January 8

Bazat e
Hardware

2016
Rrjetat
Kompjuterike

Rrjetet Kompjuterike
Rrjeti sht Kompjuteri- John Gage, Sun Microsystems
Rrjeti kompjuterik mund t prkufizohet si nj grup kompjutersh q ndajn
resurse dhe informacion me njri tjetrin
Pr t realizuar nj rrjet kompjuterik duhet nj kombinim pajisjesh dhe
pjessh hardware si dhe software prkats
Rrjeti kompjuterik m i madh botror sht pikrisht interneti
Prderisa rrjeti kompjuterik prfshin komunikim informacioni, sht e
domosdoshme q ky komunikim t ndodhi nn disa rregulla t
paracaktuara t njohura ndryshe si protokolle.

Arkitektura e rrjeteve kompjuterike

Rrjetet kompjuterike lidhin kompjutert me njri-tjetrin,por kjo lidhje mund
t realizohet n mnyra t ndryshme
Konfigurimi fizik, pra mnyra sesi lidhen fizikisht kompjutert me njri
tjetrin shpesh njihet si topologji e rrjetit
Ajo prshkruan rrjetin pa ju referuar distancave apo vendodhjeve fizike
Gjithashtu tregon n nj far mnyre rrugt q ndjekin sinjalet pr tu
transmetuar nga nj kompjuter tek tjetri
Rrjetet kompjuterike prcaktojn gjithashtu dhe nj lloj hierarkie midis
kompjuterve
Disa rrjete i bjn disa kompjuter m t fuqishm se t tjert
Prmbledhtazi ekzistojn kto tipe topologjish:
Bus
Ring (Unaz)
Star (Yll)
Tree (Pem)
Mesh

Rrjetet bus
Ky lloj rrjeti ka nj shtyll kryesore (kabll)
Kompjutert lidhen me kt kabll gjat rrugs, dhe e prdorin at pr t
drguar dhe marr sinjale (informacion)

 Shtylla kryesore funksionon n mnyr t ngjashme me nj bus t

dhnash, prandaj kjo topologji njihet me kt emr
Kompjutert lidhen me shtylln kryesore me ann e kabllove dhe lidhsave
n form T-je, ndrsa vet shtylla ka dy pjes fundore t ndrprera me nj
rezistenc q pengon rrjedhjen e informacionit nga rrjeti

Rrjetet ring (unaz)

Rrjeti ring (unaz) ngjan si nj rrjet bus por pa pjes fundore
Shtylla kryesore sht nj rreth i mbyllur, pra nj unaz
Unaza nuk prbhet nga nj kabll i vetm, por nga segmente q ndrlidhin
do dy kompjuter
Sinjalet kalojn nga njri kompjuter tek tjetri derisa t arrijn n
destinacionin e duhur

Rrjetet star (yll)

N kt topologji kompjutert lidhen me njri tjetrin nprmjet nj pajisje
shprndarse q njihet si hub
do kompjuter lidhet me hub-in nprmjet nj Kablli

Rrjetet tree (pem)

Nse lidhim disa hub-e bashk rezultati sht nj rrjet tree (pem)
N kt mnyr lidhen shum m tepr nyje (kompjuter) sesa mund t
lidheshin vetm me ann e nj hub-I
Rrjetet e vogla familjare prgjithsisht kan nj topologi star, ndrsa rrjetet e
mdha shpesh kan topologjin tree

Rrjetet mesh
N kto lloj rrjetash t gjith kompjutert lidhen me njri tjetrin duke rritur
sigurin e transmetimit edhe n rast se ndodh ndonj shkputje
Kto rrjete jan m shum teorike pasi jan shum t vshtira dhe t
kushtueshme pr tu realizuar n praktik (n rastin e rrjeteve me tela)

Rrjetet kompjuterike pa tela

Kto rrjete ndrlidhin kompjutert me njri tjetrin me ann e valve radio
Shpesh ndjekin topologji logjike t ngjashme me ato t rrjeteve me tela
Krkojn masa shtes sigurie pr shkak se informacioni transmetohet n
ajr dhe mund t kapet dhe nga prdorues q nuk jan pjes e rrjetit
Rrjetet kompjuterike pa tela mund t jen
Ad-hoc - kompjutert komunikojn drejtprdrejt menjri tjetrin pa ndihmn
e nj pajisje ndrlidhse
E kontrolluar - kompjutert komunikojn me njri tjetrin me ann e nj
pajisje ndrlidhse (shprndarse)

Hierarkia e kompjuterve
Kompjutert mund t jen t ndar n klasa n disa tipe rrjetesh edhe pse
disa t tjer i konsiderojn t gjith kompjutert e rrjetit si njlloj t
fuqishm
Dy llojet baz t hierarkive jan
Klient-Server
N kt lloj hierarkie resurset e ndara t rrjetit (p.sh printer,
internet)qndrzohen n nj ose m shum kompjuter t fuqishm t
quajtur server
Shfrytzuesit e ktyre shrbimeve quhen klient
Pika e fort e ksaj hierarkie sht thjeshtsia e administrimit
Peer-to-peer
T gjith kompjutert jan t barabart
Kompjutert ndajn skedar dhe resurse midis njri tjetrit
Nuk ka nj server t dedikuar pr shrbime dhe si rrjedhoj nuk sht e
domosdoshme prania e nj superkompjuteri
Duhet theksuar se hiearkia e prftuar nuk ka lidhje direkte me topologjin e
rrjetit.
Hierarkit e msiprme mund t aplikohen mbi do lloj topologjie fizike

Standardet ndrlidhse
Rrjeti kompjuterik sht nj bashksi idesh, hardware dhe software
Software ka t bj me programet q e mundsojn at si dhe protokollet
ndrlidhse

Hardware ka t bj me kartat e rrjetit, hub-et, router-t, kabllojet, etj.

