PIOTR WOSTOWIC I MARIA CZERNICHOWSKA Barwna posta Piotra Wostowica, protoplasty rodu Duninw obrosa wieloma legendami i mogaby

sta si kanw pasjonujcego filmu przygodowego. Dawne kroniki opowiadaj na jego temat liczne prawdziwe i zmylone historie. Przypisywano mu (niesusznie) duski e pochodzenie i przywiezienie do Polski olbrzymich skarbw duskiego krla. W rzeczywistoci przydomek Dunin (czyli Duczyk) nosi jego pra-prawnuk, ktry prawdopodobnie dwa wieki pniej bra udzia w duskiej wojnie domowej. Inni historycy twierdz z kolei, e jest to znieksztacenie imienia Dominik, ktre nosi jeden z przedstawicieli tej rodziny. Z czasem przydomek ten sta si nazwiskiem caego licznie rozgazionego rodu potomkw Wostowica. Z bada historykw wynika, e Piotr, syn Wasta, by rdzennym lzakiem (w jego czasach lsk by jeszcze integraln czci krlestwa polskiego) i pochodzi z potnego i wpywowego rodu abdziw, ktry od pokole dziedziczy posiadoci w okolicach Wrocawia. Do niego naleaa m.in. gra la i otaczajce j wsie. Mody Piotr sta si najbliszym przyjacielem i towarzyszem ksicia Bolesawa Krzywoustego, zapewne jak on -penym fantazji, nieustraszonym miakiem, dnym przygd i zwycistw. Ju u progu swojej kariery wykaza si czynem rwnie odwanym, co zuchwaym. Wysany przez Bolesawa na wschodni granic, aby powstrzyma najazdy ruskiego ksicia Woodara, upozorowa zdrad, wkrad si w aski Woodara, a potem podstpnie porwa kniazia i przywiz do Polski. Za jego uwolnienie Rusini musieli zapaci ogromny okup. Jednak tym, co w yciorysie lskiego monowadcy interesuje nas najbardziej, to jego dynastyczne maestwo, ktre przekazao geny Merowingw caemu rodowi Duninw. I tutaj nie obyo si bez skandalu. Po mierci swojej pierwszej ony, ruskiej ksiniczki Zbysawy, Bolesaw Krzywousty postanowi oeni si ponownie. Nie mia jeszcze trzydziestu lat, a modo zmara ona osierocia mu dwoje dzieci. Wybr pad na Mari, ksiniczk czernichowsk z rodu Rurykowiczw, krewn Zbysawy (a take swoj wasn krewn, poprzez maestwo ciotecznej babki, Gertrudy Mieszkwny z ksiciem kijowskim Izjasawem). Wysa zatem Bolesaw na Ru swojego zaufanego przyjaciela, aby w jego imieniu poprosi o rk panny. Tymczasem Piotr Wostowic sam zakocha si w Marii, polubi j i przywiz do Polski ju jako swoj on. Legenda mwi, e modzi zapaali ku sobie gorcym wzajemnym afektem, w innym zreszt wypadku trudno przypuszcza, aby wietnie skoligacona ksiniczka wolaa wyj za m za posaca ksicia, ni za ksicia samego. Wielk jednak

przyjani musia darzy Krzywousty swego druha, skoro czyn ten zosta mu wybaczony, a Piotr Wostowic otrzyma wkrtce najwysze stanowisko w pastwie - urzd palatyna, czyli wojewody, ktry by praw rk i zastpc wadcy w sprawach wojskowych, dworskich i sdowych. Trudno si temu wyniesieniu dziwi - przodkowie Piotra naleeli do przedpiastowskich lokalnych lskich wadcw, a maestwo z krewn ksicia uczynio go czonkiem rodziny panujcej. By on wic nie zwykym urzdn ikiem dworskim, lecz potnym i wpywowym comesem, niezwykle bogatym dziki rodowym posiadociom i sporemu posagowi ony. Kroniki twierdz, e palatyn nie naduywa swojego stanowiska, przeciwnie, oddany dynastii Piastw lojalnie dba o sprawy pastwa, wi erny swej dewizie: cile przestrzega praw i cae krlestwo utrzymywa w zacnym pokoju". Inna wersja gosi, e kniaziwna Maria b y a p r z yr z e c z o n a w maestwo wojewodzie Skarbimirowi z rodu Awdacw, poprzednikowi Piotra na urzdzie palatyna, a Wostowic wysany w roli swata sam polubi urodziw Rusink. Jeszcze inna twierdzi, e Piotr jecha na Ru by prosi o Krzywoustego, rk Zbysawy dla a przy okazji pozna i polubi jej kuzynk. Jakakolwiek bya

