkrisht. Po qe se del se veprimi q ka sjell dmtimin ka ndodhur n rrugn e njrit prej transportuesve, ky detyrohet t bj shprblimin e plot t dmit; n rast t kundrt, detyrohen t shprblejn transportuesit prpjestimisht me rrugt e tyre, duke prjashtuar ata transportues q provojn se dmi nuk ka ndodhur n rrugn e vet. Neni 896

146

Transportuesit e njpasnjshm kan t drejt t deklarojn, n fletshoqrimin ose n nj akt t veant, gjendjen e sendeve pr tu transportuar n momentin kur u jan dorzuar atyre. N munges t deklarats, prezumohet se i kan marr n gjendje t mir dhe n prputhje me flet shoqrimin. Prgjegjsia e drguesit dhe e transportuesit pr vonesn Neni 897 Kur dorzimi i sendeve pr transportim ose dorzimi i sendeve pritsit nuk bhet n afatet e caktuara n kontrat, pala q sht n vones shprblen dmin prkats. Neni 898 Kredit q rrjedhin nga transporti kan prvilegj mbi sendet e transportuara deri sa kto t mbeten pran transportuesit. Transportuesi mund t mbaj sendin q i nnshtrohet privilegjit deri sa t shprblehet kredia e tij dhe mundet edhe ta shes sipas rregullave t caktuara pr shitjen e pengut. Prgjegjsia e transportuesit t fundit Neni 899 Transportuesi i fundit prfaqson transportuesit e mparshm pr mbledhjen e kredive prkatse q lindin nga kontrata e transportit dhe pr ushtrimin e privilegjit mbi sendet e transportuara. N qoft se ai nuk i mbledh kredit ose nuk ushtron privilegjin, prgjigjet para kreditorve paraardhs pr shumat e detyruara, prve t drejts s padis kundrejt pritsit. Dispozit referuese Neni 900 Pr transportimet me rrug ujore, ajrore dhe pr ato hekurudhore e postare, kur mungon legjislacioni i posam, zbatohen dispozitat e ksaj kontrate. KREU IX HUAPRDORJA Neni 901 Me kontratn e huaprdorjes, njra pal (huadhnsi) i jep pals tjetr (huamarrsit), pa kundrshprblim, nj send t caktuar q ta prdor prkohsisht dhe kjo pal detyrohet ta kthej at send n afatin e caktuar n kontrat. Kur nuk sht caktuar afat, me krkesn e Pals q ka dhn sendin. Neni 902 Kontrata e huaprdorjes quhet e lidhur nga asti q sht dorzuar sendi. Neni 903 Huamarrsi detyrohet ta mbaj dhe ta ruaj sendin me prkujdesje. Ai nuk mund ta prdor at ndryshe nga prdorimi i caktuar n kontrat ose nga natyra e sendit. Huamarrsi nuk mund tia jap nj t treti sendin pr prdorim pa plqimin e huadhnsit.

147

Kur huamarrsi nuk prmbush detyrimet e lartprmendura huadhnsi mund t krkoj kthimin e menjhershm t sendit, prve shprblimit t dmit. Neni 904 Huamarrsi sht prgjegjs pr humbjen ose dmtimin e sendit, prve kur provon se humbja ose dmtimi i sendit do t kishte ndodhur edhe n rast se do t ishte dhn n huaprdorje. Neni 905 N qoft se huamarrsi e prdor sendin ndryshe nga sa sht caktuar n kontrat ose nga natyra e tij dhe pr nj koh m t gjat se sa duhej, prgjigjet pr humbjen e ndodhur edhe nga rasti fator, prve kur provon se sendi do t humbiste njlloj, si t mos prdorej ndryshe, si t ishte kthyer n kohn e caktuar n kontrat. Neni 906 Huamarrsi nuk mund t krkoj pagimin e shpenzimeve q ka br pr t prdorur sendin. Neni 907 N qoft se gjat afatit t caktuar, ose prpara se huamarrsi t ket pushuar s prdoruri sendin sipas kontrats, huadhnsi ndodhet prpara nj nevoje t ngutshme dhe t paparashikuar t sendit, ai mund t krkoj zgjidhjen e kontrats dhe kthimin e menjhershm t sendit. Neni 908 N rast vdekjeje t huamarrsit, huadhnsi, edhe po t jet caktuar nj afat, mund t krkoj nga trashgimtart kthimin e menjhershm t sendit. Neni 909 Huamarrsi sht i detyruar t bj me shpenzimet e tij ndreqjet e zakonshme t sendit t dhn n huaprdorje, prve kur n kontrat sht parashikuar ndryshe, ndrsa ndreqjet e tjera bhen nga huadhnsi. Neni 910 Po qe se gjat huaprdorjes huamarrsi sht detyruar, pr t ruajtur sendin, q t kryej shpenzime t jashtzakonshme, t nevojshme dhe t ngutshme dhe se pr kto nuk ka patur mundsi t njoftonte huadhnsin, ky duhet tia paguaj huamarrsit. Neni 911 Po qe se sendi i huaprdorur ka patur t meta t tilla q dmtojn at q e prdor, huadhnsi detyrohet t shprblej dmin sa koh q, duke i ditur t metat e sendit, nuk ka njoftuar huamarrsin. Neni 912 Kur mbaron afati i kontrats s huaprdorjes, ose kur kontrata zgjidhet para ktij afati, huamarrsi sht i detyruar ti kthej huadhnsit sendin po n at gjendje n t ciln e mori me

148

ndryshimet e zakonshme t shkaktuara nga prdorimi i tij, ose n gjendjen e parashikuar n kontrat. Gjersa nuk provohet e kundrta prezumohet se sendi sht marr n gjendje t mir.

KREU X POROSIA DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 913 Porosia sht nj kontrat me t ciln njra pal detyrohet t kryej nj ose m shum veprime juridike pr llogari t pals tjetr. Neni 914 N qoft se t porositurit i sht dhn kompetenca pr t vepruar n emr t porositsit, zbatohen dispozitat mbi prfaqsimin. Neni 915 I porosituri q vepron n emrin e vet fiton t drejta dhe merr prsipr detyrime q rrjedhin nga veprimet e kryera me t trett, edhe po qe se kta kan patur dijeni pr porosin. T trett nuk kan asnj lidhje me porositsin. Megjithat porositsi, duke zn vendin e t porositurit, mund t ushtroj t drejtat e kredis q rrjedhin nga zbatimi i porosis, prve kur mund t cenoj t drejtat q gzon i porosituri n baz t dispozitave t mposhtme. Neni 916 I porosituri sht i detyruar t kryej punt ose veprimet juridike q i jan ngarkuar sipas udhzimeve t porositsit. Ai mund t largohet nga kto udhzime vetm kur kjo sht e domosdoshme pr t mbrojtur interesat e porositsit dhe nuk ka mundsi q t merret vesh m par me t. Neni 917 Porosia prfshin jo vetm veprimet pr t cilat sht dhn, por edhe ato akte q jan t domosdoshme pr kryerjen e tyre. Porosia e prgjithshme nuk prfshin aktet q tejkalojn administrimin e zakonshm t puns, po qe se nuk cilsohen shprehimisht. Neni 918 Porositsi mund t rivendikoj sendet e luajtshme t fituara pr llogari t vet nga i porosituri q ka vepruar n emrin e vet, pa cenuar t drejtat e fituara nga t trett pr efektet e posedimit me mirbesim. Po qe se sendet e fituara nga i porosituri jan pasuri e paluajtshme ose pasuri e luajtshme t regjistruara n regjistrat publike, i porosituri sht i detyruar tia rikthej porositsit. Neni 919

149

Kreditort e pals s porositur nuk mund t ushtrojn t drejtat e tyre mbi sendet q gjat ekzekutimit t porosis, i porosituri i ka vetsuar me emrin e vet, me kusht q kur sht fjala pr pasuri t luajtshme ose pr kredi, porosia t vrtetohet nga nj prov me shkrim q prmban dat t sakt prpara vnies dor ose, kur sht fjala pr pasuri t paluajtshme ose pr pasuri t luajtshme t regjistruara n regjistrat publike, regjistrimi i aktit t rikthimit ose i krkess gjyqsore q synon t prfitoj kthimin e prmendur t prmbaj nj dat prpara vehtsimit. Neni 920 Porosia prezumohet se sht me shprblim. Masa e shprblimit, kur nuk caktohet nga palt, prcaktohet n baz t tarifave profesionale ose zakonit dhe n munges t tyre nga gjykata. Neni 921 I porosituri detyrohet t zbatoj porosin me besnikri dhe prkujdesje. Ai duhet ti bj t ditur porositsit rrethanat e krijuara q mund t sjellin revokimin e saj. I porosituri detyrohet gjithashtu q t zbatoj porosin personalisht, prve rastit kur sht autorizuar tia kaloj nj t treti, kur sht i detyruar nga rrethanat, ose n mbrojtje t interesave t porositsit. Neni 922 I porosituri duhet t marr masa pr ruajtjen e sendeve q jan drguar pr llogari t porositsit dhe t mbroj t drejtat e ktij t fundit kundrejt transportuesit, po qe se sendet paraqesin shenja dmtimi ose kur kan mbrritur me vones. Neni 923 Porositsi, prve se kur me marrveshje sht parashikuar ndryshe, detyrohet t furnizoj t porositurin me mjetet e nevojshme pr kryerjen e porosis dhe pr prmbushjen e detyrimeve q me at synim i porosituri i ka marr prsipr n emrin e vet. Neni 924 I porosituri sht i detyruar ti jap porositsit, kur ky i krkon, t gjitha informatat q kan lidhje me kryerjen e porosis, s bashku me dokumentet justifikuese, ti jap atij llogari posa t ket kryer porosin, si dhe ti kthej atij do gj q ka marr pr shkak t kryerjes s porosis. Neni 925 Porositsi duhet t paguaj t porositurin pr parapagesat, s bashku me kamatat ligjore qysh nga dita kur jan kryer si dhe ti paguaj shprblimin q i takon. Neni 926 Kredit n para t rrjedhura nga punt e veprimet q ai ka kryer, kan prparsi ndaj porositsit dhe ndaj kreditorve t tij. Shuarja e porosis Neni 927

150

Porosia shuhet me vdekjen, pazotsin pr t vepruar ose falimentimin e porositsit ose t t porositurit, prve marrveshjes tjetr ose kur rezulton ndryshe nga natyra e rrethanave t krijuara. Megjithat, kur shuarja e porosis mund t cenoj interesat e porositsit, i porosituri, trashgimtart ose prfaqsuesit detyrohen t vazhdojn administrimin deri kur porositsi, trashgimtart e tij ose prfaqsuesit e vet, t jen n gjndje t merren vet drejtprdrejt me shtjen. Heqja dor nga porosia dhe efektet juridike Neni 928 I porosituri mund t heq dor nga kontrata por, po qe se n marrveshje sht parashikuar e kundrta, ai prgjigjet pr dmet, prve kur heqja dor bhet pr nj shkak t drejt. Porosia e dhn n interes t t porositurit ose t tretve nuk shuhet me revokim nga ana e porositsit, prve kur sht vendosur ndryshe n kontrat ose ajo bhet pr nj shkak t drejt, por nuk shuhet pr shkak t vdekjes ose pr pazotsin pr t vepruar q i ndodh porositsit. Neni 929 Emrimi i nj t porosituri t ri pr t njjtn marrveshje ose kryerja e ksaj nga ana e porositsit sjell heqjen e porosis, dhe ka efekt qysh nga dita kur i jan njoftuar t porositurit. Neni 930 Heqja dor nga porosia me shprblim dhe pr nj koh t caktuar ose pr nj pun t caktuar, detyron porositsin t shprblej dmet, po qe se sht br prpara mbarimit t afatit apo t kryerjes s puns, prve kur ekziston nj shkak i drejt. Kur porosia sht me afat t pacaktuar, heqja dor detyron porositsin pr shprblimin e dmit, po qe se nuk sht br nj njoftim paraprak n kohn e prshtatshme, prve rastit kur ka nj shkak t drejt pr revokim. Neni 931 I porosituri q heq dor nga porosia pa ndonj shkak t drejt duhet ti shprblej dmet porositsit. Kur porosia sht me afat t pacaktuar, i porosituri q heq dor pa ndonj shkak t drejt detyrohet t shprblej dmin po qe se nuk ka br nj njoftim paraprak n kohn e prshtatshme. N do rast, heqja dor duhet br n nj mnyr dhe n nj koh t till q porositsi t marr masa pr t vepruar ndryshe, prve rastit t nj vshtirsie t madhe nga ana e t porositurit. Neni 932 N qoft se porosia sht dhn nga disa persona me nj akt t vetm dhe pr nj shtje me interes t prbashkt, heqja dor nuk ka efekt kur nuk sht br nga t gjith t porositurit, prve rastit kur ka nj shkak t drejt pr heqjen dor. Neni 933 Aktet q i porosituri ka kryer prpara se t marr vesh shuarjen e porosis jan t vlefshme kundrejt porositsit dhe trashgimtarve t tij.

151

Neni 934 Porosia e dhn disa personave q mendohet t punojn bashkrisht shuhet edhe po qe se shkaku i shuarjes ka t bj vetm me njrin prej t porositurve, prve kur n marrveshje sht parashikuar ndryshe. KREU XI KOMISIONI Prmbajtja Neni 935 Kontrata e komisionit sht nj porosi q ka pr objekt blerjen dhe shitjen e sendeve pr llogari t porositsit dhe n emr t komisionerit. T drejta e detyrime t palve Neni 936 Porositsi sht i detyruar ti paguaj komisionerit t gjitha shpenzimet q ka br pr kryerjen e porosis dhe shprblimin q parashikohet n kontratn e komisionit, si dhe ta shkarkoj nga do detyrim q komisioneri ka marr ndaj t tjerve pr kryerjen e komisionit. Neni 937 Komisioneri prezumohet se sht i autorizuar q t lejoj vonesa n pagim, n prputhje me zakonin e vendit ku kryen veprimin, n qoft se kur porositsi nuk ka vendosur ndryshe. N qoft se i porosituri lejon vonesa n pagim, pavarsisht nga ndalimi i porositsit ose nga zakoni i vendit, porositsi mund t krkoj nga ai pagimin e menjhershm, prve t drejts s komisionerit pr t prfituar avantazhet e ardhura nga vonesa n pagim. Komisioneri q ka lejuar vonesn n pagim duhet ti tregoj porositsit se cila ishte pala e kontraktuar dhe afati i dhn, prndryshe veprimi quhet se sht kryer pa u lejuar vones dhe zbatohet paragrafi i msiprm. Neni 938 Komisioneri nuk prgjigjet pr ekzekutimin nga ana e personit t tret t kontrats s lidhur nga komisioneri me t, pr llogari t porositsit, prve kur n kontratn e komisionit parashikohet ndryshe. Neni 939 Kur komisioneri ka kryer veprimin juridik n kushte m t dobishme nga ato t udhzimeve q i kishte dhn porositsi, gjithka q komisioneri ka fituar n kt rast kalon n dobi t porositsit. Neni 940 Komisioneri ka t drejt t largohet nga udhzimet q i ka dhn porositsi vetm kur, pr shkak t ndryshimit t rrethanave, nj largim i till bhet i nevojshm pr interesat e porositsit, dhe komisioneri nuk mund t merret vesh m par me porositsin ose, kur, megjithse e ka pyetur, nuk ka marr prgjigje n kohn e duhur.

152

Neni 941 Komisioneri sht i detyruar t lidh kontrat sigurimi pr sendet e porositsit q ndodhen pran tij, vetm po t jet parashikuar n kontratn e komisionit, ose po t jet sigurimi i detyrueshm n baz t ligjit. Neni 942 Porositsi mund t ndryshoj rradhn e prfundimit t marrveshjes sa koh q komisioneri nuk e ka prfunduar. N kt rast i takon komisionerit nj pjes e shprblimit pr ndrmjetsim q prcaktohet duke u mbajtur parasysh shpenzimet e kryera dhe puna e br. Neni 943 N komisionin pr shitjen dhe blerjen e mallrave, titujve, valutave dhe vlerave t tjera q kan nj mim liste ose nj mim t caktuar nga organet shtetrore, po qe se porositsi nuk ka vendosur ndryshe, komisioneri mund t prfshij n t njjtin mim, t fiksuar n momentin e ekzekutimit t porosis, sendet q duhet t blej, ose t blej pr vet sendet q duhet t shes, duke ruajtur t drejtn pr shprblimin pr ndrmjetsim. Dispozit referuese Neni 944 Dispozitat mbi porosin zbatohen edhe pr komisionin gjersa nuk parashikohen ndryshe n kt kre.

KREU XII SPEDICIONI (DRGESA) Prmbajtja Neni 945 Kontrata e spedicionit (drgess) sht nj porosi me t ciln spedicioneri merr prsipr detyrimin pr t lidhur n emr dhe pr llogari t porositsit, nj kontrat transporti dhe pr t kryer t gjitha veprimet ndihmse. T drejta e detyrime t palve Neni 946 Deri sa spedicioneri nuk ka lidhur kontratn e transportit me transportuesin, drguesi mund t revokoj urdhrin e drgess, duke i paguar spedicionerit shpenzimet e kryera dhe duke i dhn atij nj shprblim t prshtatshm pr shrbimin e kryer. Neni 947 N zgjedhjen e rrugs, mjetit dhe mnyrave t transportit t mallit, spedicioneri detyrohet t zbatoj udhzimet e porositsit dhe, n munges t tyre, t veproj sipas interesit m t mir t tij. Shprblimet, zbritjet nga mimi dhe prfitimet tarifore t realizuara nga spedicioneri duhet ti kreditohen porositsit, prve kur n marrveshje parashikohet ndryshe.

153

Neni 948 Masa e shprblimit q i takon spedicionerit pr kryerjen e detyrs prcaktohet, kur nuk ka marrveshje pr t, sipas tarifave profesionale ose, kur kto mungojn, sipas zakoneve t vendit ku kryhet drgesa. Parapagesat dhe kompensimet pr shrbimet ndihmse t kryera nga spedicioneri, likuidohen n baz t dokumenteve justifikuese, ve n qoft se ripagimi dhe kompensimet jan prcaktuar paraprakisht me nj shum t prgjithshme totale. Neni 949 Spedicioneri, i cili me mjetet e veta ose t tjetrkujt, merr prsipr kryerjen e transportit trsisht ose pjesrisht, ka t drejtat dhe detyrimet e transportuesit. KREU XIII AGJENCIA DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 950 Me kontratn e agjencis, njra pal merr prsipr n mnyr t vazhdueshme dhe me shprblim, q t lidh kontratat n nj zon t caktuar, pr llogari t pals tjetr. Secila pal ka t drejt t marr nga pala tjetr nj kopje t kontrats t nnshkruar prej saj. Neni 951 Pala porositse nuk mund t pajtoj njkohsisht m shum se dy agjent n t njjtn zon dhe pr t njjtn fush t veprimtaris, dhe po ashtu, as agjenti nuk mund t marr prsipr t trajtoj n t njjtn zon dhe pr t njjtn fush, marrveshjet e disa ndrmarrjeve n konkurrenc midis tyre. Neni 952 Agjenti nuk ka t drejt t vjel kredit e pals porositse. N qoft se kjo e drejt i sht dhn, ai nuk mund t bj zbritje ose t lejoj vonesa pa patur autorizim t posam. Neni 953 Agjentit mund ti drejtohen kundrshtimet q kan t bjn me ekzekutimin e kontrats t lidhur nprmjet tij dhe reklamimet lidhur me mosprmbushjen e ksaj kontrate. Agjenti mund t krkoj marrjen e masave mbrojtse n interes t pals porositse dhe t paraqes reklamimet q jan t nevojshme pr mbrojtjen e t drejtave q i takojn ksaj t fundit. T drejta e detyrime t palve Neni 954 Agjenti duhet t prmbush detyrn e ngarkuar n prputhje me udhzimet e marra dhe ti jap pals porositse informacionet q kan t bjn me kushtet e tregut n zonn q sht caktuar, gjendjen pasurore t klientve t mundshm dhe do informacion tjetr t dobishm pr t vlersuar leverdin e marrveshjeve t veanta.