Ethernet (IEEE 802.3)
sht standardi ndrlidhs i rrjeteve me tela
Prcakton llojet e kabllove, mnyrat e lidhjes si dhe paketat e sinjaleve
elektrike dhe logjike (0-1) q drgohen dhe merren
Skema e Ethernet, njihet si probabilitare, pr shkak se garancia se nj
kompjuter mund ta prdori rrjetin sigurohet vetm me ann e nj prshkrimi
probabilitar
Ethernet prcakton gjithashtu dhe shpejtsin e transmetimit t t dhnave
nprmjet hardware mundsues t tij
Shpejtsia maksimale varion n intervalin10-1000Mbps

Standardet ndrlidhse t rrjeteve pa tela (wireless)

Rrjetet pa tela prdorin val radio pr te realizuar komunikimin midis

kompjuterve
Standardet rregulluese t tyre mund t prmblidhen ne tabelen e meposhtme
Standarti
Frekuenca
Shpejtesia e transmetimit
802.11a
5.2GHz
54 Mbps
802.11b
2.4Ghz
11 Mbps
802.11g
2.4Ghz
54 Mbps
802.11n
2.4Ghz
600 Mbps
Pra standardi i prdorur prcakton mbi t gjitha shpejtsin maksiamale t
transmetimit t t dhnave
Nj rrjet mund t lejoj prdorimin e m shum se nj standardi

Karta e rrjetit (NIC)

S bashku me driver-in prkats ka nj detyr kye n rrjet
Kthen t dhnat kompjuterike n formatin q prdor rrjeti i jashtm fizik
(sinjale elektrike) dhe anasjelltas
Mund t jet pjes e motherboard, kart PCI ose e jashtme (lidhet me
kompjuterin me ann e USB)
Karta e rrjetit duhet t lejoj prdorimin e standardeve (p.sh shpejtsin e
transmetimit) q prdor rrjeti n t cilin ndohet kompjuteri
Ekzistojn dhe karta rrjeti q lejojn prdorimin e disa standardeve

Hub-et dhe pikat e aksesit (Access Point)

Hub

Kalon sinjalet nga nj kompjuter tek tjetri

Pajisja me t ciln lidhet do kompjuter q sht pjes e rrjetit (topologji star
ose tree)
Dallojn nga numri i portave q prmbajn (nj port pr do kompjuter) si
dhe nga menaxhueshmria e tyre (konfigurimi n distanc, etj.)
Mund t punojn me shpejtsi t ndryshme
Disa hub-e njihen si switch, ata realizojn nj ndarje logjike t rrjetit n
rrjete m t vogla.
Switch-et njihen ndryshe si hub-e inteligjente
Access Point (pik aksesi)

Prdorin n rrjetat pa tela pasi u japin qasje n rrjet kompjuterve pjesmarrs

Prmban nj radio-transmetues dhe radio-marrs q punon n frekuenca t
fiksuara (nuk mund t modifikohen prej jush)
Prgjithsisht lejojn gjithashtu lidhjen me to me an t telave, duke
mundsuar n kt mnyr p.sh lidhjen e nj serveri me rrjetin n mnyr
m t qndrueshme
Dallojn nga antenat q prdorin, zona fizike q arrijn t mbulojn si dhe
standarded q lejojn t prdorin

Routert dhe modem

Routert

Lidhin rrjetet kompjuterike me njri tjetrin Shembuj:

Lidhja e nj rrjeti pa tela dhe nj rrjeti me tela
Lidhja e rrjetit t shtpis me rrjetin e nj kompanie shprndarse interneti
(ISP)
Router prcakton rrugn ndrlidhse midis rrjeteve t ndryshme
kompjuterike
Router jan shtylla e Internet (pr shkak se ai prbhet nga shume rrjete
prbrse)
N ditt e sotme shpesh kur blini nj hub ai luan gjithashtu dhe rolin e
router-it

Modem

Mundson lidhjen e kompjuterit me rrjetin telefonik duke mundsuar

komunikimin me kompjuter t tjer (ose rrjete) nprmjet tij
Mund t prdorin rrjetin telefonik me tela ose at Cellular

Kabllot
Koaksial

10-100Mbps
Gjatsi maksimale 500m
Me tela t prdredhura (twisted pair)

10-1000Mbps
Gjatsi maksimale 100m
Fibra optike

Shpejtsi shum e lart transmetimi n distanca t gjata (km)

Adresimi n nj rrjet kompjuterik

do kompjuter n rrjet duhet t ket nj adres t tijn n mnyr q t
drgoj dhe marr informacion
Ekzistojn kto forma baz adresimi:
MAC - Adres fizike (heksadecimale) e nj kompjuteri n rrjet q prdoret
gjat komunikimit fizik (byte si sinjale elektrike)
IP - Adres logjike numerike q prdoret pr adresimin e kompjuterve t
tjer nga programe q po prdorin rrjetin
Emr domain - sht nj sekuenc grmash q prdoret pr t shmangur
mbajtjen mend t adresave numerike (IP). Prkthimi nga domain n IP
realizohet
nprmjet shrbimit DNS

Klasifikimi i rrjeteve kompjuterike

LAN - Rrjet kompjuterik n nj godin ose grup godinash
WAN - Kompjuter ose LAN-e q lidhen me njri tjetrin t shprndar n
distanc duke prdorur topologji t ndryshme

 MAN - Nj rrjet kompjuterik q mbulon nj qytet

INTERNET - Rrjeti botror q prfshin rrjete kompjuterike t ndrlidhur me
njri tjetrin