Rrjetet Kompjuterike

Modelet referuese OSI dhe TCP/IP

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Objektivat

Historiku i zhvillimit t modelit referues OSI

Shtat Shtresa t modelit OSI
Enkapsulimi i t dhnave
Historiku i zhvillimit t modelit referues TCP/IP
Krahasimi n mest t modeleve referuese OSI dhe
TCP/IP
Protokollet e katr shtresave t modelit TCP/IP
Veorit e protokollit TCP dhe UDP
Roli dhe funksioni i protokollit IP
Funksioni i protokollit ARP
Ligjerues: Selman Haxhijaha

Historiku i modelit referues OSI

Zhvillimet e para n fushn e rrjetave kompjuterike jan
prcjellur me nj konfuzion dhe pa organizim.
Pr ta adresuar problemin e rrjetave jokompatibile
organizata ISO ka paraqitur modelin referues OSI (Open
Systems Interconnection).
Modeli i referimit OSI sht nj korniz abstrakte q
prdoret pr t shpjeguar se si informata udhton npr
rrjeta kompjuterike.
Modeli OSI prdoret pr t vizualizuar se si t dhnat apo
paketat e t dhnave transmetohen nga programet
aplikative t drguesit (si p.sh. drgimi i posts elektronike
nprmjet Outlook), kalimi nprmjet mediumeve t
ndryshm t rrjetit (p.sh kabllos) te aplikacioni q ndodhet
n ndonj kompjuter tjetr pranues
Selman Haxhijaha

Historiku i modelit referues OSI

Funksionimin e rrjetit modeli OSI e ndan n shtat
shtresa
Ndarja e funksioneve t rrjetit n shtresa na ofron
kto avantazhe:
Komunikimet n rrjet i ndan n pjes t vogla dhe m t
thjeshtuara duke mundsuar zhvillim m t leht t
teknologjive t reja.
Na lejon q softueri dhe hardueri nga prodhuesit e
ndryshm t mund t komunikoj mes vete
Mundson standardizimin e komponentve t rrjets n
mnyr q ato t zhvillohen dhe prkrahen nga
prodhuesit e ndryshm
Selman Haxhijaha

Shtresat e modelit OSI

Shtat shtresa t modelit referues OSI jan:
Aplikacioni
Bn prkthimin, ekriptimin,
dhe komprimimin e t dhnave

Prezantimit
Sesionit

Transmetim i besuesh ose jo i

besueshm. Kontrolli i
gabimeve para ritransmetimit

Vendos, mirmban dhe

terminon sesionet

Transporti
Rrjetit

Organizon paketat n korniza

duke i transmetuar hap pas hapi

T mundsoj qasje n
resurse t rrjetit

Zhvendos paketat e t dhnave

nga burimi deri tek destinacioni

Data-Linkut
Fizike
Selman Haxhijaha

Transmeton bit-t npr

medium, siguron specifikacione
mekanike dhe elektrike

Funksionet e tre shtresave m t larta t

modelit OSI

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Funksionet e katr shtresave t ulta t modelit OSI

Enkapsulimi t dhnave
N mnyr q t kemi komunikim t besueshm n
rrjet, informatat t cilat drgohen duhet t vendosen
n pako t menaxhueshme
Enkapsulimi sht proces i mbshtjelljes s t
dhnave me informatat shtes t protokolleve t
ndryshme para se ato t dhna t transmetohen n
rrjet.
Gjat enlapsulimit secila shtres e modelit OSI vendos
informata shtes q jan karakteristik e protokolleve
q veprojn n at shtres.

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Procesi i Enkapsulimit

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Modeli referues TCP/IP

Modeli referues TCP/IP

E ka marr emrin nga dy protokolle prbrse
TCP Transmission Control Protocol
IP Internet Protocol

sht krijuar si rezultat i krkess s

Departamentit t mbrojtjes s ShBA-ve
Versioni prezent i modelit referues TCP/IP
sht standardizuar pr her t fundit n vitin
1980.
Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresat e modelit TCP/IP

