Ivan V.

Lali (1931-1996)

Glas koji peva u vrtovima Kako da ulovim taj glas to ispliva iz mene Kao ptica iz neba, i otui se sasvim, Dovoljan sebi i svestan svog postojanja, Taj glas to se nevino ruga svom zaviaju Od krvi i mekog nepoznavanja, kada peva Negde u svojoj istoj okolini, koju ne mogu Da napipam ranjavim prstima, da omeim Dugo varanim pogledom (da li na vrhu Stepenica?) Kako da ulovim taj glas Roen nekada u mestu mog prvog buenja Kao udni i slepi stranac to brze sazreva, Glas koji sada peva u zelenom prostoru Vrtova s one strane sluha, u pticu preobraen. Bojaljivo, da ne povredim neke zakone Koje ne poznajem, uljam se pored zidova, Reetkastih zidova jave, s prvim tragovima Mravkastog umora u pokretima udova. Kome da priznam uzaludni lov, koga da pitam, Koga, u ravnici od sunca i plavog katrana, Koga, na klupi u skamenjenom drvoredu, Koga da pitam za glas u vrtovima? Ljudi stavljaju ruke na naviknute stolove, Umau hleb u so, smeju se ili odlaze, Obino kroz vrata, i nestaju u sebi, Ili bez sebe. A oni mrtvi, koje se bojim Da pitam jer mozda suvie, suvie znaju, Oni nas ne primeuju jer su zauzeti Paljivim rasklapanjem svojih bivih sudbina Kao asovniari, svejedno izvan vrtova. Ostaje ipak mozda jedno stablo na vetru, Jedna ulica, i malo zrelosti trajanja, Neke slomljene igrake, i ostaje glas, Glas koji je nekada stanovao ovde, A sada peva u vrtovima.

Ljubav Ve godinama uim tvoje crte, u koje dani Utiskuju svoje male vatre; godinama pamtim

Njihovu svetlucavu neponovljivost, i restekastu lakou Tvojih pokreta, iza providnih zavesa popodneva; Tako te vie ne prepoznajem izvan pamenja Koje te predaje meni, i tako sve tee krotim Struju vremena to ne proe kroz tebe, kroz blagi metal Tvoje krvi; ako se menja, menjam se sigurno i ja, I s nama taj svet sagraen oko jednog trenutka Kao plod oko kotice, satkan od nestvarnog mesa to ima ukus munje, ukus praine, ukus godina, Ukus snega rastopljenog na plamenu tvoje koe. Ve godinama znam da nestajemo zajedno; Ti progorena zvezdom moga seanja, izvan koje Sve manje te ima, ja lepo rasturen u tebi, U svim popodnevima, u svim sobama, u svim danima, U svemu to puni te polako, kao pesak Postelju reke; i taj na trenutak Traje due od tue smrti.

Mesta koja volimo Mesta koja volimo postoje samo po nama, Razoren prostor samo je privid u stalnom vremenu, Mesta koja volimo ne moemo napustiti, Mesta koja volimo zajedno, zajedno, zajedno, Pa zar je ova soba soba ili je zagrljaj, I ta je pod prozorom; ulica ili godine? A prozor, to je samo otisak prve kie Koju smo razumeli koja se stalno ponavlja, I ovaj zid ne mei sobu, nego moda no U kojoj sin se pokrenu u krvi tvojoj zaspaloj, Sin kao leptir od plamena u sobi tvojih ogledala, No kad si bila uplaena od svoje svetlosti, I ova vrata vode u bilo koje popodne Koje ih nadivljuje, zauvek naseljeno Obinim tvojim kretnjama, kada si ulazila, Kao vatra u bakar, u moje jedino pamenje; Kad ode, prostor za tobom sklapa se kao voda, Nemoj se osvrtati: nieg van tebe nema, Prostor je samo vreme na drugi nain vidljivo, Mesta koja volimo ne moemo napustiti.

Molitva Ljubavi, neka bude volja tvoja Na ovom nebu, strano nesigurnom, Ko i na zemlji. Sad je doba boja I junog vetra u listanju urnom. Noi su plave, mekane ko voe I pune zvezda ko plitki bunari. Neka se ljudi ljube kako hoe U privremenom krugu malih stvari. Ljubavi, neka bude volja tvoja U gradovima to su nepokretni I nee moi da bee iz stroja, I ispod lia to jo nema rane, I meu ljudima to ive sretni Jer veruju u stare lukobrane.

