GRAFET

Shtigjet dhe Ciklet

Programi i studimit: Bachelor në Informatikë

Viti: 2
Lektor: Eva Noka

2022-2023
 World Wide Web
• A është e mundur që duke qenë në
një faqe të caktuar, pas një numri
klikimesh të arrijmë në faqen e
dëshiruar?
• Nëse po:
1. Cila është mënyra?
2. Sa klikime nevojiten minimalisht?
• Cilat janë dy faqet që kërkojnë
numrin më të madh të klikimeve për
të arritur nga njëra tek tjetra?
• A është e mundur që pas një numri
klikimesh të rikthehemi tek faqja
nga kemi nisur kërkimin?

World Wide Web përreth Wikipedia-s

 Shtigjet dhe Ciklet
Udhëtim në një graf 𝑮 = (𝑽, 𝑬) është një listë e renditur kulmesh G
𝒗𝟏 , 𝒗𝟐 , … , 𝒗𝒌, e tillë që: 𝒗𝒊 𝒗𝒊%𝟏 ∈ 𝑬, për çdo 1 ≤ 𝑖 ≤ 𝑘 − 1. 1 3 5 10
Numri i brinjëve të një udhëtimi me gjithë përsëritjet, quhet
gjatësi e udhëtimit.
Kulmet 𝒗𝟏 dhe 𝒗𝒌 - skaje të udhëtimit. 2 4 6 11
𝒗𝟏 ≠ 𝒗𝒌 ⟹ udhëtim i hapur,
𝒗𝟏 = 𝒗𝒌 ⟹ udhëtim i mbyllur.
Në grafin 𝐺 në figurë: 7 8 9 12

4, 3, 1, 2, 7, 3, 5, 3, 9 – Udhëtim i hapur me skaje 4, 9, gjatësi 8.

Udhë - udhëtimi ku nuk përsëriten brinjët. (5, 3, 4, 8, 1, 3, 9) Shtegu (udha) me skaje 𝒖, 𝒗 shënohet:
Udha e mbyllur - cikël. (4, 3, 7, 2, 1, 3, 9, 8, 4 ) 𝒖, 𝒗 - shteg (𝒖, 𝒗 - udhë)
Shteg - udha ku nuk përsëriten kulmet, përveç skajeve. 𝑷𝒌 - shteg me 𝒌 kulme, pra,
1, 8, 4, 3, 5 ose 10, 11, 12 me gjatësi 𝒌 − 𝟏.
Shtegu i mbyllur - cikël elementar. (8, 1, 3, 7, 8) 𝑪𝒌 - cikël elementar me 𝒌 kulme,
pra, me gjatësi 𝒌.
 Shtigjet dhe Ciklet
Në një graf 𝑮(𝒏, 𝒎), gjatësia 𝒍 e një udhe 𝑼 (cikli 𝑪): 𝟎 ≤ 𝒍 ≤ 𝒎 1 3 5
Gjatësia 𝒍 e një shtegu 𝑷: 𝟎 ≤ 𝒍 ≤ 𝒏 − 𝟏
𝑮𝟏
Gjatësia 𝒍 e një cikli elementar 𝑪: 𝟎 ≤ 𝒍 ≤ 𝒏
Në grafin 𝑮𝟏 në figurë: 2 4 6
2, 2 – shteg (udhë, cikël) me gjatësi 0;
6, 5, 3, 1, 2, 7, 8, 4, 9 – shteg me gjatësi 𝒏 − 𝟏.
1, 2, 7, 8, 9, 4, 6, 5, 3, 1 – cikël elementar me gjatësi 𝒏. 7 8 9
1, 2, 7, 8, 4, 9, 8, 6, 5, 3, 6, 4, 3, 1 – cikël me gjatësi 𝒎. 𝑮𝟐
Largesa midis kulmeve 𝒖 dhe 𝒗 të një grafi 𝑮 është minimumi i 1 3 5 10
gjatësive të 𝒖, 𝒗-shtigjeve, dhe shënohet 𝒅(𝒖, 𝒗).
Në 𝑮𝟏 : 𝒅 𝟑, 𝟑 = 𝟎; 𝒅 𝟏, 𝟔 = 𝟐; 𝒅 𝟐, 𝟔 = 𝟑; 𝒅 𝟖, 𝟗 = 𝟏
Në 𝑮𝟐 : 𝒅 𝟐, 𝟒 = 𝟑; 𝒅 𝟏, 𝟗 = 𝟐; 𝒅 𝟕, 𝟏𝟎 = ∞; 𝒅 𝟔, 𝟑 = ∞ 2 4 6 11

