Stosunki Polsko-litewskie od Unii PerLata 1385–1569

Chrzest Litwy, Jan Matejko

Unia w Krewie

Polska i Litwa w latach 1386–1434

Osobny artykuł: Unia w Krewie.

W tych warunkach 14 sierpnia 1385 roku doszło do zawarcia pierwszej unii polsko-
litewskiej w miejscowości Krewo. Na mocy tego układu Jagiełło zobowiązał się przyjąć
chrzest w obrządku katolickim wraz z książętami i ludem Litwy.

11 stycznia 1386 roku na zamku w Wołkowysku zawarto umowę, na mocy której Jagiełło
miał objąć polską koronę i Jadwigę Andegaweńską za żonę. 15 lutego Jagiełło przyjął
imię Władysława, zaś Świdrygiełło (lit. Švitrigaila), Korygiełło i Witold, odpowiednio –
Bolesława, Kazimierza i Aleksandra. 18 lutego nastąpił ślub, a 4 marca odbyła się
uroczysta koronacja. Ze ślubem związany był także następny punkt, którym było
zobowiązanie się strony litewskiej do zapłaty Habsburgom odszkodowania w wysokości
200 tysięcy florenów za zerwanie umów o małżeństwie Jadwigi z Wilhelmem.
Dodatkowo Litwa zobowiązała się zwolnić wszystkich polskich jeńców, a Jagiełło, jako
przyszły mąż Jadwigi i król Polski zobowiązał się do odzyskania utraconych przez Polskę
ziem i utrzymania ścisłego sojuszu. Ponadto zapowiedziano wcielenie ziem Księstwa do
Królestwa Polskiego[11], jednak bez podawania terminu, czy zasad ewentualnej
inkorporacji. W związku z pozostaniem Jagiełły na terytorium Polski, na namiestnika
Litwy wyznaczono Skirgiełłę, który funkcję tę sprawował do roku 1392, gdy zastąpił go
Witold, a on sam przejął zarząd nad ziemiami ruskimi. W 1387 erygowano biskupstwo w
Wilnie, podległe arcybiskupstwu gnieźnieńskiemu[12]. Unia krewska, w praktyce unia
personalna, oznaczała pogłębienie się orientacji polskiej polityki zagranicznej na wschód.
Przyniosła także zasadniczą zmianę sił we Europie Wschodniej oraz wzmocnienie
Królestwa Polskiego[9].

W 1387 roku Jagiełło wydał pierwszy przywilej stanowy dla bojarów litewskich
zwalniający ich od danin i posług na rzecz wielkiego księcia – chciał dzięki temu
pozyskać ich przychylność dla unii z Polską i nowej wiary katolickiej. Nie obyło się
jednak bez problemów – przeciw Jagielle wystąpiła opozycja na czele z jego kuzynem,
Witoldem Kiejstutowiczem, który w imię obrony ojczyzny i w obawie przed hegemonią
Polski zwrócił się o pomoc w stronę Krzyżaków. Jagiełło, pragnąc zażegnania konfliktu,
doprowadził w roku 1392 do kompromisowego porozumienia znanego jako ugoda w
Ostrowie, na mocy której Witold otrzymał księstwo Trockie i namiestnictwo nad Litwą.
W zamian za to zerwał kontakty z Krzyżakami i uznał Jagiełłę za swego zwierzchnika.
Od roku 1395 Witold zaczął tytułować się wielkim księciem, dzięki temu zyskiwał sobie
coraz większą przychylność wśród litewskich bojarów. W 1399 roku zmarła Jadwiga
Andegaweńska, co stało się powodem, by uczynić Jagiełłę jedynym królem Polski. W
tym samym roku fakt ten został potwierdzony przez szlachtę, natomiast kwestia relacji
Polska-Litwa zaczęła wymagać nowych regulacji.

Unia wileńsko-radomska

Witold – wielki książę litewski, portret imaginacyjny z XVIII wieku

Osobny artykuł: Unia wileńsko-radomska.

