Arkitekturat e rrjeteve

Nëse vërtet keni përvesuar punët themelore në rrjetë, keni vendosur si cilin sistem të kabllove do
të përdorni për rrjetin e juaj, çka d.mth që ka ardhur çasti si të lidhni sistemin e kompjuterëtve si
një tërsi. Mënyra më e mirë për ta kryer këtë punë të të hyjmë më thell në topologji, temë të cilën
shkurt e kemi përpunu në kapitullin e kaluar. Ja dhe një paravështrim i shkurt të tipeve kryesore të
topologjive.
Topologjit Fizike përshkruan se si kompjuterët ndërmjet veti janë të lidhur. Topologjin
fizike mund ta konsideroni si plani në të cilën janë të paraqitur se si duken komjuterët, dhe kabllot
të fotografuar nga ajri. Topologjia fizike përfshin kabllot , konektorët , NIC dhe hubet. Nëse një
pajisje është pjesë e rrjetit dhe i prekshëm, ai është pjesë e rrjetit me topologji fizike.
Topologjitë logjike përshkruaj se si sinjalet lëvizin(përshkojnë) kompjuterëve të lidhur në
rrjetë ose si informacionet shkojnë nga nyja A në nyjën B. Të njejtat fjal(magjistrale, unazë)
përdoren për të përshkruar topologjit e veçanta fizike dhe logjike, kështu që ta kuptoni dallimin
Pasi të zotroni veçoritë e ndryshme të topologjive nga dy kategorit e më parshme, do të
kalojmë në protokolle të cilët mund të përdoren në punën në rrjetë të kompjuterëve. Protokollet
për dërgim të informacioneve nëpër rrjetë janë thjesht pjesë teknike të këtij kapitulli, njohja e më
tutjeshme do të jetë më e lehtë.

Topologjit Fizike
Nëse dëshironi, mund ti lidhni kabllot nga secila nyjë e rrjetit deri tek të gjitha nyjet e tjera. Në të
vërtet nën kushtin që të keni mjaftë vend ti fusni të gjitha kabllot, dhe ky konfigurim do të
funksionoj mirë. I vetmi problem është sasia e kabllave që do të përdoret.
Nëse vetësë ia keni vizatuar diagramin, mundeni lehtë të shihni se si lidhja direkte e të
gjthë kompjuterëve ndërmjet veti mundet shumë shpejtë të bëhet e komplikume. P.sh p.sh shih
fig a . për pesë kompjuterë do tju duhen 10 kabllo, çfarë nuk duket ket keq, por nëse shtoni edhe
tre kompjuterë , do të keni nevoj të lidhni edhe 18 kabllo! Me rritjen e numrit të kompjuterëve,
bëhet keq e më keq: 10 kompjuterë kërkojnë 45 kabllo, 25 kompjuterë kërkojnë 300 kabllo.
 Që të mund të dini se sa kabllo i nevojiten organizatës suaj që të mund ti lidhni të gjithë
kompjuterët në këtë mënyrë, mund të përdorni llogaritjen si në vazhdim: numri i kompjuterëve (n)
shumëzone me (n-1), dhe mëpas ndane rezultatin me 2, rrespektivisht.
Numri i kabllove të nevojshme =n(n-1)/2
Siç mund të shihni sasia e kabllove rritet shpejt. Nëse nuk dëshëroni të hargjon të tërë bugjetin në
kabllo, nevojitet të gjeni mënyrën më të pranueshme për lidhjen e nyjeve në rrjetin tuaj. Shumica
e rrjetev shfryëzon njërën nga tre topologjit fizike Yll, magjistrale dhe unazë.

Topologjia yll
Topologjia yll, përdor një Hub qendrorë në të cilin të gjitha komponenet janë të lidhur. Në një
rrjetë të kompjuterëve, hub qendror është kompjuteri qendrorë(host kompjuter) dhe në fund të
secilës lidhje është terminali. kompjuteri qendror i kryen të gjitha përpunimet dhe funksionet e
kontrollit. Të gjitha pajisjet për qasje janë të lidhur direct me kompjuterin qendror. Rrjetet e para
për bartje të të dhënave kanë përdorur topologjin yll. Për këtë dizajn nuk kishte arsye astrollogjike
–ylli fitoi një përparsi për shkatë mundësisë që të gjitë kompjuterët të punojnë në të njejtën kohë.
Ju përkujtojmë se ditët e para të kompjuterëve mainframe ishte mënyra më shfrytëzuar e
komjuterëve në rrjetë. Njerëzit mundeshin të merrnin informacion nga mainframe vetëm përmes
të kartelave të perferuara, të cilat ishin të futura në mainframe, dhe kan pritur përgjigjjen e tyre.

MAU

Server

Portet në disponim
për lidhje të nyjeve
1 të ardhëshme

Fig Topologjia fizike YLL

 Në rastin më të mirë, teknologjia e re ka prodhuar terminalin e ri i cili paraqet mënyrën më
të sotisfikur për kryerjen e të njejtës punë. Secili terminal ishte i lidhur për mainfrem posaqërisht
dhe për ate se teminalët nuk posedonin fuqin e kompjuterëve; kur kanë dashtë informacion kanë
kontaktuar me mainframe. Gjithashtu është dashur të presin në rresht derisa kompjuteri kryesor të
përgjigjet në pytjet e tyre.
Nëse topologjia yll është një produkt i ditëve të para të kompjuterëve, pse është prezente
edhe në ditët e sotme, kur tanimë terminalët e rinjë janë stacione punues intelegjent? Ekzistojnë
tre arsyeje.
o Bartje e thjesht
o Zgjidhje e problemit thjesht
o Lidhje e thjesht

Të kuptuarit e problemit të hub-it

Vendi qendror e topologjisë yllë i takon hub-it , MAU(Multistation access unit), ose
koncentratorit. Scila nga këto tre pajisje është në lokacionin qendror ku bashkohen të gjitha
kabllot topologjisë fizike yll. Secila nyje e cila është e lidhur me këto pajisje mund të komunikoj
me të tjerat të cilat janë gjithashtu të lidhura. Kjo dhe është edhe ngjajshmëri e këtyre tre
paisjeve, por përse dallojnë?

Hub
Fjala Hub (ang. Bosht) d.t.th. referim në qendër të rrethit ku bashkohen të gjitha rrezet mbështetëse
dhe rreth së cilës i gjithë rrethi rrotullohet. Pra hub është pajisje i cila prezenton lokacionin në cilin
arrijnë të gjtha kabllot. Cilida pajisje e lidhur në hub ka qasje fizike në cilin do pajisje tjetër e cila
është e lidhur me hubin. Hubi në rrjetet Token ring merrë emrin MAU(Multistacion Acces unit).
Hubet i takojnë njërës prej kategorive aktiv ose pasiv
Hubet-pasive – paraqesin vendin e centralizuar ku takohen të gjitha kablot; ofron funksionet
elemntare
Hub-et aktive – paraqesin lokacionet e centralizuara ku të gjitha kabllot qëndrojnë, çka është
njëra prej funksioneve; funksioni i dytë mund të jetë ai amplifikues ( e cila më së shpeshti
përdoret) ose rroli i bridgjeve(urëzime) ose ruter-it(orjentus-it)

MAU (Multistation Access Unit)

IBM në për gjithësi i nënkupton për Hub-e pikrisht njësit MAU. Praa MAU ka të njetat si hubi
dhe përdoret për kontroolme konektorin e IBM-it Shumica e njësive MAU janë aktive.

Koncetratorët
Koncetratorët janë krysisht si hubet aktiv. Koncentratori është një kuti e madhe me sllote –
mesatarisht mund ti ketë deri 16 slote .Nëse doni që koncentratori të jetë si Hub-i duhet të pëdorni
kartela me porte 4,8 ose 16 porte në të cilat mund të kyçni me kompjuterë. Mund të futni port
kartelën në slotin 0. p.sh le të themi se port kartela i ka tetë porte – mund të lidhni 8 pajisje në
koncetrator. Kjo do të ishte një instalim i mirë për rrjetë të vogël. Përparsia e koncetratorit është
mundësia portë kartelave sipas kërkessë së rrjetave.Nëse doni edhe një tog të vogël prej 6 njerzve
shtoni kartelë për tetë porte në slotin 1
Sikurse që rritet rrjeta , duhet ti siguroni shërbimin e gatway mainfreim sistemit. Pa
problem, futni kartelën Gateway në slotin 2. tani 16 shfrytëzuesi e lidhur në rrjetë (8 të lidhur në
slotin 0 dhe 8 në slotin 1) munden përmes kartelës Gatwey të arrijnë te sistemi meinfreim. Nëse
distanca ndërmjet nyjeve është problem , shtoni kartelën përsëritse, ashtu që të gjitha paketet e
rrjetës do të përsëriten sikur kur dhe kalojnë nëpër HUB . Nëse nevojat e juaja rriten edhe matutje
mund të shtoni kartela koncetrator. Nëse mendoni se keni tejkalu numrin e slloteve atëhere jeni
gabim. Ekziston sloti special i rezervuar për kartelën ndërlidhëse cila mundëson lidhjnen e njërit
koncentrator me tjetrin ashtu që ato sillen si një konctrator i madhë.
Për dallim Hub-i, MAU ose koncetratori , konctratori është më i shtrejt por mundëson
fleksibilitet më të madhë me rastin e zgjerimit të rrjetës.

Vretje: në praktikë termimet e që u përmendën shpeshë përdoren njëri në vend të tjetrit.

