MEDICINSKA PARAZITOLOGIJA

LABORATORIJA ZA PARAZITOLOGIJU I MIKOLOGIJU (medparbg@eunet.yu) INSTITUT ZA MIKROBIOLOGIJU I IMUNOLOGIJU MEDICINSKI FAKULTET U BEOGRADU

PROTOZOE KRVI I TKIVA

Protozoe krvi i tkiva

Flagelate
Trypanosoma brucei gambiense bolest spavanja (chr, Af) Trypanosoma brucei rhodesiense bolest spavanja (ac, Af) Trypanosoma cruzi Chagas agasova bolest (Juna Am.) Leishmania spp. lajmanioza (irom sveta)

Apikompleksa (sporozoe)
Plasmodium spp. malarija (tropi i subtropi) Babesia spp. babezioza (irom sveta) Toxoplasma gondii toksoplazmoza (irom sveta)

Protozoe krvi i tkiva

Stadijumi u ivotnom ciklusu flagelata*
AMASTIGOT LAJMANIJEVO TELO PROMASTIGOT LEPTOMONAS EPIMASTIGOT - KRITIDIJA TRIPOMASTIGOT TRIPANOZOMA *kriterijumi: morfologija, domain, lokalizacija

Leishmania spp.

Leishmania spp.
RASPROSTRANJENE U CELOM SVETU IZUZEV AUSTRALIJE I ANTARKTIKA PARAZITI KRVI I TKIVA RAZNIH IVOTINJA I OVEKA RAZLIITE VRSTE MOGU DA DAJU ISTE KLINIKE MANIFESTACIJE KAO I TO ISTE VRSTE MOGU DA DAJU RAZLIITE KLINIKE MANIFESTACIJE! ZAVISNO OD VRSTE PARAZITA I IMUNSKOG STATUSA DOMAINA KLINIKE MANIFESTACIJE SE OBINO DELE U 4 GRUPE: 1. VISCERALNA LAJMANIOZA 2. KONA LAJMANIOZA 3. MUKOKUTANA LAJMANIOZA 4. DIFUZNA KONA LAJMANIOZA

Leismania spp.
Vektor Phlebotomus sp. Morfologija 1. Amastigot (Lajmanijevo telo) intracelularan oblik u organizmu oveka, ivotinje 2. Promastigot (leptomonas) - u vektoru i na kulturi

Leishmania spp.

Leishmania donovani ivotni ciklus

(Iz: Despommier DD, Gwadz RW, Hotez PJ. Parasitic Diseases, 3rd ed. Springer Verlag, 1995, New York & Berlin.)

Lajmanioza

Leismania donovani
KALA-AZAR (CRNA BOLEST,
DUM-DUM GROZNICA)

L. donovani donovani (INDIJSKI KALA-AZAR) L. donovani infantum (MEDITERAN. KALA-AZAR) REZERVOAR PARAZITA: OVEK, PAS,
PACOV, VUK, AKAL, LISICA, RAZNI GLODARI

Leishmania donovani
INDIJSKI TIP EE KOD ODRASLIH NEKADA U EPIDEMIJAMA AKUTNOG ILI SUBAKUTNOG TOKA

LANAC INFEKCIJE OVEK FLEBOTOMUS OVEK PSI NE OBOLJEVAJU MEDITERANSKI TIP ZEMLJE MEDITERANA, JUGOISTONE EVROPE, KINA, SREDNJA AZIJA, CENTRALNA I JUNA AMERIKA RANIJE SE JAVLJAO UGLAVNOM KOD DECE SPORADINO HRONINOG TOKA LANAC INFEKCIJE PAS FLEBOTOMUS PAS OVEK SE SLUAJNO UKLJUI U CIKLUS REZERVOAR: PAS, PACOV, LISICA AIDS! kod ovih pacijenata L. donovani se ponaa kao oportunista

HIV + Leishmania

Lajmanioza Visceralni oblik (kala-azar)

(Iz: Peters W, Gilles HM. A Colour Atlas of Tropical Medicine & Parasitology, 3rd ed. Wolfe Medical Publications Ltd, 1989.)

Visceralna lajmanioza hepatosplenomegalija

Kala-azar purpura

Visceralna lajmanioza Hepatosplenomegalija

Lajmanioza PKDL (post-kalaazarni koni lajmanoid)

Levo, Iz: Peters W, Gilles HM. A Colour Atlas of Tropical Medicine & Parasitology, 3rd ed. Wolfe Medical Publications Ltd, 1989. Desno, Iz: Beaver Pc, Jung RC, Cupp EW. Clinical Parasitology, 9th ed. Lea & Febiger, 1984, Philadelphia.

