Unia Polski z Litwą

1384 r na króla Polski koronowano Jadwigę. Na króla zawsze wybierano mężczyznę królową mogła
być jedynie żona króla. Dlatego na Jadwigę mówimy, że była królem

Unia to związek dwóch lub więcej państw które łączą się dla wspólnych korzyści Dzięki unii Polski z
Litwą skończyły się najazdy Litwy na Polskę, Litwa przyjmie chrzest, co spowoduje to, że Krzyżacy nie
będą mieli już pretekstu do zbrojnych misji na Litwę, polska zaś odzyska Pomorze Gdańskie i Śląsk.

Aby doszło do unii Jadwiga(miała wtedy 12 lat) musiała poślubić Jagiełłę litewskiego księcia.

Do unii doszło na początku 1386 r dostojnicy podpisali umowę w mieści Krewo na Litwie dlatego
mówimy o umowie w Krewie. Jagiełło (miał wtedy 35 lat) przybył do Krakowa i przyjął chrzest,
otrzymał imię Władysław , poślubił królową Jadwigę po czym został koronowany na króla Polski.
Odtąd Polska miała dwóch królów Jadwigę i Władysława. Została zapoczątkowana dynastia
Jagiellonów która władała polską i Litwą od 1386 do 1572 r. Unia polsko-litewska przetrwała ponad
400 lat

Jadwiga broniła interesów Polski, troszczyła się o biednych, chorych, wspierała szpitale oraz klasztory.
Bardzo zależało jej na odnowieniu Akademii Krakowskiej, przekazała w testamencie wszystkie swoje
kosztowności i 10 kg złota aby ją odnowić.

Pytania

1. Podaj datę podpisania unii polsko-litewskiej w Krewie określ wiek tego wydarzenia

1386r

2. Podaj dwa przykłady korzyści dla Polski i Litwy które były związane z unią polsko-litewską

Dla Polski:

Połączenie sił
Koniec najazdów Litwy na Polskę
Odzyskanie Pomorza Gdańskiego i Śląska

Dla Litwy:

Połączenie sił
Przyjęcie chrztu
Krzyżacy stracą pretekst do zbrojnych wypraw „misyjnych” na Litwę

1
 Wielka wojna z zakonem krzyżackim

Dlaczego wybuchła wojna z zakonem

W latach 1308-1309 krzyżacy podstępnie zajęli Pomorze Gdańskie, które należało do Polski. Dopiero
wtedy okazało się że są wrogami silnymi i przebiegłymi. W dugiej połowie XIV w państwo krzyżackie
stało się potęgą jego stolicą był zamek w Malborku (jeden z najpotężniejszych w Europie). Krzyżacy
skupili się wtedy na podboju Litwy dlatego utrzymywali pokój z Polską. Unia polsko – litewska była
ogromnym ciosem dla zakonu. W 1409 zakon zagroził Litwie otwartą wojną jeden z polskich posłów
powiedział, że wróg Litwy jest wrogiem Polski , w odpowiedzi krzyżacy zaatakowali Polskę wielka
wojna trwała w latach 1409-1411.

Przebieg wojny

Latem 1410 wojska Polski i Litwy wkroczyły do państw zakonnego na ich czele stał Władysław
Jagiełło, prowadził swoja armię prosto na Malbork

15 lipca 1410 rozpoczęła się bitwa pod Grunwaldem

Armia polsko-litewska liczyła ok. 30 tys ludzi nie tylko polaków i Litwinów ale także Rusinów Czechów
i Tatarów. Najwybitniejszym rycerzem był Zawisza Czarny z Grabowa.

Armia krzyżacka liczyła 20 tys ludzi z czego 250 rycerzy krzyżackich, resztę stanowili zwykli rycerze
państwa zakonnego, „goście” z Zachodu oraz najemnicy.