154

Ai gjithashtu duhet t zbatoj detyrimet q i takojn komisionerit deri sa ato nuk prjashtohen nga natyra e kontrats s agjencis. Prve marrveshjes s kundrt, agjenti nuk mund t depozitoj ose t regjistroj shenjat dalluese q identifikojn veprimtarin e pals porositse. Neni 955 Agjenti i cili nuk sht n gjendje t kryej detyrn e besuar duhet t njoftoj menjher paln porositse, prndryshe detyrohet t shprblej dmin. Neni 956 Agjenti ka t drejt t shprblehet pr ndrmjetsim vetm pr marrveshjet q jan zbatuar rregullisht. N qoft se marrveshja sht zbatuar n mnyr t pjesshme, shprblimi q i takon agjentit sht n prpjestim me pjesn e kryer t saj. Shprblimi paguhet edhe pr marrveshjet e prfunduara drejtprdrejt nga pala porositse, t cilat duhet t ekzekutohen n zonn e rezervuar pr agjentin, prve kur n kontrat sht parashikuar ndryshe. Agjenti ka t drejt pr shprblim mbi marrveshjet e prfunduara edhe pas zgjidhjes s kontrats, po qe se prfundimi sht sidomos rrjedhim i veprimtaris s kryer prej tij. Agjenti nuk ka t drejt t ripaguhet pr shpenzimet e agjencis. Pala porositse duhet t vr n dispozicion t agjentit dokumentet e nevojshme pr pasurin ose shrbimet e trajtuara dhe ti jap agjentit informacionet e nevojshme pr ekzekutimin e kontrats, sidomos ajo duhet t njoftoj agjentin, brenda nj afati t arsyeshm, sapo t parashikoj se vllimi i operacioneve tregtare do t jet mjaft m i ult nga vllimi q agjenti do t priste normalisht. Pala porositse duhet gjithashtu t informoj agjentt brenda nj afati t arsyeshm pr pranimin ose refuzimin dhe moskryerjen e nj marrveshjeje q e ka siguruar agjenti. Pala porositse i dorzon agjentit nj ekstrakt llogarie t shprblimit q i takon ktij, jo m von se ditn e fundit t muajit q vjen pas tremujorit, gjat t cilit ai sht fituar. Ekstrakt llogaria duhet t tregoj elemente thelbsore n baz t t cilave sht kryer llogaria e shprblimit. Brenda t njjtit afati shprblimet e likuiduara duhet ti paguhen efektivisht agjentit. Agjenti ka t drejt q ti jepen t gjitha informacionet, n veanti nj ekstrakt i librave t llogarive t nevojshme pr verifikimin e madhsis s shprblimeve t likuiduara. Neni 957 Shprblimi i takon agjentit edhe pr marrveshjet q nuk jan zbatuar pr shkaqe q i prkasin pals porositse. N qoft se pala porositse dhe pala e tret merren vesh pr t mos zbatuar kontratn pjesrisht ose trsisht, agjenti ka t drejt q, pr pjesn e pazbatuar, t prfitoj nj shprblim t zvogluar n masn e caktuar me marrveshje, sipas zakonit dhe n munges t tyre nga gjykata. Neni 958 Kontrata e agjencis me afat t caktuar kur vazhdon t zbatohet nga palt edhe pas mbarimit t afatit, shndrrohet n kontrat me afat t pacaktuar. Po qe se kontrata e agjencis sht me afat t pacaktuar, secila nga palt mund t trhiqet nga kjo kontrat duke njoftuar paraprakisht paln tjetr brenda nj afati. Afati i njoftimit paraprak nuk mundet, sidoqoft t jet m i shkurtr se nj muaj pr vitin e par t kohzgjatjes s kontrats, dy muaj pr vitin e dyt t filluar, tre muaj pr vitin e tret t filluar, katr muaj pr vitin e katrt, pes muaj pr vitin e pest dhe gjasht muaj pr vitin e gjasht dhe pr t gjith vitet n vazhdim.

155

Palt mund t merren vesh pr afatin e njoftimit paraprak t kohzgjatjes m t madhe, por pala porositse nuk mund t zbatoj nj afat m t shkurtr se sa ai i caktuar pr agjentin. Prve kur me marrveshje sht caktuar ndryshe nga palt, mbarimi i afatit t njoftimit paraprak duhet t prkoj me ditn e fundit t muajit kalendarik. Neni 959 N mbarim t marrveshjes s agjencis, pala porositse detyrohet ti paguaj agjentit nj shprblim n masn dhe kur: - agjenti ka siguruar klient t rinj pr paln porositse ose i ka zhvilluar dukshm marrveshjet me klientt ekzistues dhe pala porositse ka ende prfitime t konsiderueshme q rrjedhin nga marrveshjet me kta klient; - pagimi i ktij shprblimi quhet i prshtatshm, kur jan patur parasysh t gjitha rrethanat e rastit, veanrisht shprblimi q agjenti humbet nga marrveshjet me kta klient. Nuk paguhet shprblim kur: - pala porositse e zgjidh kontratn pr shkak t nj mosprmbushjeje q i atribuohet agjentit, e cila pr shkak t prmasave t saj, nuk lejon vazhdimin qoft edhe t prkohshm t marrveshjes; - agjenti trhiqet nga kontrata prve rastit kur trheqja justifikohet nga rrethanat q mund ti prkasin agjentit, si jan mosha, paaftsia e prkohshme ose smundjet, pr t cilat atij nuk mund ti krkohet, n mnyr t arsyeshme, vazhdimi i veprimtaris; - lidhur me nj marrveshje q ka me paln porositse, agjenti i lshon nj pale t tret t drejtat dhe detyrimet q ai ka nga kontrata e agjencis. Madhsia e shprblimit nuk mund t tejkaloj nj shifr t barabart me shprblimin vjetor t llogaritur mbi bazn e mesatares vjetore t shprblimeve t prfituara nga agjenti n pes vjett e fundit dhe po qe se kontrata prfshin nj afat m t shkurtr se pes vjet, mbi mesataren e periudhs n fjal. Dhnia e shprblimit nuk privon agjentin nga e drejta pr shprblimin e mundshm t dmeve. Agjenti e humb t drejtn e shprblimit t parashikuar n kt nen po qe se brenda nj viti nga ndrprerja e marrdhnies nuk i njofton pals porositse krkesat e tij. Neni 960 Marrveshja q kufizon konkurrencn nga ana e agjentit pas zgjidhjes s kontrats duhet t bhet me shkrim. Kjo duhet t trajtoj t njjtn zon klientele dhe sende, pasuri ose shrbime pr t cilat ishte lidhur kontrata e agjencis dhe kohzgjatja e saj nuk mund t tejkalojn dy vitet e mpasme nga zgjidhja e kontrats. Dispozit referuese Neni 961 Dispozitat e ktij kreu zbatohen edhe kur pala porositse i jep agjentit t drejtn e prfaqsimit pr lidhjen e kontratave. KREU XIV KALIMI I PASURIS KREDITORVE DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 962

156

Kalimi i pasuris sht kontrata me t ciln debitori ngarkon kreditort e vet ose disa prej tyre pr t likuiduar t gjitha ose disa veprimtari t tij pr ti shprndar midis tyre fitimet e nxjerra n prmbushje t kredive t tyre. Neni 963 Kalimi i pasuris duhet br me shkrim, ndryshe sht i pavlefshm. N qoft se midis pasurive t ceduara ka edhe kredi, ather zbatohen dispozitat e neneve 502 e 503 t ktij Kodi. Neni 964 Administrimi i pasuris s kaluar u takon kreditorve prkats. Ata mund t ngrejn padi pr t gjitha shtjet pasurore q lidhen me at pasuri, prfshir edhe padit pr mbrojtjen e posedimit. Neni 965 Debitori nuk mund t disponoj sendet e kaluara kreditorve. Kreditort, kredit e t cilve ekzistonin prpara kalimit t pasuris dhe q nuk kan ndrhyr, mund t krkojn ekzekutimin mbi gjith kt pasuri. Kreditorve, q u ka kaluar pasuria, n rast se kalimi ka pr objekt vetm disa veprimtari t debitorit, nuk mund t krkojn ekzekutimin pr veprimtari t tjera, para shlyerjes s atyre q jan lidhur me kalimin e pasuris. T drejta e detyrime t palve Neni 966 Kreditort q kan lidhur kontratn ose kan aderuar n t, duhet t parapaguajn shpenzimet e nevojshme pr likuidimin dhe kan t drejt t marrin shumn nga t ardhurat prej likuidimit. Neni 967 Kreditort duhet ti ndajn midis tyre shumat e nxjerra n prpjestim me kredit prkatse, prve rasteve t preferimeve. Mbetja i takon debitorit. Neni 968 Debitori ka t drejt t kontrolloj administrimin dhe t marr nj raportim mbi gjendjen financiare n fund t likuidimit, ose n fund t do viti po qe se administrimi zgjat m shum se nj vit. Po qe se sht emruar nj likuidues, ai duhet tia jap raportimin edhe debitorit. Neni 969 Debitori shkarkohet ndaj kreditorve vetm nga dita kur ata marrin pjesn q u takon nga t ardhurat prej likuidimit dhe vetm n kufijt e shums q kan marr, prve kur ka marrveshje t kundrt. Neni 970

157

Debitori mund t trhiqet nga kontrata duke ofruar tu paguaj detyrimet dhe interesat atyre me t cilt ka kontraktuar ose q jan bashkuar n kt kontrat. Trheqja ka efekt nga dita e pagimit. Debitori detyrohet t paguaj shpenzimet e gjrimit. Zgjidhja e kontrats Neni 971 Kontrata mund t zgjidhet po qe se debitori, pasi ka deklaruar se e kalon t gjith pasurin e vet, ka fshehur nj pjes t konsiderueshme t saj, ose po q se ka fshehur humbjet apo ka paraqitur humbje q nuk ekzistonin. Neni 972 Kontrata mund t zgjidhet pr shkak mosprmbushjeje sipas rregullave t prgjithshme.

KREU XV NDRMJETSIMI Prmbajtja Neni 973 Ndrmjets sht ai q v n lidhje dy ose m shum pal pr prfundimin e nj marrveshjeje, pa qen i lidhur me asnjrin prej tyre n marrdhnie bashkpunimi, varsie ose prfaqsimi. Shprblimi Neni 974 Kur nuk ka marrveshje, ose kur tarifat profesionale, ose zakonet nuk japin ndonj prcaktim, madhsia e shprblimit dhe prpjestimi n t cilin ky rndon mbi seciln nga palt, caktohet nga gjykata. T drejta e detyrime t palve Neni 975 E drejta e ndrmjetsit pr shprblim lind kur kontrata e ndrmjetsimit i sjell efektet e veta dhe pavarsisht nga ndodhit e mvonshme t saj. Paragrafi i msiprm nuk zbatohet kur kontrata e ndrmjetsimit mund t shpallet e pavlefshme, nga q ndrmjetsi kishte dijeni pr arsyen e pavlefshmris. Neni 976 Ndrmjetsi ka t drejt t paguhet pr shpenzimet prej personit pr t cilin jan kryer shpenzimet edhe kur marrveshja nuk sht prfunduar, prve kur sht zgjidhur ndryshe me marrveshje ose nga zakonet. Neni 977

158

N qoft se marrveshja sht prfunduar me ndrhyrjen e disa ndrmjetsve, secili prej tyre ka t drejt pr nj kuot shprblimi. Neni 978 Ndrmjetsi duhet tu njoftoj palve rrethanat pr t cilat ai ka dijeni e q kan t bjn me vleresimin dhe me sigurin e marrveshjes, t cilat mund t ndikojn n prfundimin e saj. Ndrmjetsi prgjigjet pr vrtetsin e nnshkrimit n dokumentet dhe pr xhirimet e fundit t titujve t transmetuara nprmjet tij. Neni 979 Detyrat e ndrmjetsuesit profesionist n marrveshje pr mallra ose pr tituj jan: 1. t ruaj kampionet e mallrave t shitura me an kampionesh, derisa t ekzistoj mundsia e mosmarrveshjeve pr identitetin e mallit; 2. ti jap blersit nj list t nnshkruar t titujve pr t cilt sht biseduar duke treguar serin dhe numrin; 3. t shnoj n librin prkats t dhnat kryesore t kontrats q lidhet me ndrhyrjen e tij dhe tu jap palve kopjen e do shnimi t till t nnshkruar prej tij. Neni 980 Ndrmjetsi mund t ngarkohet nga njra prej palve pr ta prfaqsuar n veprimet lidhur me zbatimin e kontrats s lidhur me ndrhyrjen e tij. Neni 981 Ndrmjetsi, q nuk i tregon njrit kontraktues emrin e kontraktuesit tjetr, prgjigjet pr zbatimin e kontrats dhe, kur e ka zbatuar at, merr t drejtat ndaj kontraktuesit t patreguar. N qoft se, pas lidhjes s kontrats, kontraktuesi i patreguar shfaqet para pals tjetr ose tregohet nga ndrmjetsi, secili nga kontraktuesit mund t ngrej padi drejtprdrejt kundr tjetrit, por pa cenuar prgjegjsin e ndrmjetsit. KREU XVI DEPOZITA DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 982 Depozita sht kontrata me t ciln njra pal merr nga tjetra nj send t luajtshm me detyrimin pr ta ruajtur dhe pr ta kthyer n natyr. Neni 983 Kontrata e depozits quhet e lidhur nga asti q sht dorzuar sendi pr ruajtje. Neni 984 Depozita prezumohet se sht me shprblim, prve kur nga cilsia profesionale e depozitarit ose nga rrethanat e tjera kuptohet nj vullnet i ndryshm i palve.

159

T drejta e detyrime t palve Neni 985 Depozitari duhet t ruaj sendin me kujdes. Ai nuk mund ta prdor at vet dhe as tua jap n depozit t tjerve, pa plqimin e depozituesit. N qoft se sendin e prdor pa plqimin e depozituesit, depozitari sht prgjegjs pr humbjen ose dmtimin e tij deri n shkakun fator. Po ta krkojn rrethanat e ngutshme, depozitari mund t ushtroj ruajtjen n nj mnyr t ndryshme nga marrveshja, duke njoftuar depozituesin menjher sapo t jet krijuar mundsia. Neni 986 Depozitari sht i detyruar t kthej sendin e ln depozit n do koh q e krkon depozituesi edhe sikur t jet caktuar nj afat pr kthimin e tij, prve kur afati sht caktuar n interes t depozitarit. Kthimi i sendit t ln depozit bhet n vendin ku sendi duhej t ruhej, prve prmbushjes s palve kthimi bhet me shpenzimet e depozituesit. Neni 987 N qoft se depozita sht pa shprblim, gjykata mund t ul masn e shprblimit t dmit. Neni 988 Depozituesi sht i detyruar ti paguaj depozitarit shpenzimet e bra pr ruajtjen e sendit, n qoft se nuk jan prfshir n shprblim. Neni 989 Kur nuk sht caktuar nj afat pr kthimin e sendit t ln depozit, depozitari ka t drejt t krkoj n do koh q t shkarkohet nga detyrimi i tij pr ruajtjen e sendit, duke lajmruar depozituesin q t marr prap sendin brenda nj afati t mjaftueshm q i cakton vet. Neni 990 Depozituesi sht i detyruar t shprblej dmin q i sht shkaktuar depozitarit nga t metat e fshehta t sendit, n qoft se, duke i ditur kto, nuk ia ka njoftuar depozitarit. Neni 991 Kur depozituesit e nj sendi jan m shum se nj dhe ata nuk merren vesh lidhur me kthimin e tij, vendos gjykata. Kshtu veprohet edhe kur nj depozitues i vetm ka ln disa trashgimtar, po qe se sendi nuk sht i ndashm. Kur depozitmarrsit jan m shum se nj, depozituesi ka t drejt t krkoj kthimin nga personi q mban sendin, i cili duhet t njoftoj menjher t tjert. Neni 992 N qoft se sendi sht depozituar edhe n interes t nj t treti dhe ky i fundit u ka njoftuar depozituesit dhe depozitmarrsit pranimin e tij, depozitmarrsi nuk mund t shkarkohet duke ia kthyer sendin depozituesit, pa miratimin e t tretit. Neni 993

160

Depozitmarrsi sht i detyruar t kthej frytet e sendit t cilat ai i ka vjel. Neni 994 Trashgimtari i depozitmarrsit q ka tjetrsuar sendin n mirbesim, duke mos ditur se mbahej n depozit, detyrohet vetm t kthej shprblimin e marr. N qoft se ky nuk sht paguar ende, depozituesi merr t drejtat e tjetrsuesit. Neni 995 Depozitmarrsi duhet ti kthej sendin depozituesit ose personit t caktuar pr ta marr, pa qen nevoja q depozituesi t provoj se sht pronar. N qoft se depozitmarrsi paditet nga nj person q rivendikon pronsin e sendit ose pretendon se ka t drejta mbi t, depozitmarrsi duhet t denoncoj mosmarrveshjen tek depozituesi dhe t krkoj t prjashtohet nga gjykimi duke treguar vet personin, prndryshe duhet t shprblej dmet. N kt rast ai mund t shkarkohet nga detyrimi pr t kthyer sendin, duke e depozituar at sipas mnyrave t caktuara nga gjykata, me shpenzimet e depozituesit. Neni 996 N qoft se ruajtja e sendit i hiqet depozitarit si rrjedhim i nj fakti pr t cilin ai nuk sht fajtor, ai shkarkohet nga detyrimi pr t kthyer sendin, por duhet ti njoftoj menjher depozitarit faktin pr t cilin ka humbur mbajtjen e sendit, prndryshe ngarkohet me shprblimin e dmit. Depozituesi ka t drejt t marr at q, si pasoj e vet faktit, depozitari ka siguruar dhe merr t drejtat q i takojn ktij t fundit. Neni 997 Kredit q rrjedhin nga depozita n dobi t depozitarit kan privilegj mbi sendin e dhn n depozit. Depozitari mund t mbaj sendin q sht n privilegj derisa t shprblehet pr kredin e tij dhe mundet edhe ta shes sipas dispozitave pr pengun. Neni 998 Kur sendi i ln depozit nuk sht trhequr n afatin e caktuar n kontrat ose pas lajmrimit q i ka br depozitari, ky nuk prgjigjet pr humbjen ose dmtimin e sendit q ngjan pas kalimit t afatit, prve kur humbja ose dmtimi sht shkaktuar me dashje ose nga pakujdesia e rnd e tij. N rastet e siprme, depozitari ka t drejt t krkoj nga gjykata q t lejoj shitjen e sendit t ln n depozit sipas rregullave t ekzekutimit t detyrueshm. Shumat e nxjerra nga shitja e sendit, pasi t zbriten shumat q ka pr t marr depozitari, i jepen depozituesit ose depozitohen n bank n emr t tij. Dispozit referuese Neni 999 N qoft se depozita ka pr objekt nj sasi t hollash ose sendesh t tjera t barasndrrueshme, dhe depozitari ka t drejtn ti prdor, ky fiton pronsin dhe detyrohet t kthej po t njjtn sasi nga i njjti lloj dhe me t njjtn cilsi. N raste t tilla zbatohen dispozitat lidhur me huan, kur nuk vijn n kundrshtim me dispozitat q rregullojn depozitn.

161

A. Depozita n magazinat e prgjithshme Neni 1000 Magazinat (depot) e prgjithshme q veprojn si depozitare jan prgjegjse pr ruajtjen e sendeve t depozituara, prve kur provohet se dmi ka ardhur nga rasti fator, nga natyra e sendeve ose nga defekte t sendeve ose t ambalazhit. Depozitari duhet n do rast t ushtroj veprimtarit e nevojshme pr t kufizuar dmin. Neni 1001 Magazinat depozitare duhet t ruajn sendet e depozituara vemas njra nga tjetra, gjithashtu duhet ti pajisin me shenja dalluese q t tregojn prkatsin e sendit ndaj depozituesit. Prve plqimit t shprehur t depozituesit, ata nuk mund t prziejn midis tyre sende t barasndrrueshme t t njjtit lloj e cilsi. Depozituesi ka t drejt t inspektoj sendet e depozituara dhe t trheq kampionet e prdorimit. Neni 1002 Kur depot e prgjithshme kan lshuar nj titull prfaqsimi t sendeve t depozituara, depozitari duhet tia kthej sendet vetm kreditorit q sht legjitimuar nga titulli. Neni 1003 Depot e prgjithshme pasi njoftojn depozituesin, mund t fillojn shitjen me mim m t lart t sendeve kur, n mbarim t kontrats sendet nuk jan trhequr, ose depozita nuk sht prtrir, dhe n do rast, kur sendet rrezikohen t humbasin ose prbjn nj rrezik t madh pr sigurin e vendeve ku jan depozituar. T ardhurat nga shitja, pasi zbritet kostoja dhe shpenzimet e mbetura t depozits, duhet ti dorzohen depozituesit pa vones. B. Depozita n hotel Neni 1004 Hoteliert jan prgjegjs pr dmtimin, shkatrrimin ose humbjen e sendeve q klientt kan sjell n hotel. Konsiderohen t sjella n hotel: 1. sendet q ndodhen gjat kohs n t ciln klienti strehohet aty; 2. sendet t cilat hotelieri, nj antar i familjes s tij ose nj ndihms i tij marrin prsipr t ruajn, jasht hotelit, gjat periudhs s kohs n t ciln klienti ndodhet i strehuar; 3. sendet t cilat hotelieri, nj antar i familjes s tij ose nj ndihms i tij marrin prsipr t ruajn qoft n hotel, qoft jasht tij, pr nj koh t arsyeshme, para ose pasi klienti t ket bujtur. Prgjegjsia q prmend ky nen kufizohet n vleftn e asaj q sht vjedhur, dmtuar ose humbur deri n ekuivalentin e njqindfshit t mimit t qiras s banimit pr nj dit. Neni 1005 Prgjegjsia e hotelierit sht e pakufizuar: 1. kur sendet jan dorzuar pr ruajtje;

162

2. kur ka refuzuar t marr n ruajtje sende t cilat kishte detyr ti pranonte. Hotelieri ka pr detyr t pranoj letrat me vler, parat dhe sendet me vler; ai mund t mos pranoj ti marr kur bhet fjal pr objekte t rrezikshme ose q, duke marr parasysh rndsin dhe kushtet e administrimit t hotelit, kan vler t rndsishme ose prmasa shum t mdha. Hotelieri mund t krkoj q sendi i dorzuar t jet i vendosur n nj mbshtjellje t mbyllur ose t vulosur. Neni l006 Hotelieri nuk sht prgjegjs kur vjedhja, dmtimi ose humbja vijn: 1. nga klienti, nga personat q e shoqrojn, q jan n shrbim t tij, ose q e vizitojn; 2. nga forca madhore; 3. nga natyra e sendeve. Neni 1007 Hotelieri sht prgjegjs, pa mundur t invokoj kufijt e parashikuar n paragrafin e fundit t nenit 1004, kur vjedhja, dmtimi ose humbja e sendeve t sjella nga klienti n hotel jan shkaktuar pr faj t tij, t antarve t familjes s tij ose t ndihmsave t tij. Neni 1008 Prve rastit t parashikuar n nenin 985, klienti nuk mund t prdor dispozitat e msiprme po qe se, pasi t ket konstatuar vjedhjen, dmtimin ose humbjen, denoncon faktin tek hotelieri me nj vones t pajustifikueshme. Neni 1009 Jan t pavlefshme marrveshjet ose deklaratat q synojn t prjashtojn ose t kufizojn paraprakisht prgjegjsin e hotelierit. Neni 1010 Dispozitat e msiprme nuk zbatohen pr automjetet, pr sendet e lna n to dhe as pr kafsht e gjalla. Neni 1011 Pr vlersimin e prgjegjsis, ose pr t caktuar kufirin e shprblimit, dispozitat pr depozitat n hotel zbatohen edhe ndaj siprmarrsve t klinikave shndetsore publike dhe private, institucioneve pr shfaqje publike, shtpive t pushimit, hotel- pensioneve, restoranteve dhe pr t gjitha rastet n t cilat, nga vet veprimtaria e posame e zhvilluar nga siprmarrsi, klienti nuk mund t kujdeset personalisht pr ruajtjen e sendeve. Neni 1012 Kredit e hotelierit, pr shprblimet e kryera ndaj personave bujts, kan privilegj mbi sendet e sjella prej tyre n hotel e nvartsit e tij dhe q vazhdojn t ndodhen aty. Privilegji ka efekt edhe n dm t t tretve, q kan t drejta mbi vet kto sende, me kusht q hotelieri t jet n dijeni pr kto t drejta n kohn kur sendet jan sjell n hotel. KREU XVII LLOGARIA RRJEDHSE