Modeli referues TCP/IP prbhet nga katr
shtresa
Aplikacioni

Transporti
Interneti

Qasje n Rrjet

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Krahasimi n mest t modeleve referuese OSI

dhe TCP/IP

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Krahasimi n mest t modeleve referuese OSI

dhe TCP/IP
Ngjashmrit e ktyre dy modeleve prfshijn
kto elemente:
T dy modele prdorin shtresa pr t prshkruar
funksionimin e rrjetave.
T dy modele kan shtresn e aplikacionit edhe pse
kjo shtres ka funksione t ndryshme.
T dy modele kan ngjashmri n shtresat e
transportit dhe t rrjetave.
T dy modele presupozojn se paketat komutohen.
Kjo nnkupton se paketat individuale mund t
udhtojn npr rrug t ndryshme pr t arritur deri
tek destinacioni i njjt.
Ligjerues: Selman Haxhijaha

Krahasimi n mest t modeleve referuese OSI

dhe TCP/IP
Dallimet n mes t ktyre dy modeleve prfshijn
kto elemente:
Modeli TCP/IP grupon funksionet e OSI shtress s
prezantimit dhe sesionit n shtresn e aplikacionit.
Modeli TCP/IP grupon funksionet e OSI shtress s
Data-Linkut dhe shtress Fizike n shtresn e Qasjes
n Rrjet.
N shikim t par modeli TCP/IP duket m i thjesht
pasi ka m pak shtresa.
Protokollet e modelit TCP/IP jan standarde rreth t
cilve sht zhvilluar i gjith Interneti i sotm.
Ligjerues: Selman Haxhijaha

Lidhja n mes t shtresave t TCP/IP modelit dhe

protokolleve

Selman Haxhijaha

Modeli TCP/IP: Shtresa e Aplikacionit

Shtresa e Aplikacionit sht prgjegjse pr proceset e
prezantimit, enkodimit dhe kontrollit t dialogut dhe
sesioneve n mes t hosteve komunikuese.
Protokollet q veprojn n shtresn e Aplikacionit t
modelit TCP/IP jan:

Protokolli DNS (ang. Domain Name Service)

Protokolli HTTP (ang. Hypertext Transfer Protocol)
Protokolli SMTP (ang. Simple Mail Transfer Protocol)
Protokolli FTP (ang. File Transfer Protocol)
Protokolli Telnet

Kto protokolle definohen nga RFC t organizats

IETF
Selman Haxhijaha

Shtresa e Aplikacionit: Protokolli DNS

DNS sht nj sistem i cili prdoret n Internet pr t prkthyer emrat
e domeneve n IP adresat e tyre prkatse.

Sot n Internet ekzistojn mbi 200 sajte t domeneve t

nivelit t lart (ang. Top-Level-Domains).

Disa prej ktyre domeneve t nivelit t lart jan:

.al Shqipria
.us Shtetet e Bashkuara t Ameriks
.edu sajtet akademike n ShBA
.ac sajtet akademike n Mbretrin e Bashkuar
.com sajtet komerciale
.gov sajtet qeveritar
.net shrbimet e rrjetave
Selman Haxhijaha

Shtresa e Aplikacionit: Protokolli HTTP

Funksionon ngusht me ueb-in apo www dhe prdor
gjuhn formatuese HTML.
HTML specifikon lokacionet pr vendosjen e tekstit,
fajllave dhe objekteve q duhet t transferohen nga ueb
serveri tek shfletuesi
Hyperlinku sht nj objekt, fjal, fotografi apo fraz n
nj Ueb faqe q e drejton shfletuesin n nj ueb faqe t
re.
Zakonisht ueb faqja n vete prmban lokacionin e
adress t quajtur URL (ang. Uniform Resource Locator).
Selman Haxhijaha

Shtresa e Aplikacionit: Protokolli HTTP

Pjest e nj URL-je jan:
Shembull http://www.ubt-uni.net/fakulteti/ ku pjest
http:// - i tregon shfletuesit se cilin protokoll duhet ta prdor
www - paraqet sistemin ndrlidhs pr dokumentet
hipertekst
ubt-uni.net - paraqet domenin e ueb faqes
/fakulteti/ - identifikon lokacionin e follderit n server n t
ciln ndodhet ueb faqja

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresa e Aplikacionit: Protokolli SMTP