O delima ljubavi Dela su ljubavi po svetu razasuta Kao tragovi bitke; a trava buja Na razbojitu, mokri plamen zemlje Bukne da strasnu iznova uspostavi ednost, Kao pre zagrljaja, pre pamenja, pre glasova U zoru, sa usana tek rastavljenih: Dela su ljubavi sporna I kad se mrvi zid, i kada vrt podivlja, Kad istare se slovo, kad razbije se prsten, Ljubav je na gubitku; no sluaj krikove ptica Nad uvalom gde more od ljubavnika ui Drukiju nenost: vreme je nepristrasno, A svet je ljubavi zadan, duga veba Bogova nedoraslih.

Opelo ZA SEDAM STOTINA IZ CRKVE U GLINI 1.

Necu da preutim; zidovi su preutali I sruili se. Ja, jedan, nosim njih u sebi, Urasle u moju zrelost, neizgovorene, Istrulelih lica. Ne mogu da ih oteram Iz beskrajnog staklenog prostora noi bez sna. Oni nisu trava. Oni kucaju, nou, Iznutra, paljivo, na zatreperene prozore Mojih oiju; svi mrtvi, i svima su grla Rascvetana u ruu. Ne, neu da preutim To naselje u mojoj krvi, jer ja sam jedan, A njih je tada bilo vie od sedam stotina. 2. Meu zidovima, iz zatvorenih vrata Napunjeni stravinim ekanjem, kao peskom Ispraznjenih ruku, mekani pred otricama, Svesni, pod svodom zgreni od sluenog uasa ... Ja, bivi deak, mislim na prvi tupi ubod to oslobodi tamnu i toplu krvi iz tela Prvog od njih; varljivu krv to brzo otie; I ujem prvi krik, vlaan od rumene pene Grkljana sa zauvek prerezanim pesmama I neizgovorenim reima, raspoluenim Kao zelene jabuke u njegovoj tami. elik. I onaj prvi, to eka na drugove U smrti, osramoenoj i dovoljno prostranoj Da ih primi. To su oi, to se oi gase Dvoje po dvoje, mrtva svetla jutarnje ulice, A uas ostaje u njima ko trun u kocki leda. Krv otie, radoznala i razgoliena, Preko kamenih ploa. elik, elik u mesu, Zatreperen jo uvek u bdenju biveg deaka. Padali su u krv, smrskanog sluha; nisu uli Onog to sledi, onog spaljenih oiju, Ili onog elikom okresanog kao stablo, Meu zidovima, odebljalim od krikova, Obogaenim strahotom. I crvena usta Sveih rana ostala su nema, puna krvi. Oni su leali, leali su ponieni, Lieni sebe, lieni svega osim smrti, Crni, lepljivi, zaklani, zaklani, zaklani. 3. Neu da preutim; zidovi su preutali

I sruili se. A oni iz crkve, to su mrvi, Nisu zaspali. Oni bdiju, neznani bdiju U bivem deaku. Ja ne mogu da ih proteram U prostor vetra to je sada na mestu crkve Gde raste korov, sasvim ri od njihove krvi. Neka ostanu i neka bdiju, neznani bdiju, Jer prezreli bi me da im pevam uspavanku.

Zarala igla Tad sam zavoleo no, zavoleo je zbog vetra Raspredenog u tamnim iglicama borova, I lupanja kapka na prozoru vrste kue Od koje osta temelj i zelena ra korova Kad nije bilo vetra zrikavci su ostali I dah majke, desno u tami, mlak i blag. U san sam tonuo kao u u sapunicu, Brzo i mekano, bez brazde na povrini Leta na ramenu planine, meu iarkama; Na vetru, pod mrkom koom, rasle su male kosti. U kuu zelenooku dolazili su gosti, A ja sam obicno bio umrljan borovom smolom. Jesen - to je bio grad. Ulica blagog pada Sa slavolukom dejeg smeha izmeu kua. Mala saobraanja u senci velikog sveta Koji je podrhtavao, na nogama od gline. O, bilo nas je mnogo. I sve krotki pitomci Zelenog ivota to nas sve jednako voli. Svi jos uaureni graani, brodolomnici, Srne i razbijai, mekuni jo ko sipa. A bili smo u mrei, ko slana etva mora U prohladnoj dubini to ljigavo svetluca. Jedno sam leto doekao u ranjavom gradu S ustima punim straha, ko izmrvljenog stakla. Tad sam zamrzeo no, zamrzeo je zbog straha Rapredenog u odjeku koraka na ulici. Zbog zrelog djetinjstva, oerupanog do krvi, I razletelog perja na bridu crnog daha. Zamiljam one koji se rodie kad i ja, Ali koji su sada duboko u svojoj smrti. Sve to krotki pitomci zelenog ivota to su me smru prerasli, nenadano, preko volje. Jesu li u trenutku zbilja postali zreli, Pre nego to e da se smeuraju ko bulke Pod krem ruevina, s oima punim straha

I praine, zapanjeni, jer to nisu hteli? Ne znam. Al ja sam ostao, da rastem dalje S njihovim pogledima, kao zaralom iglom Pod koom potiljka; ali da ipak, sporo, Opet zavolim no, i njene mekane zvezde. Ostale su i ume, i veliki vetar Raspreden u iglicama poseenih borova, Gradovi rumenosivi, u koje u otii Gnjeei vlanom akom malo poznatog korova, I izmeu dva prljena kime malo straha; Ostatak tue smrti to proe sasvim blizu. I zaljuljani mostovi u mehure daljina, Gde idem, dosta vrst, u proreenom nizu.