163

Neni 1013 Llogaria rrjedhse sht nj kontrat me t ciln palt detyrohen t regjistrojn n nj llogari kreditimet reciproke, duke e konsideruar t padisponueshme dhe t pakthyeshme deri n mbylljen e llogaris. Teprica e llogaris sht e kthyeshme me mbarimin e afatit. N qoft se nuk sht krkuar pagimi, teprica konsiderohet e rinovuar pr nj koh t pacaktuar. Neni 1014 Prjashtohen nga llogaria rrjedhse, kredit q nuk mund t kompensohen. Kur kontrata vepron ndrmjet siprmarrsve, prjashtohen nga llogaria kredit e huaja pr ndrmarrjet prkatse. Neni 1015 Mbi gjendjen prfitohet kamata n masn e vendosur n kontrat dhe n munges t ktyre nga ligji, por gjithnj brenda kufijve t caktuara prej tij. Neni 1016 Pr llogarin rrjedhse paguhet komisioni si dhe shpenzimet q jan dashur pr veprimet q kan lidhje me derdhjet. Kto t drejta nuk bjn pjes n llogari, prve kur n marrveshje parashikohet ndryshe. Neni 1017 Prfshirja e nj kredie n llogarin rrjedhse, nuk prjashton ushtrimin e t drejts s padis dhe e t drejtave t tjera, lidhur me aktin nga i cili rrjedh kredia. Kur akti i msiprm sht i pavlefshm, ose shpallet si i till, ose i zgjidhur, pjesa prkatse e parave prjashtohet nga llogaria rrjedhse. Neni 1018 Kur kredia e prfshir n llogari sht e siguruar me nj garanci reale ose personale, klienti ka t drejt t prdor kt garanci pr tepricn ekzistuese n favor t tij nga mbyllja e llogaris e deri n arktimin e kredis s garantuar. Paragrafi i msiprm zbatohet edhe n qoft se pr kredin ekziston nj bashkdetyrim solidar. Neni 1019 Prve kur palt kan parashikuar ndryshe n kontrat, prfshirja n llogarin rrjedhse e nj kredie ndaj nj t treti, prezumohet si e br me kushtin q t paguhet. N rastin kur kredia nuk prmbushet, marrsi ka t drejtn t veproj pr mbledhjen, marrjen e shums s parave nga llogaria, duke riintegruar at q ka br derdhjen. Mund t merret kjo shum parash nga llogaria edhe pasi ushtron pa rezultat t drejtat e tij kundrejt debitorit. Neni 1020 N rast se kreditori i nj klienti ka sekuestruar mbetjen eventuale t llogaris q i takon debitorit t tij, klienti tjetr nuk mundet, me derdhje t reja t cenoj t drejtat e kreditorit. Nuk

164

konsiderohen si derdhje t reja ato q jan br n vartsi nga t drejtat e rrjedhura para sekuestrimit. Klienti ndaj t cilit sht br sekuestrimi ose sht vn pengu duhet t njoftoj ann tjetr. Secili prej tyre mund t trhiqet nga kontrata. Neni 1021 Mbyllja e llogaris me likudimin e teprics bhet me mbarimin e afateve t prcaktuara n kontrat dhe n munges t tyre, n prfundim t do 6/mujori t llogaritur q nga data e lidhjes s kontrats. Neni 1022 Kalimi i veprimeve n llogari nga nj klient n nj tjetr nnkuptohet i pranuar n qoft se nuk sht kundrshtuar n afatin e caktuar prej palve ose n afatin q mund t konsiderohet i prshtatshm sipas rrethanave. Pranimi i veprimit nuk prfshin t drejtn pr ta kundrshtuar pr gabime shkrimi ose llogaritjeje, pr mosveprim ose dublime. Kundrshtimi duhet t bhet brenda 6 muajve nga data e kalimit t llogaris, lidhur me likuidimin e mbylljen, e cila duhet t drgohet rekomande. Rivendosje n afat nuk lejohet. Neni 1023 Kur kontrata sht lidhur pr nj koh t pacaktuar, secila prej palve mund t trhiqet nga kontrata n do mbyllje t llogaris, duke njoftuar t paktn 10 dit prpara. N rastin e nj ndalimi t ushtrimit t ktij aktiviteti, t paaftsis pr t vepruar, t paaftsis paguese ose vdekjes s njrs prej palve, secila prej tyre, ose trashgimtart e tyre, kan t drejtn t trhiqen nga kontrata. Zgjidhja e kontrats ndalon prfshirjen n llogari t shumave t reja, por pagimi i mbetjes nuk mund t krkohet vetm pas skadimit t periudhs s prcaktuar n nenin 1021.

KREU XVIII KONTRATAT BANKARE A. Depozitat bankare Neni 1024 Kur depozitohet nj shum parash pran nj banke, kjo fiton pronsin dhe sht e detyruar ti kthej n t njjtn lloj monedhe, me skadimin e afatit t prcaktuar ose me krkesn e depozituesit, duke patur parasysh periudhn e lajmrimit t prcaktuar nga palt ose nga zakoni bankar. Neni 1025 N rast se banka lshon nj librez depozite kursimi, derdhjet dhe trheqjet duhet t shnohen n librez. Shnimet mbi librez t firmosura nga npunsi i banks, q sht i caktuar pr kt shrbim, prbjn prov t plot midis banks dhe depozituesit. sht e pavlefshme do marrveshje e kundrt.

165

Neni 1026 N qoft se libreza e kursimit sht e pagueshme tek prursi, banka q padashje dhe pa faj t rnd kryen shrbimin prball poseduesit, nuk prgjigjet edhe n qoft se ky nuk sht depozituesi. E njjta dispozit zbatohet n rastin kur libreza e depozits e pagueshme tek prursi t jet lshuar n emr t nj personi t caktuar. Jan t prjashtuara dispozitat e ligjeve t veanta. Neni 1027 Banka q merr dhe pranon depozitat e titujve n administrim duhet ti ruaj titujt duke marr interesat ose dividentet, t verifikoj tregtimin pr mimin ose pr ripagimin e kapitalit, duke treguar kujdes pr grumbullimin e t ardhurave pr llogarin e depozituesit, dhe n prgjithsi t kujdeset pr mbrojtjen e t drejtave q kan t bjn me titullin. Shumat e grumbulluara duhet t jen t kredituara n llogarin e depozituesit. N qoft se pr titujt e depozituar duhet t ushtrohet nj e drejt zgjedhjeje, banka duhet t krkoj n koh udhzimet e nevojshme nga depozituesit dhe ti realizoj ato, n qoft se n rast nevoje ka marr fonde t nevojshme. N munges t ktyre udhzimeve, t drejtat e zgjedhjeve duhet t shiten pr llogari t depozituesit nprmjet agjentve t kmbimit. Banks i takon nj kompensim n masn e prcaktuar nga marrveshja e palve ose ajo q prdoret zakonisht, prve pagimit t shpenzimeve t bra prej saj. sht e pavlefshme do marrveshje me t ciln prjashtohet banka nga ruajtja dhe administrimi i titujve me nj kujdesje t zakonshme. B. Shrbimi bankar dhe kasetat e sigurimit Neni 1028 Banka, pr shrbimin e kasetave t sigurimit, prgjigjet kundrejt prdoruesit pr aftsin paguese, ruajtjen e lokalit dhe pr paprekshmrin e kasets, prve ndonj rasti fator. Neni 1029 Kur kaseta sht n emr t disa personave, hapja e saj i njihet secilit prej tyre, prve ndonj marrveshjeje t kundrt. N rast vdekje t mbajtsit t vetm ose t njrit t ktyre mbajtsve, banka q ka marr njoftimin mund t lejoj hapjen e kasets me marrveshjen e t gjith atyre q e kan t drejt, ose sipas mnyrs s prcaktuar nga gjykata. Neni 1030 Kur afati i kontrats ka mbaruar, banka mbas nj lajmrimi t mbajtsit ose me kalimin e gjasht muajve nga data e mbarimit, mund ti krkoj gjykats autorizimin pr hapjen e kasets. Lajmrimi mund t bhet edhe nprmjet posts rekomande t konfirmuar. Hapja kryhet n pranin e nj noteri duke patur parasysh edhe masat q gjykata i quan t nevojshme. Gjykata mund t urdhroj marrjen e masave t nevojshme pr ruajtjen e objekteve t gjetura duke prfshir edhe shitjen e nj pjese t tyre, q sht e nevojshme pr t plotsuar shpenzimet e bra nga banka. C. Hapja (elja) e kredis bankare

166

Prkufizimi Neni 1031 Hapja e kredis bankare sht nj kontrat me t ciln banka detyrohet t mbaj n dispozicion t pals tjetr nj shum parash, pr nj periudh t caktuar kohe ose pr nj koh t pacaktuar. Neni 1032 Prve kur ka marrveshje tjetr, n qoft se nuk sht rn dakord ndryshe, kredimarrsi mund ta prdor disa her kredin, sipas formave t prdorimit, dhe mundet q me derdhjet e mtejshme t rivendos disponibilitetin e tij. Derdhjet dhe trheqjet realizohen pran banks ku ka lindur kjo marrdhnie, prve kur sht parashikuar ndryshe nga palt. Neni 1033 N qoft se pr hapjen e kredis sht dhn nj garanci reale ose personale, kjo nuk shuhet pr faktin se kredimarrsi, n momentin e mbarimit t ksaj marrdhnieje, pushon s qni debitor i banks. Kur garancia bhet e pamjaftueshme, banka mund t krkoj nj garanci suplementare ose zvendsimin e garantit. Kur kredimarrsi nuk vepron n prputhje me krkesat, banka pakson kredin n mnyr proporcionale me paksimin e vlers s garancis ose mund t heq dor nga kontrata. Neni 1034 Banka nuk mund t trhiqet nga kontrata prpara mbarimit t afatit t kontrats, prve rasteve t arsyeshme, ose kur ka marrveshje tjetr. Heqja dor ndrpret menjher prdorimin e kredis, por banka duhet t caktoj nj afat t paktn prej pesmbdhjet ditsh pr kthimin e shumave t prdorura dhe ato plotsuese. Kur dhnia e kredis sht n nj koh t pacaktuar, secila prej palve mund t trhiqet nga kontrata nprmjet lajmrimit n afatin e caktuar n kontrat, q prdoret zakonisht ose, n munges t tyre, brenda pesmbdhjet ditve. . Paradhnia bankare Disponim i sendeve t dhna peng Neni 1035 N paradhnien bankare me pengun mbi titujt ose mbi mallrat, banka nuk mund t disponoj mbi sendet pr t cilat sht vn pengu, n qoft se ka lshuar nj dokument n t cilin kto sende jan individualizuar. Marrveshja e kundrt duhet t provohet me shkres. Neni 1036 Banka duhet t kujdeset pr llogari t kontraktuesit pr sigurimin e mallrave t lna peng nqoftse, pr nga vet natyra, vlera dhe vendndodhja e tyre sigurimi i prgjigjet prkujdesjeve t zakonshme. Neni 1037

167

Banka, prve detyrimeve q i takojn, ka t drejtn q ti paguhen shpenzimet q ka br pr ruajtjen e mallrave dhe t titujve, prve kur e ka marr prsipr nj gj t till. Neni 1038 Kontraktuesi, edhe prpara mbarimit t afatit t kontrats, mund t trheq titujt ose mallrat e lna peng, duke br m par nj pages proporcionale ndrmjet shumave t marra paradhnie dhe t shumave t tjera q i prkasin banks sipas nenit t msiprm, n qoft se teprica e kredis rezulton e pagarantuar n mnyr t mjaftueshme. Neni 1039 N qoft se vlera e garancis paksohet t paktn n nj t dhjetn n krahasim me vlern e saj n kohn e lidhjes s kontrats, banka mund ti krkoj debitorit nj garanci plotsuese, me paralajmrimin se n munges t saj do t veprohet pr shitjen e ktyre mallrave ose titujve t dhna peng. N qoft se debitori nuk vepron n prputhje me krkesat, banka mund t veproj pr shitjen e tyre n baz t dispozitave pr pengun. Banka ka t drejtn e pagimit t menjhershm t teprics t llogaris q nuk sht prmbushur plotsisht nga shumat e rezultuara nga shitja Neni 1040 N qoft se me garancit e nj ose m shum kredive jan bllokuar depozita n para, mallra ose tituj q nuk kan qen t individualizuar ose pr t cilat i sht ln banks mundsia pr ti disponuar, banka duhet t kthej vetm shumn ose nj pjes t mallrave ose t titujve q tejkalojn shumn e kredive t garantuara. Ky tejkalim prcaktohet n lidhje me vlern e mallrave ose t titujve n kohn e mbarimit t kredive. D. Veprimet bankare me llogari rrjedhse Neni 1041 Kur depozita, elja e kredis ose veprimet e tjera bankare jan rregulluar n Ilogarin rrjedhse, klienti mund t disponoj n do koh shumat q rezultojn n kredin e tij, prve kur rezerva e afatit, sht parashikuar n marrveshje. Neni 1042 N rast se midis banks dhe klientit ekzistojn disa marrdhnie ose disa llogari, edhe n monedha t ndryshme, teprica aktive dhe pasive kompensohen n mnyr reciproke, prve kur ka marrveshje t kundrt. Neni 1043 N rastin kur llogaria likujduese sht n emr t disa personave, me t drejtn pr t kryer veprime edhe n mnyr individuale, kta persona quhen kreditor ose debitor solidar t tepricave t llogaris. Neni 1044

168

N rast se veprimet n llogarin rrjedhse jan pr nj koh t pacaktuar, secila prej palve mund t trhiqet nga kontrata, duke lajmruar paln tjetr brenda afatit t caktuar n kontrat ose n munges t tij, brenda 15 ditve. Neni 1045 Banka prgjigjet sipas dispozitave q rregullojn kontratn e porosis pr ekzekutimin e detyrimeve t marra nga depozituesi ose nga nj klient tjetr. N qoft se ky detyrim duhet t kryhet aty ku nuk ekzistojn deg t banks, kjo mund t ngarkoj pr ekzekutim nj bank tjetr. Neni 1046 Pr llogarin rrjedhse zbatohen edhe nenet 1016,1019,1022. E. Skontoja bankare Prkufizimi Neni 1047 Skontoja sht kontrata me an t s cils banka, duke zbatuar kamatn i jep klientit vleftn e nj kredie ndaj t tretve, q nuk ka mbaruar akoma, nprmjet cedimit. Skontoja e kambialeve Neni 1048 N qoft se skontoja bhet nprmjet xhirimit t kambialit ose t ekut bankar, banka n rast se nuk kryhet pagimi, prve t drejtave t rrjedhura nga titulli, gzon edhe t drejtn e kthimit t paradhnies. Ruhen dispozitat e ligjeve t veanta lidhur me ekun dhe kambialin. Neni 1049 Banka q ka skontuar kambialet e dokumentuara, gzon mbi mallin t njjtin privilegj qe ka edhe i porosituri, deri sa titulli prfaqsues sht n posedimin e tij.

KREU XIX HUAJA Neni 1050 Me kontratn e huas njra pal (huadhnsi) i jep n pronsi pals tjetr (huamarrsit) nj shum t hollash ose sende q prcaktohen n numr, me pesh ose me mas dhe huamarrsi detyrohet ti kthej huadhnsit aq t holla, ose aq sende t atij lloji dhe t asaj cilsie, brenda afatit t caktuar n kontrat ose, kur nuk sht caktuar afat, me krkesn e huadhnsit. Neni 1051 Prve kur me marrveshje t palve sht parashkuar ndryshe, huamarrsi duhet ti paguaj huadhnsit kamatat.

169

Kamatat, pr t cilat sht rn dakord, paguhen do vit, prve kur palt kan parashikuar ndryshe. Mospagimi i kamatave prbn mosprmbushje thelbsore t detyrimit. Neni 1052 N rast se palt jan marr vesh pr kthimin me kste t parave ose t sendeve dhe huamarrsi nuk prmbush detyrimin e pagimit t dy ksteve ose nuk prmbush, me nj vones prej m shum se tre muaj, pagimin e vetm nj ksti, huadhnsi mund t krkoj kthimin e menjhershm t parave ose t sendeve t dhn hua. Neni 1053 Kur kthimi i sendeve t dhna hua sht br i pamundur ose tepr i vshtir pa fajin e debitorit, ky sht i detyruar t paguaj vleftn e tyre, duke marr parasysh kohn dhe vendin n t ciln do t bhej kthimi. Neni 1054 Huadhnsi sht prgjegjs pr dmin q i ka shkaktuar huamarrsit, pr t metat e sendeve t dhna hua, n qoft se nuk provon se nuk ishte faji i tij q nuk kishte dijeni pr ato. N qoft se huaja sht pa shprblim, huamarrsi sht prgjegjs vetm n rastin kur, duke i ditur cenet, nuk e ka njoftuar huadhnsin pr to. Neni 1055 Kush ka premtuar t jap hua, mund t refuzoj t prmbush detyrimin, po qe se kushtet pasurore t pals tjetr jan n gjndje t till sa e bjn tepr t vshtir kthimin dhe huadhnsit nuk i jan ofruar garanci t prshtatshme.

KREU XX FRANCHISING Prkufizimi Neni 1056 Kontrata franchising prmban nj raport detyrimesh t vazhdueshme me t cilin ndrmarrje t pavarura detyrohen ndrmjet njra-tjetrs q t nxisin e t zhvillojn bashkrisht tregtin dhe kryerjen e shrbimeve, n zbatim t detyrimeve t veanta. Detyrimet e franchisor-it Neni 1057 Franchisor-i (franshizdhnsi) ka detyrimin t vr n dispozicion t franchizee-s (franshizmarrsit) nj trsi t standardizuar t drejtash jo materiale, modelesh, skicash, idesh fitimi, tregtimi dhe organizimi e njohuri t tjera t prshtatshme pr zhvillimin e tregtis. Ndrkaq ai sht i detyruar t ruaj gjith kt program detyrimesh nga cenimi prej t tretve, ta zhvilloj at vazhdimisht dhe t mbshtes zbatimin e tij nga franshizmarrsi me udhzime, informacione e perfeksionime.

170

Marrdhniet parakontraktore Neni 1058 N bisedimet pr prfundimin e kontrats palt duhet ti tregojn njra-tjetrs gjendjen e punve tregtare q kan t bjn me kontratn franchise dhe veanrisht programin e detyrimeve franchise, si dhe t informojn njri-tjetrin sipas parimeve t mirbesimit. Ata jan t detyruar t ruajn sekretin e informatave konfidenciale, edhe po t mos prfundohet kontrata. Kush shkel kt detyrim, detyrohet t shprblej dmin. Kjo e drejt parashkruhet me kalimin e tre vjetve nga dita e pushimit t bisedimeve. Pala q ka marr pjes n bisedime mund t krkoj pagimin e shpenzimeve t bra me besim t ligjshm n prfundimin e kontrats, e cila nuk u prfundua pr shkak t nj sjelljeje t qllimshme t pals tjetr. Forma e kontrats Neni 1059 Kontrata franchising duhet t bhet me shkres duke prcaktuar ndr t tjera nj prkufizim t njzshm t detyrimeve t ndrsjella t palve, kohzgjatjen e kontrats dhe t elementeve t tjera thelbsore t saj. Teksti i kontrats duhet t prmbaj nj prshkrim t plot t programit e t detyrimeve franchising. Heqja dor nga kontrata Neni 1060 Kohzgjatja e kontrats vendoset me marrveshje t palve, duke respektuar krkesat e diktuara nga tregtia dhe shrbimet prkatse. Kur n kontrat nuk sht prcaktuar afat, ose afati sht m tepr se dhjet vjet, secila pal ka t drejt t heq dor nga kontrata, duke e njoftuar paln tjetr nj vit m par. N rast pushimi t kontrats si rrjedhim i plotsimit t afatit ose heqjes dor prej saj dhe prpara paraqitjes aktuale t raportit t punve, palt, t udhhequra nga parimet e mirbesimit, bjn nj prpjekje pr t rn dakord pr riprtritjen e kontrats n kushte t njjta ose t ndryshuara. Ndalimi i konkurrencs Neni 1061 Edhe pas pushimit t marrdhnieve kontraktore palt kan reciprokisht detyrimin pr nj konkurenc t ndershme. Mbi kt baz, franchismarrsit mund ti imponohet nj ndalim i konkurencs lokale pr nj koh deri n nj vit. N qoft se nga ndalimi i konkurrencs rezulton nj paksim i veprimtaris s tij profesionale, franchismarrsit i jepet nj kompensim financiar i barasvlershm, pa marr parasysh pushimin e kontrats. Prgjegjsia e franchismarrsit Neni 1062 Franchisdhnsi prgjigjet pr qenien e t drejtave dhe t njohurive t programit t detyrimeve franchise. N rast se t drejtat nuk do t ekzistonin ose n qoft se franchisdhnsi do t shkelte t tjera detyrime kontraktore me mnyr t fajshme, franchismarrsi ka t drejt t paksoj shprblimin. Shuma e paksuar duhet t vendoset me kompetenc me ann e nj eksperti t paanshm. Franchismarrsi mund t krkoj shlyerjen e dmit t shkaktuar nga mosqnia e

171

elementeve t programit t detyrimeve ose nga shkelja me faj e kontrats nga ana e franchisdhnsit. Neni 1063 Franchisdhnsi mund t krkoj shprblimin e dmit t shkaktuar nga shkelja me faj e kontrats, n veanti nga zbatimi i pamjaftueshm i programit t detyrimeve franchise, nga ana e franchismarrsit. Heqja dor Neni 1064 N rast shkelje detyrimesh kontraktore q vn seriozisht n rrezik qllimin pr zhvillimin e tregtis, pala kontraktuese ka t drejtn t heq dor nga kontrata, pa iu referuar afatit.

