LEKSION 1
Software engineering eshte esenciale per
funksionimin e shoqerive kombetare dhe
nderkombetare. Sistemet software jane
abstrakte, cka sjell mosekzisencen e limiteve ne
potencialin e software, por ana negative eshte
qe meqe ska komponente fizike, atom und te
jene teper komplekse, te veshtira per tu
kuptuar dhe te shtrenjta per tu zevendesuar.
Tipe te ndryshme software kerkojne teknika te
ndryshme.
Faktoret qe ndikojne ne software failure jane:
1. Kerkesat ne rritje
2. Pritshmerite e uleta ndaj S.E
S.E tenton te mbeshtese zhvillimin professional
software ndaj programimit individual. Perfshin
teknika qe mbeshtesin:
1. Program specification
2. Design
3. Evolution
Software perfshin: Programet kompjuterike
dhe dokumentacionin qe I bashkangjitet.
Eshte nje disipine inxhinierike qe merret me te
gjitha aspektet e software production.
Aktivitet baze te S.E jane:
1. Software specification: Ku klientet dhe
inxhinieret caktojne software qe do te
prodhohet dhe kufizimet e tij
2. Software development: Softwari
dizenjohet dhe programohet
3. Software validation: Kontrollohet per
tu siguruar qe eshte sic e do klienti
4. Software evolution: Modifikohet nese
ndryshon klienti ose kerkesat e tregut
Produktet software jane 2 tipe:
1. Generic products: Sisteme stand alone
qe prodhohen nga organizata zhvillimi
dhe I shiten cdokujt qe mund ti bleje.
Organizata kontrollon specifikat e
software.
2. Customized Products: Sisteme specifike
per nje klient. Specifikat kontrollohen
dhe zhvillohen nga organizata qe blen
software-in.
Product characteristics:
Mainability,Efficency,Acceptability,Dependabilit
y & Security
Software process: Nje sekuence aktivitetesh qe
cojne ne prodhimin e produkteve software.
Ekzistojne tipe te ndryshme software dhe ska
metoda e teknika universal,por cdo tip
software karakterizohet nga:
1. Heterogjeniteti : lidhet me kerkesen qe
sistemet te aplikojne si sisteme te
shperndara neper rrjeta qe I perfshijne
tipe te ndryshme kompjuterash dhe
mobile devices.
2. Ndryshimet ne biznes: Keto ndryshime
si pasoje e zhvillimeve ekonomike e
teknologjike kerkojne zhvillimin e
software te rinj
3. Siguri dhe besim : Duhet te kete siguri
qe nuk sulmohet software apo info
Faktori qe specifikon cilat metoda dhe
teknikasoftware duhen perdorur eshte tipi
I aplikacionit qe do perdoret:
1. Stand alone apps: Run on a local
PC(funx. E nevojshme)
2. Ineractive transaction based apps:
Apps qe ekzekutohennga nje server
computer dhe aksesohen nga
perdoruesit prej PC te tyre
3. Embedded control systems: jane
software control system qe
kontrollojne e menaxhojne
hardware drivers
4. Batch processing systems: Sisteme
biznesi qe dizenjohen per
procesimin e te dhenave ne tufa te
medha
5. Entertainment system: Sisteme per
perdorim personal
6. Sistem per modeling and simulation
7. Data collection System
8. System of systems
Cikli i jetes se software:
1. Analiza- Gjuha natyrale
2. Projektimi – Gjuha
formale(matematika)
3. Implementimi(Gjuhe programimi)
4. Testimi (shfrytezimi,mirembajtja)
 LEKSION 2
Pershkrimet e procesit perfshijne:
1. Produkte: Jane rezultatet e nje aktiviteti
te procesit.
2. Hole:Pergjegjesite e njerezve te
perfshire ne process.
3. Pre & Post Condition:Fraza te verteta
para dhe pas aktivitetit eshte miratuar
dhe produkti eshte prodhuar.
Proceset software karakterizohen si:
1. Plan driven processes I procesit ku te
gjitha aktivitetet jane te planifikuar ne
avance dhe profrasi vleresohet kundrejt
ketij plani.
2. Agile Processes: Ne keto procese
planifikimi eshte ne rritje dhe eshte e
thjeshte te ndryshon procesin qe te
reflektoje ndryshimet ne kerkesat e
konsumatorit.
Software process model eshte nje prezantim I
thjeshtezuar I nje procesi software qe e paraqit
procesin nga nje perspective specifike dhe
siguron vetem info te pjesshme per procesin.
Ekzistojne disa modele te pergjithshme te
proceseve qe jane abstraksionetetyre dhe
perdoren per te shpjeguar aspekte te ndryshme
te zhvilliit te software.
The waterfall model