Prdoret nga email serveri pr t drguar apo pranuar
mesazhet elektronike.
Transporton mesazhet elektronike n formatin ASCII
duke prdorur protokollin TCP t shtress s
Transportit.
Prdoruesi prdor aplikacione pr marrjen e emailve
nga server.
Dy protokolle:
POP3 (Post Office Protocol 3)
IMAP (Internet Message Access Protocol 4)
Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresa e Aplikacionit: Protokolli SMTP

Portet standarde me an t cilve funksionojn
kto protokole jan:
SMTP funksionon n portin 25
POP3 funksionon n portin 110
IMAP4 funksionon n portin standard SSL 993

N aspektin e siguris protokolli SMTP nuk na

ofron shum mbrojtje madje nuk e ka t
implementuar as elementin e autentifikimit.

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresa e Aplikacionit: Protokolli FTP

Ky protokoll sht prgjegjs pr transferimin e fajllave
nga serveri tek klienti dhe anasjelltas.
Protokolli FTP shfrytzon shrbimet e protokollit TCP
sht protokoll i besueshm, i orientuar n ndrlidhje
Qllimet baz t FTP protokollit jan:
T mundsoj shkmbimin e fajllave n mes t hosteve t largt.
T mundsoj pavarsin e formateve t fajllave n mes t hostit t
klientit dhe serverit.
T mundsoj transferimin efikas t fajllave npr rrjetat TCP/IP

FTP transferimin e t dhnave e bn n modin ASCII

apo modin binar.
Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresa e Aplikacionit: Protokolli Telnet

sht protokoll i cili mundson qasje nga distanca n
kompjuter nprmjet Internetit apo rrjetave lokale.
Telneti i mundson prdoruesve t qasen n hostin e
caktuar dhe pastaj t ekzekutojn komandat e
ndryshme.

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresa e Transportit Protokolli TCP

Modeli TCP/IP: Shtresa e Transportit

Shtresa e Transportit n modelin TCP/IP sht
identike pr nga prgjegjsit dhe funksioni me
shtresn e Transportit t modelit OSI.
Detyra kryesore e shtress s transportit sht rregullimi i
qarkullimit t informatave nga burimi e deri tek destinacioni
n mnyr t besueshme dhe t sakt duke prdorur
mekanizmat
dritaret rrshqitse (ang. sliding windows)
numrat sekuencial
Konfirmimet

Shtresa e Transportit vendos lidhje logjike n mes t hosteve

n dy pika t ndryshme komunikuese n rrjet
Ligjerues: Selman Haxhijaha

Modeli TCP/IP: Shtresa e Transportit

Protokollet q jan pjes e shtress s Transportit, informatat e
marra nga shtresa e Aplikacionit, i segmentojn dhe i bashkojn
n nj varg t dhnash (ang. data stream) t gatshme pr
transmetim.

N shtresn e Transportit veprojn dy protokolle:

Transmission Control Protocol TCP protokoll i besueshm
dhe i sifurt gjat transmetimit
User Datagram Protocol UDP protokoll i thjesht, i shpejt
dhe jo i besueshm gjat transmetimit

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresa e Transportit

TCP sht prgjegjs pr:

Segmentimin e t dhnave
I orientuar n ndrlidhje (vendos qarqet virtuale / lidhje tre
kahshe)
Besueshmrin (numrat sekuencial dhe konfirmime)
Kontrollimin e rrjedhs s trafikut (dritare rrshqitse)

Formati i Segmentit t TCP-s

TCP Segmenti prbhet nga TCP Headeri i prcjellur nga t dhnat

Segmentet prdoren pr t vendosur lidhjen, t bartin t dhnat dhe
konfirmimet.
Ligjerues: Selman Haxhijaha

Vendosja e qarkut virtual

Ligjerues: Selman Haxhijaha

TCP virtual circuit Three way handshake

0

15 16
16-bit Source Port Number

31
16-bit Destination Port Number

32-bit Sequence Number

32 bit Acknowledgement Number

4-bit Header
Length

6-bit
(Reserved)

U A P R S F
R C S S Y I
G K H T N N

16-bit TCP Checksum

16-bit Window Size

16-bit Urgent Pointer

Options (if any)

Data (if any)

Pr t vendosur lidhjen, dy hostt komunikues duhet t

sinkronizojn TCP numrat sekuencial fillestar t tyre.
Numrat sekuencial prdoren pr t ndjekur rradhitjen e
paketave dhe pr tu siguruar se asnj paket nuk sht
humbur gjat transmetimit.