KREU XXI RENTA JETORE Neni 1065 Renta jetore mund t krijohet kundrejt shprblimit (me titull barrsor) nprmjet tjetrsimit t nj pasurie t luajtshme ose t paluajtshme ose t nj shume parash. Renta jetore mund t krijohet edhe me an dhurimi ose me testament, duke respektuar krkesat e ligjit pr veprime juridike t tilla. Neni 1066 Renta jetore mund t jepet pr t gjith jetn e prfituesit ose t nj personi tjetr. Ajo mund t formohet edhe pr gjith jetn e nj ose disa personave. Neni 1067 Kur renta sht formuar n favor t shum personave, pjesa e nj prfituesi t vdekur m par, rritet n favor t t tjerve, prve kur ka marrveshje t kundrt. Neni 1068 Kontrata e rents jetore e krijuar n favorin e nj personi, i cili n kohn e kontrats kishte vdekur, sht e pavlefshme. Efektet e kontrats s rents jetore Neni 1069 Personi n dobi t t cilit sht krijuar renta jetore, me titull barrsor, mund t krkoj zgjidhjen e kontrats, n qoft se personi q jep rentn nuk jep garancit ose ul garancit e dhna n marrveshje. Neni 1070

172

Mospagimi i ksteve t arrira t rents jetore nuk i jep t drejtn personit, n favor t t cilit sht krijuar renta, q t krkoj zgjidhjen e kontrats; por vetm mund t krkoj q t sekuestrohen e t shiten pasurit e debitorit t tij dhe nga t ardhurat e shitjes t prdoret nj shum e mjaftueshme pr t siguruar pagimin e rents. Neni 1071 Debitori i rents nuk mund t shkarkohet nga detyrimi pr pagimin e saj edhe sikur t ofroj pagimin e shums s parave ose t gjs s marr, qoft dhe duke hequr dor nga pagimi i ksteve t shlyera. I siprmi sht i detyruar t paguaj rentn pr t gjith kohn q sht krijuar, sado i rnd q t jet br detyrimi i rents, prve kur ka marrveshje t kundrt. Neni 1072 Renta jetore i jepet personit, n favor t t cilit sht krijuar, n proporcion me numrin e ditve q ka jetuar. N rast se n marrveshje sht parashikuar q t parapaguhet me kste, secili prej tyre fitohet nga dita q plotsohet afati i pagimit. Neni 1073 N rast se renta jetore sht krijuar mbi bazn e nj titulli pa shprblim, mund t parashikohet (ose t vendoset) q kjo t jet e pasekuestrueshme.

KREU XXII SHOQRIA E THJESHT DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 1074 Shoqria sht nj kontrat me t ciln dy apo m shum persona merren vesh pr t ushtruar nj aktivitet ekonomik, me qllim q t ndajn fitimet q rrjedhin prej tij. Personi antar i shoqris duhet t vr n dispozicion t ktij aktiviteti para, sende apo shrbime. Neni 1075 N shoqrin e thjesht kontrata nuk sht objekt i ndonj forme t veant, prve kur krkohet nga natyra e sendeve t bashkuara. Shoqria sht e thjesht, kur nuk paraqet cilsit dalluese t shoqris tregtare t rregulluara n Kodin Tregtar. Marrdhniet midis antarve Neni 1076 Antari sht i detyruar t paguaj kontributet e caktuara n kontratn e shoqris. Prezumohet se antart jan t detyruar t kontribuojn, n pjes t barabarta midis tyre, sa sht e nevojshme pr arritjen e qllimit t shoqris, prve kur n kontrat sht parashikuar ndryshe.

173

Neni 1077 Kontrata e shoqris mund t ndryshohet vetm me plqimin e t gjith ortakve, n qoft se n marrveshje nuk sht rn dakord ndryshe. Neni 1078 Pr sendet e dhna n pronsi, garancia e krkuar nga antari dhe kalimi i rreziqeve rregullohen nga dispozitat mbi shitjen. Neni 1079 Antari q ka kontribuar n kredi, prgjigjet pr paaftsin paguese t debitorit, brenda caqeve t treguara n nenin 506 t ktij Kodi pr rastin e marrjes me marrveshje t garancis. Neni 1080 Prve se kur me marrveshje sht parashikuar ndryshe, administrimi i shoqris i takon secilit prej antarve vemas nga t tjert. Po qe se administrimi u takon vemas disa antarve, secili prej tyre ka t drejt t kundrshtoj veprimin q dshiron t kryej nj tjetr, prpara se ky t kryhet. Shumica e antarve, e prcaktuar sipas pjess s do antari n fitim, zgjidh mosmarrveshjen. Neni 1081 N qoft se administrimi u takon n mnyr t prbashkt disa antarve, sht i nevojshm plqimi i t gjith ortakve administrator pr kryerjen e veprimeve t shoqris. N qoft se sht vendosur q pr administrimin ose pr veprime t caktuara t jet i nevojshm miratimi i shumics, kjo prcaktohet sipas paragrafit t fundit t nenit 1080 t ktij Kodi. N rastet e parashikuara n kt nen, administratort e veant nuk mund t kryejn t vetm ndonj veprim, ve n raste t ngutshme, kur duhet shmangur nj dm q i kanoset shoqris. Neni 1082 Heqja e administratorit t emruar n kontratn e shoqris mund t bhet pr nj shkak t drejt. Administratori i emruar me nj akt t veant mund t hiqet sipas dispozitave t kontrats s porosis. N nj rast t till heqja e tij mund t krkohet edhe n rrug gjyqsore nga do antar. Neni 1083 T drejtat dhe detyrimet e administratorve rregullohen me dispozitat mbi porosin. Administratort jan prgjegjs solidarisht ndaj shoqris pr prmbushjen e detyrimeve q u jan ngarkuar me ligj ose nga kontrata e shoqris, prve kur provojn se nuk kan faj. Neni 1084 Antart q nuk marrin pjes n administrim kan t drejt q t marrin njoftim nga administratort pr ecurin e punve t shoqris, t konsultohen me dokumentet q lidhen me administrimin dhe t marrin nj raport kur t jen kryer punt pr t cilat sht krijuar shoqria.

174

N qoft se kryerja e punve t shoqris zgjat m shum se nj vit, antart kan t drejt t marrin raportin e administrats n fund t do viti, prve rastit kur kontrata parashikon nj afat tjetr. Neni 1085 Prve marrveshjes s kundrt, do antar ka t drejt t marr pjesn e vet t fitimeve pas miratimit t raportit. Neni 1086 Pjest q u takojn antarve n fitimet ose n humbjet prezumohen n prpjestim me kuotat e kontribuara. N qoft se vlera e kontributeve nuk prcaktohet nga kontrata, caktohet nga gjykata. N qoft se kontrata prcakton vetm pjesn e do antari n fitimet, n t njjtn mas prezumohet se duhet t prcaktohet edhe pjesmarrja n humbjet. Neni 1087 do marrveshje q prjashton nj ose m shum antar nga pjesmarrja n fitimet ose humbjet, sht e pavlefshme. Marrdhnie me t trett Neni 1088 Shoqria fiton t drejta dhe merr prsipr detyrime me an t antarve q kan t drejtn pr ta prfaqsuar. N munges t dispozitave t tjera n kontrat, prfaqsimi i takon do antari administrator dhe shtrihet pr t gjitha aktet q prfshihen n objektin e shoqris. Ndryshimet dhe shuarja e tagrave t prfaqsimit rregullohen me dispozitat pr prfaqsimin. Neni 1089 Kreditort e shoqris mund t krkojn t drejtat e tyre mbi pasurin e shoqris. Pr detyrimet e shoqris gjithashtu prgjigjen personalisht ose solidarisht antart q kan vepruar n emr dhe pr llogari t shoqris dhe, po t ket marrveshje tjetr, edhe antart e tjer. Marrveshja duhet tu bhet e ditur t tretve me mjete t prshtatshme, n munges t marrjes dijeni, kufizimi i prgjegjsis ose prjashtimi nga prgjegjsia solidare nuk mund tu kundrejtohet atyre q nuk kan patur dijeni pr t. Neni 1090 Antari, t cilit i krkohet pagimi i detyrimeve t shoqris, mund t krkoj, edhe kur shoqria sht n likuidim, ekzekutimin paraprak ndaj pasuris s shoqris, duke treguar sendet mbi t cilat kreditori mund t shprblehet m s miri. Neni 1091 Ai q bhet antar n nj shoqri t krijuar m par, prgjigjet s bashku me antart e tjer pr detyrimet e shoqris prpara se ta ket fituar cilsin e antarit. Neni 1092

175

Kreditori i veant i antarit, deri sa zgjat shoqria, mund t krkoj t drejtat e tij mbi fitimet q i takojn debitorit, si dhe marrjen e masave ruajtse (konservative) mbi kuotn q i takon ktij t fundit n likuidim. N qoft se sende t tjera t debitorit jan t pamjaftueshme pr t shprblyer kredit e tij, kreditori i veant i antarit mund t krkoj, ve ksaj, n do koh likuidimin e kuots s debitorit t tij. Kuota duhet t likuidohet brenda tre muajve nga paraqitja e krkess, prve kur sht vendosur shprndarja e shoqris. Neni 1093 Nuk pranohet kompensimi midis detyrimit q nj i tret ka ndaj shoqris dhe kredis q ky ka ndaj nj antari. Shprndarja e shoqris Neni 1094 Shoqria shprndahet: 1. me mbarimin e afatit; 2. me realizimin e objektit t shoqris ose pr pamundsin e realizimit t tij; 3. me vullnetin e t gjith antarve; 4. pr shkaqe t tjera t parashikuara n kontratn e shoqris. Neni 1095 Kontrata e shoqris zgjatet n heshtje pr nj koh t pacaktuar kur, sadoq ka kaluar afati i parashikuar n kontrat, antart vazhdojn t kryejn veprime t shoqris. Neni 1096 Pas shprndarjes s shoqris antart administrues ruajn pushtetin e administrimit vetm pr shtjet e ngutshme, derisa t ndrmerren veprimet e nevojshme pr likuidimin. Neni 1097 N qoft se kontrata nuk parashikon mnyrn e likuidimit t pasuris dhe antart nuk jan n nj mendje pr ta prcaktuar at, likuidimi bhet nga nj ose disa likuidues, t emruar me plqimin e t gjith ortakve ose, n rast mosmarrveshjeje, nga gjykata. Likuiduesit mund t revokohen me vullnetin e t gjith ortakve dhe n do rast nga gjykata me krkesn e arsyetuar t njrit ose t disa antarve. Neni 1098 Detyrimet dhe prgjegjsit e likuiduesve rregullohen sipas rregullave t vendosura nga administratort, prderisa nuk parashikohet ndryshe nga dispozitat e mposhtme ose nga kontrata e shoqris. Neni 1099 Administratort duhet tu dorzojn likuiduesve sendet dhe dokumentet e shoqris dhe tu paraqesin atyre llogarin e administrimit pr periudhn pas raportimit t fundit. Likuiduesit duhet t marrin n dorzim sendet dhe dokumentet e shoqris dhe t hartojn, s bashku me administratort, inventarin nga ku t rezultoj gjendja aktive dhe pasive e pasuris s shoqris. Inventari duhet t nnshkruhet nga administratort dhe nga likuiduesit.

176

Neni 1100 Likuiduesit mund t kryejn aktet e nevojshme pr likuidim dhe, po qe se antart nuk kan parashikuar ndryshe, mund t shesin edhe n bllok pasurin e shoqris dhe t bjn marrveshje e kompromise. Ata prfaqsojn shoqrin edhe n gjykim. Neni 1101 Likuiduesit nuk mund t ndrmarrin veprime t reja. N rast t kundrt ata prgjigjen personalisht dhe solidarisht pr punt e filluara. Neni 1102 Likuiduesit nuk mund t ndajn midis antarve, qoft edhe pjesrisht, pasurin e shoqris, derisa t mos jen paguar kreditort e shoqris, ose t mos jen vn mnjan shumat e nevojshme pr t paguar ata. N qoft se fondet n dispozicion jan t pamjaftueshme pr pagimin e detyrimeve t shoqris, likuiduesit mund tu krkojn antarve derdhjet pr t cilat ata ende detyrohen n kuotat prkatse dhe, po t jet nevoja, shumat e nevojshme n kufijt e prgjegjsis prkatse dhe n prpjestim me pjesn e secilit n humbjet. N t njjtin prpjestim pjestohet midis antarve detyrimi i antarit me paaftsi pr t paguar. Neni 1103 Antart q kan kontribuar me pasuri pr tu prdorur, kan t drejt ta marrin at prsri n gjendjen n t ciln ndodhet. Po qe se sendet kan humbur ose jan dmtuar pr shkaqe q mund tu ngarkohen administratorve, antart kan t drejt pr shprblimin e dmit n ngarkim t pasuris s shoqris, prve rastit kur mund t ngrihet padi kundr administratorve. Neni 1104 Pasi shlyhen detyrimet e shoqris, aktivi i mbetur destinohet pr pagimin e kuotave t kontributeve. Teprica e mundshme ndahet midis antarve n prpjestim me pjesn e secilit n fitim. Vlefta e kuotave t kontributeve q nuk kan pr objekt shuma parash, prcaktohet sipas vlersimit q sht br n kontrat ose, n munges t tij, sipas vlefts q ata kan patur n momentin kur jan dhn. Neni 1105 N qoft se n marrveshje sht parashkuar q ndarja e sendeve t bhet n natyr, zbatohen dispozitat mbi ndarjen e sendeve t prbashkta. Zgjidhja e marrdhnies s nj antari me shoqrin Neni 1106 do antar mund t trhiqet nga shoqria kur ajo sht formuar pr nj koh t pacaktuar ose pr gjith jetn e njrit prej antarve. Ve ksaj mund t trhiqet n rastet e parashikuara n kontratn e shoqris ose kur ekziston nj shkak i drejt.

177

N rastet e parashikuara n paragrafin e par, trheqja duhet tu komunikohet antarve t tjer t paktn tre muaj prpara. Neni 1107 Prve kur n kontratn e shoqris sht parashikuar ndryshe, n rast vdekjeje t njrit prej antarve, t tjert duhet t likuidojn kuotn n favor t trashgimtarve, ve kur preferojn t shprndajn shoqrin ose ta vazhdojn m vete trashgimtart, dhe kta japin plqimin. Neni 1108 Prjashtimi i nj antari mund t ndodh pr shkak mosprmbushjeje t rndsishme t detyrimeve q rrjedhin nga ligji ose nga kontrata e shoqris, si dhe pr ndalimin, pazotsin ose pr dnimin e tij me nj mas q prfshin edhe ndalimin, qoft edhe t prkohshm, nga detyrat zyrtare. Antari q ka dhn si kontribut n shoqri veprn e vet ose gzimin e nj sendi, mundet gjithashtu t prjashtohet pr shkak t paprshtatshmris s menjhershme pr t kryer veprn e dhn ose pr humbjen e sendit, q ka ndodhur pr shkaqe q nuk mund tu ngarkohen administratorve. Gjithashtu, mund t prjashtohet antari q ka kontribuar me an t transferimit t pronsis s nj sendi, n qoft se ky humbet prpara se sendi t fitohet nga shoqria. Neni 1109 Prjashtimi vendoset nga shumica e antarve, duke mos prfshir n numrin e tyre antarin pr tu prjashtuar dhe ka efekt pas 30 ditve nga data kur i sht br njoftimi antarit t prjashtuar. Brenda ktij afati ortaku i prjashtuar mund t paraqes kundrshtim prpara gjykats, e cila mund t pezulloj zbatimin e vendimit. Po qe se shoqria prbhet nga dy antar, prjashtimi i njrit bhet nga gjykata me krkesn e tjetrit. Neni 1110 Prjashtohen nga shoqria edhe: a) antari q sht deklaruar i falimentuar; b) antari ndaj t cilit nj kreditor i tij i caktuar ka arritur t ket t drejtn e likuidimit t kuots sipas nenit 1092 t ktij Kodi. Prjashtimi i parashikuar n paragrafin e par t ktij neni nuk zbatohet n rastet kur falimentimi i antarit sht pasoj e falimentimit t shoqris. Neni 1111 N rastin kur nga shoqria largohet vetm nj antar, ky dhe trashgimtart e tij kan t drejt vetm pr nj shum t hollash q prfaqsojn vlern e kuots. Likuidimi i kuots bhet n baz t gjendjes pasurore t shoqris ditn kur ndodh largimi i antarit. N qoft se ka aktivitete n vazhdim, antari dhe trashgimtart e tij kan pjes n fitimet dhe humbjet q kan t bjn me kto aktivitete. Prve sa parashikohet n nenin 1092, pagimi kuots q i takon ortakut duhet br brenda 6 muajve nga dita e largimit t tij. Neni 1112

178

N rastin kur nga shoqria largohet vetm nj antar, ky ose trashgimtart e tij jan prgjegjs ndaj t tretve pr detyrimet e shoqris deri n ditn kur ai sht larguar. Largimi duhet tu bhet i ditur t tretve me mjete t prshtatshme, prndryshe, ajo nuk mund tu kundrejtohet t tretve q, jo pr fajin e tyre, nuk e kan ditur.

KREU XXIII SIGURIMI DISPOZITA T PRGJITHSHME Neni 1113 Me kontratn e sigurimit, njra pal (siguruesi), n qoft se vrtetohet ngjarja e parashikuar n kontrat, detyrohet: a) n rastin e sigurimit t pasuris ti shprblej pals tjetr ose nj personi t tret, n dobin e t cilit sht lidhur kontrata, dmin e psuar brenda kufijve t shums q sht parashikuar n kontrat; b) n rastin e sigurimit t personit ti paguaj pals tjetr ose nj personi t tret, n dobin e t cilit sht lidhur kontrata, shumn e sigurimit q sht parashikuar n kontrat. I siguruari detyrohet t paguaj primin (mimin e sigurimit) t caktuar n kontrat. Siguruesi mund t jet person publik ose privat. Neni 1114 Kontrata e sigurimit duhet t bhet me shkres, me an t dshmis t sigurimit (polics s sigurimit) q siguruesi i lshon t siguruarit, prndryshe sht e pavlefshme. Neni 1115 N dshmin e sigurimit t tregohen sidomos: a) emri i siguruesit; b) emri i personit t siguruar, n rastin e sigurimit t personit, pasuria e siguruar dhe vendi ku ndodhet kjo pasuri n rastin e sigurimit t pasuris; c) ngjarja me vrtetimin e s cils siguruesi t prmbush detyrimin q ka marr n kontrat; ) fillimi dhe mbarimi i kontrats s sigurimit (afati i sigurimit); d) koha nga e cila fillon prgjegjsia e siguruesit; e) vlersimi i pasuris n ato raste q kjo gj krkohet pr nj lloj t caktuar sigurimi; ) primet e sigurimit dhe afatet e pagimit t tyre. Kur sipas ligjit ose sipas kontrats shprblimi i sigurimit ose shumat e sigurimit duhet ti paguhen jo vetm t siguruarit, por edhe nj personi t tret, n dobin e t cilit sht lidhur kontrata, ky kusht duhet t tregohet n dshmin e sigurimit. Neni 1116 Kur humbet dshmia e sigurimit, siguruesi, me krkesn dhe shpenzimet e t siguruarit, duhet t lshoj nj dublikat t saj. Neni 1117

