S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4.

Mongeovo projiciranje s

90

Primjer 4.56. Osnovka ABCD uspravne etverostrane c prizme je u 1 . Osnovka uspravne kvadratne piramide EF GHV je u 2 . Tlocrt i nacrt tijela dan je na slici. Odredimo prodor tih tijela.

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

91

Primjer 4.57. Dane su dvije prizme ABCA1 B1 C1 i KLM N K1 L1 M1 N1 s bazama c u ravnini 2 . Konstruirajmo njihov prodor. Koordinate toaka su A(2, 0, 8), B(6, 0, 7.5), C(4.5, 0, 11), A1 (8, 10, 3.5), K(10, 0, 7), L(13, 0, 6), M(16, 0, 8.5), N (12.5, 0, 10), z K1 (0, 8, 3.5). (Predloak 4.57.) Upotrijebit emo metodu bridova, tj. nai emo probodite svakog pobonog c c c s c brida prizme ABCA1 B1 C1 s drugom prizmom i obratno. a) Probodita brida AA1 i prizme KLM N K1 L1 M1 N1 s Traimo tragove pomone ravnine odredene bridom AA1 i paralelne s bonim z c c c bridovima druge prizme. Konkretno, u tlocrtu oznaim s Ak toku presjeka pravaca c c c A A1 i K K1 , te joj pomou ordinale nadem nacrt na pravcu A A1 . Tom tokom povuem paralelu k s bridom K K1 . Ravnina odredena je pravcima AA1 i k. c Budui da je baza druge prizme u 2 , potreban nam je samo drugi trag ravnine . c c Dakle, odredimo druga probodita pravaca AA1 i k, a to su toke A i Q . Dakle, s a2 = A Q . Drugi trag a2 sijee bazu K L M N u tokama 1 K N i 2 L M c c koje zajedno s paralelama s bonim bridovima druge prizme odreduju presjeni c c c paralelogram. Toke u kojima pravac A A1 sijee stranice tog paralelograma su c c probodita 1 i 2 . Ordinalama odredimo tlocrt tih dviju toaka na bridu A A1 . s b) Probodita brida BB1 i prizme KLM N K1 L1 M1 N1 s Traimo tragove pomone ravnine odredene bridom BB1 i paralelne s bonim z c c bridovima druge prizme. Ali, oito je ta ravnina paralelna s ve nacrtanom ravninom c c c c , pa se drugi trag b2 ravnine dobije povlaenjem paralele s a2 tokom B . Daljnji jepostupak analogan prethodnom. Probodita su toke 3 KN N1 K1 s c i 4 M LL1 M1 . c) Probodita brida CC1 i prizme KLM N K1 L1 M1 N1 s Drugi trag c2 pomone ravnine ne sijee bazu druge prizme, pa nema proc c bodita. s Tako smo nali probodita bonih bridova prve, trostrane prizme s drugom, s s c etverostranom prizmom. Na analogan nain treba nai probodita bonih bridova c c c s c etverostrane prizme s trostranom prizmom. c d) Probodita brida KK1 i prizme ABCA1 B1 C1 s

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

92

Traimo tragove pomone ravnine odredene bridom KK1 i paralelne s z c c bonim bridovima trostrane prizme. U tlocrtu ve imamo oznaenu s Ak toku c c c c presjeka pravaca A A1 i K K1 . Pomou ordinale nademo joj nacrt na pravcu K K1 , c c oznaka Ak2 . Tom tokom povuem paralelu a s bridom A A1 . Ravnina odredena c je pravcima KK1 i a. Budui da je baza trostrane prizme u 2 , potreban nam je samo drugi trag ravnine . Dakle, odredimo druga probodita pravaca KK1 i a, a s to su toke K i P . Dakle, k2 = K P . c Ovaj postupak smo mogli i skratiti ukoliko uoimo da su ravnine i paralelne c budui da su obje odredene pravcima koji su paralele s bonim bridovima tih dviju c c prizmi. Dakle, drugi trag ravnine jednostavno se mogao dobiti kao paralela s c tragom a2 tokom K . Trag k2 ne sijee bazu A B C , pa probodita ne postoje. c s e) Probodita brida LL1 i prizme ABCA1 B1 C1 s Analognim postupkom dobivamo drugi trag l2 ravnine koji takoder ne sijee c bazu A B C . f) Probodita brida MM1 i prizme ABCA1 B1 C1 s Drugi trag m2 pomone ravnine paralelan je s a2 i prolazi tokom M . c c c c On sijee bazu A B C u dvije toke 5 A C i 6 B C . Njima povuemo c paralele s bonim bridovima trostrane prizme i time smo dobili presjeni paraleloc c c s gram. Pravac M M1 sijee stranice paralelograma u proboditima 5 i 6 . g) Probodita brida NN1 i prizme ABCA1 B1 C1 s Analogno dobivamo probodita 7 ACC1 A1 i 8 BCC1 B1 . s Spajanje toaka.Probodita spajamo tako da dva susjedna vrha prodornog c s poligona budu toke s iste plohe. Dakle, redoslijed spajanja je: 1 3 8 6 4 c 2 5 7 1. Vidljivost. Svaka je stranica prodornog poligona na dvije plohe - jedna je ploha trostrane prizme, a druga etverostrane prizme. Stranica prodora je vidljiva c u tlocrtu (nacrtu), ako su obje plohe kojima pripada vidljive u toj projekciji. Crte z zavravamo time da u konanici pojaamo one dijelove bridova prizama koji su ostali s c c vidljivi nakon prodora.