Packet 1:
TCP: ----TCP:
TCP:
TCP:
TCP:
TCP:
TCP:
TCP:
TCP:

source: 192.168.1.10 dest.:192.168.1.1

TCP header ----Source port
= 1026
Destination port
= 524
Initial sequence number = 12952
Next expected Seq number= 12953
.... ..1. = SYN
Window
= 8192
Checksum
= 1303 (correct)
Maximum segment size
= 1460 (TCP Option)

Packet 2: source: 192.168.1.1

dest: 192.168.1.10
TCP: ----- TCP header ----TCP: Source port
= 524
TCP: Destination port
= 1026
TCP: Initial sequence number = 2744080
TCP: Next expected Seq number= 2744081
TCP: Acknowledgment number
= 12953
TCP:
.... ..1. = SYN
TCP: Window
= 32768
TCP: Checksum
= D3B7 (correct)
TCP: Maximum segment size
= 1460 (TCP Option)
Packet 3: source: 192.168.1.10 dest: 192.168.1.1
TCP: ----- TCP header ----TCP: Source port
= 1026
TCP: Destination port
= 524
TCP: Sequence number
= 12953
TCP: Next expected Seq number= 12953
TCP: Acknowledgment number
= 2744081
TCP:
...1 .... = Acknowledgment
TCP: Window
= 8760
TCP: Checksum
= 493D (correct)
TCP: No TCP options

Vazhdon

Kontrolli i rrjedhs s trafikut n TCP

Me madhsin e dritareve (Window size) i referohemi
numrit t bajtve t transmetuar para se t pranojm
mesazhin e pranimit.
Qllimi i mekanizmit t dritareve (windowing) sht q
t prmirsoj kontrollin e rrjedhs dhe besueshmris.
Kontrollimi i rrjedhs s trafikut prdor mekanizmin e
dritareve rshqitse (sliding windows)
Mekanizmi sliding window mundson q pajisjet t
negociojn madhsin e dritares pr t drguar m
shum se 1 bajt gjat nj transmetimi.

Dritaret rreshqitse TCP (Sliding Window)

Burimi duhet t pranoj

konfirmimin "ACK 51" para se
t drgoj m shum t dhna.

Dritaret rreshqitse TCP (Sliding Window)

Dritaret rrshqitse TCP

Nuk mund t
pranoj dritaren me
kt madhsi.
Porti i burimit =
3551. Hosti im.

Porti i Destinacionit = 80
Server

Numrat e porteve n shtresn e Transportit

Numrate e porteve prdoren pr t prcjellur sesionet e

shumta q ndodhin n mes t dy hosteve.
Identifikohen nga numrat me vler 16-bitshe (rangu 0 65535)
Portet e definuara dhe standardizuara (0 1023)
Portet e regjistruara (1024 49151)
Portet dinamike dhe private (49152 65535)

Shtresa e Transportit Protokolli UDP

Disa veori t protokollit UDP:
sht protokoll i thjesht
paraprakisht nuk vendos lidhje me destinacionin
bn shkmbimin e t dhnave pa garantuar se ato do t arrijn
n destinacion

Disa nga protokolle t shtress s Aplikacionit q

prdorin shrbimet e protokollit UDP jan: TFTP, SNMP,
DHCP, DNS

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Formati i segmentit UDP

32 bit
Porti i destinacionit (16)

Gjatsia (16)

Checksum (16)
T dhnat

Ligjerues: Selman Haxhijaha

8 Bajt

Porti i burimit (16)

Modeli TCP/IP - Shtresa e Internetit

Disa nga funksionet themelor jan:
drgimi i paketave nga hosti n host,
rrugtimi i paketave nga burimit deri tek destinacionit
menaxhimi i gabimeve t paketave gjat transmetimit