Papulozne lezije

Konfluentne nodulozne lezije

Hipopigmentacija

Leishmania donovani - dijagnoza

Uzorak: - KRV - PUNKTAT KOSTNE SRI - PUNKTAT LIMFNIH LEZDA - PUNKTAT SLEZINE ILI JETRE (DAJE NAJVII % + NALAZA ALI SE RETKO PRIMENJUJE ZBOG MOGUE RUPTURE ORGANA) Metode pregleda: - BOJENI PREPARAT (GIEMSA) - KULTIVISANJE - BIOLOKI OGLED - NESPECIFINI TESTOVI FORMOL-GEL TEST (40%) UREASTIBAMINSKI TEST (4%) - KONI I SEROLO. TESTOVI MONTENEGRO INTRADERMALNI TEST SEROLOGIJA

Lajmanioza Laboratorijska dijagnoza I

(Iz: Peters W, Gilles HM. A Colour Atlas of Tropical Medicine & Parasitology, 3rd ed. Wolfe Medical Publications Ltd, 1989.)

Paraziti (amastigot forme) u razmazu kostne sri (Giemsa)

Paraziti (promastigot forme) u kulturi (NNN)

Lajmanioza Laboratorijska dijagnoza II

(Iz: Peters W, Gilles HM. A Colour Atlas of Tropical Medicine & Parasitology, 3rd ed. Wolfe Medical Publications Ltd, 1989.)

Test Imunofluorescencije

Montenegro test Formol-gel test (nespecifini)

Plasmodium spp. - Malarija

PLASMODIUM SPP.
Plasmodium falciparum Plasmodium vivax Plasmodium malariae Plasmodium ovale

MALARIJA (paludismus latinski: palus = movara, movarna groznica) Vektor Anopheles spp. OKO 270 MILIONA LJUDI U SVETU BOLUJE OD MALARIJE, A OKO 2.5 MILIONA GODINJE UMIRE, 3.2 milijarde ljudi ivi pod rizikom P. falciparum i P. vivax - 95% INFEKCIJA

PLASMODIUM SPP.
IVOTNI CIKLUS PLAZMODIJA OVEKA 1. FAZA IZOGONIJE (OVEK) ASEKSUALNA DEOBA 2. FAZA GAMOGONIJE I SPOROGONIJE (enka Anopheles) SEKSUALNO RAZMNOAVANJE IZOGONIJA 1. EE FAZA (PREERITROCITNA, 5-15 dana) 2. E FAZA (ERITROCITNA U ERITROCITIMA) HIPNOZOITI !!! P. vivax, P. ovale
Uspavane, latentne forme koje zaostanu u jetri, a koje su odgovorne za relapse

Malarija ivotni ciklus

(Iz: White NJ. Antimalarial drug resistance. Journal of Clinical Investigation 2004, 113:1084-1092., by Ken Beauchamp.)

Malarija - ivotni ciklus

(Iz: Kranji-Zec I i sarad. Medicinska Protozoologija. Medicinski Fakultet Univerziterta u Beogradu, 2006.)

PLASMODIUM SPP. /Prodor u ER

Prisustvo vie merozoitnih antigena tri povrinska antigena (msa i, msa ii, msa iii) proteini roptrija protein koji se prenosi na povrinu eritrocita u vreme prodiranja merozoita resa (ring-infected erythrocyte surface ag) Prisustvo specifinih receptora na eritrocitima kod P. vivax ovi receptori su ujedno i antigeni krvnih grupa (duffy ag), a za P. falciparum sijalinska kiselina

PLASMODIUM SPP. /Prodor u ER

U procesu prodiranja vaan je i citoskelet eritrocita, kod malezijaca opna eritrocita rigidna (ovalociti) i otporna na invaziju P. falciparum merozoita P. falciparum tee koristi hemoglobin tipa HbF (talasemija) koji normalno perzistira tokom prvih nedelja ivota i doprinosi zatiti novoroenadi od tekih malarinih napada, i HbS (drepanocitoza) Deficit glukoza-6-fosfodehidrogenaze takoe koi razvoj parazita Faza u Er razliito traje: 48h za P. vivax, P. falciparum i P. ovale, 72h za P. malariae

MALARIJA PUTEVI PRENOENJA Preko vektora Transfuzija krvi Kontaminirane igle Sa majke na plod

