Professional Documents
Culture Documents
Historiae
ISSN 2082–0860
Vol. XVIII (2015/1)
s. 189-199
Elżbieta Wójcikowska
Akademia Pomorska w Słupsku
189
Elżbieta Wójcikowska
190
Słowo o Bolesławie Jerzym II Trojdenowiczu (1310–1340)...
Lew miał otrzymać imię na cześć swojego dziada ojczystego Lwa Daniłowicza; D. Dą-
7
191
Elżbieta Wójcikowska
12
Cyt. za: B. Włodarski, op. cit., s. 144.
13
A. Klubówna, Kazimierz Wielki, Książka i Wiedza, Warszawa 1967, s. 65-66.
A. Świeżawski, Ziemia bełska. Zarys dziejów politycznych do roku 1462, Wydawnictwo
14
192
Słowo o Bolesławie Jerzym II Trojdenowiczu (1310–1340)...
15
Świadczą o tym wspomniane już małżeństwa Piastów z córkami Giedymina: Kazi-
mierza z Aldoną, Bolesława Jerzego II z Eufemią.
16
B. Włodarski, op. cit., s. 144.
17
С. Крупчан,Т. Крупчан, О. Скопненко, О. Іванюк, op. cit., s. 105.
18
B. Włodarski, op. cit., s. 144.
19
Przyjęła na chrzcie imię Maria.
193
Elżbieta Wójcikowska
20
H. Paszkiewicz, Ze studiów nad polityką polską, litewską i krzyżacką Bolesława Jerzego
ostatniego księcia Rusi Halicko-Włodzimierskiej, „Ateneum Wileńskie”, R. 2, 1924, z. 5-6, s. 52.
21
A. Świeżawski, op. cit., s. 54.
22
J. Wyrozumski, Kazimierz Wielki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1982,
s. 78.
23
Ibidem.
24
С. Крупчан,Т. Крупчан, О. Скопненко, О. Іванюк, op. cit., s. 105.
25
H. Paszkiewicz, Polityka ruska Kazimierza, Instytut Popierania Nauki, Warszawa
1925, s. 45.
26
A. Prochaska, op. cit., s. 7-9.
194
Słowo o Bolesławie Jerzym II Trojdenowiczu (1310–1340)...
dów księcia. To właśnie silna opozycja wewnętrzna oraz potęgujący się stan
ciągłego zagrożenia ze strony Tatarów, którzy uzurpowali sobie prawo do ob-
sadzania tronu halicko-włodzimierskiego, skłoniły Trojdenowicza do szuka-
nia sojuszników wśród Polaków i Węgrów. Bolesław Jerzy II Trojdenowicz nie
szukał pomocy wśród Litwinów z bardzo prostych przyczyn. Lubart, spo-
krewniony poprzez swoją żonę ze zmarłymi Andrzejem i Lwem II, zaczął
wysuwać pretensje do Rusi Halicko-Włodzimierskiej27.
W 1338 r.28 doszło do zjazdu w Wyszehradzie. Wzięli w nim udział Karol
Robert, król Węgier, Kazimierz Wielki, król Polski i Bolesław Jerzy II Troj-
denowicz. Zawarto tam wiążące umowy, które połączyły sprawę sukcesji
andegaweńskiej w Polsce z kwestią ruską29. Już na pierwszym zjeździe wy-
szehradzkim w 1335 r. miało dojść do wstępnych rozmów polsko-węgierskich
w sprawie Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Dowodziło tego przedstawienie
przez Kazimierza Wielkiego rezultatów kongresu wyszehradzkiego kurii.
Jednak uregulowanie kwestii Rusi Halicko-Włodzimierskiej nastąpiło
dopiero podczas wspomnianego zjazdu w 1338 r. Zawarto wówczas układy,
na podstawie których w razie nieposiadania męskiego potomstwa przez Bo-
lesława Jerzego II jego sukcesorem zostanie Kazimierz Wielki. Trojdenowicz
zgodził się na to w zamian za obietnicę polsko-węgierskiej pomocy w razie
kłopotów wewnętrznych na Rusi. Natomiast król polski zobowiązał się, że
na wypadek swojej śmierci i w przypadku, gdyby nie pozostawił męskiego
potomstwa, następstwo przyzna całej rodzinie swojej siostry, z uwzględ-
nieniem pierwszeństwa jej męża Karola, a zaraz po nim jego synom i ich
męskiemu potomstwu30. Z kolei król węgierski w zamian uznawał i popierał
27
Litwa rozpoczęła także nieprzychylną politykę wobec książąt mazowieckich, krew-
nych Bolesława Jerzego II.
28
O tym, że zjazd miał się odbyć w 1338 r., świadczy list Gelharda de Carceribusa, pi-
sany z Wyszehradu do papieża, datowany na 11 czerwca 1338 r. Pisał on w nim, że Kazi-
mierz Wielki został wezwany do chorego Karola Roberta i niedługo potem do niego przybył.
Natomiast w kronice budzińskiej pojawiła się informacja, że tego sama roku ok. dnia św.
Piotra i Pawła (29 VI) do Wyszehradu przybył książę Lothka, utożsamiany z Bolesławem
Jerzym II (H. Paszkiewicz, Polityka ruska Kazimierza, s. 46).
