Web Content Management System

(Web sistemi pr menaxhimin e prmbajtjes)

Arsim Gjinovci
arsgjinovci@gmail.com, arsim@mjellma.net;

Abstrakti
Shum organizata, biznese, individ ende ballafaqohen me vshtirri t ndryshme t
menaxhimit t materialit n web faqet e tyre. Prmbajtja e vjetruar, navigimi i dobt,
mungesa e privilegjeve t duhura pr ndrhyrje n prmbajtjen e faqeve, mungesa e njohuris
teknike dhe varsia nga web programert ka br q shum procese t automatizohen dhe t
gjindet nj mjet si q sht CMS pr t mundsuar menagjimin e prmbajtjes duke i evituar
kto pengesa.

Fjalt kye: Arkitektur e informacionit, kontrollim i prmbajtjes, riprpunim i

prmbajtjes, editim, autor t shumt, web faqe institucionale, web aplikacion.

1. Hyrje
Me popullarizimin e jashtzakonshm t brjes s biznesit n internet, apo ekspanzionin e
dot-com teknologjis (e-commerce), q nga viti 1990 gjithnj e m shum kompani dhe
individ shprehin interesim pr t qen prezent n web. N fillim pr t prezantuar
kompanin, prodhimet dhe shrbimet nevojitej njohuri e konsiderueshme e programimit q e
posedonin vetm personat e specializuar si web dizajnert. Ata krijonin HTML faqe statike
dhe i vendosni n webserver pr ti br publike n Internet. Kur shfaqej nevoja pr
prditsimin, mirmbajtjen dhe ndryshimin e atyre faqeve nevojitej srish ndihma e
programuesve, t cilt duke prdor FTP-n si klient mund t i qaseshin web serverit, duhej
pr t i shkarkuar html faqet srish n kompjuter pr ti ndryshuar dhe pr ti rivendosur
srish me ftp n web server.
Kshtu u shfaqn web cms t e para rreth vitit 1995 [1] t cilat ishin kryesisht komerciale
si CNET PRISM e cila madje edhe u patentua n at koh. M von me zhvillimin e
infrastrukturs s internetit pas vitit 1998 fillojn t shfaqen edhe web CMS -t Open source,
q shprndaheshin pa pages dhe n zhvillimin e t cilve merrnin pjes shum kontribues
(p.sh TYPO3, q prdoret edhe sot e ksaj dite si plaform - framework pr krijimin e CMS
web faqeve dhe sht open source)[2]

2. ka sht prmbajtja

Kompjutert jan dizajnuar pr ti prpunuar t dhnat n informata. E dhn (data) sht

fardolloj shkronje, numri apo simboli apo kombinim shkronjash, numrash dhe simbolesh pa
ndonj domethnje t veant pr njeriun.[3] Ajo q ka kuptim dhe ia shton njohurin njeriut
sht informata. Njjt si e dhna edhe prmbajtja gjithashtu sht informat, por q ka m
tepr kuptim pr njeriun. Pra prmbajtja dhe e dhna nuk jan t njjt por kjo nuk do t thot
q ato nuk ndrveprojn mes veti. [4] Prmbajtja sht informata e vendosur pr tu prdorur,
sht informata plus e dhna. Prmbajtja ka format, ka struktur. Funksionaliteti po ashtu

1
sht prmbajtje. Pra prmbajtja sht informat q organizohet pr n qllim ose prdorim t
caktuar.

2. ka sht Web CMS

Web CMS sht sistem softueri n web, q shrben pr menaxhim t prmbajtjes. sht e
implementuar si nj web aplikacion, pr t krijuar dhe menaxhuar n mnyr dinamike
prmbajtjen e HTML faqeve. Zakonisht prdoret pr t kontrolluar, sistemuar dhe publikuar
nj trsi t madhe t materialit t mbledhur n mnyr dinamike nga nj apo m shum
prdorues (tekst, fotografi, video etj), t cilt mund ti qasen CM sistemit nga nj apo m
shum vende, prmes Internetit. Web CMS e lehtson krijimin e prmbajtjes (Authoring),
lehtson kontrollin e prmbajtjes (lejimin, kategorizimin, ripublikimin, largimin),
redaktimin (korrigjimin e gabimeve tekstuale), dhe shum funksione tjera thelbsore t
mirmbajtjes si psh. verzionimi, etj. Dhe gjitha kto pa qen e nevojshme njohja e gjuhs
HTML apo ndonjrs nga gjuht tjera t skriptimit (PHP, ASP, CGI etj) nga prdoruesi.