MALARIJA
PREKO 80 VRSTA ANOFELESA SU MOGUI VEKTORI PLASMODIJUMA U BIVOJ JUGOSLAVIJI PRISUTNO JE 7 VRSTA A. maculipenis, A. superpictus, A. bifurcatus, A. algeriensis, A. plumbeus, A. sacharovi i A. hyrcanus KLINIKA SLIKA

MALARINI NAPAD SA PROGRESIVNOM ANEMIJOM I POJAVOM SPLENOMEGALIJE MALARINI NAPAD JE SKUP PAROKSIZAMA IZMEU KOJIH SE JAVLJAJU KRAI ILI DUI AFEBRILNI INTERVALI

MALARIJA
paroksizmi su posledica istovremenog prskanja velikog broja eritrocita i oslobaanja merozoita u krv paroksizam kliniki poinje (i) groznicom (nekoliko sati), sledi (ii) febrilni stadijum (t tipa continue i preko 40c, nekoliko sati) i zavrava naglim (iii) padom t (crisis) uz profuzno znojenje pravilno pojavljivanje paroksizama dalo je osnovu za nastanak naziva: MALARIA TERTIANA (48h P. vivax) MALARIA QUARTANA (72h P. malariae) MALARIA TROPICA (24h 48h P. falciparum)

PLASMODIUM VIVAX
NAJRAIRENIJA VRSTA MALARIA TERTIANA ILI VIVAX MALARIA paroksizmi se javljaju na 48 sati i odgovaraju oslobaanju merozoita iz eritrocita maksimalno trajanje neleene infekcije 4-5 godina zbog relapsa

Malarija Plasmodium vivax

(Iz: Kranji-Zec I i sarad. Medicinska Protozoologija. Medicinski Fakultet Univerziterta u Beogradu, 2005.)

Malarija Plasmodium ovale

(Iz: Kranji-Zec I i sarad. Medicinska Protozoologija. Medicinski Fakultet Univerziterta u Beogradu, 2005.)

Malarija Plasmodium malariae

(Iz: Kranji-Zec I i sarad. Medicinska Protozoologija. Medicinski Fakultet Univerziterta u Beogradu, 2005.)

PLASMODIUM FALCIPARUM
MALARIA TERTIANA MALIGNA ILI MALARIA TROPICA ILI FALCIPARUM MALARIA Cerebralna malarija komplikacija P. falciparum infekcije, s obzirom da se kod ove vrste izogonija odvija u krvnim sudovima unutranjih organa ispupenja na povrini parazitiranog ER proteini bogati histidinom, odgovorni za adherenciju eritrocita za endotel kapilara mozga stvaranje aglutinata poremeaj mikrocirkulacije mikrotromboze nekroza

Er inficiran vrstom P. falciparum sa ispipenjima (knobs) na povrini

PLASMODIUM FALCIPARUM
crnomokrana groznica - esta kod falciparum malarije - rezultat je nagle intravaskularne hemolize aktivirani humoralni i celularni mehanizmi odbrane obolelog mogu dovesti do zaleenja, ali otporniji oblici preivljavaju formiranjem novih antigenskih varijanti koje daju rekrudescencije

Malarija Plasmodium falciparum

(Iz: Kranji-Zec I i sarad. Medicinska Protozoologija. Medicinski Fakultet Univerziterta u Beogradu, 2005.)

MALARIJA /DIJAGNOZA
KLINIKA SLIKA SPECIFINA DIJAGNOZA DOKAZ PRISUSTVA PARAZITA SEROLOGIJA PCR MATERIJAL KOJI SE KORISTI U DIJAGNOSTICI: KRV (UKLJUUJUI I KRV IZ PUPANE VRPCE) PUNKTAT KOSTNE SRI ILI, IZUZETNO, JETRE OTISNI PREPARAT (TOUCH) PLACENTE PATOHISTOLOKI PREPARATI TKIVA RAZNIH ORGANA

KRV: OD KRVI SE PRAVE KRVNI RAZMAZ (KR) I GUSTA KAP (GK) PRAVILO JE UZIMATI KRV TO EE I TO RANIJE, OBINO 3 UZASTOPNA DANA UJUTRU I UVEE, ODNOSNO VIE PUTA TOKOM DANA I NOI !!!

MALARIJA /DG
pregledom krvnog razmaza mogue je otkrivanje parazitemije od 200 parazita / l i navie pregledom guste kapi otkriva se parazitemija od 10-20 parazita / l patentna parazitemija: paraziti se nalaze u preparatima Gk i Kr subpatentna parazitemija: paraziti iako prisutni u krvi, nalaze se u nedovoljnom broju da bi se otkrili u Gk ili Kr u sluaju da je pregledom 100 mikroskopskih (10x100) vidnih polja kr dobijen negativan nalaz, dijagnozu treba upotpuniti drugim metodama pregleda!

