Eksploatowanie Urządzeń Do Wzbogacania I Przeróbki PDF

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ
Arkadiusz Pawlikowski
Eksploatowanie urzdze do wzbogacania i przerbki mechanicznej kopalin 311[15].Z2.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego
Recenzenci: mgr in. Jan Jureczko dr in. Janusz Makwka
Opracowanie redakcyjne: mgr in. Danuta Paweczyk
Konsultacja: mgr in. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 311[15].Z2.05 Eksploatowanie urzdze do wzbogacania i przerbki mechanicznej kopalin, zawartego w moduowym programie nauczania dla zawodu technik grnictwa podziemnego.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
SPIS TRECI
1. 2. 3. 4. Wprowadzenie Wymagania wstpne Cele ksztacenia Materia nauczania 4.1. Wiadomoci wstpne dotyczce przerbki mechanicznej 4.1.1. Materia nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzajce 4.1.3. wiczenia 4.1.4. Sprawdzian postpw 4.2. Klasyfikacja mechaniczna, sita robocze, rozdrabianie 4.2.1. Materia nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzajce 4.2.3. wiczenia 4.2.4. Sprawdzian postpw 4.3. Przesiewacze i kruszarki 4.3.1. Materia nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzajce 4.3.3. wiczenia 4.3.4. Sprawdzian postpw 4.4. Odpylanie, uawianie pyu, odmulanie, odwadnianie i suszenie 4.4.1. Materia nauczania 4.4.2. Pytania sprawdzajce 4.4.3. wiczenia 4.4.4. Sprawdzian postpw Sprawdzian osigni Literatura 3 5 6 7 7 7 14 14 15 16 16 27 28 29 30 30 49 49 50 51 51 68 68 69 70 76
5. 6.
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczcej wzbogacania i przerbki mechanicznej kopalin. W poradniku zamieszczono: wymagania wstpne wykaz umiejtnoci, jakie powiniene mie ju uksztatowane, aby bez problemw mg korzysta z poradnika, cele ksztacenia wykaz umiejtnoci, jakie uksztatujesz podczas pracy z poradnikiem, materia nauczania podstawowe wiadomoci teoretyczne niezbdne do opanowania treci jednostki moduowej, zestaw pyta przydatny do sprawdzenia, czy ju opanowae treci zawarte w rozdziaach, wiczenia, ktre pomog Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa umiejtnoci praktyczne, sprawdzian postpw, sprawdzian osigni przykadowy zestaw zada i pyta. Pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi, e dobrze pracowae podczas zaj i e nabye wiedz i umiejtnoci z zakresu tej jednostki moduowej, wykaz literatury. W materiale nauczania zostay omwione zagadnienia dotyczce klasyfikacji mechanicznej, rozdrabniania, uawiania pyu, wzbogacania, flotacji, odmulania, odwadniania, suszenia i oczyszczania wd puczkowych. Informacje zamieszczone w Poradniku mog zosta rozszerzone w oparciu o literatur dodatkow zgodnie z zaleceniami nauczyciela. Z rozdziaem Pytania sprawdzajce moesz zapozna si: przed przystpieniem do rozdziau Materia nauczania. Analiza tych pyta wskae Ci na jakie treci naley zwrci szczegln uwag w trakcie zapoznawania si z Materiaem nauczania, po opanowaniu rozdziau Materia nauczania, by sprawdzi stan swojej wiedzy, ktra bdzie Ci potrzebna do wykonywania wicze. Poradnik zawiera, po kadym rozdziale, propozycj wicze celem nabrania przez Ciebie umiejtnoci praktycznych, przydatnych w pracy zawodowej. Podczas wykonywania wicze zwr uwag na zalecenia nauczyciela dotyczce bezpieczestwa i higieny pracy. Po wykonaniu zaplanowanych wicze, sprawd poziom swojej wiedzy i umiejtnoci wykonujc Sprawdzian postpw. Analiza wyniku tego sprawdzianu wskae Ci treci, ktrych jeszcze nie opanowae i do ktrych powiniene wrci. Poznanie przez Ciebie wszystkich lub okrelonej czci wiadomoci bdzie stanowio dla nauczyciela podstaw przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomoci i uksztatowanych umiejtnoci. W tym celu nauczyciel moe posuy si zadaniami testowymi. W poradniku jest zamieszczony sprawdzian osigni, ktry zawiera przykad takiego testu oraz instrukcj, w ktrej omwiono tok postpowania podczas przeprowadzania sprawdzianu i przykadow kart odpowiedzi, na ktrej bdziesz zakrela waciwe odpowiedzi spord zaproponowanych.
Bezpieczestwo i higiena pracy

W czasie pobytu w kopalni, w warsztatach, bd w laboratoriach orodkw mechanizacji grnictwa musisz przestrzega regulaminw, przepisw bezpieczestwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpoarowych, wynikajcych z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
311[15].Z2 Eksploatacja maszyn i urzdze grniczych
311[15].Z2.01 Dobieranie maszyn do urabiania i adowania
311[15].Z2.02 Uytkowanie urzdze transportowych
311[15].Z2.03 Uytkowanie maszyn i urzdze do zabezpieczenia wyrobisk
311[15].Z2.04 Eksploatowanie ukadw sterowania, sygnalizacji i cznoci
311[15].Z2.05 Eksploatowanie urzdze do wzbogacania i przerbki mechanicznej kopalin
311[15].Z2.06 Uytkowanie sieci i urzdze elektrycznych w wyrobiskach grniczych
Schemat ukadu jednostek moduowych
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie: stosowa jednostki ukadu SI, przelicza jednostki, rozrnia podstawowe wielkoci mechaniczne i elektryczne oraz ich jednostki, analizowa proste schematy kinematyczne czci maszyn, wykonywa rysunki czci maszyn, analizowa ukady hydrauliczne i pneumatyczne, charakteryzowa wymagania dotyczce bezpieczestwa pracy przy obsudze maszyn i urzdze mechanicznych, korzysta z rnych rde informacji, obsugiwa komputer, wsppracowa w grupie.
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie: zdefiniowa pojcie wzbogacania i klasyfikacji mechanicznej, okreli cel wzbogacania, okreli rodzaje procesw stosowanych przy wzbogacaniu kopalin, nazwa operacje przerbcze, okreli cel operacji przerbczych, rozrni produkty wzbogacania kopalin, dobra metody wzbogacania kopalin, scharakteryzowa, wyjani budow i zasad pracy przesiewaczy i kruszarek, rozrni rodzaje przesiewaczy i sit, okreli cel i zasad pracy odpylaczy, scharakteryzowa cel i urzdzenia do uawiania pyu, scharakteryzowa i dobra proces flotacji dla rnych kopalin, scharakteryzowa cel odmulania, odwadniania i suszenia, wyjani budow urzdze do odmulania, odwadniania i suszenia, scharakteryzowa urzdzenia do oczyszczania wody puczkowej, zastosowa przepisy ochrony rodowiska w zagospodarowaniu wody zasolonej i innych odpadw z przerbki mechanicznej kopalin, skontrolowa poziom zwizkw szkodliwych dla rodowiska, okreli warunki bezpiecznej pracy i obsugi urzdze do wzbogacania i przerbki mechanicznej kopalin.
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Wiadomoci wstpne dotyczce przerbki mechanicznej
4.1.1. Materia nauczania
Przerbka mechaniczna jest to zesp czynnoci (operacji) mechanicznych i technologicznych, ktrym poddaje si surow kopalin uyteczn w celu uzyskanie jej przydatnoci przemysowej, przez usunicie z jej skadu zanieczyszcze ska ponn, zwikszenie koncentracji skadnika uytecznego oraz przygotowanie tej kopaliny do okrelonych procesw technologicznych przetwarzania jej na produkty kocowe. Ostateczna forma kopaliny uytecznej przygotowanej przez przerbk mechaniczn, jest ustalana warunkami technologicznymi dalszego jej przetwarzania lub bezporedniego uytkowania. Cel przerbki: jakociowy podzia (wzbogacanie), ilociowy podzia (klasyfikacja). Przerbce mechanicznej podlegaj praktycznie wszystkie kopaliny uyteczne, takie jak: wgiel kamienny i brunatny, rudy elaza, cynku, cyny, oowiu, rudy innych metali, zoto, srebro, mied i jej rudy, siarka, materiay ceramiczne, surowce budowlane i chemiczne oraz wiele innych kopalin wymagajcych wzbogacania, oczyszczania oraz przygotowania do celw przemysowych, np.: ze wzgldu na wielko ziaren, skad ziarnowy itp. Przerbka mechaniczna, o odpowiednio wysokim stopniu jej rozwoju, oddaje niezwykle cenne usugi wielu przemysom, umoliwiajc tworzenie nowych wartoci z odpowiednio przygotowanego surowca. Dla przykadu mona wymieni niektre przemysy oraz kopaliny uyteczne przygotowywane dla nich przez przerbk mechaniczn: przemys hutniczy: rudy elaza, rudy metali nieelaznych, rudy metali rzadkich, wgiel koksowy, wgiel energetyczny, topniki (wapie, kwarc, fluoryt), materiay ogniotrwae (magnezyt, dolomit, glina, grafit, korund, kwarc, cyrkon, chromit, andaluzyt), energetyka: wgiel kamienny, wgiel brunatny, odbiorcy materiaw opaowych: wgiel kamienny, wgiel brunatny, torf (do odbiorcw tych zalicza si np. kolejnictwo, wikszo przemysw pobierajcych energi z pary, gospodark komunaln, gospodarstwa domowe itp.), przemys rolny: nawozy sztuczne i surowce do ich produkcji (apatyt, fosforyty, sole potasowe i magnezowe), rodki do walki ze szkodnikami (talk, kaolin, baryt), rodki do poprawy struktury roli (gips, wapie, dolomit), przemys budowlany: kamie budowlany, piasek, glina, surowce cementowe (wapie, kreda, margiel), przemys chemiczny: wgiel kamienny i brunatny jako surowiec do chemicznej przerbki wgla, siarka, apatyt, fluoryt, baryt, wapie, halit, sylwin, kwarc, azbest itp., przemys szklarski i ceramiczny: kwarc, kaolin, fluoryt. W przerbce mechanicznej kopalin uytecznych obowizuje specjalistyczna terminologia, ktra umoliwia jednoznaczne okrelanie zjawisk oraz czynnoci technologicznych i technicznych, zachodzcych w procesach przerbczych, a take produktw otrzymywanych w procesie przerbczym.
Kopalina uyteczna jest to naturalny surowiec mineralny, ktry przy aktualnym stanie technologii i techniki przetwarzania moe by w sposb ekonomiczny zuytkowany w gospodarce narodowej do wytwarzania innych form tego surowca w postaci dostosowanej do bezporedniego uycia lub stanowicej surowiec produkcyjny. W przewaajcej liczbie przypadkw kopalina uyteczna musi by poddana cile okrelonym procesom przerbczym, ktre maj za zadanie zwikszenie udziau skadnika uytecznego w jednostce masy lub objtoci przez usunicie z kopaliny wyjciowej skadnikw nieuytecznych. Kopalina uyteczna moe mie fizycznie posta sta (np. wgiel, ruda elaza, rudy metali nieelaznych itp.), ciek (ropa, wody mineralne) i gazow. Mineray s to wystpujce w skorupie ziemskiej naturalne zwizki chemiczne lub pierwiastki rodzime. Mineray uyteczne s to naturalne zwizki chemiczne lub pierwiastki rodzime, w ktrych skadzie wystpuj pierwiastki stanowice wartociowy surowiec. Jest to zatem okrelenie w pewnym zakresie jednoznaczne z okreleniem kopalina uyteczna. Do mineraw zalicza si pierwiastki, siarczki, halogenki, tlenki i wodorotlenki, azotany, borany, siarczany, fosforany i arseniany, krzemiany oraz zwizki organiczne. Materia surowy jest to kopalina uyteczna kierowana do procesw przerbczych; okrelana jest ona rwnie terminem nadawa. Skaa ponna terminem tym okrela si skay wydzielone w procesach przerbczych, ktre w przerbce okrelonej kopaliny uwaane s za nieuyteczne. Skaa ponna wydzielona w procesach przerbczych nosi rwnie nazw odpady. W niektrych przypadkach odpady mog zawiera rwnie skadniki uyteczne i wwczas stanowi one wtrny materia surowy, ktry moe by przerabiany (wzbogacany) w innym, odpowiednio dostosowanym procesie przerbczym. Zakad przerbczy jest to pomieszczenie przemysowe, budowla lub zesp budowli, wyposaonych w maszyny przerbcze i urzdzania pomocnicze rozmieszczone w odpowiedniej kolejnoci wykonujce operacje technologiczne (przerbcze) konieczne do uzyskania maksymalnej koncentracji skadnika uytecznego w produkcie kocowym, jego skadu ziarnowego itp. Operacje technologiczne przerbcze s to czynnoci wykonywane, w odpowiednio dobranej kolejnoci, na materiale surowym oraz na otrzymywanych produktach wzbogacania (produktach procesu przerbczego), ktre maj na celu wyodrbnienie z materiau surowego maksymalnej iloci skadnika uytecznego. Ze wzgldu na ich charakter operacje przerbcze dzieli si na: przygotowawcze, gwne, uzupeniajce, pomocnicze, usugowe. Operacje przygotowawcze stanowi zesp czynnoci mechanicznych, prowadzonych w odpowiednich maszynach i urzdzeniach, fizykomechanicznych itp., koniecznych do przygotowania nadawy do procesw przerbczych. W wikszoci przypadkw stosowanie operacji przygotowawczych jest niezbdne do wykonania podstawowych procesw
przerbczych. Operacje przygotowawcze s rwnie konieczne w trakcie prowadzenia kompleksowego procesu technologicznego i stosowane s jako czynnoci midzyoperacyjne. Operacje gwne s to te wszystkie czynnoci technologiczne na materiale surowym i produktach procesu przerbczego, ktre maj na celu nadanie im wasnoci umoliwiajcych jego przemysowe zuycie. Operacje gwne, okrelane rwnie jako operacje zasadnicze, s nastpujce: klasyfikacja mechaniczna, przesiewanie, klasyfikacja hydrauliczna, klasyfikacja aerodynamiczna, rozdrabianie, wzbogacanie obejmujce: wzbogacanie rczne, grawitacyjne, flotacj, wzbogacanie elektromagnetyczne i magnetyczne, elektrostatyczne i inne, odwadnianie, odpylanie, odmulanie, rozmywanie, suszenie, brykietowanie, peletyzacja. Podzia czynnoci technologicznych na operacje gwne i pomocnicze nie jest podziaem sztywnym. W ukadzie (schemacie) technologicznym operacje gwne mog mie charakter operacji przygotowawczych przed innym podstawowym procesem technologicznym. Przykadem tego rodzaju moe by odmulanie materiau przed procesem wzbogacania, wzbogacanie wstpne przed procesem podstawowego (ostatecznego) wzbogacania itp. Prowadzenie penego zaprojektowanego procesu technologicznego przerbki materiau surowego wymaga wprowadzenia wielu operacji pomocniczych i operacji usugowych. Do operacji pomocniczych nale: wyadowanie materiau surowego z urzdze transportowych, ktrymi wydobywa si kopalin uyteczn na powierzchni, tj. skipw, wozw, przenonikw itp., transport materiau surowego i produktw wzbogacania w zakadzie przerbczym pomidzy maszynami i urzdzeniami, wykonujcymi okrelone operacje technologiczne, skadowanie (magazynowanie) materiau surowego, koncentratw i innych produktw uytecznych zakadu przerbczego, zwaowanie odpadw otrzymywanych w procesie przerbczym, zasilanie maszyn i urzdze przerbczych (np. w orodek wzbogacajcy, czynnik wzbogacajcy itp.), waenie materiau surowego i produktw wzbogacania, zaadunek produktw do wagonw lub innych rodkw transportowych. Do operacji usugowych zalicza si: gospodark wodno-muow, ktra obejmuje zagadnienia dostarczania, rozdziau i bilansu wody roboczej i transportowej w operacjach wzbogacania materiau surowego, odmulania lub jego transportu; do zada gospodarki wodno-muowej naley rwnie oczyszczanie wody roboczej i przygotowanie jej do wtrnego wykorzystania w obiegu roboczym w zakadzie przerbczym oraz uzupeniania jej strat; gospodark powietrzn, zajmujc si dostarczaniem powietrza jako czynnika roboczego w procesach wzbogacania, odpylania, klasyfikacji aerodynamicznej itp. oraz jego bilansowania w obiegach roboczych; do gospodarki powietrznej naley rwnie jego
oczyszczanie z zawiesin staych; gospodark ciepln, obejmujc zagadnienia dostarczania lub wytwarzania ciepa o odpowiednich parametrach zuywanego do procesw technologicznych, np. do termicznego suszenia produktw wzbogacania, aglomeracji i praenia rud itp. oraz opracowywania bilansw zapotrzebowania i zuycia ciepa; gospodarka cieplna obejmuje rwnie ogrzewanie zakadu przerbczego; gospodark energetyczn, zajmujc si problemami dostawy i zuycia energii elektrycznej w procesach technologicznych np. przy wzbogacaniu elektromagnetycznym, wzbogacaniu elektrostatycznym itp.; gospodarka energetyczna obejmuje rwnie zagadnienia dostawy i zuycia energii do napdu maszyn i urzdze w zakadzie przerbczym; automatyzacj procesw przerbczych, ktra obejmuje zagadnienia scentralizowanego, dyspozytorskiego ruchu zakadu, automatyzacj procesw technologicznych w zakresie zasilania nadaw maszyn, automatyzacj gstoci czynnika wzbogacajcego, regulacj i sterowanie przebiegiem procesu technologicznego itp.; kontrol techniczn przebiegu operacji przerbczych, kontrol jakoci produktw wzbogacania pomidzy kolejnymi procesami przerbczymi i kontrol jakoci produktw kocowych.
Zadaniem klasyfikacji mechanicznej jest podzia materiau surowego lub produktw wzbogacania na okrelone wymiarami grupy ziaren. Klasyfikacj mechaniczn wykonuje si na przesiewaczach wyposaonych w sita o ustalonym wymiarze otworw. Klasyfikacj mechaniczn okrela si rwnie terminem przesiewanie. Wymiary otworw w sitach uywanych do klasyfikacji ustala projekt technologiczny, opracowany specjalnie dla procesu technologicznego kadej kopaliny. Klasyfikacj mechaniczn, w zalenoci od jej charakteru technologicznego, dzieli si na: klasyfikacj wstpn lub klasyfikacj, jeeli wydzielone grupy ziaren kierowane s do dalszych operacji przerbczych; otrzymywane w tej operacji grupy ziaren nazywa si klasami ziarnowymi; sortowanie, jeeli wydzielone grupy ziaren stanowi gotowy produkt handlowy; wydzielone w tym procesie grupy ziaren nazywa si sortymentami handlowymi. Klasy ziarnowe i sortymenty okrelone s wymiarami podawanymi w milimetrach, przy czym wymiary grny i dolny kadej grupy ziaren okrelane s wymiarami otworw sit zastosowanych do klasyfikacji. Wszystkie ziarna mieszczce si pomidzy dolnym i grnym wymiarem otworw sit roboczych stanowi ziarna zasadnicze klasy ziarnowej lub sortymentu. Ziarna o wymiarach mniejszych od dolnego wymiaru nosz nazw podziarna, natomiast ziarna wiksze od wymiaru grnego nosz nazw nadziarna. Wymiary klas ziarnowych okrelane s przez technologw przerbki mechanicznej na podstawie wymaga procesu technologicznego, a wynikaj one ze szczegowych bada technologicznych materiau surowego. Dokadne okrelenie wymiarw klas ziarnowych ma na celu uniknicie nieraz bardzo znacznych strat kopaliny uytecznej w procesach technologicznych oraz ograniczenie do minimum niepotrzebnego wkadu energii na zbyteczne operacje przerbcze lub ich niewaciwy dobr. Klasyfikacj hydrauliczn przeprowadza si w orodku wodnym. Stosuje si j wycznie do materiaw nierozpuszczalnych w wodzie oraz materiaw silnie wilgotnych lub mokrych, ktrych podziau nie mona dokona mechanicznie na przesiewaczach. Wyjtek stanowi te materiay suche, ktre po klasyfikacji hydraulicznej kierowane s do mokrych procesw przerbczych, a zastosowanie tej operacji jest z tego powodu celowe i korzystne. Klasyfikacj
10
hydrauliczn przeprowadza si w strumieniu wody pyncym po nachyleniu lub w strumieniu wznoszcym si z okrelon prdkoci. Klasyfikacj hydrauliczn dzieli si na: wymiarow, w ktrej przy odpowiednim dobraniu prdkoci pyncego lub wznoszcego si strumienia wody otrzymuje si grupy ziaren o zaoonych (wymaganych) granicach ich wymiaru dolnego i grnego; klasyfikacja tego rodzaju spenia zadania klasyfikacji mechanicznej; grawitacyjn, w ktrej otrzymuje si grupy ziaren o tych samych gstociach, niezalenie (w pewnych okrelonych granicach) od ich wymiaru; klasyfikacja hydrauliczna grawitacyjna jest procesem technologicznym zaliczonym do procesu wzbogacania. Klasyfikacj aerodynamiczn prowadzi si w orodku powietrznym lub gazowym w poziomym lub wznoszcym si strumieniu orodka zastosowanego do rozdziau. Klasyfikacj aerodynamiczn dzieli si tak samo jak klasyfikacj hydrauliczn na: wymiarow, grawitacyjn, ktra zaliczona jest rwnie do procesu wzbogacania. Wzbogacanie naley do podstawowych (zasadniczych) operacji przerbczych w wikszoci kopalin uytecznych. Proces wzbogacania prowadzi si we wzbogacalnikach. Wzbogacanie materiau surowego polega na rozdziale nadawy na ziarna o z gry okrelonym tym samym skadzie mineralogicznym. W wyniku takiego rozdziau otrzymuje si co najmniej dwa produkty, a mianowicie: koncentrat zawierajcy maksymaln ilo ziaren uytecznych, oraz odpady zawierajce ziarna o nieprzydatnym do dalszego uytkowania skadzie mineralogicznym. W wielu przypadkach w materiale surowym znajduj si ziarna bdce zrostami ziaren uytecznych i ponnych. Jeeli w procesie wzbogacania ziarna te ulegaj wyodrbnieniu, stanowi one dodatkowy produkt wzbogacania; produkt ten nosi nazw produktu poredniego lub produktu przejciowego. Koncentrat jest to zbir ziaren minerau uytecznego bez domieszki ziaren skay ponnej. Poniewa w przemysowym procesie wzbogacania, w zalenoci od dobranej technologii procesu przerbczego, nie zawsze mona otrzyma w cisym tego sowa znaczeniu czysty koncentrat, przeto odpowiednie normy okrelaj dla kadego rodzaju technologii wzbogacania dopuszczaln zawarto ziaren produktu poredniego i ziaren skay ponnej w koncentracie. Ziarna te stanowi zanieczyszczenie koncentratu. Produkt poredni lub przejciowy jest to zbir ziaren, stanowicych zrosty ziaren minerau uytecznego z ziarnami skay ponnej, przy czym zawarto minerau uytecznego w caoci tego produktu jest zbyt maa, aby nadawa si on do bezporedniego zuycia. Rwnie i dla tego produktu odpowiednie normy technologiczne okrelaj dopuszczaln zawarto w nim ziarna minerau uytecznego i skay ponnej. Odpady s to ziarna czystej skay ponnej. Odpady mog rwnie zawiera pewne iloci ziaren minerau uytecznego lub ziaren produktu poredniego (w wyniku niedokadnoci procesu technologicznego lub jego niewaciwego doboru) maksymalne ich iloci okrelaj odpowiednie normy technologiczne; ziarna uyteczne i zrosty stanowi straty w odpadach. Dla kadego materiau surowego, w zalenoci od jego skadu mineralogicznego i wasnoci przerbczych, mona dobra taki proces technologiczny oraz takie metody wzbogacania, ktre bd gwarantowa jak najmniejsze zanieczyszczenie koncentratu i jak najnisze straty minerau uytecznego w odpadach.
11
W technologii procesw wzbogacania wykorzystuje si wasnoci fizyczne i fizykochemiczne ziaren kopaliny uytecznej i ziaren skay ponnej, rnice je pomidzy sob i umoliwiajce dokonanie ich rozdziau. Do wasnoci tych naley zaliczy rnice: w zabarwieniu i poysku ziaren, w ksztacie ziaren i ich wymiarach, wspczynnika tarcia ziaren po powierzchni, po ktrej si poruszaj, w sprystoci ziaren, w gstoci ziaren, we wasnociach optycznych, elektrycznych i magnetycznych, wasnoci fizykochemicznych powierzchni ziaren, w wystpujcych wasnociach chemicznych. Biorc za podstaw rnice we wasnociach fizycznych i fizykochemicznych ziaren kopaliny uytecznej i skay ponnej, opracowano wiele metod technologii ich wzbogacania, a mianowicie: wzbogacanie rczne, w ktrym wykorzystuje si rnice w zabarwieniu i poysku ziaren, wzbogacanie wykorzystujce rnice ksztatu i wymiaru ziaren kopaliny uytecznej i skay ponnej, wzbogacanie wykorzystujce rnice wspczynnika tarcia, wzbogacanie wykorzystujce rnice sprystoci ziaren spadajcych na tward lub spryst powierzchni, wzbogacanie grawitacyjne, wykorzystujce rnice gstoci ziaren wchodzcych w skad materiau surowego, wzbogacanie wykorzystujce wasnoci elektrostatyczne i magnetyczne skadnikw kopaliny surowej, wzbogacanie flotacyjne, wykorzystujce rnice wasnoci fizykochemicznych powierzchni ziaren, wzbogacanie wykorzystujce wasnoci optyczne, radiometryczne, biologiczne i chemiczne skadnikw kopaliny surowej. Na podstawie podanych ju technologii procesw przerbczych wyrnia si: wzbogacanie wstpne w przodkach eksploatacyjnych, wzbogacanie rczne (w zakadach przerbczych), wzbogacanie grawitacyjne, wzbogacanie magnetyczne (elektromagnetyczne) i elektrostatyczne, wzbogacanie flotacyjne, inne metody wzbogacania, do ktrych zalicza si wzbogacanie wedug ksztatu i wymiaru ziaren, rnicy wspczynnika tarcia, sprystoci itp., wzbogacanie optyczne, radiometryczne, ogniowe, biologiczne i chemiczne. Flotacja jest to wzbogacanie fizykochemiczne, czyli rozdzia materiau surowego wedug zdolnoci unoszenia si w orodku ciekym. W procesie tym wzbogaca si ziarna od 5 m do 1 mm (w praktyce 0,5 mm). Doz rozdziau wykorzystuje si wasnoci fizykochemiczne ziarna, np. powierzchniow zwilalno lub trudnozwilalno powierzchniow ziarna lub wasnoci hydrofobowe (ziarna niezwilalne kamie) i hydrofilne (ziarna zwilalne koncentrat). Najczciej stosuje si flotacj pianow. Rozrniamy flotacj kolektywn, podczas ktrej wydzielamy wszystkie ziarna uyteczne oraz flotacj selektywn, podczas ktrej wydzielamy rne klasy koncentratu. W procesie flotacji wyrniamy nastpujce fazy: staa nadawa, cieka menty, gazowa pcherzyki. W czasie flotacji naley utrzymywa dane stenie pH orodka ciekego. W czasie flotacji moe wystpi zjawisko flokulacji, zwikszenia wydajnoci, czyli przyczepianie si kilku ziarenek do jednego pcherzyka powietrza.
12
Flotacja pianowa polega na przyczepianiu si ziaren mineralnych do pcherzykw powietrza wprowadzonego do mieszaniny zwanej mentami flotacyjnymi (woda + drobno zmielona kopalina). Pcherzyki powietrza wraz z przyczepionymi do nich ziarnami wypywaj na powierzchnie tworzc tam pian, ktra jest wygarniana do koryta. Rozdrabianie polega na pomniejszaniu wymiaru ziaren materiau surowego lub produktw wzbogacania. Rozdrabianie prowadzi si w kruszarkach. Stosuje si je w celu uzyskania kruszywa o wymaganym wymiarze ziaren lub w celu oddzielenia zronitych ziaren minerau uytecznego od ziaren skay ponnej. T ostatni operacj przeprowadza si na surowej kopalinie uytecznej lub na produkcie przejciowym. Rozdrabianie surowej kopaliny uytecznej stosuje si wwczas, gdy drobne ziarna minerau uytecznego s wprynite i rozproszone w masie skay ponnej. Odwadnianie jest to wydzielanie wody z produktw wzbogacania lub z innych produktw, pochodzcych z procesw technologicznych prowadzonych na mokro. Stopie odwodnienia produktw uzaleniony jest od doboru waciwych urzdze odwadniajcych lub od wymaga procesu technologicznego; jeeli odwadnianie jest zabiegiem midzyoperacyjnym, to zadaniem tego procesu moe by tylko czciowe odwodnienie produktu. Odpylanie polega na usuniciu z nadawy lub z produktw procesu przerbczego ziaren najdrobniejszych, ktre mog stanowi w wielu operacjach przerbczych ziarno uciliwe, zwaszcza przy stosowaniu mokrych technologii przerbczych. W niektrych przypadkach odpylanie ma na celu wydzielenie najdrobniejszych ziaren, stanowicych gotowy, kocowy produkt. Odmulanie stosuje si wwczas, gdy materia surowy lub produkty technologicznego s wilgotne lub mokre i nie ma moliwoci ich odpylenia. procesu
Rozmywanie jest to operacja, majca na celu wymycie ska ilastych z kopalin uytecznych, ktre w stanie surowym zanieczyszczone s tego rodzaju dodatkow ska ponn, utrudniajc prowadzenie procesw przerbczych. Gdy skaa ilasta stanowi jedyne zanieczyszczenie kopaliny uytecznej, wwczas rozmywanie jest operacj gwn. Suszenie stosuje si wwczas, gdy odwadnianie produktw wzbogacania jest niewystarczajce, a odbiorcy lub warunki technologiczne dalszego uytkowania koncentratw wymagaj dokadnego usunicia wody i wilgoci. W operacji tej mona uzyska produkty powietrzno-suche. Brykietowanie polega na formowaniu z drobnych ziaren koncentratu zwizych bry (brykietw) o okrelonym ksztacie i wymiarach. Brykietowaniu podlega wiele koncentratw kopalin uytecznych, np. drobne klasy ziarnowe wgla kamiennego i brunatnego do celw grzewczych lub przeznaczone do chemicznej ich przerbki, drobne ziarna koncentratw rud ze wzgldu na konieczno usprawnienia dalszych procesw technologicznych hutniczych itp. Brykietowania dokonuje si przez prasowanie pod cinieniem w odpowiednich formach i przy uyciu materiau wicego drobno uziarnionego materiau. Peletyzacja (grudkowanie) jest odmian procesu brykietowania, przy czym w procesie peletyzacji tworzenie bryek koncentratu przebiega bez stosowania prasowania bryek drobno uziarnionego materiau. Formowanie bryek zapocztkowane jest powstawaniem tzw. zarodkw, utworzonych z drobnych ziaren wilgotnego materiau powizanych ze sob
13
mostkami wodnymi. Zarodki powstaj w obrotowych grudkownikach zasilanych drobno uziarnionym wilgotnym materiaem. W czasie toczenia si zarodkw nastpuje ich stopniowe powikszanie si przez przywieranie do ich powierzchni dalszych ziaren wilgotnego materiau, ich zgszczanie si, a do przybrania ksztatu zwartej kulistej bryki.
4.1.2. Pytania sprawdzajce.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. Co to jest przerbka mechaniczna? Co to jest kopalina uyteczna? Jakie znasz operacje przerbcze? Jakie znasz operacje przerbcze gwne? Co to jest klasyfikacja hydrauliczna? Co to jest wzbogacanie? Co to jest flotacja? Co to jest rozdrabianie? Co to jest odwadnianie? Co to jest odpylanie? Co to jest klasa ziarnowa? Jakie znasz sortymenty wgla? Co to jest koncentrat, produkt poredni, odpady? Co to jest brykietowanie?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1 Dopasuj definicj do opisu operacji przerbczej. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: zorganizowa stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami, odszuka w materiaach dydaktycznych definicje dotyczce przerbki kopalin, zapamita definicje, rozpozna charakteryzowane przez nauczyciela operacje przerbcze, opisa rozpoznane operacje. Wyposaenie stanowiska pracy: papier formatu A4, przybory do pisania, poradnik dla ucznia, materiay dydaktyczne, literatura wskazana przez nauczyciela.
1) 2) 3) 4) 5)
14
wiczenie 2 Sklasyfikuj wskazane przez nauczyciela procesy przerbcze. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene: odszuka w materiaach dydaktycznych kryteria klasyfikacji, dokona analizy procesw przerbczych na podstawie opisw, rozpozna i sklasyfikowa operacj, opisa operacje przerbcze. Wyposaenie stanowiska pracy: papier formatu A4, przybory do pisania, poradnik dla ucznia, materiay dydaktyczne, literatura wskazana przez nauczyciela.
1) 2) 3) 4)
4.1.4. Sprawdzian postpw