Ky model I konsideron aktivitetet baze te
procesit si specifikimi, zhvillimi,
miratimi,evolucioni ne faza te vecanta procesit
si:
1. Requirements specification
2. Software design
3. Implementation
4. Testing
Incremental development
Kjo qasje nderthur aktivitetet e
specification,development,validation. Sistemi
zhvillohet ne seri te versioneve ku cdo version
shton funksion te I meparshmi.
Reuse – Oriented
Ky rast bazohet ne ekzistencen e nje numri te
dukshe te komponenteve te riperdorshem e
fokusohet ne integritetin e ketyre
komponenteve ne nje system.
Keto modele kombinohen per te ofruar sisteme
te medha.
MODELI WATERFALL
Quhet keshtu per shkak te kaskades nga njera
faze te tjetra.Eshte shembulli I nje procesi plan-
driven,pra duhen planifikuar gjithe aktivitetet
para se te punohet mbi to. Kemi ndarje ne kohe
dhe ne hapesire.
Fazat jane rastesisht te ndara (nuk ka
mbivendosje)
Kur njera nga fazat ka mosfunksionim duhet te
kthehemi ta rregullojme e me pas te kalojme ne
fazat e tjera.
Stadet jane:
1. Specifikimi I kerkesave
Sherbimet e sistemit,kufizimet dhe arritjet jane
themeluar nga konsulenca me perdoruesit e
sistemit. Me pas percaktohen ne detaje dhe
sherbejne si specifikime te sistemit.
Kemi kerkesa:
Funksionale
Jofunksionale: jane rrjedhoje e kerkesave
funksionale dhe dalin nga kerkimet qe ben vete
dizenjuesi I software.
Outputi eshte dokumenti I shkruar ne gjuhe
natyrale I cili duhet te jete specific por dhe te
shtjellohet. Teknologjia e perdorur eshte
formale.
2. Projektimi I software
Procesi I dizenjimit te sistemeve I ndan kerkesat
per sistemet hardware ose software duke
krijuar nje system te pergjithshem. Perfshihet
identifikatori dhe pershkrimi,abstraksionet e
sistemit software dhe marredheniet mes tyre.
Designi:
-ndarje ne nensisteme
-ndarje e sistemeve ne njesi funksionale
-percaktohen algoritmat ne njesi funks.-zgjedhja
e gjuheve te programimit
Algoritmat :permbushin kerkesat e njesive
funksionale
Gjuhet e programimit: percakton per njesi
funksionalete gjitha gjuhet e programimit.
Dokument ne gjuhe formale.
3. Implementimi
Gjate kesaj faze dizenjimi I software eshte
realizuar ne nje set programesh apo program
unik. Testimi I njesive perfshin verifikimin e
perputhjes te cdo njesie me specifikimin e vet.
Outputi: Kodi I programit pra I njesive
funksionale. Implementon projektin e dhene
nga faza 2.
4. Testimi dhe integrimi I sistemit
Njesite individuale te programit integrohen dhe
testohen si nje sistemi tere per te siguruar qe
kerkesat e software jane permbushur.Pas
testimit,sistemi software I transportohet
klientit.
Ouputi: Instalohetneper serversa,ambiente te
ndryshme. Ka kosto te larte per shkak te
sistemeve kritike kur duhet bere testimi.
Lexohen nga inspektore per te kontrolluar nga
fillimi ne fund kodin dhe rregullohen problemet.
Software te tjere qe bejne testimin:
Debugging:
1-Ahead of time compiling ( eshte I veshtire
debug sepse nuk ka correspondence biunivoke)
2-Just in time compiling (gabimi del pasi
kompilohet dhe nuk jep problem)
Garbage collection: E rendesishme per gjuhet
just in time compiling
5. Mirembajtja dhe perdorimi
Eshte faza me e egjate e ciklit jetesor.Sistemi
instalohet dhe vihet ne perdorim.Mirembajtja k
ate beje me
1-korigjimin e gabimeve qe nuk jane zhvilluar ne
fazat e meparshme
2-permiresimin e implementimit te njesive te
sistemit
3-rritjen e sherbimeve te sistemit nese ka
kerkesa te reja.
Gjeneron outpute qe kerkon te perdoren.
Rezultati I cdo faze jane dokumentet qe duhen
firmosur. Faza e re sduhet te filloje pa mbaruar
parardhesja.Cdo faze I jep info tjetres.
Nuk eshte nje modl I thjeshte linear por
perfshin feedback nga nje faze te tj.
LEKSION 3
ABSTRAKSIONI :
Vetia qe ka truri I njeriut per te zhveshur nje
dukuri nga gjerat e padobishme per te gjetur te
duhuren.
E gjithe puna qe behet mbi programin bazohet
mbi abstraksionin qe mund ta cilesojme si nje
correspondence midis nje bashkesia dhe nje
bashkesia tjeter (ka nivele te ndryshme)