Początek XV wieku przyniósł drugą w historii unię polsko-litewską. Nowe porozumienie

nazwane zostało unią wileńsko-radomską, gdyż szlachta obu państw potwierdziła jego
postanowienia w tychże miastach. Na jego mocy Władysław Jagiełło otrzymał tytuł
Supremus Dux Lithuaniae[13], a Witold Magnus Dux Lithuaniae[14]. Ustalono także, że
w przypadku śmierci Jagiełły tron polski ma zostać obsadzony w porozumieniu ze stroną
litewską, natomiast, gdyby pierwszy zmarł Witold – Litwa miałaby mieć nowego
wielkiego księcia wyznaczonego przez Jagiełłę. Unia ta, podobnie jak unia krewska
zachowywała odrębność obu państw.

Kolejne lata to okres nasilającego się konfliktu z zakonem krzyżackim. W tym czasie
najmłodszy brat Jagiełły, Świdrygiełło zbuntował się przeciw władzy Witolda i szukał
porozumienia z Krzyżakami. Doprowadziło to do zatargu krzyżacko-litewskiego, lecz
strony zawarły pokój w Raciążku, co stało się okazją do pierwszej ważniejszej
manifestacji wspólnego, polsko-litewskiego stanowiska w danej sprawie, gdyż Witold
przekazał Krzyżakom polskie postulaty w kwestii Pomorza Gdańskiego. Porozumienie
okazało się jednak przejściowe i w 1409 roku doszło do wybuchu wielkiej wojny z
zakonem krzyżackim, w której Litwa i Polska wystąpiły wspólnie.

Wielka wojna z zakonem krzyżackim

 Mapa kampanii grunwaldzkiej 1410 roku

Osobny artykuł: Wielka wojna z zakonem krzyżackim.

W 1407 r. wielkim mistrzem zakonu został Ulrich von Jungingen – zwolennik

nieustępliwego traktowania Polski i Litwy i reprezentant prowojennego stronnictwa
wśród Krzyżaków. W 1408 przekazał Gotlandię na rzecz Eryka Pomorskiego, co
oznaczało tworzenie sprzyjającej sytuacji politycznej do prowadzenia podbojów. Z
drugiej strony Jagiełło zawarł pokój z Wielkim Księstwem Moskiewskim. Początek
konfrontacji zbrojnej był już tylko kwestią czasu – bezpośrednim pretekstem stał się
wybuch antykrzyżackiego powstania na Żmudzi, wspieranego przez Litwę. Strona Polska
natychmiast zaoferowała Witoldowi pomoc, w wypadku krzyżackiego ataku, wobec
czego 6 sierpnia 1409 Ulrich von Jungingen wypowiedział Polsce wojnę. Działania
wojenne rozpoczęły się wtargnięciem Krzyżaków na ziemię dobrzyńską, a w
październiku podpisano rozejm do 24 czerwca 1410. Obie strony postanowiły w tym
czasie przygotować się do walnej rozprawy. Poczyniono również odpowiednie zabiegi
dyplomatyczne, próbując zdyskredytować oponenta – Krzyżacy przedstawiali konflikt
jako krucjatę przeciw pogaństwu, uzyskali też wsparcie władców Czech i Węgier oraz
licznych książąt niemieckich. Polska mogła liczyć na pomoc hospodara mołdawskiego i
oddziałów tatarskich Dżelal-ed-Dina. Litwinom udało się w maju 1410 potwierdzić
zawarcie pokoju z Krzyżakami inflanckimi, co uszczupliło siły wroga w decydującym
momencie. Plan polsko-litewski zakładał koncentrację wojsk na południe od państwa
zakonnego i marsz na Malbork. 30 czerwca siły polskie przekroczyły Wisłę i w okolicach
Czerwińska połączyły się z Litwinami. Krzyżacy skoncentrowali swoją armię pod
Kurzętnikiem, ale do starcia ostatecznie nie doszło. 13 lipca Jagiełło otrzymał akt
wypowiedzenia wojny od Zygmunta Luksemburskiego, ale nie wpłynęło to zasadniczo
na zmianę planów. 15 lipca doszło do walnego rozstrzygnięcia – bitwy pod Grunwaldem.
Połączone siły polsko-litewsko-rusko-tatarskie, liczniejsze, ale gorzej uzbrojone od
krzyżackich, odniosły pełne zwycięstwo. W ich ręce dostało się 50 chorągwi wroga,
działa oraz obóz z zapasami. Skala zwycięstwa była dość niespodziewana, jednak nie
udało się doprowadzić do zajęcia Malborka. Po długich rokowaniach zawarto pokój w
Toruniu (1 lutego 1411). Wspólne zwycięstwo Polaków i Litwinów sprawiło jednak, że
świadomość obopólnych korzyści z pozostawania w ścisłym sojuszu wzrosła. Pojawiła
się też szansa na rozwiązanie kwestii krzyżackiej w przyszłości[15].