prawdziwa wersja wydarze, maestwo Piotra Wostowica i Marii Olegwny nie ulega wtpliwoci. Niektrzy historycy przydaj Piotrowi jeszcze jedn on, tym razem ksiniczk francusk. Brak jest jednak jakichkolwiek wyranych dowodw, e hipoteza ta moe by prawdziwa. Gdyby tak jednak byo, wszyst kie francuskie ksiniczki w owym czasie pochodziy po kdzieli z rodu Merowingw i owa domniemana francuska ona, podobnie jak Maria, przekazaaby krew krlw rodowi Duninw. Wspaniaa kariera Wostowica upada podobno przez kobiety. Druga ona Krzywoustego, Salomea, hrabianka Bergu, postanowia wprowadzi na urzd palatyna swego zaufanego czowieka, ktry mgby w przyszoci zadba o przyszo jej dzieci, zdanych na ask pierworodnego syna ksicia i Zbysawy. Lecz nawet po tej dymisji Piotr nie straci znaczenia i przyjani ksicia, a umierajcy Bolesaw Krzywousty, majcy do niego bezgraniczne zaufanie, uczyni go wykonawc swojej ostatniej woli i opiekunem swoich synw. Kraj zosta podzielony na dzielnice, nad ktrymi wadz zwierzchni sprawowa najstarszy syn Bolesawa, Wadysaw zwany pniej Wygnacem. Wostowic ponownie zosta palatynem na dworze seniora i czuwa nad jednoci i pokojem w rozdrobnionym krlestwie. Jednak ona modego ksicia, dumna Agnieszka z rodu Babenbergw, nakonia Wadysawa do zmiany testamentu ojca i przejcia dzielnic modszych braci. Wostowic, starajc si zapobiec wojnie domowej, otwarcie sprzeciwia si tym planom, za co popad w nieask, zosta uwiziony,

olepiony i pozbawiony jzyka, a jego dobra skonfiskowano. Ucicie jzyka byo kar za oszczerstwo, prawdopodobnie wic do oskarenia o bunt przeciw seniorowi doczono take pomawianie przez palatyna ksinej Agnieszki, e zdradza ma ze swoim dworzaninem, rycerzem Dobkiem. Zapewne byy to podejrzenia prawdziwe, skoro to wanie Dobek osobicie i uywajc podstpu uwizi Piotra, a Agnieszka zaciekle domagaa si dla niego kary mierci. Jednak ksi Wadysaw nie mia odwagi pozbawi ycia swego wuja i po o kaleczeniu go i odebraniu majtku, skaza na wygnanie... zapewne nie przypuszczajc, e wkrtce sam bdzie musia ucieka z kraju po nieudanej prbie zagarnicia dziedzictwa modszych braci i e to do niego na zawsze przylgnie przydomek Wygnaca". Piotr Wostowic wrci do kraju, ale wiek i kalectwo nie pozwalay mu ju na adn publiczn dziaalno. Dokona burzliwego ywota w 1153 roku, pozostawiajc po sobie wielk saw i legend, liczne kocielne fundacje oraz kilkoro dzieci, ktrych potomkowie zapoc ztkowali szeroko rozgaziony rd Duninw. Jednak waniejsza, ni w sawny protoplasta, jest dla naszych genealogicznych ustale jego maonka, ruska ksiniczka Maria. To ona jako pierwsza wniosa krlewsk krew Merowingw wprost do licznych polskich rodw szlacheckich, nie tylko pochodzcych bezporednio od Wostowica, ale i rodzin z nimi spokrewnionych poprzez maestwa Duninowych cr (dalekim potomkiem tej pary poprzez matk, abdziwn z Godzikowa byli rn.in. synny kanclerz Krzysztof Szydowiecki, prymas Andrzej Olszowski, pisarka Deotyma, malarz Antoni Malczewski, banita Samuel Zborowski i liczni Radziwiowie). Przyjrzyjmy si zatem pochodzeniu Marii. Istniej na ten temat dwie hipotezy. Na og przyjmuje si (co potwierdzaj kronikarskie zapiski), e bya crk ksicia czernichowskiego Olega Michaa wiatosawicza i Bizantyjki Teofano Muzzaloni. Niektre jednak opracowania genealogiczne twierdz, e bya rodzon siostr Zbysawy Bolesawowej, a wic byaby crk spokrewnionego z Piastami wielkiego ksicia kijowskiego witopeka. Ta druga wersja moe zapewne wynika z faktu, e w rdach nazywano Mari czasami siostr" Zbysawy (czyli blisk krewn), podczas gdy najprawdopodobn iej bya jej kuzynk (stryjeczno -stryjeczn siostr). Ktrakolwiek jednak z tych wersji jest prawdziwa, Maria w kadej z nich dziedziczy merowiskie pochodzenie. Jako rodzona siostra Zbysawy, byaby wnuczk Gertrudy Piastwny, crki Mieszka II i Rychezy lotaryskiej. Jako crka kniazia Olega Michaa, jest spokrewniona z najwikszymi dynastiami redniowiecznej Europy poprzez babk, Kiliki (Cecyli), crk Ethelera, hrabiego Ditmarschen (Diestmachen) i Idy z potnego saskiego rodu