Abstraksioni 1 :
Veme ne correspondence simbole meaningless
me numrin e objekteve ne nje bashkesi

Abstraksioni 2 : Assembler
Kodi I makines correspondence biunivoke

Assembler
-strukture te dhenash
-procedura
-grumbull instruksionesh

Abstraksioni 3: Gjuhet e nivelit te mesem

C Language
-strukture te dhenash
-funksionet (arsyeja qe humbet
korrespondenca)

Funksioni
-pergjithesim I procedures
-merr me shume argumenta se procedura
-zhduket korrespondenca biunivoke

Abstraksioni 4:
Java C++ class object
-strukturat + procedurat + funksionet+ objektet
-Ne Java – atributet + metodat

Objektet nuk programohen por I kryejne

metodat me ane ten je template qe quhet class
object

Abstraksioni 5:
Machine Learning (Artificial Intelligence)
LEKSION 4
Incremental Development
Bazohet ne idene e zhvillimit te nje
implementimi fillestar,ekspozimin e saj ne user
comment dhe zhvillimin e sajnepermjet disa
versioneve derisa nje system I pershtatshem te
zhvillohet.
Veprimet:
-specification
-development
-validation
Jane te nderlidhura me nje feedback shume te
shpejte midis aktiviteteve
Incremental development reflekton menyren si
ne izgjidhim problemet,pra problem nuk
zgjidhet paraprakisht,pra zhvendosemi ne nje
seri zgjedhjesh dhe kthehemi mbrapa kur kemi
bere gabime.
Menyra incrementale eshte e lire, e thjeshte
(ben ndryshime ne software nderkohe qe ai po
zhvillohet). Cdo increment apo version I sistemit
perfshin funksione qe nevojiten nga klientet.
Avantazhet e Incremental vs Waterfall
1-Kostoja e akomodimit te kerkesave te
ndryshme te klientit eshte e ulet sepse sasia e
analizave dhe dokumentacionit qe duhet te
ruhet eshte shume here me e vogel.
2-Eshte me e thjeshte te marresh feedback
teklientet ne nje pune te zhvilluar por qe ka
perfunduar .Klientet mund te komentojne me
demostrime te software dhe te shikohet si jane
implementuar.
3-Eshte e mundur shperndarje dhe transportim
I shpejte I software te perdorshem te
klientet,ndersa jo I gjithe funksioni eshte I
perfshire. Klientet mund te perdorin software
me shpejt krahasuar me waterfall.
Incremental Development eshte forma me e
perdorur per zhvillimin e sistemeve te
aplikacioneve. Mund te jete:
1-Plan Driven:Inkrementet jane te identifikuara
ne avance
2-Agile:Zhvillimi I inkrementeve te radhes varet
nga procesi dhe prioritetet e klientit.
3- I dy te parave
Problemet e incremental development nga
pikepamja e menaxherit
-Procesi nuk eshte I dukshem.Ssistemi zhvillohet
shpejt ndaj nuk ia vlen te prodhosh dokumente
qe reflektojne cdo version te sistemit.
-Struktura e sistemit tenton te degradoje
nderkohe qe inkremente te reja jane
shtuar.Kohe dhe para te panevojshme
harxhohen per permiresimin e softit.
Ndryshimet e rregullta tentojne te korruptojne
strukturen e tij. Ndryshime te tjera ne software
behen te veshtira dhe te shtrenjta.
Per sisteme te >>> keto problematika nuk zene
vend.
Mund te zhvillohet nje system incrementally
dhe tua ekspozosh klienteve pa qene nevoja tua
transportosh ne ambjentet e tyre. Kjo
nenkupton qe software perdoret ne procese te
verteta operacionale.
E meta e modelit static
-Problemi me specifikimin e kerkesave