Protokollet q veprojn n shtresn e Internetit t

modelit TCP/IP jan:
Protokolli i Internetit IP (ang. Internet Protocol)
Protokolli i kontrollit t mesazheve n Internet ICMP
(ang. Internet Control Message Protocol)
Protokolli i zbrthimit t adress ARP (ang. Address
Resolution Protocol)
Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresa e Internetit Protokolli IP

sht mekanizm transmetues, jo i besueshm me
karakteristikat e prpjekje m t mir t drgimit
(ang. best-effort delivery)
Njsia transmetuese e t dhnave n shtresn e
Internetit quhet paket
32 bit
Ver (4)

HELEN(4)

Tipi i Shrbimit (8)

Identifikimi (16)
TTL (8)

Gjatsi e prgjithshme (16)

Flag (3)

Protokol (8)

Zhvendosje e Fragmentimit (13)

Vler Kontrolli e Hederit (16)

Adresa e burimit (32)

Adresa e destinacionit (32)
Opsionale (40 bajt)
T dhnat

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresa e Internetit Protokolli ICMP

ICMP (Internet Control Message Protocol) sht protokoll
menaxhimi dhe i ofron shrbimet lajmruese IP-s.
Roli i protokollit ICMP sht q ti ofroj hostit informata rreth
problemeve t mundshme n rrjet.
Prdoret nga Ping, tracert etj.

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Shtresa e Internetit Protokolli ARP

Protokolli ARP e bn zbrthimin e adress
harduerike t hostit nga IP adresa e njohur e
tij.
192.168.1.20

192.168.1.21

Rrjeta LAN

IP adresa: 192.168.1.21
Harduer Adresa: ???

IP adresa: 192.168.1.21
Harduer Adresa: aacc.1122.bb22

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Modeli TCP/IP - Shtresa e Qasjes n Rrjet

Shtresa e Qasjes n Rrjet definon mnyrn e transmetimit t
kornizave npr mediume t rrjets si jan kabllot koaksiale,
fibrat optike, iftoret e prdredhura prej bakri, transmetim pa
tela etj.
Protokollet q prfshihen n shtresn e qasjes n rrjet jan
Ethernet, FDDI, ATM
Madhsia e prgjithshme e nj kornize t Ethernet-it duhet t
jet nga 64 bajt e deri n 1518 bajt

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Modeli TCP/IP - Shtresa e Qasjes n Rrjet

Preambula
(7 bajt)

SFD
(1 bajt)

Destinacioni
(6 bajt)

Burimi
(6 bajt)

Tipi/Gjatsia
(2 bajt)

T dhnat
(40 1500 bajt)

FCS
(4 bajt)

Preambula prdoret pr sinkronizim

Prkufizuesi i fillimit t kornizs SFD - sekuenc 8 bitshe
me konfigurim 10101011 q tregon fillimin e kornizs
MAC adresa adresa fizike unike e hostit
Tipi/Gjatsia vlera e ksaj fushe sht 1500 batj
T dhnat q transmetohen n rrjet
Sekuenca e kontrollit t kornizs - FCS - prmban vlern 32
bitshe t CRC-s pr kalkulim t gabimeve n korniz gjat
transmetimit

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Prmbledhje
Modeli referues OSI sht nj arkitektur prshkruese pr
rrjetat kompjuterike standardet e t cilit ndihmojn n
arritjen e kompatibilitetit dhe ndrveprim m t madh
ndrmjet teknologjive t prodhueseve t ndryshm
Gjithashtu modeli referues OSI prdor shtat shtresa pr t
shpjeguar komunikimin n rrjet
Enkapsulimi sht nj proces gjat s cilit t dhnat
mbshtillen me headerin e nj protokolli t caktuar para se
paketa t transmetohet npr rrjet.
Modeli referues TCP/IP emrin e ka marr nga shkurtesa e dy
protokolleve Transmission Control Protocol / Internet Protocol

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Prmbledhje
Modeli referues TCP/IP sht zhvilluar nga
Departamenti Amerikan i Mbrojtjes DOD
Modeli referues TCP/IP ka katr shtresa
Modeli referues TCP/IP kombinon 3 shtresa t larta
t modelit OSI n shtresn e vet t Aplikacionit

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Referenc
Selman Haxhijaha Rrjetat Kompjuterike,
UBT 2012
http://selmanhaxhijaha.wordpress.com/categ
ory/rrjetat-kompjuterike/

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Pyetje?

Ligjerues: Selman Haxhijaha