Diametri, 𝒅 = 𝐦𝐚𝐱 𝟐 𝒅 𝒖, 𝒗
(𝒖,𝒗)∈𝑽
𝒅 𝑮𝟏 = 𝟑, 𝒅 𝑮𝟐 = ∞
7 8 9 12
 Shtigjet dhe Ciklet
Rrejtat reale karakterizohen nga vlera realtivisht të vogla të
largesave midis kulmeve (krahasuar me numrin total të
kulmeve). Kjo veti njihet si efekti i “botës së vogël”.

• Eksperimenti i Milgram (1967) tregoi se çdo dy individë janë

të lidhur përmes një zinxhiri prej mesatarisht 6 njohjesh, që
njihet si “gjashtë shkallët e ndarjes”.

• Në vitin 2012, facebook kishte 721 million përdorues aktivë

dhe 68 miliardë lidhje miqsh. Largesa mesatare midis dy
përdoruesve ishte 4.74.

• WWW: 𝑑 ≈ 0.35 + 0.89 𝑙𝑛𝑁

Në vitin 1999: 𝑁 ≈ 8 Z 10- , 𝑑 ≈ 18.69
Në vitin 2014: 𝑁 ≈ 10./ , 𝑑 ≈ 25
 Shtigjet dhe Ciklet
Shteg maksimal në një graf 𝑮 është një shteg 𝑷, i cili nuk
përmbahet në ndonjë shteg më të gjatë se ai.
Çdo graf i fundëm ka shteg maksimal, përderisa shtigjet i ka me
gjatësi të fundme.
Pohim 1.1. Le të jetë 𝑷: 𝒖 = 𝒗𝟏 , 𝒗𝟐 , … , 𝒗𝒌0𝟏 , 𝒗𝒌 = 𝒗 shteg maksimal
në 𝑮. Atëherë, 𝑵(𝒖) ∈ 𝑷 dhe 𝑵(𝒗) ∈ 𝑷 . Për më tepër, në qoftë se 𝑮
nuk ka cikle, atëherë 𝒅(𝒗) = 𝒅(𝒖) = 𝟏.
Vërtetim. Supozojmë se 𝑮 ka një kulm 𝒙 ∈ 𝑵(𝒖)\𝑷 .
Shtegu 𝑸: 𝒙, 𝒖, 𝒗𝟐 , … , 𝒗𝒌0𝟏 , 𝒗𝒌 = 𝒗 e përmban shtegun 𝑷 dhe ka
gjatësi më të madhe se 𝑷 (?!).
Supozojmë se 𝒅 𝒖 ≥ 𝟐 dhe 𝒗𝒗𝒊 ∈ 𝑬𝑮 ⟹ 𝑪: 𝒗𝒊 ,…, 𝒗𝒌0𝟏 , 𝒗, 𝒗𝒊 (?!)

𝒖 = 𝒗𝟏 𝒗𝟐 𝒗𝟑 𝒗𝒊 𝒗𝒌&𝟏 𝒗𝒌 = 𝒗
••• •••

𝒙
 Lidhja
• Një graf është i lidhur, në qoftë se përmban 𝒖, 𝒗-shteg për çdo çift 1 3 5
𝑮𝟏
kulmesh 𝒖, 𝒗. Në të kundërt, grafi është jo i lidhur.
Në figurë: Grafi 𝑮𝟏 është i lidhur. Grafi 𝑮𝟐 nuk është i lidhur.
• 𝑯 është nëngraf i lidhur maksimal i një grafi 𝑮, në qoftë se 𝑯 nuk është 2 4 6
nëngraf i ndonjë nëngrafi të lidhur (≠ 𝐺) të 𝑮.
• Komponente e lidhur e një grafi është një nëngraf i lidhur maksimal.
7 8 9
Grafi 𝑮𝟐 ka tre komponente të lidhura:
𝑯𝟏 , 𝑯𝟐 , 𝑯𝟑 . 𝑮𝟐
𝑯𝟑 - komponente triviale. 1 3 5 10
Grafi 𝑮𝟏 ka një komponente të lidhur: 𝑮𝟏 . 𝐻' 𝐻)