Billungw. Maria urodzia Piotrowi kilkoro dzieci. Znanych jest picioro, trzech synw i dwie crki: Wszebr, witosaw Konstanty, Idzi, Agafia i Beatrycza. Przyjmujc jednak wysok miertelno niemowlt w tym czasie, mona zaoy, e zapewne byo ich wicej. Poto mkowie Wostowica, tytuowani w rdach mianem komesw" penili rwnie wane funkcje pastwowe, suc synom Krzywoustego. Najstarszy syn Piotra i Marii, Wszebr, by palatynem modszych Bolesawowicw, a jego syn, Piotr Stary - wojewod kujawskim i kas ztelanem kruszwickim. Wnukiem Piotra Starego by Piotr Duczyk", od ktrego to przydomku abdziowie zaczli zwa si Duninami. Z trzech synw Wostowica i Marii najdokadniej znamy potomstwo pierworodnego Wszebora. To od niego pochodz pniejsze rodziny Duninw ze Skrzynna, piecztujce si herbem abd, przybierajce od dziedzicznych woci rne nazwiska: Dunin-Borkowskich, Dunin-Karwickich, Dunin- Wsowiczw, Dunin Sulgostowskich itd. Crka Agafia zostaa on maopolskiego monowadcy Jaksy z Miechowa, by moe identycznego z Jaks z Kopanicy, ksiciem poabskich Stodoran z pomorsk dynasti panujc Gryfitw. W pniejszych wiekach Duninowie nie wyszli jednak nigdy poza krg redniozamon ej szlachty, tylko nieliczni przedstawiciele rodu obejmowali wane urzdy czy senatorskie krzesa. Ich genealogia zatem jest wci niekompletna i niedokadnie zbadana, brak jest zwaszcza informacji o istnieniu i mariaach crek, ktre na pewno ju od XII wieku zawieray maestwa z przedstawicielami szlachty. Jest wysoce prawdopodobne, i ogromna liczna polskich rodzin szlacheckich posiada wrd swoich antenatw jakie nieznane dotd Duninwny i tym samym wywodzi si od tej synnej pary protopl astw. Po Unii w Horodle w 1413 roku, ktra zrwnaa w prawach litewsk szlacht z polskimi rodami, Dziersaw ze Skrzynna przyj do herbu abd litewskiego bojara Andrzeja Goligunta. Odtd herbem tym piecztowali si nie tylko potomkowie Wostowica, lecz take kilkanacie rdzennie litewskich rodw. W pniejszych wiekach niektre z przyjtych do herbu litewskich rodzin (np. Jundziowie i Szemiotowie) bezzasadnie dodaway sobie do nazwiska przydomek Dunin. Dlatego odrnienie abdziw rodowitych" od adoptowanych" w pniejszym czasie nastrcza pewne trudnoci. Poniej prezentuj emy list rodzin pochodzcych bez adnych wtpliwoci od Piotra Wostowica i ksiniczki Marii czernichowskiej. Najczciej (ale nie zawsze) uyway one rodowego nazwiska Dunin j ako pierwszego czonu, dodajc po nim nazwisko pochodzce

od dziedzicznego majtku, czsto po to, by zaznaczy przynaleno do Duninw i odrni si od innych rodw o tych samych nazwiskach (np. rodzin Borkowskich rnych herbw byo a 17). Czonkowie wszystkich gazi tych Duninw (oraz ich niezwykle liczni potomkowie po kdzieli, rozrodzeni wrd wszystkich warstw szlachty) dziedzicz pochodzenie od Merowingw: Dunin Gocikowski Jastrzbski, Koniski, (ze Skrzynna), Dunin-Bartodziejski, Dunin -Grajewski, Dunin -Karwicki, Dunin-Borkowski, DuninBrzeziski, Dunin -Damujowski, Dunin-Guszyski, Dunin -Goawiski, Dunin (Godzikowski), Dunin-Hatnicki, Dunin-Kplicz, DuninDuninDunin Dunin - Kapuciski, Dunin-Lubsiski,

Dunin -Kozicki,

Dunin-Krajewski,

Dunin-Kunicki,

Dunin-Kuniski,

Dunin-Lipski,

Dunin-abcki,

Dunin -askarzewski,

owicki, Dunin-Mieczyski (Mieciski, Miciski), Dunin -Missopad, Dunin Modliszewski, Przystaowski, Rzuchowski Dunin-Owadowski, Dunin -Przyszowski, (uchowski), Dunin-Primus, Dunin-Rajecki, Dunin-Przychowski, Dunin-Rusinowski, Dunin -Smoszewski, DuninDuninDunin-

Dunin -Skrzyski,

Sulgostowski, Dunin-Szpot, Dunin-Szpotaski, Dunin-Wasowie, Dunin -Wolski, Dunin-Zborzeski (Zborzyski).