Czy potrafisz: Tak 1) 2) 3) 4) 5) omwi rodzaje klasyfikacji kopalin? opisa technologi procesu wzbogacania? rozrnia operacje gwne, pomocnicze i usugowe? zdefiniowa operacje przerbcze? opisa wzbogacanie fizykochemiczne? Nie
15
4.2. Klasyfikacja mechaniczna, sita robocze, rozdrabianie

Klasyfikacja mechaniczna Materia surowy wydobyty w kopalni stanowi zbir ziaren o wymiarach od najdrobniejszego pyu do ziaren o duych rozmiarach, niekiedy dochodzcych nawet do 500 mm. Materia ten jest rwnoczenie w wikszym lub niniejszym stopniu zanieczyszczony ska ponn rwnie o podobnym uziarnieniu. Kopalina uyteczna wydobyta w tej postaci niezalenie od swej wartoci uytkowej nie nadaje si ani do bezporedniego uytkowania (nawet przy minimalnym zanieczyszczeniu), ani do bezporedniego wzbogacania. Materia surowy naley zatem uprzednio przygotowa przez jego podzia na grupy ziaren okrelone w projekcie technologicznym. Przesiewanie prowadzi si na przesiewaczach wyposaonych w jedno lub kilka sit roboczych. Sita, w najprostszym swym wykonaniu, s to blachy stalowe z wytoczonymi otworami okrgymi, kwadratowymi lub o innym ksztacie, rozmieszonymi rwnomiernie na caej powierzchni blachy. Podczas przesiewania materiau na sicie wyposaonym w jedno sito robocze otrzymuje si dwa produkty (rys. 1), a mianowicie: grny (odsiew), ktrego wszystkie ziarna maj wymiar wikszy od wymiaru roboczego otworw w sicie, dolny (przesiew), ktrego wszystkie ziarna maj wymiar mniejszy od wymiaru roboczego otworw w sicie.
Rys. 1. Schemat przesiewania materiau na przesiewaczu o jednym sicie [1, T.I, s. 19]
Rys. 2. Schemat przesiewania wielokrotnego (ukad I) [1, T.I, s. 19]
Przesiewanie moe by operacj: gwn, jeeli produkty przesiewania nadaj si do bezporedniego skierowania do zbytu, a wic stanowi gotowe produkty handlowe, przygotowawcz, w przypadku gdy otrzymane klasy ziarnowe kierowane s do dalszych operacji przerbczych, uzupeniajc, jeeli przesiewa si produkty wzbogacania lub produkty kocowe, ktre wymagaj usunicia nadziarna lub podziarna. W przypadku przesiewania materiau surowego lub produktw wzbogacania na kilku sitach stosuje si rne ukady sit, uporzdkowane wedug wymiarw otworw. Ukad sit
16
wedug wymiarw otworw wynika z zaoe procesu technologicznego lub wymaga rynku zbytu (odbiorcw gotowych produktw). Ukad przesiewania jest to uporzdkowanie sit wedug wymiarw otworw. Wyrnia si dwa zasadnicze ukady wielokrotnego przesiewania. Podstawowy i najczciej stosowanym ukadem przesiewania, w ktrym sita uporzdkowane s wedug malejcych wymiarw otworw, przedstawiono na rys. 2. Przy uporzdkowaniu sit wedug tego ukadu (ukad I) przesiewanie jest najdokadniejsze Ukad ten stosuje si w przypadkach, gdy wymagana jest dua dokadno przesiewania przy moliwie najmniejszej iloci w kadej klasie ziarnowej ziaren o wymiarach mniejszych od wymiarw otworw w sicie roboczym. W ukadzie tym z kadego kolejnego sita otrzymuje si gotowy produkt grny (odsiew) jako ostateczn klas ziarnow lub sortyment handlowy oraz produkt dolny (przesiew), ktry kieruje si do dalszego przesiewania na nastpne sito o mniejszym wymiarze otworw. Kolejne odsiewanie ziaren o najwikszych wymiarach uatwia przebieg procesu przesiewania i zwiksza jego dokadno. Stosuje si take inne ukady przesiewania wielokrotnego: wedug kolejno wzrastajcych wymiarw otworw w sitach (ukad II rys. 3), ukad mieszany rys. 4.
Rys. 3. Schemat przesiewania wielokrotnego (ukad II) [1, T.I, s. 20]
Rys. 4. Schemat przesiewania wielokrotnego (ukad mieszany) [1, T.I, s. 21]
Wymiary otworw w sitach roboczych uporzdkowane s wedug ustalonego wskanika skali klasyfikacji. Skal klasyfikacji nazywa si stosunek wymiaru liniowego otworu wikszego do otworu mniejszego. Stosuje si nastpujce teoretyczne wskaniki skali klasyfikacji wedug: Rittingera: stosunek = 1,4142, Hoovera: stosunek = 1,4422, Richardsa: stosunek = 1,1890. W tabeli 1 zestawiono wymiary zasadniczych sortymentw handlowych wgla kamiennego. Dokadno przesiewania nie zawsze jest dostatecznie wysoka i cz ziaren drobnych zawsze pozostaje w produkcie grnym. Jeeli si zaoy, e wydajno przesiewacza dobrano
17
prawidowo do iloci podawanego na przesiewacz materiau w jednostce czasu, to przyczynami maej dokadnoci procesu mog by: niekorzystny okresowy skad ziarnowy nadawy, w ktrej znajduje si nadmierna ilo ziaren drobnych i najdrobniejszych, lub fakt, e przy projektowaniu procesu przesiewania nie przewidziano pogorszenia si skadu ziarnowego; nadmierna wilgotno powierzchniowa nadawy, ktra szczeglnie niekorzystnie wpywa na efekt przesiewania ziaren drobnych, powodujc ich sklejanie si oraz oklejanie otworw sit bardzo drobnymi ziarnami (muem); bardzo czstym zjawiskiem w takim przypadku jest przyklejanie si ziaren drobnych i bardzo drobnych do powierzchni ziaren grubych i przechodzenie ich w ten sposb do produktu grnego; ksztat ziaren, a wic wystpowanie w nadawie ziaren w ksztacie pytek lub supkw, ktre z trudnoci przechodz przez kwadratowe lub okrge otwory sita; znaczna ilo ziaren o wymiarze bardzo zblionym do wymiaru otworw, ktre bardzo czsto wpadaj czciowo w otworach sita, klinuj je i w ten sposb przerywaj proces przesiewania; zjawisko to wystpuje szczeglnie przy przesiewaniu materiau na przesiewaczach o mao energicznym wstrzsaniu przesiewanym materiaem.
Tabela 1. Sortymenty handlowe wgla kamiennego [1, T.I, s. 23]
Opracowanie projektu przerbczych procesw technologicznych wymaga dokadnej znajomoci ilociowego udziau kolejnych klas ziarnowych w materiale surowym, czyli charakterystyki ziarnowej tego materiau. Charakterystyka ta umoliwia obliczenie iloci materiau kierowanego do kolejnych operacji przerbczych w ustalonych klasach ziarnowych, obliczenie koniecznej wydajnoci poszczeglnych maszyn i urzdze i ich waciwy dobr oraz obliczenie iloci czynnika wzbogacajcego w procesach wzbogacania badanej kopaliny. Analiz sitow nazywa si badania skadu ziarnowego materiau surowego lub produktw wzbogacania. Analiz sitow przeprowadza si na specjalnych sitach uporzdkowanych kolejno od sit o otworach najwikszych do najmniejszych. Kolejno wymiarw otworw ustala technolog w zalenoci od rodzaju kopaliny uytecznej, wymiaru najwikszych i najmniejszych ziaren w tym materiale i przeznaczenia wykonywanej analizy sitowej. Proces przesiewania materiau przez otwory sita roboczego bdzie przebiega w sposb prawidowy, jeeli materia zaadowany na pocztek sita roboczego bdzie porusza si po jego powierzchni rwnomiern warstw, na caej jego szerokoci, a kade ziarno znajdujce si w dowolnym miejscu w tej warstwie bdzie mogo znale si na powierzchni sita. Wwczas ziarna o wymiarze mniejszym od wymiaru otworw bd mogy przez te otwory
18
przej do produktu dolnego. Zatem dla zapewnienia ruchu ziarna przesiewanego materiau konieczne jest wywoanie ruchu warstwy tego materiau. Ruch materiau po powierzchni roboczej sita moe by wywoany: nachyleniem powierzchni roboczej sita pod ktem wikszym od kta tarcia przesiewanego materiau po jego powierzchni; ruchem elementw stanowicych sito, mog to by np. ruchome rusztowiny w przesiewaczach rusztowych, ruchem skrzyni sitowej, ktry jest wywoany urzdzeniem napdowym poczonym ze skrzyni sitow cznikami, ukadem dwigni lub urzdzeniem napdowym wbudowanym w skrzyni sitow, ruchem samego sita roboczego (drganiami) przy nieruchomej skrzyni sitowej. Naley podkreli, e takie czynniki, jak kt nachylenia powierzchni roboczej sita, rodzaj i wielko drga lub rodzaj ruchu skrzyni sitowej, sita lub elementw tworzcych sito s wzajemnie cile zalene i musz by przez konstruktora odpowiednio dobrane. Drgania skrzyni sitowej sita lub ruch elementw tworzcych sito ma nie tylko zapewni ruch postpowy przesiewanego materiau po powierzchni roboczej sita, a tym samym cigo procesu przesiewania, ale rwnie umoliwi take rozluzowanie warstwy przesiewanego materiau, aby wszystkie ziarna o wymiarze mniejszym od wymiaru otworw w sicie roboczym mogy przemieci si z wyszych warstw przesiewanego materiale ku doowi na powierzchni robocz sita i przej przez jego otwory. Ruch skrzyni sitowej przesiewacza moe by: wahadowy poduny lub poprzeczny, wahadowy rnicowy koowy w paszczynie pionowej, koowy w paszczynie poziomej, koowo-wahadowy, wibracyjny, obrotowy (ruch obrotowy caego przesiewacza), Ruch sita roboczego moe by: wibracyjny, prostoliniowy cigy. Sita robocze Powierzchni robocz przesiewaczy, na ktrej przebiega proces przesiewania, stanowi sita. Otwory sita maj jednakowe wymiary oraz ksztat i s rwnomiernie rozmieszczone na caej jego powierzchni. O przydatnoci sita do celw przemysowych decyduje wspczynnik przewitu. Wspczynnik przewitu jest to stosunek powierzchni wszystkich otworw do powierzchni caego sita. W praktyce stwierdzono, e przy tej samej wielkoci otworw, przy wzrastajcym wspczynniku przewitu (przy zwikszajcym si zagszczeniu otworw na jego powierzchni) wzrasta ilo przesianego materiau z jednostki powierzchni sita (1m2) w jednostce czasu (1h). Sita, ze wzgldu na ich rozwizanie konstrukcyjne oraz tworzywo suce do ich wykonania, dzieli si na: dziurkowane z blachy stalowej, dziurkowane gumowe,
19
dziurkowane z tworzyw sztucznych, plecione i tkaniny sitowe, szczelinowe, szczelinowe rusztowe i sita rusztowe, innych typw.
Sita dziurkowane. a) Sita z blachy stalowej Sita wykonane z dziurkowanej blachy stalowej s najczciej stosowane, chocia w ostatnich latach zaznacza si szybki wzrost produkcji i stosowania sit wykonanych z tworzyw sztucznych. Sita dziurkowane tego typu wykonuje si z blachy stalowej odpornej na cieranie. Blachy dziurkowane mog mie otwory okrge, kwadratowe, prostoktne lub szecioktne. Otwory w blachach s najczciej przebijane (wytaczane) na maszynach zwanych dziurkarkami. W niektrych przypadkach otwory okrge w grubych blachach s wiercone. Przekrj pionowy przebijanych otworw rozszerza si ku doowi, przy czym odchylenie cianki przekroju od pionu wynosi okoo 7. Blachy dziurkowane zakada si do skrzyni sitowej przesiewacza przekrojem rozszerzonym ku doowi, aby unikn zaklinowywania si w nich ziaren przesiewanego materiau o wymiarach zblionych do wymiaru otworu. W czasie przesiewania naley okresowo kontrolowa powierzchni robocz sit i usuwa ziarna zaklinowane w otworach. Zaklinowane ziarna zmniejszaj nieraz bardzo znacznie wspczynnik przewitu sita i ilo przesianego materiau, zwikszajc rwnoczenie ilo podziarna przechodzcego do produktu grnego przesiewania. Blachy dziurkowane stosuje si nie tylko jako sita robocze w przesiewaczach, a take do produkcji kubekw podnonikw odwadniajcych, na kosze odwadniajce w odwadniarkach odrodkowych oraz na oa robocze w osadzarkach (wzbogacalnikach). Sposoby rozmieszczenia na powierzchni sita otworw o rnych ksztatach przedstawiono na rys. 5.
20
Rys. 5. Blachy dziurkowane. Rozmieszczenie otworw [1, T.I, s. 34]: a, b) okrge, c, d) kwadratowe, e, f) prostoktne, g, h) podune, i) szecioboczne, j) wspczynnik przewitu dla sit o otworach szecioktnych, okrgych i kwadratowych.
b) Sita gumowe Pierwszym celem zastosowania gumy w procesie przesiewania bya ochrona sit stalowych przed cieraniem. W czasie pracy sit stalowych pokrytych gum stwierdzono, e guma doskonale nadaje si do produkcji sit, jest mniej cieralna i zatykanie otworw w sicie wystpuje w znacznie mniejszym stopniu. Pocztkowo produkowano sita gumowe wzmocnione wewntrz przekroju siatk stalow lub linkami stalowymi. Obecnie produkowane sita gumowe nie maj wzmocnie wewntrz przekroju, wykonuje si je jako poczenie dwu rodzajw gumy. Warstwa nona dolna wykonywana jest z gumy o wysokiej twardoci, natomiast warstwa grna wykonana jest z gumy o znacznej gitkoci i wysokiej odpornoci na cieranie. Przesiewanie na sitach gumowych znacznie zmniejsza natenie haasu w zakadzie. Sita gumowe produkuje si z otworami okrgymi, kwadratowymi i podunymi. Na rys. 6 pokazano typowe rozmieszczenia otworw na powierzchni roboczej sita, a strzakami zaznaczono zalecany przez producenta kierunek ruchu materiau po powierzchni sita.
21
Rys. 6. Sita gumowe [1, T.I, s. 38]
Sita z tworzyw sztucznych Jednym z podstawowych surowcw do produkcji sit tego rodzaju jest poliuretan. Sita z poliuretanu produkuje si obecnie przez ich odlewanie cinieniowe w automatach wtryskowych lub bezcinieniowe w specjalnych formach. Do nowoczesnych sit z tworzyw sztucznych zaliczy naley sita produkowane z poliuretanu-elastomeru w postaci jednolitych pyt sitowych dostosowanych do bezporedniego montau w skrzyniach sitowych. Do przesiewania stosuje si sita z otworami kwadratowymi oraz sita o otworach podunych dostosowane do odwadniania i odmulania. d) Sita plecione i tkaniny sitowe Sita plecione produkuje si ze stali sprynowej, stali manganowej, stali chromowej, chromoniklowej, fosforobrzu oraz innych gatunkw stali odpornej na korozj. Przekrj drutw do produkcji sit moe by okrgy, kwadratowy, prostoktny lub moe mie specjalnie dostosowany profil, wynikajcy z wymaga technologii przesiewania, trwaoci powierzchni roboczej drutu, sprystoci lub wytrzymaoci drutu. Ze wzgldu na du wytrzymao drutw stosowanych do wyrobu tych sit rednica ich (wymiary przekroju) moe by znacznie mniejsza od szerokoci eberek blach dziurkowanych. Dziki temu sita plecione maj bardzo wysoki wspczynnik przewitu, dochodzcy do 85% przy duych wymiarach otworu. Du wad niektrych typw sit plecionych, zwaszcza o maych wymiarach otworw, jest ich nierwna powierzchnia robocza, powodujca zaklejanie si otworw, a niekiedy moliwo przesuwania si drutw, spowodowana ruchem materiau po powierzchni sita. Wad t usuwa si przez walcowanie gotowych sit, dziki czemu powierzchnia robocza zostaje w pewnym stopniu wyrwnana, a krzyujce si druty wyciskaj wzajemnie gniazda, utrudniajce pniejsze przesuwanie si drutw. Druty o wikszej rednicy, przeznaczone do produkcji sit o duych otworach, s odpowiednio profilowane w miejscach ich skrzyowania. Uzyskuje si w ten sposb wyrwnanie powierzchni roboczej sita oraz tworzy si odpowiednie gniazda na krzyujce si druty. Na rys. 7a podano przykad profilowania gniazda na drutach okrgych, a na rys. 7b przykad profilowania skrzyowania drutw o przekroju trapezowym.
c)
22
Rys. 7. Sita plecione o otworach kwadratowych [1, T.I, s. 47]
Sita szczelinowe Do sit szczelinowych zalicza si wszystkie sita, w ktrych szeroko otworu prostoktnego jest mniejsza od szerokoci eberka. Z tej definicji wynika, e sita z blachy o otworach wskich i dugich lub sita plecione z drutw o takiej charakterystyce wymiaru otworw (szczelin) zalicza si rwnie do sit szczelinowych. Do podstawowej grupy sit szczelinowych zalicza si gwnie sita wykonane z drutw specjalnie profilowanych, na ktrych w rwnych odstpach utworzone s ptle, stanowice uchwyty dla prtw spinajcych druty w jednolite sito. Na rys. 8a podano przykad profilowanego drutu przeznaczonego do produkcji sit o stosunkowo szerokiej szczelinie. Profilowane prty 1 czone s w sito za pomoc prtw 2. Grubo drutu jest tak dobrana, aby stykajce si ptle utworzyy dan szeroko szczeliny w.
e)
Rys. 8. Sita szczelinowe [1, T.I, s. 54]
23
Sita szczelinowe rusztowe i sita rusztowe Sita szczelinowe rusztowe i sita rusztowe wykonane s z profilowanych prtw o duej wysokoci przekroju, uoonych obok siebie i poczonych sworzniami spinajcymi je w jedn cao. Sita szczelinowe rusztowe i sita rusztowe rni si pomidzy sob jedynie szerokoci szczeliny. Sita szczelinowe maj szeroko szczeliny rwn lub mniejsz od szerokoci gwki profilu natomiast sita rusztowe maj szeroko szczeliny wiksz od szerokoci gwki profilu.
f)
Rys. 9. Sita szczelinowe rusztowe [1, T.I, s. 59]
g) Sita innych typw Sita typu Serpa i Veno. Sita tego typu stosuje si przede wszystkim do przesiewania materiau trudno przesiewalnego o duej zawartoci wilgoci powierzchniowej. Konstrukcja sita umoliwia powstawanie wasnych drga poszczeglnych drutw, ktre wpywaj bardzo korzystnie na samoczyszczenie si sita z przywartych do powierzchni drutw wilgotnych drobnych ziaren przesiewanego materiau.
Rys. 10. Sita typu: a) Serpa, b) Veno [1, T.I, s. 61]
Sita harfowe. Na rys. 11 podano przykady typowych sit harfowych. Sita te produkuje si z drutu o przekroju koowym, ktre w swej paszczynie pionowej s w przewaajcej liczbie przypadkw falisto wyprofilowane. Tego rodzaju profilowanie drutu zwiksza uzyskiwanie przez te druty wasnych drga w czasie pracy przesiewacza.
24
Sita harfowe produkuje si rwnie z drutw prostych, majcych jedynie profilowane gniazda na poprzeczne druty spinajce druty robocze w sito. Wszystkie sita o harfowej charakterystyce drga wasnych s spinane drutami przeplecionymi poprzez druty robocze. Poprzecznych drutw spinajcych jest trzy lub cztery rzdy, przy czym w rzdzie moe by jeden lub dwa druty uoone obok siebie.
Rys. 11. Sita harfowe typu [1, T.I, s.63]: a) W, b) WS, c) G d, e) sposb napinania wiotkich sit w skrzyni sitowej
Sita typu Duo. Do przesiewania materiaw charakteryzujcych si trudn przesiewalnoci stosuje si sita typu Duo. Sito jest wykonane z drutw o przekroju koowym lub prostoktnym z zaokrglonymi krawdziami. Sposb profilowania drutw (w paszczynie roboczej) przedstawiono na rys. 12a. Poszczeglne zespoy dwu drutw uchwycone s klamrami w ten sposb, e pierwsza klamra spina nieparzyste zespoy drutw (1, 3, 5...), natomiast druga klamra spina parzyste zespoy drutw (2, 4, 6...). W ten sposb utworzono dwa systemy drgajce (1 i 2). Kady z tych systemw (rys. 12c) umocowany jest do odrbnej ramy (3 i 5), natomiast obie ramy poczone s pomidzy sob elastycznymi poduszkami gumowymi 6 (gumowe walce o rednicy 40 mm i dugoci 40 mm dla sit o otworach do 8 mm oraz dugoci 50 mm dla sit o otworach 10 i 12 mm). Tak skonstruowane sito montowane jest w skrzyni sitowej za pomoc ktownikw 4. W wyniku drga skrzyni sitowej kady ukad drgajcy otrzymuje odrbn amplitud drga (rys. 12b). Drgania o wielkoci b wywoane s prac skrzyni sitowej, natomiast drgania i wielkoci B wywouj drgania skrzyni sitowej przeniesione na sito poprzez elastyczne poduszki gumowe. Sita szczelinowe gumowe. Do przesiewania materiau wilgotnego o maksymalnym uziarnieniu do 30 mm stosuje si sita szczelinowe gumowe. Sito jest wykonane ze sznurw gumowych sporzdzonych ze specjalnej gumy o zewntrznej powoce z mikkiej gumy odpornej na cieranie oraz ze rdzenia wykonanego z gumy twardej o duej sprystoci i wytrzymaoci na rozciganie. Zawarto wilgoci w surowym
25
materiale przy przesiewaniu na sitach o szczelinie od 1 do 3 mm moe wynosi do 10%, natomiast przy szczelinie o szerokoci od 5 do 8 mm wilgo powierzchniowa moe wynosi do 25%.
Rys. 12. Sito typu DUO [1, T.I, s.65]: a) sito w stanie spoczynku, b) sito w czasie pracy, c) sito zmontowane w ramie, widok z gry i od spodu
Rozdrabianie polega na dzieleniu ziarna na mniejsze czci poprzez przyoenie siy zewntrznej, ktra niszczy wewntrzn spoisto ziarna. Moe by operacj gwn, gdy otrzymujemy gotowy produkt, bd operacja przygotowawcz, gdy przygotowujemy materia do dalszej operacji (np. rozdrabianie przed wzbogacaniem). Rozdrabianie dzieli si na: kruszenie (w kruszarkach, otrzymujemy kruszywo), mielenie (w mynach, otrzymujemy mieliwo). Rozrniamy rozdrabianie grube (do 100 mm), rednie (do 10 mm), drobne (do 2 mm) i miakie (do 0,25 mm). Jest to operacja bardzo energochonna, a co za tym idzie podnosi koszty wzbogacania. Podstawowym wskanikiem charakteryzujcym rozdrabianie jest stopie rozdrabiania czyli stosunek ziaren nadawy do ziaren kruszywa.
26
Rys. 13. Schematy operacji kruszenia w przestrzeni roboczej kruszarek [1, T.I, s. 239]: a) zgniatanie, b) nacisk, cieranie, c) cieranie, d) cinanie, e) rozupywanie, f, g) amanie, h, i ) uderzanie, j, k) udar sprysty, l) kruszenie strumieniowe o pyt kruszc, m) kruszenie strumieniowe bez mechanicznych elementw roboczych, wzajemne zderzenie si ziaren.
Rys. 14. Schematy procesw rozdrabiania [1, T.I, s. 240]: a) rozdrabianie z uprzednim odsiewaniem, b) rozdrabianie z nadziarnem, c) rozdrabianie wielokrotne.
4.2.2. Pytania sprawdzajce

1. 2. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wicze. Co to jest produkt grny a co produkt dolny? Co to jest nadziarno a co podziarno?
27
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Jakie znasz ukady przesiewania? Co to jest wspczynnik przewitu sita? Co to jest sito? Jakie znasz rodzaje sit? Co to jest analiza sitowa? Jakie znasz schematy procesw rozdrabiania? Jak jest wywoywany ruch materiau po powierzchni sita? Co to jest skala klasyfikacji?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1 Oblicz wspczynnik przewitu sita roboczego. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: zorganizowa stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami, odszuka w materiaach dydaktycznych definicj wspczynnika przewitu, odszuka w literaturze sposb wyznaczania wspczynnika przewitu, obliczy wspczynnik przewitu dla sit blaszanych o rnym ksztacie otworw. Wyposaenie stanowiska pracy: papier formatu A4, przybory do pisania, poradnik dla ucznia, materiay dydaktyczne, literatura wskazana przez nauczyciela.
1) 2) 3) 4)
wiczenie 2 Rozpoznaj na podstawie opisu budowy rodzaj zastosowanego sita. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: zorganizowa stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami, odszuka w materiaach dydaktycznych rodzaje stosowanych sit roboczych, przeanalizowa budow sit, rozpozna na podstawie opisu rodzaj zastosowanego sita, narysowa i scharakteryzowa sita, Wyposaenie stanowiska pracy: papier formatu A4, przybory do pisania i krelenia, poradnik dla ucznia, materiay dydaktyczne, literatura wskazana przez nauczyciela.
1) 2) 3) 4) 5)
28

Czy potrafisz: Tak 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) omwi klasyfikacj mechaniczn? wyznaczy wspczynnik przewitu sita? opisa proces przesiewania? omwi rozdrabianie? opisa budow sit dziurkowanych? opisa budow sit plecionych? opisa budow sit rusztowych? Nie
29
4.3. Przesiewacze i kruszarki