P.sh shumë njerëz shfrytëzojnë termin Hub kur mendojnë në koncetrator. Në
paragrafetet e më sipërme dhamë definicionet e siç duhet, por dikush nga ju mund të
mendos se këta definicione janë gabim, për shkak se keni dëgjuar se në industri përdoren
temet që janë të tejkaluara dhe shpesh jo të sakta.më tutje, mos i hudhni kur lexoni
ndonjë artikull ose katalog dhe shihni koncetrator me tetë porte pa hapsirën për për ti
shtuar kartelë shtesë. Në pjesën në vazhdim do të spjegojmë terimin më shpesh të
përdorur hub, që vlen dhe për të tre mundësit.
Topologjia yll-Vazhdim
Te rrjeta me topologji yllë server asnjëher nuk gajlitet se si ta kthen infomacionin terminalit që ia
ka parashtruar pytjen. Serveri thjeshtë, gjenë portin e nyjës të cilin ai do futet në lidhje dhe ia
dërgon infomacionin.
Toplogjia yll është e përshtashme për rrjetat me renditje p.sh paramendoni katër
kompjuterë: me tre stacione punuese dhe një server . nëse një stacion punues është në katin e
sipërm dhe dy në katin e poshtëm por në hapsira të ndara , lidhja e kablove është relativisht e
thjeshtë , nëse nuk duhet të mbani llogari mbi lidhjen ndërmjet veti të nyjeve dhe nëse mundi me
bë koncentrimin e stacioneve punëse me hub.
Natyrisht se topologjia yllë ka një të metë – përdor shumë kabllo. Të keshë një hub të
centralizuar nuk është zgjidhja ma e mirë për kabllo nëse shiqoni çmimin e kabllave dhe keni
nyje të cilët janë të afërta mund ta merni në konsiderim topologjinë magjistale.

Zgjidhja e problemeve në topologjin yll

Një përparsi tjetër e topologjisë yll është zgjidhja e problemit me lehtësi. Siç dhe do të njoftoni me
topologjin magjistrale nëse diçka nuk funksion do të keni pak më problem ta lokalizoni pa
kërkimin nyjë për nyjë. Këtu nëse një nyje nuk funnksionon problem i shtrihet me gjasë ndërmjet
portit të hubit dhe nyjës duhet të të kontroloni se a ndodhet problemi:
 Në vetë terminalin
 Në kabël ndërmjet terminalit dhe hubit
 Në portin e hubit i cili e shërben terminalin problematik.
Spari, kontrollohet se NIC (network interface card) a është e konfigurauar si duhet vëtetohemi se
nuk ka konflikte në rastet e adresave I/O, IRQ ose kanalit DMA posa kësaj mund të bëjmë testin
e kujtes në stacionin punues (p.h Checkit Pro nga Touchstone Software) , si dhe shtesë testimi i
hard drive (p.sh SpinRite nga Gibson research-i)
Nëse asnjë nyje e rrjetës nuk funksionon, problemi me gjasë do të jetë i lidhur me server-
shpresojmë se kemi planifikuar tolerimin e gabimeve dhe kemi bërë backup-in.

Konfiguracioni yll i ka dy kufizime kryesore. E para pajisjet në largësi nuk kanë mundësi
të komunikojn direkt ndërmjet veti, por duhet të komunikojn përms kompjuterit qëndror. Dhe e
dyta rrjetat yll janë shumë të ndieshme në gabime, çofshin ato në kompjuterin qëndror apo në
linjat komunikuse. Kontrolli mbahet me thirrjen me emra (polling) të të gjithave pajisje për qasje.

Topologjia Magjistrale
Topologjia magjistrale, e njohur në botën e Mac më shumë terim e përshkruar të zingjirimit(daisy
chaining), shumë më lehtë të lidhet me kabllo, se topologjia Yll.

Në topologjiin magjistrale kabllot shtrihen nga kompjuteri në kompjuterë duke e bërë që secili
kompjuterë të lidhet në zingjirë. topologjia magjistrale mund të realizohet në tre mënyra. Ethernet
është shembulli më i njohur i topologjis logjike magjistrale, edhe pse shfrytëzon thicknet –kabell
kokasial i trash ((10Base5) dhe Thinnet –kabell koaksial i holl(10Base2). Topologjit magjistrale
bazohen në tipin e kabllit i cili përdoret për lidhje në rrjetë.

Thicknet nganjëher përkujon në këmbët shtanguara me luldezeni e sarit për shkak të ngjyrë dhe
fortësisë, shfrytëzon kablin kryesor të trash si një lloj i bushtit kurrizor të rrjetit; nga dalin kabllot
më të holl të njohur si taps, ose drops dhe shkojnë deri tek nyjet e rrjetit , siqë është treguar në
fig. Ajo që lidhë kabllin e holl me kiabllin Thicknet është transiver(transceiver). Thenë në
përgjithësi, transiver është pajisja që lidhë një tip të kabllit me një tip tjetër. T në të dy sakjet e
rrjetit në fig është shenja për terminator. Thicknet konfigurimi , zakonisht përdoret rrjet mainframe
dhe minikompjuterë, por se

popullaritei i tyre po bjen me përmisimin e PC kompjuterëve.dhe gjithnjë e ma rrallë përdoren

rrjeta të bazuara në mainframe.

T T
T-Terminator
Fig: Konfiguracioni Thicknet

Në anënë tjetër,Thinet mere idejën e bushtit kurrizor dhe lidhë të gjithë pajisjet e rrjetit direct. Në
vend të përdorimit të kabllit të trash, thinnet përdor kabëll koaksial fleksibil, siç është treguar në
fig. Thinnet është bërë topologji e rrjeti të popullarizuar, nga kopja e saj e trash, për të vetmën
arsyeje – puna me kabllin e trash në Thcknet është e rend, rrespektivisht , shumë i forte dhe jo
fleksibil.

Fig: Konfiguracioni Thinnet

Problemi potencial më i madhë në topologjin magjistrale është se kasaj duhet me i lajmru se kur
duhet t]ë pushoj së punuari. Nëse nuk e keni ndërpre rrjetin, ajo nuk mund të bën bartje, edhe nëse
vetëm një nyje keq funksionon, pasi sistemi varet nga secila nyje e cila ndodhet në rradhën punuese
të parashkruar(përcaktuar-rregualluar), këshu që mund të dërgoj të dhëna.

Vëreni dallimin me rendësi ndërmjet nyjës e cila keqfunksionon dhe nyjës që nuk punon.
Nëse nyja është jashtë funksionit, të dhënat kalojnë nëpër konektorin T deri tek nyja tjetër active.
Në këtë rastë, rrjeti nuk mban llogari nyjeve të pa aktivizauara. Si do që të jetë, nëpse nyja është
në funksion, ose active, ose keqfunksionon, shkaktohet problkemi. Nyja active edhe më tutje
përpiqet të dërgoj paket, por këtë do ta bëj gabim, çka do ta ngadalsaj tërë rrjetin, ose dhe ta shpie
deri te ndalja.

Topologjia magjistrale ka një përparsi të madhe në krahasim me topologjin yll. Realizim më i

thjesht kur është fjala për lidhje të kabllove, dhe më këtë mund të kurseniu dhe para. Në anën tjetër,
mund të jetë e rend për implementim, nëse rrjeta nuk është e vendosur në një linjë. Siç dhe kemi
shqyrtuar në kapitullin mbi topologjin ylli, nëse rrjeta në mënyrë arbitrare shtrihet nëpër ndërtes,
atëhere lidhja me kabllo të secilës nyje me hub është shumë e thjessht, se të tentohet të lidhet
përpjekja e lidhjes të gjitha nyjeve ndërmjet veti.

Edhe një minus i madhë i topologjisë magjistrale është mënyra e zgjedhjes së problemit.
Nëse një nyje nuk funksionon, rrjeti nuk mund të bartë mesazh dhe ajo vërtet nuk punon. Ky faktor
nuk e bënë vetëm rrjetin e ndieshëm në ramje( përkujtojmë se evetmja mënyrë e tërë rrjeti i tipit
yll është që server ose Hub të pushojnë së funksionuari), por bën që edhe problemi vështirë të
zgjidhet. Për qëllim të zbulimit të problemit në rrjetet e tipit magjistrale, nevojitet shqyrtuar secilën
nyje në segment, që të vërtetoheni se kabllot janë sigurt të forcuar, që asnjë nyje nuk kërkon të
restarohet, ose të çlogon kur sinjali të kaloj nëpër nyje, ose të gjitha numrat dhe përbërës të tjerë
janë në rregull.

Topologjit logjike
Topologjia logjike( zakonisht mendohet në topologjin elektrike) përshkruan rrugën nëpër të cilën
rrjeti bartë informacionin nga një nyje deri tek nyja tjetër- ndryshe nga topologjia fizike, e cila
paraqet pamjen e rrjetit. Kjo qasje nuk është teori e pastër; rruga të cilën dëshironi që rrjeti të bartë
informacionin mund direkt të diktoj në zgjedhjen e juaj kur të vie deri te ndërfutje e kartelave NIC
dhe lidhja me kabllo.
Kujtojm se topologjia fizike nuk ka përkrahje direkte të topologjisë logjike. Mundë keni
magjitrale fizike dhe unazë logjike, yll fizik dhe magjistral fizike etj.
Mënyra Më e mirë ta imagjinoni topologjin logjike është me anë të analogjive. Nëse keni
dokument me 400 faqe i cili është i detyrueshëm të dërgohet tërë vendi gjatë natës, me gjasë që do
ta dërgonim përmes Federal Expres-it. Në procesin e dërgimit duhet të përdorni kovertat FedEx,
kur të adresoni paketin FedEx duhet të shënoni adresën e dërgusit, adresën e destinacionit dhe
dokumentin.
 Rrjetit të juaj i duhen të njejtat bashkësi të informacione: adresa burim, adresa cak
(destinacion) dhe të dhënat. Të gjitha këto informacione e përbëjnë paketin. Topologjia logjike
duhet të të përcaktoj se si ky paket të dërgohet gjatë tërë rrjetit. Ky proces bëhet në tre hapa:
1. topologjia logjike përcakton formatin e paketit, njejjtë si FedEx e ka të pararegulluar
fomatin e adresës.
2. topologjia logjike përcakton sasin e të dhënave të cilën paketi përmban, siç FedEx lejon
vetëm 20 faqe të mund të dërgohen në një zarf.
3. topologjia logjike përcakton mënyrën e përcjelljes së paketit nëpër rrjetë.
Për dallim nga procesi hapi 3, disa topologji logjike fare nuk e përcjellin paketin- thjeshtë
shperesojnë në më të mirën. Topologjit e tjera e përcjellin paketin gjatë tërë rrugës së tij.