Figura 1. Skema e thjesht e CMS sistemit [5]

2. Tiparet kryesore t nj Web CMS

Shum web CMS jan t programuar n gjuh si Java, PHP, ASP etj. dhe t vendosur n
nj web server. Nj web CMS mund t prmbaj edhe komponente t tjera t jashtme si
motort e krkimit, motort e rrjedhs s punve (workflow), modulet e integruar t posts
elektronike (e-mail) etj. Web prmbajtja normalisht sht e ruajtur n arkivat e t dhnave ose
n bazn e t dhnave si p.sh MySQL (q sht open source) ose Oracle (q sht
komerciale).

2
 Tiparet kryesore q e karakterizojn nj Web CMS jan: [6]

Prmbajtja leht e editueshme

Te nj faqe CMS prmbajtja sht e ndar nga paraqitjen vizuale, gj q zakonisht bn t
mundur shum m leht dhe m shpejt pr t redaktuar dhe manipuluar prmbajtjen. Nj
web CMS prfshin edituesin q zakonisht sht WYSIWYG, si vegl q lejon prdoruesit
q t krijojn dhe t redaktojn prmbajtjen n mnyr vizuele, pa pasur njohuri teknike t
html kodit. Disa nga edituesit q jan t integruar ne CMS jan CKEditor, TinyMCE,
CLEditor etj.[7]

Shabllonet e automatizuara dhe riformatimi i dukjes (ngjyrat, shtesat, grafika)

Prmes shablloneve (templates) krijohen modelet standarde t produksionit (zakonisht
HTML dhe XML) q mund t aplikohen automatikisht n prmbajtje t re dhe ekzistuese,
duke lejuar paraqitjen e t gjith prmbajtjes t ndryshuar nga nj vend qendror.
Qasja e kontrollit
Disa sisteme web CMS mbshtesin grupet e prdoruesit me ka mundsohet kontrollimi se
si prdoruesit e regjistruar bashkveprojn me faqen. Disa grupeve t prdoruesve mund tu
kufizohet qasja n disa faqe. Pr shembull prdoruesi anonim (jo i regjistruar) mund t ket
tjetr qasje nga prdoruesi i regjistruar (p.sh drgimi i komenteve), ose prdoruesit me
privilegje m t ulta kan m pak qasje se ata me privilegje m t larta administrative.
Vendosja (kyja) e funksionalitetit t shkallzuar
Web CMS prfshin plug-ins ose module q mund t instalohet leht pr t zgjeruar
funksionalitetin nj faqe ekzistuese-s.
Rrjedha e puns (Workflow) automatizimi i detyrave.
sht procesi i krijimit t cikleve dhe detyrave sekueciale apo paralele q duhet t
realizohet n CMS. Pr shembull, nj ose m shum krijues t prmbajtjes mund t drgojn
shkrime t cilat nuk publikohen por mbesin n nj histori t prpunimit t prmbajtjes, pr
derisa redaktuesi kopjeve nuk e pastron at dhe redaktori i prgjithshm nuk e miraton at
pr publikim.
Bashkpunimi dhe verzionimi i dokumentit apo prmbajtjes
Web CMS mund t veproj si nj platform bashkpunimi duke lejuar q prmbajtja t
shikohet dhe t prpunohet nga nj ose m shum prdorues t autorizuar. Ndryshimet mund
t regjistrohen (track changes) dhe nse autorizohen pr publikim do t publikohen,
prndryshe mund t injorohen ndryshimet dhe t kthehet verzioni paraprak. Form tjetr e
avancuara sht bashkpunimi duke lejuar prdoruesit e shumt q t modifikojn (apo
komentojn) nj faqe n t njjtn koh n nj seanc bashkpunimi
Menaxhimi i dokumentit
Web CMS mund t ofroj po ashtu nj mjet pr bashkpunim gjat menaxhimit t ciklit t
jets s nj dokument nga koha fillestare t krijimit, shqyrtimit, publikimit, arkivimit, dhe
fshierjes s dokumentit p.sh. CMS sikurse Alfresco[8] q prdoret pr krijimin e
dokumenteve teknike.