Przesiewacz jest to maszyna przerbcza, w ktrej wprawiane jest w ruch sito w celu mechanicznego rozdziau materiau sypkiego na grupy ziaren (klasy, sortymenty) uwarunkowanego wymiarami otworw sita lub sit. Przesiewacz musi by tak zaprojektowany, zbudowany i zamontowany aby byy stworzone najbardziej korzystne warunki do przejcia ziaren przesiewanych przez sito. Zastosowanie przesiewaczy: rnorakie przesiewanie (klasyfikacja wstpna, operacja pomocnicza, klasyfikacja ostateczna), przesiewanie ziaren w penej gamie wymiarw, przesiewanie w rnym stanie technologicznym materiau (suchy, mokry), odwadnianie, odmulanie, odpylanie, w laboratoriach do analizy sitowej. Przesiewacz skada si z nastpujcych zasadniczych czci: a) Jednej (rys. 15a) lub kilku skrzy sitowych 1, 2 (rys. 15b), w ktrych umocowane s sita 3, stanowice element roboczy przesiewacza. Skrzynie sitowe s w konstrukcji nonej przesiewacza odpowiednio podparte 4 (rys. 15a, 16b) lub zawieszone (rys. 15b, 16a), aby mogy wykonywa drgania, umoliwiajce przesiewanie oraz przemieszczanie si warstwy przesiewanego materiau. Niezalenie od tego skrzynia sitowa suy do ujcia strumienia nadawy i przeprowadzenia jej po powierzchni sit roboczych; w przesiewaczach wieloskrzyniowych skrzynie sitowe mog by ustawione nadsobnie (rys. 15b) lub jedna za drug (rys. 16a). b) Sita lub kilku sit (rys. 15,16 pozycja 3, 3a, 3b, 3c), stanowicych powierzchnie robocze przesiewaczy. c) Napdu 5, wprawiajcego w ruch skrzyni sitow za porednictwem cznikw 6 . W niektrych rozwizaniach konstrukcyjnych napd wprawia w drgania samo sito lub elementy stanowice sito, za pomoc odpowiednio skonstruowanych cznikw przenoszcych drgania bezporednio na sito. d) Konstrukcji nonej 7, na ktrej zawieszone s lub podparte skrzynie sitowe oraz umocowane s urzdzenia napdowe.
Rys. 15. Przykady schematw konstrukcyjnych przesiewaczy [1, T.I, s. 68]: a) jednoskrzyniowy, trjproduktowy, b) dwuskrzyniowy o skrzyniach zawieszonych nad sob, picioproduktowy
Nie wszystkie rozwizania konstrukcyjne przesiewaczy wyposaone s w podane czci skadowe. W wielu nowoczesnych przesiewaczach wystpuj dodatkowe elementy
30
konstrukcyjne, ktrych zadaniem jest nadanie odpowiedniej charakterystyki drga skrzyni sitowej, zwikszenie skutecznoci przesiewania i eliminacja szkodliwych drga przesiewacza przenoszonych na budynek zakadu przerbczego. Niektre elementy konstrukcyjne przesiewacza, w zalenoci od jego rozwizania, mog by pominite jeeli rozwizanie konstrukcyjne zapewnia ruch sita roboczego i optymalny przebieg procesu przesiewania wymagany zaoeniami technologicznymi.
Rys. 16. Przykady schematw konstrukcyjnych przesiewaczy [1, T.I, s. 68]: a) dwuskrzynkowy o skrzyniach zawieszonych posobnie, picioproduktowy, b) jednoskrzyniowy, dwusitowy, trjproduktowy
Rozmieszczenie sit w skrzyniach sitowych przesiewaczy prostych wielositowych jest zgodne z ukadem I przesiewania (rys. 2). W przesiewaczach zoonych sita mog by rozmieszczone wedug I lub II ukadu przesiewania (rys. 2 i rys. 3). W przesiewaczach tych spotyka si bardzo czsto mieszany ukad, przesiewania. Dla uzyskania prawidowego przebiegu procesu przesiewania materia naley kierowa na pocztek sita strug o rwnomiernej wysokoci i szerokoci, odpowiadajcej roboczej szerokoci skrzyni sitowej tak, aby umoliwi pene wykorzystanie cakowitej jego powierzchni roboczej. W przesiewaczach jednoskrzyniowych, w ktrych sita uoone s bezporednio pod sob, kade niej lece sito jest kolejno coraz to mniej wykorzystane, gdy przesiewanie na pierwszym sicie przebiega stopniowo na stosunkowo dugim odcinku paszczyzny roboczej sita, a spadajce ziarna produktu dolnego na lece poniej sito maj do wykorzystania stae zmniejszajc si jego powierzchni robocz. W takim ukadzie produkty grne otrzymywane z kolejno niej lecych sit mog zawiera znaczne iloci podziarna. Dla uzyskania wikszej dokadnoci przesiewania na tego rodzaju przesiewaczach wyposaa si je zazwyczaj tylko w dwie paszczyzny sit i zwiksza odpowiednio dugo skrzyni sitowej. Takie rozwizanie zwiksza dokadno przesiewania materiau, ale rwnoczenie powiksza mas przesiewacza i jego koszt. Prawidowe ruchy materiau po dolnej paszczynie roboczej sita uzyska mona wstawiajc pod grne sito 1 blach 2 nachylon w kierunku przeciwnym, ktra podaje dolny produkt na pocztek dolnego sita 3 (rys. 17a). Znacznie korzystniejsze warunki przesiewania uzyskuje si zabudowujc sita w dwu odrbnych skrzyniach sitowych 1 i 2, zawieszonych ponad sob i nachylonych w kierunkach przeciwnych (rys. 17b).
31
Rys. 17. Ukad sit i skrzy sitowych [1, T.I, s. 71]:
Pod wzgldem rozwiza konstrukcyjnych przesiewacze dzieli si na: rusztowe o rusztowinach nieruchomych i ruchomych, paskie, ktre z kolei dziel si na przesiewacze: a) ruchu wahadowym, b) ruchu koowym i koowo-wahadowym, c) wstrzsane, d) wahadowe zrwnowaone (szybkobiene) o zrwnowaonych masach drgajcych, e) rezonansowe, f) wibracyjne, bbnowe, tamowe, innych typw.
Przesiewacze rusztowe Podstawowym zadaniem przesiewaczy rusztowych jest odsiewanie z materiau surowego ziaren o najwikszych wymiarach. Poniewa przyjmuj one cakowit ilo materiau wydobytego z kopalni, charakteryzuj si mocn konstrukcj, umoliwiajc przyjcie znacznego obcienia nadaw tak pod wzgldem jej masy, jak i iloci. Przesiewaczy rusztowych nie stosuje si do odsiewania ziaren o wymiarze poniej 80 mm, przy czym najczciej stosuje si je do odsiewania ziaren o wymiarze powyej 200(250) mm, ktre kieruje si do kruszenia. Wyjtek od tej zasady stanowi przesiewacze rusztowe wakowe, dostosowane do wstpnego, czciowego odsiewania ziaren najdrobniejszych z materiau surowego oraz przesiewacze wakowe przeznaczone do przesiewania uprzednio rozdrobnionego wgla brunatnego. Podstawow przyczyn wyeliminowania przesiewaczy rusztowych ze stosowania ich do przesiewania przy mniejszych wymiarach otworw jest malejcy, w duym stopniu, wspczynnik przewitu w miar malejcych wymiarw otworw. Niezalenie od tego wzrost stopnia zawilgocenia materiau surowego wymaga coraz to energiczniejszego wstrzsania przesiewanym materiaem dla uzyskania moliwie wysokiego stopnia rozluzowania jego warstwy w celu uzyskania optymalnego wyniku przesiewania. Z tej te przyczyny wprowadza si do ruchu przesiewacze rusztowe wstrzsane i wibracyjne. Przesiewacze rusztowe dzieli si na dwie zasadnicze grupy, tj. na: nieruchome (rys. 18), ruchome. Przesiewacze rusztowe ruchome dzieli si na: rusztowe z ruchom skrzyni sitow (rys. 19), rusztowe z nieruchom skrzyni sitow i ruchomymi rusztowinami: a) przesiewacze rusztowe wakowe (rys. 20), b) przesiewacze rusztowe poprzeczne, zrwnowaone.
32
c) przesiewacze rusztowe pytkowe.
Rys. 18. Schemat przesiewacza rusztowego nieruchomego [1, T.I, s. 73]
Rys. 19. Przesiewacz rusztowy wstrzsany [1, T.I, s. 74]
Rys. 20. Przesiewacz rusztowy wakowy typu Distl-Suski [1, T. I, s. 71]: a) schemat ruchu tarcz: 1. wkadka dystansowa, 2. tarcza trjktna, b) schemat konstrukcyjny przesiewacza
Przesiewacz rusztowy wstrzsany (rys. 19) Skrzynia sitowa 2 przesiewacza ustawiona jest na czterech parach listew sprystych 2, ustawionych skonie i umocowanych do uchwytw bocznych skrzyni oraz do uchwytw przytwierdzonych do ramy nonej 3 przesiewacza. W skrzyni sitowej zabudowane s rusztowiny 4 wykonane ze stali profilowanej. Rusztowiny tworz schodkow powierzchni robocz, uatwiajc przemieszanie warstwy przesiewanego materiau, co zwiksza dokadno przesiewania. Skrzynia sitowa otrzymuje ruch wahadowy z wau mimorodowego uoyskowanego w oyskach 5, ustawionych na ramie nonej. Mimorody wau napdowego przenosz ruch na skrzyni sitow za porednictwem dwu cznikw 6, poczonych przegubowo ze skrzyni sitow. Na wale mimorodowym zaklinowane s dwa koa zamachowe 7, z ktrych jedno odbiera ukadem pasw klinowych 8 ruch obrotowy z silnika napdowego 9. Przesiewacze wakowe typu Distl-Suski (rys. 20). W przesiewaczach tego typu tarcze tworzce otwory rusztu wykonane s w ksztacie trjktw z bokami wypukymi (rys. 20a). Wierzchoki trjktnych tarcz, zakrelajc drog koow w czasie obrotu rusztowiny, przemieszczaj ziarna przesiewanego materiau po powierzchni roboczej rusztu oraz uatwiaj przemieszanie (w pewnym stopniu) warstwy przesiewanego materiau, co wpywa na zwikszenie dokadnoci przesiewania.
33
Rusztowiny uoyskowane s na skonej ramie 2, umocowanej do konstrukcji nonej 2. Powierzchnia robocza rusztu ujta jest w nieruchomej skrzyni sitowej 3, zakoczonej rynn odbiorcz 4 produktu grnego. Rusztowiny napdzane s acuchem Galla 16, ktry otrzymuje ruch postpowy z silnika 5 i przekadni 6, poczonej ukadem pasw klinowych 7 z zbatym koem acuchowym 8, przenoszcym napd bezporednio na acuch. Odpowiednie napicie acucha uzyskuje si urzdzeniem napinajcym 9 i rolk napinajc 20. Produkt dolny odbiera si do skrzyni odbiorczej 12, wyposaonej w dwa zsypy 12 i 13, zamykane lub otwierane zasuwami (klapami) 14 i 15, dziki czemu produkt moe by odbierany na dwa odrbne przenoniki. Przesiewacze wahadowe proste s zaliczane do grupy najprostszych konstrukcyjnie przesiewaczy. Przesiewacze tego rodzaju stosuje si bardzo rzadko, pomimo e niektre ich elementy konstrukcyjne wykorzystywane s w nowoczesnych przesiewaczach, lecz w innym ukadzie dynamicznym.
Rys. 21. Schemat przesiewacza o ruchu wahadowym prostym [1, T. I, s. 90]
Rys. 22. Schemat przesiewacza o ruchu wahadowym poprzecznym [1, T. I, s. 93]: a) schemat przesiewacza, b) schemat ruchu ziarna po powierzchni sita
Rys. 23. Schemat przesiewacza o ruchu wahadowym wstrzsanym [1, T. I, s. 92]: a) schemat przesiewacza, b) ukad si dziaajcych na ziarno
Przesiewacze wahadowe zrwnowaone Zwikszenie skutecznoci przesiewania materiaw trudno przesiewalnych oraz zwikszenie wydajnoci jednostkowej liczonej z 1m2 powierzchni roboczej sita wymaga zwikszenia liczby drga skrzyni sitowej przy rwnoczesnym uzyskaniu znacznego rozluzowania warstwy przesiewanego materiau. W przesiewaczach wahadowych wymagania te speni mona przez zrwnowaenie mas znajdujcych si w ruchu i wyeliminowanie si bezwadnoci przenoszonych przez zesp drgajcy na elementy konstrukcyjne budynku. Zrwnowaenie mas drgajcych mona uzyska przez zastosowanie: dwu skrzy sitowych o tych samych masach, ktrych drgania (wahania) s sobie przeciwne, jednej skrzyni sitowej i odpowiednio dobranych przeciwciarw o drganiach przeciwsobnych, jednej skrzyni sitowej zawieszonej wahadowo na ramie nonej o dobranej odpowiednio masie i zawieszonej wtrnie na konstrukcji budynku.
34
W przesiewaczach wahadowych zrwnowaonych skrzynie sitowe s zawieszone lub podparte na wahadowych drkach lub cigach, ktre nie speniaj funkcji akumulujcych siy bezwadnoci (energii kinetycznej). W przesiewaczach tego typu skrzynie sitowe otrzymuj od 380 do 650 drga na minut, z tej te przyczyny konieczne jest bardzo dokadne wywaenie mas znajdujcych si w ruchu oraz odpowiednia amortyzacja zespou napdowego w celu zabezpieczenia go przed szkodliwymi wpywami si bezwadnoci, wystpujcych w momentach zmiany kierunku waha skrzy sitowych. Amortyzacj elementw napdu uzyskuje si przez zawieszenie wau napdowego na wahliwych cigach i uchwycenie go w amortyzatory Przesiewacz szybkobieny zrwnowaony jednoskrzyniowy typu Mertz (rys. 24) Skrzynia sitowa 1 ustawiona jest na skonych drkach wahadowych 2 na ramie nonej 3 przesiewacza. Rama ta z kolei zawieszona jest na pionowych drkach 4 na konstrukcji budynku lub na wyodrbnionych dwigarach uoonych na tej konstrukcji. Swobodnie zawieszona rama nona stanowi mas rwnowac dla skrzyni sitowej. Wyrwnanie si bezwadnoci uzyskuje si przez takie dobranie masy ramy wraz z elementami napdowymi, proporcjonalnie do masy skrzyni sitowej wraz z przesiewanym materiaem, aby poziome skadowe tych si byy rwnowaone. Niezalenie od tego, na wale napdowym zaklinowane s dwa koa zamachowe, na ktrych mona dodatkowo zakada przeciwciary w celu ostatecznego zrwnowaenia si bezwadnoci. Koa zamachowe wyrwnuj prac dynamiczn przesiewacza i rwnowa w duym stopniu siy bezwadnoci dziki nagromadzonej w nich energii kinetycznej. Na ramie nonej 3 uoyskowany jest wa napdowy z osadzonymi na nim mimorodami 5, na ktrych uoyskowane s czniki napdowe 6, poczone przegubowo ze skrzyni sitow. Silnik 7 ustawiony jest na ramie nonej 3 i poczony ukadem pasw klinowych z tarcz napdow osadzon na wale napdowym.
Rys. 24. Przesiewacz szybkobieny zrwnowaony typu Mertz [1, T. I, s. 115]
Przesiewacz szybkobieny zrwnowaony typu CJM (rys. 25). Pozioma skrzynia sitowa 1 ustawiona jest na skonych drkach wahadowych 2, umocowanych przegubowo na sworzniach do skrzyni sitowej i do ramy nonej 3. Wa napdowy uoyskowany jest na specjalnej ramie, do ktrej po obu jej stronach umocowane s przeciwciary 6. Rama ta i przeciwciary zawieszone s na skonych drkach wahadowych 4 na konsoli 9, umocowanej do ramy nonej 3. Wahadowe drki podpierajce skrzyni sitow i drki zawieszenia ramy s wzajemnie rwnolege. Skrzynia sitowa poczona jest z ram i przeciwciarami cznikami 5 poprzez dwuramienn dwigni 10, majc punkt obrotu w uchwycie 11 umocowanym do konsoli 9. Zesp ramy i przeciwciarw 6 rwnoway mas skrzyni sitowej zaadowanej ustalon iloci
35
przesiewanego materiau. Napd z mimorodw zaklinowanych na wale napdowym przenoszony jest na skrzyni sitow dwoma cznikami 7, ustawionymi pod ktem prostym do drkw 2. Silnik 8, ustawiony na ramie 3, napdza wa przekadni pasw klinowych.
Rys. 25. Przesiewacz szybkobieny zrwnowaony typu CJM [1, T. I, s. 117]
Przesiewacze rezonansowe Wszystkie opisane poprzednio przesiewacze paskie charakteryzoway si sztywnym poczeniem cznikw napdowych ze skrzyniami sitowymi. W niektrych tylko rozwizaniach poczenie cznika z uchwytem skrzyni sitowej byo uelastycznione poduszkami gumowymi lub gumowymi wkadkami piercieniowymi (silentblokami). Tego rodzaju wkadki elastyczne miay na celu jedynie zmniejszenie obcienia wau napdowego w momentach zmiany kierunku ruchu skrzy sitowych i nie miay wpywu na charakter drga skrzyni sitowej ani te na ogln dynamik ruchu przesiewacza. Umoliwiay one jednak zwikszenie liczby drga skrzy sitowych oraz uzyskanie energiczniejszego podrzutu warstwy przesiewanego materiau i jej lepsze rozluzowanie. Wprowadzenie ukadw mas drgajcych dynamicznie zrwnowaonych oraz elastycznego (sprystego) zawieszenia zespou napdowego umoliwio zwikszenie liczby drga skrzy sitowych, a take ograniczenie szkodliwego oddziaywania si bezwadnoci na zespoy konstrukcyjne przesiewaczy i ich przenoszenie na konstrukcj non budynku. Jednak w przesiewaczach tak skonstruowanych znaczna ilo energii doprowadzonej dla wywoania ruchu drgajcego skrzy sitowych zuywana jest na pokonanie si bezwadnoci rozpdzonych mas ukadu drgajcego w momentach stale zmieniajcego si kierunku waha tych skrzy. Wielko tych si jest tym wiksza, im wiksze i cisze s skrzynie sitowe i iloci podawanej na nie nadawy oraz im wikszy jest skok roboczy skrzy i wiksza liczba drga (w celu zwikszenia energii podrzutu i rwnoczesnego przyspieszenia ruchu warstwy przesiewanego materiau oraz zwikszenia ich wydajnoci). W celu rozwizania problemw obcie dynamicznych i nadmiernego poboru energii dla pokonania wystpujcych si bezwadnoci przy zmianach kierunku drga skrzy sitowych, ktrych nie wykorzystuje si do pracy uytecznej przesiewacza, opracowano konstrukcj przesiewaczy rezonansowych. Przesiewacze rezonansowe nale do grupy przesiewaczy paskich, o wahadowym ruchu skrzy sitowych, zatem przy ich ruchu roboczym rwnie wystpuj siy bezwadnoci przy zmianach kierunku drga skrzy sitowych. Jednak w przesiewaczach tych, dziki zastosowaniu w ich rozwizaniu konstrukcyjnym optymalnej liczby elementw sprystych i elastycznych w zespole przenoszenia napdu na skrzynie sitowe oraz w ukadzie akumulacji i zwrotu energii kinetycznej wytwarzanej przez ukad mas drgajcych, wystpujce siy bezwadnoci nie s przenoszone na zespoy napdowe i konstrukcj budynku. Zjawiska ruchu i dynamiki przesiewaczy rezonansowych s zoone, a prowadzenie ruchu i regulacja ich pracy wymaga duego dowiadczenia.
36
Podstawowymi elementami elastycznymi przesiewaczy rezonansowych s: sprzgo elastyczne wbudowane pomidzy napd a skrzyni sitow, zaklinowane na wale napdowym, wykonujce ruchy wahadowe lub inny rodzaj elastycznego przeniesienia ruchu na skrzyni sitow, elementy spryste w postaci piercieni gumowych lub spryn rubowych, zabudowane pomidzy skrzyniami sitowymi a konstrukcj non przesiewacza, elementy elastyczne, spryste, ograniczajce skok skrzy sitowych, wykonane najczciej w postaci zderzakw gumowych.
Zasady ruchu i dynamiki przesiewaczy rezonansowych. Na rys. 26 przedstawiono schemat konstrukcyjny typowego przesiewacza rezonansowego. Skrzynie sitowe 1 i 2 zawieszone s na konstrukcji nonej przesiewacza na skonych wahliwych drkach 3 lub na listwach sprystych. Prostopadle do tych drkw biegn osie ukadw elastycznych wbudowanych w przesiewacz. Ukad elastyczny skada si z dwu zespow piercieni gumowych 4, opartych z jednej strony o opory 5 umocowane do bokw skrzy sitowych, z drugiej za o opory 6 umocowane do konstrukcji nonej przesiewacza. Pomidzy dwoma ramionami opory 5, przytwierdzonej do skrzyni sitowej, znajduj si dwa zderzaki gumowe 7 i 8 w ksztacie pkul, nawulkanizowane na pytki stalowe i przymocowane do opory 11, ktra z kolei przymocowana jest do konstrukcji nonej przesiewacza dwoma rwnolegymi sworzniami 12. Skrzynie sitowe otrzymuj ruch posuwisto-zwrotny z dwuramiennych dwigni wahadowych 3, zaklinowanych na wale napdowym 14, poczonych ze skrzyniami sitowymi zespoami paskich gumowych cigie 9. Ciga te umocowane s swymi kocami do uchwytw 10 przymocowanych do skrzy sitowych. Tak skonstruowany przesiewacz tworzy ukad drgajcy o dziaaniu zblionym do dziaania wahada, ktre pod wpywem impulsu zaczyna drga ze cile okrelon czstotliwoci. Drgania tego rodzaju okrela si jako drgania wasne. W przesiewaczach rezonansowych uzyskuje si okrelon liczb i wielko drga wasnych przez zastosowanie odpowiednich wymiarw i masy skrzy sitowych oraz przez odpowiedni dobr charakterystyki ukadu elementw sprystych.
Rys. 26. Schemat przesiewacza rezonansowego [1, T. I, s. 123]
Po uruchomieniu silnika 16 specjalna przekadnia 15 zamienia ruch obrotowy silnika na ruch wahadowy wau napdowego 14, ktry dwoma dwuramiennymi dwigniami 13,
37
poprzez ciga gumowe, przenosi ten ruch na skrzynie sitowe. W pierwszej fazie pracy przesiewacza bezporednio po jego uruchomieniu skrzynie sitowe s wodzone dwuramienn dwigni 3 ruchem posuwisto-zwrotnym (wahadowym) w kierunkach wzajemnie przeciwnych. Przy kadym ruchu skrzy sitowych odpowiednie zespoy piercieni gumowych s stopniowo sprane, a do momentu uzyskania przez skrzynie najdalszego wychylenia, rwnoczenie przeciwlege zespoy piercieni rozpraj si. Tu przed najdalszym wychyleniem skrzy sitowych opora 5 uderza w pkulisty zderzak gumowy, stanowicy elastyczne ograniczenie skoku skrzyni. W okresie sprania zespow piercieni gumowych nastpuje w nich akumulacja energii kinetycznej rozpdzonej skrzyni sitowej w postaci energii potencjalnej. Rwnoczenie rozprajce si przeciwlege zespoy piercieni gumowych wyzwalaj nagromadzon energi potencjaln i oddaj j w postaci energii kinetycznej na skrzynie sitowe (energia potencjalna nagromadzona zostaa w tych zespoach piercieni gumowych przez wstpne ich spranie w czasie montau i przy pierwszym skoku skrzyni sitowej). W miar sprania zespou piercieni gumowych nastpuje stopniowe hamowanie ruchu skrzy sitowych, a do momentu uderzenia opr 5 o pkuliste zderzaki. Duy przyrost energii zmagazynowanej w piercieniach gumowych w ostatnim momencie przed zmian kierunku ruchu skrzy sitowych oraz uderzenie opr 5 o zderzaki gumowe i ich elastyczne napicie umoliwia skrzyniom sitowym pynne pokonanie punktu zwrotnego ich ruchu. W tym momencie zmagazynowana w spronych piercieniach gumowych i w ugitym zderzaku gumowym energia w postaci energii potencjalnej zaczyna si wyadowywa w postaci energii kinetycznej i wsplnie z dziaajc w tym samym kierunku dwuramienn dwigni napdu nadaje skrzyni sitowej ruch zwrotny. W ten sposb wystpuje wsppraca siy wywoanej prac napdu z si oddawan przez rozprajce si zespoy elastyczne, ktra napdza skrzynie sitowe niezalenie od siy wywoanej prac napdu. Te same zjawiska wystpuj w ukadzie dynamicznym przesiewacza przy ruchu skrzy w kierunku przeciwnym. Odpowiednio przeciwlege zespoy elastyczne ulegaj stopniowemu spraniu, gromadz wzrastajc ilo energii potencjalnej, ktr z kolei oddaj skrzyniom sitowym przy ich ruchu powrotnym. Przesiewacze wibracyjne W przesiewaczach wibracyjnych skrzynia sitowa lub samo sito robocze otrzymuj drgania o wysokiej czstotliwoci z celowo nie wywaonego elementu napdowego, wywoujcego obcienia dynamiczne skrzyni sitowej, lub z napdu elektromagnetycznego, dajcego drgania oscylacyjne przenoszone na skrzyni sitow lub wprost na napite sito robocze. Przesiewacze wibracyjne pracuj ze znacznym rozluzowaniem przesiewanego materiau dziki energicznemu ruchowi wibrujcemu skrzyni sitowej przy wysokiej czstotliwoci wibracji. Liczba drga przesiewaczy wibracyjnych dochodzi do 3000 na minut. Przy tak duej liczbie drga ich amplituda jest maa i wynosi od 0,5 do 6 mm; w przesiewaczach wibracyjnych o duych wymiarach amplituda drga moe dochodzi do 12 mm. W wyniku dziaania wibracji ziarna przesiewanego materiau poruszaj si po powierzchni roboczej sita maymi skokami (mikroruchami), wykonywanymi z du czstotliwoci. Tego rodzaju ruch ziaren sprawia wraenie rwnomiernego pynicia przesiewanego materiau. W czasie trwania tego ruchu drobne ziarna stale przemieszczaj si w warstwie przesiewanego materiau ku doowi, w kierunku powierzchni roboczej sita. W zalenoci od rozwizania konstrukcyjnego przesiewacza drgania skrzyni sitowej maj kierunek prostopady do powierzchni sita i charakter liniowy, mog mie ksztat wyduonej elipsy o duszej osi prostopadej lub nachylonej do powierzchni sita albo mie ksztat
38