Zobacz też: stosunki polsko-krzyżackie.

Unia horodelska
 Osobny artykuł: Unia horodelska.

W roku 1413 w Horodle zawarto kolejną unię między Polską i Litwą. Jednym z jej
długofalowych następstw stało się upodobnienie litewskiej struktury administracyjnej do
schematów polskich[16]. W zasadzie postanowienia unii były podobne do wileńsko-
radomskiej, ale pojawiły się także nowe przepisy, dzięki którym bojarzy uzyskali
podobne prawa co szlachta polska. Nastąpiło również przyjęcie 47 katolickich rodów
bojarskich do herbów polskich. Ustalono także, by kontynuować unię, nawet po
wygaśnięciu rodu Jagiełły. Zachowano też instytucję wielkiego księcia, mimo
podtrzymania przepisu o inkorporacji Wielkiego Księstwa:

ziemie litewskie [...] zgodnie z wolą, zezwoleniem i zgodą baronów, panów, bojarów
ponownie wcielamy, [...] przywłaszczamy, [...] sprzymierzamy i na wieki jednoczymy ze
wspomnianym Królestwem Polskim[15]

Władysław II Jagiełło – król Polski, najwyższy książę litewski w latach 1401–1434,

wielki książę litewski w latach 1377–1381 i 1382–1401, przedstawienie na tryptyku
Matki Boskiej Bolesnej w katedrze wawelskiej z drugiej połowy XV wieku

Po śmierci Witolda władzę na Litwie miał objąć ten, którego „król polski lub jego
następcy za radą prałatów i baronów Polski i ziem Litwy uznają za godnego wyboru,
ustanowienia i umieszczenia”. Strona polska natomiast zobowiązała się, że „bez
prawowitych następców” nie obierze swojego władcy bez porozumienia i zgody
wielkiego księcia i bojarów[15].

Ponadto po podpisaniu unii pojawiła się możliwość uszlachetnienia rodów bojarskich

poprzez nadanie herbu przez władcę. Wybrane rody szlacheckie dokonywały adopcji
części bojarów. Wcześniej pojęcie szlachectwa było właściwie na Litwie nieznane[15].

Kolejne lata rządów Witolda to okres szczytu potęgi Litwy w Europie Wschodniej. Jej
zwierzchnictwo uznał m.in. Nowogród oraz chanat krymski. Litwa znacznie się
usamodzielniła, jej pozycja i siła wzrosła do tego stopnia, że zachwiała unią z Polską. W
1422 roku po kolejnej wojnie z Krzyżakami, na mocy pokoju w Melnie, Litwa odzyskała
 Żmudź.