179

I siguruari duhet ti njoftoj siguruesit, me rastin e lidhjes s kontrats, t gjitha rrethanat pr t cilat ka dijeni dhe q kan rndsi thelbsore pr prcaktimin e natyrs dhe t mass s rrezikut. Quhet se kan rndsi thelbsore t gjitha rrethanat pr t cilat siguruesi ka pyetur me shkres t siguruarin. Kontrata e sigurimit e lidhur pa u marr prgjigja n ndonj nga kto pyetje, nuk mund t jet, pr kt shkak, e pavlefshme. Neni 1118 Kur pas lidhjes s kontrats s sigurimit del se i siguruari duke ditur ka dhn informata jo t sakta n krkesn ose n dokumentet e paraqitura prej tij dhe n baz t t cilave sht lidhur kontrata e sigurimit, siguruesi brenda tre muajve nga marrja dijeni ka t drejt: a) t ndryshoj masn e primit t sigurimit, t shums s sigurimit ose afatin e sigurimit; b) t zgjidh kontratn e sigurimit n rast se ka rrethana t tilla, q po ti dinte siguruesi nuk do t kishte lidhur kontratn. N kt rast, primet e sigurimit deri n kohn q krkohet prishja e kontrats, e n do rast primi i sigurimit pr tu paguar n vitin e par t kontrats, nuk i kthehen t siguruarit. N qoft se vrtetohet ngjarja e sigurimit prpara se t filloj afati i treguar n paragrafin e msiprm, siguruesi nuk sht i detyruar t paguaj shumn e sigurimit. Kur kontrata e sigurimit sht lidhur pr m shum se nj person ose sende, ajo mbetet e vlefshme pr ata persona ose sende, t cilve nuk u referohen deklarimet e pasakta apo heshtja. Neni 1119 Dhnia e informatave t pasakta n krkesn ose n dokumentet e paraqitura, n baz t t cilave sht lidhur kontrata e sigurimit, ose lnia n harres e informatave kur vrtetohet se nuk jan br me dashje ose nga pakujdesia e rnd, nuk prbn shkak pr zgjidhjen e kontrats, por siguruesi mund t heq dor nga kontrata, duke e njoftuar t siguruarin me shkrim, brenda 3 muajve nga marrja dijeni e tyre. N qoft se ngjarja e sigurimit vrtetohet prpara se pasaktsit e informatave ose lnia n harres e tyre, t njihen nga siguruesi, ose prpara se t jet deklaruar heqja dor nga kontrata, shuma e detyruar ulet n proporcion me diferencn midis shums s caktuar n kontrat dhe asaj q do t ishte zbatuar, n se do t njihej gjendja e vrtet e fakteve. Neni 1120 Kur kontrata e sigurimit lidhet n emr e pr llogari t t tretve dhe kta jan n dijeni pr pasaktsin e deklarimeve ose t harresave n lidhje me rrezikun (rastin e sigurimit), n favor t siguruesit zbatohen dispozitat e neneve 1118, 1119 t ktij Kodi. Neni 1121 Kontrata e sigurimit sht e pavlefshme, n qoft se vrtetohet se rreziku i sigurimit nuk ka ekzistuar asnjher ose ka pushuar s qeni para prfundimit t kontrats. Neni 1122 Kontrata e sigurimit zgjidhet n qoft se rreziku i sigurimit pushon s qeni pas prfundimit t kontrats, por siguruesi ka t drejtn e pagimit t primeve, derisa pushimi i qenies s rrezikut t sigurimit ti jet njoftuar ose ti jet br e ditur n nj mnyr tjetr. Neni 1123

180

I siguruari gjat kohs q kontrata e sigurimit sht n fuqi detyrohet ti njoftoj siguruesit t gjitha ndryshimet e rrethanave pr t cilat ka marr dijeni pas lidhjes s kontrats s sigurimit dhe q mund t influencoj mbi shtimin e rrezikut. N qoft se i siguruari nuk bn njoftimin e siprm, siguruesi ka t drejt, q nga asti i shtimit t rrezikut, t ndryshoj masn e primit t sigurimit, t shums s sigurimit, afatin e sigurimit ose t zgjidh kontratn. Kur i siguruari nuk pranon ndryshimin ose zgjidhjen e kontrats, ka t drejt ti drejtohet me padi gjykats. Neni 1124 Kontrata e sigurimit hyn n fuqi n orn 24 t dits s prfundimit t kontrats dhe mbaron n orn 24 t dits s fundit t kohzgjatjes s kontrats. Kur afati i kontrats sht mbi 10 vjet, palt me kalimin e ktij afati dhe n rast se nuk kan ndonj marrveshje t kundrt, kan t drejt t heqin dor nga kontrata, duke br nj paralajmrim 6 muaj m par. Kontrata mund t zgjatet heshtazi nj ose disa her, por n do rast jo m shum se pr dy vjet. Kjo dispozit nuk zbatohet pr kontratn e sigurimit t jets. Neni 1125 Kontraktuesi detyrohet ti paguaj siguruesit primin e sigurimit n afatet e caktuara n kontrat. N qoft se primi ose ksti i par i tij nuk paguhet n afat, sigurimi pezullohet deri n orn 24 t dits q kontraktuesi paguan shumn q detyrohet. Kur kontraktuesi nuk paguan primet n vazhdim, sipas afateve t caktuara, sigurimi pezullohet nga ora 24 e dits s pesmbdhjet pas mbarimit t afatit t pagimit dhe siguruesi ka t drejt t krkoj zgjidhjen e kontrats. Neni 1126 Kur vrtetohet ngjarja e sigurimit, i siguruari detyrohet t njoftoj siguruesin brenda afatit t parashikuar n kontrat. N qoft se i siguruari nuk bn kt njoftim, siguruesi ka t drejt t mos paguaj shprblimin e sigurimit ose shumn e sigurimit. Neni 1127 I siguruari ose personi i tret, n dobin e t cilit sht lidhur kontrata e sigurimit, detyrohet t provoj se ka ndodhur ngjarja e sigurimit dhe, n sigurimin e pasuris t provoj edhe sasin e dmit, si dhe ti njoftoj siguruesit, sipas krkess s ktij, t gjitha informatat q jan n dijeni t tij dhe q kan lidhje me ngjarjen e sigurimit. N rastin e sigurimit t personit, kur vrtetohet humbja e aftsis pr pun, bhet edhe ekspertimi mjeksor. Kur nuk prmbushen detyrimet e siprme, siguruesi ka t drejt t mos paguaj shprblimin e sigurimit ose shumn e sigurimit. Neni 1128 Shprblimi i sigurimit ose shuma e sigurimit q duhet ti paguhet jo t siguruarit, por personit t tret, n dobin e t cilit sht lidhur kontrata, nuk mund t sekuestrohet pr borxhet e t siguruarit. Siguruesi ka t drejt t ndaloj nga shprblimi i sigurimit ose nga shuma e sigurimit at q ka pr t marr i siguruari nga e njjta kontrat e sigurimit (primin etj.).

181

Neni 1129 Siguruesi mund ti kundrejtoj personit, n dobin e t cilit sht lidhur kontrata, t gjitha prapsimet q ai mund ti kundrejtoj t siguruarit nga e njjta kontrat sigurimi. Neni 1130 Kur nj person lidh nj kontrat sigurimi n emr t nj tjetri, pa patur nj tagr t till prej tij, ky i fundit mund t pranoj kontratn e lidhur edhe pas vrtetimit t ngjarjes s sigurimit. Personi q ka lidhur kontratn sht i detyruar t zbatoj vet detyrimet q rrjedhin nga kontrata, deri n momentin kur siguruesi ka marr njoftim pr pranimin ose jo t saj, nga personi n emr t t cilit sht lidhur kontrata. mimi i sigurimit i paguhet siguruesit nga kontraktuesi i msiprm, pr t gjith periudhn deri n momentin kur siguruesi ka marr dijeni pr mospranimin e kontrats. Neni 1131 Siguruesi nuk sht prgjegjs kur vdekja ose humbja e aftsis pr pun t t siguruarit, si dhe kur humbja ose dmtimi i pasuris jan shkaktuar drejt pr drejt nga veprime lufte, prve kur n kontratn e sigurimit sht parashikuar ndryshe. Neni 1132 Kushtet pr llojet e ndryshme t sigurimit vullnetar t pasuris dhe t personit caktohen n kontrat. Neni 1133 Dispozitat e ktij kreu nuk shtrihen mbi sigurimin e detyrueshm, i cili rregullohet nga dispozita t veanta. Sigurimi n lundrimin detar rregullohet nga Kodi i Lundrimit Detar. Sigurimi i pasuris Neni 1134 Personi q lidh kontratn e sigurimit t pasuris ose personi i tret, n dobi t t cilit lidhet kontrata, duhet t ket interes pasuror n objektin e siguruar prndryshe kontrata e sigurimit sht e pavlefshme. Neni 1135 Kur pas lidhjes s kontrats s sigurimit pushon interesi pasuror i t siguruarit, ose i personit t tret, n dobin e t cilit sht lidhur kontrata, kjo quhet e zgjidhur. Neni 1136 Shuma e sigurimit nuk mund t jet m e madhe se vlefta e pasuris. Kjo vleft, pr disa lloje sigurimi, mund t jet e prcaktuar n kontratn e sigurimit edhe me an vleftsimi t pasuris. Me vleft duhet t kuptohet vlera m e madhe q ka patur pasuria n kohn e vrtetimit t rastit fator.

182

N sigurimin e prodhimeve t toks, dmi prcaktohet n raport me vlern q do t kishin prodhimet n kohn e pjekjes s tyre, ose kur mblidheshin zakonisht. Kur sht siguruar vetm nj pjes e vlefts s pasuris, shuma e sigurimit nuk mund t jet m e madhe se vlefta e pjess s pasuris t siguruar. Kur shkelen kushtet e siprme, kontrata e sigurimit sht e vlefshme, sipas rastit, pr nj shum t barabart me vleftn ose me pjesn e vlefts s pasuris t siguruar. Neni 1137 Kur pasuria e siguruar humbet ose dmtohet, shprblehet, sipas rastit, vlefta e saj brenda kufijve t shums s sigurimit ose paksimi i vlefts s pasuris, prve kur n kontratn e sigurimit sht parashikuar ndryshe. Siguruesi prgjigjet pr fitimin e munguar, vetm n qoft se sht parashikuar shprehimisht n kontrat. Neni 1138 Kur pasuria e siguruar ka humbur pjesrisht ose sht dmtuar dhe pr kt sht paguar shuma jo e plot e sigurimit, pasuria q ka mbetur quhet e siguruar gjer n fund t afatit t caktuar n kontrat pr nj shum t barabart me diferencn midis shums s sigurimit dhe shprblimit q sht paguar. Neni 1139 Kur shuma e sigurimit sht m e vogl nga vlefta e pasuris s siguruar, shprblimi i dmit caktohet n prpjestim me raportin midis shums s sigurimit dhe vlefts s pasuris t siguruar, prve kur n kontrat parashikohen ndryshe. Neni 1140 I siguruari detyrohet t ruaj me kujdes pasurin e siguruar, sipas dispozitave kundr zjarrit, dispozitave agronomike dhe veterinare. Siguruesi ka t drejt t kontrolloj pasurin e siguruar dhe t krkoj nga i siguruari q t marr masa pr ruajtjen e mir t pasuris dhe pr zhdukjen e rregullimeve q jan konstatuar. Kur i siguruari shkel detyrimin e siprm, siguruesi ka t drejt t zgjidh kontratn e sigurimit. Neni 1141 Kur vrtetohet ngjarja e sigurimit, i siguruari detyrohet t marr t gjitha masat q varen nga ai pr t shptuar dhe ruajtur pasurin e siguruar me qllim q t ndalohet ose paksohet dmi. Siguruesi nuk detyrohet t paguaj shprblim pr at pjes t dmit q u shkaktua nga mosmarrja prej t siguruarit t masave q mund t merreshin prej tij pr t shptuar dhe ruajtur pasurin e siguruar. Siguruesi detyrohet t paguaj shpenzimet pr masat e nevojshme q jan marr pr t shptuar dhe ruajtur pasurin e siguruar, pavarsisht nse sht arritur ose jo qllimi, prve kur siguruesi provon se mjetet e prdorura dhe shpenzimet e bra, jan prdorur ose jan br pa kujdes. Siguruesi prgjigjet pr dmet materiale t shkaktuara mbi sendet e siguruara nga mjetet e prdorura nga i siguruari pr t shmangur ose zvogluar dmet e ndodhura n ngjarjen e sigurimit, prve kur provon q mjetet e tilla jan prdorur pa kujdes dhe pa qen t domosdoshme. Neni 1142

183

Siguruesi q ka paguar shprblimin e sigurimit ka t drejt t krkoj kthimin e shums s paguar nga personat q jan prgjegjs pr shkaktimin e dmit. Neni 1143 Siguruesi shkarkohet nga detyrimi pr t paguar shprblimin e sigurimit, n qoft se rasti i sigurimit sht shkaktuar me dashje ose nga pakujdesia e rnd e t siguruarit ose e personit n dobin e t cilit sht lidhur kontrata e sigurimit. N sigurimin e pasuris s personave, siguruesi shkarkohet nga detyrimi pr t paguar shprblimin e sigurimit edhe kur ngjarja e sigurimit sht shkaktuar me dashje ose nga pakujdesia e rnd e antarve madhor t familjes s t siguruarit. Neni 1144 Kur pasuria e siguruar kalon n pronsin e nj personi tjetr, kontrata e sigurimt quhet e zgjidhur. N kt rast primi i paguar i kthehet t siguruarit n prpjestim me kohn q mbetet gjer n mbarimin e afatit t kontrats s sigurimit. Neni 1145 Kur pr t njjtin rrezik sigurimi jan lidhur vemas disa kontrata sigurimi n sigurues t ndryshm, i siguruari duhet t njoftoj secilin sigurues, pr t gjitha sigurimet. Kur i siguruari me qllim nuk jep njoftimin e siprm, siguruesit nuk jan t detyruar t paguajn shprblimin e dmit. Kur vrtetohet ngjarja e sigurimit, i siguruari duhet t njoftoj t gjith siguruesit, duke i treguar secilit emrtimin e t tjervesigurues. I siguruari ka t drejt t krkoj nga secili sigurues shlyerjen e dmit t detyruar sipas kontrats, por gjithsesi shumat e shlyera s bashku nuk duhet t kalojn shumn e dmit. Neni 1146 Siguruesi q ka paguar shumn e dmit ka t drejtn e regresit ndaj siguruesve t tjer pr ndarjen e shums s detyruar sipas kontratave prkatse. Kur nj sigurues sht me paaftsi paguese, pjesa e tij ndahet ndrmjet siguruesve t tjer. Neni 1147 Sigurimi i mallrave kundr rreziqeve t transportimit toksor, ujor t brendshm dhe ajror prfshin t gjitha dmet q mund t psojn mallrat gjat transportimit t tyre, prve kur sht caktuar ndryshe nga ligji. Neni 1148 Kontrata e sigurimit t mallrave kundr rreziqeve t transportimit hyn n fuqi q nga asti q mallrat i jan dorzuar transportuesit dhe vazhdon gjer sa kto ti dorzohen pritsit, prve kur n kontrat sht parashikuar ndryshe. Neni 1149 Kur mallrat e transportuara merren n dorzim nga pritsit pa u mbajtur n kt rast procesverbal, siguruesi nuk prgjigjet pr dmtimin ose mungesn e mallrave, prve kur sht parashikuar ndryshe me ligj.

184

Sigurimi i personit Neni 1150 Kontrata e sigurimit t personit mund t lidhet pr rastin e vrtetimit t ngjarjeve q kan t bjn me jetn dhe aftsin pr pun t t siguruarit. Neni 1151 N kontratn e sigurimit t personit shuma e sigurimit caktohet me marrveshje t palve dhe sipas dispozitave t tjera mbi sigurimet. Neni 1152 Kontrata e sigurimit sht e vlefshme edhe kur sigurohet jeta e nj t treti. Caktimi i personit bhet n kontratn e sigurimit, ose me deklarat me shkrim t mvonshme, q i njoftohet siguruesit, ose me testament. Neni 1153 I siguruari mund t caktoj n kontratn e sigurimit q, n rast se ai vdes, shuma e sigurimit ti paguhet nj antari t familjes s tij, nj personi tjetr, shtetit, ose nj personi tjetr juridik publik. Neni 1154 I siguruari gjat kohs q kontrata e sigurimit sht n fuqi, ka t drejt q t zvendsoj me nj tjetr personin q ka caktuar pr t marr shumn e sigurimit. Pr kt i siguruari detyrohet t njoftoj me shkres siguruesin dhe t paraqes dshmin e sigurimit pr t br n t shnimet e nevojshme. Neni 1155 Caktimi i personit q prfiton nga sigurimi mund t revokohet nga kontraktuesi n formn dhe mnyrn q prdoret pr caktimin e tij. Revokimi nuk mund t bhet nga trashgimtart pas vdekjes s kontraktuesit, pasi t jet vrtetuar ngjarja e sigurimit e personi ka deklaruar se e dshiron kt prfitim. Heqja dor e kontraktuesit dhe deklarata e prfituesit duhet ti njoftohen me shkrim siguruesit. Neni 1156 Caktimi i personit q prfiton nga sigurimi, dhe pse mund t jet i parevokueshm, nuk ka efekt kur sht rasti i parashikuar n shkronjn a t nenit 771 t ktij Kodi. Neni 1157 Kur n dshmin e sigurimit nuk sht treguar personi q mund t marr shumn e sigurimit, si dhe kur personi i treguar ka vdekur para t siguruarit, pa u zvendsuar me nj person tjetr, ose kur ai me dashje ka vrar, ose ka tentuar t vras t siguruarin, shuma e sigurimit i paguhet t siguruarit, dhe n qoft se ky ka vdekur, trashgimtarve t tij ligjor ose me testament.

185

Neni 1158 Kur pr t marr shumn e sigurimit jan caktuar m shum persona dhe disa prej tyre kan vdekur para t siguruarit, ose disa prej tyre me dashje kan vrar ose kan tentuar t vrasin t siguruarin, pjest q u takojn ktyre ndahen midis personave t tjer t caktuar pr t marr shumn e sigurimit n prpjestim me pjesn q i sht caktuar secilit prej tyre. N rast se n kontrat nuk prmenden pjest e personave t caktuar pr t marr shumn e sigurimit, prezumohet se ato jan t barabarta Neni 1159 Ndryshimet e profesionit ose t veprimtaris s t siguruarit kur sjellin pushimin e efekteve t sigurimit, n rast se ato nuk rritin rrezikun n mnyr t till q, n qoft se kjo gjendje e re do t kishte ekzistuar n kohn e lidhjes s kontrats, siguruesi nuk do ta kishte lidhur at. N rast se ndryshimet jan t nj natyre t till q, gjendja e re edhe po t kishte ekzistuar n kohn e lidhjes s kontrats, siguruesi do ta kishte lidhur kontratn pr nj mim m t lart, pagimi i shums s sigurimit paksohet n prpjestim me mimin m t ult, t caktuar n raport me at mim q ka qen prcaktuar n fillim. N qoft se i siguruari njofton pr ndryshimet e msiprme siguruesin, ky, brenda 15 ditve, duhet t deklaroj nse do t zgjidh kontratn apo t paksoj shumn e sigurimit ose t ngrej mimin. I siguruari, brenda 15 ditve duhet t deklaroj nse pranon ndryshimet e siprme n kontrat. N qoft se i siguruari deklaron se nuk i pranon ato, kontrata zgjidhet. Neni 1160 Shuma e sigurimit, q pas vdekjes s t siguruarit sht caktuar ti paguhet personit n dobin e t cilit sht lidhur kontrata e sigurimit, nuk prfshihet n pasurin trashgimore t t siguruarit. Neni 1161 Shumat e sigurimit q rrjedhin nga kontratat e sigurimit t personit, paguhen pavarsisht nga shumat q mund t paguhen nga sigurimet shoqrore. TITULLI III DISPOZITA KALIMTARE DHE T FUNDIT Neni 1162 Kodi Civil i Republiks s Shqipris zbatohet pr marrdhniet juridike t krijuara pas hyrjes n fuqi t tij. Neni 1163 Pr parashkrimin e padis dhe parashkrimin fitues, q kan filluar t ecin para hyrjes n fuqi t ktij Kodi, por q nuk jan plotsuar sipas dispozitave t mparshme, do t zbatohen kto t fundit. Neni 1164

186

Dispozitat e ktij Kodi lidhur me posedimin, zbatohen edhe pr posedimet q kan filluar prpara hyrjes n fuqi t tij. Neni 1165 Rregullimi juridik i afatit dhe i mimit t qiras n kontratn e qiras s banesave, do t vazhdoj t bhet sipas dispozitave t mparshme, deri n liberalizimin e plot t ksaj kontrate me dispozita t veanta. Neni 1166 Kontratat e veanta t lidhura para hyrjes n fuqi t tij dhe q vazhdojn t zbatohen, do t rregullohen sipas dispozitave t ktij Kodi. Neni 1167 Ligji nr.6340, dat 26.6.1981 Pr Kodin Civil, prve dispozitave pr bashkpronsin ndrmjet bashkshortve, ligji nr. 2362, dat 16.11.1956 Pr organizatat shoqrore q nuk ndjekin qllime ekonomike, ligji nr.7688, dat 13.3.1993 Pr bashkpronsin n banesa, ligji nr. 7695, dat 7.4.1993 Pr fondacionet nenet 1-15, dekreti nr.600, dat 22.7.1993 Pr pengun dhe hipotekn, miratuar me ndryshime me ligjin nr.7753, dat 30.9.1993, shfuqizohen. Neni 1168

Kodi Civil i Republiks s Shqipris hyn n fuqi m 1 nntor 1994.