koowy. Przesiewacze wibracyjne, zalenie od rodzaju zastosowanego napdu, dzieli si na przesiewacze z napdem: udarowym, inercyjnym (bezwadnociowym), elektromagnetycznym. Przesiewacze wibracyjne stosuje si do: klasyfikacji wstpnej materiau surowego, sortowania produktw wzbogacania, klasyfikacji i sortowania ziaren drobnych, przesiewania pyw, wydzielania bardzo drobnych ziaren z materiaw drobno uziarnionych, odmulania materiaw wilgotnych i mokrych, odwadniania mokrych produktw procesu wzbogacania itp.
Rys. 27. Schemat przesiewacza wibracyjnego z napdem udarowym [1, T. I, s.139]
Przesiewacz wibracyjny z napdem udarowym (rys. 27). Skrzynia sitowa 1 tego rodzaju przesiewacza, nachylona do poziomu, ustawiona jest nieruchomo na konstrukcji nonej 2. Elementem otrzymujcym drgania (wibracje), konieczne do przebiegu procesu przesiewania i wywoania ruchu ziaren przesiewanego materiau, jest sito robocze 3, odpowiednio silnie i sprycie umocowane w skrzyni sitowej. W skrzyni sitowej moe by zabudowane jedno lub wicej sit roboczych. W osi podunej sita (lub sit) umocowany jest do niego stalowy paskownik, do ktrego w poowie dugoci roboczej sita umocowany jest nieduych rozmiarw wibrator 4 wywoujcy drgania. Drgania te przenosz si bezporednio na paskownik, ktry drgajc przekazuje je na powierzchni robocz sita. Drgania wywoane wibratorem rozchodz si po powierzchni sita promieniowo od centrum drga, przy czym ich natenie maleje stopniowo ze wzrostem odlegoci od wibratora. W przesiewaczach o wyduonej powierzchni roboczej, sita dzieli si na odcinki wyposaone w osobne wibratory. W przesiewaczach wielositowych kade sito wyposaone jest w odrbny wibrator. Przesiewacz wibracyjny z napdem bezwadnociowym typu WP-Mifama (rys. 28a). Skrzynia sitowa 1 zawieszona jest na czterech cigach 2 na dwigarach 8 uoonych na konstrukcji budynku. Ciga u gry wyposaone s w specjalne talerze, spoczywajce na sprynach umieszczonych w obudowie opartej o dwigary.
39
Rys. 28. Przesiewacz wibracyjny typu WP [1, T. I, s. 144]: a) przesiewacz, b) zasada dziaania napdu inercyjnego
Skrzynia sitowa pracuje przy nachyleniu sita roboczego pod ktem od 0 do 10 i moe by wyposaona w jedno lub dwa sita robocze. Na belce 4, umocowanej do grnych krawdzi skrzyni sitowej, ustawiony jest napd bezwadnociowy 5, skadajcy si z dwu par obcinikw niewywaonych 9 i 10, zaklinowanych na dwu rwnolegych waach 11 i 12 przestawionych parami o 180. Ruch obrotowy z silnika 6 przenoszony jest przekadni pasw klinowych na tarcz napdow zaklinowan na czopie jednego z waw wibratora. Way 11 i 12 sprzgnite s ze sob ukadem czoowych k zbatych 13 i 14, Silnik napdowy 6 ustawiony jest na konsoli 7 umocowanej do dwigarw 8. Zasad dziaania napdu bezwadnociowego przedstawiono na rys. 28b. W pozycji I siy odrodkowe mas niewywaonych 2 i 10 skierowane s od siebie, natomiast w pozycji III ku sobie, jak to wskazuj strzaki a, i ich siy znosz si. W pozycji II siy obu mas s skierowane pod ktem 45 w kierunku ku grze, a w pozycji IV ku doowi pod takim samym ktem. W obu tych skrajnych pooeniach mas niewywaonych skrzynia sitowa otrzymuje maksymaln amplitud drga. Przesiewacze WP stosuje si do przesiewania na sucho, do odwadniania mokrych produktw wzbogacania, do odmulania i do spukiwania obcinika cieczy zawiesinowych z produktw wzbogacania. Przesiewacze te mog by wyposaone w sita z blachy dziurkowanej, w sita plecione lub szczelinowe. Przesiewacz wibracyjny typu WK-Mifama (rys. 29). W dolnej czci skrzyni sitowej 1 w jej bocznych cianach uoyskowany jest (rys. 29a) wa napdowy 2, majcy w swej rodkowej czci odsadzenie mimorodowe (o przekroju koowym, ktrego o geometryczna jest przesunita od osi wau, a na zewntrznych czopach zaklinowane niewywaone tarcze 3. Na jednym z zewntrznych czopw (prawym lub lewym) osadzona jest tarcza napdowa poczona z silnikiem 5 przekadni pasw klinowych 4.
40
Rys. 29. Przesiewacz wibracyjny z napdem inercyjnym typu WK [1, T. I, s. 144]: a) przesiewacz dostosowany do pracy w zawieszeniu, b) szczeg zawieszenia przesiewacza, c) przesiewacz dostosowany do pracy w ukadzie podpartym.
Skrzynia sitowa 1 zawieszona jest na czterech linach stalowych 6 na dwigarach 7 uoonych na konstrukcji budynku. Grne koce lin wyposaone s w wieszaki 9 (rys. 29b), przechodzce przez rodek spryn 8, ktre swymi pokrywami 10 spoczywaj na sprynach. Liny stalowe 6, przy znacznej ich dugoci, zaopatrzone s w obciniki 11 tumice drgania poprzeczne. Skrzynia sitowa jest dodatkowo elastycznie zakotwiona do konstrukcji budynku sprynami 12, ktrych zadaniem jest tumienie podunych drga skrzyni w okresie rozruchu i zatrzymywania przesiewacza. Przesiewacze WK mog rwnie pracowa w ukadzie podpartej skrzyni sitowej (rys. 27c). Skrzynia sitowa 1 zaopatrzona jest w apy 13, spoczywajce na zespoach spryn rubowych 14 ustawionych na podporach 15, umocowanych na konstrukcji nonej (nie pokazanej na rysunku). Maszyny do rozdrabiania Podzia rnych typw kruszarek. Moe to by podzia wedug: wymiaru otrzymywanego kruszywa (do rozdrabiania grubego i drobnego) z podklasami, sposobu dziaania elementw roboczych kruszarek (np. zgniatanie, uderzanie itp.), sposobu dziaania elementw roboczych lub sposobu rozwizania konstrukcyjnego powierzchni i elementw roboczych kruszarek. Podzia kruszarek: grupa I kruszarki rozdrabiajce przez nacisk dwu powierzchni roboczych; do grupy tej nale kruszarki szczkowe, stokowe, igowe, walcowe, stporowe (tuczki), piercieniowe, biegunowe (kootoki); grupa II kruszarki rozdrabiajce przez elementy wirujce, ktre uderzaj w ziarna spoczywajce lub spadajce; do grupy tej nale kruszarki motowe, udarowo-odrzutowe, prtowe (dezyntegratory, dysmembratory); grupa III kruszarki rozdrabiajce przez uderzanie i cieranie elementami wypeniajcymi wntrze przestrzeni roboczej kruszarki; do grupy tej nale kruszarki bbnowe kulowe, bbnowe prtowe, kulowe wibracyjne; grupa IV kruszarki rozdrabiajce przy zastosowaniu szybkiego ruchu ziaren przez orodek (nonik) gazowy i rozbijania ich przez uderzanie; do tej grupy nale kruszarki strumieniowe; grupa V kruszarki ultradwikowe, w ktrych rozdrabianie ziaren przebiega pod wpywem dziaania ultradwikw; do grupy tej nale kruszarki ultradwikowe; grupa VI kruszarki ekspansyjne, w ktrych rozdrabianie przebiega pod wpywem gwatownego obnienia cinienia zewntrznego; do tej grupy nale kruszarki ekspansyjne; grupa VII kruszarki samokruszce, w ktrych rozdrabianie jest wynikiem wzajemnego zderzania si ziaren kruszonego materiau; do tej grupy nale kruszarki samokruszce.
41
Kruszarki grupy I kruszarki szczkowe, stokowe, igowe, walcowe, piercieniowe, biegunowe. Kruszarki szczkowe przeznaczone s do rozdrabiania grubego i redniego kopalin twardych i bardzo twardych. Elementami roboczymi tych kruszarek s szczki; jedna szczka jest zazwyczaj nieruchomo umocowana do kaduba kruszarki, druga zawieszona na poziomym wale, wykonuje ruchy wahadowe, zgniatajc ziarna materiau znajdujcego si pomidzy szczkami (rys. 30). Konstruuje si rwnie kruszarki, w ktrych obie szczki s zawieszone wahadowo i obie wykonuj wahadowy ruch roboczy. Znane s rwnie konstrukcje, w ktrych jedna szczka wykonuje ruch wahadowy, a druga jest umocowana sprycie w kadubie kruszarki i moe wykonywa ograniczone ruchy.
Rys. 30. Kruszarka szczkowa jednodwigniowa [1, T. I, s. 247]
Nieruchoma szczka 1, o rowkowanej powierzchni roboczej, umocowana jest pionowo do korpusu kruszarki. Szczka ruchoma 2 osadzona jest na wale napdowym 3 na oyskach wakowych wahliwych 4. Wa napdowy wyposaony jest w mimorodowe czopy podparte w oyskach tocznych. Na zewntrznych czopach, wsprodkowych z waem napdowym, osadzone s tarcze zamachowe, z ktrych jedna jest rwnoczenie tarcz napdow. W dolnej czci szczki ruchomej, w specjalnym gniedzie, umocowana jest listwa oyskowa 5, o ktr opiera si dwignia 6. Druga krawd tej dwigni opiera si o listw oyskow 7 wbudowan do przesuwnego uchwytu 8 umieszczonego w saniach 9. Uchwyt 8 opiera si o nastawny klin 10. Szeroko szczeliny wypustowej ustawia si przez dobranie odpowiedniej szerokoci znormalizowanych dwigni 6 i klina 10. Szczka u dou uchwycona jest cigami 11 i sprynami napinajcymi 12. Kruszarki stokowe Powierzchnie robocze kruszarek stokowych maj zazwyczaj ksztat stokw citych woonych jeden w drugi w pozycjach wzajemnie odwrconych. Dla wielu rozwiza konstrukcyjnych. powierzchni roboczych okrelenie to (kruszarka stokowa) naley traktowa jako okrelenie umowne, gdy ich ksztat jest raczej zbliony do ksztatu stoka. Ksztat paszczyzn roboczych kruszarki dobierany jest przez konstruktorw w zalenoci od wasnoci fizycznych kruszonego materiau, danego stopnia rozdrabiania, koniecznej jednorodnoci wymiarw ziaren kruszywa itp. Powierzchnie robocze mog mie ksztat regularnych stokw citych, pobocznice stokw mog by wklse lub wypuke, lub mie
42
bardziej zoony ksztat. Zewntrzna powierzchnia robocza w niektrych rozwizaniach konstrukcyjnych ma ksztat walca. Powierzchnie robocze stokw mog by gadkie, czciej jednak s pionowo rowkowane lub rowki s poziome w paszczynie prostopadej do osi stokw roboczych. Ziarna w tych kruszarkach s kruszone przez zgniatanie (przy powierzchniach roboczych gadkich) poczone ze cinaniem przy powierzchniach rowkowanych. Niezalenie od tych dwu zjawisk wystpuje rwnie zjawisko amania w przypadku rozdrabiania ziaren paskich pomidzy dwoma powierzchniami, z ktrych jedna jest wklsa, a druga wypuka w poziomym przekroju stokw roboczych. Kruszarki stokowe stosuje si do kruszenia przede wszystkim materiaw twardych i bardzo twardych, takich jak bazalt, diabaz, granit, magnetyt, piryt, piaskowiec itp. W porwnaniu z kruszarkami szczkowymi charakteryzuj si one du wydajnoci i mniejszym zuyciem energii na jednostk kruszonego materiau. Dziki cigoci pracy kruszenia, gdy stoek roboczy stale toczy si po zaadowanym materiale, wykonujc prac kruszenia w sposb cigy, maj one spokojniejszy bieg bez znacznych obcie dynamicznych i przy maym poborze mocy na wykonanie pracy kruszenia. Kruszywo otrzymywane z kruszarki ma bardziej rwnomierne uziarnienie i zawiera stosunkowo ma ilo ziaren bardzo drobnych. Kruszarki igowe Do rozdrabiania materiaw kruchych, min. wgla, stosuje si czsto kruszarki igowe. Elementem roboczym kruszarki jest zesp ostrych kolcw, ktre krusz ziarna przez punktowy nacisk. Stosuje si je wwczas, gdy w wyniku rozdrabiania ziaren grubych konieczne jest otrzymanie kruszywa o rwnomiernym uziarnieniu i zmniejszonym do minimum udziale ziaren bardzo drobnych i pyu. W kruszarkach tego rodzaju, dziki punktowemu naciskowi na ziarna, nastpuje ich rozupywanie, najczciej wzdu naturalnych paszczyzn upliwoci. Kruszarki walcowe Kruszarki walcowe su do rozdrabiania kopalin uytecznych mikkich, kruchych i rednio twardych, takich jak wgiel, wgiel brunatny, wapie, margiel, gips, kreda, ruda siarkowa, piaskowiec, sl, koks, upki itp. Elementami roboczymi kruszarek tego typu s walce, odpowiednio uoyskowane, obracajce si ku sobie. Wedug rozwiza konstrukcyjnych elementw roboczych wyrnia si kruszarki: jednowalcowe (rys. 31), w ktrych elementami roboczymi s obracajcy si walec i wklsa powierzchnia robocza skonstruowana w postaci rusztu; dwuwalcowe, w ktrych elementami roboczymi s dwa walce obracajce si ku sobie; wielowalcowe, w ktrych zabudowane s dwie pary walcw lub jeden walec z wkls powierzchni robocz i jedn par walcw; kruszarki te pracuj przy dwu stopniach rozdrabiania. Niezalenie od tego podziau kruszarki walcowe mona usystematyzowa w nastpujcy sposb: kruszarki o walcach gadkich, kruszarki o walcach rowkowanych, kruszarki o walcach uzbionych.
43
Rys. 31. Kruszarka jednowalcowa [1, T.I, s.279]
Uzbiony walec roboczy 1 osadzony jest na wale napdowym 2, uoyskowanym w bocznych cianach korpusu kruszarki. Wklse, dzielone pyty robocze 3 umocowane s rubami do wahada 4 o silnej skrzynkowej konstrukcji. Wahado 4 zawieszone jest na osi 5 uoyskowanej w cianach korpusu. Wahado 4 wzdu dolnej krawdzi oparte jest o uchwyt 6 cigie 7, ujtych w podwjne (dwustronne) baterie spryn rubowych 8. Na zewntrznych czopach wau 2 zaklinowane s tarcze zamachowe 9. Przestrze robocza kruszarki wyoona jest pytami pancernymi 10. Krzywizna pyt roboczych jest tak dobrana, e pyty zamontowane w dolnej czci wahada, po ich czciowym zuyciu, mog by zamienione z pytami z grnej czci wahada, ktre ulegaj mniejszemu zuyciu. Kruszarki piercieniowe, w zalenoci od sposobu wywierania nacisku na ziarna kruszonego materiau, podzieli mona na: dociskowe kulowo-piercieniowe, dociskowe walcowo-piercieniowe, dociskowe rolkowo-piercieniowe, odrodkowe. W kruszarkach piercieniowych elementami roboczymi, wykonujcymi prac kruszenia, jest bienia piercieniowa oraz kule, walce lub rolki dociskane do tej bieni. Docisk wywierany jest wasnym ciarem elementw kruszcych, si odrodkow lub si przenoszon na nie ukadem dwigni i spryn. Rozdrabianie kopaliny przebiega pomidzy bieni piercieniow a elementami kruszcymi. Kruszarki s dostosowane do kruszenia na sucho, przy czym w wielu przypadkach kruszenie prowadzone jest z rwnoczesnym dosuszaniem kruszonego materiau. Kruszarki te stosowane s do rozdrabiania miakiego materiaw rednio twardych i kruchych, takich jak wgiel, fosfaty, wapie, boksyt itp. Kruszarki biegunowe. Kootoki Stosuje si do rozdrabiania i mieszania materiaw kruchych i rednio twardych oraz plastycznych na sucho i mokro. Rozdrabianie przebiega na powierzchni pytkiej misy obrotowej lub nieruchomej przez zgniatanie i cieranie zaadowanego materiau za pomoc toczcych si dwu do czterech cikich k (biegunw) o szerokich paszczyznach tocznych. Kruszarki biegunowe dzieli si na dwa rodzaje: z obrotow mis robocz i z nieruchomymi osiami biegunw, na ktrych uoyskowane s bieguny, ktrych ruch obrotowy wywouje obrotowa misa, z nieruchom mis robocz i toczcymi si po jej powierzchni biegunami. Misa robocza i powierzchnie robocze biegunw wykonane s ze stali odpornej na cieranie lub z twardego staliwa. Poniewa w czasie pracy kruszarki nastpuje stopniowe cieranie si powierzchni roboczych, przeto do kruszywa dostaje si (w drobnych ilociach)
44
stal, ktra moe by szkodliw domieszk dla niektrych kopalin. W takich przypadkach powierzchnie robocze misy i biegunw wykonuje si z granitu, kwarcytu, porcelany lub podobnych materiaw trudno cieralnych. Kruszarka biegunowa z mis nieruchom (rys. 32) Na nieruchomej pycie nonej 1, stanowicej rwnoczenie podstaw kruszarki, umocowana jest piercieniowa bienia 2, wykonana z pancernych pyt odpornych na cieranie, oraz wsprodkowa bienia 3 wykonana z pyt sitowych. Obie bienie s wykonane ze staliwa manganowego.
Rys. 32. Kruszarka biegunowa kootok [1, T.I, s.300]
W osi pyty nonej 1 umieszczony jest uchwyt 4, w ktrym uoyskowany jest pionowy wa napdowy biegunw roboczych. Wa ten u gry uoyskowany jest w ramie 5 kruszarki. Do wau napdowego przymocowane s przegubowo osie 6 biegunw 7, umoliwiajce im ruch pionowy w czasie kruszenia. Osie biegunw s nierwnej dugoci, tak e jeden biegun toczy si po penej pycie piercieniowej i czciowo po pycie sitowej, a drugi biegun toczy si po pycie sitowej. Podawany do misy materia podsuwany jest pod bieguny zgarniaczami 8, wprawianymi w ruch pionowym waem napdowym. Na bieguny naoone s piercienie robocze 9, wykonane z eliwa sferoidalnego lub staliwa wysoko-manganowego. Na grnym czopie wau pionowego zaklinowane jest poziome stokowe koo zbate 10, stanowice z koem zbatym 11 zesp napdzajcy wa i bieguny robocze. Poziomy wa napdowy otrzymuje ruch obrotowy z silnika, przekazujcego ruch przekadni pasw klinowych na tarcz napdow zaklinowan na tym wale. Kruszywo wyadowuje si przez otwory pyt sitowych do zsypu podajcego go np. na obrotowy talerz odbiorczy, z ktrego jest zgarniany na urzdzenia transportowe. Kruszarki grupy II kruszarki motowe, prtowe udarowo-odrzutowe Kruszarki motowe W kruszarkach motowych rozdrabianie materiau nastpuje w wyniku uderzenia w ziarna wirujcych elementw roboczych motw oraz w wyniku uderzania ziaren o rusztowiny lub opancerzone ciany przestrzeni roboczej kruszarki (kruszarki motowoodrzutowe). Obok dziaania udaru sprystego, stanowicego podstawowe zjawisko rozdrabiania, wystpuje rwnoczenie dziaanie cierajce i cinajce. W odrnieniu od rozdrabiania w kruszarkach grup I, w ktrych kruszenie przebiega w ukadzie statycznym, w kruszarkach motowych rozdrabianie przebiega w ukadzie dynamicznym, gdy elementy kruszce (moty) oraz ziarna kruszonego materiau znajduj si w ruchu.
45
Elementami roboczymi tych kruszarek s przede wszystkim moty umocowane przegubowo do tarcz osadzonych na wale napdowym lub piercienie o powierzchni roboczej gadkiej lub uzbionej. Najkorzystniejsze warunki rozdrabiania wystpuj wwczas, gdy ziarno materiau zostanie uderzone motem w momencie, gdy znajduje si w strefie dziaania motw.
Rys. 33. Kruszarki motowe [1, T.I, s.307]
Kruszarki prtowo-udarowe Elementami roboczymi w kruszarkach prtowych s: wirnik wykonany w ksztacie dwu tarcz piercieniowych 1 rys. 34a), do ktrych umocowane s poziome prty 2 o przekroju najczciej koowym; wirnik osadzony jest nawale napdowym wprawiajcym w ruch wirowy tarcze; belki odbojowe 3 (prty) s umocowane do korpusu kruszarki w ksztacie piercienia; proces rozdrabiania w kruszarce jednowirnikowej jest podobny do procesu w kruszarkach udarowoodrzutowych;
Rys. 34. Kruszarka pretowo-udarowa dezintegrator [1, T.I, s.322]
w kruszarkach dwuwirnikowych moe by umocowanych dwa, cztery i sze piercieni prtw (rys. 34b); wirniki te wiruj w kierunkach przeciwnych sobie, jak to wskazuj strzaki na schematach; rozdrabianie ziaren przebiega wycznie pomidzy wirujcymi prtami wirnikw; piercieniowy paszcz nie ma typowego pancerza odbojowego, jest
46
tylko wyoony pancernymi pytami zmniejszajcymi zuycie paszcza przez ziarna odrzucane zewntrznym piercieniem. Prty odrzutowe 1 i 2 w kruszarkach wielopiercieniowych (rys. 34e) s umocowane do odrbnych tarcz piercieniowych 3 i 4, osadzonych na piastach 5 i 6, zaklinowanych na dwu waach napdowych 7 i 8, wirujcych w kierunkach przeciwnych. Nadaw do kruszarki podaje si wsypem 4 (rys. a) do wntrza piercienia o najmniejszej rednicy. Ruch ziaren odrzucanych prtami roboczymi pokazany jest na rys. 34a (dla kruszarki jednowirnikowej). W kruszarkach dwuwirnikowych ziarna odrzucane przez prty wirnika wewntrznego, trafiajc kolejno na prty odrzutowe nastpnych tarcz, ulegaj stopniowemu rozdrabianiu kolejno a do ostatniego piercienia prtw kruszcych ziarna do ich ostatecznego wymiaru. Kruszarki grupy III kruszarki bbnowe kulowe i prtowe Kruszarki bbnowe kulowe i prtowe stosuje si do rozdrabiania drobnego i miakiego, na sucho i mokro, materiau bardzo twardego. Rozdrabianie przebiega w obracajcych si z okrelon prdkoci bbnach wypenionych (w ustalonym procencie objtoci) rozdrabianym materiaem oraz kulami lub prtami, ktre krusz zaadowany materia przez uderzanie i cieranie. Kruszarka bbnowa kulowa typu KM, Humboldt (rys. 35). Kruszarka ta jest przeznaczona do rozdrabiania miakiego na mokro rud i innych kopalin uytecznych.
Rys. 35. Kruszarka bbnowa Humboldt [1, T.I, s.334]
Nadaw do kruszarki pobiera czerpak spiralny 2 (rys. a) z zasobnika 2 i podaje j do wntrza kruszarki przez wydrony czop 3 ciany czoowej 4 kruszarki. Wewntrz wydrenia jest zabudowany podajnik limakowy transportujcy materia wraz z wod. Kruszywo o odpowiednim uziarnieniu odbierane jest przez dziurkowan cian dziaow 5 do komory odbiorczej 6, skd przepywa wylewem 7 na zewntrz. W osi komory odbiorczej zabudowane jest sito kontrolne 8 o wymiarze otworw dostosowanym do wymiaru ziaren kruszywa. Czopy kruszarki s podparte w oyskach 9 i 10. Wntrze kruszarki jest wyoone pytami pancernymi 11. Koo zbate 12 osadzone na krawdzi bbna odbiera ruch obrotowy z napdu. Ukad napdowy kruszarki przedstawiono na rys. b. Koo zbate 12 zazbia si z koem 13, zaklinowanym na wale 14, poczonym sprzgem 15 z przekadni redukcyjn 16, ktra z kolei jest sprzgnita z silnikiem 17.
47
Kruszarki innych grup np. kruszarki strumieniowe. Kruszarki strumieniowe charakteryzuj si brakiem elementw roboczych, wykonujcych prac rozdrabiania, a wic nie maj one adnych ruchomych, wirujcych, wahadowych lub obrotowych elementw powodujcych udar, zgniatanie, amanie lub inne dziaanie wywoujce kruszenie ziaren. W kruszarkach tych zastosowano bardzo du prdko strumienia powietrza, gazu lub przegrzanej pary dochodzc od 400 do 500 m/s, a w niektrych przypadkach nawet do 800 m/s dla nadania ziarnom kraszonego materiau duych prdkoci. Rozpdzone strumienie gazu ziarna ulegaj rozdrobieniu, uderzajc o metalow cian kruszarki, pyt robocz lub zderzajc si ze sob. Kruszarki tego rodzaju mona podzieli na: strumieniowe uderzeniowe, ze strumieniem wirujcym, ze strumieniami zderzajcymi si. Kruszarki strumieniowe stosuje si do rozdrabiania materiau na ziarna bardzo drobne, o wymiarze kilku mikrometrw. Stosuje si je midzy innymi do rozdrabiania wgla na py do opalania kotw. W niektrych kruszarkach strumieniowych uzyskuje si uziarnienie kruszywa o wymiarze do kilku dziesitnych mikrometra. Uzyskanie takiego stopnia rozdrobienia w kruszarkach kulowych wibracyjnych wymagaoby ogromnego zuycia energii na ton kruszonego materiau i znacznego zuycia elementw kruszcych. Kruszarka strumieniowa uderzeniowa (rys. 36). Nadaw do kruszarki doprowadza si wsypem 1 do przewodu 2. Do przewodu 2 doprowadza si rwnie strumie powietrza (gazu) z pewn wstpn prdkoci, ktry porywa ziarna materiau i wprowadza je do przewodu 3 o zmniejszonym przekroju przepywu. Przekrj ten jest tak dobrany, aby strumie powietrza uzyska prdko dochodzc do okoo 200 m/s. W przewodzie 3 nastpuje rozpdzanie ziaren materiau, ktre z kolei z du prdkoci przechodz przez dyfuzor 4 i s wyrzucane z ogromn si na powierzchni pyty roboczej 5, gdzie ulegaj rozdrobieniu, Rozdrobione ziarna unoszone s ku grze strumieniem powietrza (gazu) do klasyfikatora 6 o zwikszonym przekroju przepywu, powodujcym zmniejszenie prdkoci strumienia do takiej wartoci, e strumie powietrza (gazu) unosi bdzie ziarna o wymiarze ustalonym dla tego procesu. Ziarna o wikszym wymiarze wypadaj ze strumienia i przewodem 8 wracaj z powrotem do obiegu do wtrnego rozdrabiania. Ziarna dostatecznie drobne odprowadzane s strumieniem powietrza do przewodu odlotowego 7, a nastpnie do urzdze, gdzie s uawiane.
Rys. 36. Kruszarka strumieniowa [1, T. I, s. 343]