W 1428 roku Witold rozpoczął starania o koronację. Jego plany poparł Władysław
Jagiełło, lecz pod warunkiem, że po śmierci kuzyna koronę przejąłby syn Jagiełły, gdyż
Witold nie posiadał męskiego potomstwa. 6 stycznia 1429 roku rozpoczął się zjazd w
Łucku, na którym spotkali się m.in. Władysław Jagiełło, Witold i Zygmunt
Luksemburczyk. Próbował on przejąć inicjatywę w kwestii ewentualnej koronacji, gdyż
zależało mu na rozbiciu sojuszu polsko-litewskiego. Na posiedzeniu obu rad[17] projekt
podniesienia Litwy do rangi królestwa został entuzjastycznie przyjęty przez stronę
litewską, natomiast panowie koronni jednomyślnie go odrzucali, kwestionując prawo
Luksemburczyka do dysponowania koronami[18]. Ostro wypowiedział się Zbigniew
Oleśnicki, próbując wskazać intrygę Zygmunta. W końcu panowie polscy zerwali obrady,
oddalając tym samym sprawę koronacji. W 1430 roku Witold zmarł[15].

Wielkim księciem litewskim został brat Jagiełły – Świdrygiełło. Stało się to jednak bez
porozumienia ze stroną polską, co oznaczało złamanie zasad unii horodelskiej. Panowie
koronni okazali gotowość do uznania nowego księcia w zamian za ustępstwa terytorialne
w postaci Podola i Wołynia, jednak nowy władca odmówił. Niebawem Świdrygiełło
rozpoczął starania o koronację, co dodatkowo zaostrzyło spór. Postanowił poszukać
wsparcia u Zygmunta Luksemburczyka i Krzyżaków, czego rezultatem był wybuch
wojny polsko-litewskiej w lipcu 1431. Wojska księcia, wspierane posiłkami krzyżackimi,
uderzyły na Kujawy i Wielkopolskę, ale 13 września 1431 doznały sporych strat w bitwie
pod Dąbkami. Tymczasem zadziałać postanowili panowie litewscy wyznania
katolickiego, którzy w 1432 swoim księciem okrzyknęli Zygmunta Kiejstutowicza (lit.
Žygimantas Kęstutaitis), cieszącego się poparciem w Polsce[15].

Unia grodzieńska

Polska i Litwa w 1466 roku

Osobny artykuł: Unia grodzieńska.

W 1432 roku odnowiono w Grodnie unię, która zrównała w prawach bojarów obu
wyznań. W 1435 nastąpił polityczny koniec Świdrygiełły, który mimo wsparcia
Krzyżaków został pokonany. Rok wcześniej zmarł Władysław Jagiełło. Na tron polski
wybrano jego syna – Władysława, nazwanego później Warneńczykiem. Zmiana nastąpiła
 również na Litwie, kiedy zamordowanego w 1440 roku Zygmunta Kiejstutowicza
zastąpił brat polskiego króla, Kazimierz IV Jagiellończyk. Został on przez niego
wyznaczony na namiestnika, lecz bojarzy obwołali go wielkim księciem. Stało się to
jednak bez porozumienia ze szlachtą polską, co w praktyce oznaczało zerwanie unii.

W 1444 roku Władysław podjął antyturecką wyprawę, podczas której poległ. Szlachta
polska zwróciła się do Kazimierza Jagiellończyka z propozycją objęcia władzy na tronie
krakowskim, na co ten się zgodził, ale dopiero po dwóch latach zwłoki, co umocniło jego
pozycję wobec możnowładców. 17 września 1446 roku wydał akt regulujący stosunki
polsko-litewskie na zasadzie równorzędności. Później zagwarantował także
nienaruszalność litewskich granic i praw bojarów obu wyznań oraz obsadzanie litewskich
urzędów przez Litwinów. Oznaczało to przywrócenie unii.

25 czerwca 1447 roku arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Wincenty Kot w Katedrze
Wawelskiej dokonał aktu koronacji Kazimierza Jagiellończyka na króla Polski.
Rozpoczęło to okres świetności rodu Jagiellonów, którzy panowali wówczas w Polsce,
Czechach i na Węgrzech oraz Litwie. Ziemie, którymi władali opierały się o trzy morza –
Bałtyk, Adriatyk i Morze Czarne. Okres panowania Kazimierza Jagiellończyka w Polsce
to czas rozkwitu kultury i sztuki, ale przede wszystkim zwycięskiej wojny z zakonem
krzyżackim, co doprowadziło do zmiany układu sił w regionie, a także do odzyskania
Pomorza Gdańskiego, co z kolei miało niezwykle pozytywny wpływ na rozwój
gospodarczy kraju w następnych latach.