Një graf është i lidhur atëherë dhe vetëm atëherë 2 4 6 11

kur ka ekzaktësisht një komponente të lidhur.
• Në një graf jo të lidhur, diametri 𝑑 = ∞;
• Në një graf të lidhur, 𝑑 është maksimalisht 𝑛 − 1. 7 8 9 12
𝐻(
 Rrugët tek Digrafet
Rrugëtim në një digraf 𝑫 = (𝑽, 𝑨) është një listë e renditur D
2 3
kulmesh 𝒗𝟏 , 𝒗𝟐 , … , 𝒗𝒌0𝟏 , 𝒗𝒌, e tillë që: për çdo 𝟏 ≤ 𝒊 ≤ 𝒌 − 𝟏,
(𝒗𝒊 𝒗𝒊%𝟏 ) ∈ 𝑨, dhe harqet nuk përsëriten.
1
Numri i harqeve të një rrugëtimi quhet gjatësi e rrugëtimit.
1, 2, 5, 4, 2, 3- rrugëtim me skaje 1, 3, gjatësi 5. 4 5
Rrugëtimi i mbyllur (𝒗𝟏 ≡ 𝒗𝒌) quhet cirkuit.
2, 5, 3, 5, 4, 2 Grafi mbështetës i D
Rrugëtimi ku nuk përsëriten kulmet, përveç skajeve, quhet
2 3
rrugë. 3, 5, 4, 2
Rruga e mbyllur quhet cirkuit elementar.
1
4, 2, 3, 5, 4; 1, 2, 1
Jepet një digraf 𝑫 = (𝑽, 𝑨). 4 5
Grafi 𝑮 = (𝑽, 𝑬), në të cilin për çdo dy kulme 𝒖, 𝒗 ∈ 𝑽 kemi Shteg në një digraf - listë e
𝒖𝒗 ∈ 𝑬, atëherë dhe vetëm atëherë kur të paktën një nga renditur kulmesh që percakton
çiftet (𝒖, 𝒗), (𝒗, 𝒖) ∈ 𝑨, quhet graf mbështëtës i digrafit D. shteg në grafin mbështëtës të tij.
4, 5, 2, 3
 Lidhja tek Digrafet
Një digraf është i lidhur në qoftë se grafi mbështetës i tij është i lidhur.
Ngjashmërisht me grafet përcaktohet dhe kuptimi i komponentes së lidhur.
Një digraf 𝑫 = (𝑽, 𝑨) është i lidhur fort në qoftë se për çdo çift kulmesh 𝒖, 𝒗 ∈ 𝑽 ekziston
rrugë nga 𝒖 në 𝒗 dhe nga 𝒗 në 𝒖.
Komponente e lidhur fort në një digraf është nëndigrafi maksimal i lidhur fort.

𝑯𝟏
2 3 Digraf jo i lidhur fort
2 3
1
1 𝑯𝟑
4 5 9
4 5

Digraf i lidhur fort 𝑯𝟐

6 7 8
 Lidhshmëria
G
Grafi 𝐻 është “më i lidhur” se grafi 𝐺, edhe sipas kulmeve, edhe sipas brinjëve.

Për rrjetat e shërbimeve:

• rrjetat e energjisë elektrike
• rrjetat e furnizimit me ujë
• rrjetat e gazit
• rrjetat e transportit
H • interneti
kërkohet që të funksionojnë (të lidhura) edhe nëse linja (brinjë) ose nyje (kulme)
të caktuara pësojnë defekt ose anomali.