48
4.3.2. Pytania sprawdzajce.

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wicze. 1. Co to jest przesiewacz? 2. Jakie znasz rodzaje przesiewaczy? 3. Co to jest kruszarka? 4. Jakie znasz rodzaje kruszarek? 5. Co to jest przesiewacz rezonansowy? 6. Co to jest przesiewacz wibracyjny? 7. Co to jest kootok? 8. Co to jest dezintegrator? 9. Co to jest kruszarka strumieniowa? 10. Jakie kruszarki zaliczamy do kruszarek grupy I?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1 Rozpoznaj na podstawie opisu budowy i zasady dziaania przesiewaczy i dokonaj ich klasyfikacji? Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene: zorganizowa stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami, odszuka w materiaach dydaktycznych rodzaje przesiewaczy, zapozna si z klasyfikacj przesiewaczy, rozpozna przesiewacze, sklasyfikowa przesiewacze, opisa i narysowa rozpoznane przesiewacze. Wyposaenie stanowiska pracy: papier formatu A4, przybory do pisania i krelenia, poradnik dla ucznia, materiay dydaktyczne, literatura wskazana przez nauczyciela.
1) 2) 3) 4) 5) 6)
wiczenie 2 Rozpoznaj na podstawie opisu budowy i zasady dziaania kruszarki i dokonaj ich klasyfikacji? Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene: zorganizowa stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami, odszuka w materiaach dydaktycznych rodzaje kruszarek, zapozna si z klasyfikacj kruszarek, rozpozna kruszarki, sklasyfikowa kruszarki, opisa i narysowa rozpoznane kruszarki.
1) 2) 3) 4) 5) 6)
49
Wyposaenie stanowiska pracy: papier formatu A4, przybory do pisania i krelenia, poradnik dla ucznia, materiay dydaktyczne, literatura wskazana przez nauczyciela.

Czy potrafisz: Tak 1) 2) 3) 4) 5) 6) opisa ogln budow przesiewaczy? opisa przesiewacze rusztowe? opisa przesiewacze wahadowe? omwi zasad dziaania przesiewaczy rezonansowych? omwi zasad dziaania przesiewaczy wibracyjnych? omwi budow kruszarek zaliczanych do poszczeglnych grup kruszarek? 7) omwi zasad dziaania kruszarki strumieniowej? Nie
50
4.4. Odpylanie, uawianie pyu, odmulanie, odwadnianie i suszenie