Uzorak

Krvni razmaz

Gusta kap

Krvni razmaz

gusta kap

Krvni razmaz

Trofozoiti

Gametocit

Gusta kap

Trofozoiti

Gametocit

PLASMODIUM SPP.
KRITERIJUMI RAZLIKOVANJA VRSTE PARAZITA U KRVI

izgled mladih i starih trofozoita broj jedara zrelog izonta izgled gametocita boja, lokalizacija i koliina pigmenta izmene eritrocita (boja, oblik veliina): npr. kod P.vivax mogu imati prenik i 12 m prisustvo granula SCHFFNER-OVE GRANULE KOD P.VIVAX i P.
OVALE

MAURER-OVE MRLJE KOD P. FALCIPARUM

Malarija Izgled parazita u krvnom razmazu

(Iz: Peters W, Gilles HM. A Colour Atlas of Tropical Medicine & Parasitology, 3rd ed. Wolfe Medical Publications Ltd, 1989.)

P. vivax - izont

P. malariae trofozoit (earpa)

P. falciparum trofozoiti

P. falciparum mikro- i makrogametociti

MALARIJA /DG
SEROLOKE ANALIZE: SA MANJIM ILI VEIM USPEHOM SE DANAS KORISTE IFT, IHA, ELISA KAO I PCR SEROLOKE ANALIZE SU OD NAROITE POMOI KOD: stanja poviene temperature nepoznatog porekla pacijenata pod antimalarinom terapijom u radu slubi za transfuziju epidemioloka ispitivanja POSTOJE I BRZI TESTOVI ZA OTKRIVANJE PARAZITSKIH PROTEINA - ANTIGENA: test kojim se za 8 minuta moe otkriti parazitska laktat dehidrogenaza koja je antigen P. vivax i P. falciparum test

1. 2. 3. 4.

PCR

Brzi test
za detekciju specifinih proteina parazita

MALARIJA - TERAPIJA
Grupe lekova prema efikasnosti delovanja na razliite razvojne stadijume parazita: 1. tkivni izontocidi (aktivni protiv hipnozoita u jetri) 2. krvni izontocidi (aktivni protiv aseksualnih oblika u krvi oveka, spreavaju pojavu malarinih napada) 3. gametocidi (aktivni protiv gametocita, spreavaju transmisiju) 4. sporontocidi (spreavaju sazrevanje gametocita, odnosno stvaranje sporozoita u vektorima)

Rezistencija na hlorokin

MALARIJA /PREVENCIJA (vakcine u eksperimentalnoj fazi) antisporozoitne vakcine antimerozoitne vakcine preeritrocitne vakcine (delovanje na sporozoite ili na hepatine forme parazita) antigametocitne vakcina (vakcine koje u organizmu komarca spreavaju stvaranje gametocita redukcija transmisije) DNK vakcine

MALARIJA PROBLEMI !
Rezistencija parazita na antimalarike Rezistencija komaraca na insekticide Ne postoji vakcina Importovana malarija

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii
Heteroksena obavezno intracelularna protozoa iz grupe kokcidija (apikompleksa-sporozoa). Rasprostranjena irom sveta. Posebno znaajan izaziva infekcija u trudnoi i kod imunokompromitovanih osoba !!!

Biologija T. gondii - ivotni ciklus

A - aseksualni nain razmnoavanja: izogonija () i enodiogenija (E) S - seksualni nain razmnoavanja: gamogonija (gametogonija) sporogonija oocista Stalni (definitivni) domain Felidae (Felis domestica i dr) - A (, E), S Prelazni (intermedijerni) domain glodari, domae ivotinje, ptice, ovek - A (E)

Biologija T. gondii
Stadijumi u ivotnom ciklusu Stalni domain /maka oocista i dr. Prelazni domain /ovek i dr. tahizoiti (endozoiti) akutna i subakutna faza bolesti pseudociste (elije ispinjene tahizoitima) akutna faza bolesti bradizoiti (cistozoiti) ciste hronina/latentna infekcija, sadre bradizoite tahizoiti + bradizoiti = trofozoiti

ivotni ciklus T. gondii

Biologija T. gondii
Trofozoiti Oblika polumeseca - ~ 6 mm 2 mm Jedro i organele Tri membrane - pelikula Prednji i zadnji polarni prstenovi Konoid, mikroneme, roptrije Ciste ovalne, ~30 mm