• Duhet të njohim efektin që ka mbi graf heqja e brinjëve ose kulmeve të

caktuara, pra, të dimë se sa i lidhur është një graf.
 Lidhshmëria sipas kulmeve
Bashkësi ndarëse në një graf të lidhur 𝐺 është një nënbashkësi kulmesh 𝑆 ⊆ 𝑉3 , e tillë që grafi 𝐺 − 𝑆
nuk është i lidhur.
𝑆 = 𝑣 ⟹ 𝑣 – kulm ndarës.
Lidhshmëria 𝜅 𝐺 e një grafi 𝐺 është minimumi i kardinaleve të nënbashkësive të kulmeve 𝑆, të tilla
që 𝐺 − 𝑆 është jo i lidhur ose kulm i izoluar.
c
G ! Grafi i plotë 𝐾5 nuk ka bashkësi ndarëse - 𝜅 𝐾5 = 𝑛 − 1.
a b d
x ! Në qoftë se 𝐺 është jo i lidhur ⟹ 𝜅 𝐺 = 0.
! Një graf 𝐺 është 𝑘-lidhor, në qoftë se 𝜅 𝐺 ≥ 𝑘.
c
z y H
w u a b d
Sa është
i v lidhshmëria e grafit
𝐻 në figurë?
Grafi 𝐺 nuk ka kulm ndarës. y u
Bashkësi ndarëse: w
𝑆. = {𝑖, 𝑐}; 𝑆/ = {𝑏, 𝑤}; 𝑆4 = {𝑑, 𝑦, 𝑖} v
Lidhshmëria 𝜅(𝐺) = 2. i
 Lidhshmëria sipas brinjëve
Bashkësi ndarëse prej brinjësh në një graf të lidhur 𝐺 është një nënbashkësi brinjësh 𝐹 ⊆ 𝐸3 , e tillë
që grafi 𝐺 − 𝐹 nuk është i lidhur.
𝐹 = 𝑒 ⟹ 𝑒 – urë.
Lidhshmëria sipas brinjëve 𝜅′ 𝐺 e një grafi 𝐺 është minimumi i kardinaleve të bashkësive ndarëse
prej brinjësh të grafit.
! Në çdo graf të lidhur 𝐺: 𝜅 6 𝐺 ≤ 𝛿(𝐺).
c
G ! Në qoftë se 𝐺 është jo i lidhur ⟹ 𝜅′ 𝐺 = 0.
a b d
x ! Një graf 𝐺 është 𝑘-brinjë lidhor, në qoftë se 𝜅′ 𝐺 ≥ 𝑘.
Teoremë. (Whitney 1932) Për çdo graf 𝐺: 𝜅 𝐺 ≤ 𝜅 6 𝐺 ≤ 𝛿(𝐺)
z y c
H
w u b
a d

i v Sa është lidhshmëria sipas

brinjëve e grafit 𝐻 në figurë?
Grafi 𝐺 nuk ka urë. y u
Bashkësi ndarëse prej brinjësh: w
𝐹. = {𝑢𝑣, 𝑐𝑑}; 𝐹/ = {𝑏𝑐, 𝑐𝑦, 𝑤𝑖};
Lidhshmëria 𝜅′(𝐺) = 2. i v
 Ura dhe prerja
Teoremë 1.3. Një brinjë 𝑒 ∈ 𝐺 është urë, atëherë dhe vetëm atëherë kur 𝑒 nuk është brinjë e ndonjë cikli
në 𝐺.
(⟹) Le të jetë 𝑒 = 𝑢𝑣 urë në grafin 𝐺. Nëse 𝑒 do të ishte brinjë e një cikli 𝐶, atëherë 𝐶 − 𝑒 do të ishte 𝑢, 𝑣-shteg në
𝐺 − 𝑒. Rrjedhimisht, 𝐺 − 𝑒 është i lidhur, që kundërshton kushtin se 𝑒 ështe urë në 𝐺.
(⟸) Nëse 𝑒 = 𝑢𝑣 nuk është urë në 𝐺, atëherë kulmet 𝑢 dhe 𝑣 ndodhen në të njëjtën komponente të lidhur të 𝐺 − 𝑒.
Pra, ekziston një 𝑢, 𝑣-shteg në 𝐺 − 𝑒, i cili së bashku me brinjën 𝑢𝑣 përcakton një cikël në 𝐺. Absurditet. ∎
Në një graf 𝐺 = (𝑉, 𝐸), 𝑆 ≠ ∅ është nënbashkësi e përpiktë e 𝑉 dhe 𝑆̅ = 𝑉\S.
! Bashkësia e brinjëve që kanë një skaj në 𝑆 dhe skajin tjetër në 𝑆̅ shënohet [𝑆, 𝑆]̅ dhe quhet prerje.
! Çdo prerje është bashkësi ndarëse. E anasjellta nuk është e vërtetë.