-Ndarja ne faza ne kohe sjell problemin e
testimit
MODELI DINAMIK
-Faza jo perkatesisht te ndara.
-Model I punes ne parallel.
Fillohet me Outline Description.Me pas vijne
fazat konkurrente e ne fund del versioni final.
--Ne fillim kemi prototip ku percaktohen
kerkesat e projektit.Duhen tools.
--Analizohet prototipi tek validation.
--Specification merr hyrje nga validate.
Evolimi I softeve ne menyre dinamike
- Me eksplorim
- Through away prototype(useri jep
feedback)
Fazat
1-Fillohet me pak kerkesa te specifikimi I tyre.
2-Zhvillimi I software
3-Vleresimi I software (kthehemi te prototipi
kur duhen ndryshime)
E mira modelit dinamik
-Konvergjence shume e shpejte
-Faza te lidhura me njera tjetren
E meta e ketij modeli
-Cilesia e ketyre softeve jo aq e mire sa ajo e
modelit static ku merret cdo gje parasysh.
-Software jo shume I mirestrukturuar
-Objekt I erroreve por buget zgjidhen qe ne
momentet e ndermjetme.Kerkon shume tools.
REUSE-ORIENTED (MODELI ME RIPERDORIM)
Ne pjesen me te madhe te projekteve software
kemi riperdorim e softeve. Kjo ndodh
informalisht kur njerezit qe punojn ne nje
project njohin dizenjon ose kodin qe eshte I
ngjashem me ate qe duan dhe emodifikojne per
ta bere tyrin. Metoda reuse-oriented
mbeshtetet ne nje baze te madhe te
komponenteve software te riperdorshem dhe
nje structure te integruar per kompozicionin e
ketyre komponenteve.
Stadet jane:
1-Component analysis:Pasi jepen specifikimet e
kerkesave behet njekerkim per komponentet qe
te implementohen keto specifikime .Nuk ka
exact match dhe komponentet qe mund te
perdoren sigurojne vetem disa funksione.
2-Requirements modification:Gjate kesaj fae
kerkesat analizohen duke perdorur
komponentet e zhvilluara. Me pas modifikohen
per te reflektuar komponentet available.
3-System design with reuse: Ne kete faze
struktura e sistemit eshte dizenjuar.Dizenjuesit
marrin parasysh komponentet e riperdorimit
dhe organizojne strukturen qe kujdese per te.
4- Development & Integration: Software qe
smund te procedohet nga jashte, eshte zhvilluar
dhe komponentet jane integruar me njeri tjetrin
per te formuar nje system te ri.////////
Integrimi I sistemit per kete model mund te jete
pjese e procesit zhvillues me shume se e
aktiviteteve te ndara.
Paradigma: Perdorim 1
System reuse:Sistemi riperdoret kur nje system I
vogel eshte subset I nje sistemi te madh.Keto
sisteme qe perdoren ose identifikohen ose jane
te projektuara posacerisht per kete gje.
Application reuse: Perdoren vetem disa apps te
sistemit(grup aplikativ)
Component reuse: Komponentet jane pjese te
apps por e meta se kerkojne structure per te
mirembajtur komponentet
Object & Function reuse : gjithe librarite
standarte perdoren te gatshme
LEKSION 5
SOFTWARE REUSE
Reuse based software engineering eshte nje
strategji ku procesi I zhvillii pershtatet me
riperdorimin e software ekzistues. Maximizon
riperdorimin e software ekzistent.
Kerkesa per reused based development ka
ardhur si rezultat I kerkesave per :
1-Kosto me te ulet te mirembajtjes dhe
software production
2-Faster delivery of systems
3-Increased software quality
Open source movement nenkupton se ka nje