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

93

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

94

Primjer 4.58. Dane su dvije piramide ABCV1 i KLM V2 s bazama u ravnini c 2 . Konstruirajmo njihov prodor. Koordinate toaka su A(2, 0, 10.5), B(4, 0, 7), z C(6, 0, 12), V1 (11.5, 4, 3.5), K(7, 0, 10), L(9, 0, 10), M(12, 0, 6), V2 (4, 9, 0). (Predloak 4.58.) c Prvo traimo probodita brida V2 K i piramide ABCV1 . Pomona ravnina z s odredena je bridom V2 K i vrhom V1 . Odnosno, odredena je pravcima V1 V2 i V2 K. Budui da se baza piramide ABCV1 nalazi u 2 zanimljiv nam je samo drugi trag c s c k2 ravnine . Odredimo drugo probodite pravca V1 V2 i oznaimo ga s P . Drugo c c probodite od V2 K je upravo toka K, pa je k2 = P K . Pravac k2 sijee nacrt s c c baze ABC u tokama 1 i 2 koje zajedno s tokom V1 odreduje presjeni trokut. c c c c Brid V2 K taj trokut sijee u tokama 1 i 2 , a tlocrte im konstruiramo pomou ordinala koristei se injenicom da toke 1 i 2 lee na bridu V2 K. c c c z Na analogan nain nademo i probodite brida V2 L i piramide ABCV1 uz pomo c s c s c ravnine iji je drugi trag l2 = P L . Probodita su toke 3 i 4. Brid V2 M ne c probada piramidu ABCV1 . Drugi je korak pronai probodita bridova piramide ABCV1 s piramidom c s KLM V2 . Ravnina odredena je bridom V1 A i vrhom V2 , tj. odredena je pravcima c V1 A i V1 V2 . Drugi trag ravnine je a2 = A P . On sijee nacrt baze KLM u c dvjema tokama koje zajedno s vrhom V2 odreduju presjeni trokut. Presjek tog c c s c trokuta i brida AV1 su toke 5 i 6. Probodita brida BV1 i druge piramide su toke c 7 i 8, dok brid CV1 ne sijee piramidu KLM V2 . Spajanje toaka.Spajamo one toke koje lee na istim plohama. Vrhovi c c z prodorne linije su redom: 1 3 6 8 4 2 7 5 1. Vidljivost.Stranice prodorne linije su vidljive samo ako se nalaze na plohama koje su obje vidljive u promatranoj projekciji. Konana slika prodora dana je na c sljedeem crteu. c z