29
J. Wyrozumski, Sprawa Rusi halicko-włodzimierskiej i Podola w stosunkach polsko-wę-
gierskich wczesnej epoki jagiellońskiej, [w:] Węgry-Polska w Europie Środkowej. Historia, lite-
ratura. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Wacława Felczaka, pod red. A. Cetnarowicza,
C. G. Kissa, I. Kovacsa, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1997, s. 43.
30
Zarówno Władysław Łokietek, jak i Kazimierz Wielki prowadzili politykę mającą na
celu wyodrębnienie rodziny Łokietka od całej reszty Piastów. Zamierzali utworzyć niejako
nową dynastię wywodzącą się od Łokietka. Zapewniało to koniec systemu podziałów spadko-
wych. Najdobitniej podkreślał to Kazimierz Wielki, wysuwając stale krewnych pochodzących
od jego sióstr i córek (przykł. Andegawenowie, Kaźko) przed krewnymi po mieczu, ale nie-
wywodzących się od Władysława Łokietka (H. Paszkiewicz, Polityka ruska Kazimierza, s. 46).
195
Elżbieta Wójcikowska
31
J. Dąbrowski, Kazimierz Wielki. Twórca Korony Królestwa Polskiego, Towarzystwo Miło-
śników Historii i Zabytków Krakowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków — Wro-
cław 1964, s. 24-26.
O. Balzer, Genealogia Piastów, Akademia Umiejętności, Kraków 1895, s. 452; Z. Kacz-
32
marczyk, Polska czasów Kazimierza Wielkiego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1964, s. 40.
33
Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, przekład K. Me-
cherzyńskiego, Drukarnia „Czasu”, Kraków 1868, T. III, ks. IX-X, s. 183.
34
Cyt. za: J. Wyrozumski, Kazimierz Wielki, s. 183.
196
Słowo o Bolesławie Jerzym II Trojdenowiczu (1310–1340)...
Tej zaś nienawiści i zemsty różne naznaczają przyczyny: już to, że za-
mierzał znieść schizmę, a wprowadzić prawe obrządki wiary katolickiej
i posłuszeństwo Kościołowi Rzymskiemu: już, że ich obciążał częstemi
podatkami i daninami: już wreszcie, że żony i córki ich wszeteczeństwem
swojem sromocił, a starostom swoim i dworskim urzędnikom, z Polaków,
Czechów i Niemców złożonym, dozwalał ich krzywdzić i znieważać. Która
jednakże z tych przyczyn podnieciła ich do zgładzenia księcia, z pewno-
ścią twierdzić nie można. Mnie najgłówniejszą przyczyną zdaje się rów-
ność wiary i obrządku, która szałem religijnym zapaliła umysły Rusinów,
mimo tego niechętnych, i z przyczyn, które się wyżej namianiły, przeciw
książęciu oburzonych, że go postanowili zgubić, aby ich nie zmuszał do
przejścia z greckiego na łaciński obrządek, a to w przekonaniu, że miłą
przez to Bogu uczynią ofiarę.35
Prozachodnia polityka Bolesława Jerzego II Trojdenowicza uznawana
jest za główną przyczynę jego otrucia. Wywyższanie ponad Rusinów Po-
laków, Niemców, Czechów oraz popieranie wiary katolickiej na ziemiach
ruskich nie podobały się bojarom. Panowie ruscy nie chcieli także tracić
wpływów na ziemiach Rusi Halicko-Włodzimierskiej, a sojusz księcia z Pol-
ską i Węgrami mógł być dla nich niekorzystny. Bolesława Jerzego II Troj-
denowicza spotkał więc taki sam los, jak jego krewniaków i poprzedników,
Andrzeja i Lwa II36. Księżna Eufemia również poniosła śmierć. Została uto-
piona przez Rusinów w Wiśle nieopodal Zawichostu w 1341 r.37
Śmierć Bolesława Jerzego II Trojdenowicza zakończyła okres niezależ-
ności Rusi Halicko-Włodzimierskiej38, a także rozpoczęła ponadpółwieczny
spór o Ruś Halicko-Włodzimierską (1340–1392)39. Stronami konfliktu byli
Polacy, Węgrzy i Litwini. Król Polski swoje pretensje opierał na porozumie-
niach ze zjazdu w Wyszehradzie. Wówczas został ustanowiony przez księ-
35
Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich…, T. III, ks. IX-X, s. 183.
36
H. Paszkiewicz, Polityka ruska Kazimierza, s. 70.
37
Ibidem.
38
С. Крупчан,Т. Крупчан, О. Скопненко, О. Іванюк, op. cit., s. 106.
39
Historycy wymieniają dwa różne wydarzenia mające stanowić cezurą końcową wojny
o Ruś Halicko-Włodzimierską. Pierwsze z nich to ugoda ostrowska z 1392 r. Z kolei drugie
to wyprawa Jadwigi na Ruś Czerwoną w 1387 r. Wówczas jako król Polski odebrała sta-
rostom węgierskim władzę. Dzięki litewskiej pomocy odzyskała Halicz. Wydarzenia tego
jednak nie można uważać za zakończenie wojny o Ruś Halicko-Włodzimierską, ponieważ
nie została uregulowana kwestia księstwa włodzimierskiego. Wyprawa ruska Jadwigi nie
zakończyła się także podpisaniem jakiegokolwiek układu, który miałby regulować wszyst-
kie sporne kwestie na Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Taki układ został podpisany dopiero
w 1392 r. Dzięki tzw. ugodzie ostrowskiej na dłuższy czas utrwalił się kompromisowy po-
dział Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Polska zajęła część halicką, Litwa wołyńską (H. Pasz-
kiewicz, Polityka ruska Kazimierza, s. 70).
197
Elżbieta Wójcikowska
40
G. Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współ-
czesności, t. I, Trudne początki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewi-
cza, Poznań 1998, s. 150.
41
Ibidem.
42
Ibidem.
198
Słowo o Bolesławie Jerzym II Trojdenowiczu (1310–1340)...
Elżbieta Wójcikowska
Abstract
199
Anachronos — IV