-AADMINISTRIMI - i shoqris, 1080, 1081, 1084, 1096 ADMINISTRIMI I SENDIT T PRBASHKT - nga t gjith pronart, 203 AFATI - n veprimet juridike, 89 - pezullues n veprimet juridike, 90/1 - zgjidhs n veprimet juridike, 90/11 - llogaritja, 91 - afati i parashkrimit t padis, 103 - afati pr ngritje t padis, 104 - i parashkrimit t s drejts s padis, 114 - i shkurtr i parashkrimit t s drejts s padis, 115 - i ndryshimit, pavleshmria e marrveshjes, 116 - kur fillon n parashkrimin e s drejts s padis, 117 - i parashkrimit n detyrimet kontraktore, 118 - i parashkrimit n krkimin e sendit, 119 - i parashkrimit t padis pr kthimin e shprblimit t dmit jokontraktor, 120

187

- i parashkrimit pr begatimin pa shkak, 121 - i parashkrimit pr krkimin e trashgimit, 122 - i parashkrimit t padive t kthimit, 123 - heqja dor nga parashkrimi pas plotsimit t afatit, 126 - e drejta e pretendimit t kreditorve se afati parashkrimit sht plotsur, 127 - prmbushja e detyrimit pas plotsimit t afatit t parashkrimit, 128 - llogaritja e kohs s pezullimit n raport me parashkrimin, 130 - rrethanat e prcaktimit t afatit t ri t parashkrimit, 135 - llogaritja n parashkrimin e s drejts s padis, 136 - prekluziv, kuptimi, 137 - prekluziv, pasojat, 138-140 - i uzufruktit, 234 - rivendosja n posedim, 313 - i heqjes dor nga trashgimi, 335, 336, 338, 340 - i pushimit t detyrs s kujdestarit, 347 - i krkimit t legatarit pr t krkuar frutet ose kamatn, 385 - pr krkimin e pavlefshmris s testamentit, 411 - i ekzekutimit t detyrimit, 463-464 - prezumimi n dobi t debitorit dhe pengesa e prezumimit, 464- 465 - kur debitori sht n vones n prmbushjen e detyrimit, 481 - shtyrja pr ekzekutimin e detyrimit, 490 - i shuarjes s detyrimit me kompensim, 515 - i shtrirjes s hipoteks dhe efektet, 569 - efektet dhe rradha e hipoteks nga data e regjistrimit, 574 - i efekteve t hipoteks, 578 - i shuarjes s dorzanis, 600 - i parashkrimit t padis kundr prodhuesit, 634 - n kontratat (kohzgjatja) e veanta, shih kontratat prkatse AGJENCIA, 950-961 - shih kontratat e veanta (E) ARDHURA - t drejtat e poseduesit me mirbesim ose me keqbesim, 297-298 AKTI NOTERIAL - mnyra e prpilimit t prokurs, 72 - forma e veprimit juridik, 80 - nnshkrimi i nj personi tjetr, 82 - veprimi juridik lidhur me pron t paluajtshme, 83 - rrethanat kur humbet pronsia, 191 - rrethanat dhe procedurat e kryerjes s pjestimit t sendit t prbashkt, 207 - llojet e veprimit juridik pr krijimin e uzufruktit, 235 - marrja e sendit objekt uzufrukti me inventar, 247 - e drejta e trashgimlnsit pr t falur, 324 - format e testamentit, 392 - si mund t disponojn personat shurdh ose shurdh-memec, 395 - testamenti me akt noterial, 397 ANKANDI - rrethanat e organizimit, 357 - personat e prjashtuar nga, 709 ANKIMI

188

- i vendimit t shoqris, 51 ARBITRAZHI - vendosja e hipoteks, 565 ASAMBLEJA - organi administrues i objekteve t prbashkta, 212 - mnyra e organizimit, 213 - kompetencat, 214 - vendime t detyrueshme, 215 - padia kundr vendimeve, 216 -BBANIMI, 12 - i t miturve, 13 - i personit t pazot pr t vepruar dhe i atij n kujdestari, 13 - Zbatim i uzufruktit mbi t drejtn e prdorimit dhe t banimit, 260 BARRA - n trashgimin me testament, 384-391 - dhurimi i rnduar dhe detyrimet e dhuruesit, 768 - kur dhuruesi duhet t jap garanci, 769 BASHKPRONARI - pezullim ose ndrprerje e parashkrimit n favor t, 295 BASHKPRONSIA - prkufizimi, 199/1 - n pjes prkufizimi, 199/2 - t drejtat e detyrimet e bashkpronarve, 199-202 - administrimi, 203 - e drejta e parablerjes, 204 - e drejta e kreditorit mbi pjesn, 205-206 - pjestimi, 207 - tjetrsimi, 208 - plqimi pr krijimin e servitudeve, 287 - e detyrueshme - n ndrtesa, 209 - madhsia e pjess, 210/1 - pasojat e heqjes dor, 210/2 - pandashmria, 211 - administrimi, 212-216 - detyrimet e bashkpronarve, 217 - shtesa n katin e fundit, 218-220 - shembja trsore ose pjesore, 221 - n familjen bujqsore (n trsi) - prkatsia, 222, 225 - prbrja dhe prfaqsimi i familjes bujqsore 223-224 - kushtet pr tjetrsimin e pjess , 226 - pjestimi, 227-228 - ndrmjet bashkshortve, 231, 358, 361 - plqimi pr krijimin e servitudeve, 287 BASHKIA

189

- detyrimi i personit q ka gjetur nj send t humbur, 182-183, 195 BEGATIMI PA SHKAK 655-658 (I) BIRSUARI - e drejta pr tu thirrur n trashgimi, 362/2 BLET - tufa e ikur, pronsia, 189 BLERSI - n kontratn e shitjes (shih kontratat e veanta, shitja) BURIMI I UJIT - e drejta e pronarit t toks pr t prdorur, 156 -CCAKTIMI I TRASHGIMTARIT - e drejta e trashgimlnsit pr t caktuar, 377 CEDIMI - kompensimi i kredis pas cedimit, 504 - skontoja bankare nprmjet, 1047 -EKU BANKAR - t drejtat e banks kur skontoja bhet me kambial ose ek, 1048 MIMI - caktimi i mimit t siprmarrjes, 851, 862 -DDEBITORI - marrdhniet debitor kreditor, 422 DEKADENCA - afati, kuptimi, 137 - pasojat, 138-140 DEPOZITA, 982-999 - bankare, 1024-1027 (shih kontratat e veanta) - n hotel, 1004-1012 DETYRIMET - q rndojn mbi pasurin trashgimore, kuptimi 341/2 - t trashgimtarve, 341/1-342 - n marrdhnie kontraktore, (kuptimi 419) - lindja, 420 - natyra ekonomike, 421 - t pjestueshme, 442 - t papjestueshme, 443-444 - ekzekutimi, parime t prgjithshme, 455-457

190

- ekzekutimi pr dorzim sendesh, mnyrat, 458 - ekzekutimi pjes-pjes dhe nga nj person i tret, 459-460 - vendi i ekzekutimit, 461 - afati i ekzekutimit, 463 - prezumimi i afatit n favor t debitorit, 464 - pengesat pr zbatimin e ktij prezumimi, 465 - ekzekutimi ndaj kreditorit, 466 - ekzekutimi ndaj nj t treti, 467 - ekzekutimi ndaj kreditorit t pazot, 468 - ekzekutimi pr llogari t shum detyrimeve, 469 - radha e ekzekutimit, 470 - t drejtat e kreditorit n ekzekutim, 462, 471 - shpenzimet e ekzekutimit, dftesat perkatse, 472-474 - ekzekutimi dhe lirimi i sendeve nga garancia, 475 - q kryhen me punn e t tretve, 477-478 - detyrimet solidare - detyrimet alternative - detyrimet monetare nr.5, 6,7 - detyrimet solidare - kuptimi dhe rastet, 423, 425 - nga rrjedh, 424 - ekzekutimi nga debitort solidar, 426-427 - qnia me vones e kreditorit pasojat, 427/1 - e drejta e zgjedhjes e debitorit, 428 - kuptimi i kreditorit solidar, 428/2 - prsritja e detyrimit nga debitori, pasojat tek t tjert, 429/1 - falja ndaj nj debitori i cilsive t debitorit dhe kreditorit, pasoja, - shlyerja dhe marrdhniet ndrmjet debitorve solidar, 430, 432 - shlyerja e shpenzimeve t ekzekutimit, 431 - efektet e ndrprerjes e t pezullimit t parashkrimit, 433-434 - pamundsia e ekzekutimit, pasojat, 435 - detyrimet alternative - kuptimi, 436 - e drejta e zgjedhjes e debitoritdhe e kreditorit, 437-438 - i thjesht 439-440 - detyrimet monetare - kuptimi, 445 - prmbushja me monedhn e vendit, 446 - prdorimi i llogaris rrjedhse t debitorit, 447 - vendi i pagess, 448-449 - dmi nga vonesa e pagimit t nj shume, 450 - monedha pa kurs zyrtar, 451 - shlyerja me monedh t ndryshme nga ajo e vendit ku do t paguhej ose e parashikuar n kontrat, 453-454 - efektet e mosekzekutimit - prgjegjsia, t drejtat e kreditorit, 476 - pavlefshmria e marrveshjes q kufizon prgjegjsin, 479 - pamundsia pr fajin e debitorit, 480 - vonesa e debitorit, prkufizimi, 481 - pamundsia e papritur e prmbushjes, 482 - pasojat e voness, 484, 486, 488-489 - kur prmbajn mosveprime, 483 - kredi e krkueshme e debitorit, pezullimi i ekzekutimit, 485 - vonesa e kreditorit, 491-495 - zvendsimi i debitorit, 496-498

429/2, 3

191

- kalimi i kredive, 499-507 - shuarja - me prtritje, 508-510 - me falje, 511-513 - me kompesim, 514-523 - me bashkim t cilsive kreditore e debitore, 524-525 - pr shkak pamundsie ekzekutimi, 526-529 - mjetet pr t siguruar ekzekutimin - dispozita t prgjithshme, 530-531 - pengu, hipoteka, dorzania, privilegjet, kushti penal (shih emrtimin prkats) - nga shkaktimi i dmit, shih dmi - premtimi pr kryerjen e nj detyrimi ose nj veprimi, 697 DETYRIMI CIVIL - i do personi, 1 - i nj t huaji, 3 DFTESA - pr shpenzimet e ekzekutimit, 472-474 DMI - shprblimi pr sendet e marra n uzufrukt, 246 - shprblimi kur vendoset nj servitud, 264 - nga vonesa e shlyerjes s nj detyrimi n para, 450 - nga ndryshimi i kursit t kmbimit, 454 - nga moekzekutimi i detyrimit prej debitorit, 486 - nga fajsia e prbashkr kreditor-debitor, 493 - jasht kontrats, prkufizimi, 608-609 - pavlefshmria e marrveshjes q prjashton ose kufizon prgjegjsin, 610 - mbrojtja e nevojshme, efektet, 611 - prgjegjsia e personit q shkakton dm pr t shptuar veten, 612 - nga t miturit e personat e pazot pr t vepruar, 613-614 - nga personat nn mbikqyrje , 615-616 - nga publikimet mashtruese ose t pasakta, 617 - prgjegjsia e pundhnsit, 618-619 - prgjegjsia e prfaqsuesit, 620 - q rrjedh nga prdorimi i kafshve, 621 - q rrjedh nga ushtrimi i nj veprimtarie t rrezikshme, 622-623 - nga cenimi i mjedisit, 624 - jo pasuror prgjegjsia, 625 - dhe prgjegjsia solidare, 626 - i shprblyer, padia pr kthimin e shprblimit t paguar, 627 - dhe prgjegjsia nga produktet, 628-634 - shprblimi - prmbajtja, 640 - n shndetin e personelit, 641 - ndryshimi i mass, sipas rrethanave, 642 - kur shkaktohet vdekja e personit, 643 - shprblimi, kur personi q ka shkaktuar at ka pasur prfitime, 644 - kur shkaktohet vdekja e personit siguruar n sigurimet shoqrore, 645 - kur i dmtuari nuk ka qn i siguruar n sigurimet shoqrore, 646 - shkaktuar shndetit t t miturit, 647

192

DRGUESI - n kontratn e transportimit, 882, 886 - prgjegjsia pr vonesn, 897-8 - prgjegjsia kur jan disa dorzansa, 591 - t drejtat ndaj kreditorit, 592-593 - detyrimet ndaj debitorit kur ekzekutohet - detyrimi nga dorzansi, 595-596 - e drejta e padis s kthimit kur jan disa debitor kryesor, 593-594 - shuarja 597-600 DORZANSI - raportet me debitort dhe kreditort n kompensim, 520 (E) DREJTA REALE - jan t zbatueshme dispozitat pr sendet, 142-143 - jan t transferueshme, 162 - mbi pasuri t paluajtshme, regjistrimi, 192-194 - nuk mund t tjetrsohen pa u regjistruar, 195 (E) DREJTA E - emrit, 5 - pronarit q ushtron nj servitut, 292 -pronarit t ngrej padi pr sendin e tij, 296 - pronarit t pushoj cenimin e prons s tij, 302 - zvendsuesve pr t prfaqsuar, 326 - trashgimtarit pr t poseduar pasuri, 331-332 - kujdestarit t trashgimit, 345, 346 - bashkshortit pr t krkuar pjesn e krijuar nga puna e tij, 358 - detyrimi palve pr sendin e ln peng, 549-555 - DH DHURIMI 761-771 - shih kontratat e veanta -EEKSKLUZIVITETI - n kontratn e furnizimit, 779-781 EKZEKUTIMI I DETYRIMIT - ekzekutimet e detyrimeve, 455-495, 528-543 EKZEKUTORI I TESTSMENTIT - aktimi, 414 - Detyrat, 415 - Shkarkimi, 416 - Tagret nuk trashgohen, 417 - Prgjegjsia, 418 EMRI - i personit fizik, 5 - i personit juridik, 27

193

EVINKSIONI - kur shuhet dorzania, 599 - pasojat kur blersi i paditur nuk thrret shitsin n shtje, 728 -FFALJA - e detyrimeve, 511-513 FALIMENTIMI - kur shuhet porosia dhe pasojat, 927 - kategori antarsh q prjashtohen nga shoqria, 1110 FAMILJA BUJQSORE - prkatsia e pronsis, 222, 225 - prbrja, 223 - prfaqsimi i saj, 224 - prgjegjsia, 229-230 - e drejta e trashgimtarit pr t trashguar pjesn e antarit q vdes, 359 FMIJA - zotsia juridike, 2 - i mitur, banimi, 13 - i lindur jasht martese, t drejtat trashgimore, 362/1 - i birsuar, t drejtat trashgimore, 362/2 - i mitur, zotsia pr t vepruar, 7-9 - rradha e thirrjes n trashgimi, 361 FONDACIONI - Kuptimi dhe objekti, 54 - mnyra e krijimit, 55 - fillimi si person juridik, 56 - t drejtat pasurore, 56/1 - shfuqizimi i aktit t krijimit, 57 - rregullimi i veprimtaris, 58, 61 - mbikqyrja e veprimtaris, 59-60 - zgjidhja e mosmarrveshjeve pasurore, 61 - rastet e shprndarjes, 62 - pasuria pas shprndarjes, 63 FORMA - e prokurs (akt), 72 - e veprimit juridik, 80-82 - e veprimit juridik pr kalimin e pronsis s paluajtshme dhe e t drejtave reale mbi to, 83 - e aktit pr krijimin e uzufruktit, 235 - pr kontratat (shih kontratat e veanta) FRANCHISING 1056-1064 - shih kontratat e veanta FRUTAT - e sendit, lloji dhe prkatsia, 145, 151 - e sendit n uzufrukt, prkatsia, 239

194

FURNIZIMI 772-783 - shih kontratat e veanta -GGARANCIA - pr sendet e dhna n uzufrukt, 249-250 - hiqet kur kreditori pranon ekzekutimin, 475 - kur duhet dhn nga dhuruesi, 769-770 - dhe denoncimi i t metave t veprs n siprmarrje, 864-867 - e drejta e klientit t prdor, 1018 - shuarja e, 1033 - kur banka krkon, 1039-1040 - GJGJENDJA CIVILE - pasojat juridike t caktimit t vdekjes, 22 GJERIMI I PUNVE - t tjetrit, 648 - prmbushja e detyrimeve t gjeruesit nga personi i interesuar, 649 - t drejtat e gjeruesit, 650-652 - miratimi i veprimeve t gjeruesit, 652 - pagesa e shpenzimeve t, 970 GJYKATA - regjistrimi i shoqatave, 41-42 - regjistrimi i fondacioneve, 55 -HHIPOTEKA - administrimi i sendit t prbashkt n marrveshje, 203 - e drejta e trashgimtarit pr t liruar pronn nga, 342 - zvndsimi i debitorit me plqim t kreditorit dhe garancit, 496 - mjetet pr t siguruar ekzekutimin e detyrimeve, 531 - vendosja e, 532-536 - papjestueshmria e, 537-540 - prkufizimi, 560 - e drejta e trashgimtarve pr t krkuar heqjen, 342 - si mjet pr ekzekutimin e detyrimeve, kushtet, 532-533 - dhe pengu, shtrirja e tyre, 534 - rrjedhojat e humbjes e t zhveftsimit t sendeve, 535-536 - dhe pengu jan t papjestueshm, 537 - dhe pengu q prmbushin pjesrisht detyrimin, pasojat, 539 - rasti i pavlefshmris s marrveshjes, 540 - sende t hipotekueshme, 561 - llojet, 562 - ligjore, 563-564 - gjyqsore, 565-566 - mbi sendet e ardhshme, 567 - shtrirja, 568-569 - vendi i regjistrimit, 570-571 - pasaktsit e aktit, pasojat, 572

195

- shpenzimet e regjistrimit, 573 - rradha dhe efektet e saj, 574-577 - efektet juridike n trsi, 578-580 - zbritja, 581-582 - shuarja, 583 - fshirja e regjistrimit, 584 - shuarja e dorzanis, 598 (I) HUAJI - zotsia juridike, 3 HUAJA 1050-1055 - shih kontratat e veanta HUAPRDORJA 901-912 - shih kontratat e veanta HYRJA N FUQI - e kontrats s sigurimit, 1124 - e kontrats s sigurimit pr mallra q transportohen, 1148 - e zbatimit t Kodit Civil, 1162 - e zbatimit t dispozitave t kodit pr posedimin, 1164 - e kontratave t veanta t lidhura para hyrjes n fuqi t kodit, 1166 - e Kodit Civil, 1168 -IINVENTARI - i sendeve t marra n uzufrukt, 247 - pr sigurimin e pasuris trashgimore, 343 - dorzimi i pasuris s paluajtshme me, 827 - marrja e dokumenteve dhe sendeve t shoqris nga likuiduesi me, 1099 -KKAFSHA - prgjegjsia nga prdorimi, 621 KALIM KREDIE - kushtet e kalimit t, 499-507 KALIM PRONSIE - e drejta e prons dhe t drejtave t tjera mbi sendet, 162 - rrethanat kur mund tu kundrejtohet kreditorve, 747 KALLZIMI I RREM - kush nuk mund t trashgoj si padenj , 322 KAMATA - prqindja caktohet me ligj, 450/1 - rradha e pagess, 470 - rrethanat kur prezumohet pagesa pr shlyerje detyrimesh, 474 - e drejta e debitorit kur kreditori sht n vones, 492, 495 - rradha e prparsis, 577 - detyrimet e debitorit kryesor, 589

196

- n kontratn e shitjes, 743 - n llogarin likuiduese, 1015 - n kontratn e huas, 1051 - n kontratat bankare (shih kontratat e veanta) KANOSJA - dhe rrethanat kur veprimi juridik bhet i pavlefshm, 96 - pasojat e veprimit juridik t pavlefshm pr shkak t , 107 - kush nuk mund t trashgoj si i padenj, 322 - kur testamenti sht i pavlefshm, 409 KAPARI - prkufizimi, 601 - efektet juridike, 602 KASETAT E SIGURIMIT, 1028-1030 - shih kontratn bankare KSTI - pronsia e sendeve t blera me, 746 - kur vjen zgjidhja e kontrats pr mos pages t, 748 - kur huadhnsi krkon kthim t menjhershm t parave ose t sendeve, 1052 KOHA - e eljes s trashgimit, 318 KOMISIONI 935-944 - shih kontratat e veanta KOMPENSIMI - i detyrimeve, 514-523 KONKURRENCA - e pandershme, 638-639 - ndalimi i konkurrencs franchismarrsit, 1061 KONTRATA - fitimi i pronsis me, 164 - regjistrimi n regjistrin e pasuris s patundshme, 193 - krijimi i servitutit vullnetar, 281 - lind detyrimi, 420 - zbatimi i dyanshm nga palt, 487 - t drejtat e palve, 488-489 - forma e kontrats pr pengun, 547 - vnia e hipoteks me, 562 - efektet juridike t mosekzekutimit, 602 - prmbajtja, 659-660 - me detyrime t njanshme dhe t dyanshme, 487-489, 661-663 - lidhja, 664-667 - propozimi pr lidhjen, 665-671 - heqja dor, 672, 696 - detyrimi i ndrmarrjes dominuese n treg pr t lidhur kontrata, 673 - sjellja e palve gjat lidhjes, 674-675

197

- kur quhet e lidhur, 676 - shkaku i paligjshm, 677 - objekti, 678-680 - interpretimi, 681-685 - kushtet e prgjithshme, 686-689 - efektet, 690-693 - efektet ndaj t tretve, 691 - efektet ndaj trashgimtarve, 692 - n dobi t nj t treti, 694 - premtimi pr kryerjen e nj detyrimi, 697 - zgjidhja, rregulla t prgjithshme, 698-704 - prmbajtja e shkmbimit, 757 KONTRATA T VEANTA AGJENCIA - prmbajtja, 950 - dispozita t prgjithshme, 951-953 - t drejtat e detyrimet e palve, 954-960 - dispozit referuese, 961 BANKARE, DEPOZITAT - prmbajtja, 1024 - veprimet n librez, 1025-1026 - t drejtat dhe detyrimet e banks, 1027 BANKAR, SHRBIMI DHE KASETAT E SIGURIMIT - detyrimet e banks, 1028-1030 BANKARE, ELJE KREDIE - prkufizimi, prdorimi, garancia dhe trheqja nga kontrata, 1031-1034 BANKARE, PARADHNIE - detyrimet e banks, 1035-1040 BANKARE, VEPRIME ME LLOGARI RRJEDHSE - kudhtet e veprimit me llogari rrjedhse t klientit, 1041-1046 BANKARE, SKONTOJA - prkufizim gzimi i t drejtave t banks, 1047-1049 DEPOZITA - prmbajtja 982 - momenti i lidhjes, 983 - prezumimi i shrbimit, 984 - t drejtat e detyrimet e palve, 985- 998 - dispozit referuese, 999 - n magazinat 1000-1003 - n hotel - prgjegjsia e hotelierit, 1004-1005, 1007 - kur nuk prgjigjet hotelieri, 1006 - prgjegjsia e klientit, 1008 - pavlefshmria e marrveshjes pr prgjegjsin e hotelierit, 1009 - prjashtime nga zbatimi i ktyre dispozitave, 1010