Topologjia magjistrale
Siç dhe është përmende më herët, me gjasë, shembulli më i njohur i rrjetit logjik të tipit magjistrale-
kjo është tipi LAN më i popullarizuar. Ethernet ësshtë tipi më i popullarizuar i topologjisë logjike
magjistrale, por si dhe shpejt do të shihni, nuk është gjithëmon topologjia fizike magjistrale ( kjo
krejt bukurë tingllon, por koncepti nuk është leht të kuptohet)
Si funksionon topologjia magjistrale? Thjeshtë, secilën herë kurë nyja në rrjetë ka të dhëna
për nyjet tjetër,ai dërgon sinjale tërë rrjetit. Nyjet e ndryshme dëgjojnë sinjalin dhe vërtetojnë se a
është dërguar e dhëna tyre. Nëse po, ata e marrin. Nëse jo e dërgojnë më tutje, përderisa të mos
arrin në destinacionin e tij.
Kur në rrjetë diçka “ komunikohet” të gjithë e “ndëgjojnë”. Kjo është diçka si te linjat e
vjetra telefonike, tek të cilët disa fqinjë bashknadajnë një numër telefonik. Cingërrim e veçant u
ndahente sicilit person në linjë, kështu që secili ka mund të përgjigjet në thirrjen e tijë. Nëse sinjali
i juaj ishte të themi, tre sinjal zanor të shkurt, dhe keni dëgjuar se telefoni ka cindruar treherë
shkurt, keni mundër se thirrja është për ju. Ndryshe nga kjo nëse keni dëgjur dy sinjale zënore të
gjata dhe një të shkurt, keni ditur se thirrja është për fqiun e juaj Vlla. Për çdo rast, të gjithë dëgjojnë
zilen, por vetëm një person lajmërohet- ai i cili iu është dedikuar thirrja.
Topologjia magjistrale punon në të njejtën mçënyrë. Secila kartelë ethernet, ka adresën
unike 48 bita dhe secila pjesë e të dhënave e cila bartet është e përcaktuar me adresën e kartelës në
nyje që duhet pranuar të dhënën. Të gjithë nyjet në rrjetë mund mund të shohin të dhënën, por,
nëse nuk është adresuar tyre, ato e injorojnë dhe e dërgojnë më tutje, përderisa të mos arrijë
destinacionin e vërtet( por, rrjetet funksionojnë më mirë se linjat e vjetra në mënyrën si në
vazhdim-makina e fqiut tonë nuk mund të përgjoj të dhënat të cilat nuk ju dedikohen atij).
Që tani dini se si të dhënat gjejnë destinacionin e tyre në rrjetë, por si kompjuterët e lidhur në rrjetë
dërgojnë të dhëna në fillim? Në rrjetin e tipit magjistrale secili stacion punues mund të dërgoj të
dhëna në formë të paketit. Të dhënat të cilat barten në rrjetin e cilido tip duhet të jenë në
pajtushmëri me format të caktuar, me emrin formati i frame-it Data Link Layer të cilin ai tip i
rrjetit përdor për sistemim(organizim) të dhënave formati Ethernet duket si në fig.

Pjesa Adresa e Adresa e Tipi i Tëdhënat Sekuenca e

hyrëse marrësit dërguesit mesahit 46 1500 vërtetimit të
8 bajta 6 bajta 6 bajta 2 bjata bjata frame 4 bjata
Fig përbërja e formatit data link layer
Secili paket nuk guzon të jetë më i gjatë se se 1518 bajt, që një stacion punues të mos e
shfrytëzoj tepër gjatë një rrjetë. Para se një stacion punues ti qaset rrjetit , “dëgjon” që të vërtetohet
se a po e përdor dikush rrjetin. Nëse kërkush nuk ndodhet në rrjetë, atëherë stacioni punues iu
qaset.
Çka të bëhet nëse dikush përdor rrjetin? Ethernet është topologjia duhet të kujdest për këtë
gjendje. Kur nyja posedon paket të dërgoj për dërgim nëpër rrjetë ajo “përgjon” kabllin, që të
dëgjon se a kalon çfardo nëpër kabëll. Nëse nyja dërgues( do ta quajmë Nyja A) detekton sinjalin
në kabëll, do të presë që paketi që ka fillu në atë qastë duke u dërgu të kaloj, pra do ta dërgoj
paketin e vetë. Nëse nyja A detekton që linja është e lirë, ajo menjëher dërgon paketin.
Problemi më i madhë përgjatë secilit dërgim është largësija, ku kemi diskutuar në kapitullin
e më parmë. Nëse ditanca ndërmjet nyjes A dhe B shumë e madhe, nyjet ndoshta nuk do të “
dëgjojnë” njëra tjetrën në linjë dhe mund të dërgojnë pakete në të njejtën kohë. Kjo që pason njihet
si kolezion i paketit. Nëse kolezioni ndodhë, do të shkakton “ përgjimin” në kabëll. Nyja e parë,
që të mund të detekton këtë frekuencë të ngritur “të valëzimit”, dërgon sinjal të frekuencës së lartë,
që shkatron të gjitha sinjalet e tjera. Ky sinjalë i komunikon të gjithë nyjeve se është lajmruar
kolezioni dhe se duhet të ndalojnë dërgimin e paketeve. Në këtë çastë secila nyje pretë ndonjë
kohë, dhe më pasë përpiqet ti qaset rrjetit sërisht. Nyjet mund të përsërisin pritë dhe dëgjo deri
16 herë, para se përfundimisht heqin dorë.
Mënyra se si nyjet vendosin që sërisht ti dërgojnë të dhënat e tyre është pothuajse i
harmonizuem. Sistemi njihet me emër jo të zakonshëm përafrim eksponencial binar (truncated
binary exponential Backoff). Për dallim nga gjithçka tjetër në botën e LAN, nuk është e pranuar
shkurtesa. Në gjuhën angleze ky emër tregon që, pas kolezionit të dy nyjeve, secila nyje në rrjetë
gjeneron numrin e rastësishëm(randon) ndërmjet 1 dhe 2, shumëzon këtë numër me 1/2 , dhe pret
kaç milisekokonda para transmisionit të sërishëm. Natyrisht që shansat janë 50:50 që për herë të
parë të dyja nyjet të zgjedhin të njejtin numër, ashtu që duhet të përpiqen sërisht. Herën tjetër
zgjedhin numrin ndërmjet 1 dhe 4 dhe përsërisin të njejtën procedur. Nëse zgjedhin të njejtin numër
përsëri , zgjedhin numrin ndërmjet 1 dhe 8, kështu që procedura përsëritet, ku kufiri i sipërm i
brezit të numrit të rastit për çdo herë dyfishohet përderisa nyja A dhe B zgjedhin të mos zgjedhin
numra të ndryshëm dhe dhe të dërgojnë informacionin, ose përderisa të mos viejn deri tek tentimi
i 16 dhe përfundojnë me tentimin. Shansat janë pothuajse të mëdha që dyja nyjet ti dërgojnë të
dhënat e tyre në njërin nga 16 tentimet. Vonesa mund të jetë e rritur për gjysëm sekondi, çka për
rrjetin që bartë të dhëna 10 milion b/s në vijim. Rrjeta e tipit magjistrale rrallë kërkon kaq tentime.
Sa tolerohen kolezionet? Të kesh kabëll i cil sësht më i gjatë se çduhet të zvogloj “shansat”
për lajmrim të kolezionit, pasi nyjet më lehtë “ dëgjojnë” nyjet e tjera, por mënyra logjika në të
cilën topogjia magjistrale funksionon rritë mundësin e lajmrimit të kolezionit të paketeve.
Konkluzion: nëse nyja nuk është e kyçur përderisa rrjeta nuk është e qasshme dhe më shumë se
një nyje posedon informaccion për dërgim, çfarë ndodhë kyr linja të lirohet, të dyja nyjet do të
tentojnë që të jenë të para dhe të dërgojnë informacion dhe rrezulltati do të jetë kolezioni.
Mbani mend i tërë procesi ndodhë në NIC Ethernet, për këtë, nëse përdorni topologjin
Ethernet, të gjitha nyjet duhet ta kenë ethernet kartelën. Ethernet mund vëhet në veprim përmes
magjistrales fizike, yllit fizik, dhe unzaës fizike.
Ethernet nuk është i vetmi shembull i topologjisë magjistrale por më shumë përdoret. Së
shpejti në tregun e AT&T do të lajmrohet verzioni i Ethernetit me emrin Star/LAN, e ccila siguron
shpejtësin e bartjes e cila matet Megabitpërsekondë(Mbps). StarLAN është rrjetë 10Mbps , por
edhe më tutje do të shihni instalimin që përdor verzioni i vjetër StarLAN. Bashkësinë e rrjeteve
të tjera që i ngjajnë Ethernet e përbëjnë ArtSoftov, LANtastic, shembull i njohur është rrjeti
LocalTalk/Aple Talk e ndërtuar tek kompjuterët Macintosh. Local Talk bartë vetëm 25000 bps,
por përmban shumë paraime themelore të cilat mund ti gjeni te Ethernet.
Topologjia Token Ring
IBM ka blerë projektin(disign) për topologjin logjike Token ring nga Olafa soderblom,
shkencëtarit gjerman. Origjinali token ring ka shfrytëzuer shpejtësin e sinjalit prej 4Mbps, por në
vitin 1989 realizon versionin 16Mbps. Edhe rrjetet e tjera token ring janë të vleshme por nuk janë
të njohura si IBM, pjesërisht për shkak se më vonë janë lajmruar në treg. Krahas këtyre dhe
kompani të tjera ndërtojnë sistemet e veta token ring ku në këtë rastë vendosin se a të pranojnë
rregullat e Serdebblomit. Deri më tani akoma po bëhet luftë për këtë.
Edhe pse rrjeti token ring ka topologjin logjike unazë, kjo shfrytëzon sistemin e lidhjes yll,
si dhe ethernet 10baseT topologjin e tij fizike. Në vend të Hub-eve token ring shfrytëzon pajisjet
të njohur si koncetrator, ose MAU (Multistation Access unit) çka është spjegur në kapitulin e
kaluar. Mos lejoni që tju hutoj ky MAU, i cili dallon nga media attachment unita Ethernet
adapterit- ky është një transiver i cili kyçet në AUI(attachment Unit Interface) port.
Token ring pllaka kyçet në MAU me ndihmën e D-shell tip i konektorit në një anë dhe
konektorit IBM në anën tjetër. Konektori Token ring futet në MAU, tetë PC mund të kyçen në
MAU, dhe më pasë njësia e MAU kyçet në një MAU tjetër. Token ring nuk posedojnë terminator-
në vendë të tyre, njëri skaj i kabllit kapet për pllakën, ndërsa tjetri në MAU.
Siç e keni punuar rrjetin 10BaseT me ndihmën e Hub-ve, rrjetin e juaj Token Ring mundeni më së
lehti ta ndërtoni ashtu që kabllot të shtrihen nga shtëpiza metalike qendrore( vend ku janë të
vendosur të gjitha kabllot) në secilin katë deri te stacionet punuese në stacionet punuese në atë katë
dhe MAU shkon në shtëpizën metalike.
Ju kujtohet se sistemi pranuesdorëzues Ethernet, një stacion çfarë thotë të gjitha të tjerat e
dëgjojnë. Por Token Ring nuk funksionon në këtë mënyrë- secili stacion duhat ta përsërisë atë që
e dëgjon nga apjo paraprake, duke krijuar një lloj “brigade” të të dhënave
“zemra” e topologjisë Token Ring është paketi Token. Që të parandalohet kolezioni i
paketeve topologjit token përvetësojn se vetëm një stacion pune mund të dërgoj informacion
përgjat rrjetit në një çast të dhënë kohor. Metoda e cila përdoret që të pranohet vetëm një
transmision është paketi Token ose “mbështetsi folës”. Vetëm një nyje e cila ka kontrollin mbi
paketin Token mund të dërgoj informacion nëpër rrjetë.
Si token lëvizë nëpër rrjetë? Kur stacioni punues përpunon token ajo e dërgon stacionit
tjetër sipas radhës në linjë. Nëse asnjëra nuk e blen(pokupi) token, stacioni punues sërish e dërgon.
Nëse asnjëra nuk përgjigjet në Token edhe herës së dytë, stacioni punues dërgon përgjat tërë rrjetit
pytje gjenerale, i njohur si lutje për trashëgim të frame (solicit successor frame), duke parashtruar
pyetje:” kush duhet të jetë që ta merrë token-in”. Nëse stacioni punues përgjigjet, duke dërguar
adresën e stacionit punues tokeni dërgohet. Përarsyeje se nuk ka nyje të veçant i cili mund të bën
transmetim më të gjatë se që ju duhet për pjesë të dhënave që të bënë një rrethë të plotë në rrjetë,
asnjë nuk do të presë më shumë se një rrethë përderisa ta ketë rastin për bartje. Për dallim prej
Ethernetit, ku kolezionet mund të pamundësojnë shumë nyjet e tjera që bartjet të mbesin në rrjetë.
Token Ring futë mundësin që secila të vjenë në rend.
Fakti se në rrjetet ethernet dhe Token Ring , përsëritjet ndikojnë në llojin e kabllit të cilin
secila topologji e rrjetit përdor. Linjat optike nuk janë shumë të përshtatshme për bartje, por
funksionojnë mirë në komunikimet prej pike në pikë. Rezultati është se Token Ring janë më të
përshtatshme për përdorim të kablit optik se Ethernet, nëse nuk përdorni ndonjë konfiguracion të
Yllit, si dhe Ethernet 10BaseT. Token Ring është i dizajnuar për përkrahje të `kabllove por më së
shpeshti shfrytëzohen IBM Tip1, IBMTip2 dhe IBM Tip3,
 Ku është kufiri i poshtëm i Token Ring? Është më i shtrejt se Ethernet, por ka detektim të
sofistikuar të problemit dhe aparatur për ndreqje se Ethernet ( kjo ka d.m.thanjen se topologjia
Token Ring është topologji në të cilën lehtë zgjidhen problemet).
Për rrjete më të mëdha, nganjëherë Token Ring është zgjedhje më e mirë. Tek shumica e
stacioneve të cilët i keni, ndëse ndonjëri prej ture funksionon dobët, shumë më lehtë është të
zgjedhni problemin nëse është fjala për Token Ring (ose rrjetin që ka zgjidhjen e problemit të
vetë), se sa të zgjidhni problemin nëse është fjala për rrjetin e tipit magjistrale. Rrjeti token ring
gjithmonë ka qenë më e shpejt se rrjeti Ethernet. Nga këtu nëse duhet të vendosni në shpejtësin e
qasjes, zgjedhni Topologjin Token Ring, edhe pse është më e shtrenjta. Pas paraqitjes së
topologjisë Ethernet 100BaseT vendimi është në zgjedhjen e Ethernet.