3
Lokalizimi shumgjuhsh
Aftsia pr t shfaqur ndrfaqen dhe navigimin e hyperlinqeve n gjuh t ndryshme si
dhe prmbajtjen nse ajo sht e prkthyer.
RSS dhe forma tjera t shprndarjes s informacionit
Web CMS shpesh ndihmon n shprndarjen e prmbajtjes duke gjeneruar RSS dhe Atom
feeds t dhna pr sistemet tjera. Gjithashtu prdoruesit e-mailit mund t njoftohen
automatikisht kur paraqiten prditsimet e q jan n dispozicion si pjes e procesit t puns.
Disa tipare tjera

Menagjimi i linqeve
Metadatat- pr makina krkuese dhe krkim t avansuar
Riprdorimi i resurseve
Plasimi shum kanalsh (Print, PDF, PDA-t, telefonat mobil, etj.)
Personalizimi?

3. Funksionimi i nj Web CMS

Web CMS nga nj pike vshtrim siprfaqsor paraqet procesin e mbledhjes, menaxhimit,
dhe publikimit t prmbajtjes.

Figura 2. Si funksionon nj CMS [9]

Grumbullimi i prmbajtjes: Konsiston n at q materiali (prmbajtja) ose krijohet vet nga

autori ose merret nga nj burim ekzistues.
Menaxhimi i prmbajtjes: Krijohet nj arkiv q prbhet nga baza e t dhnave dhe / ose
nga fajllat q jan komponente t sistemit dhe t dhnave administrative (t dhnat mbi
prdoruesit t sistemit).
Publikimi i prmbajtjes: Prmbajtje u vehet n dispozicion vizitorve t web faqes duke u
nxjerr (ekstraktuar) nga komponentt q ndodhen t arkivuar server .

4
4. Llojet e Web CMS ve

Ka tre lloje kryesore t WCMS: sistemi pr prpunim t prmbajtjes jasht linjes (offline),
pr prpunim online, dhe sistemet hibride. Kto terma prshkruajn modelin vendosjes pr
WCMS n drejtim t kur prezantimi templates jan aplikuar q t merr faqet web prmbajtjes
strukturuar.

Sistemi pr prpunimin e prmbajtjes offline

Kto sisteme njifen edhe si "gjenerator statik t faqeve", [10] q paraprocesojn t gjith
prmbajtjen, dhe i aplikojn mostrat (templates ) para publikimit dhe para se t gjenerojn
web faqe.

Sistemi pr prpunimin e prmbajtjes online

Kto sisteme t aplikojn modelet sipas krkesn (on demand). HTML faqja gjenerohet kur
nj prdorues viziton faqen ose ajo faqe trhiqet nga web cache.
Shumica e WCMS e ofrojn mundsin pr t mbshtetur shtesat (addons), t cilat ofrojn
mundsi m t zgjeruara duke prfshir forumet, blogjet, wiki, web dyqanet, foto gallerit,
menaxhimin e kontaktit, etj Kto module shtes shpesh njihen me emra si: nyje, veglza
(widget), shtesa, ose zgjatime (extension). Modeli i shtesave mund t bazohet n opens source
dhe t jet pa pages apo n modelin q pr licenc duhet paguar.

Sistemi hibrid pr prpunimin e prmbajtjes

Disa sisteme kombinojn qasjen offline dhe online. Disa prej ktyre sistemeve jo vetm q
krijojn HTML fajlla q jan statike por t gjenerojn edhe kod ekzekutues (si p.sh., JSP,
ASP, PHP, ColdFusion, Perl), kshtu q CMS vet nuk ka nevoj q do t vendoset n do
web server. Hibridet e tjera t veproj n njrn nga mnyrat online ose offline.