Odpylanie jest to proces technologiczny przebiegajcy na sucho, przy pomocy powietrza, polegajcy na oddzieleniu ziaren poniej 1 mm. Celem operacji odpylania jest moliwie dokadne wydzielenie pyu z odpylanej kopaliny przy dokadnie okrelonym wymiarze ziarna podziaowego (granicznego). Z tej te przyczyny konieczne jest ustalenie dla warunkw przemysowego procesu odpylania stopnia dokadnoci odpylania. Urzdzenia odpylajce (odpylacze) s klasyfikatorami aerodynamicznymi o strumieniu pionowym, poziomym lub mieszanym. Klasyfikacja aerodynamiczna w zastosowaniu do procesw odpylania kopalin nie rni si od zastosowania jej do podziau materiau na dwie klasy ziarnowe. Istotna rnica polega na tym, e w przypadku odpylania do klasyfikatora doprowadza si materia w znacznie szerszej klasie ziarnowej, np. 0 do 10; 0 do 15, a nawet 0 do 20 mm, z ktrej wydziela si materia drobno uziarniony o wymiarze ziaren dochodzcych niekiedy nawet do 1 mm. Std te nie istnieje moliwo zastosowania konstrukcji klasyfikatorw, ktre zasysaj powietrze robocze ju obcione materiaem przeznaczonym do rozdziau. Do klasyfikatorw odpylajcych materia doprowadza si innymi urzdzeniami transportowymi i odpowiednio dozuje do komory klasyfikacyjnej. W komorze klasyfikacyjnej stosowane s ponadto wysze prdkoci strumienia powietrza roboczego. Dla zabezpieczenia prawidowego i skutecznego procesu odpylania musz by spenione nastpujce warunki: maksymalna zawarto wilgoci przemijajcej odpylanego materiau nie moe przekracza 6% jednak pod tym warunkiem, e ta ilo wilgoci przemijajcej nie powoduje zlepiania si najdrobniejszych ziaren ze sob ani przywierania tych ziaren do powierzchni ziaren duych, a cao materiau ma wasnoci penej sypkoci wszystkich ziaren; ziarna materiau powinny by w przestrzeni komory klasyfikacyjnej silnie rozluzowane, a ziarna pyu powinny lekko oddziela si od caoci materiau pod dziaaniem przepywajcego strumienia powietrza; warstwa klasyfikowanego materiau powinna by rwnomiernie rozmieszczona w caym przekroju przepywajcego strumienia powietrza, w celu zabezpieczenia rwnomiernego oporu warstwy materiau dla przepywu strumienia powietrza i rwnomiernego oddziaywania strug powietrza w kadym punkcie ich przepywu przez warstw materiau; warstwa klasyfikowanego materiau powinna by stosunkowo cienka dla zwikszenia stopnia dokadnoci jego odpylania. W celu uzyskania rwnomiernego rozoenia materiau w strumieniu powietrza roboczego stosuje si: swobodne opadanie ziaren dozowanych do komory klasyfikacyjnej specjalnym dozownikiem, przy czym warstwa dozowanego materiau musi przecina cay przekrj strumienia powietrza roboczego; rozrzut materiau w komorze klasyfikacyjnej pod dziaaniem siy odrodkowej, np. za pomoc wirujcego talerza dozowniczego; transport odpylanego materiau po powierzchni wibrujcego sita przy staej prdkoci przepywajcego przez otwory sita powietrza roboczego; odpylany materia musi by dostatecznie silnie rozluzowany;
51
transport materiau po nieruchomej powierzchni sita w pulsujcym strumieniu powietrza roboczego, przy czym rozluzowanie warstwy materiau nastpuje w wyniku dziaania silnych impulsw cyklicznie przepywajcego powietrza roboczego. Odpylacze mona podzieli na dwie podstawowe grupy: zasilane zewntrznym dopywem strumienia powietrza roboczego, pracujce z wewntrznym obiegiem strumienia powietrza roboczego. Niezalenie od podanego podziau podstawowego, wyrnia si odpylacze: odpylajce strumieniowe, w ktrych proces rozdziau przebiega w strudze powietrza roboczego, przepywajcego przez warstw swobodnie opadajcych ziaren w obszarze ruchu tej strugi, wibracyjne, w ktrych materia odpylany porusza si rwnomiern, silnie rozluzowan warstw po powierzchni wibrujcego sita w obszarze przepywajcej strugi powietrza, pulsacyjne, w ktrych materia porusza si rwnomiern warstw po powierzchni sita pod wpywem pulsujcej strugi powietrza, a rozluzowania warstwy materiau dokonuje pulsujcy przepyw powietrza roboczego, odrodkowe, w ktrych obieg powietrza roboczego wywouj zabudowane w nich ukady wentylatorw, a materia w komorze klasyfikacyjnej dozowany jest wirujcym dozownikiem talerzowym.
Schemat odpylacza systemu Rapid o wznoszcym si strumieniu powietrza roboczego przedstawiono na rys. 37. Komora klasyfikacyjna odpylacza jest tak skonstruowana, e moliwe jest uzyskanie dokadnego rozluzowania dozowanej warstwy materiau i odpylanie nadawy o zawartoci wilgoci przemijajcej do 6%. Materia podawany jest ze zbiornika dozujcego 1 obrotowym podajnikiem 2, regulujcym ilo materiau kierowanego do odpylania, przy czym szeroko szczeliny dozujcej regulowana jest nastawn klap umieszczon ponad podajnikiem obrotowym. Dozowany materia zsypuje si do przewodu nadawczego, u wylotu ktrego zabudowany jest wirujcy walec nadawczy 3. Walec ten wrzuca warstw materiau w ksztacie szerokiego wachlarza 4, wypeniajcego cay poprzeczny przekrj komory.Powietrze robocze doprowadzane jest do klasyfikatora poniej komory klasyfikacyjnej przez sito 5, ustalajce rwnomierny przepyw powietrza. Odpylony materia opada do odbieralnika 6, a powietrze robocze unoszce py odprowadzane jest przewodem 7 do urzdze uawiajcych py i oczyszczajcych powietrze robocze. Klasyfikatory systemu Rapid mog pracowa rwnie przy doprowadzonym ogrzanym powietrzu lub gorcych gazach spalinowych osuszajcych odpylany materia. W ten sposb uzyskuje si zwikszenie efektu odpylania materiau o wikszej zawartoci wilgoci przemijajcej.
52
Rys. 37. Klasyfikator odpylajcy Rapid [1, T .I, s. 220]
Uawianie pyu W procesach klasyfikacji aerodynamicznej oraz w wielu innych procesach przerbczych przeprowadzonych na sucho powietrze (gaz) robocze unosi bardzo drobne ziarna (py), ktre w kocowej fazie ich przerbki naley wytrci z powietrza roboczego (gazu) i osadzi. Niezalenie od tego powietrze robocze lub gaz (najczciej gorce spaliny) zastosowane w tych procesach naley dokadnie oczyci z najdrobniejszych ziaren pyu przed ich skierowaniem z obiegu roboczego do atmosfery. Wydzielanie ziaren pyu z gazowego czynnika roboczego nazywa si uawianiem pyu. Dokadne uowienie pyu wytworzonego w suchych procesach przerbczych jest uzasadnione tym, e: bardzo drobne ziarna pyu mog stanowi uyteczny, niekiedy bardzo cenny produkt; w wielu przypadkach klasyfikacja aerodynamiczna oraz inne procesy przerbcze prowadzone s na wartociowych kopalinach rozdrobionych do wymiaru pyu, a uawianie produktw rozdziau stanowi istotny i konieczny proces technologiczny; czsto konieczne jest wytwarzanie kocowych produktw wanie w postaci drobno uziarnionego pyu; odprowadzanie do atmosfery pyu nieuytecznego stanowi due zagroenie dla zdrowia czowieka (pyy toksyczne),a na pewno powoduje zanieczyszczenie rodowiska. Uawiacze, w zalenoci od ich rozwiza konstrukcyjnych i technologii pracy, dzieli si na: suche, mokre, elektryczne suche i mokre (elektrofiltry). Uawiacze suche Do grupy uawiaczy suchych nale wszystkie urzdzenia suce do osadzania ziaren najdrobniejszych, w ktrych proces technologiczny przebiega na zasadzie wykorzystania siy grawitacyjnej, efektu bezwadnoci lub siy odrodkowej. W zalenoci od przebiegu procesu technologicznego uawiania pyu uawiacze suche podzieli mona na: uawiacze komorowe, w ktrych uawianie pyu polega na znacznym zmniejszeniu prdkoci ruchu strumienia powietrza unoszcego py; wskutek zmniejszenia tej prdkoci ziarna pyu, pod wpywem dziaania siy cikoci, wytrcaj si ze strumienia powietrza i osadzaj na dnie komr;
53
uawiacze cyklonowe, w ktrych wytrcanie zawieszonych w strumieniu powietrza ziaren pyu nastpuje pod wpywem dziaania na nie siy odrodkowej wirujcego w cyklonie strumienia powietrza; wytrcone ziarna pyu osadzaj si na cianie cyklonu, a nastpnie ruchem spiralnym przesuwaj si ku doowi w kierunku wylotu; filtry tkaninowe, w ktrych uawianie pyu polega na filtrowaniu powietrza roboczego,obcionego ziarnami pyu przez gste tkaniny filtracyjne, na powierzchni ktrych zatrzymuj si ziarna pyu; inercyjne uawiacze aluzjowe, w ktrych nastpuje zagszczenie ziaren pyu w maej objtoci powietrza lub gazu, przy rwnoczesnym oczyszczeniu znacznej iloci powietrza z zawieszonych w nim ziaren pyu.
Uawiacze komorowe nale do grupy najprostszych urzdze, sucych do uawiania pyu zawieszonego w powietrzu roboczym. Stosuje si je przede wszystkim do uawiania ziarn pyu o wymiarze powyej 100 m, przy prdkoci przepywu strumienia powietrza mniejszej od 1 m/s. Na rys. 38 przedstawiono schematy rnych typw uawiaczy komorowych. Zalet uawiaczy komorowych jest ich may koszt budowy. Pracuj przy niewielkich oporach przepywu strumienia powietrza. Ze wzgldu na mae opory przepywu strumienia powietrza zuycie mocy na jego przetaczanie jest niedue. W uawiaczach komorowych mona osadza (uawia) pyy z gazw o ich temperaturze dochodzcej do 300C. Do wad urzdze tego typu naley zaliczy stosunkowo ma skuteczno uawiania ziarn pyu o wymiarze 100 m i mniejszym, wynikajc m.in. z koniecznoci ograniczania gabarytw urzdzenia. Wad tych urzdze s rwnie trudnoci techniczne zwizane z oczyszczaniem komr z osadzonego w nich pyu, zwaszcza komr wyposaonych w liczne przegrody poziome, jak np. w uawiaczu typu Howard (rys. 38f). Uawiacz ten jest wyposaony w szereg poziomych przegrd (pek) i naley do najczciej stosowanych rozwiza konstrukcyjnych. Wyposaenie przestrzeni roboczej w poziome przegrody zmniejsza wysoko drogi opadajcego ziarna, a tym samym zmniejsza konieczny czas potrzebny do osadzenia ziaren pyu unoszonego strumieniem powietrza. Uawiacze komorowe stosuje si najczciej jako uawiacze wstpne, suce do uawiania pyu grubo uziarnionego. Uawiacze cyklonowe Do najbardziej rozpowszechnionych urzdze uawiajcych zaliczy naley cyklony uawiajce. Cyklony do uawiania pyu s skonstruowane w postaci walca 1 (rys. 39), poczonego z odwrconym stokiem 2. Do wntrza czci walcowej jest wprowadzona rura wylotowa 3, suca do odprowadzania oczyszczonego powietrza. Dolna krawd tej rury znajduje si poniej wlotu 4, ktrym doprowadza si zapylone powietrze. Do dolnej czci stoka umocowany jest zbiornik 5, w ktrym gromadzi si py uowiony w cyklonie. Do wylotu 6 umocowuje si odbieralnik pyu, ktrym moe by np. szczelny obrotowy odbieralnik skrzydekowy. Strumie powietrza obciony pyem wprowadza si pod cinieniem do wlotu 4, Przewd wlotowy ma ksztat (jego o) linii ewolwentowej, co zabezpiecza przed powstawaniem zaburze ruchu strumienia powietrza w rejonie jego wprowadzenia do czci walcowej. Tak wprowadzony strumie powietrza otrzymuje ruch wirujcy, rubowo schodzcy ku doowi. Pod wpywem dziaania siy odrodkowej zawieszone w strumieniu powietrza ziarna odrzucane s na wewntrzn powierzchni cyklonu i ruchem rubowym zsuwaj si ku doowi do zbiornika pyu 5. Strumie wirujcego powietrza schodzc ku doowi natrafia na zamknity zbiornik pyu, wskutek czego zmienia kierunek ruchu na wznoszcy si w kierunku rury wylotowej 3.
54
Filtry tkaninowe W filtrach tkaninowych uawianie ziaren pyu zawieszonych w powietrzu roboczym nastpuje w wyniku filtracji powietrza przez tkanin lub warstw filtracyjn. Filtry tkaninowe, w zalenoci od ich konstrukcji i ksztatu elementw filtracyjnych dziel si na: workowe nisko- i wysokocinieniowe, ramowe (kasetowe). Elementy filtracyjne w filtrach workowych s wykonane w ksztacie workw umieszczonych pionowo w komorze filtracyjnej. Dolna cz workw jest umocowana do specjalnych piercieni dna sitowego, dzielcego komor filtracyjn od zbiornika pyu. natomiast grna cz workw jest zawieszona na uchwytach na grnej ramie ruchomej lub staej. Filtry niskocinieniowe pracuj przy cinieniu powietrza roboczego w granicach do 4,9 kPa a filtry wysokocinieniowe pracuj przy cinieniach od 4,9 do 49 kPa. Filtry tkaninowe ramowe (kasetowe) maj elementy filtracyjne wykonane w postaci ram gruboci okoo 50 mm, obcignitych tkanin filtracyjn i umieszczonych w komorach filtracyjnych, przy czym grna cz ram jest umocowana w prowadnikach, a dolna w szczelinach dna dzielcego komor od zbiornika pyu. Poza filtrami tkaninowymi, do bardzo dokadnego oczyszczania powietrza z pyu stosuje si filtry warstwowe, w ktrych powietrze przepywa przez specjalne skrzynki lub kasety wypenione materiaem filtracyjnym. Jako materiau filtracyjnego uywa si waty ulowej lub szklanej. Materiaem filtracyjnym mog by rwnie maty z tworzyw sztucznych o specjalnej strukturze, dostosowanej do uawiania najdrobniejszych ziaren pyu.
Rys. 38. Uawianie komorowe [1, T. I, s. 356]
Rys. 39. Uawianie cyklonowe [1, T. I, s. 358]
55
Rys. 40. Schemat pracy filtra workowego dla okresu uawiania pyu i okresu oczyszczania workw [1, T. I, s. 358]
Schemat filtru tkaninowego workowego przedstawiono na rys. 40. W pojedynczej komorze filtracyjnej 1 s zawieszone worki 2 z gstej tkaniny na specjalnych uchwytach 3, umoliwiajcych wstrzsanie workami. U dou worki s umocowane do dna sitowego 6. Zapylone powietrze doprowadza si przewodem wlotowym 4 do dolnej komory wlotowej 5, bdcej rwnoczenie zbiornikiem uowionego pyu. Powietrze wpywa do wntrza workw, przepywa przez pory tkaniny, pozostawiajc na tkaninie ziarna pyu, a nastpnie wpywa do wntrza komory filtracyjnej. Oczyszczone powietrze z komory filtracyjnej, poprzez komor zbiorcz 7 powietrza oczyszczonego, odprowadzane jest na zewntrz poprzez otwarty zawr 8 (klap). W rwnych odstpach czasu kolejne komory filtru wyczane s z ruchu przez zamknicie klapy 8 i otwarcie klapy 9. Wwczas specjalny mechanizm trzepaczkowy 10 wstrzsa energicznie workami, strzepujc do zbiornika pyu py osadzony na tkaninie. W okresie trzepania workw doprowadza si do ich wntrza zwrotny strumie powietrza przez otwart klap 9, uatwiajcy oczyszczenie tkaniny z ziaren pyu. Osadzony w zbiorniku py odprowadza si z komory pyowej przenonikiem limakowym 11. Oprcz przedmuchu cigego, przy wstrzsaniu workw stosuje si rwnie przedmuch pulsujcym strumieniem powietrza, wywoany dziaaniem obrotowych przepustnic zabudowanych w rurocigu (przewodzie) doprowadzajcym powietrze. Przedmuch pulsujcy jest skuteczniejszy od przedmuchu cigego, gdy worki s nie tylko przedmuchiwane, lecz rwnie dodatkowo trzepane pulsujcym strumieniem powietrza. Stosuje si rwnie strumieniowy przedmuch workw, dziaajcy podczas normalnej pracy filtru. W tym celu na zewntrznym obwodzie kadego worka s zaoone piercienie wykonane z rur. Piercienie te maj nawiercone otworki (dysze) na obwodzie stykajcym si z powierzchni worka. Zesp piercieni jest poczony wspln ram, ktra przesuwa piercienie wzdu workw ruchem
56
cigym ku doowi i z powrotem ku grze. Do piercieni doprowadza si gitkim przewodem powietrze sprone, ktre wypywajc przez dysze, przedmuchuje silnym strumieniem powietrza tkanin filtracyjn. Zalet tego urzdzenia jest stae oczyszczanie tkaniny filtracyjnej przy maym zuyciu powietrza spronego oraz podniesienie sprawnoci filtracyjnej tkaniny, na ktrej nie narasta warstwa uawianego pyu. Uawianie pyu w filtrach tkaninowych nastpuje w zasadzie w wyniku filtracji powietrza przez tkanin workw. Do zjawisk dodatkowych, wpywajcych na skuteczno uawiania pyu, zalicza si zjawisko przesiewania" ziaren pyu przez otwory w tkaninie, tj. zatrzymywania ziaren pyu na powierzchni tkaniny lub w jej porach. Zjawisko przesiewania ma zasadnicze znaczenie przy uawianiu ziaren, ktrych wymiar jest wikszy od wielkoci porw w tkaninie filtracyjnej. Nastpnymi zjawiskami wystpujcymi przy filtracji powietrza s: dziaanie si bezwadnoci rozpdzonych ziaren pyu, uderzajcych o powierzchni tkaniny, dyfuzja wystpujca przy uawianiu ziaren o wymiarze poniej 5m (dyfuzja cia staych prowadzi do czenia si bardzo drobnych ziaren pyu w wyniku dziaania si spjnoci) oraz zjawisko wystpowania si elektrostatycznych, dziaajcych pomidzy ziarnami pyu a tkanin filtracyjn. Siy elektrostatyczne w duym stopniu zwikszaj skuteczno uawiania pyu. Dla uzyskania zjawisk elektrostatycznych przeprowadza si specjalne zabiegi, nadajce w okrelonych przypadkach elementom filtrujcym adunek dodatni lub ujemny. Stosowanie naadowanych lub lekko (atwo) elektryzujcych si elementw filtracyjnych zwiksza efekt uawiania pyu, utrudnia jednak ich oczyszczenie, co w wielu przypadkach powoduje konieczno ich okresowego rozadowywania. Tkaniny filtracyjne stosowane w kraju s wykonane z baweny, weny, perlonu, redonu, panu, terylenu oraz z tkaniny szklanej. Pierwsze trzy rodzaje tkanin mog pracowa trwale w temperaturze oczyszczanego powietrza lub gazu do 80C. Redon, pan i terylen maj trwa odporno na temperatur do 135C, a tkanina szklana wytrzymuje temperatur do 260C. Do zalet filtrw tkaninowych zaliczy naley du skuteczno uawiania, przekraczajc 99,5%, i bardzo mae kocowe zapylenie oczyszczonego powietrza, mono otrzymywania suchego pyu. oraz du pewno pracy. Do wad filtrw tkaninowych naley zaliczy du ich wraliwo na wilgotno oczyszczanego powietrza lub gazu oraz stosunkowo due wymiary. Uawiacze inercyjne stosuje si do wstpnego uawiania pyu i jego zagszczenia w pewnej okrelonej objtoci powietrza przy rwnoczesnym oczyszczeniu pozostaej iloci powietrza. W uawiaczach tego typu wykorzystuje si efekt pewnej bezwadnoci w ruchu ziarna przy gwatownej zmianie kierunku przepywu orodka (powietrza, gazu) nioscego py. Uawiacze mokre stosuje si do uawiania pyw zawierajcych ponad 4% wilgoci przemijajcej, w przypadku gdy uawianie na sucho nie jest wymagane zaoonym procesem technologicznym : koniecznoci uzyskania suchego pyu oraz gdy uawianie na sucho jest technologicznie bardzo trudne i mao skuteczne. Pyy o wilgotnoci ponad 4% mog osadza si w sposb trway na cianach uawiaczy, zmniejszajc w krtkim czasie ich sprawno. Uawianie na mokro polega na nawilaniu czstek pyu, przepywajcych przez obszar wypeniony drobnymi czstkami wody. Poczone czstki pyu i wody zwikszaj swoj mas, uatwiajc w ten sposb osadzenie si pyu. Du skuteczno uawiania mokrego uzyskuje si przez zwikszenie do maksimum stopnia rozpylenia wody, a do uzyskania postaci mgy wodnej, przez wtaczanie do uawiacza pary wodnej i jej skraplanie, wreszcie przez zwikszenie w uawiaczu powierzchni zwilonych przez zabudowanie rusztw lub wypenienie okrelonej jego objtoci warstw luno usypanych piercieni (wypeniaczy).
57
Uawiacze elektrostatyczne elektrofiltry Elektrofiltry nale do uawiaczy pyu bardzo szeroko stosowanych ze wzgldu na wyrniajce je zalety, a mianowicie: mona je budowa dla dowolnie duego natenia przepywu strumienia zapylonego powietrza lub gazu od kilkuset do kilku milionw m3/h, maj wysok sprawno uawiania pyu, dochodzc do 99%, gdy w urzdzeniach tych energia przekazywana jest w znacznej mierze bezporednio na ziarna pyu, a w obszarze pracy uawiacza nie dziaaj wiksze dodatkowe siy na ziarna pyu i na strumie powietrza, charakteryzuj si bardzo maym oporem hydraulicznym, mieszczcym si w granicach od 29,4 do 147 Pa, oraz niewielkim zuyciem energii elektrycznej, wynoszcym od 0,05 do 0,6 kWh na 1000 m3 oczyszczanego powietrza, mog one pracowa na pyach suchych przy suchym ich uawianiu oraz mog pracowa przy mokrej technologii spukiwania uowionego pyu, mog pracowa przy w szerokim zakresie temperatur doprowadzanego powietrza lub gazu do oczyszczania, sigajcych nawet do 500C, oraz w warunkach podcinienia, jaki nadcinienia oczyszczanego powietrza (gazu) w granicach do kilkudziesiciu kPa (do kilku atmosfer), stenie pyu w oczyszczanym powietrzu (gazie) moe wynosi od kilku do kilkudziesiciu g/m3, elektrofiltry uawiaj praktycznie z t sam skutecznoci grubszy py, jak i py o wymiarach do 0,01 m, moliwa jest pena automatyzacja procesu uawiania pyu. Instalacja elektrofiltrw wymaga odpowiednio wysokich nakadw inwestycyjnych, jednak wysoka skuteczno odpylania i ochrona rodowiska naturalnego praktycznie niweluje wysoko tych nakadw w porwnaniu z uzyskiwanymi korzyciami ich pracy. Wymagaj one wysoko kwalifikowanego personelu obsugujcego. Elektrostatyczne uawianie pyu polega na wykorzystaniu wasnoci jonizacji czstek gazowych w czasie wyadowa elektrycznych, adowania tych czstek jonami i na wykorzystaniu ruchu tych czstek w polu elektrycznym od jednej elektrody do drugiej. Elektrofiltr skada si z nastpujcych zasadniczych elementw: komory roboczej, dwu zespow elektrod, urzdze wstrzsajcych elektrody ulotowe i zbiorcze. Zapylone powietrze lub gaz mona doprowadzi do komory roboczej elektrofiltru strumieniem poziomym (rys. 41a) lub strumieniem pionowym (wznoszcym si rys. 41b).
Rys. 41. Elektrofiltr [1, T. I, s. 385]: a) schemat elektrofiltru o poziomym przepywie, b) schemat elektrofiltru o wznoszcym si przepywie powietrza, c) schemat konstrukcyjny
58
Schemat elektrofiltru o poziomym przepywie powietrza przedstawiono na rys. 41c. Skada si on z dwu komr roboczych 1 i 2, przedzielonych u gry i u dou krtkimi ciankami 3. W kadej komorze roboczej zainstalowane s zespoy elektrod ulotowych w postaci cienkich drutw stalowych 4 rozpitych na ramach 5. Napicie do elektrod ulotowych doprowadza si przewodami 6 z szyn zasilajcych. Ramy elektrod s okresowo wstrzsane i w zwizku z tym odpowiednio zawieszone. Elektrody zbiorcze 7, wykonane z pyt stalowych paskich lub profilowanych, wstawione s pomidzy rzdy elektrod ulotowych. Elektrody zbiorcze umocowane s do odpowiednich uchwytw, umoliwiajcych nadanie im okresowych wstrzsw dla strznicia osadzonego na nich pyu na dno ostrosupowych zbiornikw 10. Zapylone powietrze doprowadza si do elektrofiltru przewodem 8, a oczyszczone powietrze odprowadza si przewodem odlotowym 9. Osadzony py w zbiornikach 10 usuwa si wylotami 11. Elektrofiltr jest zasilany ze stacji prostowniczej prdem staym; (prostowanym z prdu przemiennego) o napiciu od 40 do 90 kV i o nateniu od kilkudziesiciu do kilkuset A. Jednostkowa moc urzdze zasilajcych, w zalenoci od wielkoci i wydajnoci elektrofiltru, wynosi od 2 do 150 kVA. Zesp zasilajcy elektrofiltr skada si z transformatora podwyszajcego napicie doprowadzone z sieci, prostownika, urzdze do regulacji napicia oraz szafy sterowniczej regulacyjnej. Elektrofiltry, w zalenoci od technologii uawiania pyu, dzieli si na: suche, mokre. Odmulanie kopalin Proces odmulania, polegajcy na usuwaniu z materiau surowego lub z produktw wzbogacania najdrobniejszych ziaren na mokro, stosowany jest w tych przypadkach, gdy materia ten jest tak wilgotny, e jego odpylanie jest niemoliwe lub odmulanie materiau jest celowe ze wzgldu na dalszy, wybrany proces technologiczny prowadzony na mokro. Odmulanie kopalin przeprowadza si najczciej na przesiewaczach o energicznym dziaaniu wstrzsajcym. Do tego celu mona zastosowa przesiewacze szybkobiene i wibracyjne. Nadaw na przesiewacz doprowadza si korytami spawnymi z du iloci wody w celu bardzo dokadnego wymieszania go z wod i penego zwilenia wszystkich ziaren oraz umoliwienia spynicia przez otwory sita wraz z wod rwnie najdrobniejszych ziaren materiau. Niezalenie od wody doprowadzanej wraz z materiaem na przesiewacz, nad powierzchni robocz sit w ich pocztkowym odcinku instaluje si natryski zasilane pod cinieniem oczyszczon wod puczkow. Silne natryskiwanie wod odmulanego materiau ma na celu dokadne jego przemycie i odprowadzenie pozostaych drobnych ziaren, ktre nie spyny z materiau wraz z wod doprowadzon na przesiewacz. Strumienie wody z natryskw powinny by skierowane pod ktem ostrym do powierzchni sita w kierunku przeciwnym do ruchu materiau. W przesiewaczach odmulajcych zabudowuje si zazwyczaj sita szczelinowe lub sita tkaninowe o wymiarze szczelin lub otworw odpowiadajcym danemu wymiarowi odprowadzanych ziaren. W schemacie technologicznym zakadu przerbczego peny obieg wody roboczej w procesie odmulania jest wyodrbniony z obiegu pozostaej iloci wody stosowanej do procesu wzbogacania. Wydzielenie tego obiegu ma na celu zmniejszenie stopnia zanieczyszczenia wody puczkowej przez skierowanie wody z odmulania materiau surowego bezporednio do jej oczyszczenia, zagszczenia i wydzielenia zagszczonego muu. Rozwizanie tego rodzaju jest szczeglnie wane przy muach zawierajcych znaczne iloci ziaren skay ponnej. Do odmulania materiau surowego mona rwnie zastosowa zbiorniki odmulajce (rys. 42). Materia surowy doprowadza si wraz z wod do rzpia 1, w ktrym jest umieszczony podnonik 2, zaopatrzony w kubeki (czerpaki) wykonane z blachy dziurkowanej lub z sit