W roku 1492 Kazimierz Jagiellończyk zmarł, władzę zaś przejęli jego synowie – w
Krakowie Jan Olbracht, w Wilnie – Aleksander Jagiellończyk. Podział władzy był
równoznaczny z kolejnym przerwaniem unii między obydwoma państwami.

Unia krakowsko-wileńska

Kazimierz IV Jagiellończyk – król Polski

Osobny artykuł: Unia krakowsko-wileńska.

Sojusz polsko-litewski trwał nadal, lecz nie był już tak ścisły. Oba państwa nadal
wspierały się w swych posunięciach dyplomatycznych, a także udzielały sobie pomocy
 militarnej, jednak rosnące zagrożenia końca XV wieku zmotywowały obie strony do
zawarcia nowego porozumienia, które zacieśniłoby związek i zapobiegło ewentualnemu
rozpadowi na wypadek przedłużającego się stanu, gdy nie istniała unia personalna.

W tych warunkach doszło w 1499 roku do podpisania unii krakowsko-wileńskiej zwanej

też układem wileńskim. Była ono nawiązaniem do unii horodelskiej z 1413 roku, lecz
pomijało przepis o inkorporacji Litwy. Jej główne postanowienia to zobowiązanie do
wzajemnej pomocy militarnej, wypowiadanie wojny państwu trzeciemu wyłącznie za
zgodą obu stron oraz udział drugiej strony w wybieraniu władcy jednego z państw. Unia
ta była zatem legitymizacją stanu trwającego od czasu panowania Kazimierza
Jagiellończyka, czyli ścisłego sojuszu dwóch suwerennych państw.

Unia mielnicka

Polska i Litwa w 1526 r.

Herb rodowy Jagiellonów

Osobny artykuł: Unia mielnicka.

W 1501 roku zmarł Jan Olbracht. Stworzyła się sytuacja, w której podjęto decyzję o
budowie jednego wspólnego państwa. Zawarcie nowego porozumienia nastąpiło w tym
samym roku, gdy na mocy zawartej między Polską a Litwą unii mielnickiej, królem
Polski został dotychczasowy wielki książę litewski – Aleksander Jagiellończyk[19].
Władca zgodził się na przepis, dotyczący połączenia Litwy i Polski w jedno
„nierozerwalne ciało, aby był jeden lud, jeden naród, jedno braterstwo i wspólne
narady”[15]. Od tej pory król miał być wybierany przez senatorów obu krajów, co stało w
sprzeczności z dotychczasową dziedzicznością praw Jagiellonów do tronu litewskiego i
praw polskiej szlachty do elekcji własnego króla. Aleksander zastrzegł jednak, że
postanowienia unii wejdą jednak w życie dopiero po uzyskaniu akceptacji społeczeństwa
litewskiego. Zgoda taka nigdy jednak nie nastąpiła, gdyż na Litwie nie było sejmików
wojewódzkich, a sejm litewski został przez króla oczyszczony ze zwolenników unii. W
1506 Aleksander zmarł, a panowanie objął, wyznaczony przez niego na następcę, jego
brat – Zygmunt Stary[15].
 Zobacz też: przywilej mielnicki.