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

95

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

96

Primjer 4.59. Dane su etverostrana prizma ABCDA1 B1 C1 D1 i trostrana pic ramida KLM V s bazama u ravnini 1 . Konstruirajmo njihov prodor. Koordinate toaka su A(3, , 5, 0), B(4, 7, 0), C(5.5, 7.5, 0), D(7, 5.5, 0), A1 (8, 1, 5.5), c K(8.5, 7.5, 0), L(12, 7.5, 0), M(10, 5, 0), V (4.5, 1, 6.5). (Predloak 4.59.) z Upotrijebit emo metodu bridova, tj. nai emo probodite svakog pobonog c c c s c brida prizme s piramidom i obratno, probodite svakog pobonog brida piramide s s c prizmom. a) Probodita brida V K i prizme ABCDA1 B1 C1 D1 s Kao to smo vidjeli kod rjeavanja problema probodita pravca i prizme, treba s s s nai ravninu koja sadri pravac V K i paralelna je s pobonim bridovima prizme. c z c Tokom V povucimo pravac q paralelno s bridom AA1 . Pravci V K i q odreduju c traenu ravninu . Budui da je baza prizme u 1 , zanimljiv nam je samo prvi z c trag ravnine . Prvo probodite pravca V K je toka K, a prvo probodite pravca s c s c c q oznaimo s Q i nadimo na uobiajeni nain. Prvi trag k1 ravnine je pravac c c c c c Q K . On sijee tlocrt baze A B C D u tokama 1 i 2 . To su dvije toke presjenog paralelograma, kojemu su dvije stranice paralelne s bonim bridovima prizme. Toke c c c u kojima te dvije stranice sijeku pravac V K su toke prodora 1 i 2 . Nacrte tih c c toaka na bridu V K nademo pomou ordinala. Prva sljedea slika prikazuje gore c opisane korake. b) Probodita brida V L i prizme ABCDA1 B1 C1 D1 s Ravnina koja sadri pravac V L i paralelna je s pobonim bridovima prizme z c s nalazi se na isti nain koristei pravac q. Prvi trag l1 ravnine je Q L . Probodita c c pravca V L i prizme su toke 3 i 4. c c) Probodita brida V M i prizme ABCDA1 B1 C1 D1 s Ravnina koja sadri pravac V M i paralelna je s pobonim bridovima prizme z c s nalazi se na isti nain koristei pravac q. Prvi trag m1 ravnine je Q M . Probodita c c pravca V M i prizme su toke 5 i 6. Druga sljedea slika prikazuje gore opisane korake c c za dobivanje toaka 3, 4, 5, 6. c d) Probodita brida AA1 i piramide s z Ravnina kroz vrh V koja sadri AA1 ujedno sadri i pravac q, jer je q||AA1 i z c V q. Dakle, prvi trag ravnine je a1 = Q A . Ali taj trag ne sijee bazu K L M , pa pravac AA1 ne probada piramidu. Ista je situacija i s bridovima BB1 i CC1 . Brid DD1 probada piramidu, jer trag d1 = Q D ravnine sijee bazu K L M c u dvije toke koje zajedno s vrhom V odreduju presjeni trokut, a presjek tog c c

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

97

trokuta i brida DD1 su toke 7 i 8. To je dano na treoj slici. c c Spajanje toaka. Budui da se spajaju toke koje lee na istim plohama, c c c z slijedi da imamo ove linije prodora: 1 3 5 1 i 2 4 7 6 8 2. Vidljivost. U tlocrtu su vidljive plohe ABB1 A1 , KLV , MLV , a u nacrtu ABB1 A1 , CDD1 C1 i KLV . Prodorna linija je vidljiva samo ako su obje plohe na kojima se nalazi vidljive.

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

98

Probodita brida V K i prizme ABCDA1 B1 C1 D1 s

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

99

Probodita ostalih bridova piramide s prizmom s

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

100

Probodita brida DD1 i piramide s

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

101

Zavren crte s z

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

102

Primjer 4.60. Konstruirajmo prodor rotacijskog stoca i pravilne etverostrane s c s prizme koji imaju zajedniku os i baze su im u ravnini 1 . Vrh stoca je V (0, 4, 5), c a polumjer baze je r = 4. Vrh prizme je A(1.8, 4.8, 0), a visina joj je v = 6. (Predloak 4.60.) z Rjeenje. Tlocrt prodorne linije nalazi se na tlocrtu prizme. Prvo emo odreds c iti toke prodora koje se nalaze na bridovima prizme. Njihovi tlocrti 1 , 2 3, , 4 se c c c podudaraju s tlocrtima vrhova a , B , C D . Uoimo izvodnicu AV . Ona sijee krunicu baze u toki E. Odredimo E i nacrt izvodnice AV je upravo E V . Presz c c jek nacrta izvodnice E V i brida prizme AA1 je toka prodora 1 . Analogno se odrede nacrti i ostalih triju toaka 2, 3, 4. c Ploha ABB1 A1 sijee stoac po dijelu hiperbole. Tjeme 5 te hiperbole ima c z z c c tlocrt u polovitu duine A B . Odredimo izvodnicu na kojoj lei ta toka 5 i pomou s z ordinala odredimo nacrt izvodnice i na njoj nacrt toke 5. Toke 6, 7, 8 nalazimo c c analogno na ostalim trima plohama prizme. Konano odredimo jo i toke u kojima nacrt prodorne krivulje mijenja c s c vidljivost. Te toke 9 i 10 lee na izvodnicama koje su u tlocrtu paralelne s osi c z x2 . 1 Spajanje toaka. Redoslijed spajanja je ovaj 1 5 2 6 10 3 7 c 4 8 9 1. Vidljivost. U nacrtu se vidi linija koja spaja 1 5 2 6 10.

S. Varoanec, Nacrtna geometrija, 4. Mongeovo projiciranje s

103