Kur magjistralja nuk është vetëm magjistrale

Që vërtet të kuptoni se si rrjeti mund të shfrytëzon një topologji fizike dhe një topologji logjike
tjetër, do ta vëzhgojmë 10BaseT, lloj i rrjetit Ethernet e cila ka topologjin logjike magjistrale dhe
topologjin fike Yll. Në fig është treguar si është e lidhur rrjeti 10BaseT.
10baseT duket si bashkësi e ylleve të lidhur në magjistral. Kjo edhe më tutje sillet sikur
ishte magjistrale-që funksionont si rrjetë, por është e lidhur me kabllot në formë të yllit, duke
shfrytëzuer çiftet e përdredhura të pa mbrojtur (UTP). Për këtë arsyeje, kjo rrjetë është magjistrale
logjike por fizike Yll. Për se 10BaseT shfrytëzon këtë qasje të yllëve të lidhur? Mund të duket jo
e logjikshme, pasi rrjeti i tipit yllë përfashin më shumë kablla se ajo magjistrale dhe nuk duhet të
jetë rekomandim i skemës nga pikëpamja e çmimit të lidhjes por kjo qasje e yllve të lidhur ka
përparmin kryesore:i thjesht me rastin e zgjedhjes së problemit. Supozojmë se vendosni rrjetin në
shumë kate. Në secilin katë përdorni kutin metalike, më pasë shtrini kabllot (specifikacioni
10BaseT kufizon gjatësin e secilit kabllëll në 100 metra) nga kutia metalike deri tek secili stacion
pune në atë katë.
 Hub

Hub
Tjetër, lidhni kutit metalike të secilit katë me kutin metalike të katit tjetër me ndihmën e kabllove.
Tani keni yllët e lidhur të rrjetit të tipit yll në secilin katë dhe ate magjistrale që lidhë katet. Kablli
i cili përdoret për lidhjen e Hub-it me hub-in tjetër , në përgjithësi skeleti. Termi skelet përshkruan
konceptin, në vend të tipeve një nga një të kabllave. Gjithëmon dëshironi të vërtetoheni se kabllin
që e përdorni si skelet është masa e shpejtësisë, por ta tejkaloni shpejtësin e kabllit të cilin e
përdorni nëpër rrjetë( nga hubi deri tek nyja). Vlera e të gjitha këtyre kabllave shtesë është në
instrumentet për testim në shtëpizën metalike. Kur dikush ankohet se stacioni i tij nuk punon më
në rrjetë mund të hap kutin metalike dhe të teston kabllin e duhur. Të gjithë kabllot janë të rradhitur
me simbole të qarta se ku shkon kablli, në cilin stacion pune.
Brenda secilës shtëpizë metalike është Hub-i 10BaseT, pajisje që i mundëson të gjithë
kompjuterëve në katë të sillen si rrjetë Ethernet. Ky hub është i lidhur me hubin tjetër- ashtu që
janë të gjithë hubet të lidhur me kompjuterët në rrjetë. Mund të testoni Hub-in, ashtu që merrni
kompjuterë portabll, e kyçni në Hub dhe përpiquni të bëni koneksion në rrjetë. Disa Hub-e ( të
njohur si hub smart) kanë dhe funksionet e diagnostifikimi. Këta vëzhgojnë sasin dhe tipin e
informacionit, duke u përshtatur kompjuterit klient dhe detektojnë gabimet në kompjuterët në
rrjetë. Pos kësaj, mund ta paguani softuerin i cili do të mundëson të vëzhgoni hubet nga lakacion
qendror. P.sh kemi thënë se në LAN vetëm një pajisje mund “të flet” në një çast të caktuar. Ndonjë
tipë i caktuar i gabimit harduerike deri te “përgjimi” pakufi të një kompjuteri, me çka kemi dhe
bllokimin e rrjetit, mir hubet Smart detektojnë këtë gabim dhe kyçin nga rrjeti kompjuterin që keq
funksionon.
Natyrisht, qasja e yllit tek 10 BaseT do të thjeshton këtë hap të debagimit, bile dhe nëse
nuk keni Hub smart; mund të lidhni kompjuterin portabëll në Hub dhe të përpiqeni të shfrytëzoni
rrjetin. Nëse rrjeti është i nxan përshkak të “përgjimit” të kompjuterit, kyçni një kompjuterë prej
hub-it dhe përpiquni përsëri. Do tju duhet vetëm një minut ose dy ti testoni të gjitha lidhjet e juaja,
që të gjeni kompjuterin që bllokon rrjetin.