Próby zacieśnienia związku

Pod koniec lat 50. XVI wieku kwestia regulacji stosunków polsko-litewskich zaczęła
stawać się przedmiotem szerszej debaty. Było to związane ze świadomością wygasania
dynastii Jagiellonów. Problem był o tyle istotny, że do tej pory brakowało odpowiedniego
spoiwa instytucjonalnego – unię gwarantowała jedynie osoba wspólnego władcy. Projekt
wprowadzenia realnej pojawiał się już od obrad sejmu piotrkowskiego w latach 1547–
1548, gdy stał się on jednym z postulatów ruchu egzekucyjnego. Zwolennicy tego
pomysłu powoływali się na niezrealizowane przepisy unii krewskiej, jednak
każdorazowo spotykali się ze stanowczą reakcją elit Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Ich opór wobec zacieśnienia związku nazwano separatyzmem litewskim. Sytuacja
geopolityczna sprzyjała jednak postulatorom ściślejszej unii, gdyż Litwa nie była w
stanie samodzielnie prowadzić wojny o Inflanty[20] z rosnącą w siłę Rosją,
dopuszczającą się ciągłych najazdów. W tych warunkach w 1562 litewskie pospolite
ruszenie pod Witebskiem zawiązało konfederację i zażądało od króla zwołania
wspólnego sejmu polsko-litewskiego. Perspektywa przeprowadzenia nowych
rozstrzygnięć w sprawie unii, wyboru króla i kwestii obronnych stała się oczywista[15].
Zacieśnienie związku przypieczętowały sukcesy militarne Iwana Groźnego, w tym
zdobycie przez Rosjan litewskiego Połocka w 1563 r.

Lata 1569–1795

Akt Unii Lubelskiej 1 lipca 1569 roku, akt ustanawiający Rzeczpospolitą Obojga
Narodów

Unia lubelska i jej następstwa

Przygotowania do prac nad nową formułą związku

Unia Lubelska, Jan Matejko

W latach 1563–1564 obradował sejm egzekucyjny. W czasie jego trwania przedstawiciele

polscy przedstawili Litwinom swój projekt unii, jednak część jego pomysłów była bardzo
radykalna. Zakładano likwidację państwowości litewskiej, a niektórzy postulowali nawet
zamianę nazwy Litwa na Nowa Polska. W tych okolicznościach nie uzyskano aprobaty
Litwinów. W tym czasie na Litwie przeprowadzane były liczne reformy – dokończono
przekształcenia administracyjne, utworzono sejmiki oraz opracowano Drugi Statut
Litewski, podkreślający odrębność Litwy. Wszystkie działania miały na celu podniesienie
kraju do roli równorzędnego partnera. Powrót do rozmów nad unią przyspieszyła decyzja
Zygmunta Augusta, który zadeklarował zrzeczenie się praw dziedzicznych do Wielkiego
Księstwa na rzecz Korony[15][21].

Ustanowienie unii

Osobny artykuł: Unia lubelska.

Początek obrad

W grudniu 1568 Zygmunt August zwołał do Lublina sejm koronny, a do Wohynia sejm
litewski. Po jego propozycji posłowie litewscy zgodzili się na przeniesienie do Lublina,
ale nadal obradowano osobno. Prace trwały od 19 stycznia 1569 aż do sierpnia i
przebiegały w trzech etapach. Pierwszy okres trwał do lutego, gdy po niemożliwości
odnalezienia konsensusu Litwini potajemnie wyjechali z Lublina. Do tego momentu
ścierały się dwa główne projekty – polski, lansowany bpa Filipa Padniewskiego[22],
zakładający ustanowienie jednego władcy, jednego sejmu i prawa obywateli do
piastowania urzędów i posiadania dóbr w obu krajach oraz projekt litewski, zakładający
utrzymanie unii personalnej, osobne koronacje, odrębność urzędów i jedynie wspólną
politykę zagraniczną. Reprezentacja litewska, spośród której wyróżniał się Mikołaj
Radziwiłł Rudy[23], nie była skłonna do ustępstw i w końcu obrady zerwano[15].

Zobacz w Wikiźródłach

Haraburda z wojną, J. Kochanowski

Włączenie ziem ruskich do Korony

Polska i Litwa w 1569 r.