198

- n ambjente e veprimtari t tjera, 1011 - privilegji (preferimi) mbi kredit e hotelierit, 1012 DHURIMI - prmbajtja, 761-762 - me detyrimet periodike, 763 - forma, vlefshmria, momenti i lidhjes, 764 - rastet e kundrshtimit, 765 - prgjegjsia pr mosprmbushjen ose vonesn, 766 - me kusht kthimit t sendeve dhe me barr, 767, 768 - garancia e dhuruesit, 769-770 - rastet pr revokimin, 771 ENFITEOZA - prmbajtja, 784 - kohzgjatja dhe forma, 785-786 - t drejtat dhe detyrimet e palve, 787-799 - nn enfiteoza nuk lejohet, 790 - zgjidhja e kontrats, 791 - tatimet dhe detyrimet mbi enfiteozmarrsin, 792 - pasojat e tjetrsimit t, 793 - dorzimi i prons nga, 794 - e drejta e, 795-796 - detyrimi dhe prgjegjsia solidare, 797-798 - dispozitat e kreut t pest zbatohen edhe pr, 799 - krijimi i servituteve n kto prona, 800 FRANCHIZING - prmbajtja, 1056 - detyrimet e franchizorit, 1057, 1063 - marrdhniet parakontraktore, 1058 - forma e kontrats , 1059 - heqja dor, 1060, 1064 - ndalimi i konkurrencs pas zgjidhjes s kontrats, 1061 - detyrimet e franchizmarresit, 1062 - kur krkohet shprblimi i dmit, 1063 - kur pala kontraktuese heq dor nga kontrata para afatit, 1064 FURNIZIMI - prmbajtja, 772 - prcaktimi i sasis s mallit kur nuk sht prcaktuar n marrveshje, 773 - me karakter periodik, prcaktimi i mimit t furnizimit, 774 - me karakter t vazhdueshm, 775/II - afatet, prezumimet, 776 - t drejtat e detyrimet e palve, ekskluziviteti, 779-782 - dispozit referuese, 783 - pr siprmarrje shrbimesh zbatohen normat e titullit t, 876 HUAJA - prmbajtja, 1050 - pagimi i kamatave, 1051 - t drejtat e detyrimet e palve, 1052-1055 HUAPRDORJA

199

- prmbajtja, 901 - asti i lidhjes, 902 - prgjegjsia pr humbjen e sendit dhe pr prdorimin e tij jo sipas kontrats , 904-905 - t drejtat e detyrimet e tjera t palve, 906-912 KALIMI I PASURIS KREDITORVE - prmbajtja, 962 - forma pr vlefshmri, 963 - e drejta e administrimit dhe e ngritjes s padis, 964 - t drejtat q lidhen me momentin e kalimit, 965 - t drejtat e detyrimet e palve, 966-970 - zgjidhja e kontrats, 971-972 KOMISIONI - prmbajtja, 935 - t drejtat e detyrimet e palve, 936-943 - dispozit referuese, 944 KOMISIONERI - shih kontrata e komisionit, 935 KREDIA - zvendsimi e kalimi, 496-507 - zvndsimi i debitorit, 496 - prapsimet e debitorit ndaj kreditit, 497 - marrveshja e debitorit me nj t tret pr prmbushjen e detyrimit, 498 - kushtet e kalimit t kredis, 499 - privilegjet, garancit, kamatat n kalimin e kredis, 500 - forma e kalimit, 501 - efektet e kalimit, 502-504 - kalimi me titull barsor dhe falas, 505 - dorzimi i dokumenteve q provojn kalimin e kredis, 507 - bankare (shih kontratat e veanta), 1031-1034 LLOGARIA RRJEDHSE - prmbajtja e kontrats, 1013 - kredit q prjashtohen nga llogaria rrjedhse, 1014 - llogaritja e kamats, 1015 - komisioni, llogaritja, 1016 - t drejtat e detyrimet e tjera t palve, 1017-1020 - mbyllja e llogaris dhe kalimi i saj nj klienti tjetr, 1021-1022 - trheqja nga kontrata dhe efektet, 1023 NDRMJETSIMI - detyrat e ndrmjetsimit profesionist, 97 - prmbajtja, 973 - mnyra e shprblimit t ndrmjetsit, 974 - t drejtat e detyrimet e palve, 975-981 POROSIA - prmbajtja, 913 - dhe prfaqsimi, 914 - i porosituri q vepron n emrin e vet dhe personat e tret, 915

200

- detyrat e t drejtat e t porositurit, 916, 921-924 - detyrat dhe t drejtat e porositsit, 918, 923, 925 - shtrihet edhe mbi aktet e domosdoshme pr kryerjen e saj, 917 - kreditort e pals s porositur, 919 - dhe shprblimi, 920 - prparsia e kredive t t porositurit, 926 - shuarja, 927 - heqja dor, efektet juridike, 928, 930-931 - emrimi i nj t porosituri t ri, efektet, 929 - e dhn nga disa persona, 932, 934 - vlefshmria e akte vet kryera prpara vnies n dijeni, 932, 934 - dispozitat pr porosin zbatohen edhe pr komisionin, 944 QIRAJA - prmbajtja, 801 - afatet (kohzgjatja), 803 - preferenca pr qiramarrsin, 804 - t drejtat dhe detyrimet e qiradhnsit, 802, 805-811 - t drejtat e detyrimet e qiramarrsit, 812-817 - mbarimi, 820 - prsritja, 821 - marrdhniet me t trett kur kalon kontrata, 822-825 QIRAJA PR PASURIT E PALUAJTSHME a. me natyr bujqsore - kushtet pr vlefshmrin, 826 - t drejtat e detyrimet e palve, 827-830, 839-840 - e drejta e kultivimit, 831 - koha dhe shpenzimet e kultivimit, 833-834 - shtjet e mimit t qiras dhe t mnyrs s shlyerjes, 835-838 b. qiraja e sendeve prodhuese - objekti, 841 - kohzgjatja, 842 - t drejtat e detyrat e palve, 843-847 - dispozit referuese, 848 c. qiraja financiare (leasing) 849 RENTA JETORE - prmbajtja, 1065 - n favor t disa personave, 1066-1067 - rasti i pavefshmris, 1068 - efektet e kontrats, 1069-1073 SIGURIMI - prmbajtja, 1113 - forma, 1114-1116 - detyrimi i t siguruarit pr t njoftuar sigurimet, 1117 - rrethanat thelbsore q lidhen me rrezikun, pasojat 1117-1119 - pr llogari t t tretve, 1120 - kur sht e pavlefshme, 1121 - bhet kur rreziku pushon,1122 - detyrimi pr ti njoftuar siguruesit t gjitha ndryshimet e rrethanave q kan lidhje me rrezikun, 1123 - primi i sigurimit, 1125 - momenti i hyrjes n fuqi, 1124

201

- dispozita t tjera t prgjithshme, 1126-1133 - i pasuris - kushti i interesit pasuror, 1134-1135 - shuma e sigurimit, madjesia, 1136 - shprblimi kur humbet ose dmtohet pasuria, 1137-1139 - sigurimi i mallrave nga rreziqet e transportit, 1147-1149 - dispozita t tjera t prgjithshme, 1140-1148 - i personit - prmbajtja, 1150 - caktimi i shums s sigurimit, 1151 - sigurimi i jets s nj t treti, 1152, 1153 - zvndsimi i personit t caktuar pr t marr shumn e sigurimit, mundsia e revokimit, 1154-1157 - dispozita t tjera t prgjithshme, 1158-1161 SIPRMARRJA - prmbajtja, 850 - caktimi i mimit, 851 - sigurimi i materialeve, 852 - t drejtat e detyrimet e siprmarrsit, 853-859 - t drejtat e detyrimet e porositsit, 860-863 - garancia dhe denoncimi i t metave, 864-867 - zgjidhja dhe pasojat juridike, 868-875 - dispozit referuese, 876 SPEDICIONI (DRGESA) - prmbajtja, 945 - t drejtat e detyrimet e palve, 946-949 SHITJA - objekti, 705-707 - shpenzimet pr lidhjen, 708 - ndalimet e veanta, 709 - t drejtat dhe detyrimet e shitsit, 710-729 - dorzimi i sendeve t shitura, gjendja e tyre, 711, 719 - afati i dorzimit, 712 - lshimi i dokumentit, 713-714 - cilsia, sasia, lloji i sendeve e ambalazhimi i tyre, 715 - prgjegjsia pr t metat e sendit, 716, 718 - e drejta pr t shtyr afatin e dorzimit t sendit, 736 - e drejta pr t krkuar zgjidhjen e kontrats, 737 - t drejtat dhe detyrimet e blersit - pezullimi i pagimit t mimit, 721 - kur sendet dorzohen me t meta, 722-723 - dorzimi n afat i sendeve si kusht thelbsor i kontrats, 724 - humbja e s drejts pr t zgjidhur kontratn nga blersi pr sendet e dorzuara, 725 - blersi dhe personi i tret pr sendin e shitur, 727-729 - pagimi i mimit, 730 - vendi i pagimit t mimit, 731 - koha e pagimit t mimit, 732-733 - marrja n dorzim e sendeve, 734-735 - shtimi i afatit t dorzimit t sendeve nga shitsi, 736 - dispozita t prbashkta shits blers, 740-745 - kushtet e pezullimit t prmbushjes s detyrimeve, 740

202

- raste t veanta t zgjidhjes s kontrats, 741-742, 745 - e drejta pr t krkuar kamatat, 743 - shitja me rezerv, 746,749 - shitja e sendeve t paluajtshme, 750-756 - mnyra e kryerjes, 750 - shitja me kusht e sendeve, 751 - prcaktimi i mimit sipas prmasave dhe madhsis s sendit, 752-753 - e dy sendeve me nj mim n nj kontrat, 754 - parashkrimi i s drejts s krkimit t shtess ose t paksimit t mimit, 755 - parashkrimi i padis pr t metat e sendit t paluajtshm t bler, 756 SHKMBIMI - kuptimi, 757 - t drejtat e detyrimet e palve, 758-760 SHOQRIA E THJESHT - prmbajtja, 1074 - dallimi me shoqrit tregtare, 1075 - marrdhniet midus antarve, administrimi, 1076-1087 - marrdhniet me t trett, 1088-1093 - shprndarja e likuidimi, 1094-1105 - zgjatja n heshtje e kontrats, 1095 - marrdhniet me nj antar, - (trheqja, vdekja e antarit, prjashtimi), 1106-1112 TRANSPORTI - i personave, prmbajtja, 877 - prgjegjsia e transportuesit, 878-879 - i sendeve, prmbajtja, 880 - momenti i lidhjes, 884 - t drejtat e detyrimet e transportuesit, 881, 885, 888 - fletshoqrimi i mallit, lshimi i dublikats, 883 - t drejtat e detyrimet e drguesit, 882, 886 - prgjegjsia pr humbjen ose dmtimin, 889-894 - nga disa transportues, 895-896 - prgjegjsia pr vonesn, 897- 898 - prgjegjsia e transportuesit t fundit, 899 - dispozit referuese, 900 KREDITORT - e drejta mbi pjesn n sendin n bashkpronsi, 205-206 - ekzekutimi i detyrimit ndaj tij, 466 - i pazot pr t vepruar, 468 - t drejtat q rrjedhin nga mosegzekutimi i detyrimit, 476, 478, 480 - vonesa, kuptimi i prmbajtjes, 491 - n vones, t drejtat e debitorit, 492, 494-495 - dhe debitori me fajsi t prbashkt n mosekzekutimin e detyrimit, 493 - e t porositurit n kontratn e porosis, t drejtat e tyre, 919, 926 - kontratat e kalimit t pasuris 962-972 (shih kontratat e veanta) KUFI TOKE

203

- prcaktimi dhe mirmbajtja e shenjave, 159 KUJDESTARI - pr pasurin trashgimore, emrimi, 344 - detyrat, 345-346 - mbarimi i detyrs, 347 - kushtet pr t prfituar nga testamenti, 375 KUSHTI - veprime juridike, 84-88 - pezullues e zgjidhs, 85 - dhe keqbesimi, 86 - pasojat e vrtetimit, 87-88 - penal si mjet pr ekzekutimin e detyrimeve, 541-545 - dhurimi i rnduar me, 768 KUSHT DEKADENCE - garancia dhe denoncimi, 864 - kushtet q siprmarrsi t ushtroj t drejt, 867 -LLAJTHIMI - dhe rrethanat kur veprimi juridik bhet i pavleshm, 97-98, 110, 409 LEGU DHE BARRA - n testament, 384-391 - e drejta e zgjedhjes, 389 LEGATARI - e drejta e, 385 - LIBREZ DEPOZITE KURSIMI - funksionet dhe prgjegjsia e banks, 1025-1026 LIKUIDIMI - i personit juridik, 37-38 - kur nuk sht parashikuar n kontrat, detyrimet dhe dokumentet, 1097-1099 - LL LLOGARIA RRJEDHSE 1013-1023 - shih kontratat e veanta, - me veprimet bankare, 1041-1045 - MMARRDHNIA ME T TRETT - tagri prgjegjsia, 1088-1093 - prgjegjsia e antarit ose trashgimtarve ndaj, 1112 - informacioni n policn e sigurimit, 1115 - detyrimi i prsonit q lidh kontrat sigurimi, 1128 MARRVESHJA - pavlefshmria nga nj trashgimi e paelur, 319

204

- pavlefshmria e. 479 MARRJA E UJIT - servitute detyruese q rrjeshin nga marrja e ujit, 273-276 MASHTRIMI - kur shkakton pavlefshmri veprimi juridik, 95, 107, 322, 409 MBAJTSI - i sendit n posedim, mbrojtja, 311 MBARIMI - i personit juridik, 34-36 - i kontratave (shih kontratat) MBIEMRI - pr personin fizik, 5 MBROJTJA - e servituteve, 292 - e pronsis, krkimi i sendit, 296 - e pronsis, padia mohuese, 302 - e atastme e posedimit, 310 - e posedimit, pushimi i cenimit, 312 - e posedimit, rivendosja, 313 - e posedimit, rregulla t gjykimit, 314-315 (I) MITURI - deri n katrmbdhjet vje, statusi juridik, 8 - katrmbdhjet deri n tetmbdhjet vje, statusi juridik, 7 - kur fitohet madhoria, 6 MJEDISI - prgjegjsia pr cenim, 624 -NNDARJE SENDIT T PRBASHKT - si kryhet, 1105 NDRMJETSIMI 973-981 - shih kontatat e veanta NDRPRERJA - e parashkrimit, 131 - e parashkrimit, pasojat, 132-135 - e parashkrimit kur prona dominuese n servitut sht n bashkpronsi, 294-295 - e parashkrimit n detyrimet solidare, 433 NDRTESA - n bashkpronsi, shtes n katin e fundit, 218-220 - n bashkpronsi, shmbja pjesore ose trsore, 221 - objektet e prbashkta, 209 NDRTIMI

205

- prcaktimi i rregullave, 160 - detyrimi i pronarit t toks, 174-175 - vendimi pr shtes kati, maszbatimi, detyrimet e personave, 218-221 - prgjegjsia pr dmet e shkaktuara, 623 NNQIRAJA - edrejta e qiramarrsit pr t dhn, 818 - e drejta e qiradhnsit pr t paditur, 819 - qiramarrsi nuk mund t lshoj sendin, 847 -PPAAFTSIA PAGUESE - prgjegjsit e kreditorit q kalon kredin PAAFTSIA PR T VEPRUAR - on n zgjidhje t kontrats ose trheqje prej saj, 1023 PADIA - afati i parashkrimit dhe ngritjes s, 103-104 - shuarja e t drejts dhe padit q nuk parashkruhen, 112-113 - kundr vendimeve t asambles, 216 - e drejta e pronarit t ngrej, 296 - pr kallzimin e nj punimi t ri e t dmit t mundshm, 303 - pushim i cedimit t posedimit, 312 - rivendosja n posedim me, 315 - pezullimi i afatit pr parashkrim, 335 - e drejta e trashgimtarit pr, 349-351 - kur nj testament sht i pavlefshm, 411 - mbrojtja e kreditorit me 548, - e kthimit, 627 - parashkrimi i padis kundr prodhuesit, 634 - rrethanat pr padin pr begatimin pa shkak, 658 - e drejta e qiradhnsit pr t paditur, 819 - kushtet q siprmarrsi t ushtroj t drejtn e, 867 - kundr porositsit, 875 - kur hiqet mundsia e, 893 - e drejta e kreditorve t ngren, 964 PADENJSIA - n trashgim, 322-323 - falja, 324 PAGESA - detyrimet, koha, vendi i, 730-733 - detyrimi i porositsit, 925 PAGESA SHPENZIMESH - raporte t poseduesit n mirbesim, keqbesim pr, 299-301 PAGIMI I PADETYRUAR 653-654 PARABLERJA - e drejta, 204

206

PARADHNIA BANKARE (kontrat) 1035-1040 PARASHKRIMI - pr veprimet juridike q shpallen t pavlefshme, 103-104 - i s drejts s padis, 112, 114 - padit q nuk parashkruhen, 113 - afatet e shkurtra, 115 - fillimi i afateve, 117-123 - pr krkesat kryesore, pasojat, 124 - dhe krkesa e pals s interesuar, 125 - heqja dor, 126 - afati i plotsuar dhe prmbushja e detyrimit, 128 - pezullimi, 129-130 - ndrprerja, 131-135 - llogaritja, 136 - raportet e afatit prekluziv dhe, 137 - fitues pr sendet, 168 - fitues njzet vjear, 169 - fitues, pezullimi dhe ndrprerja, 171 - ndrprerja, kur prona dominuese n servitud sht n bashkpronsi, 294-295 - pezullimi i afatit pr parashkrimin e padis, 335 - padia pr krkimin e trashgimit nuk, 351 - ndrprerja n detyrimet solidare, 433, 434 - afatet e shuarjes s detyrimit me kompensim, 515 - i padis pr dmin e shkaktuar nga prodhuesi, 634 - i t drejtave t shitsit dhe blersit pr mimin, 755 - i padis pr t metat e sendit t paluajshm t bler, 756 - prgjegjsia e siprmarrsit nse vepra shembet, 866 - marrdhniet parakontraktore, 1058 - kur zbatohen dispozitat e ktij kodi pr, 1163 (I) PASLINDURI - si bhet zvndsimi n vij t drejt, 327, 329 PASOJA - fillimi i, 88 - pasoja e pavlefshmris s nj veprimi, 106-111 - e parashkrimit t padis pr krkesn kryesore, 124 PASOJA JURIDIKE - veprimet juridike dhe, 92-93 PAVLEFSHMRIA - e veprimit juridik q kufizon zotsin juridike e zotsin pr t vepruar, 4, 11 - e veprimeve juridike, 92-93 - e veprimeve juridike q shpallen, 94-101 - e shpallur, asti, 105 - e shpallur, ngritja e padis, 103-104 - e shpallur, pasojat, 106, 111 - e marrveshjes q ndryshon afatet e parashkrimit, 116 - e marrveshjes pr nj trashgim ende t paelur, 319 - e marrveshjes q kufizon prgjegjsin pr mosekzekutim, 479 - e marrveshjes q kufizon prgjegjsin pr dmin, 610

207

- e marrveshjes pr kalimin e pronsis n peng ose n hipotek, 540 - e kontrats pr kalimin e pasuris kreditorit, 963 - e marrveshjes pr prgjegjsin e hotelierit, 1009 - e kontrats s sigurimit, 1121 PAZOTSIA PR T VEPRUAR - masa e shkarkimit nga detyrimi n rast, 468 - kur shuhet porosia dhe pasojat, 927-928 PENGU - prkufizim, 546 - dhe hipoteka, kushtet e vnies, 532-533 - dhe hipoteka, shtrirja e tyre, 534 - humbja ose zhvleftsimi i sendeve, 535-536 - dhe hipoteka jan t papjestueshme, 537 - prmbushja e pjesshme e detyrimit me peng, 539 - rasti i pavlefshmris s marrveshjes, 540 - forma e kontrats, 547 - mbrojtja e kreditorit kur humbet sendi n peng, 548 - t drejtat e detyrimet e palve, 549-555 - procedura e shitjes, 556-559 - t drejtat e kreditorit ndaj sendit q i nnshtrohet preferimit, 606 - kur banka mund t disponoj mbi sendet, 1035-1039 PERSONI FIZIK - zotsia juridike, 1 - kufizimi i t drejtave civile, 4 - e drejta pr emr e mbiemr, 5 - zotsia pr t vepruar, 6 - i mitur, zotsia pr t vepruar, 7-9 - madhor, me smundje psiqike, 10 - e drejta e banimit, 12-13 - shpallja i zhdukur, 15-16 - shpallja i vdekur, 18-19 - shpallja e vdekjes pr disa persona njhersh, 20 - pasojat e shpalljes si i vdekur dhe e anulimit t shpalljes, 22-23 - q nuk mund t nnshkruaj, 82 - q ka shkaktuar dm jashtkontraktor, prgjegjsia (shih dmi) PERSONI JURIDIK - llojet, 24 - publik, 25 - privat, 26 - emri, 27 - qendra, 28 - zotsia pr t vepruar, 29-30 - veprimtaria e organeve, 31 - prgjegjsia, 32 - dhe shteti, 33 - mbarimi, 34-36 - likuidimi, 37-38 - shoqata, 41 PEZULLIMI - i parashkrimit, 129-130