IEEE protokollet e topologjive

IEEE (institut for electrical and Electronics Engineers) në vitin 1980 është përpjekur ti paramendon
të gjitha konfliktet standarde, protokollet dhe metodat e prodhuesve për lidhjen e kabllove dhe
topologjitë logjike. Lista e cila do të pason duhet ti shpjegon disa karakteristika të këtyre
standardeve dhe mënyrën si komisioni IEEE ka kryer punën e saj ( disa nga këto informacione
lajmrohen edhe nëpër vende të tjera në këtë tekst)

Standardi 802.3
Kur është takuar komisioni IEEE 8002.3 standardet Ethernet ishin të pranuara në fushën e
konfigurimit të lidhjes së kabllove, duke iu falemenderuar zbatimit në industri. Ky komision ka
arritur që të gjitha topologjit e rrjetve të reja strikt të ndjekin Ethernet, duke ju treguar Xerox dhe
DEC duke ju thënë:” hajde të dalim me standardin të ngjajshëm me Ethernet” dhe lind standardi
802.3. Ky përfshin specifikim e Ethernetit vjetër, dhe bënë ndryshime në strukturën bazë të paketit
të të dhënave.
Edhe pse të gjitha tipet e rrjeteve Ethernet përdorin standardin 802.3, 10 Base2, e cila
shfrytëzon topologjin logjike dhe fizike magjistrale, është më shumë prezente. Kjo përdor kabllin
koaksial 50 om si skelet dhe mund të dërgoj të dhëna 10Mbps. Informacionet udhëtojnë nëpër
rrjetë në pakete i cili përmban pjesët si në vazhdim (fig)
 Pjesa Kufizuesi Adresa e Adresa e Gjatësia Tëdhënat Sekuenca e
hyrëse fillestar marrësit dërguesit 2 bajta 46 1500 vërtetimit të
8 bajta 1 bajta 6 bajta 6 bajta bajta frame 4 bajta

Fig() kompozimi i frame 8002.3

Pjesa hyrëse (preamble) 8bajata informacion që shfrytëzohet për koordinim të mbetjes së
informacionit në paket.
Adresa e marrësit(destination address) adresa në rrjetë e stacionit punues, e cila shërben
për njohjen e stacionit punues që dërgon informacion.
Adresa e dërguesit(source addess) adresa që mundëson stacionit punues, ose stacionit
punues që pranon mesazh të din stacionin punues që dërgon informacion.
Tip ose gjatësia(type or length) tipi i informacionit e cila është e vendosur në pjesën e të
dhënave të këtij paketi, çoft e dhe informacion grafik, është ASCII tekst informacion , ose cili do
tip i informacionit. Nëse tipi i të dhënave nuk është në listë, kjo fushë do të përmbaj gjatësin e
paketit.
Ky tip i informacionit është i rëndësisë kyç në procesin e dërgimit, pasi satcionet pranuese
nuk mund të kuptojnë bitmape nëse presin tekst (ose diçka tjetër).
Të dhënat e vërteta (aktual data) të dhënat që mund të jenë të gjatësisë prej 46-1500
bajta gjatësi.
Sekuenca për vërtetim të kornizës(frame check sekuence) shtesë e paketit që bënë
verifikimin se a ka mbrri mbetja e paketit në destenacionin konkret.

Komisioni IEEE 8002.3 nuk kishte për detyrë që vetëm të përcakton se si informacionet të
udhëtojnë nëpër rrjetë dhe tipin e kabllos, si dhe topologjinë e cila do të jetë më e qëlluara për
bartje të dhënave, por dhe të përcakton deri në cilën largësi kabllot mund të protezojnë, dhe të mos
vijnë deri te ndërprerja e tyre, ose humbja e të dhënave. Komisioni vërteton që distanca deri 185
metra (607 këmbë) sipas segmentit kabllovik. Ky kufizim i gjatësisë është e qartë kufizim në
distancë ndërmjet stacioneve punues dhe mund ta shprehni në zgjedhjen e tipit të rrjetin në ndonjë
situacion.

CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection)

Tërësia më me rëndësi e standardit 802.3 është CSMA/CD. I cili ka ardh deri te esenca e problemit
: si mund të dërgohen sasi të mëdha të dhënave simuluat(nëtë njëjtën kohë) gjatë tërë rrjetit pa
shkaktuar kolezion(përplasje)? Në fund të fundit rrjeti mund të menaxhon vetëm një paket në një
çastë të dhënë kokohor.

Këshill:
Mbani mend diskutimi në temën gjatësia është shumë e rëndësishme, pasi përcakton se sa një
stacion punues mund të jetë e larguar nga tjetri, ose sa afër mund të jenë stacionet punues kur
janë në grup. Nëse satacionet punuse janë tepër larg, informacionet do të ngushtohen ose do të
ndërpreht bartja e tyre. Që të mund të zgjidhni këtë problem, do të njihenë “ botën e
mrekullushme “ të përsëritsve. Përsërisim se përsëritsi është pajisje e thjesht i cili vendoset në
distancën e caktuar përgjatë gjatësisë së rrjetit që të përforcojnë sinjalin. Posa sinjali të kalon
largësin e caktuar, përsëritsi i jep fuqi, ashtu që sinjali mund të kalon edhe një pjesë nga largësia
totale, përderisa të arrin stacionin punues që duhet të pranon informacion, ose tek përsëritsi tjetër
i cili duhet sërisht të përforcon sinjalin.
 Më së miri mund ta kuptoni përse Ethernetit i duhet CSMA/CD , dhe nëse sërish e
paramendoni depon me gurzë nga kapitulli i kaluar. Korridori i kësaj depoje është pothuajse i
ngusht , kështu që dy gurë nuk mund të evitohen(kalojnë). Para se depoistët të fillojnë ti zhvendosin
gurzit, duhet të dëgjojnë korridorin, që të vërtetohen se askush nuk zhvendos guri. Për këtë arsyeje,
depoistët shumë kohë kalojnë duke dëgjuar, dhe posa të dëgjojnë se sndodhet askush në korridor
shpejt vrapojnë nëpër korridor, çfarë shkakton kolezionin pasi edhe të tjerët e bëjnë të njëjtën. Kur
dy gurzë ndeshen, secili depoist duhet të kthehet në hapësirën e vetë dhe pret që të gjithë të
qetësohen, dhe të përpiqet përsëri.
Rrjeti LAN Ethernet i juaj punon pothuajse në të njëjtën mënyrë. Nëse keni dërguar paket
informacioni nga një stacion pune në një tjetër, rrjeti pa problem do të kontrolloj rrjedhën e këtij
paketi. Nëse më shumë se një stacion punues përpiqet që të kyçet në të njejjtën kohë, vjenë deri te
kolezioni i paketeve. Bartja do të ndërkrehet dhe stacionet punuse sërish do të tentojnë që sërish
të transmetojnë.
CSMA/CD ofron mundësi të redukimit të kolezionit të paketit. Para transmetimit, ai
dërgon sinjalin Carrier sensing , që të shohë se a përdor cili do qoft stacion pune në këtë çast
rrjetin. Nëse nuk përdorin, ky i drejton lajmin stacionit punues se “ gjithçka është pastër” dhe kjo
transmeton paketin. Edhe nëse më pasë sinjali Carrier sensing ( siç është treguar në fig) zbulon
se ndonjë stacion pune bënë transmetim në çastin testimit, CSMA/CD i lajmron stacionit punues
që të pretë.

A flet dikush
akoma në rrjetë?

Prit, dikush
akoma po
transmeton

Sinjali Carrier sensing

!

Sinjali Carrier sensing

Fig()-Sinjali Carrier-sensing në detyrë

Përdersa trafiku në rrjetë të mos bëhet i dendur dhe kabllot e LAN-it nuk janë më të gjata se që
duhet të jenë në harmoni(në pajtim) me shpejtësin, ky proces mirë funksion. Në të kundërtën,
kolizionet ndodhin pa marrë parasysh prezencën e CSMA/CD.
CSMA/CD nuk është mënyra që të bindemi se vetëm një stacion pune në çastin konkret të
transmetojnë të dhëna- kjo nuk mënyrë që të bindemi që të gjitha stacionet punuese “të mos
shfaqen” para transmetimit të njërës prej tyre.
Nëse ndodhë që dy stacione punuese ta fillojnë transmetimin në të njëjtën kohë, CSMA/CD
nuk mundet asgjë të bëjë për parandalimin e kolezionit. Nëse vjen deri tek kolezioni i dy paketeve,
CSMA/CD do të përpipiqet ta parandaloj përsëritjen e tyre (fig). Siç dhe më herët kemi diskutuar,
secili stacion punues zgjedhë para transmetimit të sërishëm numrin e rastit ndërmjet 1 dhe 2, nëse
stacionet punuese zgjedhin të njëjtin numër, secili zgjedhë zgjedhje të rastësishme të numrit
ndërmjet 1 dhe 4 dhe përpiqet përsëri. Kjo procedurë përsëritet, përderisa të mos bëhet transmetim
i suksesshëm i të dhënave të të dyjave stacione punuese. Nëse është tentimi i 16 i pa suksesshëm,
të dyja stacionet punuese duhet të pauzojnë dhe tu japin rastin stacioneve punuese për transmetim.