kod te madh te riperdorshem me cmim te ulet.
Njesite software qe riperdoren mund te jene
madhesi te ndryshme:
1-App system reuse : gjithe aplikacioni mund te
riperdoret pa e ndryshuar ne sisteme te tjera
apo pa e konfiguruar per kliente te ndryshem.
2-Component reuse: KOmponentet e
aplikacionit qe variojne ne size nga subsistemet
tek sinjali objects mund te riperdoren.
3-Object & function reuse: Komponente
software qe implementojne funksione si ato
matematikore apo nje object class. Bazohet ne
librarite standarte.
Sistemet software dhe komponentet e tyre jane
njesi te riperdorshme por natyre e tyre specifike
nenkupton se eshte e shtrenjte te modifikosh
per nje situate te re.
Concept reuse: riperdorimi I nje ideje, menyre
apo algoritmi. Avantazhi shte reduktimi I kostos
totale
AVANTAZHET E MODELIT ME RIPERDORIM
1-Increased dependability
Softi I perdorur qe eshte testuar ne sisteme
funksionale duhet te jete me e I besueshem se
softi I ri.Gabimet e tij duhet te jene rregulluar.
2-Reduced process risk
Kostoja e softit ekzistues njihet ndersa kostoja e
zhvillimit eshte ceshtje diskutimi.Ky eshte factor
I rendesishem per menaxhimin e projekteve
sepse redukton kufijte e erroreve ne vleresimin
e kostos se projektit.
3-Effective use of specialists
Specialistet e apps ne vend qe te bejne te
njejtenpune zhvillojne software reusable duke
shpalosur njohurite e tyre.
4-Standarts Compliance
Disa standarte si ato te user interface mund te
implementohen sin je set komponentesh
reusable.Kjo permirson besueshmerine seose
users bejne me pak gabime kur u shfaqet nje
nderfaqe e njohur.
5-Accelerated development
Reusing software mund te pershpejtoje
prodhimin e softi qe ai te dale me shpejt ne treg
DISAVANTAZHET E MODELIT ME RIPERDORIM
1-Increased maintenance cost
Nese source code I softit te riperdorshem nuk
perfshihet,kosotoja e mirembajtjes rritet sepse
elementet e riperdorur mund te behen te
papaershtatshem me ndryshimin e sistemit.
2-Lack of tool support
Eshte e veshtire te integrosh aro mjete me nje
component library system sepse mund te mos e
marrim parasysh riperdorimin
3-Sindroma egoiste
Disa ing duan te rikrijojne komponentet sepse
nuk besojne te te tjeret plus dhe mendojne se
mund te permirsojne
4-Creating maintaining and using a component
library: Populating a resusable component
library dhe tu sigurosh zhvilluesve te softit qe ta
perdorin eshte e shtrenjte.Duhet te zhvillohen
process development qe te sigurosh qe libraria
eshte perdorur.
5-Finding,understanding and adopting reusable
components: Komponentet reusable duhen te
zhvillohen ne nje lirari,te kuptohendhe
adoptohen ne mjediset e reja.
Cfare duhet marre parasysh nese planifikojme dhenave ne memorie te ndryshme dhe lejon
reuse: nderveprimin me secilen prej prezantimeve.
1-The development schedule for the software
2-The expected software lifetime WAF sigurojne:
3-The background skills and experience of the -security
development team -dynamic Web Pages
4-The criticality of the software and its -database support
nunfunctional requirements -session management
5-The application domain -user interaction
6-The platform on which the system will run