59
szczelinowych. Przez dobranie odpowiedniej iloci wody wprowadzanej wraz z materiaem do rzpia 1 uzyskuje si okrelon prdko przepywu wody przez prg 3 do zbiornika 4, przy ktrej z rzpia 1 wynoszone s ziarna muu o danym wymiarze, ktre wraz z wod przepywaj przez prg do zbiornika 4. Poniewa przekrj poprzeczny zbiornika 4 jest znacznie wikszy od przekroju rzpia, przeto prdko przepywu wody w zbiorniku szybko maleje, powodujc osadzanie si ziaren muu w jego ostrosupowej czci. Oczyszczona woda w granicach ustalonych dla tego procesu wraca do obiegu, a mu osadzony na dnie zbiornika odprowadza si do zagszczania i odwadniania. Odmulony materia czerpany jest z rzpia 1 podnonikiem 2, w ktrym nastpuje jego wstpne odwodnienie. Sprawno tego procesu jest jednak bardzo maa. Do odmulania materiau surowego stosuje si rwnie maszyny przeznaczone do przemywania kopalin surowych.
Rys. 42. Zbiornik odmulajcy [1, T. II, s. 328]
Odwadnianie produktw We wszelkiego rodzaju mokrych procesach przerbczych otrzymuje si produkty ze znacznymi nieraz ilociami wody. Do procesw tego rodzaju naley klasyfikacja hydrauliczna, wzbogacanie grawitacyjne w orodku wodnym, wzbogacanie flotacyjne, mokre wzbogacanie magnetyczne, odmulanie i przemywanie kopalin itp. Produkty wzbogacania, a wic koncentraty, produkty porednie lub przejciowe i odpady, naley odwodni przed ich skierowaniem do zuycia, przetwrstwa, magazynowania lub na zwaowiska. Stopie odwadniania zaley od wymaga rynku, zbytu lub warunkw dalszej przerbki tych produktw (przerbka metalurgiczna, chemiczna, koksownictwo, energetyka itp.). Wod robocz odprowadzon z produktw wzbogacania, po jej oczyszczeniu z pozostaych w niej drobno uziarnionych cia staych, kieruje si z powrotem do obiegu. Zalenie od iloci wody zawartej w produktach wzbogacania okrela si je jako: mokre, wilgotne, powietrzno-suche, suche, Odwadnianie produktw polega na mechanicznym usuwaniu z nich wody. Efekt odwadniania zaley od porowatoci materiau oraz od stopnia kapilarnoci szczelin wystpujcych pomidzy ziarnami. Przy wzrastajcej porowatoci odwadnianego materiau i zmniejszaniu si liczby szczelin kapilarnych wzrasta efekt odwadniania materiau, proces odwadniania przebiega szybciej i jest on skuteczniejszy. Przy rozpatrywaniu procesu odwadniania naley rozrni siy adhezji, wystpujce pomidzy czstkami wody a powierzchni ziaren, oraz siy adhezji wystpujce tylko pomidzy czstkami wody. W procesie odwadniania mechanicznego nie pokonuje si si adhezji wystpujcych pomidzy czstkami wody a powierzchni ziarna; wod z powierzchni ziaren mona usun jedynie przez suszenie termiczne. Przy odwadnianiu mechanicznym pokonuje si jedynie siy czce z sob poszczeglne czsteczki wody, ktre s zreszt znacznie mniejsze ni siy czce czstki wody z powierzchni ziaren.
60
W procesie odwadniania wykorzystuje si: si cikoci wody spywajcej samoczynnie i pokonujcej siy wewntrzne, wystpujce w szczelinach porowatoci pozornej w szczelinach o budowie kapilarnej, siy dziaajce na czstki wody wywoane wytworzon prni siy odrodkowe, ich wielko jest znacznie wiksza od si wymienionych poprzednio. Stosowane metody odwadniania produktw w przerbce mechanicznej kopalin dzieli si na odwadnianie: w zbiornikach, na przenonikach i w podnonikach, na sitach staych, na przesiewaczach, w odwadniarkach odrodkowych, na filtrach prniowych, w prasach filtracyjnych. Przenonik odwadniajcy przedstawiono na rys. 43. Na dwu skrajnych bbnach 1 i 2 rozpita jest tama bez koca 3 z sita plecionego lub elementw z sita szczelinowego spitych ze sob przegubowo. Gazie tamy, grna i dolna, podparte s krnikaini 4, zabezpieczajcymi je przed zwisem i umoliwiajcymi jej paskie prowadzenie. Pod grn czci tamy znajduje si stalowa rynna 5 odbierajca wod spywajc z transportowanego materiau. Odwodniony produkt odbierany jest do zsypu 6. Poniej bbna 2 znajduje si zgarniak 7, oczyszczajcy powierzchni tamy z resztek materiau, do tego celu su rwnie natryski 8. Wod opukujc tam odprowadza nachylona rynna 9. Bben 1 jest bbnem zwrotnym i suy rwnoczenie do napinania tamy. Bben 2 jest bbnem napdowym, otrzymujcym ruch obrotowy z silnika poprzez przekadni redukcyjn. Nadaw na przenonik doprowadza si korytem 20. Sita odwadniajce stae (nieruchome). W korycie (rys. 44) transportujcym materia wraz z wod wbudowana jest cz koryta 1, ktrego dno 2 wykonane jest z sita szczelinowego. Cz koryta odwadniajcego, poniej sita szczelinowego, wyposaona jest w skrzyni wodn 3, w ktrej znajduje si krciec 4 odprowadzajcy wod. Sito odwadniajce typu OSO (rys. 45a). Jest ono skonstruowane w postaci dwu odwrconych stokw 1 i 2, wykonanych z odcinkw sit szczelinowych obudowanych z zewntrz komor wodn 3, odprowadzajc wod z materiau odwodnionego na sitach. Materia przeznaczony do odwadniania doprowadza si przewodem wlotowym 4 uksztatowanym w postaci dyszy, a umieszczonym stycznie do tworzcej grnego stoka 1. Materia doprowadzony dysz wiruje ruchem okrnym po wewntrznej powierzchni grnego sita, ulega stopniowemu odwodnieniu i zsuwa si po nachylonej paszczynie 5 na powierzchni wewntrzn drugiego stoka odwadniajcego 2, gdzie nastpuje jego dalsze odwodnienie. Odwodniony materia odprowadza si wysypem 6, a wod ze skrzyni wodnej 3 odbiera si wylewem 7.
61
Rys. 43. Przenonik odwadniajcy [1, T. II, s. 347]
Rys. 44. Sito odwadniajce [1, T. II, s. 353]
Rys. 45. Sito odwadniajce typu OSO [1, T. II, s. 358]
Na rys. 45b podano zasad pracy sita i ruchu odwadnianego materiau na powierzchni roboczej sita OSO. Nadaw doprowadza si pod cinieniem do dyszy wlotowej 4, ktra kieruje j na kierownic 8, ktra moe by wykonana z penej blachy stalowej lub z sita szczelinowego. W kierownicy zawiesina jest wprowadzana w ruch wirowy (okrny). Zawiesina z kierownicy spywa na powierzchni sita stokowego 2, po wstpnym rozdziale materiau na doln warstw ziaren i grn warstw wody. Na odwadniany materia dziaa sia odrodkowa wirujcego materiau, powodujca jego szybkie odwodnienie. Woda odbierana przez sito spywa do komory wodnej 3, z ktrej odprowadzana jest wylewem 7. Odwodniony produkt odbiera si wysypem 6. Odwadnianie odrodkowe Proces odwadniania, w ktrym wykorzystuje si si cikoci czstek wody lub dodatkowo wprowadza si mechaniczne rozluzowanie odwadnianego materiau, i nie gwarantuje zbyt wysokiego stopnia dokadnoci usunicia wody z produktw wzbogacania mokrego, zwaszcza przy odwadnianiu ziaren drobnych i bardzo drobnych. Znaczne zwikszenie stopnia odwadniania uzyskuje si przy wykorzystaniu w procesie odwadniania si odrodkowych, zwikszajcych wielokrotnie wielko si dziaajcych na czstki wody, wypeniajce szczeliny pomidzy ziarnami oraz na czstki wody okrywajce powierzchni ziaren. Odwadniarka odrodkowa typu Nael-3 (rys. 46). Elementami roboczymi odwadniarki s dwa cite stoki wirujce z rn prdkoci. Stoek wewntrzny stanowi wirnik 1, ktrego grna cz 2, wykonana w postaci kaptura, suy do rozdziau nadawy rwnomiernie na cay obwd przestrzeni roboczej oraz do nadania ziarnom odwadnianego materiau pocztkowego ruchu wirowego. Wirnik 1 zaopatrzony jest w szereg zgarniaczy 3, do ktrych umocowane s wymienne noe zgarniajce 4, wykonane ze stali odpornej na cieranie. Wirnik nadaje
62
ziarnom ruch wirowy odrodkowy odrzucajc je na stokowy kosz sitowy wykonany z segmentw sit szczelinowych umocowanych rubami do dwu piercieni 5 i 6. Szczeliny sit uoone s poziomo. Wirnik 1 jest umocowany do pionowego wau napdowego wprawianego w ruch obrotowy przekadni czoowych k zbatych 12 i 13. Dolny piercie 6 kosza sitowego jest poczony poziomymi ebrami 14 z wewntrznym wirnikiem napdowym 16, zaklinowanym na wydronym wale napdowym 15. Wa ten napdzany jest ukadem czoowych k zbatych 17 i 18. Napdzajce koa zbate 12 i 18 s zaklinowane na wsplnym wale napdowym 19 wprawianym w ruch obrotowy przekadni pasw klinowych 10 z silnika elektrycznego 11. Pasy klinowe osonite s od gry oson 7, zabezpieczajc je przed zanieczyszczeniem odwadnianym materiaem. Stopie zuycia sit kosza sitowego kontroluje si przez waz 9, natomiast dolne elementy odwadniarki przez waz 8. Nadaw do odwadniarki podaje si grnym wlotem bezporednio na kaptur 2. Odwodniony produkt zgarniany jest z powierzchni kosza sitowego i opada ku doowi do wysypu. Odwirowana woda spywa do komory wodnej 20, skd odprowadza si j wylewem 21.
Rys. 46. Odwadniarka odrodkowa typu NAEL [1, T. II, s. 370]
Odwadnianie prniowe Do odwadniania ziaren bardzo drobnych stosuje si rwnie urzdzenia prniowe, w ktrych proces odwadniania nastpuje dziki wytworzeniu prni (podcinienia) wewntrz komr zamknitych od strony powierzchni roboczej gst siatk. Na powierzchni robocz doprowadza si zagszczony mu (lub powierzchnia robocza jest zanurzona w skrzyni wypenionej muem), z ktrego pod wpywem dziaania wytworzonej wewntrz komr prni odsysana jest woda. Rwnoczenie na tej powierzchni tworzy si zwarta warstwa odwodnionego muu. Urzdzenia tego typu nazywaj si filtrami prniowymi. Filtry prniowe, zalenie od ich rozwizania konstrukcyjnego, dzieli si na: bbnowe z komorami gbokimi i pytkimi, z nadaw doln, wewntrzn lub grn, tarczowe, paskie obrotowe, tamowe. Odwadnianie cinieniowe. Do odwadniania najdrobniejszych ziaren koncentratw kopalin uytecznych, jak rwnie do odwadniania drobno uziarnionych odpadw wzbogacania, stosuje si prasy filtracyjne. Proces odwadniania przebiega pod wpywem wysokiego
63
cinienia wtaczanej do prasy nadawy i trwa a do zaniku wypywania wody odfiltrowanej z prasy. Prasy filtracyjne dzieli si na: komorowe, ramowe. Pras filtracyjn komorow przedstawiono na rys. 47. Prasa skada si ze 100 pyt filtracyjnych 1 osonitych obustronnie tkanin filtracyjn. Pyty filtracyjne podwieszone s specjalnymi uchwytami 3 na grnej belce nonej 2, po ktrej mog by przesuwane. Zestawione razem pyty filtracyjne tworz komor filtracyjn, zoon z komr elementarnych, znajdujcych si pomidzy pytami. Cakowita pojemno robocza wynosi 5,2 m3. Pyty s uszczelnione pomidzy sob uszczelkami gumowymi, zapewniajcymi szczelno caego ukadu przy wysokim cinieniu roboczym panujcym w komorach. W czasie pracy zestaw pyt jest cinity pomidzy pytami oporowymi 4 oraz 5 sworzniami 6 i czterema siownikami hydraulicznymi 7, zasilanymi z odrbnego ukadu hydraulicznego o cinieniu roboczym 15,7 MPa (160 at). Nacisk siownikw hydraulicznych wynosi 3335 kPa (340t/m2). Filtrat z odwadnianego materiau spywa z otworw wylewowych pyt filtracyjnych do koryta 8. Nadaw do prasy doprowadza si do krca 9 pod cinieniem 110 kPa (12 at). Proces filtracji trwa do czasu zupenego napenienia komr roboczych prasy i zaniku odpywu filtratu z prasy. Po zamkniciu dopywu nadawy i zakoczeniu procesu odwadniania (filtracji) otwiera si dolne klapy osonowe 10, odsuwa pyt oporow 5 i odsuwa si kolejne pyty filtracyjne za pomoc acucha rolkowego 11, napdzanego silnikiem 12 i przekadni 13. acuch rolkowy jest wyposaony w specjalne zaczepy pocigajce ramy filtracyjne. Po rozsuniciu kolejnych pyt odwodniony materia spada na przenonik tamowy 14 zabudowany bezporednio pod pras.
Rys. 47. Prasa filtracyjna komorowa [1, T. II, s. 397]
Suszenie termiczne Wydzielanie wody z produktw za pomoc mechanicznego odwadniania ma ograniczony zasig. Produkty odwodnione mechanicznie zawieraj, zalenie od ich uziarnienia, od 8 do 25% wilgoci powierzchniowej. Suszenie termiczne polega na odparowaniu wody pod wpywem temperatury otoczenia, przy czym przez temperatur otoczenia naley rozumie temperatur panujc w warunkach naturalnych ma wolnym powietrzu lub jako temperatur wytworzon sztucznie (wysz od temperatury panujcej w warunkach naturalnych) w specjalnych suszarkach odizolowanych od warunkw naturalnych. Do suszarek doprowadza si czynnik suszcy ogrzany do wysokiej temperatury. Suszenie sztuczne charakteryzuje si wysokim stopniem osuszenia produktu oraz dziaaniem cigym, przy znacznych wydajnociach suszarek w jednostce czasu. Czynnikiem suszcym mog by spaliny, gazy obojtne ogrzane do wysokiej temperatury, ogrzane powietrze lub przegrzana para wodna.
64
Suszenie termiczne koncentratw kopalin uytecznych jest konieczne ze wzgldu na wymagania stawiane przez ich uytkownikw. Suszenie paliw powoduje zwikszenie ich wartoci opaowej przy rwnoczesnym usuniciu szkodliwego balastu, jakim jest woda w procesie spalania. Suszenia wymaga rwnie drobno uziarnione paliwo kierowane do brykietowania oraz paliwa kierowane do zgazowania, koksowania lub wytleniania. Koncentraty surowcw chemicznych wymagaj rwnie ich uprzedniego osuszenia termicznego. Wiele koncentratw rud musi by osuszonych termicznie przed ich skierowaniem do procesw hutniczych. Materiay mokre kierowane do suszenia mona podzieli na cztery grupy, a mianowicie: materiay, ktre mog by suszone w bezporednim kontakcie z gorcymi gazami spalinowymi i ogrzewane do temperatury powyej 100C; do materiaw tych nale midzy innymi: surowe rudy i ich koncentraty, a take niemetaliczne mineray, jak anhydryt, baryt, boksyt, glinki, wgiel, koks, szpat polny, fluoryt, wapie, margiel, kwarc, piasek, piaskowiec i upki. materiay, ktre mog by suszone w bezporednim kontakcie z gorcymi gazami spalinowymi, lecz nie mog by ogrzane do temperatury wyszej ni 100C; typowymi materiaami tej grupy s: azbest, glinki plastyczne, gips, fosforany, piryty, torf itp., materiay, ktre mog by suszone w bezporednim kontakcie z gorcym powietrzem ogrzanym przeponowo gorcymi gazami spalinowymi, lecz zazwyczaj w temperaturze niszej od 100C; do materiaw tych nale: siarczan amonu, saletra amonowa, chlorek potasu, chlorek sodu, azotan sodu, siarczan sodu itp. materiay, ktre musz by suszone w ogrzewaniu przeponowym (porednim), lecz mog by ogrzane do temperatury powyej 100C; do tej grupy nale: kaolin, biae glinki, kreda, talk itp. Projektowanie oraz suszenie wymaga opracowania bardzo dokadnego bilansu cieplnego na podstawie zawartoci wilgoci (wody) w produkcie nadawanym do suszarki i danego stopnia jego osuszenia. Stosowane w przerbce mechanicznej suszarki dzieli si na dwie zasadnicze grupy: suszarka o bezporednim kontakcie czynnika suszcego z suszonym produktem (suszarki bezporednie), suszarki przeponowe, w ktrych czynnik suszcy nie styka si bezporednio z suszonym produktem. W bardzo wielu przypadkach kopaliny osuszone termicznie w suszarkach wymagaj ich szybkiego ochodzenia. Wiele konstrukcji suszarek pozwala na zastosowanie ich rwnie do chodzenia gorcych produktw suszenia termicznego lub cz urzdzenia suszcego wykorzystywana jest do chodzenia gorcych produktw Oczyszczanie wd puczkowych W wielu technologicznych procesach przerbczych woda stanowi podstawowy czynnik roboczy. Przy wzrastajcych wydajnociach zakadw przerbczych, w ktrych iloci materiaw skierowywanych do mokrych procesw przerbczych s coraz wiksze, wzrasta rwnie bardzo znacznie ilo wody uczestniczca w tych procesach. Ze wzgldw gospodarczych woda robocza musi kry w obiegach zamknitych, to znaczy, e po wykonaniu procesu wzbogacania lub innego procesu (np. odmulania, przemywania itp.), w ktrym stanowi czynnik roboczy, musi by ponownie do tego procesu zawrcona. Wraz z materiaem surowym wprowadza si do mokrego procesu technologicznego pewne wiksze lub mniejsze iloci ziaren najdrobniejszych, niezalenie od zjawiska cierania si ziaren grubszych, ich kruszenia si i rozmakania ziaren o strukturze ilastej, dajcych dodatkowe iloci ziaren bardzo drobnych. W wielu przypadkach w orodku wodnym
65
przeprowadza si bezporednio procesy technologiczne na ziarnach bardzo drobnych. S to procesy flotacji, wzbogacania grawitacyjnego lub magnetycznego materiaw bardzo drobno uziarnionych, klasyfikacja hydrauliczna ziaren najdrobniejszych, procesy odmulania i rozmywania kopaliny itp. W ten sposb w obiegu zamknitym wody roboczej wzrasta ilo ziaren najdrobniejszych, powodujc jej zanieczyszczenie, a wzrost zagszczenia tych ziaren w wodzie roboczej utrudnia, a nawet uniemoliwia dalsze prowadzenie procesu technologicznego. W procesach technologicznych wzbogacania ziaren najdrobniejszych w orodku wodnym po jego zakoczeniu produkty tego procesu musz by wydzielone z wody roboczej. Dla utrzymania cigoci procesu przerbczego, przy penym zamknitym obiegu roboczym wody, wymagane jest stae i systematyczne jej oczyszczanie przed ponownym skierowaniem jej do tego obiegu. Wody puczkowe oczyszcza si w specjalnych urzdzeniach, w ktrych dokonuje si sedymentacja oraz zagszczanie muw. Do urzdze tych zalicza si: osadniki terenowe otwarte i zbiornikowe, zagszczacze stokowe, zagszczacze mechaniczne, zagszczacze odrodkowe. Osadnik terenowy trjprzedziaowy podwjny (rys. 48). Do najprostszych urzdze sucych do oczyszczania wd puczkowych i osadzania muw nale osadniki terenowe, ktre mog by wykonane w postaci prostoktnych osadnikw z obwaowaniem ziemnymi groblami albo wykonane czciowo lub cakowicie z elbetu (betonu). Przykad podany na rys. 48 to osadnik, ktrego ciany boczne i przegrody s elbetowe. Dno osadnika, nieprzepuszczalne dla wody, wyoone jest ubitym wirem i tust glin lub pytkami betonowymi. Osadzanie ziaren muu nastpuje na zasadzie swobodnego opadania ziaren w wolno pyncym strumieniu wody. W przypadku rozwizania podanego na rys. 48 prdko przepywu strumienia w kolejnych przedziaach maleje dziki zwikszeniu si szerokoci przedziau. W osadnikach tego typu nastpuje rwnoczenie naturalna klasyfikacja ziaren wedug ich wymiarw, co przy oczyszczaniu np. wody roboczej puczek wglowych umoliwia w wielu przypadkach odrbne wydzielenie uytecznego drobno uziarnionego wgla (w pierwszym, a nawet w drugim przedziale), jeeli gwnym jego zanieczyszczeniem s bardzo drobno uziarnione upki. Mu wglowy moe by zuyty do celw energetycznych po jego osuszeniu.
Rys. 48. Osadnik terenowy trjprzedziaowy podwjny [1, T. II, s. 403]
Zagszczacze promieniowe typu Dorra Do zagszczaczy mechanicznych nale te zagszczacze, w ktrych osadzony na ich dnie mu jest zgarniany do wylotu odbiorczego (lub wylotw) urzdzeniami mechanicznymi. Zasada dziaania zagszczacza mechanicznego (rys. 49a) jest nastpujca: zanieczyszczon wod puczkow doprowadza si rurocigiem lub otwartym korytem do
66
cylindrycznej rury nadawczej 5, zamknitej od dou sitem kontrolnym 4, ktre zatrzymuje przypadkowe zanieczyszczenia oraz uspokaja burzliwy przepyw wody. Rura ta zanurzona jest czciowo pod zwierciadem wody, zatem woda puczkowa wypywa z rury nadawczej do zagszczacza poniej zwierciada wody. Wypywajca woda rozpywa si promieniowo od osi zagszczacza w kierunku zewntrznego obwodu. W ten sposb uzyskuje si szybkie zmniejszenie si prdkoci przepywu strumienia wody. W miar zmniejszania si prdkoci ruchu strumienia osadzaj si coraz to drobniejsze ziarna muu. Osiadajce na dnie zbiornika 1 ziarna zgarnia si obrotowym czteroramiemnym zgarniaczem 2 do wylotu stokowego 6. Pompa muowa 8 odbiera zagszczony mu z wylotu stokowego i przetacza go do dalszych procesw przerbczych (np. do filtrw prniowych w celu jego odwodnienia lub do flotacji w celu jego wzbogacania). Oczyszczona woda puczkowa przepywa do piercieniowego koryta zbiorczego 7, skd przelewem 3 jest odprowadzana do rzpia pompowego 9, z ktrego pomp 10 przetacza si z powrotem do obiegu roboczego. Konstrukcj zagszczacza promieniowego przedstawiono na rys. 49b. Zbiornik 11 zagszczacza jest wykonany z elbetu. Zagszczon wod puczkow doprowadza si do rury nadawczej 5 zabudowanej w osi geometrycznej zagszczacza. Osadzajce si na dnie zbiornika 12 ziarna muu zgarnia si zgarniaczem 2 do wylotu stokowego 6, z ktrego s odprowadzane na zewntrz za pomoc pompy muowej. Obrotowy zgarniacz. 2 jest napdzany ukadem limaka i limacznicy 12. W zalenoci od gruboci warstwy osadzonego muu, zgarniacz moe by podnoszony lub opuszczany w granicach 700 mm od pooe skrajnych. Napd zgarniacza jest umieszczony w specjalnym pomieszczeniu, znajdujcym si na kratownicowym pomocie 23, ustawionym na zewntrznej krawdzi zbiornika. Poniewa prawidowy przebieg oczyszczania wody jest w duym stopniu zaleny od dokadnego spoziomowania krawdzi przelewowej, przeto zagszczacz wyposaono w nastawn przegrod przelewow 14. Oczyszczona woda puczkowa przepywa przez przegrod 14 do piercieniowego koryta 7, z ktrego odprowadzona jest na zewntrz. Zagszczacze tego typu budowane w Polsce maj rednice: 18,0, 21,5 i 25 m, ich powierzchnia robocza wynosi odpowiednio 255, 360 i 490 m2 przy gbokociach zbiornika: 3,0, 3,25 i 3,5 m. Liczba obrotw zgarniacza wynosi od 6 do 12 obr/min.
Rys. 49. Zagszczacz promieniowy typu Dorra [1, T. II, s. 409]
Zalecenia ruchowe i bezpieczestwa i higieny pracy Przed przystpieniem do pracy przy obsudze maszyn i urzdze przerbczych naley dokadnie zapozna si z ich instrukcjami obsugi i w czasie eksploatacji cile stosowa si zarwno do zalece ruchowych, jak i wymaga dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy. Do obsugi tych maszyn upowanieni s jedynie wykwalifikowani pracownicy posiadajcy
67
wymagane przepisami przeszkolenie w zakresie obsugi maszyn i specjalne szkolenie obsugi danych typw maszyn. Wszystkie osoby pracujce przy tych maszynach powinny zna sposoby ich zatrzymania. Przed kadorazowym uruchomieniem maszyny naley sprawdzi czy nie ma nikogo w pobliu oraz ostrzec zaog o zamierzonym uruchomieniu. W czasie ruchu maszyny kategorycznie zabrania si przebywania w ich pobliu osb nie zwizanych bezporednio z obsug. Tam gdzie pracuj maszyny z olejem w ukadach hydraulicznych, naley zwraca szczegln uwag na obowizujce przepisy przeciwpoarowe. Kady pracownik powinien by wyposaony w indywidualne rodki ochrony osobistej takie jak: kask ochronny, ochronniki suchu, okulary przeciwodpryskowe, maski przeciwpyowe itp. W celu zapewnienia waciwej eksploatacji maszyny powinny by utrzymywane w dobrym stanie technicznym. Obsugujcy nie moe bowiem spodziewa si bezpiecznej i wydajnej pracy, jeeli sprzt, ktrym ma pracowa jest brudny, zaniedbany, uszkodzony lub wymagajcy niezwocznej naprawy. Z tych te powodw naley przestrzega zalece zawartych w instrukcji obsugi maszyny, dotyczcych konserwacji, a take bezwzgldnie przestrzega programw dziennych i okresowych przegldw a o wszelkich zaobserwowanych uszkodzeniach lub niedomaganiach informowa natychmiast dozr.
4.4.2. Pytania sprawdzajce