Mënyra në të cilën CSMA/CD parandalojnë kolezionin

Paket Paket

Dy paketa , të cilët “nuk kan dëgjuar njëri tjetrin”, fillojnë të transmetojnë nëpër rrjet

Kolezioni i Paketit

Nyja e cila është më afër vendit të kolezionit zbulun kolezionin(përplasjen) dhe dërgon
sinjalin për ndalje, duke shenuar te të gjitha nyjet që mund të viejn deri te kolezioni
shkurt, CSMA/CD nuk mund të parandaloj të gjitha kolizionet, por përpiqet të minimizon kohën
e cila ju mirret rrjetës.
Protokoli Ethernet i cila ka etiketën 802.2 është varacioni në këtë temë. Njerëzit e përdorin 802.2
kryesisht në mjedisin Novell. Si do që të jetë, 802.3 është pronar i protokollit IPX që e ka
propozuar Novell. Në mjediset heterogjene, me tipe të ndryshme të server-ve dhe sistemet
operative të rrjetës, 802.2 shpeshë përdoret, pasi është dhe universal.

Standardi 802.4
Duke u përpiqur të dizajnohet standardi i cili është më pak i dhënë pas kolezionit se 802.3,
nënkomisioni IEEE 802.4 ka dizajnuar topologjin e kombinuar magjistrale/yll e cila bartë
informacione me ndihmën e tokenit. Me përdorim të topologjisë fizike magjistrale dhe të
topologjis logjike unazë standardi 802.4 është i dizajnuar në parimin që kompjuterët janë të dhënë
pas mashtrimeve si dhe njerëzit: më jepni vetëm gjysmë shanëse “ u thonë” njëri tjetrit. Që ta
tejkaloj këtë problem komisioni 802.4 ka dizajnur token të tillë që rrjeti mund ta shfrytëzon
pothuajse në të njëjtën mënyrë si dhe e shfrytëzojnë grupet diskutuese. Duke përdorur “gishtin
bashkëbisedues”- kush e ka shkopin ka të drejt të mbaj ligjërat(zakonisht në kohë të caktuar)
askush tjetër nuk mund të bashkëbisedoj, përderisa shkopi ndodhet tek ky i pari. Njët është dhe me
standardin 802.4
Një stacion pune që posedon token mund të dërgoj informacion, pasë kësaj , stacioni
punues pranon vërtetimin e marrësit të këtij informacioni dhe duhet ta kaloj tokenin stacionin tjetër
në rend. Si rrjeti përcakton se kush është në rend? Te standardi 802.4 rrjeti përcjell se kusht tjetër
duhet merrë Token-in. Si dhe një menaxher biznesi mund të merrë shkopin bisedues shpesh nga
personi që punon në pjesën për dekorim, është e mundshme që ndonjë stacion pune të ketë prioritet
mbi të tjerat dhe ta marrin Token-in.
Metoda e kontrollit të kolezionit nuk është e vetmja përse dallohet standardi 802.4 prej
802.3. Paketi 802.4 dallon prej paketit 802.3 – përmban pjesën hyrëse (peamble) kufizimin e
fillimit e frame(start frame delimeter), kontrollin e frame(controllframe) adresën e destinacionit
(destination address), adresën e dërguesit (source address), të dhënat(information), sekuencat e
vërtetimit të frame(frame check sekuence) dhe kufizuesin e frame (frame delimeter), siç dhe është
treguar në fig

Pjesa Kufizuesi Kontrolli Adresa e Adresa e Informa- Sekuenca e Kufizuesi

hyrëse fillimit i frame-it marrësit dërguesit cioni vërtetimit të frame-it
të frame frame-it

Fig() :Kompozimi i frame-it 802.4

Edhe pse kombinacioni token-magjistrale parandalon kolezionin, standardi 802.4 akoma ka disa
të meta për shkak se ç’kyçet nga përdorimet e zakonshme. Shumica e ramjeve të shkurta të formatit
Token-magjistrale rrjedhin prej harduerit i cili keq funksionon, çka mund të rezulton me humbjen
e token-it ose në premje të tokenit të cilët japin përshtypje që rrjeti ka shumë token.

Standardi 802.5
Komisioni IEEE 802.5 në bashkëpunim me IBM ka ndërtuar standardin 802.5. Ky është i ndërtuar
posaçërisht për rrjetet Token-Ring, të cilat përdorin specifikacionin Token për dërgim të
informacionit nga një stacion punues tek një tjetër. Me gjasë përkujtoni nga diskutimi i kaluar mbi
LAN-ët Token Ring faktin s standardi 802.5 shfrytëzon topologjin fizike yll dhe topologjin logjike
unazë.
Si dhe te standardi 802.4, stacionet punuese në rrjetin token ring përdorin token që të
përcakton se cili stacion punues duhet të bëjë bartjen. Nëse stacioni punues nuk duhet kurgjë të
transmetoj.ai dërgon tokenin e lirë deri te stacioni punues tjetër, çka dhe përsëritet përderisa
stacionet punues të kenë nevoj për transmetim.
Të dhënat udhëtojnë nga stacioni punues fillues në rrjetë suksesivisht. Secili stacion punues
teston adresën në paketin e të dhënave. Nëse të dhënat janë të dedikuar këtij stacioni punues, kjo
ndal kopjen e të dhënave dhe origjinalin e dërgon më tutje. Nëse të dhënat nuk u janë dediku këtij
stacioni punues, kjo menjëherë i dërgon stacionit të tjetër punues në rrjetë. Kur stacioni punues e
cila ka dërguar paket e pranon kopjen kthyese të paketit të parë të dhënave ajo e dinë se koha është
ta ndërpren transmetimin dhe dërgon token të lirë deri te stacioni i tjetër punues.

Standardi 802.5 ka disa veçori të cilat janë për çdo falemenderim. Përmes Hub-it samart, protokolli
Token Ring nuk lejon keqfunksionim të harduerit.- veçoria pozitive është se standardi token-
magjistrale nuk ka këso lëshime. Nëse stacioni punues keqfunksionon, qof që nuk e lëshon token-
in, ose gjatë shfrytëzon rrjetin, Hub-i smart mund ta njeh problemin dhe të kyç stacionin punues
prej LAN, duke mundësur mbetjesë së rrjetit të funksionon normalisht. Rrjeti 802.5 mundet
gjithashtu mund të njeh edhe në distanca më të largëta se 802.3 dhe 802.4, pasi paketi udhëton nga
një stacion punues në tjetrin, ku transmetimi përsëritet në çdo hap, kushtu që askund të shkon
shumë largë, dhe më parë nuk kishte transmetim të përsërithshëm

ky protokoll zakonisht përdoret në implementimin magjistrale (Ethernet).Qasje e shumëfisht

(Multiple access) ka të bëjë me faktin se secili stacion ka qasje në kabllin e përbashkët.. Carrier
sense i referohet faktit që secili stacion punues ndëgjon të shoh nëse asnjë stacion punues nuk po
transmeton para se të filloj të dërgoj të dhëna . Collision detection (detektim i përplasjes) ka të bëjë
me parimin e të ndëgjuarit për të pare nëse stacionet e tjera po transmetojnë përderisa ne po
transmetojmë.

Në sistemin magjistrale , të stacionet kanë qasje në të njejtin medium të kabllit.. për këtë është e
mundshme që një stacion të jetë duke transmetuar kur një stacion tjetër don të transmetoj. Rregulla
1 është që një stacion duhet të ndëgjoj për të përcaktuar nëse një stacion tjetër po transmeton para
se të filloj transmetimin. Nëse rrjeta është e zënë, atëhere stacioni nuk insiston(back off) dhe pretë
ndërkoh rastin para se të provoj përsëri

Rregulla 2 është se stacioni i cili po transmeton duhet monitoroj rrjetën të shohë nëse një stacion
ka filluar transmetimin.. kjo është një përplasje collision) dhe nësee kjo ndodhë të dy stacionet
punusese duhen të tërhiqen(back off) dhe përpiqen pas një intervali kohor të rastit (a random time
interval ). As it takes a finite time for signals to travel down the cable, it is possible for more than
one station to think that the network is free and both grab it at the same time.

Modeli CSMA/CDC është çfarë ndodhë në botën reale. Njerëzit e involvuar biseda gupore
kujdesën shumë për zbatimin mirëselljeve të njejta.

Token Ring
ky protocol është shumë i përdorur në rrjetet unazë për kontrollin e qasjes së stacionit në
unazë. Një mesazh i shkurt (i quajtur Token) cirkullon nëpër unazë, duke kaluar prej nga
një stacion në një tjetër(ky fillon nga një stacion kontroller ose master i cili e ndërfut këtë
në unazë)..

Një stacion i cili don të transmetoj pret që tokeni ti arrij. Kur ky ti arrij, ky e ndryshon ketë
nga një token në mesazh lidhës(connector message ) dhe i shton mesazhin e tij në fund. Ky
më pasë vendoset në anën dërguse(outgoing side ) të unazës.

Secili stacion pason me pranimin token-it dhe nëse nuk ka asgjë për të transmetuar. Këta
monitorojnë mesazhin lidhës ( connector messages ) për të pare nëse mesazhi u është
adresuar këtyre. Nëse masazhet e lidhura(connector messages) u adresone këtyre, këta
kopjojnë mesazhin, e modifikojnë atë për të ditur marrësin e tij, dhe më pasë e dërgojnë
 nëpër unazë. Connector messages të cilat nuk u janë adresuar këtyre kalohen direct
stacionit tjetër në unazë..

Kur Connector messages kalon një cikël të plotë dhe arrinë stacionin e pare dërgues ky kontrollon
mesazhin nëse ai ishte pranuar. Ky më pasë e hedhë mesazhin dhe e zavenson atë me një
tokenCSMA/CD

Rrjetet Peer to-peer ose klient-server

Në botën e kompjuterëve, disa prodhime aq shumë e kanë ndarë publikun, ashtu që nëpër debate
mbi këto prodhimeka diq ka dhe fanatike. Ndoshta ndojher keni dëgjuar biseda ndërmjet ndërmjet
shfrytëzuseve të Maca dhe bashkëbisedusve të PC-ve.
Deri me tani debatet peer-to-peer ose klient-server nuk ka pruar deri te “dakordimi”, por
disa njerëz vërtet besojnë në njërën e disa në tjetrën, nganjëher vetëm se është teknologjia e pare
me të cilën janë takuar. Nëse dëshironi ti vëzhgoni në mënyrë intelektuale këtij debati, vazhdoni
së lexuari.
Asnjë tip e rrjetës nuk është perfekte në të gjitha situacionet . Rrjetat klien/t server kanë
siguri më të mire, ndërsa rrjetet peer-to-peer janë më fleksibile dhe shpeshë më të lira. Windows
2000 profesional i përkrah të dyja platformat, përmes Windowsit 2000 profesional mundësit
primare të rrjetave peer-to-peer dhe Windows 2000 server.