208

- i parashkrimit n favor t nj bashkpronari, t sendit me servitut, pasojat, 295 - i parashkrimit ndaj njrit debitor ose kreditor solidar, 433/2 PRFAQSIMI - kuptimi, 64 - ligjor, 65 - pasojat juridike, 66 - ndalimet pr kryerjen e veprimeve juridike, 67 - nga m shum se dy prfaqsues, 68 - me prokur, 70-72 - me prokur, ndryshimet, 74 - shfuqizimi, 75 - mbarimi, 76 - pas ndryshimeve ose mbarimit t prokurs, 77 - pa tagr, 78 - me keqbesim, 101/2-102 - i familjes bujqsore, 224 - kur zbatohen dispozitat pr, 914 - tagri i prfaqsimit n shoqrin e thjesht, 1088, 1089 PRFAQSUESI - prgjegjsia pr dmin e shkaktuar, 620 PRTRITJA - e detyrimit, 508-510 - e kontrats s qiras, 821 PJESTIMI - i sendeve n bashkpronsi, (shih bashkpronsia) - i trashgimit, (shih trashgimi) POSEDIMI - kuptimi, 304 - llojet, 303-306 - prezumime, 307-308 - mnyra e fitimit, 309 - mbrojtja e atastme, 310 - mbajts i sendit, 311 - pushimi i cenimit, 312 - rivendosja, 313-314 - rregulla t gjykimit t padis s posedimit, 315 - e drejta pr t ardhurat e sendit, 297-298 - e drejta pr shpenzimet, 299-301 POROSIA 913-934 - shih kontratat e veanta PREFERIMET (PRIVILEGJET) - prmbajtja 603 - konkurrimi i kredive, 604 - radha, 605 - e drejta e kreditorit pr t mbajtur sendin, 606 - ndaj kredive q rrjedhin nga depozita, 997 - ndaj kredive t hotelierit, 1012

209

PREKLUZIVITETI - kuptimi, 137-140 PREZUMIMI - mbi posedimin, 307-308 - person q ka zotsi pr t trashguar, 320-321 - afati pr deklarimin e heqjes dor nga trashgimia, 336 - rrethanat kur prezumohet pagesa pr shlyerje detyrimi, 474 PRINDI - prgjegjsia pr t miturit, 613-614 PRODUKTI - kuptimi, 631 - prgjegjsia pr dmin e shkaktuar, 628 - prgjegjsia pr dmin e shkaktuar nga fajsia e prbashkt, 629 - me t meta, 630 - prgjegjsia e prbashkt e disa prodhuesve, 633 - padia pr shprblimin e dmit nga produktet, 634 - prgnjeshtrimi publik, 637 PRODHUESI - prkufizimi, 631 - mosidentifikimi, 632 - prgjegjsia, 628 - prgjegjsia pr dmin e shkaktuar nga fajsia e prbashkt, 629 - prgjegjsia e disa prodhuesve, 633 - prgjegjsia nga publikimi mashtrues i prodhuesve, 625, 636 - prgjegjsia nga konkurrenca e pandershme, 638-639 PROKURA 70 - e prgjithshme dhe ajo e posame, 71 - forma, 72/1 - n emr t personave juridik, 72/2 - pr trheqjen e drgesave postare, parave etj., 73 - ndryshimet duhen t bhen t njohura, 74 - shfuqizimi, 75 - mbarimi, 76-77 PRONARI - t drejtat e detyrimet, kufizimet, 153 - shtrirja e t drejtave mbi tokn, 154 - t drejtat e detyrimet q rrjedhin nga fqinjsia, 155-161 - i prons shrbyese n servitud, 263 - i prons n favor t s cils vihet servitudi, 264 PRONSIA - prmbajtja, 149 - mbi pjest e sendit, 150 - mbi frutat e sendit, 151 - t drejtat e detyrimet e pronarit, kufizimi, 153 - mbi tokn, shtrirja e s drejts, 154 - t drejtat e detyrimet q rrjedhin nga fqinjsia, 155-161 - e t drejtat e tjera reale jan t transferueshme, 162

210

- fitimi me an kontrate, 164 - fitimi me trashgim, 165 - fitimi mbi sendet e luajtshme me mirbesim, 166-167 - fitimi me parashkrim fitues, 168 - fitimi pr sendet e paluajtshme me afat parashkrimi 20-vjear, 169 - regjistrimi pr sendet e paluajtshme t fituara me parashkrim fitues, 170 - mbi sendet pa zot, 172 - fitimi me bashkim e przierje, 173, 176 - fitimi me prpunim, 177 - fitimi nga mbushja e tokave, ndrrimi i shtrateve t lumenjve, krijimi i ishujve, etj., 178-181 - fitimi nga sendet e humbura ose t gjetura, 182-186 - mbi thesarin, 186 - e shtetit mbi nj kategori sendesh t luajtshme, 187 - fitimi me an pushtimi, 188 - mbi tufn e bletve, 189 - fitimi me an shpronsimi, 190 - humbja, 191 - e paluajtshme dhe t drejtat reale mbi to, regjistrimi, 192-194, 197 - e paluajtshme nuk mund t tjetrsohet pa u regjistruar, 195 - mbrojtja, krkimi i sendit, 296 - mbrojtja, padia mohuese, 302 - mbrojtja, kallzimi i nj punimi t ri dhe dmit t mundshm, 303 PUBLIKIMET MASHTRUESE OSE T PASAKTA - prgnjeshtrim, 617 - kuptimi dhe prgjegjsia pr dmin e shkaktuar, 635-637 PUNDHNSI - prgjegjsia pr dmin nga faji i punonjsve, 618-619 -QQNDRIMI (VENDQNDRIMI) - i personit fizik, 14 QIRAJA - kur regjistrohet kjo kontrat, 197 - e uzufruktit, 244 - e sendeve, 821-825 (shih kontratat e veanta) -RREGJISTRIMI - i pasurive t paluajtshme dhe i t drejtave reale mbi to, 192-194 - pamundsia e tjetrsimit, pr pasurit e paluajtshme dhe t drejtat reale mbi to, 195 - i kontratave t qiras dhe i disa krkes padive, 197 - administrimi nga Ministria e Drejtsis, 198 - i uzufruktit mbi nj pasuri t paluajtshme, 235/2 RENTA JETORE 1065-1073 - shih kontratat e veanta REVOKIMI

211

- kur dhuruesi krkon, 771 - i kontrats s porosis dhe efektet, 928 - kur drguesi mund t revokoj urdhrin e drgess, 946 - kush mund t revokoj personin q merr shumn e sigurimit, 1155 REZERVA LIGJORE - n testament, 379-380 RIVENDIKIMI - i pasuris, 918 - detyrimi i depozitmarrsit, 995 -SSENDI - kuptimi, 141 - llojet, 142, 143 - regjistrimi, 144 - frutat, llojet e frutave, pronsia mbi to, 145 - pjest prbrse e pronsia mbi to, 146, 150 - aksesort, 147-148 - kryesor, disponimi i tij e pasojat, 148 - prkatsia, 152 - pa zot, 172 - i humbur ose i gjetur, fitimi i pronsis, 182-185 - i luajtshm, kategori e veant n pronsi t shtetit, 187 - i luajtshm dhe disa t drejta reale mbi t, regjistrimi, 192, 197 - n bashkpronsi, 199/1 - n bashkpronsi n pjes, 199/2 - n bashkpronsi, t drejtat e detyrimet, 200-201 - n bashkpronsi, administrimi, 203 - n bashkpronsi, parablerja, 204 - e drejta e kreditorit mbi pjesn, 205-206 - n pjes- pjestimi, 207 - i prbashkt, tjetrsimi, 208 - n bashkpronsi t detyrueshme, 209 - madhsia e pjess takuese, 210/1 - pasojat e heqjes dor nga kjo e drejt, 210/2 - pandashmria, 211 - administrimi, 213-216 - detyrimet e bashkpronarve, 217 - shtesat n katin e fundit, 218-220 - shmbja pjesore ose trsore, 221 - n bashkpronsi n familjen bujqsore, 222 - kushtet pr tjetrsimin e pjess, 226 - pjestimi, 227-228 - n bashkpronsi ndrmjet bashkshortve, 231 - n uzufrukt, (shih uzufruktin), 232 - mbrojtja e pronsis, 296, 302-303 - lirimi nga garancit e vna mbi t, 475 SERVITUTI - kuptimi, 261 - krijimi, 262 - detyrimet e pronarit t prons shrbyese e dominuese, 263-264

212

- servitutet detyruese, kuptimi dhe mnyrar e krijimit, 265 - rrjedhja e ujrave, 267-271 - nga ndrtimet, 272 - marrja e ujit, 273-276 - i kalimit, 277-279 - vendosja e gypave, kabllove e telave, 280 - servitutet vullnetare - kuptimi, mnyra e krijimit, 281 - vijuese e jovijuese, 282 - t dukshme e t padukshme, mnyrat e krijimit, 282/3-283 - kur tjetrsohen pronat mbi t cilat jan vendosur, 284 - mnyra e ushtrimit - gjersia e ushtrimit t s drejts, 285, 288-289, 291 - plqimi i bashkpronarve pr krijimin, 287 - pasojat, kur pjestohet prona, 290 - mbrojtja, 292 - shuarja, 293 SKONTOJA BANKARE - shih kontratat e veanta SIGURIMI - i uzufruktit nga rreziqet, 252 - gjyqsor i pasuris trashgimore (inventaret), 343-347 - i pasuris e i personit, (shih kontratat e veanta) SPEDICIONI 945-949 - shih kontratat e veanta - SH SHRBIMI BANKAR 1028-1030 - kontratat, (shih kontratat e veanta) SHITJA 705-756 - kuptimi i kontrats 705-708 - kufizime e detyrime 709-745 - me rezerv e prons 746-749 - e sendeve t paluajtshme 750-756 SHKMBIMI 757-760 - shih kontratat e veanta SHOQATAT - prkufizimi, 39 - t drejtat, 39/1 - mnyra e krijimit, 40,41 - regjistrimi n gjykat, 41 - si person juridik, 42 - degt e saj, 43 - organizimi, 44-47 - vendimmarrja, 46 - antarsia, 48 - antarsia nuk tjetrsohet, 49 - detyrimet e t larguarit ose t prjashtuarit, 50

213

- kundrshtimi i vendimeve, 51 - rastet e shprndarjes, 52 - likuidimi e rregjistrimi, 53 - destinimi i pasuris pas shprndarjes 53/1 SHOQRIA E THJESHT - shih kontratat e veanta 1074-1112

SHPENZIMET - e bashkpronarit pr sendin e prbashkt, 201 - e mirmbajtjes pr sendin n uzufrukt, 251 - t drejtat e poseduesit (me mirbesim e keqbesim), 299-301 - pr ekzekutimet e detyrimit, dftesa, 472-474 - pr lidhjen e kontrats s shitjes, 708 SHPRBLIMI - pr prdorimin e sendit t prbashkt, 202 - i dmit, kuptimi, 640 - i dmit n shndetin e personit, 641 - ndryshimi i mass, 642 - kur shkaktohet vdekja e personit, 643 - i dmit kur dmtuesi ka pasur prfitime, 644 - i dmit t t dmtuarit t siguruar, 645 - i dmit t t dmtuarit t pasiguruar, 646 - i dmit shkaktuar t miturit, 647 SHPRONSIMI - si mnyr fitimi e pronsis, 190 - i sendeve n uzufrukt, 253 SHTESA - mbi katin e fundit, 218-220 SHTETI - dhe personi juridik, prgjegjsia, 33 - pronsia mbi nj kategori sendesh t luajtshme, 187 - e thirrjes n trashgimi, 366 SHUARJA - e detyrimit, 508-510, 513-514, 524, 526-528 - e t drejts, 634 - e pronsis, 927, 933-934 - e servitutit, 293 -TTAGER-TAGRET - e prfaqsimit, 65-66 - prfaqsimi pa, 78 - e ekzekutorit testamendar, 471 TAKSA - pr sendin n uzufrukt, 254 TESTAMENTI - kuptimi, 372

214

- zotsia pr t disponuar, 373 - zotsia pr t fituar me, 374 - prfitimi i kujdestarit dhe pengesat ligjore, 375 - disponimi n favor t t pazotve, 376 - caktimi i trashgimtarit, 377 - prjashtimi, 378 - rezerva ligjore, 379-380 - zvndsimi, 381 - e drejta e shtimit, 382-383 - legu e barra, 384-391 - e drejta e zgjedhjes pr legun, 389 - format, 392 - ollograf, 393-396 - me akt noterial, 397 - t posame, 398-401 - revokimi, 402 - i pavlefshm, 403-409 - i pavlefshm, pasojat juridike, 410, 412 - padia pr deklarimin e pavlefshm, afati, 411 - caktimi i ekzekutorit, 414 - ekzekutimi ku nuk sht caktuar ekzekutori, 414/3 - detyrat e ekzekutorit, 415 - shkarkimi i ekzekutorit, 416 - prgjegjsia solidare e ekzekutorve, 418 TRASHGIMI - kuptimi, 316 - me ligj, zbatimi, 317 - koha dhe vendi i eljes, 318-319 - padenjsia, 322-323 - falja e padenjsis, 324 - zvndsimi, 326-329 - fitimi, 330-331 - heqja dor, mnyra si bhet dhe pasojat, 333-334 - afati pr heqje dor, 335-336 - heqja dor, pavlefshmria, 337 - pengesat pr heqjen dor, 338-339 - masat pr sigurimin, 343-347 - lshimi i dshmis, 348 - padia pr krkimin, 349, 352 - e drejta pr t krkuar pjestimin, 353 - pjestimi me marrveshje ose me vendim gjykate, 354 - rregullat q zbatohen n pjestim, 355-357 - pjesa e bashkshortit, 358 - n familjen bujqsore, 359 - i fmijve jasht martese dhe t birsuar, 362 - i radhs s dyt, 363 -i radhs s tret, 364 -i t afrmve deri n shkall t gjasht, 365, - i shtetit, 366 - sipas rradhve, 369 - e drejta e shtimit, 368 - me testament, (shih testament) TRASHGIMTARI

215

- zotsia pr t trashguar, 320-321 - i padenj, 322-323 - i padenj, falja, 324 - i padenj, detyrimet, 325 - q zvndsohet, 326-329 - q ka hequr dor, pasojat, 334 - pagimi i detyrimeve, 341-342 - bashkshorti pasjetues e pasuria e prbashkt, 358 - n familjen bujqsore, kalimi i pjess s trashgimtarit q vdes, 359 - ligjor, rrethi, 360 - ligjor, i rradhs s par, 361 - me zvendsim, 361/2 - i birsuari si trashgimtar, 362/2 - fmija jasht martese si trashgimtar, 362/1 - ligjor i rradhs s dyt, 363 - ligjor i rradhs s tret, 364 - t tjer, 365 - shteti si trashgimtar, 366 - thirrja sipas rradhs, 369 - i paaft pr pun, 371 - caktimi me an testamenti, 377 - me testament, prjashtimi, 378 - ndalesat nga prjashtimi, (rezerva ligjore) 379-380 - me an zvendsimi, 381 - shtimi i pjess(e drejta e shtimit), 381-382 - legu dhe barra, 384-391 - e drejta e zgjedhjes s legut, 389 TRANSPORTI - i personave, prmbajtja e kontrats, 877 - i personave, prgjegjsia, 878-879 - i sendeve, prmbajtja e kontrats, 880 - t drejtat e detyrimet, 881, 885, 888 - prgjegjsia, 889-894 - prgjegjsia pr vonesn, 897-898 - i fundit, prgjegjsia, 899 - TH THESARI 186 -UUJRAT - krijimi i servituteve nga rrjedhja e ujrave, 266-271 - krijimi i servituteve nga marrja e ujrave, 273-276 UZUFRUKTI - prmbajtja e mnyra e krijimit, 232-233 - kohzgjatja, 234 - forma pr krijimin, 235 - n favor t disa personave ( bashkuzufrukti), 236 - kufijt e gzimit, 237 - prmirsimet e bra sendit, 238 - prkatsia e frutave t sendit, 239

216

- kalimi i s drejts, 240 - e drejta e tjetrsimit, 241 - zvendsimi, 242 - investimet e kryera mbi t, 243 - dhnia me qira, 244 - kufijt e gzimit t servituteve, 245 - zvendsimi i dmeve, 246 - marrja n dorzim e inventarit, 247-248 - dhnia e garancis, 249-250 - shpenzimet e mirmbajtjes, 251 - sigurimi nga rreziqet, 252 - pasojat e shpronsimit, 253 - pagimi i taksave, 254 -VVDEKJA - shpallja, 17-19, 21 - e m shum se e dy personave, 20 - pasojat juridike t shpalljes, 22-23 - e njkohshme e personave t thirrur n trashgim, 321 - dmi q shprblehet, 643 - shuhet dhurimi q ka pr objekt detyrimet periodike, 763 - vihet kushti i kthimit t sendit t dhuruar, 767 - zgjidhja e kontrats me vdekjen e siprmarrsit, detyrimet 873-874 - kthimi i sendit me vdekjen e huamarrsit, 908 - shuhet porosia dhe pasojat, dhe heqja dor nga kontata e porosis, 927-928 - zgjidhja e kontrats, 1023 - hapja e kasets s sigurimit pas, 1029 - rritja e pjess s nj prftuesi t, 1067 - pavlefshmria e kontrats s rents jetore kur, 1068 - rastet kur njri nga antart e shoqris, 1107 - kur siguruesi sht prgjegjs pr, 1131 - pagimi i shums s sigurimit n rast, 1153 - kur shuma e sigurimit nuk prfitohet nga personi i caktuar, 1157 - procedura kur shumn e sigurimit e prftojn disa persona, 1158 VENDI - i eljes s trashgimit, 318 - i ekzekutimit t detyruar, 461 VEPRIMI JURIDIK - prkufizimi, 79 - nnshkrimi, 80, 81 - nnshkrimi nga personi q nuk di shkrim, 82 - pr kalimin e pronsis t sendeve t paluajtshme, 83/1 - pavlefshmria kur mungon forma, 83/II - me kusht, 84 - me kusht pezullues ose zgjedhs, 85 - me kusht dhe keqbesim, 86 - pasojat juridike, 87-88 - n afat, 89 - afati pezullues, 90/1 - afati zgjidhs, 90/2

217

- llogaritja e afateve, 91 - i pavlefshm, 92-93 - q shpallet i pavlefshm, 94-101 - q shpallet i pavlefshm, afati, 103-104 - pasojat e pavlefshmris, 106 - pasojat nga shpallja i pavlefshm, 107-110 - pjesrisht i pavlefshm, pasojat, 111 - mnyra e krijimit t uzufruktit, 233 - mnyra e fitimit t posedimit me, 309 - prkufizimi i testamentit si, 372 - prmbajtja e dorzanis, 585 - t kryera nga debitori, kundrshtimi nga kreditori, 607 - t kryer nga gjeruesi n emr t personit t interesuar, 650 - prmbajtja e kontrats, 659 - prmbajtja e kontrats s porosis, 913 VRTETIMI - kur kushti quhet i, 86 - t drejts s zhdmtimit, 87 - fillimi i pasojave lidhur me vrtetitmin e kushtit, 88 VESI - rrethanat e pavlefshmris s veprimit juridik, 100 VONESA - e debitorit, prmbajtja, 481 - e debitorit dhe pamundsia e papritur e prmbushjes s detyrimit, 482 - e debitorit dhe detyrimet q prmbajn mosveprime, 483 - e debitorit dhe oferta pr kreditorin, 484 - e debitorit, pasojat e tjera, 486-489 - e kreditorit, prkufizimi, 491 - e kreditorit, t drejtat e debitorit, 492, 494-495 - e kreditorit dhe e debitorit, pasojat, 493 - n pagim e komisionerit, 936 -ZZVENDSIMI - e drejta, kryerja n vij t drejt e t trthort, 326-329 - i trashgimtarit, 381 - i debitorit, 496-498 - i kreditorit, 499 ZGJIDHJA E KONTRATS - pasojat, rrethanat, njoftimi, parashkrimi, efektet, 698-704 - humbja e t drejts pr shpallje, pasojat rrethanat, 724-737 - rrethanat kur njra pal mund t zgjidh kontrat shitjeje, 741-742 - kur mospagimi i kstit nuk sjell, pasojat e, 748-749 - kur palt kan t drejt t krkojn, 777 - s enfiteozs, 791 - rrethanat kur qiramarrsi krkon, 806, 839, 844 - rregullimi i raportit kontraktor t ndryshuar me ligj, 846 - kur siprmarrsi ka t drejt, 859 - kur porositsi ka t drejt t, 865, 868-874

218

- kur huadhnsi mund t krkoj, 907 - detyrimet e huamarrsit kur, 912 - s porosis dhe efektet juridike, 928-932 - s agjencis me afat t pacaktuar, 958 - kufizimi i konkurrencs s agjentit pas, 960 - s kalimit t pasuris, 971 - shkaku i, 972 - kushtet q ojn n dhe efektet, 1023 - kur banka mund t, 1034 - kushtet kur palt mund t zgjidhin kontratn franchising, 1060 - kur pala heq dor nga kontrata para afatit, 1064 - kur personi n dobi t t cilit krijohet renta jetore krkon, 1069 - efektet e mospagimit t ksteve t rents jetore, 1070 - e drejta e nj antari t shoqris s thjesht, 1106,1112 - e sigurimit, 1122-1123 - kur kontrata e sigurimit t pasuris quhet e, 1135, 1144 ZOTSIA - pr t trashguar, 320-321 - pr t disponuar me testament, 373 - pr t fituar me testament, 374 ZOTSIA JURIDIKE - e personit fizik, 1 - fillimi, 2 - fmijs, 2 - e t huajve, 3 - kufizimi dhe pavlefshmria e veprimit juridik, 4 ZOTSIA PR T VEPRUAR - e personit fizik, 6 - e t miturve, 7-9 - e personit madhor, kufizimi, 10 - pavlefshmria e veprimit juridik dhe q kufizon zotsin pr t vepruar, 11 - personit juridik, 29-30

219