Bogurodzica - pieśń religijna śpiewana przed walką

Bitwa zakończyła się klęską wojsk zakonnych. Poległo ok. 200 Krzyżaków, wśród nich wielki mistrz
zakonu i prawie wszyscy najważniejsi dostojnicy państwa Krzyżackiego.

Skutki wielkiej wojny

W 1411 Polska i Litwa oraz zakon krzyżacki zawarły pierwszy pokój Toruński Polska odzyskała ziemie
dobrzyńską. Pomorze Gdańskie zostało w rękach krzyżaków, ale musieli wypłacić Polsce ogromne
odszkodowanie wojenne. Po tej wojnie państwo krzyżackie nigdy nie wróciło do dawnej świetności.
Natomiast Polska i Litwa stawały się coraz silniejsze.

Pytania

1. Podaj dwie przyczyny i dwa skutki wojny z zakonem krzyżackim.

Przyczyny:
Zakon dążył do powiększenia swojego państwa kosztem Litwy
Polska chciała odzyskać Pomorze Gdańskie
Zakon zagroził Litwie otwartą wojną a polska stanęła po stronie Litwy

2
 Skutki:

Pierwszy pokój toruński podpisany 1411 r przez Polskę, Litwę i zakon krzyżacki. Na
jego mocy Polska odzyskała ziemie dobrzyńską
Klęska bardzo osłabiła zakon

2. Przedstaw postanowienia pierwszego pokoju toruńskiego.

Polska odzyskała ziemie dobrzyńską. Pomorze Gdańskie zostało w rękach krzyżaków, ale musieli
wypłacić Polsce ogromne odszkodowanie wojenne.

O Akademii Krakowskiej

Uniwersytet Jagielloński

Po śmierci Kazimierza Wielkiego Akademia Krakowska podupadła. Królowa Jadwiga postanowiła

doprowadzić do jej odrodzenia. Zapisała w testamencie wszystkie swoje klejnoty uczelni. W 1400 r.
po śmierci Jadwigi król Władysław Jagiełło odnowił Akademie. Po wiekach uczelnie nazwano
Uniwersytetem Jagiellońskim na cześć Jadwigi i Jagiełły i taką nazwę nosi do dziś

W XV w Akademia Krakowska słynęła w Europie. Na wysokim poziomie były matematyka i

astronomia. Na uczelnie przybywali Czesi, Węgrzy, Niemcy, Włosi, Holendrzy Inie tylko. Wykłady były
po łacinie, był to w ówczesnych czasach język ludzi wykształconych, kto znał łacinę mógł studiować w
każdym kraju Europy.

Akademia Krakowska kształciła: prawników, teologów, lekarzy, matematyków i astronomów.

Żakiem mógł zostać każdy chłopiec (dziewczynek nie przyjmowano) . Najwybitniejszym studentem
Akademii był Mikołaj Kopernik (rozpoczął studia w wieku 18 lat).

Życie żaków

Otrzęsiny- tzw „chrzest” świeżo upieczonego żaka. Starsi koledzy przypinali nowemu żakowi ośle uszy
na znak głupoty, po czym „ociosywali” ich drewnianymi piłami i siekierami.

Wykłady w AK. Zaczynały się o świcie żacy siedzieli na ławkach lub na słomie. Tylko profesorowie
mieli książki (były one bardzo drogie). Wykładowcy czytali żakom urywek z książki, tłumaczyli go a
żacy zapisywali notatki na małych woskowych tabliczkach (zeszytów nie było), niewiele się na nich
mieściło więc musieli dobrze zapamiętywać słowa profesora.

Odkrycie Mikołaja Kopernika

W XV w teologie uważano, za najważniejsi z nauk, wierzono że to co jest napisane w Biblii, że ziemia

jest centrum wszechświata a słońce i księżyc krążą wokół niej. Astronomowie nie zgadzali się z tezą

3
zauważyli. W pierwszej połowie XVI w Mikołaj Kopernik udowodnił, że to Ziemia wraz z Księżycem i
innymi planetami krążą wokół słońca, dodatkowo Ziemia obraca się wokół własnej osi i stąd wynika
dzień i noc. Na początku działo Mikołaja Kopernika było zakazane przez kościół, gdyż obalało teorie
zapisane w Biblii.