Rrjetet klient-server
Rrjetat klient-server janë të ngjajshëme në një fare mënyre me rrjetet e vjetra Mainfreim/Terminal.
Te të dy rrjetat kompjuteri qendror është mesi i rrjetës dhe menaxhon me të gjitha kërkesat. Dallimi
kryesor është në atë se kompjuterët klient mund të punojnë si të pavarur( nën supozimin se është
fjala për kompjuterët PC). Në fig e është treguar konfigurimi i rrjetës klient server.

Te organizatat e mëdha rrjetet klient server kanë disa përparsi

 Këta shpesh janë më shumë të vlerësuara se rrjetet peer-to-peer
Rrjetet klient server janë shpesh më fleksibile se rrjetet peer-to-peer, kanë më shumë opsione
të mundshme dhe më shumë softuere janë shkruar për to. Krahas këtyre kanë më shumë
informacione industriale, që kanë një ndihmesë që duhet vlersuar kur dhe përpiqeni të
eleminoni ndonjë problem.
 I ofrojnë Administratorit kontroll më të mire mbi rrjetën
Në rrjetet peer-to-peer secili shfrytëzues është vetë administrator. Rrjetën klient-server e
kontrollon administrori i rrjetës i cili vendos se cilave paisje periferike dhe fajllave secili
shfrytëzues mund tu qaset.
 Mund të zgjerohen në pakufi
Rrjetet peer-to peer munden thjeshtë të zgjerohen, por nuk funksionojn mire me më shumë se
15 nyje. Rrjetet klient server, në anën tjetër, mund të zgjerohen në disa qindra makina, bile
edhe në disa mijara ose qindra mijra te rasti i i rrjeteve WAN(wide area network)
 Janë më mire të siguruara nga qasjet e paaurorizuara
Rrjetet klient server shfrytëzojnë sigurin shumë të fort se rrjetet peer-to-peer. Shumica e
rrjeteve klient-server kërkojn nga shfrytëzuesit të ofrojnë fjalë kalimin dhe logonID para se ti
qaset rrjetës me kompjuterë klient. Ky fjalë kalim dhe ID i mundësojnë shfrytëzuesit qasje
vetëm në fajlla dhe paisje që kanë qasje të autorizuar. Me këto, fjalëkalimi dhe ID i kumtojn
 fajll serverit sakt se cilit lloj të fajllit shfrytëzuesi që i qaset ka (read-only, ose full) dhe si
shfrytëzuesi mundet të manipuloj me fajlla, zhvendosjen e tyre. Ose shënimin që edhe
shfrytëzues të tjerë të mund të bashkndajnë
Rrjetet klient server kan dhe të metat e tyre. Këto janë shumë më të shtrejna për nyje se sa rrjetet
peer-to-peer dhe më vështirë instalohen. Bile edhe administrorve më me përvoj instalimi i serverit
mund tu zgjas me orë. Shtimi i klientve të rinjë mund të zgjasë shumë
Pa marrë parasysh se kanë çmim të lartë dhe nevoj për administrator, rrjetet klient server
janë më të përshtashme për përdorim në kompanit e mëdha. Le të shohim disa lloje të serverve
të cilët mund ti hasni në rrjetet klient server.

Disk serverët
Disk serveri është pozicioni qendror për fajlla dhe të dhëna, të kyçur në rrjetë sikurse dhe cila do
nyje. Shfaqet për çdo stacion punues si edhe një hard disk lokal.
Ruatja e informacionit në disk server është e njejt si dhe ruatja e informacionit në hard
diskun local, por kthimi i informacionit nga disk serveri është diçka më kompleks. Në stacionin e
pavarur punues në rradhën për kthim të informacionit kompjuteri duhet gjejë lokacionin e fajllit
në FAT(file Allocation Table). Pasi të gjejë lokacionin e fajllit në FAT –ë komjuteri
tranferon(zhvendos) kokat Read/Write(lexuse/shkruse) në këtë lokacion të hard diskut dhe kopjon
fajllin në memorje(kujtesë).
Kthimi i informacionit nga disk serveri nuk është bash i thjesht. Disk serveri ruan FAT-in
e tij dhe secilën here kur stacioni punues dëshiron të rikthen informacione nga disk serveri, disk
serveri duhet të dërgon kopjen e FAT-it të vetë stacionit punues. Stacioni punues ruan kopjen e
FAT-it në kujtesë. Për qasje të informacione në disk server stacioni punues së pari merrë kopjen e
FAT-it të disk serverit dhe më pasë e shfrytëzon që të sheh se ku ndodhet fajlli në hard diskun e
disk serverit. Kur stacioni punues iu qaset disk serverit ndodhë procesi si në vazhdim.
Disk serveri mundet, ka të ngjarë, të shehë hazardet potenciale. Esenca e punës në rrjetë
është që të mundsohet një numri njerzish qasje në mundësit e rrjetës apo jo? Si do që të jetë, kur
dikush për here të pare iu qaset disk serverit, shfrytëzuesi mere kojen e FAT-it , ashtu si dhe ai
duket në atë cast, secilën here kushdo që shton ose fshin fajll nga hard disku i serverit FAT-i
ndryshon. Për këtë arsyeje, nëse merrni kopjen e FAT-it të disk serverit në ora 8, në ora 14,30
pasdite do të duket se nuk është e njejt me origjinalin. Për këtë arsye CPU-ja e disk serverit
shfrytëzon map-ën e vetë të dhënave dalëse për kërkim të të dhënave në hard disk, të dhënat kthyse
mund të ngadalsojnë rrjetën ose ta shpiejn edhe te ndërprerja.
Që tu shmaget ky hazard potencial, disk serverët zakonisht janë të ndarë ose të participuar
në disa pjesë- secila pjesë është e rezervuar për një stacion të vacant punues. Sipas rradhës të
bashkëndarjes së informacioneve, ruhet vlera publike read only, me çka mbrohet integriteti i FAT-
it në disk server

Fajll server
Disk serverët mund të jenë të komplikuar dhe me rrezik potencial për punë. Fajll serverët janë më
të përfaqsuar. Këta për nga natyra janë shumë më komples se paraardhësit e tyre, diskë serverët.
Fajll server ka zakonish sistemin operativ të vetin, i cili formon mbështjellsin e mjedisit(rrethinës)
të disk sistemit operativ. Ky system operativ filtron komandat e rrjetës dhe DOS komandat ,
përkthen DOS komandat në komanda të rrjetës dhe anasjelltas.
 Fajll serverët dhe disk serverët janë të njejt sipas funksionit, rrespektivisht, sigurojnë vend
qendror stacioneve punuse për depotizim të dhënave. Për dallim nga disk serveri, fajll serveri ruan
FAT-in e vetë dhe kryen vetë kërkimin e fajllave nga Hard disku i vetë. Kur stacioni punues kërkon
fajll, fajll serveri kontrollon FAT-in e vetë, që të konstanton vend ndodhjen(locimin) e fajllit në
hard disk, dhe zhvendos kokat lexuse/shkruse në atë lokacion. Pas kopjimit të të dhënave nga hard
disku fajll serveri i dëgon kopjen e fajllave stacionit punues që ka bërë kërkesën.
Dallimi i ndërmjet disk serveit dhe fajll serverit mund të shprehet në mënyrën si në
vazhdim: kur stacioni punues kërkon nga disk seerveri fajll për here të pare gjatë ditës disk sever
“mbështet” në ormanin e tij dhe kërkon hartën e depos ku ruhen fajllat duke i thenë stacionit
punues: shko merrë fajllin por ruaj mapën; kamë punë më të meçme se sa të të furnizoj me mapa”.
Secilën here që stacioni punues mer diçka nga ormani, ose kthen sërisht ormani nga pak
riregullohet, por përshkak se ka azhurim automatik, disk serveri mere mapën e vleshme. Kur
stacioni punues kthehet ti gjenë fajllat, shfrytëzon mapën e vjetër, ka të ngjarë se ormani të jetë i
riregualluar dhe mund asgjë të gjejë.
Fajll serveri kërkon vetë, në vend që ta lejoj stacionin punue që të kërkojn në hardiskun e
tijë. Kur stacioni punues kërkon fajll, fajll serveri thotë: “ unë do të dërgoj fajllin”. Ai gjenë fajllin,
bënë kopjen e tij për stacionin punues dhe e dërgon perms rrjetës deri te stacioni punues që ka
kërkuar fajll.
Fajll serverët kan një numër të përparsive në krahasim me disk serverët. Spari, për shkak
se fajll serverve nuk i duhet kopja e FAT për stacionin punues, ekziston vetëm një regjistrim i
lokacionit të fajllit dhe fajll serveri e posedon. Tjetër, serveri më tuje nuk e bashkëndan hardiskun
e tij; nga , tërë disk serverin munden në të njejtën koh ta shfrytëzojnë të gjitha stacionet punuese.
Kjo mundësi siç e dini nuk ka ekzistu te disk serverët.