APPLICATION FRAMEWORKS
Nje nga konfliktet e perdorimit te object
oriented approach ishte qe objektet mund te
riperdoren ne sisteme te ndryshme.Adoptimi I
tyre do kohe.

Framework: Nje structure pergjithsuese qe

zgjerohet per te krijuarnje subsistem apo
aplikacion specific.Ofrojne support per
elemente qe mund te perdoren ne te gjitha
apps te te njejtit tip.Implementohen sin je
koleksion I object classes konkrete dhe
abstrakte pra jane language-specific. Perdoren
per te krijuar nje app komplet ose per te
implementuar pjese te aplikacionit.

3 KLASA FRAMEWORKS
1-System infrastructure frameworks:
Suportojne zhvillimin e infrastruktures si
komunikim I user interface dhe compilers.
2-Middleware integration frameworks:
Konsiston ne nje set standarted dhe klasa
objektesh te asociuara qe suportojne
komunikimin e komponenteve dhe shkembimin
e infos.
3-Enterprise app frameworks:
Kane te bejne me domain specifike te
aplikacioneve si telekomunikacioni apo sistemet
financiare

Web app frameworks jane tippet me te fundit

te frameworks.Arkitektura e tyre bazohet ne
Model View Controllor MVC qe lejon shume
prezantime ten je objekti dhe stile te vecuara te
nderveprimit me secilin prej ketyre
prezantimeve. Suporton prezantimin e te
DISTRIBUTED SYSTEMS
Perkufizimi:Nje koleksion I kompjuterave te
pavarur qe I shfaqen perdoruesit ne nje system
te vetem koherent.
All computer based systems jane sot distributed
systems. Nje system shperndares perfshin disa
kompjutera ndryshe nga sistemet e
qenderzuara.
AVANTAZHET E PERDORIMIT
1-Resource sharing
D.S lejojne shkembimin e burimeve HW dhe SW
si discs,printers,files,compilers qe jane te
lidhura me kompjuter ne rrjet.
2-Openness
Jane sisteme te hapura qe nenkupton se jane
dizenjuar rrotull protokolleve e standarteve qe
lejojne pajisje e software nga me te ndryshmet
te kombinohen.
3-Concurrency
Disa procese mund te operojne ne te njejten
kohe ne kompjutera te ndryshem ne rrjet. Keto
procese mund te komunikojne me njeri tjetrin
gjate operacionit te tyre normal
4-Volability
DS jane te shkallezuar me kuptimin qe aftesite e
sistemit mund te rriten duke shtuar burime te
reja qe iu pergjigjen kerkesave te sistemit
5-Fault Tolerance
Gatishmeria e disa computers dhe potenciali
per aplikim te infos nenkupton qe sistemet
shperndarese mund te jene tolerante ndaj disa
failures te HW apo SW.
-Ne DS procesimi I infos ndahet ne disa
kompjutera jo vetem ne nje makine te vetme.
Rol te rendesishem ne sistemet kompjuterike te
kompanive.
-DS jane komplekse,gje qe I ben te veshtira per
tu dizenjuar,implementuar e testuar.
-DS jane te paparashikueshem ne pergjigjen e
tyre e cila varet nga ngarkesa totale e
sistemit,arkitektura,ngarkesa e rrjetit.
Sistemet e shperndara jane goxha komplekse
krahasurar me ata qe veprojne ne nje process te
vetem .Kjo per shkak se smund te kemi nje
model top down kontrolli. Pjeset perberese te
sistemit jane pjese te pavaruara.Networku qe I
lidh keto nodes eshte nje separately managed
system. Pra kemi nje paparashikueshmeri ne
veprimin e ketyre DS qe duhet marre parasysh
sikurse:
1-Transparency
Kur duhet qe DS ti shfaqet user si single system
dhe kur eshte e nevojshme te kuptohet eshte
system I shperndare.
2-Openness
A duhet qe sistemi qe dizenjohet bazuar ne
protokolle standarte apo protokolle te
specializuara?
3-Scalability
Si mund te dizenjohet sistemi qe kapaciteti I tij
te rritet ne varesi te kerkesave?
4-Security
Si mund te implementohen security polices?
5-Quality of service
Si mund ta specifikosh QOS?
6-Failure Management
Si mund te detektohen failures?
Fakti qe sistemi eshte distributed duhet te jete
transparente pra users duhet ta shohin sistemin
si single system por sjellja e tij nuk varet nga
fakti qe eshte distributed.
Vonesat qe sinjalet te udhetojne nepermjet nje
rrjeti varen nga locationi burimeve te sistemit, I
ngarkesave te rrjetit dhe kualitetitit te tij.
Sistemet open ndertohen bazuar ne standarte
te pavarura.
Shkallezueshmeria e sistemit reflekton aftesine
e transmetimit te sherbimeve me cilesi te larte.
3 dimensionet e saj jane:
Size : shtohen burime kur rritet numri I
perdoruesve
Distribution:shperndarje gjeografike e
komponenteve pa u degraduar performance
Manage ability: duhet te jete e mundshme te
menaxhosh nje system nderkohe qe rritet size.
System Types
1-Personal Systems