Od początku czerwca sejm polski obradował samodzielnie. Tymczasem do sporu

politycznego czynnie włączył się król. Postanowił on zmusić delegację litewską do
powrotu i wykorzystując swe uprawnienia wielkoksiążęce, doprowadził do przyłączania
do Korony kolejnych ziem ruskich. Najpierw włączone zostało Podlasie oraz Wołyń z
ziemią bracławską. Na wniosek posłów wołyńskich w ten sam sposób pozbawiono
Wielkie Księstwo Litewskie ziemi kijowskiej. Utrata przez Litwę tak wielkich połaci
 terenu spowodowała zmianę stanowiska części elit. 20 marca postanowiono na zjeździe
w Wilnie o wysłaniu do Polski Jana Chodkiewicza[24] celem wznowienia rokowań.
Podstawą rozmów stał się uchwalony bez udziału Litwy akt unii z 24 marca[25], który
oznaczał inkorporację całości Wielkiego Księstwa. Z drugiej strony obiecano jednak
zachowanie odrębności instytucji litewskich. Próby porozumienia trwały kolejne dwa
miesiące. Znów aktywnie włączył się król, który nakazał sejmikom litewskim nadawanie
posłom na sejm walny pełnomocnictwa do zawarcia unii. Stopniowo też skłaniał szlachtę
litewską do przysięgi na wierność Koronie[15].

Druga faza wspólnych obrad

6 czerwca na wspólne obrady powrócili przedstawiciele sejmu litewskiego, choć w

uszczuplonym składzie[26]. Nieobecność posłów przeciwnych koncepcjom unii realnej
spowodowała przyspieszenie prac. Ustalono zagwarantowanie odrębności państwowej
Litwy, ustanowienie wspólnych rządów w Inflantach i stworzenie wspólnej pieczęci. 28
czerwca podjęto uroczystą uchwałę o unii, a 1 lipca miało miejsce jej zaprzysiężenie.
Wkrótce wystawione zostały dwa jednobrzmiące akty, po jednym dla obu sejmów, ale
obydwa w języku polskim. 11 lipca uzupełniono je dokumentami potwierdzającymi nową
unię[15].

Rzeczpospolita Obojga Narodów

Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Osobny artykuł: Rzeczpospolita Obojga Narodów.

Zawarcie unii stało się jednocześnie aktem powołania nowego państwa Rzeczypospolitej
Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Władzę centralną stanowił król i
sejm. Króla wybierano wspólnie, był on koronowany w Krakowie. Zachowano też tytuł
wielkiego księcia. Odtąd wspólna miała być też polityka zagraniczna i obronna. W czasie
sejmu lubelskiego uchwalono także Porządek obrad rady koronnej i litewskiej, który
ustanawiał wspólną izbę senatorską. W jej skład wchodzili wojewodowie, kasztelanowie,
ministrowie obu państw oraz biskupi katoliccy. Urzędy centralne i sądownicze oraz
ministerstwa pozostawały osobne. Polacy otrzymali prawo do zakupu dóbr ziemskich na
Litwie, co w przyszłości doprowadziło do wzrostu znaczenia magnaterii posiadającej
olbrzymie latyfundia. Pojawiła się też zapowiedź wprowadzenia jednolitej waluty,
zrealizowana w 1580 roku, gdy Stefan Batory ustanowił unię monetarną między
obydwoma krajami. Wspólną walutą Rzeczypospolitej Obojga Narodów był odtąd
 dotychczasowy grosz polski[15].

Powstanie nowego, wielokulturowego i wielonarodowościowego tworu w Europie

Środkowej miało swoje dalekosiężne skutki w przyszłości. Szlachta obu państw
integrowała się w jedną grupę na gruncie kultury polskiej, bardzo w ten sposób
wzbogaconej. Wytworzył się jeden obyczaj i jedna ideologia. Istotną cechą była wówczas
tolerancja, dzięki której tak różnorodny organizm unikał walk wewnętrznych na tle
kulturowym. Z drugiej strony polonizacja mogła przyczynić się do spowolnienie
procesów narodowościowych na terenach ruskich, co z kolei powodować mogło wzrost
nieufności do Polski w obawie przed jej dominacją[15].sonalnej do Rzeczypospolitej
Obojga Narodów