Mnemosyne 1. Autumn like a slap in the face, on the threshold of September In Aquileia: the wipers peel the rain And the squashed insects from the windscreen, we slow down, So that is the town, that stone axis in the plain Between the black cypresses creaking in the wind Like the beams of a ship; and the gnawed bones Of a jetty drowned in the wet grass, Rain-sprinkled grasshoppers, a few wild flowers, The mosaic floor of yesterday's summer buried in ozone Beneath the fallen vault of lightning; so we must Take their word for it: the signs mentioned In the guidebook, the fragments, and the darkness Beneath our feet, and the red parasol before the caf Heavy with rain as Attila's tent Three days before the slaughter, this is Aquileia. This healed scar And this name, a dried pericardium, silence On which history floats like oil on water; On our return, the quarter of sky to the west Shines the colour of ice, of blue flame. The screen switched on, but no picture. 2. Water is only a swifter image of earth, Her sister in a different duration; hence

The founder of the city, ploughing the furrow For the solemn sowing of squares and towers, resembles The boatman ploughing the water with his wooden bow, Five miles an hour, and the furrow after his stern Is overgrown in white weeds of foam; the difference, The most obvious, is in the speed With which the scar heals over; it is in time, And so conditional; and yet, if I understand water, For I know the reason for her innocence, I do not understand earth, her work, the stubborn wrath Eating the letters from the stone, felling Any peaks rising over her own slow grave, Overturning the tombstone with a lime tree's root, wishing To wipe the imprint of a long love, on her only bed. When did the feud begin? And why? We collect consequences as the breeze Collects poppies along the road; the storm thickens, 'Weathercocks rattle in the wind'; but The direction of the movement quarrels with its speed. 3. A trained eye may recognise the unhealed humus, The traces of ramparts in this dusty Arcadia of tobacco And vine from the shadow of the hill The Acropolis has peeled like a scab; the voice of a cricket Like barbed wire in the stunted fig tree. Heracleia, in her horizontal darkness Dug four-square at the foot of the hill: In the shallow pit a small field of stone stubble, Two lines of Hesiod mutilated like statues And the midday sun oblique over the orchard of paradise Conceived with the aid of tesserae on the floor Of a church since faded away; cedar and sweet cherry, And pomegranate, fruits which the beaks of flame Did not peck away in the darkness. And why? Is there a choice, is there an order In the long migration of landscape into landscape, wall Into emptiness, emptiness into tree, into shadow, Shadow into hope, hope into wall? One thing is certain,

There is no pure future: space stays infected With the fever of signs, the germ of remembering. And a mother's kiss Transmits the blessed disease. 4. The blind eat oblivion with their bread, dreaming Of a vacated future, swept clean like a room Before the arrival of a new lodger; the rose of rust Is already sown into the steel girder which hovers Over the building site, rain sketches a garden And a network of streets in the desert, the rubbish heap Moves down the river, the temple up the slope, the highway slips Beneath the earth like a snake. movements are linked, The word future only designates the unfinished; But terrible is the effort to recognise love In the waning, and to read the sign In the nettle between two syllables of stone, in the wound Healing swifter than the telling. There is resistance from the beginning, the earth trembles In the sweat of dew, in effort, in light: He who wrestled with an angel performed History in one night; our task Is to remember, to deliver blows; The task of the peach is to blossom.

Konj Onezverene zvezde, o ozvezdane zveri, Na mene juri bojni konj, ponosan i zao, Konj mrtvog najamnika to razbijao je dveri Uplaenih oltara bronzanim oklopom grudnim, Konj teak, irok, konj davno izumrle pasmine, Konj bez jahaa, koji je davno u travu pao Sa zvezdom krvi u grlu i oima od kletve budnim; Na mene juri njegov konj, i bojim se da glas mi ne Postane pramen straha, jauk prazne dvorane, O zvezde ozverene, o zveri ozvezdane to izlazite iz razbijenih dveri trajanja Pred vama strano sam ceo, lien moci udvajanja Na krvi i plamen, i zato okreem lice Velikom konju to juri iz sna, iz crne ravnice.