Veprojne ne 1 PC ose workstation
2-Embedded Systems
Veprojne ne nje processor ose ne nje grup te
integruar procesoresh
3-Distributed Systems/Software
Vepron ne njeloosely integrated group te
procesoreve te lidhur/bashkepunues nga nje
rrjet
DISAVANTAZHET E DS
1-Complexity
Jane me komplekse se ato te qenderzuara
2-Security
Me te ndjeshme ndaj goditjeve te jashtme
3-Manageability
Kerkohet me shume perpjekje per menaxhimin
e sistemit
4-Unprotectability
Pergjigjet e paparashikueshme varen nga
organizimi I sistemit dhe ngarkesave te rrjetit
ARKITEKTURAT E DS
1-Client/Server Architecture
Sisteme te shperndara qe jane te thirrura nga
vete klienti.Serverat qe ofrojne sherbime
trajtohen ndryshenga klientet qe I perdorin keto
sherbime.
2-Distributed Object Architecture
Ska dallime midis klienteve dhe serverave.Cdo
object mund te siguroje dhe te perdore
sherbime nga te tjera objekte
Middleware
Komponentet ne nje DS mund te
implementohen ne gjuhe te ndryshme
programimi dhe mund te ekzekutohen ne tipet
e ndryshme te procesoreve.Modelet e ete
dhenave,infos,protokolleve per komunikim
mund te jene te ndryshme ndaj kerkohet
software qe mund ti menaxhoje keto pjese te
ndryshme qe te komunikojne dhe shkembejne
data.
Middleware eshte shtrese midis sistemit
operativ dhe programeve aplikative.Qendron ne
mes midis komponenteve te shperndara te
sistemit.Implementohet si nje set librarish te
instaluara ne cdo kompjuter.Eshte zakonist off-
the-stuff ne vend tesoftware te shkruar
specifikisht.
Ofron dy tipe supporti:
1-Interaction support ku middleware koordinon
nderveprimin midis komponenteve te
ndryshem ne system.
2-Dispozitat e sherbimeve te zakonshme kur
middleware siguron implementim te
riperdorshem te sherbimeve qe mund te
kerkohen nga disa komponente ne DS.
Architectural patterns for DS
Dizenjuesit e DS duhet te organizojne sistemet e
tyre ,te tille qe te balancojne midis
performances,varesise,sigurise dhe
menaxhimit. Nuk ka nje model universal te
pershtatshem ne cdo situate por ka disa stile
arkitekturore:
Master Shove perdoret ne sistemet real time
ne te cilat sigurohen guaranteed interaction
response times.
Two tier client server perdoret per sisteme te
thjeshta client-server dhe ne situate kur eshte e
rendesishme te qenderzosh sistemin per arsye
sigurie.
Multitier client-server perdoret kur ka shume
transaksione qe duhen procesuar nga server.
Distributed component perdoret kur burimet
nga sisteme te ndryshme dhe db duhet te
kombinohen ose si nje model implementimi per
sistemet multitier
Peer to peer perdoret kur klientet ndryshojne
vendndodhjen e infos se ruajtur dhe roli serverit
eshte te prezantoje klientet me njeri tjetrin.
Two tier client-server architecture
Eshte forma me e thjeshte. Sistemi eshte
implementuat ne nje server local plus nje
numer I pacaktuar klientesh qe perdorin kete
server.
2 modele te kesaj arkitekture jane:
-Thin Client Model
Avantazhi: Eshte e thjeshte per te menaxhuar
klientet
Disavantazhi:Vendos nje ngarkese te rende
procesimi si ne server dhe ne network
-Fat Client Model
Avantazhi: I delegohet klientit me shume
procesim nderkohe qe procesimi I app
ekzekutohet lokalisht.Me I pershtatshem per
sisteme te reja C-S ku aftesit e sistemit klient
njihen paraprakisht.
Disavantazhi: Me kompleks se thin client
kryesisht ne lidhje me menaxhimin.Versione te
reja app te instalohen ne te gjithe klientet.
CLIENT- SERVER COMPUTING
DS qe aksesohen ne internet zakonisht
organizohen si sisteme client-server.
-Ne C-S perdoruesi ndervepron ne nje program
qe vepron ne nje kompjuter te larget
-Nje app modelohet sin je set I sherbimeve
qesigurohen nga server.
-Klientet jane te ndergjegjshem per serverat,po
nuk ia kane idene ekzistences se klienteve te
tjere.
-Serverat nuk dine per klientet
-Klientet dhe serverat jane procese te vecuara
logjike.

Problemi me two tier c-s eshte qe shtresat

logjike ne system mund ti perkasin vetem dy
sistemeve kompjuterike: klientit dhe serverit.
Kjo con ne problem me shkallezueshmerine dhe
performancen.

Ndaj perdoret multi tier c-s.

Ne kete arkitekture shtresa te ndryshme te
sistemit si presentation,data management,apps
processing dhe databasejane procese te
vecante qe mund te ekzekutohen neCPU te
ndryshme.
Multi tier C-S qe ndajne procesimin e apps ne
disa serversa jane me te shkallezuara se 2- tier
architecture.