𝐹 ⊆ 𝐸 është bashkësi ndarëse minimale

në qoftë se çdo nënbashkësi e përpiktë e
saj nuk është bashkësi ndarëse.
! Çdo bashkësi ndarëse minimale është
prerje (për 𝑛(𝐺) > 1).
 Paraqitja e grafeve
Matrica e fqinjësisë:
Për një graf 𝐺 = (𝑉, 𝐸), me bashkësi kulmesh 𝑉 = 1, 2, … , 𝑛 , matrica e fqinjësië është një matricë
katrore 𝑛×𝑛, 𝐴 = (𝑎78 ) e tillë që:
1 në qoftë se 𝑖𝑗 ∈ 𝐸
𝑎78 = ƒ
0 në të kundërt

Lista e fqinjësisë:
Lista e fqinjësisë është një vektor 𝐴𝑑𝑗 me gjatësi 𝑛. Elementi 𝐴𝑑𝑗[𝑖] është një listë që përmban të
gjitha kulmet fqinjë me kulmin 𝑖.
 Paraqitja e digrafeve
Matrica e fqinjësisë:
Për një digraf 𝐷 = (𝑉, 𝐴), me bashkësi kulmesh 𝑉 = 1, 2, … , 𝑛 , matrica e fqinjësië është një matricë
katrore 𝑛×𝑛, 𝐴 = (𝑎78 ) e tillë që:
1 në qoftë se (𝑖, 𝑗) ∈ 𝐴
𝑎78 = ƒ
0 në të kundërt

Lista e fqinjësisë:
Lista e fqinjësisë është një vektor 𝐴𝑑𝑗 me gjatësi 𝑛. Elementi 𝐴𝑑𝑗[𝑖] është një listë që përmban të
gjitha kulmet pasardhës (paraardhës) të kulmit 𝑖.

D 𝐴𝑑𝑗 1 2 4
0 1 0 1 0 2 3
1 0 1 0 1 𝐴𝑑𝑗 2 1 3 5
𝐴= 0 0 0 0 1
1 𝐴𝑑𝑗 3 5
0 1 0 0 0
0 0 1 1 0 𝐴𝑑𝑗 4 2
4 5
𝐴𝑑𝑗 5 3 4
 Efikasiteti i paraqitjes se Grafit
Për një graf 𝐺(𝑛, 𝑚):
Operacioni Matrica e Fqinjësisë Lista e Fqinjësisë
Hapësira e ruajtjes 𝑂(𝑛2) 𝑶(𝒏 + 𝒎)
Shtimi i një kulmi 𝑂(𝑛2) 𝑶(𝟏)
Heqja e një kulmi 𝑂(𝑛2) 𝑶(𝒏 + 𝒎)
Shtimi i një brinje
𝑶(𝟏) 𝑶(𝟏)
me skaje 𝑢, 𝑣
Heqja e një brinje 𝑶(𝟏) 𝑂 𝑑 𝑢 +𝑑 𝑣 ,
me skaje 𝑢, 𝑣 maksimalisht 𝑂(𝑛)
Kontrolli i ekzistencës 𝑶(𝟏) 𝑂 𝑑 𝑢 ose 𝑂(𝑑 𝑣 ),
së një brinje me skaje 𝑢, 𝑣 maksimalisht 𝑂(𝑛)
Fqinjësia e një kulmi 𝑣 𝑂(𝑛) 𝑶(𝒅 𝒗 ), maksimalisht 𝑂(𝑛)