*** Koliko tiine na svaku nejaku re Koliko neba na svaki osovljeni stub Koliko stranog sklada ima u ruevini I ta je nada nego snevanje o celini? Saglasnost obala, uzvik itko uklopljen U reenicu kao kamen u oblik svoda A dela naa prazninom omeena Zaraznu vatru zvezda ubogo ponaaju Ko da ih povee u likove, izvede nastavak Iz nas, iz nae nesree, kojim jezikom Govore slatka usta s one strane mudrosti Dok u sfernom oku anela ili zveri Slike se moda drugaije venavaju Jao tebi grade, peana kulo na alu Evo se die talas i uti ipka besmisla Na rubu to beskrajno potire nae znakove Ko da dovri rukopis, knjigu koju praznina prelista prstima od plamena?

Jutro Prosto jutro, kad sva su lica bogova slina, U jetkom praskozorju, svirepa, nepomina, Jednako mokra od tuih suza, zelena od plesni, U osmehu to otkriva naoruane desni, Jutro bez namere, o zubati zidovi sobe Iz koje treba da poem, obian. meu ljude, Da nastavim davne nedovrene seobe U stvari to kao zvezde zbunjuju prisustvom, Jutro bez milosra, glas kie na prozoru, studen I ljubiast, pokreti okovani iskustvom; Svakog sam jutra slabiji a bogovi se smee Zubatim osmehom; oni su isti, a mene je sve manje, A njihova prokleta snaga je samo moje neznanje, Moj zaborav, uboga krv, oi i ruke to gree.

Glasovi mrtvih

U noi, daleko, plane vatra. Za njom druga. Leptiri plamena sleteli na ivicu noi. Trea vatra. Ubrzo jedna ista plamena pruga, Prsten oko sna. Gotovo. Niko nee proi. Kestenima pred kuom opadne lie od straha I ljudi kau: jesen. Melisa, to je tabor Velike mrtve vojske, smeten na daleke bregove. Sam, oslukujem trubaa, napeto, bez daha, Ali mesto bakarne jeke ujem prve snegove U naputenim umama. A vatre se ne gase. Negde se srue gradovi kad zemlja ispravi nabor Na zamiljenom elu. Ali vatre se ne gase. Prsten oko sna. Je li neko uo trubaa? Truba je iza tiine, i tiina je jaa.

Plava grobnica Stojte galije carske! Sputajte mone krme, Gazite tihim hodom! Opelo neko apem u podne puno srme Istopljene nad vodom. Tu gde na dnu koljke, kako ree pesnik, san umoran hvata, lei brat do brata, Lee zlatne senke, znakovi udesni Jednog davnog, nikad dopevanog rata. Zar ne oseate kako more mili Ovde gde se Sizif sa Sizifom grli? Dok u podnevnoj sumaglici ili Trajekt to bez urbe prema kopnu hrli. Tu gde besposleni turist snima barke, Sa slamnim eirom sputenim na elo, Hram nazirem, stvaran ispod letnje varke Mora to treperi dok apem opelo. apem ga u sebi, da ne budem smean U oku vodia to rutinski brblja O Nausikaji, sasvim neumean U moje opelo i hud udes Srblja.

Stojte, galije carske! I vi gliseri buni Vozite s pola gasa. Misao jednu gorku hou da razobruim, Makar u pola glasa. Sahranjeni tu su nekadanji venci. I prolazna radost celog jednog roda... Samo da unuci u njihovoj senci Krvare zbog istog nedohvatnog ploda. Zato tu se Sizif sa Tantalom grli Ispod vode, meni svete, kojom pluta Pena od trajekta koji kopnu hrli, Naranina kora, mrlja od mazuta... I proi e mnoga stolea ko pena, Kako ree pesnik u samrtnom znoju, U vruici rujnoj; al velika smena, Koju sanjao je, jo gine u stroju. Stojte, galije carske! Slabo vas neto vidim U omaglici dana. Pred nevidljivim hramom otvara se i bridi Nezaceljena rana. Hou da kroz zvuke kljocanja kamera, Odlomke bezveznih razgovora letnjih, Provuem taj apat; moja je namera Da poaljem signal kroz statiku smetnji. I kaem: ipak mirno poivajte; Nije ovo podne ono to nas spaja, Nego jedna povest koja dugo traje, A vas usijava do crnoga sjaja. Pa podnevno sunce crno biva Unutranjem oku putnika pevaa; Dok mi pogled klizi po ploi zaliva Sa jo sveom brazdom promaklog tegljaa. Stojte, galije carske! Nek mrtvima se pota Makar nesvesno oda. Ne smem da item vie. A istorija kota: Krv ipak, nije voda.