PSEUDOCISTA

CISTA

Epidemiologija i ekologija I
Rasprostranjenost - irom sveta Putevi prenoenja ingestija sporulisanih oocista/feces make/ruke, zemlja, voda, povre ingestija cisti u termiki neobraenom mesu, mleku, jajima preko koe/kontakt sa izluevinama akutno obolelih ljudi i ivotinja psi/ksenosmofilija sa majke na plod transplantacija organa transfuzija krvi transfuzija leukocita laboratorijske infekcije

Epidemiologija i ekologija II
Urbana i ruralna sredina Srbija - 1988-1997, 2936 ispitanica generativne dobi, 69% (1988, 86% 1997, 39%) Francuska (Pariz) - ~90%

Patogeneza
Inficira sve vrste elija, ukljuujui M Infektivni oblici - sporozoiti (oocista) ili bradizoiti (cista) Gastrointestinalni trakt limfni sistem organi i tkiva miii, srce, jetra, slezina, plua, limfne lezde, CNS Ishod infekcije Tahizoit deoba smrt elije nekroza akutna infekcija Bradizoit deoba cista hronina infekcija reakcija domaina Reaktivacija latentne infekcije !!!

Klinike manifestacije I
Steena (akvirirana) Kongenitalna infekcija Imunokompetentni domain (inkubacija 4 - 21 dan) Asimptomatska infekcija (80-90%) Simptomatska infekcija - cervikalna limfadenopatija! - sindrom slian mononukleozi - retinohoroiditis - pneumonitis, miokarditis, meningoencefalitis, polimiozitis, ospa, sistemska bolest

Klinike manifestacije II
Kongenitalna infekcija
Primarna infekcija u trudnoi !!! Anatomske karakteristike placente/doba gestacije utie na verovatnou prenosa parazita sa majke na plod 30% tokom cele gestacije 6% 13 nedelja 72% 72 nedelja 75% inficirane dece asimptomatsko na roenju simptomi mesecima/godinama kasnije !!! Spontani abortus, smanjena TT, sistemska bolest CNS - hidrocefalus, mikrocefalus, epilepsija, intracerebralne kalcifikacije (ICK) Trijas: retinohoroiditis + ICK + hidrocefalus

Klinike manifestacije III

Imunokompromitovani domain (AIDS, transplantacija, limfomi, leukemije) AIDS - rizik 100 CD4+ T elija/ml Reaktivacija latentne infekcije ili svea infekcija Encefalitis Orhitis, pankreatitis, miokarditis, pneumonitis, gastroenteritis, kolitis, cistitis Retinitis Kone lezije - ospa, noduli

Laboratorijska dijagnoza I
Uzorci tkivo dobijeno biopsijom telesne tenosti (bronhoalveolarni lava, CST, krv, urin, amnionska tenost) Metode Direktna detekcija parazita - histopatoloki i otisni preparati/Giemsa, Wright, PAS Izolacija parazita - laboratorijski mievi, kultura elija Detekcija Ag Detekcija DNK - PCR (B1 gen, SAG1 gen) - kongenitalna toksoplazmoza (amnionska tenost, krv, urin)

Laboratorijska dijagnoza II
Seroloki testovi - IgG, IgM, IgA, IgE
Prisustvo infekcije Vreme infekcije /aviditet Nalaz:
IgG + IgM infekcija unutar 3 meseca IgG + IgM infekcija pre 3-6 meseci

Sabin-Feldman daj (dye) test ELISA Indirektna imunofluorescencija Aglutinacija (ISAGA i dr)

Terapija
Imunokompetentni domain pirimetamin + sulfadiazin Infekcija u trudnoi spiramicin pirimetamin + sulfadiazin posle prvog trimestra Imunokompromitovani domain pirimetamin + sulfadiazin pirimetamin + klindamicin pirimetamin + klaritromicin/azitromicin, dapson Primarna profilaksa
trimetoprim + sulfametoksazol (Bactrim)

Sekundarna profilaksa (terapija odravanja)

pirimetamin + sulfadiazin

Prevencija
Zdravstveno prosveivanje i obrazovanje Izbegavanje kontakta sa maijim izmetom Termika obrada mesa /66o C Pranje povra i voa Ruke i posue (kontakt sa presnim mesom) dobro oprati toplom vodom i sapunom Zatitne rukavice za trudnice prilikom rada sa zemljom Vakcina - iva za ovce

Prevencija !