Figura 3. Disa tipe t CMS sipas fushs ku prdoren [11]

5. Aspektet e siguris

Si pam, nj web CMS sht nj web aplikacion q arrin majat e teknologjis ekzistuese t
internetit. Ngjashm sikurse web aplikacionet dhe softwert tjer, edhe nj web CMS sht
subjekt i krcnimeve t njjta t siguris. P.sh n kodin e CMS open source produktit t
njohur me emrin Open CMS n vitin 2006[12] sht shfaqur nj dobsi t quajtur absolute
path traversal vulnerability "lndueshmria traverzale e shtegut absolut" e cila lejonte q
prdoruesit e largt t autentifikuar t shkarkonin n kompjuterin e tyre fajlla q nuk do t
duhej ti shfaqen prdoruesit apo ti qasen prmbajtjes me privilegje t autorit gjegjsisht
krijuesit t prmbajtjes.[13]
Prandaj sht shum me rndsi apikimi i arnimeve (Pach) prditsimet e softwerit t sistemit
dhe qasje e avansuar e e prdorimit t fjalkalimeve etj.

5
6. Konkludim

Si prfundim mund t theksojm se nj web CMS n t vrtet mund edhe t mos

konsiderohet si produkt apo teknologji e caktuar[14], por para s gjithash duhet ta kuptojm si
nj koncept, q n vete ngrthen nj gam t gjer t proceseve q prfshijn web faqet e
nj shkalle t gjer t gjenerat s re. Natyra deprtuese e Web it bn q ajo t bhet mjet
i preferuar barts dhe prezantues i prmbajtjes, prandaj dhe do CMS mund t konsiderojm
si Web CMS e cila lehtson prezantimin e shum bizneseve n Internet.

7. Referenca

[1] http://www.cmswiki.com/tiki-index.php?page=HistoryOfCMS
[2] http://typo3.org/about/typo3-the-cms/the-history-of-typo3/
[3] Bazat e informatiks, Zeqir Ajdini, Fq 3
[4] Bob Boiko, Content Management Bible, 2nd Edition, Wiley Publishing, Inc., fq. 50, 2005.
[5] Bob Boiko, Content Management Bible, 2nd Edition, Wiley Publishing, Inc., fq. 124, 2005.
[6] http://en.wikipedia.org/wiki/Web_content_management_system
[7] http://www.wysiwygwebbuilder.com/cms_tools.html
[8] http://www.alfresco.com/
[9] http://www.ubc.ca/okanagan/itservices/service-catalogue/publishing-hosting/cms/help/how-it-works.html
[10] https://iwantmyname.com/blog/2011/02/list-static-website-generators.html
[11] http://agbeat.com/tech-news/what-is-a-cms-outlining-details-of-the-different-types/
[12] http://www.opencms.org
[13] National Vulnerability Database: http://web.nvd.nist.gov/view/vuln/detail?vulnId=CVE-2006-3934
[14] JISC TechWatch Report, Content Management Systems, Paul Browning & Mike owndes, 2001, Fq.3.

Autori
Arsim Gjinovci
Shkollimi:
2016 Studime master FSHK - Universiteti i Prizrenit Ukshin Hoti
2011 -2013 Fakulteti i shkencave kompjuterike Teknologjia e Informacionit dhe e
Telekomunikimit, Universiteti i Prizrenit Ukshin Hoti
2006 - Trajner i certifikuar pr programin XPert - IT trainings program (European
Computer Passport Program)
1988 - 1993 Fakulteti i mjeksis mjeksi e prgjithshme viti III (Prishtin)
Njohurit:
Njohuri t avansuara n dizajn grafik dhe DTP
Njohuri t avansuara n zhillimin e databazave me MS ACCESS
Web dizajner q nga viti 2000
Projektet e fundit: euro-food.org, tenderi-im.org, kdi-kosova.org,
demokracianeveprim.org, resuljusufi.com, leonorazenelaj.com, atta-ks.org, votaime.org,
mjellma.net etj