Pytania:

Uzupełnij zdania:

W jakim języku uczono w AK – łacinie

Jak nazywał się student AK- żak
Kogo kształciła AK- chłopców na prawników, teologów, lekarzy, matematyków i astronomów.

Założyciele Zamościa

Wolna elekcja

W XV w rycerstwo przekształciło się w szlachtę. Różnica miedzy nimi polegała na tym, że rycerstwo
nie miało wpływu na rządy państwem , podczas gdy szlachta decydowała o wielu sprawach
dotyczących Polski i Litwy, np. po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów ustaliła jak wybrać nowego
władcę. Odtąd Każdy szlachcic z kraju i zagranicy mógł się starać o polską koronę, a każdy polski i
litewski szlachcic mógł osobiście głosować na swojego kandydata. Ten sposób wyboru króla nazwano
wolną elekcją. Miała ona bardzo poważną wadę – władcą z wyboru bardziej zależało na dobrze
własnego kraju bądź rodzinie niż na Rzeczypospolitej (tak nazywano od drugiej połowy XVI w.
państwo polsko-litewskie)

Król Stefan Batory

W 1576 r na króla polski wybrano węgierskiego księcia Stefana Batorego. Władca liczył sobie wtedy
42 lata i rządził księstwem Siedmiogrodu, była to jedna z trzech części ówczesnych Węgier reszta
kraju była podbita przez Turków i Austrii. Batory chciał wykorzystać siły RP. Aby wyzwolić spod
panowania Turków swoją ojczyznę. Najpierw planował zaatakować Rosje (panował tam Iwan
Groźny), później chciał najechać na Turków połączonymi wojskami polsko-moskiewskimi.

Wojna z Turcją nie leżała w interesie Polski. Natomiast starcie z Rosją było nieuniknione, gdyż Iwan
Groźny zajął polskie Inflanty. Tak zaczęła się wojna Polski Moskwą (1577-1582).

Stefan Batory był znakomitym wodzem zorganizował trzy wyprawy wojenne, w wyniku których RP
odzyskała Inflanty. Planował następną wojnę z Moskwą ale przeszkodziła mu w tym jego śmierć.

Jan Zamoyski- doradca oraz najbliższy współpracownik Stefana Batorego. Był Kanclerzem koronnym
(kierował polityką zagraniczną państwa oraz pilnował aby monarcha przestrzegał polskiego prawa) i
hetmanem wielkim koronnym (był najwyższym po królu dowódcą polskiej armii) . Zdobył dwie
twierdze podczas wojny z Moskwą i dowodził oblężeniem Pskowa, Polacy nie zdobyli Pskowa (złe

4
warunki zima)zawarli z Moskwą rozejm który przerwał wojnę. Zamoyski należał do magnaterii
(najbogatszej szlachty) posiadał 23 miasta i 800 wsi

W 1580 r Jan Zamoyski założył miasto które nazwał od swojego nazwiska Zamość. Autorem projektu
był włoski architekt . Miasto uchodzi za perłę XVI wiecznej architektury.

Pytania:

Co to jest wolna elekcja?

Wyłanianie w drodze wyborów władcy poprzez szlachtę polską

Wyjaśnij różnicę między rycerstwem a szlachtą

Rycerstwo nie miało wpływu na rządy państwem , podczas gdy szlachta decydowała o wielu
sprawach dotyczących Polski i Litwy

Jakie urzędy sprawował Jan Zamoyski?

Kanclerz koronny
Hetman wielki koronny.

Podaj daty wydarzeń i podaj ich wiek :

Bitwa pod Grunwaldem

Utworzenie Akademii Krakowskiej
Założenie miasta Zamość