Fajll serverët të destinuar dhe të pa destinuar

Në diskutimet mbi serverët nganjëherë mund të dëgjoni njerzë të cilët flasin mbi serverë destinues
dhe jodestinues. Fajll serveri destinues ka njësin e vetë të diskut(disk drajv) – qëllimi i vetëm i të
cilit është të jetë fajll server. Përcaktimi i destinacionit(qëllimit) të kompjuterit si fajll server
kufizon kujtesën e tij në funksion të fajll serverit. Fajll server jo destinues është stacioni punues
kujtesa e të cilit është e ndarë mes stacioneve punuese dhe funksionin e fajll serverit.
Përse do të kishit dasht të përcaktoni përse shërben fajll serveri. Fajll serveri i destinuar
është më i shpejt, më i sigurt dhe më i aftë se ai që shfrytëzon stacioni punues. Më i shpejt është
për ate se e tërë kujtesa dhe të gjitha proceset të cilat i kryen ky kompjuterë direct dërgohen në
fajll-server, dhe më të sigurt se askush nuk e shfrytëzon makinën si stacion punues dhe pothuajse
kur nuk vie deri te ramja e sistemit. Më i aftë për arsyeje se nuk duhet ndarë kohën e tijë kur është
fajll server dhe kohën kur është stacion punues. Shkurt me dhënien e destinacionit fajllserverit tuaj
arrihen performansa të rrjetës suaj. Natyrisht, ana e dobët fajll serverit destinues mund të jetë
çmimi, psi duhet të bleni kompjuterë vetëm për të ruajtur integritetin dhe sigurin e të dhënave të
juaja. Për shkak se fajll-serveri ka plotë kërkesa, do të kishit dëshiruar të keni ndonjë kompjuterë
të shpejt me hard disk të madhë, dhe një lloj i kësaj makine nuk është e lire.
Çmimi i lartë i fajll-serverit destinues le hapsirë për fajll-serverët jo destinues. Çmimi i ultë
është e vetmja përparsi të cilën e keni për përdorim të fajll-sistemit si stacion punues. Fajll serverët
jodestinues janë më të ngadalshëm se ato destinues, pasi secilën here kur srverit iu duhet koha e
CPU-së që ti kryen detyrat e stacionit punues stacionet e tjera punuese duhet të presin që të mund
tu qasen serverit. Kjo pritje mund ta ngadalson të tërë rrjetën. Pos kësaj, nëse vie deri te ramja e
fajllserverit, çka dhe shpesh ndodhë në serverin të cilin dikush e përdor edhe si stacion punues vetë
për nevoja administrative, mund ti humbuni të dhënat nga e tërë rrjeta. Kur flitet për rrjetat që kan
fajll server destinues dhe jodestinues, mund të thuhet se fajll serverët destinues janë më të mirë
nëse mund të siguron makin shtesë. Fajllserverët jodestinues mund të jenë zgjedhje e mire për
rrjeta shumë të vogla, por nëse keni 50 deri 100 nyje në rrjetë rreziku i humbjes të të dhënave është
më i shtrejt se një makinë shtesë. Pra çmimi i kompjuterit shtesë i cili do të jetë fajll server
destinues do të jetë më i vogël se humbja e të dhënave nga rrjeta.,
Nëse jeni të detyruar të përdorni serverin si stacion pune përpiçnu të mos shkaktoni dëme
nëse vie deri te rëmja e sistemit. Shumë server jodestinues në kohë të sotme janë printer serverët,
fax serverët ose e-mail serverët . nëse vie deri te ramja e ndonjërit prej këtyre, kjo do të jetë një
kokçarje shtesë, por me gjasë nuk do të shkaktoni ramje zingjitore të sistemit.

Rjetet peer-to-peer
Rrjetet peer-to-peer paraqein një koncept të ri dhe krejtësisht ndryshe të punës në rrjet në krahasim
me rrjtet klint-server. Në vend se secili kompjuterë në rrjetë të ketë vend qendror për ruatje të
dhënave, rrjeta peer-to-peer lidhë grupën e kompjuterëve total të pavarur, siç shihen. Secili
kompjuterë ruan aplikacionin e vetë në hard diskun e vetë, ashtu që nëse diçka ndodhë me rrjetën,
ai thjeshtë kalon në grupën të cilët akoma janë kompjuterë funksional. Kurë një stacion punues
nuk punon rrjeta mund të vazhdoj së funksionuri, nëse të gjitë shfrytëzuesit ruajnë fajllat e
nevojshëm në stacionet e tyre punuese. Me fjalë të tjera rrjeta peer-to-peer i mundëson secilit
stacion punues regjim të dyfisht : të jetë stacion i punës dhe fajll server.
Rrjetet peer-to-peer u ofrojnë shfrytëzuesve të vetë shumë mundësi të cilat i ofrojnë dhe
rrjetat klient-server. Secili shfrytëzues vendos se cila mundësi dhe pajisje periferike do ti
bashkëndan me të tjerët në rrjetë. Ju mund ti ndani pajisjet në mënyrë selective , të themi
:”kontabiliteti do të shfrytëzoj drajvin C, ndërsa shëbimi i burimeve njerzore printerin”, dhe mund
ti shtoni fjalëkalimin resuseve të juaja, ashtu që të mos mund tu qasen persona të pa autorizuem.
Ju kujtohet për shkakë të randsisë së informacion në rrjetën LAN peer-to-peer të distributohen
nëpër rrjetë duhet ti leni të kyçura makinat e lidhura në rrjetë dhe i logoni në rrjetë , përderisa që
secili që punon në rrjetë të ketë nevojë për të dhëna

Vlerësimi i paketit peer –to –peer

Kur të bleni pajisjen për rrjetën peer-to-peer duhet të keni parasysh:
 Sa janë të mira aftsit komunikuse

Shumica e paketeve peer-to-peer kanë emajlin e tyre dhe mundësin llomotitjes, duke mundësur
në të njejtën kohë, komunikimin me e-mail në kohë reale. Paketi i mire i ofron shfrytëzuesit
listen e shfrytëzuesve të tjerë me të cilët mund të llomotisin; të ketë si shtesë llomotitje të
njëfisht dhe të shumëfisht.
 Sa është kapaciteti i resurseve të bashkëndara

edhe pse rrjeta peer-to-peer shpesh pretë që secili stacion punues të ruan aplikacionin e tijë në
fajll, mund të loconi ndonjë aplikacion si qendror dhe tu mundsoni njerve ti kapin nga cila do
makinë tjetër. Pos kësaj, mund ti ndani paisjet si janë drajvet, CD-romët dhe printerët. Paketet
më të mira i shenejnë shfrytëzuesit kur stacioni i punës me resurset e bashkndar e lëshon
rrjetën.
 Sa është pajisja e përshtashme për përdorim në zyret e vogla.

për arsyeeje se rrjeta peer –to-perr rrall ka menaxherë të rrjetës, do ta dëshironi që rrjetë n sa
më lehtë ta kontrolloni. Rrjeta e mire peer-to-peer duhet të jetë e thjeshtë për instalim- duhet ti
ketë veglat e mira për printim dhe administrim me fajllat, për qëllim të kontrolit me resurset e
bashkndara. Edhe pse rrjetat peer-to-peer nuk janë të njohura me sigurin e tyre , gjithashtu do
të dëshironit një lloj kontrolle takoj resurseve të bashkëndara.

Kuptimi i operacioneve peer- to – peer

Kemi hulumtuar se si funksionon rrjeta klient server, por dhe si punon rrjeta peer-to-to peer? Në
makinën e pavarur sistemi i juaj operativ (p.sh DOS) mundet në kërkes tuaj, ti qaset drajveve
direct. Aplikacioni i drejtohet direct DOS-it, i cili i dërgon informacion BIOS-it dhe ai i dërgon
diskut të kompjuterit. DOS nuk kërkon ndihmë në qasje të informacionit dhe periferive në
kompjuterin e vetë.
Nëse punoni në rrjetë, situata është diçka më ndryshe. DOS ka nevojë për informacione
për qasje në informacionet e komjuterëve të tjerë në rrjetë. Ky ndëmës quhet redirektor ose shell
nëse jeni shfrytëzues i Nowel-it)- shih esencën e punës në rrjetë nën windows 2000
Në shiqim të pare, duket se ekzistojnë të gjitha përparsit në anënën e rrjetave klient server. Kur të
bëni në revision të sërishëm mund të zbuloni se kjon nuk është gjithmon. Për rrjeta të vogla rrjeta
peer-to-peer ka një numër përparsish:
 Nuk kërkon stacion destinues punues (edhe pse përdorimi i njërës është ide e mire për
shkak të arsyeve që i kemi përmend).
 Mënyrë e thjesht e lidhjes dhe e bashkëndarjes së informacioneve në stacionet punuese të
cilat i keni në vendet e juaja punuese
 Është më e lirë se të keni duplicate për blerje të printerve , duplicate të CD-ROM-ëve etj
për secilin person në zyre dhe me gjasë më e mirë me rastin e bashkëndarjes së printerve
të prodhimit si print bafer dhe print kalemat fizik
 Çmim më i lire se klient –serverët lAN-në dhe nuk kërkon ingjinjer me rastin e instalimit
Shkurt , rrjeta peer-to peer nuk ofron fleksibilitet ose lidhje komplet të sigurt ndërmjet fajll serverit
dhe stacioneve punuse, por në instalime të vogla do ti plotësoj kërkesat e tuaja.
Përdorimi i internet adresës
Secili kompjuterë në internet ka një identititet unik në formë të numrit 32 bitësh(4 bajta), i cili
është përshkak të lexushmërisë më të leht, zakonisht e treguar si adresë numerike e cila përbëhet
nga katër pjesë. Disa njerëz i shkruajn këtyre numrave pika ose i tregojnë si katër adresa p.sh
adresa tipike e microsoftit është është kështu:
198.105.232.30
në shumë raste adresa ekziston edhe si emër, me domenin i cili tregon se a është fjala për institucion
biznesi apo tjetër që shfrytëzon këtë adresë (siç është com. Për komercilale , edu për arsim ose gov
për organizatat qeveritare) ose mbi shtetin në të cilin është e locuar adresa