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wicze. Co to jest odpylacz? Jak dzielimy odpylacze? Co to jest uawianie pyu? Jakie znasz uawiacze pyu? Jakie znasz sposoby odwadniania? Co to jest suszenie termiczne? Co to jest osadnik? W jakim celu odwadniamy produkty? W jakim celu suszymy produkty? Do czego suy sito OSO?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1 Rozpoznaj na podstawie opisu budowy i zasady dziaania uawiacze pyu. Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) 5) Aby wykona wiczenie, powiniene: zorganizowa stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami, odszuka w materiaach dydaktycznych rodzaje uawiaczy, zapozna si z klasyfikacj uawiaczy, rozpozna uawiacze, opisa i narysowa rozpoznane uawiacze. Wyposaenie stanowiska pracy: papier formatu A4, przybory do pisania i krelenia, poradnik dla ucznia, materiay dydaktyczne, literatura wskazana przez nauczyciela.
68
wiczenie 2 Opisa i narysowa schemat technologiczny procesu oczyszczania wd puczkowych. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: zorganizowa stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami, odszuka w materiaach dydaktycznych cel oczyszczania wd puczkowych, zapozna si z urzdzeniami sucymi do oczyszczania wd puczkowych, zapozna si z operacjami przerbczymi, w ktrych wykorzystywana jest woda, opisa i narysowa schemat technologiczny procesu oczyszczania wd puczkowych. Wyposaenie stanowiska pracy: papier formatu A4, przybory do pisania i krelenia, poradnik dla ucznia, materiay dydaktyczne, literatura wskazana przez nauczyciela.
1) 2) 3) 4) 5)

Czy potrafisz: Tak 1) 2) 3) 4) 5) 6) omwi zasad dziaania filtrw tkaninowych? omwi zasad dziaania elektrofiltrw? omwi zasad odwadniania odrodkowego? opisa budow prasy filtracyjnej komorowej? omwi sposoby oczyszczania wd puczkowych? omwi budow i zasad dziaania zagszczacza promieniowego typu Dorra? 7) omwi zalecenia bezpieczestwa i higieny pracy przy obsudze maszyn przerbczych? Nie
69
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Przeczytaj uwanie instrukcj. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. Zapoznaj si z zestawem zada testowych. Test zawiera 20 zada wielokrotnego wyboru o rnym stopniu trudnoci. Tylko jedna odpowied jest prawidowa. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaczonej karcie odpowiedzi. Prawidow odpowied zaznacz X (w przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie ponownie zakreli odpowied prawidow), Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudnoci mog przysporzy Ci zadania: 1620, gdy s one na poziomie trudniejszym ni pozostae. Przeznacz na ich rozwizanie wicej czasu. Na rozwizanie testu masz 60 min. Powodzenia!
8.
ZESTAW ZADA TESTOWYCH

1. Zbir ziaren minerau uytecznego bez domieszki ziaren skay ponnej to a) produkt poredni. b) koncentrat. c) nadziarno. d) podziarno. Produkt wydzielony w procesach przerbczych, ktry w przerbce okrelonej kopaliny uwaany jest za nieuyteczny to a) produkt dolny b) skaa ponna. c) podziarno. d) obcinik. Operacja, majca na celu wymycie ska ilastych z kopalin uytecznych to a) odmulanie. b) odwadnianie. c) rozmywanie. d) oczyszczanie.
2.
3.
70
4.
Na rysunku przedstawiono sito a) dziurkowane. b) plecione. c) harfowe. d) gumowe.
5.
Na rysunku przedstawiono sito a) harfowe. b) szczelinowe. c) Serpa. d) Veno.
6.
Na rysunku przedstawiono sito a) Serpa. b) Veno. c) Duo. d) plecione.
7.
Na rysunku symbolem 6 oznaczono a) cznik. b) napd. c) tumik. d) rzeszoto.
8.
Przesiewacz typu Dietl-Suski to przesiewacz a) rusztowy. b) wibracyjny. c) rezonansowy. d) zrwnowaony.
71
9.
Napd bezwadnociowy zastosowano w przesiewaczu a) CJM. b) Mertz. c) Distl-Suski. d) WP-Mifama
10. Na rysunku przedstawiono a) uawiacz komorowy. b) elektrofiltr. c) uawiacz cyklonowy. d) filtr tkaninowy.
11. Na rysunku przedstawiono a) kootok. b) odpylacz. c) przesiewacz. d) kruszark walcow.
12. Na rysunku przedstawiono kruszark a) szczkow. b) motow. c) stokow. d) walcow.
72
13. Odpylacz Rapid to odpylacz a) strumieniowy. b) pulsacyjny. c) wibracyjny. d) odrodkowy. 14. Odwadniarka Nael to odwadniarka a) prniowa. b) cinieniowa. c) komorowa. d) odrodkowa. 15. Urzdzenie typu Dorra suy do a) oczyszczania wd. b) odpylania. c) odwadniania. d) uawiania. 16. Peletyzacja jest a) rodzajem suszenia. b) odmian brykietowania. c) procesem przesiewania. d) odmian umawiania. 17. Na schemacie przedstawiono przesiewacz typu a) CJM. b) Mertz. c) Distl-Suski. d) WP-Mifama.
18. Na rysunku przedstawiono przesiewacz typu a) CJM. b) Mertz. c) Distl-Suski. d) WP-Mifama
73
19. Na rysunku przedstawiono a) dezintegrator. b) wirwk. c) przesiewacz. d) klasyfikator mechaniczny.
20. Na rysunku przedstawiono a) kruszark strumieniow. b) odpylacz. c) klasyfikator. d) uawiacz.
74
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko................................................................................................
Eksploatowanie urzdze do wzbogacania i przerbki mechanicznej kopalin

Zakrel poprawn odpowied
Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b
Odpowied c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d Razem:
Punkty
75
6. LITERATURA
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Blaschke J.: Procesy technologiczne w przerbce kopalin uytecznych. Akademia Grniczo-Hutnicza. Skrypty uczelniane 1058. Krakw 1987 Blaschke S.: Przerbka mechaniczna kopal Cz. I i II. Wydawnictwo lsk, Katowice 1984 Czasopisma: Wiadomoci Grnicze, Przegld Grniczy, Bezpieczestwo Pracy i Ochrony rodowiska w Grnictwie, Mechanizacja i Automatyzacja Grnictwa Katalogi firmowe maszyn i urzdze przerbczych Laskowski J., uszczkiewicz A.: Przerbka kopalin. Wzbogacanie surowcw mineralnych. Politechnika Wrocawska. Wrocaw 1989 Poradnik grnika. Praca zbiorowa. Wydawnictwo lsk. Katowice 1982 http://images.google.pl/imghp
76

Eksploatowanie Urządzeń Do Wzbogacania I Przeróbki PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Eksploatowanie Urządzeń Do Wzbogacania I Przeróbki PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Eksploatowanie urzdze do wzbogacania i przerbki mechanicznej kopalin 311[15].Z2.05

Poradnik dla ucznia

Recenzenci: mgr in. Jan Jureczko dr in. Janusz Makwka

Opracowanie redakcyjne: mgr in. Danuta Paweczyk

Konsultacja: mgr in. Gabriela Poloczek

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Bezpieczestwo i higiena pracy

311[15].Z2 Eksploatacja maszyn i urzdze grniczych

311[15].Z2.01 Dobieranie maszyn do urabiania i adowania

311[15].Z2.02 Uytkowanie urzdze transportowych

311[15].Z2.03 Uytkowanie maszyn i urzdze do zabezpieczenia wyrobisk

311[15].Z2.04 Eksploatowanie ukadw sterowania, sygnalizacji i cznoci

311[15].Z2.05 Eksploatowanie urzdze do wzbogacania i przerbki mechanicznej kopalin

311[15].Z2.06 Uytkowanie sieci i urzdze elektrycznych w wyrobiskach grniczych

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.2. Pytania sprawdzajce.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2. Klasyfikacja mechaniczna, sita robocze, rozdrabianie

Rys. 2. Schemat przesiewania wielokrotnego (ukad I) [1, T.I, s. 19]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 3. Schemat przesiewania wielokrotnego (ukad II) [1, T.I, s. 20]

Rys. 4. Schemat przesiewania wielokrotnego (ukad mieszany) [1, T.I, s. 21]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 6. Sita gumowe [1, T.I, s. 38]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 7. Sita plecione o otworach kwadratowych [1, T.I, s. 47]

Rys. 8. Sita szczelinowe [1, T.I, s. 54]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 9. Sita szczelinowe rusztowe [1, T.I, s. 59]

Rys. 10. Sita typu: a) Serpa, b) Veno [1, T.I, s. 61]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.3. Przesiewacze i kruszarki

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 17. Ukad sit i skrzy sitowych [1, T.I, s. 71]:

c) przesiewacze rusztowe pytkowe.

Rys. 18. Schemat przesiewacza rusztowego nieruchomego [1, T.I, s. 73]

Rys. 19. Przesiewacz rusztowy wstrzsany [1, T.I, s. 74]

Rys. 21. Schemat przesiewacza o ruchu wahadowym prostym [1, T. I, s. 90]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 24. Przesiewacz szybkobieny zrwnowaony typu Mertz [1, T. I, s. 115]

Rys. 25. Przesiewacz szybkobieny zrwnowaony typu CJM [1, T. I, s. 117]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 26. Schemat przesiewacza rezonansowego [1, T. I, s. 123]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 27. Schemat przesiewacza wibracyjnego z napdem udarowym [1, T. I, s.139]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego