S R E B R A R O D O WE

W C E N I E Z O M U S K A R B P A S TW A

Z A W S Z E S P R Z E D A J E TA N I O

PO WO D W, D L A K T R Y C H
WA R TO I N WE S TO WA W U SA

L M A X TR A D E R

A R KU S Z Z L E C E Z D O M U

KLUCZOWE GODZINY
ZAJMOWANIA POZYCJI

Z Y S K R O D E M Z E S Z KO C J I

Z C Y K LU I N WE S TY C J E A L TE R N ATY W N E
STANOWISKO WIELOMONITOROWE IDEALNE DO TRADINGU

GNORANCE IS A BLISS
Czsto usysze mona, e skoro za kryzys finansowy
odpowiedzialni s chciwi bankierzy z USA i niekom
petentni politycy z UE, to niech sobie teraz z nim radz,
a zwykych ludzi to nie dotyczy. W rzeczywistoci jest
dokadnie odwrotnie, gdy to wanie obywatele poszczegl
nych krajw przyjm na siebie ciar kryzysu zaduenia,
nawet jeli bd udawa, e nic si nie dzieje. Bez wzgldu
na to czy na narastajcych problemach fiskalnych chcemy
zarobi, czy przede wszystkim zabezpieczy zgromadzony
dotd kapita, potrzebujemy fundamentalnej wiedzy
z dziedziny ekonomii i finansw. Jak bardzo wana jest zna
jomo wiata finansw dowiadujemy si zarwno idc do
banku po kredyt, jak i suchajc wieci o rekordowych po
ziomach greckich CDSw.

Tym bardziej mam przyjemno przedstawi ten oto 10 numer Equity, poprzez ktre
od ponad roku staramy si w przystpny i praktyczny sposb przekazywa wiedz z szeroko
pojtych finansw. Jak dotd opublikowalimy ponad 160 artykuw, a czyta nas ju
blisko 30 000 Czytelnikw, co daje nam motywacj do dalszej pracy.
Tradycyjnie zapraszam do naszej grupy na Goldenline oraz do fanpage'u na Facebooku,
gdzie wiele si dzieje midzy kolejnymi numerami Equity!

Equity Magazine jest dostpne

w wersji na iPada!

ycz owocnej lektury!

Redaktor Naczelny
Equity Magazine
disclaimer & copyrights

Wszystkie opinie w artykuach s opiniami ich autorw. Informacje przedstawione w Equity Magazine oraz na stronie www.EquityMagazine.pl nie stanowi rekomendacji inwestycyjnych w ro
zumieniu Rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 19 padziernika 2005 roku w sprawie informacji stanowicych rekomendacje dotyczce instrumentw finansowych, ich emitentw lub wy
stawcw (Dz. U. z 2005 roku, Nr 206, poz. 1715) . Autorzy ani redakcja Equity Magazine nie ponosz odpowiedzialno za skorzystanie z przedstawionych informacji, ani za tre reklam. Foto
grafie w magazynie, o ile nie jest zaznaczone inaczej, s wykonane na zamwienie Equity Magazine lub zamieszczone na zasadach public domain. Dalsze wykorzystywanie przez osoby trzecie jest
zabronione. Fotografia na okadce zostaa uyta za zgod autora z serwisu myconfinedspace.com. Logo oraz nazwa s wasnoci Equity Magazine i podlegaj ochronie. Wszelkie prawa zastrze
one. Powielanie i kopiowanie artykuw, ich fragmentw, tabel, wykresw i pozostaych materiaw wycznie za zgod Redaktora Naczelnego Equity Magazine.
www.EquityMagazine.pl ISSN 20819501

KONTAKT

PRZEMYSAW GERSCHMANN
REDAKTOR NACZELNY

redakcja@equitymagazine.pl

MARKETING I WSPPRACA
marketing@equitymagazine.pl

W NUMERZE:

05

08
11

13

19

22

Rodzina na swoim
Stanisaw Kozowski
Srebra rodowe w cenie zomu
Longterm

30
33

Z NewConnect na parkiet gwny

Joanna Latusek
Patrikc L Young - wywiad
rozmawia Sawomir Winiecki
Fenomen BlackBerry
Adam Cholewa
9 powodw, dla ktrych warto inwestowa
w USA
Bartosz Szyma

25

28

Czy Wielka Trjka wstrzsa rynkami

finansowymi?
Bartosz Boniecki

37
39
42

LMAX Trader arkusz zlece z domu

Marcin Radlak

Zysk rodem ze Szkocji

Piotr Suchodolski
Logika moduw handlowych strategie HFT
Radosaw Haraburda

48
51
55

WYWIAD

Bogactwo XXI wieku informacje

finansowe
Tobiasz Maliski
Dlaczego rynek jest labilny?
Wiktor Moskalewicz

Stanowisko wielomonitorowe
Mateusz Niewiski & Astra
Kluczowe godziny zajmowania pozycji
Jerzy Kozak
Kontrakty terminowe - maszynka do
robienia pienidzy?
Pawe Biedrzycki
Inwestowanie harmoniczne
Arek yjak

Fot. stock.xchn

Program

Rodzina na swoim

po nowelizacji

Stanisaw Kozowski

ady z nas marzy o posiadaniu wasnego mieszkania

czy domu. Jednak ceny mieszka, nie wspominajc o
kosztach budowy domw, pozostaj czst poza nasz
stref moliwoci. Mimo tych trudnoci warto dy
do ich realizacji. Szans na spenienie naszych marze moe
by kredyt realizowany z programu Rodzina na swoim.
Istnieje on od 2006 roku i cieszy si dotychczas du
popularnoci. Statystyki podaj, i zacigno go ponad 100
tys. kredytobiorcw o cznej wartoci blisko 20 mld z.
Co to za program Rodzina na swoim?
Program dopat do kredytu Rodzina na swoim przeznaczony
jest dla osb, ktre nie maj mieszkania a chc je kupi.
Pastwo przez osiem lat bdzie dopaca poow odsetek, dziki
czemu rata takiego kredytu w tym okresie bdzie nisza.
Od 31 sierpnia br. obowizuje znowelizowany program dopat
do kredytw hipotecznych Rodzina na swoim, ktre w
znacznym stopniu utrudniaj kredytobiorcom korzystanie z
nich. Jednak zmiany te nie s ostateczne, gdy z kocem 2012
roku program ma by cakowicie zlikwidowany.
Nowelizacja wprowadza do istotne zmiany w stosunku do
starych zasadach dopat do oprocentowania kredytw
mieszkaniowych Rodzina na swoim.

Przyjta zmiana nowelizacji ustawy przewiduje:

obnienie wspczynnika okrelajcego redni wskanik

przeliczeniowy kosztu odtworzenia 1 m2 powierzchni uytkowej
budynkw mieszkalnych,

obnienie puapu ceny metra2,

wprowadzenie ograniczenia maksymalnego wieku kredytobiorcy

zacigajcego preferencyjny kredyt,

poszerzenie katalogu osb, ktre bd mogy zaciga kredyt,

dat zakoczenie programu Rodzina na swoim.

Kryterium cenowe
Ustalone limity cenowe ogranicz liczb udzielanych kredytw
preferencyjnych, co przyczyni si do wyhamowania programu. Cel ten
osignity zosta poprzez zmniejszenie wspczynnika decydujcego o
cenie 1 m2 mieszkania, na ktre mona uzyska pastwowe dopaty.
Dotychczas obowizywa wspczynnik 1,4, ktry zosta zmniejszony:
dla nowych mieszka i budowanych domw wynosi obecnie 1,0,
dla nieruchomoci mieszkaniowych z rynku wtrnego 0,8.
Zmniejszenie wspczynnikw wpyno na zmian maksymalnych
limitw cen 1 m2. Przykady obowizujcych w III kw. 2011 r. limitw
dla wybranych miast wynosz:

W wikszoci miast z trudem bdzie mona znale mieszkania

speniajce wymagania programu "Rodzina na Swoim".
W Warszawie dotychczas mona byo zacign kredyt z dopat na
mieszkanie, ktrego cena sigaa 9,8 tys. z za 1 m2. Po wejciu w ycie
zmian, warto ta wynosi jedynie 7,0 tys. z. Dzielnice bliej centrum s
wrcz nieosigalne dla chccych skorzysta z dofinansowania.

rdo: expander.pl

Rwnie wikszo uywanych mieszka w stolicy nie mieci si w

nowych limitach. Zamiast Mokotowa, Ochoty czy Woli, bdzie
moliwe skorzystanie z dofinansowania w przypadku mieszka do
remontu i z dala od centrum, w takich dzielnicach jak Wesoa, Praga
Poudnie, Biaoka, Targwek, Wawer, Rembertw, Praga Pnoc czy
Ursus. Podobnie sytuacja wyglda w Krakowie czy wielu innych
miastach. Alternatyw na skorzystanie ze wsparcia w spacie
kredytw moe okaza si budowa domu.
Kryterium powierzchniowe
Osoby starajce si o kredyt z dopat musz speni nie tylko
kryterium cenowe ale rwnie powierzchniowe. Ten drugi limit
wynosi 75 m2 dla mieszkania i 140 m2 dla domu, przy czym dopata
do odsetek obejmie tylko 50 m2 mieszkania i 70 m2 domu. Z kolei
single bd mogy kupi wycznie mieszkanie o powierzchni do 50
6

m2, a dopata obejmie maksymalnie 30 m2. Nadwyk w metrau

trzeba sfinansowa samemu, pacc pene odsetki.
Dla modych
Istotn zmian, niekorzystn dla kredytobiorcw jest naoenie na
nich limitu wiekowego. Spieszy si powinni przede wszystkim 35 i
34 latkowie. Z dopat mog skorzysta osoby, ktre zo wniosek
najpniej do koca roku kalendarzowego, w ktrym kocz 35 lat.
Jeeli wniosek skada maestwo, warunek ten dotyczy modszego
maonka. Ta zasada nie dotyczy osb samotnie wychowujcych
dzieci.
Dopaty dla singli
Z kredytu z dofinansowaniem do odsetek mogy
dotychczas
korzysta maestwa i osoby samotnie wychowujce dzieci. Teraz to
grupa osb zostaa rozszerzona do osb niepozostajcych w zwizku
maeskim. Mog oni kupi mieszkanie nie wiksze ni 50 m2, a
dopat zostanie objte tylko 30 m2. Jednak nie wszystkie banki
przygotowane s na przyjmowanie wnioskw na nowych zasadach.
Dotyczy to szczeglnie singli. Tumacz si potrzeb zmiany
procedur i uaktualnieniem systemu informatycznego.

rednie ceny mieszka z rynku pierwotnego w najdroszych dzielnicach Warszawy

i Krakowa, II kw. 2011 r.
rdo: Dzia Bada i Analiz Emmerson S.A.

Ile wynosi dopata?

Skarb Pastwa finansuje rwnowarto 50% kwoty odsetek
naliczonych od podstawy naliczenia dopaty, wg stopy referencyjnej
obowizujcej w dniu naliczenia dopaty.
Przykad
Kupilimy za 525 tys. z, w caoci za kredyt, 75metrowe mieszkanie
w Warszawie (po 7.000 z za m2). Korzystajc z kalkulatora
http://www.rodzinanaswoim.net.pl/kalkulatorkredytowy.html
policzymy, e przy obecnym oprocentowaniu kredytw, pastwo
dooy do naszego kredytu kwot prawie 83,2 tys. z (przy ratach
rwnych) lub 78,5 tys. z (przy ratach malejcych). Przy 30letnim
okresie spaty kredytu w rwnych ratach koszt jego obsugi jest o
ponad 10% niszy ni zwyky kredyt hipoteczny.
Pomimo tych ogranicze, ktre wprowadzia ustawa, kredyt jest
wart naszego zainteresowania. Przecie te 83,2 tys. z to czysta
dotacja. Pamitajmy jednak, e po omiu latach, gdy skocz si
dopaty do odsetek, rata wzronie znacznie. Dlatego najlepsz rad
dla kredytobiorcw jest budowanie tzw. poduszki finansowej. Bd to
nasze oszczdnoci ulokowane w bezpiecznych instrumentach
finansowych, takich jak: rachunek oszczdnociowy, lokata bankowa,
obligacje czy fundusz inwestycyjny niskiego ryzyka (np. fundusz
pieniny). Wykorzystamy j np. w momencie utraty pracy, kiedy
kredyt trzeba bdzie spaca. Stanowi wtedy bdzie bufor
bezpieczestwa.
STANISAW KOZOWSKI
Autor bloga www.harmonogrammilionera.blogspot.com, na ktrym
zamieszcza informacje o oszczdzaniu i inwestowaniu. Specjalista in
ynierii rodowiska oraz FIDIC (Midzynarodowa Federacja Iny
nierw Konsultantw). Jego celem jest osignicie wolnoci finanso
wej.

Fot. stock.xchn

SREBRA RODOWE
W CENIE ZOMU
Longterm

rzez ostatnie 2 lata duo mwio si o

kolejnych planach prywatyzacyjnych
rzdu. Jednak Ministerstwo Skarbu
w obliczu zaamania giedowej
koniunktury, przeoyo dalsz prywatyzacj
PKO BP oraz odoyo na dalszy plan sprzeda
reszty swoich udziaw w Lotosie. By moe s
to jedne z lepszych posuni obecnego rzdu,
ze wzgldu na to, i jeli przeledzimy
historyczne
dane,
to
dojdziemy
do
zatrwaajcego wniosku, i nigdy w naszej
historii nie udao si adnemu rzdowi
sprzeda czegokolwiek drogo. Analizujc
trzynacie najwikszych polskich prywatyzacji
poprzez gied, moj uwag zwrci fakt, i
dotychczasowe fale wyprzeday pastwowych
firm nigdy nie zbiegay si ze szczytem
koniunktury, a wrcz przeciwnie, dwukrotnie
byy przeprowadzone zdecydowanie za
wczenie. Wynika z tego, e Skarb Pastwa
zawsze sprzedawa tanio lub nawet bardzo

tanio Pierwszy raz w latach 19971999, a

drugi w latach 20042005. I w jednym, i w
drugim przypadku rzd nie tylko zbytnio
si pospieszy, ale te skrajnie nisko
wyceni swoje aktywa. Ten niezbyt
fortunny timing naszych kolejnych ministrw
skarbu, daje wiele nadziei na to, i teraz byo
podobnie, i e obecna trzecia, najwiksza z
dotychczasowych
fal
wyprzeday
pastwowych molochw w latach 20092011,
bya przeprowadzona sporo za wczenie.
Zacznijmy moe jednak od samego
pocztku, czyli od pierwszej wielkiej fali
prywatyzacji za rzdw AWS/UW z lat
19972000. Sprzedano wtedy nasze giganty:
Bank Handlowy, KGHM, Pekao, TPSA i na
kocu PKN Orlen. Skarb Pastwa zainkasowa
wtedy nieco ponad 9 mld z, z czego a 3,14
mld z najwikszej na tamte czasy prywatyzacji
TPSA.

Proces sprzeday naszych sreber

rodowych rozpocz si 13.06.1997 roku przy
sprzeday Banku Handlowego, a zakoczy si
26.11.1999 roku sprzeda TPSA. Kiedy
10.07.1997 roku Skarb Pastwa sprzedawa
200 mln akcji miedziowego giganta za swj
stanowicy
49%
pakiet
zainkasowa
jedynie 1,5 mld z, czyli tyle ile spka
obecnie jest w stanie zarobi spokojnie
podczas jednego tylko kwartau Co
ciekawe ju wczeniej, bo za rzdw Hanny
Suchockiej, prbowano na szybko sprzeda
wikszociowy, 51% pakiet, inwestorowi
strategicznemu amerykaskiej spce Asarco
za 400 mln USD, ale transakcj t skutecznie
zablokoway zwizki zawodowe. Co ciekawe ta
amerykaska
spka
ju
dawno
zbankrutowaa, podczas gdy nasz lubiski
gigant wci kwitnie. W kadym bd razie
nieuwzgldniajc dywidend warto KGHM
wzrosa od swojej ceny emisyjnej do czasw
8

obecnych (uwzgldniajc sierpniow wyprzeda) z 19 z na 160 z, co

stanowio wzrost o 742%. Cakiem niezy zysk w 14 lat i to pomimo 3
bess po drodze, prawda? Ostatnia sprzeda 10% udziaw nalecych
do SP akcji KGHM na pocztku 2010 roku po 103 zotych, bya
powszechnie ogoszona wielkim sukcesem. Skarb Pastwa
zainkasowa 2,1 mld, czyli o 600 mln z wicej ni 14 lat temu za
poow udziaw. Ale co z tego, skoro gdyby poczeka nieco ponad
rok, do szczytu z kwietnia tego roku, to za ten sam pakiet otrzymaby
2 razy wicej. Akcje KGHM przecie momentami chodziy po 200
z
Przykad KGHM chyba najlepiej pokazuje jak kiepskie
jest wyczucie rynku ze strony naszych rzdzcych. Nie
nawizuj tu oczywicie do adnej konkretnej opcji politycznej,
bowiem te same bdy przytrafiay si kademu rzdowi, ktry
przeprowadza prywatyzacj, za wyjtkiem rzdu PIS, ktry jak
wiadomo bdu nie mg popeni, gdy nie prywatyzowa w ogle.
Co ciekawe najwiksz szans na odniesienie spektakularnego
sukcesu i sprzeday firm na grce mia wanie rzd Jarosawa
Kaczyskiego, gdy zaapa si na sam szczyt hossy w latach 2005
2007. Niestety ta szansa zostaa zaprzepaszczona i kolejny rzd pod
przewodnictwem Donalda Tuska by zmuszony do wyprzeday po
bardzo zanionych cenach, podczas dna koniunktury w latach 2009 i
2010.
Wracajc do historii prywatyzacji, kolejnym rzdem, ktry
podj si zadania wyprzeday naszego majtku, by rzd SLD w
latach 20042005, kiedy to sprzedano kolejno: PKO BP, Lotos i
rzutem na tam PGNIG. Te trzy wielkie prywatyzacje day cznie
zarobi rzdowi 11,30 mld, czyli o 25% wicej ni cztery debiuty
giedowe za kadencji AWS/UW. By ju postp, ale to wci
przynosio opakany efekt, gdy Lotos na szczycie koniunktury w
2007 roku by warty a 100% wicej ni w dniu, gdy go rzd SLD
sprzeda. PKN Orlen nawet obecnie, po bardzo cikiej fali
spadkowej, jest warty o 80% wicej ni cena emisyjna, natomiast
PGNIG jest droszy o 30%. Jeli chodzi o Lotos, to owszem jego cena

mocno ostatnio spada, ale to nie zmienia faktu, e jeszcze w

kwietniu tego roku kosztowa a 49 z, czyli e by droszy o 69% ni
w chwili swojej prywatyzacji
Kolejna ekipa, ktra pobia swoich poprzednikw o
dwie gowy, to obecny rzd pod wodz Donalda Tuska.
W latach 20092011 przeprowadzi 6 bardzo duych prywatyzacji, z
ktrych zebra z rynku rekordowe 25,6 mld z. To wicej a o ponad
5 mld z ni dwie poprzednie ekipy zdoay uzyska razem wzite! O
ile jednak wynik wartociowy jest imponujcy, to przecie jak
pokazuje nam historia, Skarb Pastwa zawsze si myli jeszcze nie
zdarzyo si tak, aby kilka lat po sprzeday, jaka spka z tych

**

Rys.1 Stopy zwrotu z inwestycji w najwiksze spki Skarbu Pastwa

od momentu debiutu do 1 2.09.2011
*Cena dla inwestorw instytucjonalnych **Ceny zamknicia z dnia 12.09.2011
rdo: Opracowanie wasne
9

wymienionych przeze mnie, nie bya wyceniana przez rynek wyej

ni cena emisyjna dla inwestorw instytucjonalnych. Wspomniana
ju przeze mnie transakcja sprzeday 10% udziaw KGHM po 103 z
w 2010 roku jest z kolei najlepszym przykadem, i rzd nie ma
rwnie wyczucia do sprzeday akcji bezporednio na rynku.
Na koniec warto si zastanowi jak obecnie ksztatuj
si wyceny naszych sreber rodowych. W moim
przekonaniu, wszystkie najwiksze spki z udziaem SP s
wyceniane z duym dyskontem i wszystkie maj spory potencja
wzrostu w latach 20122013. Szczeglnie race s skrajnie niskie
wyceny naszych spek paliwowych i energetycznych, ktre powinny
by traktowane jako defensywne, a tak zupenie si nie dzieje. Rynek
ponownie wycenia Lotos jako niemale bankruta ze wskanikiem
C/WK=0,42. Podobnie jest w przypadku jego konkurenta PKN
Orlen oraz w przypadku Taurona z C/WK na poziomie 0,60, czyli e
za ok. 60 groszy mona obecnie kupi 1 z majtku tych spek.

Bardzo atrakcyjne cenowo s spki energetyczne: PGNIG i

PGE, na ktre ja osobicie najbardziej bym stawia w
obecnych, niepewnych czasach. Ta pierwsza ma wydobywa gaz
z upkw, ta druga budowa elektrownie atomowe. Jeli jakikolwiek
rzd postanowiby sprzeda te dwie pery w naszej koronie, zrobiby
w moim przekonaniu najwikszy bd w historii, nawet wikszy ni
sprzeda 49% udziaw w KGHM za 1,5 mld z w 1997 roku By
moe nadchodzce wybory skoni politykw do rozsdniejszej
polityki prywatyzacyjnej i poczekaj oni przynajmniej kolejne 2 lata
na szczyt obecnej koniunktury, czego wszystkim nam, obecnym,
byym lub przyszym podatnikom ycz.
Koczc ten artyku chciaem jeszcze raz podkreli, i nie
popieram i nigdy nie popieraem adnej partii politycznej. Nie
krytykuj w aden sposb samej idei prywatyzacji jako takiej, ale
stawiam w du wtpliwo sposb i wyczucie rynkowe naszych
rzdzcych, sprzedajcych nasze spki pastwowe. Zdaj sobie w
peni spraw, e kolejne kryzysy i rosnce potrzeby budetu
wymagaj finansowania w takiej formie, ale czy nie lepiej jednak
zacign kolejny dug na 5,5% rocznie, w formie emisji 10letnich
obligacji ni wyprzedawa wszystko co popadnie po zanionych
cenach?
Zachcam do zapisw na moje bezpatne biuletyny giedowe. W tym
celu prosz o kontakt emailowy: longterm@op.pl

Rys. 2 Wyceny wskanikowe na dzie 1 2.09.2011 oraz udzia Skarbu Pastwa

w wybranych spkach giedowych.

LONGTERM
Gracz giedowy z wieloletnim dowiadczeniem. Na swoim blogu
http://longterm.bblog.pl omawia aktualn sytuacj na rynkach finanso
wych. Co weekend zamieszcza swoje szczegowe prognozy na kolejny
tydzie.

* kolejne 1 0% ma pastwowy BGK

**kolejne 1 0% ma w 30% pastwowy KGHM
rdo: www.money.pl - wyceny na dzie 1 2.09.2011
10

Z NEWCONNECT
NA PARKIET
GWNY
Czy byo warto?
Fot. ecoeurope.eu

ikszo spek wchodzcych na

NewConnect
traktuje
may
parkiet jako etap przejciowy w
drodze na rynek regulowany
GPW. Wejcie na rynek gwny to dla
przedsibiorstw presti i szansa na
umocnienie
akcjonariatu.
Wszystkim
spkom zaley na pozyskaniu duych
inwestorw instytucjonalnych, ktrych
wci jak na lekarstwo w segmencie NC.
Pozyskanie dodatkowego kapitau z emisji
nie jest czynnikiem decydujcym o wejciu
na duy parkiet. Nie wszystkie firmy
bowiem decyduj si na now emisj. W
latach 20082009 byo to zwizane z
oglnogospodarcz bess. Dzi rwnie
pojawiaj si inwestorzy niechtnie
nastawieni co do rozwadniania aktyww.
Tak wic jeli nie kapita, to co zyskay
spki,
ktre
przeszy
na
rynek
regulowany? Jak sobie radz i czy s
atrakcyjne dla inwestorw?

19 lipca 2011 na parkiet gwny

wesza spka WDM SA. Bya ona
jedn z pierwszych 5 spek notowanych
na NewConnect od 30.08.07 r. WDM SA
jest
28. debiutantem na rynku
regulowanym w 2011 r. i 15. spk, ktra
przesza z NewConnect na gwny parkiet warszawskiej giedy.
Pasem startowym dla WDM SA, jak i wielu innych spek
wchodzcych na rynek regulowany, by segment NewConnect Lead,
ktry grupuje liderw rynku NewConnect. Obecno w tym
elitarnym gronie jest wskazwk dla inwestorw, ktrzy
przychylnym okiem patrz na stabilne, najwiksze i najbardziej
pynne spki.
Kryteriami, ktre spka powinna spenia przechodzc na rynek

regulowany s: kryterium kapitalizacji (15 mln

euro dla nowych debiutantw i 12 mln euro dla
spek, ktrych akcje byy notowane na
NewConnect przez co najmniej 6 miesicy przed
dniem przeniesienia na gwny parkiet) i
kryterium pynnoci. Musi ona rwnie
pamita
o
zwikszonych
obowizkach
informacyjnych nadzorowanych przez Komisj
Nadzoru Finansowego. Obowizkiem spki
przechodzcej z NewConnect na rynek gwny
GPW jest rwnie przygotowanie prospektu
emisyjnego zatwierdzonego przez KNF, co nie
byo wymagane przy wejciu na rynek
alternatywny, ze wzgldu na wybr private
placement. Tak wic wejcie na rynek
regulowany oznacza konieczno osignicia
wysokiego puapu kapitalizacji i due koszty. W
zamian za to spki mog liczy na duo wiksze
obroty i pynno notowanych walorw.

Pierwsz spk, ktra zdecydowaa si

na przejcie na rynek regulowany bya
M.W.
Trade instytucja finansowa
dostarczajca produkty i usugi gwnie na
rynek medyczny. Mimo e na zamkniciu sesji w
dniu debiutu, czyli 19.12.2008 r. spka
odnotowaa ujemn stop zwrotu,
pniej
zacza nadrabia straty. Od dnia debiutu stopa
zwrotu M.W Trade wynosi ponad 350%. Naley
jednak zauway, e przez ostanie p roku spka odnotowuje stae
spadki i tak ostatni kwarta to pokana ok. 40% obnika.
Niepokojce mog by wieci za pierwszy kwarta 2011 roku, w
ktrym przepywy netto z dziaalnoci finansowej s grubo na
minusie. Jak wida, to nie najlepszy czas dla M.W Trade.
Nieco pniej, bo 06.01.2009 na rynku regulowanym
zadebiutowao Centrum Klima SA. W dniu debiutu akcjonariusze
11

zarobili 50%. Stopa zwrotu od dnia debiutu

jest jednak nisza i wynosi niecae 26%. W
ostatnich miesicach, podobnie jak w
przypadku M.W. Trade, widzimy same spadki,
a stopa zwrotu za ostatni rok oscyluje wok
1%. Pocieszeniem dla inwestorw mog by
dwukrotnie wypacone dywidendy w 2009 i
2010 roku oraz nie najgorsze wyniki
finansowe.
W 2010 roku 8 spek zdecydowao
si na debiut na duym parkiecie. Byy
to: Fast Finance (30.03), Pragma Inkaso
(14.05), LST Capital (26.05), TESGAS (21.07),
Krynicki Recykling (26.10), Trans Polonia
(25.11),
Powszechne
Towarzystwo
Inwestycyjne (01.12) i Eko Eksport (28.12.10).
Niestety, informacje z tych spek nie s dla
inwestorw zadawalajce. Tylko 2 z nich mog
si pochwali dodatnimi stopami zwrotu od
dnia debiutu na gwnym parkiecie. S to:
Pragma Inkaso, ktra z wzrostem na poziomie
70% zdecydowanie odstaje od reszty spek
oraz Powszechne Towarzystwo Inwestycyjne
2,3% wzrostu przez nieco ponad p roku
obecnoci na rynku regulowanym. Gdy w
ostatnim kwartale wszyscy tracili, PTI
odnotowao 18% wzrost. Mimo to, wyniki
finansowe tej firmy nie prezentuj si
ciekawie. Rwnie spka Trans Polonia
odnotowaa niewielki
wzrost ok. 1,3%.
Warto akcji Pragmy Inkaso spada w tym
czasie o 10%, TESGASu niespena 15%, a
Krynicki Recykling odnotowa ok. 30%
spadek. Jednak rekordzist w gronie tych
spek jest Fast Finance z niespena 35%
obnik. Co ciekawe, to wanie ta spka

wesza w skad rankingu Giedowa Spka

2010 r. portalu Inwestycje.pl, a wypracowany
zysk netto za 2010 rok by a o 41% wyszy od
roku 2009.
Tak due spadki w ostatnich 3
miesicach nie s tylko domen spek, ktre
przeszy na GPW z NewConnect. Wikszo
spek giedowych obrao w ostatnich
tygodniach kurs na poudnie. Trudno wic
ocenia te spki przez pryzmat ostatnich
chudych trzech miesicy. Faktem jednak
jest, e akcje tylko 2 spek zyskuj na
wartoci od dnia wejcia na GPW.
Patrzc na cay okres obecnoci tych spek na
obu parkietach zauwaamy, e tylko 3 z nich
s na minusie. Tak wic czy przejcie na rynek
regulowany im zaszkodzio, czy jest to wynik
oglnogospodarczego pogorszenia si kondycji
przedsibiorstw? Odpowied na to pytanie na
pewno nie jest jednoznaczna. Wejcie na du
Gied miao dla tych firm zarwno dobre, jak
i ze strony. Z pewnoci jednak firmy te
liczyy na wicej. Pki co, powikszy si ich
presti i rozpoznawalno. M.W. Trade, ktra
jako pierwsza przesza z NewConnect na rynek
gwny odniosa olbrzymi sukces, dlaczego
wic pozostae spki nie poszy jej ladem? W
przypadku tej spki na tak duy sukces
zoyo si kilka czynnikw, z ktrych
najwaniejszym jest ugruntowana pozycja
rynkowa, czyli stabilne fundamenty.

Euroimplant (29.03), Quercus TFI (30.03),

Grupa ADV (13.04) i WDM (19.07). Wadex
przez ponad p roku obecnoci na duym
parkiecie straci ponad 16%. Euroimplant od
dnia debiutu na GPW traci ponad 46%,
Quercus ponad 26%, Grupa ADV ponad 18%.
Nawet WDM w pierwszym dniu obecnoci na
rynku regulowanym straci kilka procent. W
przypadku tych spek wejcie na duy parkiet
przypado na czas oglnogiedowej obniki,
std ujemne stopy zwrotu. Obniki kursu w
pierwszych
dniach
po
debiucie
s
spowodowane
zwikszeniem
pynnoci
notowanych walorw, a co za tym idzie
wikszymi moliwociami ich szybkiego
zbycia.
Spki wchodzce na GPW z rynku
nieregulowanego
na
pewno
budz
zainteresowanie inwestorw, jednak samo
wejcie na gwny parkiet nie jest remedium
na wszystkie problemy i czasami moe
zaszkodzi, a nie pomc. Naley rwnie
pamita o zwikszonych obowizkach i
kosztach zwizanych z obecnoci na rynku
regulowanym. Miejmy nadziej, e czas bdzie
sprzymierzecem wychowankw maego
parkietu, i e ju wkrtce za passa ostatnich
miesicy zacznie si odwraca.
Joanna Latusek

A co ze spkami najwieszymi
debiutantami 2011 roku? Do 20.07.11 r. 5
spek przenioso si z NewConnect na rynek
regulowany. Byy to: Wadex (12.01),
12

PATRICK L YOUNG

WYWIAD

Patrick L Young (http://patricklyoung.net/) to praktyk rynkw finansowych z 30 letnim

dowiadczeniem. Handlujc akcjami i opcjami stawia swoje pierwsze kroki w wiecie finansw ju
jako mody chopak. Jako specjalista od instrumentw pochodnych pracowa na caym wiecie jako
analityk (zarwno fundamentalny, jak i techniczny), makler, market maker, trader jak rwnie
zaoyciel/manager/CEO oraz prezes rnych przedsiwzi w zakresie inwestycji, mediw a take IT.
Obecnie jako doradca wiatowych liderw w wiecie finansw, Patrick L Young jest autorem wielu
ksiek m.in. Capital Market Revolution!, w ktrej jako pierwszy podj tematyk rewolucji
cyfrowej w wiecie finansw w 1999 roku. Pracujc nad wieloma nowymi projektami, jest
jednoczenie mocno zaangaowany w inwestycje w Nowej Europie, gwnie Polsce. Podczas
ostatniej wizyty w Polsce, gdzie przyjecha ze swojego domu w Monaco, Patrick znalaz chwil, by
porozmawia z Equity Magazine.

13

EM: Jako wspredaktor ksiki The Gathering Storm

(http://thegatheringstorm.info/) jest pan jednym z nielicznych
praktykw rynku finansowego, ktrzy przewidzieli kryzys w 2008
roku. Czy jestemy ju po burzy? Czy jestemy wanie wiadkami
drugiego odcinka historii pod tytuem Globalny Kryzys
Finansowy?
Praca przy tworzeniu The Gathering Storm wsplnie z Lee
Robinsonem najwyszej klasy zarzdzajcym funduszem
hedgingowym, bya dla mnie zaszczytem. Dla czytelnikw natomiast
dobr informacj jest, e ksika prawie rok od publikacji staje si
coraz bardziej aktualna w zwizku z ostatnimi wydarzeniami na
wiecie. Za informacja to jednak fakt, e oznacza to, i najbogatsze
gospodarki wiatowe s de facto w opakanym stanie. The
Gathering Storm zostaa napisana w celu wyjanienia co moe si
sta w przyszoci jeli politycy nie wezm si za naprawianie
fundamentw ekonomicznych. Przykro mi to stwierdzi, ale
politykom nie tylko nie udao si tego zrobi, ale co wicej sytuacja
pogarsza si w szybkim tempie i zaczyna wymyka si spod kontroli.
EM: Czy mamy zatem do czynienia z drugim dnem recesji?
Wedug mnie najwiksze gospodarki nadal nie podniosy si po
pierwszej fali kryzysu! Co wicej, sytuacja wyglda nawet gorzej.
Jestem na przykad zaniepokojony faktem, e chiski wysoki wzrost
gospodarczy ostatnich lat moe zaowocowa jak form recesji w
tym kraju przynajmniej czciowo spowodowanej faktem, e
zachodnie rynki znalazy si de facto na rwni pochyej podczas prb
delewarowania swoich gospodarek.
Jestem przez to bardzo zaniepokojony jak w takiej sytuacji
rozwinie si globalny kryzys finansowy. Stanom Zjednoczonym
brakuje w chwili obecnej gospodarczego przywdcy a strefa euro nie
ma przywdcy w ogle. Przy obecnym kryzysie walutowym hulanki
budetowe ostatnich lat kocz si w przykry dla wszystkich sposb.
W midzyczasie konsumenci nie widz wcale poprawy sytuacji a
wielu z nich od duszego czasu nie ma pracy. Stany Zjednoczone nie
s w tej dziedzinie na szarym kocu, ale bezrobocie na poziomie
9,1% z prawie poow z tych ludzi pozostajc bez pracy przez

wicej ni rok z ca pewnoci wystawia ze wiadectwo dziaaniom

pastwa.
Tak wic ostatecznie sytuacja na zachodzie pogarsza si a kwestia czy
jest to kontynuacja, czy raczej drugie dno niech pozostanie
tematem do dyskusji dla szczeglnie dociekliwych. Z mojego punktu
widzenia mamy do czynienia ze stagnacj i niebezpieczestwem
straconej dekady dla gospodarek zachodu z bardzo nieprzyjemnym
ldowaniem widocznym ju na horyzoncie.
EM: Obecne problemy w Europie s wynikiem wieloletniego braku
dyscypliny finansowej w krajach strefy euro. W paskim ostatnim
artykule w Financial Times wsplnie z Lee Robinsonem
zaproponowalicie interesujce rozwizanie. Czy mgby pan
opowiedzie Czytelnikom Equity na czym polega ten pomys?
Oczywicie, zaproponowalimy w zaoeniu proste rozwizanie
rynkowe w odpowiedzi na yczenie Kanclerz Merkel. W gruncie
rzeczy, dug do poziomu 5060% PKB danego pastwa jest uwaany
za bezpieczny i w atwy sposb moliwy do obsuenia. W zwizku z
tym powinnimy stworzy dwa poziomy zaduenia dla
krajw strefy euro: grny poziom, ktry obejmowaby ustalony
wczeniej i uznany za bezpieczny poziom dugu (na przykad 50%
PKB), kontynuacj ktrego byby drugi poziom dla rzdw tych
krajw, ktre chciayby poycza wicej. (Oczywicie Polska ma
rozwanie uregulowan t kwesti w swoim prawie, jeli tylko kraje
zachodnie miayby podobne regulacje prawne, kto wie, moe
uniknlibymy kryzysu!).
Tak wic, zaduone kraje miayby moliwo podziau swojego
dugu na dwie kategorie i podczas pozyskiwania kapitau z wewntrz
strefy euro na pocztku sprzedawayby dug wyszej jakoci a do
momentu osignicia okrelonego prawem poziomu. Te mniej
ryzykowne instrumenty dune otrzymayby prawdopodobnie
podany rating AAA i w ten sposb zyskay przychylno wielu
inwestorw. W tym samym czasie, dug gorszej jakoci (powyej 50%
PKB) otrzymaby nisze oceny agencji ratingowych i ze zrozumiaych
wzgldw zawieraby wiksz premi za ryzyko a wic wysze
oprocentowanie, ktre mogoby skusi inwestorw z danego kraju
14

skonnych ponie wiksze ryzyko. Gwnym

celem pomysu jest udostpnienie krajom pola
do manewru podczas finansowania dugu w
obecnym trudnym okresie, jak rwnie
dostarczenie
silnego
bodca
rzdom
skaniajcego do redukcji zaduenia w
duszej
perspektywie.
(Dodatkiem
do
artykuu w Financial Times bdzie dostpna
wkrtce
ebroszura
odnoszca
si
szczegowiej do tego zagadnienia). Jednak
ponad wszystko, nasz program ma t zalet,
e jest bardzo tani, gdy nie wymaga ogromnej
pomocy finansowej, ktra pki co po prostu
nie
zdoaa
zatrzyma
kryzysu.
W
rzeczywistoci plan ten mgby zosta
wprowadzony w perspektywie dni. Potrzeba
tylko przygotowa kilka regulacji prawnych,
ktre
s
niczym
w
porwnaniu
z
pretensjonalnymi pomysami o zmianach w
paneuropejskich
traktatach,
ktre
wymagayby przeprowadzenia referendum
oraz innych dugich procedur.
EM: W paskim strategicznym raporcie jako
CEO Giedy Papierw Wartociowych w
Sybinie wczeniej w tym roku przedstawi
pan koncept The World Is Moving East. Czy
to znaczy, e amerykaskie, jak i
zachodnioeuropejskie
centra
finansowe
powinny obawia si o utrat wiatowego
prymatu w niedalekiej przyszoci?
Od wielu lat dajc wyraz swoim pogldom
czsto uywam przernych maksym, ktre w
coraz wikszym stopniu okazuj si trafione
jest to dobry znak pod wzgldem trafnoci
moich analiz, jednak raczej zy omen dla

wszystkich zaniepokojonych euro kryzysem

oraz jego rozwojem opisanym w The
Gathering Storm. Jednym z przykadw
jest fakt, e ju od wielu lat daj jasno do
zrozumienia, e wiatem rzdz derywaty
kasowe instrumenty plain vanilla pozostaj
bardzo wanym elementem wiata finansw,
jednak ostatecznie wzrost stymulowany jest
poprzez rynki derywatw, ktre de facto
przenikaj ycie kadego czowieka (chocia
wikszo z nas nie zdaje sobie z tego
sprawy!). Podobnie, od ponad dziesiciu lat
twierdz, e wiat zmierza na wschd. Ma
tutaj znaczenie wiele czynnikw, wliczajc
midzy
innymi
wzrost
krajw
Azji
poudniowowschodniej a szczeglnie Chin,
jak rwnie wyksztacenie si Nowej Europy,
gdzie z wielkim upodobaniem sam jestem
aktywnym inwestorem. Dla mnie, jako
rodowitego Europejczyka urodzonego na
zachodnich kracach naszego kontynentu (w
Irlandii), najwaniejszym wydarzeniem w
mojej
epoce
by
upadek
Ukadu
Warszawskiego i powrt regionu Nowej
Europy do uwarunkowa wolnorynkowych.
Nie podejrzewam, eby byo mi dane by
wiadkiem wydarzenia o podobnej skali
pomimo faktu, e mam zamiar jeszcze troch
poy na pewno o wiele duej ni
ktokolwiek mgby si w tym momencie
spodziewa a wszystko to dziki rozwojowi
nanotechnologii i biotechnologii.
Tak wic gospodarki i rynki zachodnie z
pewnoci stan si mniej istotne jako
element globalnego systemu gospodarczego.
Dodatkowo jeli bd nadal tak le zarzdzane

jak obecnie, to ich upadek bdzie jeszcze

szybszy. Ostatecznie taki scenariusz nie jest
oczywicie w niczyim interesie, gdy szybko
upadajce systemy gospodarcze s czsto mao
stabilne i mog by rdem rnego rodzaju
zawirowa na caym wiecie.
Jednake pytanie rozpatrywane stricte w
kontekcie w jakim je pan uj odnosi si do
centrw finansowych i mamy tutaj do
czynienia z fascynujcym (i szczerze mwic
czsto
le
rozumianym)
aspektem
wspczesnych rynkw. Faktem jest, e
zachodnie centra finansowe musz obawia si
wzrastajcej siy centrw wschodnich, jednak
naley pamita, e tematyka centrw
finansowych nie jest gr o sumie zerowej.
Przykadem moe by fakt,
e tysice
inwestorw w Polsce budujc bogate portfele
inwestycyjne, ktre na marginesie nie byy dla
nich dostpne jeszcze dwadziecia lat temu,
nie zubaaj w ten sposb inwestorw z
Londynu! Raczej odwrotnie.
Tak to jest z centrami finansowymi to
s miejsca, gdzie tworzy si rynek,
konsekwencj czego s narodziny handlu.
Maj one dug histori sigajc w przeszo
tysice lat. Podejrzewam, e w chwili obecnej
Londyn pozostanie najwaniejszym centrum
finansowym
na
wiecie
na
wiele
nadchodzcych lat, gwnie dlatego, e jest to
miasto bardzo kosmopolityczne z szerokim
dostpem do wykwalifikowanej kadry i bogatej
bazy usug dla rnego rodzaju klas aktyww i
przernych rynkw.
Jednake, podczas gdy Londyn i Nowy Jork s
ogromnymi centrami kapitau, prawd jest
15

rwnie, e niektre mniejsze centra mog napotyka na kopoty.

Nieodgrywajce pierwszoplanowej roli centra finansowe koniecznie
musz znale zrwnowaone modele rozwoju (na przykad Dublin,
Luksemburg czy Zurych) jeli chc przetrwa i dawa sobie rad w
erze wzrastajcej dominacji Wschodu.
Jednoczenie, nawet najwiksze centrum finansowe Nowej
Europy jakim jest Warszawa wydaje si sabo rozwinite. Na skali
od 1 do 10 Warszawa dostaaby moe 2 zakadajc du doz
optymizmu. I nie chodzi mi wcale o umniejszanie ogromnych
osigni Warszawy i polskiego rynku kapitaowego ostatnich lat.
Przeciwnie, jest to przykad jak wielka szansa rozwoju ley przed
rynkami Nowej Europy. Kiedy przewodniczyem Global Fianancial
Centre Conference nigdy nie mogem si nadziwi obsesji ludzi
dotyczcej konkurencji pomidzy centrami finansowymi. Ja
natomiast uwaam, e w rzeczywistoci jest wystarczajco duo
miejsca do funkcjonowania wielu takich centrw na caym wiecie,
kade z nich z cho troch odmienn specjalizacj i z kadr
posiadajc unikalne umiejtnoci.
EM: Jak paska idea mwica, e wiat poda na Wschd
wpywa zatem na paskie inwestycje w Nowej Europie , na
przykad w Polsce?
Mam ponad 10 lat dowiadczenia w dziedzinie inwestycje w Nowej
Europie od krajw batyckich po by Jugosawi i wiele innych
pastw pooonych na Wschodzie, w tym Rosj. Mwic krtko,
matematyki nie da si oszuka wielu, w wikszoci dobrze
wyksztaconych mieszkacw, ktrzy chc pracowa, a ktrych
stawki s zdecydowanie bardziej atrakcyjne z punktu widzenia
pracodawcy w porwnaniu do Europy Zachodniej czy Stanw
Zjednoczonych sprawia, e rachunek ekonomiczny jasno wskazuje
na Now Europ. Moliwoci rozwoju s ogromne i obejmuj wiele
sektorw.
W tym momencie interesuj si pod wzgldem inwestycyjnym
wieloma krajami, jednak jako siedzib moich dziaa w Nowej
Europie wybraem Polsk. Polska ma wielk przewag jako stabilny

W tym momencie interesuj si pod wzgldem

inwestycyjnym wieloma krajami, jednak jako
siedzib moich dziaa w Nowej Europie wy
braem Polsk. Polska ma wielk przewag ja
ko stabilny politycznie kraj w samym centrum
Europy. Ludzie s tutaj wyksztaceni a pace
rozsdne to sprawia, e inwestowanie nad
Wis jest z punktu widzenia przedsibiorcy
atrakcyjnym rozwizaniem.

politycznie kraj w samym centrum Europy. Ludzie s tutaj

wyksztaceni a pace rozsdne to sprawia, e inwestowanie nad
Wis jest z punktu widzenia przedsibiorcy atrakcyjnym
rozwizaniem. Pki co jedynymi ograniczeniami moich inwestycji
tutaj s tylko czas i oczywicie kapita. Planuj wystartowa z kilkoma
nowymi przedsiwziciami w Polsce i regionie w przyszym roku, a
moje przywizanie do tego kraju pozostaje niezmiennie due.
Wracajc do mojej ostatniej ksiki The Gathering Storm ,
gwnym czynnikiem, o ktrym nie naley zapomina jest fakt, o
ktrym wspomniaem w napisanym przeze mnie ostatnim rozdziale,
a ktry mwi o potencjalnych moliwoci inwestycyjnych na
Wschodzie nawet w obliczu opakanej sytuacji na Zachodzie, ktra
cay czas jeszcze moe skoczy si kataklizmem. Co wicej,
bezporednio wskazaem na Polsk i Now Europ jako regiony,
ktre wsplnie tworz wiat moliwoci dla inwestorw.
Patrzc na moliwoci inwestycyjne odnosz wraenie, e s
one prawie nieskoczone. Chciabym rwnie zaznaczy, i nie
jestem osobicie w tym momencie zaangaowany w polski sektor
finansowy, pomimo mojego znacznego dowiadczenia w tej
dziedzinie. Cae moje port folio inwestycyjne w tym momencie
tworz nieruchomoci, a dokadniej mwic handel oraz biznes
powizany z rynkiem nieruchomoci. Mam nadziej, e znajd
16

wicej czasu na poszerzenie zakresu swoich inwestycji oraz przede

wszystkim bdc w Polsce wygospodaruj kilka wolnych chwil na
pielgnowanie moich zamiowa jakimi s muzyka, wycigi konne,
sporty motorowe oraz klasyczne samochody.
W chwili obecnej Polska wraz z Now Europ maj
relatywnie niski poziom korupcji, co w poczeniu ze stabilnym
systemem prawnym daje wietn podstaw do kontynuowania
wzrostw. Wszystko to sprawia, e jestem zamiowanym inwestorem
w Nowej Europie , a w Polsce w szczeglnoci.
EM: Czy moe si pan podzieli z Czytelnikami swoimi pogldami i
dowiadczeniami na temat inwestycji w Polsce? Jak postrzega pan
klimat inwestycyjny w naszym kraju, biorc pod uwag zachty
wadz do inwestowania wanie nad Wis?

Ksika The Gathering

Storm skada si
z rozdziaw napisanych
przez wiodcych analitykw
i managerw, ktrzy
powicili swj czas aby
podzieli si za darmo wiedz
i dowiadczeniem. Zysk
z wydania ksiki zostanie
przelany na konta fundacji
wskazanych przez jej
autorw. Wicej na temat tej
publikacji na stronie
www.thegatheringstorm.info

Bdc cakowicie szczerym nigdy nie byem zachcany przez wadze

do inwestowania w Polsce. Kiedy zostaem obdarowany uroczymi
sodyczami przez przedstawicieli miasta, jednak kiedy poprosiem ich
o konkretn pomoc z wszechobecn biurokracj, sami nie wiedzieli
co naley w danej sytuacji zrobi.
Zdaj sobie spraw z tego, e Polska z ca pewnoci
radzi sobie znacznie lepiej z wikszymi ode mnie
inwestorami zagranicznymi, jednak moje oglne wraenie
jest takie,
e instytucje rzdowe nie s zbytnio
zainteresowane pomoc inwestorom spoza granic kraju.
Jako konkretn pomoc wadz odczubym na przykad utworzenie
maych biur do spraw inwestycji, w ktrych pracowaliby ludzie
znajcy tajniki prowadzenia biznesu w Polsce. Prawd jest, e
znalezienie odpowiedniej lokalizacji moe by duym wyzwaniem,
jednak zderzenie si z biurokracj na kadym kroku prowadzi do
marnotrawienia tak wanego dla przedsibiorcw czasu. Ja do tej
pory nie spotkaem si jeszcze w Polsce z urzdnikiem odpowiednio
przygotowanym do kontaktu z inwestorem zagranicznym, jestem
pewien, e gdzie w Polsce tacy si znajduj, najwidoczniej jednak nie
miaem do tej pory szczcia i nie znalazem jeszcze takiego miasta a
w nim takiego urzdnika.
Oglnie rzecz biorc inwestowanie na rynkach wschodzcych
niesie ze sob szereg problemw i Polska nie jest tutaj wyjtkiem.
Biurokracja jest w gruncie rzeczy sklerotyczna jest jej za duo ze
zbyt wieloma arbitralnymi i kosztownymi reguami, do ktrych
trzeba si dostosowa, co prowadzi do ogromnej iloci czasu
straconego na bieganie pomidzy urzdami, zbierajc zupenie
niepotrzebne podpisy, znaczki i potwierdzenia. Jako obcokrajowca,
urzdy w mniejszych miastach upodobay sobie odsyanie mnie do
Warszawy tam przynajmniej staraj si by pomocni i odsyaj
mnie z powrotem z informacj, e waciwie to nie jest ich dziaka.
Klasa polityczna musi si wzi za kultur suby cywilnej,
gdy to hamuje potencja wzrostowy kraju. Jako wielkiemu
zwolennikowi teorii Schumpetera nigdzie indziej na wiecie nie
ogarniaj mnie bardziej odczucia kreatywnej destrukcji jak podczas
17

prb zaatwienia czego z niektrymi polskimi urzdnikami

pastwowymi.
W Polsce (jak i w wikszoci krajw regionu) jako usug te
bywa czsto fatalna. Zdaj sobie spraw, e mogo to zabrzmie ostro
w wielu miejscach wida wyran popraw, jednak oglnie rzecz
biorc jest bardzo sabo. Infrastruktura uytecznoci publicznej to w
duej mierze relikty z okresu komunistycznego z nastawieniem do
klientw typu spadaj i to tylko jeli ma si szczcie. Co wicej,
nawet brane nowej generacji, jak na przykad sieci komrkowe
cierpi na zupeny brak sprawnej obsugi klienta. Oprcz tego Polska
musi take poprawi swoj ofert usug internetowych, ktre w
porwnaniu z ssiadami s wolniejsze i drosze.
Szczerze mwic, rzd nie dziaa wystarczajco
szybko
przy
usuwaniu
barier,
ktre
zabijaj
przedsibiorczo postp w ostatnich latach jest zbyt
wolny. Jeli za chodzi o podatki, to stawki dla firm nie s ze,
jednak podatki dla osb fizycznych mog zniechca szczeglnie
biorc pod uwag podatek liniowy w wielu ssiadujcych krajach.
Reasumujc, to biurokracja jest najwikszym zagroeniem. W Polsce
jest wielu przedsibiorcw, ktrych dziaania w duej mierze
ogranicza mechanizm pastwowy to jest katastrofa, gdy to
wanie mae firmy rozpdzaj gospodark i rozwijaj si w kierunku
duych przedsibiorstw przyszoci.
Polska
z trudem goni swoich ssiadw pod wzgldem
warunkw do robienia biznesu, jednak biorc pod uwag
konkurencj o zagraniczne inwestycje bezporednie, ktra dopiero
unaoczni si cakowicie w zdelewaryzowanym wiecie nastpnej
dekady, Polska musi podj stanowcze kroki ku reformom,
jeli ma zamiar zrealizowa swj prawdziwy potencja i
sta si przodujc gospodark Europy Centralnej. Po
wyborach, kolejna porcja terapii szokowej, szczeglnie skierowanej
na odbiurokratyzowanie byaby jak najbardziej wskazana, gdy
procesy deregulacyjne nie dziej si z dnia na dzie w wielu
dziedzinach ycia gospodarczego.

EM: Co myli pan o idei Equity Magazine darmowej publikacji,

gdzie praktycy wiata finansw dziel si swoj wiedz i
dowiadczeniami z Czytelnikami dcymi do osignicia
wiadomoci finansowej?
Equity Magazine pod wieloma wzgldami uosabia wszystko
to, co jest najlepsze w Polsce. Mianowicie rozpowszechnia
innowacyjne i przedsibiorcze podejcie, dostarczajc tradycyjn
wizk przekazu poprzez nowoczesny kana dystrybucyjny, robic to
po cenie, ktrej nikt nie przebije! Perspektywa szerokiej dystrybucji
jest zawsze kluczowym elementem budowania modelu darmowych
publikacji a dynamika tego procesu wydaje si dziaa na korzy
Equity. Pracujc w biznesie internetowym od 1995 roku postrzegam
Equity Magazine jako bardzo logiczny krok na drodze rozwoju tego
sektora. Co wicej, jeli chodzi o zawarto, edukacja finansowa jest
wanym elementem zrwnowaonego wzrostu. Gieda Papierw
Wartociowych w Warszawie jest ogromnym sukcesem i rwnie
buduje wiadomo finansow, ktra bdzie miaa ogromne
znaczenie dla przyszego rozwoju Polski. Wiesaw Rozucki wraz ze
swoim nastpc Ludwikiem Sobolewskim zasuguj na uznanie za ich
znaczny wkad w rozwj rynku kapitaowego w Polsce, kierujc
wprawnie zespoem, ktry
stworzy rynek z najwikszymi
osigniciami spord caej Nowej Europy. Equity Magazine dziaa,
aby wspomc proces konsolidacji, propagujc jednoczenie
zrozumienie mechanizmw stojcych za rynkami kapitaowymi, a to
bdzie miao ogromne znaczenie dla naszej ekonomicznej i
inwestycyjnej przyszoci.
EM: Dzikuj bardzo za rozmow.
Dzikuj.
Rozmawia: Sawomir Winiecki

18

Fenomen BlackBerry

W poszukiwaniu smartphonu idealnego

dla inwestora i biznesu...

ozwizania BlackBerry s rozwijane przez firm

RIM od roku 1999. W chwili obecnej marka
BlackBerry jest kojarzona przede wszystkim z
urzdzeniami typu smartfon, wystpujcymi w
postaci terminali BlackBerry, urzdzeniem typu tablet
znanym jako BlackBerry PlayBook, z usugi BIS
(BlackBerry Internet Service), z usugi BES (BlackBerry
Enterprise Service) oraz z platform serwerowych BES
(BlackBerry Enterprise Server) i BESX (BlackBerry
Enterprise Server Express).
Jedn z charakterystycznych cech rozwiza
BlackBerry jest wyjtkowo wysoki stopie ich
bezpieczestwa. Powszechnie rozwizania te s
kojarzone z zastosowaniami biznesowymi typowymi dla
duych
przedsibiorstw.
Rozwizania
zyskay
uytkownikw w sektorze publicznym na caym wiecie.
Korzysta z niego wojsko, departamenty obrony
narodowej, policja, suby specjalne i wiele innych.
Na rynku terminale BlackBerry s bardzo atwo
rozpoznawalne,
przede
wszystkim
dziki
charakterystycznej postaci ich obudowy. Wikszo
urzdze jest wyposaona w pen fizyczn klawiatur
QWERTY. Podstawowa funkcjonalno, z ktrej syn

terminale BlackBerry to obsuga wiadomoci pocztowych. Ich

dostarczanie odbywa si metod "pushemail", ktra pozwala na
automatyczne odbieranie poczty w czasie rzeczywistym dziki
staemu poczeniu z serwerem BlackBerry.
Pen funkcjonalno tych urzdze, a co za tym idzie m.in.
moliwo odbierania i wysyania wiadomoci email, uytkownik
otrzymuje po aktywacji u operatora telefonii komrkowej jednej z
usug dajcych dostp do APN o nazwie blackberry.net. Operatorzy
komrkowi oferuj dostp do wspomnianego APN za pomoc dwch
usug, a s to BIS (BlackBerry Internet Service) oraz BES
(BlackBerry Enterprise Service). W chwili
obecnej usugi te s dostpne w Polsce u
operatorw sieci Plus, Orange, TMobile
oraz Play. Usuga BIS skierowana jest
przede wszystkim do uytkownikw
indywidualnych oraz maych firm.
BES
z
kolei
to
rozwizanie
przeznaczone
dla
duych
przedsibiorstw i korporacji. Naley
take wspomnie, e operator sieci Play jako
jedyny w Polsce umoliwia aktywacj usugi
BIS na kartach prepaid i jednoczenie
oferuje j uytkownikom w najniszej na
polskim rynku cenie za nielimitowany
dostp do APN blackberry.net.

BlackBerry Bold 9900

Usuga BES (BlackBerry Enterprise Service)

pozwala
na
integracj
terminala
z
biznesowym rodowiskiem sieciowym, w
ktrym dziaa np. serwer Microsoft
Exchange lub Lotus Domino. Dziki takiej
integracji
zwikszana
jest
mobilno
uytkownika systemu dziki obsudze
danych
PIM
(Personal
Information
Management) w trybie "push". Aby taka
integracja bya moliwa infrastruktura
19

sieciowa przedsibiorstwa musi by wyposaona w rozwizanie

serwerowe BES lub BESX. Terminale wsppracujce ze rodowiskiem
BES musz dziaa w oparciu o aktywn usug BES. rodowisko
BESX w odrnieniu od rodowiska BES jest darmowe i daje
moliwo wsppracy z terminalami, ktre dziaaj w oparciu o usug
BIS lub BES. Gwn rnic midzy tymi rozwizaniami jest przede
wszystkim mniejsza, w przypadku rozwizania darmowego, liczba
dostpnych zasad bezpieczestwa jakie moe wymusi administrator
systemu na jego uytkownikach. Obydwa rozwizania sprawiaj, e
terminal BlackBerry niezalenie od jego lokalizacji jest zalogowany w
intranecie przedsibiorstwa. Niewtpliw zalet BESXa jest
moliwo implementacji rozwizania w maych firmach,
poniewa rozwizanie to pozwala na rejestracj na tego typu serwerze
terminala z aktywn usug BIS.
Korzyci dla przedsibiorstwa pyncych z
zastosowania BESa lub BESXa jest wiele. Naley tu wymieni
przede wszystkim wspomniany ju fakt penej integracji ze
rodowiskiem sieciowym przedsibiorstwa. Uytkownik, oprcz
moliwoci przegldania z poziomu terminala BlackBerry zawartoci
swojej skrzynki pocztowej wraz z podfolderami, posiada take dostp
do folderw publicznych, ktrych zawarto ma prawo przeglda.
Rozwizanie pozwala nie tylko na synchronizacj poczty elektronicznej
w sieci korporacyjnej. Kady z uytkownikw rozwizania BES(x) ma
moliwo signicia z poziomu terminala do wszystkich zasobw
intranetowych, do ktrych posiada uprawnienia. Administrator
serwera BES(x) ma moliwo zdalnej konfiguracji terminala
uytkownika, a take jego zdalnego wyczyszczenia wszystkich danych
zapisanych na terminalu (pami urzdzenia oraz karta microSD) w
przypadku kradziey lub zgubienia. Rozwizanie to pozwala ponadto
na tworzenie grup uytkownikw i szybkie zarzdzanie wieloma
terminalami
jednoczenie.
Rozwizanie
BES
udostpnia
administratorowi 450 zasad bezpieczestwa IT, ktrych nie sposb
wymieni w krtkim artykule. Dla porwnania, darmowe rozwizanie
BESX udostpnia ju znacznie mniej zasad bezpieczestwa, ktrych
jest tylko 35, niemniej jednak do zarzdzania bezpieczestwem w
wikszoci przypadkw ich liczba w zupenoci wystarcza.

Niedawno producent rozwizania, firma RIM, uzupeni

moliwoci platformy BES o tzw. BlackBerry Balance, dziki
ktremu na jednym terminalu BlackBerry uytkownik moe posiada
swoje prywatne konta pocztowe oraz kontakty osobiste przy
jednoczesnym istnieniu na nim kont i kontaktw z serwera
przedsibiorstwa. Dane te s jednak od siebie rozdzielone w taki
sposb, e dla przykadu nie ma moliwoci przekazania wiadomoci
pocztowej otrzymanej z serwera korporacyjnego do kontaktu
wystpujcego na terminalu jako kontakt prywatny.
BlackBerry to jednak nie tylko poczta. Przede wszystkim naley
wymieni choby komunikator BlackBerry Messenger, ktry zyska
du popularno wrd modziey na caym wiecie, a usysze
moglimy o nim do sporo tego lata przy okazji zamieszek w
Londynie. Ponadto dla terminali BlackBerry dostpne s aplikacje
takich popularnych serwisw spoecznociowych jak Facebook,
Foursquare, GetGlue, MySpace czy Twitter.
Kilka miesicy temu miaa miejsce premiera urzdzenia o nazwie
BlackBerry PlayBook. Jest to tablet RIMu, dziaajcy w oparciu o
system operacyjny zaprojektowany przez firm QNX (znan midzy
innymi z systemw automatyki zainstalowanych w pojazdach
samochodowych). Urzdzenie wsppracuje z terminalami BlackBerry
dziki rozwizaniu BlackBerry Bridge. Na PlayBooku mona take
uruchamia aplikacje przeznaczone dla platformy Android.
20

Wycig producentw rozwiza mobilnych trwa.

RIM prbuje dogoni konkurencj w zakresie nowoczesnych
rozwiza sprztowych uytych do produkcji terminali, co pozwala
na zwikszenie ich moliwoci a jednoczenie konkurencyjnoci na
rynku. Niedawno miaa miejsce premiera pierwszych urzdze
pracujcych pod kontrol nowego systemu operacyjnego OS7, a ju
dzi wiadomo, e wkrtce wiato dzienne ujrz pierwsze terminale
BlackBerry, dziaajce w oparciu o system operacyjny z jdrem QNX.
Zastanawiajc si nad wyborem skutecznego rozwizania mobilnego,
umoliwiajcego pen integracj terminala komrkowego ze
rodowiskiem sieciowym przedsibiorstwa, ktre pozwala
zapanowa nad uprawnieniami uytkownikw i zapewni
bezpieczestwo danych, warto wzi pod uwag technologi
oferowan i rozwijan przez RIM. Warto take nadmieni, e w
gronie uytkownikw BlackBerry jest grupa osb, ktre robic sobie
czasow przerw w uywaniu tej technologii na rzecz innych
rozwiza mobilnych, po pewnym czasie w zdecydowanej wikszoci
wracaj jak bumerang do tego jedynie susznego "jeynowego"
rozwizania.

PATRONAT EQUITY MAGAZINE

Producent rozwizania BlackBerry udostpni programistom

biblioteki i narzdzia do tworzenia wyspecjalizowanego
oprogramowania dla produkowanych przez siebie urzdze,
pozwalajcego na rozszerzanie ich funkcjonalnoci. Udostpnione
biblioteki zawieraj bardzo szeroki zestaw klas i funkcji
pozwalajcych na wykorzystanie moliwoci urzdze. Umoliwia to
tworzenie zarwno prostych, jak i zaawansowanych aplikacji
dziaajcych lokalnie na terminalu lub uywajcych sieci Internet
jako kanau wymiany informacji. Oprcz tego producent udostpnia
nieodpatnie symulatory wszystkich produkowanych terminali oraz
tabletu, na ktrych mona testowa przygotowane wczeniej
aplikacje. Dostpna jest take szczegowa dokumentacja i obszerna
baza wiedzy dotyczca caego rodowiska programistycznego.

Adam Cholewa

21

Fot. stock.xchn

9
9

POWODW,
DLA KTRYCH WARTO
INWESTOWA W USA
Bartosz Szyma

raz z rozwojem Internetu wiat si

kurczy dzisiaj wystarczy zaledwie kilka
klikni myszk, aby uzyska dostp do
nawet
najbardziej
egzotycznych
parkietw na wiecie, rzecz jeszcze kilka lat
temu nie do pomylenia. Czasem, szukajc
przewagi, warto rozejrze si po innych rynkach.
Jakie s zalety inwestowania w USA? Postaram
si przedstawi je w 9 punktach:
Po pierwsze prowizje do niedawna inwestowanie za
granic wizao si z do wysokimi kosztami. Na szczcie
wysokie koszty odchodz w zapomnienie tak, jak zapomnielimy
o koniecznoci skadania zlece telefonicznych. Obecnie
najlepsza znana mi oferta polskiego brokera pozwala handlowa
akcjami na amerykaskich parkietach z prowizjami
porwnywalnymi z tymi, jakie inwestor zna z rodzimego
parkietu 0.39% min 12 USD.
Po drugie pynno dzienny obrt na najwikszej obecnie
spce (pod wzgldem kapitalizacji giedowej) Apple, przekracza
dwutygodniowe obroty na warszawskim parkiecie. Wiksza
22

Fot. stock.xchn

pynno to oczywicie wiksze bezpieczestwo i

nisze koszty (spread). Warto rwnie przyjrze
si amerykaskiemu rynkowi obligacji obroty
na polskim Catalyst nie s nawet kropl w morzu
tego, co codziennie mieli s na tamtym rynku.
Po trzecie instrumenty obecnie w Polsce
mona obraca akcjami, kontraktami na akcje i
indeksy i opcjami na indeks. Do tego dochodz
jeszcze jednostki indeksowe i ostatnio warranty.
Stany, jako ojczyzna finansw oferuj dostp
do znacznie wikszej liczby instrumentw eby
wspomnie tylko o niektrych krtka sprzeda,
opcje na akcje, lewarowane ETFy, ETFy
naladujce
koszyki
obligacji
krajw
wschodzcych, ADRy itp. Oczywicie rozmaite
instrumenty finansowe mog by interesujcym
sposobem zarabiania pienidzy, jak rwnie
szybkim sposobem na ich utrat.
Po czwarte dywersyfikacja w Stanach
notowane s spki z caego wiata. Na jednym
parkiecie mamy dostp do spek, ktre maj
siedzib w Delhi, HongKongu, Johannesburgu,
Tokio, Brasili, Meksyku, Londynie czy Moskwie.
Bardzo dua liczba spek operuje rwnie
globalnie spki takie jak Pepsico, Colgate
Palmolive, McDonalds czy Vodafone s obecne
praktycznie w kadym zaktku wiata, przez co
inwestor uzyskuje pewn ekspozycj na rynki
wschodzce. Wreszcie inwestor, ktry chce
pospekulowa na potnie przecenionych
spkach grackich, rwnie znajdzie kilka z nich
na nowojorskim parkiecie (ot, chociaby
National Bank of Greece).

Po pite relacje inwestorskie standardy

jakie towarzysz spkom w Polsce i na rynkach
zagranicznych s nieporwnywalne. Przede
wszystkim amerykaskie spki podlegaj
znacznie surowszym standardom rachunkowoci
ni rodzime. Inaczej rwnie wyglda kwestia
WZA, w ktrych mona uczestniczy online,
zwyczajem
jest
te
zamieszczanie
multimedialnych
prezentacji
wynikw
finansowych. Nie bez znaczenia jest rwnie
fakt, e pokrycie analityczne spek jest znacznie
wiksze i to zarwno pokrycie przez
profesjonalnych analitykw, jak i inwestorw
indywidualnych, ktrzy nie raz potrafi wyapa
ciekawe fakty dotyczce analizowanych spek.
Po szste dolar nie jest niespodziank, e w
Stanach spki wyceniane s w dolarach. O
zaletach takich inwestycji pisaem w poprzednim
numerze w artykule pt. Jak zatrudni ryzyko
walutowe. Dla przypomnienia dla inwestora
zarabiajcego w zotych, inwestycje wyceniane w
dolarze nios nisze ryzyko straty w trakcie
bessy, ale rwnie nisze zyski w trakcie hossy.
Po sidme narzdzia inwestora im
bardziej konkurencyjny rynek, tym lepsza i
tasza
oferta.
Rynek
amerykaski
charakteryzuje
si
najwiksz
konkurencyjnoci, co oczywicie rozciga si na
wszystkie usugi dodane takie, jak np. screenery
akcji. Jednymi z najbardziej rozbudowanych i co
waniejsze, w duej czci darmowych,
porwnywarek spek s:
http://investorshub.advfn.com/ oraz

23

http://finviz.com, ktre nawet w darmowej wersji oferuj dziesitki

filtrw fundamentalnychi technicznych, ktre znaczco przekraczaj
moliwoci patnych serwisw w Polsce. Oczywicie ich wad jest to,
e koncentruj si na USA, Kanadzie i czasem UK. Oczywicie spki
z innych krajw, ktre s notowane na nowojorskim parkiecie s
obecne w ww. portalach. Problemem jest natomiast poprawne
przeliczenie wynikw spek, ktre sporzdzaj sprawozdania w
walutach innych ni obowizujce we wczeniej wymienionych
krajach.
Po sme programy DRIP i SCRIP inwestorzy dugoterminowi,
ktrzy chc posiada akcje na zawsze z pewnoci doceni
moliwoci, jakie nios ze sob ww. programy. W skrcie chodzi o to,
e spka umoliwia inwestowanie dywidendy w swoje akcje, co nie
powoduje obowizku podatkowego dla inwestora w momencie
wypaty dywidendy, poza tym poprzez DRIP i SCRIP jest moliwo
nabywania uamkowych czci akcji. Warto nadmieni rwnie, e
nabycie akcji poprzez jeden z ww. programw, charakteryzuje si
bardzo niskimi kosztami transakcyjnymi.
Po dziewite dywidenda wikszo spek paci dywidend
kwartalnie. Co wicej kultura patnoci dywidend jest
zdecydowanie wysza ni w innych krajach, a spki ktre deklaruj,
e bd wypacay X% zysku akcjonariuszom, zazwyczaj staraj si
tego przestrzega. Obnienie dywidendy spowodowane przez gorsze
wyniki jest zdecydowanie rzadsze w przypadku spek
amerykaskich ni spek pochodzcych z innych czci wiata.
Dywidendy s na tyle popularnym sposobem inwestowania, e
powstay listy tzw. Dividend Achievers, D. Champions i D.
Aristocrats a wic listy spek, ktre nieprzerwanie wypacaj
dywidend od odpowiednio 10 i 25 lat, a firmy z listy Arystokratw,
wypacaj dywidend co najmniej 25 lat i co roku podwyszaj
wypacan w ten sposb kwot pienidzy. Oczywicie s rwnie
przedsibiorstwa, ktre od ponad 100 lat dziel si zyskiem z

inwestorami (np. ColgatePalmolive, ktre nieprzerwanie paci

dywidend od 27 lutego 1895 roku od 116 lat).Wan informacj
dla inwestorw lubicych dywidend jest to, e s spki, ktre ze
wzgldu na pewne korzyci podatkowe musz wypaca spor cz
swoich zyskw inwestorom (nawet 90%) s to np. REITy (Real
Investment Trusts) i MLP (Master Limited Partnerships).
Dodatkow przewag mog zapewni akcje notowane w postaci
ADRrw (firmy spoza USA notowane na amerykaskich parkietach),
ktre w zalenoci od macierzystego kraju mog wypaca dywidend
z odroczonym obowizkiem podatkowym (np. spki z UK).
Inwestowanie w USA niesie ze sob kilka interesujcych
moliwoci, jednak na pewno nie moe by jedynym sposobem na
sukces. Inteligentne wykorzystanie jednego lub kilku z ww.
czynnikw moe znaczco zwikszy szans na sensowny zwrot z
zaangaowanego kapitau, jednake nie naley zapomina o
trudnociach, na jakie napotka inwestor eksplorujcy rynki
zagraniczne. eby wymieni choby cz: nieznajomo realiw
prawnych, brak lub niepene zrozumienie poszczeglnych
instrumentw, brak zrozumienia sytuacji politycznej w danym kraju
itp. Koczc uwaam, e rynki rozwinite oferuj bardzo wiele
dowiadczonym inwestorom (a stopy zwrotu mog by lepsze ni te,
jakie da si wygenerowa na rynkach wschodzcych), niestety w
zamian wymagaj troch pracy, ktr obowizkowo powinien
wykona inwestor zamierzajcy dziaa za granic.
BARTOSZ SZYMA
Zawodowy inwestor zwizany z rynkiem kapitaowym od 2002 roku,
prowadzi blogi dotyczce inwestycji www.lazyshare.blogspot.com
oraz www.forexsymphony.blogspot.com

24

Czy Wielka Trjka wstrzsa

rynkami finansowymi?
5 sierpnia 2011, 27 kwietnia 2010, 8 grudnia 2009.
Te trzy daty symbolizuj kolejne etapy rozwoju
kryzysu dunego. Kady z tych trzech dni czy
jeden fakt dziaania agencji ratingowych. Te
bdce bezporedni przyczyn zamieszania
instytucje zajmuj si ocen wiarygodnoci
kredytowej rzdw poszczeglnych pastw. Kto
przewidzia dziaania agencji obnione oceny
wiarygodnoci kredytowej Grecji, Portugalii i USA
na kadym zainwestowanym 1 000 z mg zarobi
14krotnie wicej.

Bartosz Boniecki

hcc przeanalizowa wypacalno kraju sprzedajcego

obligacje, agencje ratingowe bior pod uwag wiele
czynnikw. Gwnymi kategoriami analiz s: sytuacja
polityczna, struktura gospodarcza, perspektywy wzrostu
gospodarczego, stabilno fiskalna, zaduenie rzdu, inne
zobowizania, elastyczno monetarna i pynno zewntrzna,
stopie zaduenia zewntrznego.
Problemem odczuwanym przez inwestorw jest brak
odpowiedniej komunikacji na linii agencje rynki finansowe.
Decyzje Wielkiej Trjki o zmianie ratingu s czsto zaskakujce. Tak
byo 8 grudnia 2009 roku, kiedy Fitch obniy ocen greckich
obligacji rzdowych z A (ponadprzecitna jako obligacji) do BBB+
(dostateczna jako). W rezultacie inwestorzy zaczli wyprzedawa
euro (w obawie przed ryzykiem niewypacalnoci czonka strefy euro)
i ucieka do bezpiecznego dolara. Kurs eurodolara spad o 0,85%.
Cay ten ruch zapocztkowa fal trwajcych do koca maja 2010 r.
spadkw eurodolara.

Nie zawsze jednak obnika ratingu prowadzia do spadkw na

rynkach finansowych. Najprociej przeledzi j na przykadzie
Portugalii, ktrej w ubiegym roku czterokrotnie obniano ocen
dugu. 27 kwietnia wiarygodno kredytow tego kraju zweryfikowaa
Standard &Poors, obniajc j z A+ do A. Euro osabio si w
stosunku do dolara, koczc dzie wynikiem 1,74%. Majc wczeniej
informacje o ciciu ratingu, mona byo na tym wiele zarobi. Przy
uyciu popularnej na rynku walutowym Forex dwigni wielkoci
1:100, oznaczao to zysk 174% bez wikszego ryzyka dla posiadaczy
takich informacji!
Zupenie odwrotny przebieg miay wydarzenia z 13 lipca, kiedy
rating obniya agencja Moodys. Para EURUSD odpowiedziaa na
to silnym wzrostem kursu. Rynek nie zareagowa take na obnik
Fitcha, ktra miaa miejsce w Wigili, 24 grudnia. Dlaczego?
Wynika to z oczekiwa inwestorw. Decyzje agencji, podjte wiosn
2010 r., byy zwiastunem kryzysu dunego. Znaczco nasiliy si
obawy o wypacalno niektrych pastw strefy euro, a zdaniem czci
analitykw, Grecja nadal pozostaje bankrutem. Natomiast pniejsze
obniki byy ju wczeniej zdyskontowane, nie powodujc reakcji
negatywnych.
Niekiedy jednak decyzje agencji s sporym zaskoczeniem dla
inwestorw, pomimo wysyanych wczeniej sygnaw. 14 lipca 2011 r.
25

Ratingi dugoterminowe wedug najpopularniejszych agencji ratingowych

Dodatkowo, agencja Standard &Poors przyznaje stopnie: CI (emitent zalega z odsetkami), R (pod nadzorem prawnym
z powodu sytuacji finansowej), SD (czciowa niewypacalno).
1

Standard&Poors poinformowaa, e istnieje 50% szans na obnik ratingu

USA w cigu nastpnych 90 dni. Ten scenariusz potwierdza take artyku
Wall Street Journal z 4 sierpnia. Stephen Bernard autor artykuu
ostrzega, e agencja S&P jako jedyna nie ustosunkowaa si jeszcze do
osignitego na pocztku sierpnia porozumienia w sprawie podniesienia
limitu zaduenia USA.
Milczenie instytucji okazao si cisz przed burz. W pitek 5 sierpnia,
po godzinie 22:00 czasu polskiego Standard & Poors wyda komunikat o
obnieniu ratingu USA do AA+. O tej porze rynki byy ju zamknite. Z ocen
reakcji na to wydarzenie trzeba byo poczeka do poniedziaku. Luka, z jak
otworzyy si indeksy giedowe, bya porwnywalna do wydarze z dnia, w
ktrym bank inwestycyjny Lehman Brothers zbankrutowa. Podobna reakcja
zaistniaa na rynku walutowym Forex. Najpopularniejsza para walutowa
kurs euro wzgldem dolara spad o 1,78%. czne zmiany kursu eurodolara z
powodu trzech wspomnianych wydarze obniki ratingw: Grecji (8
grudnia 2009), Portugalii (27 kwietnia 2010) i USA (5 sierpnia 2011) wyniosy

Przykady ratingw pastw przyznanych przez agencj Standard & Poors

26

14,06%. Przy uyciu standardowej na rynku Forex

dwigni 1:100, daoby to wynik 1406%, czyli 14 000 z
na kady zainwestowany 1 000 z.
Decyzje agencji ratingowych s wic istotnym
czynnikiem na rynku. Nie mog one jednak zmienia
trendw dugoterminowych, a jedynie je wzmocni lub
nieco osabi. Autorytet agencji ratingowych
podkopay liczne skandale zwizane ze stronniczoci
lub te diametralnie rn od rzeczywistoci ocen
wiarygodnoci dunikw. Byo tak np. w przypadku
spki Enron, ktra w 2001 roku, cztery dni przed
upadoci miaa przypisany rating z kategorii
inwestycyjnej, uznawanej za bezpieczn. Zatrudniajcy
ponad 22 000 pracownikw globalny gracz na rynku
energii zoy wniosek o upado w wyniku
ujawnienia oszustw finansowych, jakich dopuci si
zarzd spki wraz z czonkami rady dyrektorw.
Agencje nie popisay si te przy ocenie
specyficznych instrumentw dunych zwanych CDO
(Collateralized Debt Obligations). Uzyskay one
najwysze oceny (tzw. triple A, AAA) pomimo tego, e
w
ich
skad
wchodziy
kredyty
udzielane
niewiarygodnym dla bankw dunikom. Pniejsze spadki
wspomnianych instrumentw przyczyniy si do kryzysu
finansowego 20072009.
Jakie zatem stoj perspektywy przed agencjami? Z pewnoci
ich istnienie jest potrzebne. Jeszcze wiksza jest jednak potrzeba
zmian funkcjonowania takich podmiotw. Z jednej strony istnieje
projekt Komisji Europejskiej, by obj dziaajce na jej obszarze
agencje zunifikowanym nadzorem. Z pewnoci zmniejszy to
swobod ich dziaania, co moe wpyn na oceny blisze realiom.
Z drugiej ronie im konkurencja w Chinach, gdzie inwestorzy

instytucjonalni utworzyli China Credit Rating. Jeeli jednak pastwa

nadal bd emitoway dug, ktry przekracza zdrowy rozsdek (jak
choby USA), kto oceni je lepiej ni agencje wyspecjalizowane w
analizie wiarygodnoci kredytowej?
Bartosz Boniecki

27

LMAX Trader

ARKUSZ ZLECE Z DOMU

Marcin Radlak

ostp do rynku w dzisiejszych czasach jest nieograniczony.

Mamy mnstwo firm umoliwiajcych otwieranie pozycji na
prawie kadym instrumencie na wiecie.
Co wicej,
konkurencja pomidzy podobnymi firmami ronie z dnia na
dzie ze wzgldu na coraz niszy koszt technologiczny zwizany z
prowadzeniem dziaalnoci brokerskiej. Niestety, dla inwestorw
indywidualnych, pomimo i oferowane spready s nisze ni rok temu i
jeszcze nisze ni 5 lat temu,
prezentowana oferta bardzo rni
si na ich niekorzy od tej, do
jakiej maj dostp profesjonalici.
Tajemnic poliszynela jest
fakt, e wikszo firm dostpnych
dla
zwykego
klienta
indywidualnego stosuje rne
metody,
ktre
zdecydowanie
utrudniaj przetrwanie na rynku.
Pisaem kiedy na moim blogu o
tajemniczych "blipach" w celu
uruchomienia zlece stoploss,
ktre udao mi si samemu
zaobserwowa
(rysunek
po
prawej). Czste rekwotowania
przy otwieraniu pozycji s rwnie
wielk
zmor
klientw.
Ostatecznie, czsto firmy w

modelu brokerskim bior na siebie ryzyko, otwierajc pozycj

przeciwn do pozycji klienta, co powoduje konflikt interesu
ktrego rozwizanie jest proste lepiej eby straci klient ni firma.
Gra na giedzie jest bardzo trudna i majc przeciwko sobie tyle
czynnikw negatywnych (m.in. manipulacje rynkiem, obcienie
psychologiczne, opnienia w wykonaniu transakcji), dodatkowe
straty na takich dziaaniach, chociaby by to za kadym razem tylko
rednio 1 tick, w dugim okresie kumuluj si do ogromnych kwot.
Aby unikn takich problemw, najlepiej jest zaoy
rachunek z DMA (Direct Market Access) i uzyska dostp do
danych udostpnianych bezporednio przez gied. Tylko wtedy
mamy pewno, e zminimalizowalimy wpyw osb trzecich oraz
negatywnych czynnikw, o ktrych wspomniaem powyej i
wyrwnalimy chocia troch pole walki z reszt uczestnikw rynku.
Dlaczego wic, pomimo tylu wad, niewiele osb korzysta z dostpu
DMA? Gwnym powodem jest cena jak trzeba zapaci za ten
luksus oraz ograniczona dostpno tego rozwizania dla
indywidualnego inwestora. Dla przykadu w prophouseach,
miesiczna opata za licencj i oprogramowanie to kwota
pomidzy 2000 3000 funtw. Oznacza to, e zanim
zacznie si cokolwiek zarabia, trzeba by na plusie co miesic
o 2000 funtw. Skoro jest to moliwe (chocia nie dla
kadego), to czy zalety DMA nie s warte takiej kwoty?
Oczywicie, e s!
Co jednak zrobi, jeli dopiero zaczynamy dugotrwa
nauk tradingu? Co, jeli nie jestemy w stanie przez 1, 2 a
nawet 3 pierwsze lata nauki zarobi tej staej opaty?
Niedawno dowiedziaem si o powstaniu czego, co ma
potencja na rozwizanie tego problemu: LMAXTrader
(www.lmaxtrader.pl). Jest to brytyjska firma, ktra powstaa
niespena rok temu, bazujc na dowiadczeniu giganta w
dziedzinie zakadw wzajemnych Betfair oraz drugiego
giganta, tym razem w dziedzinie finansw Goldman
Sachs. Jest to gieda kontraktw CFD, przeznaczona dla
inwestorw indywidualnych.
28

Czym jest dokladnie LMAXTrader? Jest rozwizaniem

porednim pomidzy zwykym brokerem CFD, a dostpem DMA
czcym zalety obu rozwiza. W zasadzie jest to wszystko w
jednym:
przede wszystkim jest to gieda kontraktw CFD w dosownym tego
sowa znaczeniu. To tak jakby zminiaturyzowa EUREX czy nasz
GPW (o tym za chwil)
jest to te Clearing House odpowiadaj za to, aby obie strony
transakcji byy wypacalne
udostpniaj swoj platform (aczkolwiek funkcjonalno jest
minimalna)
udostpniaj swoje API (C# oraz JAVA) umoliwiajc budow
algorytmw automatycznych
daj moliwo poczenia przez protok FIX
udostpniaj kwotowania
W pierwszym punkcie stwierdziem, e jest to miniatura
EUREX (czy GPW). Oczywicie obie instytucje s oddzielnymi
podmiotami. Proponujc takie okrelenie mam na myli fakt, e
depozyt potrzebny na kady kontrakt jest 10 razy mniejszy ni w
przypadku
kontraktw
terminowych
dla
identycznych
instrumentw, np. na EUREXie. Zysk jest rwnie 10 razy mniejszy
na punkt, ale straty s te mniejsze. Jednym sowem, moliwy jest
trading niszymi kwotami. Dla kogo, kto chce si nauczy
tradingu jest to niesamowita zaleta. Mniejsze straty, ktre
pocztkujcy (pomijamy szczciarzy) zawsze ponosz oznaczaj, e
moemy utrzyma si w grze duej i zdoby dowiadczenie
potrzebne do odniesienia sukcesu na giedzie. Nie mona zapomina
o spreadach ktre mog praktycznie nie istnie i wraz z coraz
wiksz pynnoci bd si zacienia. Ale najwiksz zalet
rozwizania LMAXTrader jest dostp do arkusza zlece, a co za tym
idzie szereg rnego rodzaju zlece (limit, market, stop order),
ktre nie s sztucznie ograniczone odnonie poziomu cen. Dziki
zlecenion limit nie jestemy ju tylko odbiorcami pynnoci
(Liquidity Takers), ale sami moemy dostarcza pynno (Liquidity
Providers) dziaajc tak, jak animatorzy rynku (Market Makers). Co

LMAXTrader to firma, ktra powstaa bazujc

na dowiadczeniu giganta w dziedzinie
zakadw wzajemnych Betfair oraz drugiego
giganta, tym razem w dziedzinie finansw
Goldman Sachs.

wicej, otwarcie naszej pozycji zaley tylko i wycznie od tego czy

znajdzie si druga strona transakcji. LMAXTrader, w przeciwiestwie
do brokerw CFD, nie otwiera pozycji przeciwnej do pozycji
klienta. Oni tylko pobieraj prowizj od kadej transakcji, tak jak
normalna gieda, pozostajc neutralnym dla pozycji klientw.
Tym
krtkim
wprowadzeniem
chciaem
przedstawi
Czytelnikom absolutn nowo na rynku usug finansowych. Jeli
chodzi o moj opini, LMAX jest czym, co ma szans
zrewolucjonizowa rynek CFD. Udostpniaj nam platform,
ktra dziaa tak samo jak najwiksze wiatowe giedy, znacznie
obniajc wymagania wstpne. Niestety borykaj si aktualnie z
jednym z najwikszych problemw brakiem pynnoci. Jako, e jest
to nowy biznes, jest ona bardzo saba, co powoduje, e traderzy nie
chc przechodzi od konkurencji. A to powoduje, e pynno jest
saba i koo si zamyka. Zapewne potrzebne bdzie troch czasu i
wysiku, eby rozkrci t machin, jednak gdy uda si osign mas
krytyczn maj szans sta si ofert bijc na gow wszystkie
inne platformy. Osobicie chciabym, eby LMAX rozwin si na
tyle, eby mona byo tradowa z dowolnego miejsca na wiecie,
bazujc na arkuszu zlece. Ciekawe jaki bdzie efekt.
Link do strony www.lmaxtrader.pl

Marcin Radlak
www.protrading.pl
29

Fot. stock.xchn

Zysk rodem ze Szkocji

W trudnych czasach inwestorzy szukaj
bezpiecznej przystani, kupuj japoskiego
jena, zoto, do niedawna te szwajcarskiego
franka. Przed szalestwami rynkw
finansowych lepiej mog nas jednak ustrzec
inwestycje alternatywne, takie jak wino,
ziemia czy whisky.

Piotr Suchodolski

eny tego ostatniego trunku rosn zarwno w czasie

wzrostw na giedzie, jak i spadkw. Na tym polega sia
inwestycji alternatywnych. Nasze zyski nie wynikaj na
nich z aktualnego nastroju inwestorw finansowych, ale s
efektem gry poday i popytu na podane i ekskluzywne dobra.
Ogromn zalet tej formy inwestowania jest zwizanie z realnym
produktem, a nie z wirtualnym instrumentem finansowym. Zawsze
kupuje si w ten sposb prawdziw butelk jak najbardziej
autentycznego produktu, a wzrosty wartoci s na tym rynku oparte
na zdrowych podstawach, na realnym popycie. Czasem inwestuje
si w butelki, ktrych w skali wiata pozostao kilkadziesit sztuk
lub te w whisky z zamknitych destylarni, ktre s rwnie bardzo
poszukiwane na rynku. Finalnym odbiorc wszystkich trunkw s
kolekcjonerzy lub konsumenci. Obie grupy gwarantuj, e dana
whisky nie wrci na rynek, a tym samym warto pozostaych w
sprzeday butelek bdzie rosa bardzo szybko.

30

Single malt
Inwestowanie w whisky polega na kupowaniu butelek szkockiej
whisky single malt i single cask. Single malt to whisky
wyprodukowana w jednej destylarni oraz z jednego rodzaju sodu.
Single cask to z kolei whisky pochodzca z jednej destylarni i rozlana
do butelek z jednej beczki. Ich przeciwiestwem jest whisky blended,
czyli mieszana, ktra jest o wiele powszechniejsza, ale i wiele gorsza.
Whisky singel malt i single caks to wyjtkowe trunki jeli chodzi o
smak i aromat, a przy tym bardzo rzadkie. Aktualny udzia szkockiej
Singel Malt w globalnej poday whisky stanowi zaledwie 0,2 proc.
Jest ona w zwizku z tym szczeglnie poszukiwana przez
kolekcjonerw i koneserw. Po nabyciu whisky zostaje ona
ubezpieczona do poziomu jej wartoci rynkowej i skadowana w
specjalistycznych piwnicach magazynu w Amsterdamie, gdzie
inwestor ma gwarancj odpowiedniego przechowywania. Whisky
moe te zosta przesana do klienta na jego koszt. Podobnie jak inne
inwestycje alternatywne niepowizane z rynkiem kapitaowym ten
rodzaj lokowania aktyww jest dostpny dla niewielkiej grupy
prywatnych inwestorw, do ktrych zaliczaj si klienci Wealth
Solutions.

Zyski
Roczne stopy zwrotu potrafi by naprawd atrakcyjne. Najbardziej
znanym przykadem jest whisky Black Bowmore z 1964 r., czyli z lat
wietnoci zamknitej ju destylarni z Islay. Whisky t po 29 latach
leakowania w beczkach Oloroso Sherry Casks przelano w 1993 r. do
butelek. Tak do sprzeday trafia legendarna pierwsza edycja tego
trunku. Na rynek wypuszczono dwa tysice butelek po ok. 100
funtw kada. Obecnie ciko jest je w ogle zdoby, a ostatnia
transakcja na platformie Whisky Exchange opiewaa na sum 4 tys.
funtw! Niewiele gorsze wyniki osigna druga i trzecia edycja z lat
1994 oraz 1995. Mamy rwnie przykady wysokich wzrostw cen z
ostatnich lat. W 2008 zabutelkowano 220 butelek singel cask z Port

Elen i postanowiono je sprzeda po ok. 100 funtw. Whisky rozesza

si byskawicznie, a chtni ustawiali si w dugiej kolejce. Ju po
kilku dniach ten wymienity trunek oferowany by w intrenecie za
700800 funtw. Obecnie jego cena wynosi 1800 funtw.
Oczywicie nie kada butelka szkockiej whisky single malt
zyskuje w tym samym tempie na wartoci. Jest to te inwestycja
przeznaczona dla ju dowiadczonych inwestorw, ktrzy nie s
nastawieni na szybkie zyski. Whisky satysfakcjonujce stopy zwrotu
oferuje przy inwestycji trwajcej klika lat, wic eby si nimi cieszy
trzeba wykaza si cierpliwoci. Oczywicie dobre wyniki zalene s
od mody na dany rodzaj trunku, ale take od rosncego
zainteresowania nowych rynkw, na przykad rynkw azjatyckich, ze
szczeglnym uwzgldnieniem rynku chiskiego. Inwestowanie na
tym rynku wymaga w zwizku z tym duej wiedzy, dlatego dobrze jest
si oprze na dowiadczeniu ekspertw. Zreszt dostpno
najlepszych whisky jest mocno ograniczona. Efektywnie inwestowa
mona tylko jeli ma si ugruntowan pozycj i renom.
Whisky to wyjtkowy trunek, ktry oprcz walorw smakowych, jak
wida ma te spore zalety inwestycyjne. W obecnych czasach butelka
whisky moe sta si nie tylko dobrym prezentem czy elementem
umilajcym spotkanie ze starym przyjacielem, ale i lekarstwem na
szalestwa rynkw finansowych. Nie pozostaje wic nic innego jak czerpa
zyski z whisky!

Piotr Suchodolski

31

W swojej nauce inwestowania, trzeba zerkn na dokonania

tych, ktrzy s ju przed nami. Tak, abymy sami mogli ich
kiedy dogoni. Opinie praktykw rynku zawsze s cenne, dla
tego te szczerze polecam t ksik tym, ktrzy na powanie
traktuj swoj przygod z rynkiem

Marek Rogalski, analityk Domu Maklerskiego BO

Nie wierz w guru. Rynek ciko pokona. Przedstawieni w

ksice eksperci prawdopodobnie rwnie czsto myl si i ma
j racj. Maj jednak wasne pogldy i strategie. Zdecydowa
nie warto je pozna, by wypracowa wasne i nie otwiera ju
raz wywaonych drzwi.
Przemek Barankiewicz, CFA, red. naczelny pb.pl
Sukces na giedzie to marzenie zarwno tych, ktrzy dopiero
zaczynaj swoj przygod z inwestowaniem, jak i tych, ktrzy
s ju wytrawnymi graczami. Z pomoc przychodzi im publi
kacja Marka, w ktrej znani praktycy dziel si z Czytelnikami
swoj wiedz i dowiadczeniem, podpowiadaj jakich bdw
unika a na co zwrci szczegln uwag.
Przemysaw Gerschmann, red. naczelny Equity Magazine

www.sukcesnagieldzie.pl

Ksika jest doskonaa merytorycznie, czy w sobie skom

pensowan wiedz dowiadczonych graczy, ktr mona se
lektywnie wykorzysta. Jest to bardzo dobra inwestycja we
wasny rozwj. Jeli chce si zarabia na giedzie to jest to po
zycja obowizkowa.

PhD Piotr Gorzaniak, Cambridge University, Daytrader

32

FT systemy mechaniczne lub tzw.

czarne skrzynki (ang. "black box") to
sztuczna inteligencja pracujca na
potrzeby
rynkw
finansowych.
Handel za pomoc modeli statystycznych i
analiz ilociowych przynosi krociowe zyski
inwestorom. W 2009 r. w efekcie pracy takich
systemw James Simon
meneder
zarzdzajcy
funduszem
w
ramach
Renaissance Technologies zarobi 2,5
mld $ i by to trzeci wynik wrd
zarzdzajcych funduszami w tym roku
rdo Alpha Magazine 2009.
Systemy HFT oparte s na
koncepcji mikrostruktury rynkowej,
ktra zajmuje si procesami tworzenia
cen. Handlowanie za pomoc mikrostruktury
rynkowej jest "witym Graalem", ktry jest
podstaw systemw HFT. Ide handlu wedug
mikrostruktury rynkowej jest wyciganie
wnioskw z obserwowanych kwotowa i
podejmowanie decyzji kup / sprzedaj na tej
podstawie. Dugo utrzymywanych pozycji
moe si zmienia od kilku sekund do kilku
godzin. Wikszo zyskw pochodzi jednak z
pozycji zamykanych po kilku sekundach i
osiganego zysku kilku punktw (bp = 0,01%).
Aby taki handel by rentowny zyski powinny
przekracza koszty zawieranych transakcji.
Generalnie wyrnia si dwa typy
modeli: modele oparte na arkuszu zlece i
modele oparte na informacji.
Modele oparte na arkuszu zlece bazuj na
niezrwnowaeniu iloci zlece kupna i zlece

LOGIKA

MODUW HANDLOWYCH

STRATEGIE

HFT

sprzeday.
Maklerzy
musz
utrzyma
wystarczajc pynno, aby zaspokoi kade z
napywajcych zlece kupna i sprzeday.
Rozpowszechnienie handlu elektronicznego w
poczeniu z zasad prezentacji zlece
(wydan przez SEC w 1997) umoliwio
wikszoci traderw stosowanie zlece krtko
terminowych z limitem. Taki handel czsto
okrelany jest jako utrzymywanie pynnoci
lub tworzenie rynku. W takich modelach
strategie
do
podejmowania
decyzji
wykorzystuj nastpujce parametry rynku:
1. wielko spreadu (rnica midzy kupnem i
sprzeda) jest to koszt odwrcenia danej
pozycji dla standardowej iloci instrumentu
2. gboko rynku mierzon za pomoc
iloci zlece z limitem wystawionych do
obecnej ceny, pokazujc warto zlece, ktre
mog by zrealizowane natychmiastowo przy
obecnej cenie rynkowej
3. elastyczno rynku miernik, ktry
pokazuje jak szybko cena wraca do swojej
redniej po zwikszonym napywie transakcji
na rynek
4. wraliwo rynku miernik pokazuje
zdolno rynku do zawierania zlece przy
obecnej cenie rynkowej

Radosaw Haraburda

5. wskanik niepynnoci rynku wielko

zmian ceny midzy kolejnymi kwotowaniami,
dla niepynnego rynku cena moe si zmieni
np. o 20%
Modele oparte na informacji bazuj na
zaoeniu, e strumie napywajcych zlece
na rynek jest informacj, ktra wpywa na
wielko ceny. Modele zawieraj schematy
zachowa zmian cen i prbuj odgadn
informacj z arkusza zlece, jak posiadaj
maklerzy tworzcy rynek. Przepyw informacji
jest porwnywalnie szybki dla rynkw
scentralizowanych, takich jak giedy akcji i
rynki
elektroniczne
i
wolniejszy
dla
nietransparentnych rynkw, takich jak forex i
OTC dla obligacji i pochodnych.
Mierzenie asymetrycznoci informacji
polega na badaniu nastpujcych parametrw:
spreadu kwotowanego, spreadu efektywnego.
Kwotowany spread to rnica pomidzy
najnisz cen ask, a najwysz cen bid.
Kwotowany spread odzwierciedla zmiany cen
na rynku oczekiwane przez kreatorw rynku.
Kiedy kwotujcy dealer otrzymuje
33

strumie zlece, ktre podejrzewa, e

napywaj od dobrze poinformowanego
tradera i ktre mog zostawi dealera
po zej stronie rynku, dealer zwiksza
kwotowany
spread
w
celu
zrekompensowania
straty
po
spodziewanym zwrocie cen na rynku. W
rezultacie zwiksza rozpito spreadu tym
bardziej, im bardziej szacuje rozbieno
posiadanych informacji midzy sob i
skadajcym zlecenia.
Efektywny spread jest obliczany jako
podwjna rnica pomidzy ostatni
cen dokonanej transakcji i rodkiem
pomidzy nowym kwotowaniem cen bid
i ask. Np. zlecenie napywa do kwotowania
10,00/10,20 i jest realizowane po cenie 10,15
to spread efektywny obliczamy jako: 2(10,15
10,10) = 0,10.
Efektywny spread lepiej
odzwierciedla koszty maklera wejcia i wyjcia
z rynku, poniewa zawiera ruch ceny (dealer
otrzymuje
lepsz
cen
od
swojego
kwotowania) oraz czynnik oddziaywania
rynku (spread ulega zmianie ze wzgldu na
wolumen transakcji). Efektywny spread jest
miernikiem, ktry jest zbliony do spreadu
kwotowanego, ale pokazuje stan aktualnego
arkusza zlece. Efektywny spread pozwala
rwnie porwna poziomy cen pomidzy
rnymi instrumentami.
Innym obserwowanym parametrem na
rynku jest agresywno handlu. Dane na
rynku s obserwowane publicznie jako ceny i
wolumeny. Cz danych moe by prywatna
jako zlecenia napywajce do brokera od

klienta. Agresywno napywajcych

danych to ilo zlece,
ktre s
skadane po cenie rynkowej do zlece
cen z limitem. Im wikszy udzia cen
rynkowych, tym wiksza agresywno
traderw w swoich kwotowaniach i
wiksze ich przekonanie, e rynek
przesunie si. W rezultacie agresywne
zlecenia
nios
informacj
o
przewidywanym kierunku zmian cen.
Jeli trader wykonuje natychmiastowe
zlecenia
zamiast
poczeka
na
dogodniejsz cen, trader przekazuje
informacj o swoich przewidywaniach
dokd
zmierza
rynek.
Z
przeprowadzonych bada wynika, e
lepiej poinformowani uczestnicy rynku
handluj bardziej agresywnie. Konsekwentne
naladowanie takich agresywnych transakcji
prowadzi w rezultacie do zyskownej strategii
handlowania.
Z agresywnoci wie si te kolejny
parametr rynku strumie napywajcych
zlece. Badanie tego czynnika jest szczeglne
dla praktykw HFT. Napyw zlece moe by
odbierany przez uczestnikw rynku jako
wyraanie swoich prognoz. Dane o napywie
zlece s ograniczone, brokerzy widz napyw
zlece od swoich klientw i na rynku
wewntrznym, midzydealerskim. Klienci
rzadko kiedy widz jakie zlecenia, ale mog
wyczu lub wywnioskowa napyw zlece z
obserwacji danych dostarczanych przez
brokerw, dlatego i napyw zlece nie jest
dostpny dla kadego uczestnika rynku w
rwnej mierze. Ci, ktrzy posiadaj pen

informacj s w uprzywilejowanej pozycji i

mog to odpowiednio wykorzysta zanim ta
informacja uwidoczni si w cenie. Brokerzy
obserwujcy klientw i zlecenia midzy
dealerami maj dostp do informacji przed
zawarciem transakcji, mog obserwowa
zarwno ceny, jak i wielko transakcji.
Klienci mog generalnie obserwowa tylko
wyniki dokonanych ju transakcji w czasie
kiedy s one dostpne publicznie dla
wszystkich uczestnikw rynku.
Badajc
zachowanie
rynkw
praktycy
HFT
zauwayli
krtkookresow korelacj zwikszenia
strumienia
napywu
zlece
w
odpowiedzi na biece wydarzenie
rynkowe. Powstaa grupa strategii tzw.
arbitra publikacji, ktre zakadaj aktywno
handlow w okresie publikacji danych
34

ekonomicznych. Celem tego arbitrau jest identyfikacja portfela

instrumentw, na ktry dana publikacja bdzie miaa wpyw w okresie
tzw. okna czasowego dla danej publikacji. Okna czasowe to okres
rozpoczynajcy si tu przed publikacj i koczcy si krtko po
publikacji. Kiedy nadchodzi termin publikacji wanych informacji,
znany publicznie z wyprzedzeniem, pozycje w okrelonym portfelu
mog by otwierane moment wczeniej przed publikacj lub tu po
publikacji. Cay portfel jest zamykany po publikacji, czas utrzymania
portfela moe wynosi od kilku sekund do kilku godzin i zalee od
wielkoci oczekiwanych zyskw. Szybko reakcji na publikacje czsto
wyznacza wielko oczekiwanych zyskw, im szybsza jest reakcja, tym
wiksze prawdopodobiestwo pojawienia si znacznej zmiany poziomu
cen. W rezultacie strategie arbitrau publikacji s doskonale pasujce
do specyfiki systemw HFT i s najbardziej dochodowe przy w peni
zautomatyzowanym rodowisku handlowym.
Klasyczna teoria finansowa mwi, e w efektywnym rynku ceny
dostosowuj si do nowych informacji momentalnie po upublicznieniu
informacji. W praktyce uczestnicy rynku okrelaj swoje oczekiwania i
tworz prognozy duo wczeniej przed publikacj danych. Kiedy takie
prognozy staj si dostpne, uczestnicy rynku podejmuj decyzje
handlowe w oparciu o te szacunki. Jeli prognozy pokrywaj si z
ogoszonymi danymi zmiany cen na rynku s nieznaczne, w
przeciwnym przypadku systemy HFT zbieraj pokane zyski.
W strategiach arbitrau publikacji danymi mog by wiadomoci
dotyczce przedsibiorstw i makroekonomiczne. Dla przedsibiorstw
istotne s informacje o aktywnoci ekonomicznej, zakcenia rynkowe
lub inne informacje wpywajce na cen. Mog to by te informacje
dotyczce zmian przepisw prawnych lub nowych regulacji. Dla rynku
instrumentw finansowych i walut wane s natomiast dane
makroekonomiczne. Do najwaniejszych publikacji makro nale
midzy innymi: poziom dochodu narodowego, pace w sektorze
pozarolniczym, sprzeda detaliczna, produkcja przemysowa, bilans
handlowy, rachunek biecy, indeks cen konsumentw, indeks cen
producentw, poziom inflacji, zmiany stopy procentowej i inne.

Z punktu widzenia systemw HFT kluczow strategi

jest arbitra za pomoc narzdzi statystycznych. Metody
rozwinito na pocztku lat 90 ubiegego stulecia z analizy opartej na
Wstgach Bollingera. Matoda Bollingera wskazuje na maksyma i
minima liczone w kadym punkcie czasowym poprzez umieszczenie
wok redniej kroczcej dwch wstg oddalonych od redniej o dwa
odchylenia standardowe. Jako podstaw analizy statystycznej
przyjmuje si analiz korelacji ceny z jej cen w przeszoci, cen dwch
rnych instrumentw lub poziomu ceny jednego instrumentu ze
zmiennoci innego instrumentu.
Dla rynkw walutowych uywane s nastpujce strategie:
potrjny arbitra, arbitra na niepokryty parytet stopy
procentowej (UIP). Potrjny arbitra wykorzystuje chwilowe
odchylenia od ceny rynkowej na trzech parach walutowych np.
EUR/CAD, EUR/USD, USD/CAD. Zaleno walut jest nastpujca:
EUR/CAD synt.bid=
EUR/USDrynk.bid x USD/CADrynk.bid
EUR/CAD synt.ask=
EUR/USDrynk.ask x USD/CADrynk.ask
Jeli rynkowa cena ask dla EUR/CAD jest nisza ni syntetyczna
cena bid dla EUR/CAD strategia mwi kupuj rynkow EUR/CAD i
sprzedaj syntetyczn EUR/CAD. Czekaj na rynek, a cena syntetyczna
dostosuje si, wtedy odwr pozycj realizujc zysk.
UIP
niepokryty parytet stopy procentowej rnica w stopie
procentowej w dwch krajach rwna jest kursowi wymiany walut tych
krajw. Jeli ten parytet nie jest zachowany daje to okazj do arbitrau.
Przykadowa posta wzoru dla arbitrau midzy USA i Szwajcari

gdzie i to stopy procentowe w rnych krajach St to kurs wymiany Et

(St+1) to oczekiwany kurs wymiany.
35

Dla obrotu akcjami stosowane s strategie: rnic klas akcji tego

samego emitenta, arbitra neutralnoci rynku, arbitra pynnoci,
transfer informacji dla duych i maych firm.

charakteryzuje si wskanikiem Sharpa rzdu 0,40,5.

Rnica w klasie akcji danego emitenta polega na prawach do

gosowania i liczbie wyemitowanych sztuk. Akcje o nadzwyczajnych
uprawnieniach do gosowania s zwykle drosze od zwykych. Akcje,
ktrych dostpna liczba jest wiksza maj wiksz pynno i co za tym
idzie wiksz cen. Korelacja cen akcji o rnych klasach jest
zrozumiaa.

Arbitra future/equity
W odpowiedzi na publikacje danych makro, odkryto, e rynek futures
szybciej reaguje na informacje ni rynek samych instrumentw np.
kontrakty future na indeksy. T zaleno tumaczy si tym, e rynki
future szybciej zostay objte handlem elektronicznym. Opnienie
takie w latach 90 ubiegego wieku wynosio okoo 5 do 10 min, obecnie
ta rnica wynosi rednio okoo 1 2 sekund. Jednake jest to
wystarczajco duo dla systemw HFT.

Neutralno rynku bazuje na idei, e dochd kadej akcji jest

skorelowany z dochodami uzyskiwanymi na caym rynku. Stopie
uzalenienia poszczeglnych akcji od rynku jest rny i ulega zmianom
w czasie. Strategia polega na stosowaniu arbitrau do jednakowo
skorelowanych z rynkiem akcji, ale o rnych stopach zwrotu.

Dla indeksw i ETFw arbitra kompozycji indeksw

Arbitra jest wykonywany na relatywnej rnicy ceny indeksu i cen
instrumentw skadowych. W przypadku zmiany ceny na akcj, ktra
wchodzi w skad indeksu, pojawia si chwilowa rozbieno cen, ktr
wykorzystuje strategia arbitrau.

Transfer informacji firmy o mniejszej kapitalizacji reaguj na

informacje rynkowe znacznie wolniej od duych firm. Oznacza to, e
akcje duych firm s chtniej kupowane ni maych. Akcje duych firm
s kupowane przez inwestorw instytucjonalnych. Mae firmy nie s
dla takich inwestorw atrakcyjne ze wzgldu na ograniczon wielko
kapitau do zainwestowania oraz obowizek informowania o
przekroczeniu progu posiadania akcji. W przypadku maych firm taki
prg jest szybko przekraczany. Rynek akcji maych firm jest mniej
pynny i co za tym idzie mniej efektywny. Dochodowe strategie
okrelaj handel akcjami maych firm, bazujc na opnionej korelacji
cen z akcjami duych firm, jak rwnie wielkoci handlu z
poprzednich okresw.

Dla opcji arbitra krzywej zmiennoci

Dla opcji i innych instrumentw pochodnych z nieliniow struktur
patnoci, arbitra mona wykona na parach instrumentw
budowanych na tych samych aktywach bazowych, ale o odmiennej
charakterystyce. Inne parametry przewanie dotycz daty wyganicia
opcji lub ceny wykonania.

Dla futures arbitra bazy

Strategia polega na arbitrau pomidzy kontraktem future i
instrumentem bazowym, na ktrym kontrakt jest oparty. Strategia
zakada, e rnica pomidzy cen spot i cen future wraca do swojej
redniej. Strategia polega na sprzeday np. kontraktu future na walut,
kiedy cena future przekracza cen spot i kupowanie kontraktu future
na walut, kiedy cena future spadnie poniej ceny spot. Ta strategia

Opisane strategie s silnym mechanizmem w systemach HFT,

jako e mona je jednoznacznie zdefiniowa za pomoc wzorw
matematycznych i algorytmw. Strategie bazujce na solidnych
ekonomicznych zasadach wydaj si mie wiksz si ni strategie
bazujce tylko na teoriach statystycznych.
RADOSAW HARABURDA
Absolwent Ekonomii na UW. Przez 12 lat pracowa dla najwik
szych bankw w Polsce Raiffeisen, BPH czy Santander. Zaczyna
jako analityk kredytowy, nastpnie przez 10 lat pracowa w ryzyku
dochodzc do funkcji Dyrektora Departamentu. Bra udzia w pro
jektach Base lIII. Obecnie praca naukowa i doktoryzacja w zakre
sie spekulacji giedowych. Autor bloga www.newconnect.info.pl
36

Bogactwo XXI wieku informacje finansowe

Dane o PKB, zamwienia w przemyle czy dane z rynku nieruchomoci
informacje podawane przez Gwny Urzd Statystyczny zawsze budz
emocje inwestorw. Nie raz i nie dwa mona byo usysze w telewizjach
biznesowych o napiciu dajcym si we znaki uczestnikom rynku przed
publikacj danych gospodarczych. Nie raz i nie dwa, negatywnymi
danymi ekonomicznymi tumaczyo si pogorszenie giedowej
koniunktury. Czy susznie?

Tobiasz Maliski

odczas szstego semestru studiw finansowych uczszczaem na przedmiot powicony

obcieniom podatkowym przedsibiorcw prowadzony przez uwaanego za
kontrowersyjnego wykadowc pana Krzysztofa. By to czowiek, ktrego ceniem i ceni do
dzi, poniewa jako jeden z niewielu wykadowcw dzieli si z nami swoimi studentami
rnymi spostrzeeniami dotyczcymi gospodarki, ekonomii, finansw czy nawet polityki.
Podczas pewnych wicze z tego przedmiotu mielimy za zadanie rozwiza kilka zada z podatku od
towarw i usug VAT. Byy to proste zadania, a przy ich rozwizywaniu moglimy si posikowa ustaw
o tyme podatku. Rozwizawszy wszystkie zadania, przystpilimy do odczytywania naszych odpowiedzi.
Okazao si, e o ile dwa pocztkowe zadania byy rozwizane prawidowo, o tyle trzecie, wcale nie, cho
nam studentom wydawao si inaczej. Przygldajc si i przysuchujc naszym zmaganiom z
problemami podatkowymi pan Krzysztof powiedzia, e wspczesny system nauczania tak jest
skonstruowany, by przykada wiksz wag do tego jak si dokonuje rnych oblicze ni do tego na
czym si liczy. Doda, e nie musimy mie z tego powodu wyrzutw sumienia, bo to nie nasza wina.
37

Pan Krzysztof zacz nastpnie opowiada nam, jak to za kadym

razem, gdy podczas rnych zjazdw rodzinnych spotyka si ze swoj
siostr, dochodzi midzy nimi do spi. Pan Krzysztof zajmuje si
finansami, natomiast jego siostra statystyk i ekonometri. Podczas
spotka ona zaczyna prezentowa swoje najnowsze metody
przetwarzania danych, natomiast on za kadym razem upiera si, by
sprawdzi jako danych, ktre wykorzystuje si do oblicze. Dalej
zapyta si nas, studentw, czy kiedykolwiek czytajc rocznik
statystyczny, zwrcilimy uwag na sposb gromadzenia danych przez
Gwny Urzd Statystyczny (GUS). Nikt z nas oczywicie nie zwraca
nigdy na to uwagi, a niektrzy z moich znajomych w ogle nie mieli
nigdy w rku rocznika statystycznego, wic na sali zapanowaa cisza.
Pan Krzysztof wyjani nam wtedy, e GUS gromadzi informacje
ekonomiczne, wykorzystujc do tego celu badanie ankietowe.
Urzdnicy po prostu wysyaj do przedsibiorcw okrelone
formularze, do ktrych naley wpisa informacje liczbowe o
wielkociach ekonomicznych zwizanych z przedsibiorstwem, np.
wielko produkcji za konkretny okres. W praktyce wypenianie owych
formularzy jest traktowane po macoszemu, bowiem przedsibiorcy
wpisuj do nich cokolwiek, nie zawsze zgodnie z prawd, byleby tylko
wcibscy urzdnicy si odczepili i pozwolili im zarabia pienidze. Pan
Krzysztof podsumowa swoj opowie jednym zdaniem waniejsze
jest to CO si analizuje, od tego JAK si to robi. I mia racj.
Czy wobec tego emocjonowanie si inwestorw danymi
statystycznymi podawanymi do publicznej wiadomoci ma sens, w
wietle metodologii ich gromadzenia? Moim zdaniem nie, ale jest to
temat na osobny artyku. Napisaem o wyszoci jakoci informacji
finansowej nad sposobami jej przetwarzania nie bez powodu zbyt
czsto widz jak adepci analizy fundamentalnej zajmuj si
wymylaniem modeli finansowych, ktre za nich podejmowayby
decyzje inwestycyjne oraz selekcjonoway spki giedowe. Nie
zwracaj przy tym uwagi czy dane finansowe, ktre wykorzystuj do
swoich modeli s w ogle co warte. Zostaem kiedy zapytany przez
swoich znajomych, dlaczego wybraem finanse i rachunkowo jako
kierunek studiw, a nie finanse i inwestycje, o ktrych mam o wiele
wiksze pojcie. Odpowiedziaem, e wybraem studiowanie
rachunkowoci, eby sta si lepszym inwestorem. Uwaam, e

inwestor nie ucierpi jeli nie bdzie mia pojcia o najnowszych

teoriach inwestowania, ale jego inwestycje mog ucierpie jeli nie
bdzie orientowa si w rachunkowoci. Z tego powodu Warren Buffett
tak du wag przykada do tej drugiej dyscypliny wiedzy.
Pisaem prac licencjack na temat kreatywnej rachunkowoci i
wiem do czego mog si posun spki, nawet giedowe, eby ukry
prawdziw sytuacj finansow lub trupy w szafie. Polskie spki nie s
wyjtkiem, powiem nawet wicej na GPW jest naprawd duo
przypadkw spek, ktre w nieprawidowy sposb stosuj rne
zasady rachunkowoci czasami niewiadomie, a czsto z pen
premedytacj . Czy wobec tego analizowanie danych finansowych tych
spek bez posiadania wiedzy czy s one rzetelne czy nie, nie jest
czasem podkadaniem sobie nogi? Ale s przecie biegli rewidenci
kto moe stwierdzi. S, ale w praktyce nie mog by oni traktowani
jako 100% skuteczna zapora, chronica inwestora przed wtpliwej
jakoci spkami. Biegli s konieczni w procesie badania sprawozda
finansowych, ale nie s wystarczajcy. Inwestor, ktry nie jest pewien
czy informacje finansowe, na podstawie ktrych podejmuje decyzj s
rzetelne lub nie, igra z ogniem.
Informacja jest bogactwem XXI wieku, o czym porednio
wspomina ju futurolog Alvin Toffler na pocztku zeszego stulecia.
Myl, e nikogo ju nie dziwi takie stwierdzenie, bowiem Internet jest
naszpikowany informacjami, ktre mona wykorzysta do zarabiania
pienidzy. Dzi obserwujemy swoisty wycig informacyjny, polegajcy
na posiadaniu wiedzy na temat rnych zjawisk przed konkurentami.
Nie zapomnijmy jednak w tym szalestwie o jakoci tego, na podstawie
czego podejmujemy decyzje finansowe, czyli o jakoci informacji
finansowej.
TOBIASZ MALISKI
Inwestor oraz autor ksiek giedowych, dzielcy si swoj wiedz z innymi
ludmi. Ukoczy studia na kierunku finanse i rachunkowo, specjalizuje si
w analizowaniu sprawozda finansowych. Prowadzi blog inwestycyjny pod
adresem www.tobiaszmalinski.pl, na ktrym publikuje prezentacje
audiowizualne powicone ciekawym spkom giedowym od strony
fundamentalnej.
38

e to razy rynek, na ktrym

inwestujesz zadrwi sobie z twojej
analizy i zadziwi Ci w swojej
nieprzewidywalnoci.
Czy
nie
pomylae nigdy, e ceny notowanych
walorw
zachowuj
si
w
sposb
przypadkowy i chaotyczny? A moe da si
jednak wycign jakie wnioski z ruchu ceny
i ustali pewne zaoenia? Klasyczna analiza
techniczna i fundamentalna, w zasadzie kada
metoda otwierania pozycji mwi w danym
momencie, co naley zrobi na rynku.
Dlaczego
wic
tak
mao
sygnaw
inwestycyjnych daje moliwo staego
osigania zyskw? Postaram si znale
odpowied na te pytania w niniejszym
artykule.

Dlaczego
Teoria RYNEK jest labilny
CONTRIARIAN THINKING

Wiktor Moskalewicz

Po wygenerowaniu sygnau kupna lub

sprzeday teoretycznie rynek powinien
wykona dany ruch. Czsto jednak tak si nie
dzieje. Prawdopodobn przyczyn jest to, e
rni inwestorzy posuguj si rnymi
strategiami
gry
i
horyzontami
inwestycyjnymi. Sprawia to, e zlecenia
wpywajce na parkiet neutralizuj si
wzajemnie, powodujc swoisty szum i
brak
wyranej
kierunkowoci
notowa. W tym zdaniu jest na pewno
duo prawdy, ale jest jeszcze moliwa
inna przyczyna. Czy syszelicie o
teorii Contriarian Thinking
czyli inwestowanie wbrew opinii
wikszoci graczy? Inn kwesti jest
to, w jaki sposb mona wiarygodnie
zmierzy zamierzenia i nastrj
pozostaych uczestnikw rynku, by
skada przeciwne wzgldem nich
zlecenia. Stawiajc kolejne pytanie w
tej amigwce przyjmijmy, i artykuy
w prasie, wypowiedzi analitykw i

ekonomistw bd podstawowe zaoenia

analizy technicznej i fundamentalnej s
zgodne z ocen koniunktury giedowej
wikszoci graczy.
Wspomniana wyej teoria Contriarian
Thinking gosi, e na rynkach kapitaowych
przewanie wikszo graczy giedowych
posiada bdne prognozy co do przyszych
ruchw cen. Jej zwolennicy uwaaj, e nie
naley poda za stadem, ale stanowi
opozycje wzgldem tumu inwestorw. By
moe dlatego spki niedowartociowane
wci trac na wartoci a przewartociowane
pn si do gry, a my czsto jestemy skazani
na bdne oceny sytuacji rynkowej. Jak kada
teoria od czasu do czasu si sprawdza, a
czasami nie znajduje potwierdzenia w cenie
waloru. Dlatego nie mam zamiaru przytacza
tu ani potwierdze, ani dowodw na
niesuszno stosowania takiej strategii. Z
ca przyjemnoci przedstawi jednak
przykady z polskiego parkietu, kiedy to teoria
owa moga ukaza swoje oblicze.
39

Zanim przejd do omawiania konkretnych przykadw postaram si

odpowiedzie na pytanie postawione w tytule artykuu, Dlaczego
rynek jest labilny? Nikt na giedzie nie chce traci pienidzy, jednak
statystyki s nieubagane. Wikszo graczy traci kapita, aby Ci
najbardziej zamoni mogli wci powiksza swoje bogactwo. Musz
wic znale si gracze po zej stronie rynku, pomimo i racjonalne
przesanki i zdrowy rozsdek podpowiada, e znajduj si w dobrej
pozycji. Z dowiadczenia wiem, i kiedy na rynku zaczyna si
ksztatowa czytelna struktura konsolidacji, trendu bocznego lub
analogiczna sytuacja z przeszoci rynek zaczyna zachowywa si w
sposb chaotyczny i zazwyczaj robi to, czego nikt si nie spodziewa.
By moe dlatego, e inwestorzy znajdujcy si po przeciwnej stronie
rynku, wynikajcej z ukadu struktury, zaczynaj przestawa
oddawa dobre akcje lub dochodzi do przeinwestowania i wypalenia
rynku. Wtedy musi doj do przetasowania zlece, aby wyksztaci
si nowy ukad techniczny. Przyjmujc takie zaoenie wiemy ju
dlaczego notowania instrumentw zachowuj si jak nieuregulowana
rzeka wci szukajca swego koryta i starajca si wci umkn
przed rkami inwestorw.
A co z teori bdzenia losowego?
Moe wic rynek porusza si w cakowicie przypadkowy sposb?
Osobicie nie uwaam, aby to bya prawda. Dla laika z pewnoci
rynek nie posiada adnego logicznego ukadu. Myl, e owe
zudzenie chaosu bierze si z tego, e uczestnicy rynku d do tego,
by stale poda za grup dominujc majc najwikszy wpyw na
notowania walorw, cho stanowic mniejszo liczbow w
stosunku do wszystkich inwestorw. Takie wytumaczenie pokrywa
si z omawianymi teoriami i wydaje si by najsuszniejsze. Jak
zatem okreli grup dominujc? Jest to podstawowe pytanie, jakie
powinien sobie zada inwestor i obawiam si, e najtrudniejsze,
bowiem uczestnicy rynku mog z dnia na dzie przechodzi z obozu
bykw do obozu niedwiedzi i na odwrt. Stwarza to cikie zadanie
dla inwestora a zdobywanie dowiadczenia giedowego i skrupulatne

Diagram 1. Wykres MW Trade SA

badanie rynku wydaj si by jedynym ratunkiem. Spjrzmy zatem

na przykad wykresu akcji spki MW Trade SA.
Na wykresie powyej widzimy jak po testowanym oporze,
wyznaczonym na podstawie dwch lokalnych szczytw, po raz drugi
cena zbliya si do poziomu 17.30 z. Inwestorzy w tej chwili mogli
zada sobie pytanie czy ponownie poziom zostanie odrzucony. Na
zdrowy rozsdek mogo si wydawa, e opr jest silny i nastpi
kolejne spadki, ale to byoby zbyt proste i racjonalne, niestety rynek
nie jest ani prosty w analizie, ani racjonalny z punktu widzenia
analogii i przeciwiestw, jakie nasz umys stara si wci wypatrywa
ze rodowiska naturalnego i w ten sposb opracowywa plan
dziaania. Akcje ponownie zachoway si na przekr oczekiwaniom
rynek zacz rysowa nieregularne ksztaty. Na kolejnym wykresie
widzimy, e cena tym razem wybia lini oporu.

40

Na przykadzie spki BRE Bank SA moemy zauway, e po

uksztatowaniu si stabilnego kanau trendu bocznego sytuacja
kiedy cena zacza spada do dolnego ograniczenia kanau wydawaa
si by wspania okazj inwestycyjn. Sdzc po wolumenie wielu
inwestorw byo tego wiadomych i kupowao na poziomach silnego
wsparcia okolice 220 z. Innymi sowy kolejne wzrostowe rami
zostao zdyskontowane. Doprowadzio to do szybkiej zwyki w
krtkim czasie. Po takim stanie rzeczy wiadome byo, e na rynku
wszyscy zainteresowani kupnem akcji ju tego dokonali i notowania
zaczy si obsuwa. By to znak, e o stabilnych wzrostach do
grnego ograniczenia kanau mona byo zapomnie. Czste korekty
w trendzie wzrostowym byy konieczne do jego zachowania, gdy
okresowo musiaa nastpi wymiana akcji i tym samym seria
bdnych analiz, dlatego te kolejne rami w kanale bocznym nie
byo ju tak dynamiczne jak poprzednie, oczywicie z powodu
niepewnoci graczy.
Doszlimy do wniosku, e rynek ze wszystkich si stara si
zachowa w taki sposb, aby wikszo inwestorw pomylia si w
prognozach. Jak moemy wykorzysta te wnioski? Moemy zaoy,
e jeli dochodzi na rynku do sytuacji, w ktrej cena waloru zaczyna
si zachowywa w sposb czytelny i analogiczny do wyrysowanych
struktur w przeszoci, moemy zakada, e tym razem cena zrobi
co innego. Do zudzenia przypomina to teori Contriarian Thinking.
Dlatego, by moe, ostatnimi czasy wikszego znaczenia nabraa
informacja czego na rynku spodziewaj si inni inwestorzy od
znajomoci faktycznej wartoci akcji i wanie w poprawnym
pozyskiwaniu tych wiadomoci tkwi sukces gry giedowej.

Diagram 2. Wykres MW Trade SA

WIKTOR MOSKALEWICZ
Inwestor indywidualny, praktyk giedowy, autor ksiki
"Ceny akcji". Twrca bloga na stronie polskieakcje.pl
Diagram 3. Wykres Bre Bank SA
41

Astra

Mateusz Niewiski

aki czas temu mwiono, e komputer wystarczy, by zarabia

pienidze na giedzie. W reklamach pokazywano mczyzn
siedzcego na play z laptopem na kolanach, ktry inwestowa
bez porednictwa wyspecjalizowanego maklera. Czy takie
rozwizanie wystarczy, by zrealizowa marzenia o wielkich
pienidzach zarabianych w piknych, malowniczych
miejscach? Dla niektrych pewnie tak lecz nie zawsze jest to
rozwizanie najbardziej efektywne. Wikszo z tych, ktrzy traktuj
inwestowanie
jak
powany
biznes,
buduje
stanowiska
wielomonitorowe.
Budowa stanowiska, skadajcego si z wicej ni dwch
monitorw, nie jest ju tak trudna jak jeszcze kilka lat temu
lecz wymaga przyjrzenia si kilku rozwizaniom technicznym i
wikszej iloci rozwiza softwarowych. O tym te traktuje ten tekst.
Jednak zanim przejdziemy do prezentacji konkretnych rozwiza,
warto si zastanowi czy i jakiego stanowiska potrzebujemy. Nie
kady kto chce kupi kilka monitorw ich potrzebuje i nie kady kto
uwaa, e jeden mu wystarczy, rzeczywicie potrzebuje tylko jednego.
Dlatego warto odpowiedzie sobie na ponisze pytania:
stosuj analiz techniczn i pracuj na duej iloci wykresw
obserwuj wiele instrumentw finansowych naraz
potrzebuj do sporego, przejrzystego okna z danymi, mcz mnie
niewielkie literki
przetwarzam wiele informacji w jednym czasie

mam wasne arkusze kalkulacyjne, ktre przeliczaj dane w czasie

rzeczywistym
korzystam z wicej ni jednego programu do analizy / przetwarzania
danych
uywam oprogramowania specjalistycznego Reuters, Bloomberg
etc.
czsto musz przecza si midzy wieloma oknami
dokonuj szybkich transakcji trwajcych niekiedy tylko kilka minut.
Jeeli odpowiedziae co najmniej TRZY razy TAK,
powiniene
rozway
posiadanie
stanowiska
wielomonitorowego. Jest ono niezbdne jeli przetwarza si due
iloci informacji, ktre musimy odczytywa z ekranu. Czas midzy
przeczeniem si okien, cho wydaje si bardzo krtki, po
zsumowaniu moe okaza si zaskakujco dugi. Take osoby
dokonujce szybkich transakcji (gwnie scalping lecz te daytrading)
na wielu instrumentach powinny zainteresowa si du powierzchni
do wywietlania. W kocu osoby posugujce si analiz techniczn,
ktre maj otwarte kilkadziesit wykresw, dla wasnej wygody
decyduj si na kilka ekranw.
Oczywicie nie kady potrzebuje takiego stanowiska, szczeglnie
gdy wykonuje jedn, dwie transakcje dziennie na ograniczonej iloci
instrumentw. Take uytkownicy
Meta Tradera nie zawsze doceni takie
stanowisko, gdy jego moliwoci
pracy na powikszonej powierzchni
pozostawiaj wiele do yczenia.
Zdecydowanie nie polecamy takiej
inwestycji pocztkujcym inwestorom.
Jeli jednak traktujesz inwestowanie
jako powany biznes na pewnym etapie
bdziesz rozwaa budow stanowiska
wielomonitorowego.

Fot. stretchnow.com.au

STANOWISKO
WIELOMONITOROWE

42

Skoro ju wiemy czy potrzebujemy takiego

stanowiska, przyjrzyjmy si dostpnym
rozwizaniom sprztowym.
KOMPUTERY STACJONARNE
Rynek rozwiza wielomonitorowych na
komputery PC przez bardzo dugi czas by
praktycznie zmonopolizowany przez firm
MATROX (www.matrox.com) producenta
profesjonalnych kart graficznych. Potem do
walki o rynek profesjonalny przyczya si
Nvidia (www.nvidia.com/quadro) ze swoim
kartami graficznymi Quadro. Ale jak wiadomo
przemys komputerowy bardzo szybko si
rozwija w 2010 roku firma ATI wprowadzia
do wikszoci swoich konsumenckich kart
graficznych technologi EYEFINITY, ktra
pozwala na jednoczesne podczenie 3
monitorw. Trzeba przyzna, e ATI ze swoj
technologi wielomonitorow dostpn nawet
w
budetowych
kartach
(od
300z)
pozamiataa rynek. W porwnaniu do cen
kart Matrox lub Nvidia Quadro ceny te s
bardzo, bardzo niskie. Co prawda obecnie
mona kupi tanio na allegro uywane karty
graficzna Matrox i Quadro, jednake zawsze
najlepszym wyborem jest zakup niewiele
droszej, ale za to o wiele bardziej
nowoczesnej karty ATI obsugujcej Eyefinity.
Take komputery Mac powinny obsugiwa
technologi Eyefinity, poczwszy od wydania
najnowszej wersji systemu operacyjnego Mac
OS X Lion.

Obecnie wikszo kart graficznych do

komputerw stacjonarnych ATI RADEON
HD5000 i 6000 ma ju fabrycznie
zaimplementowan technologi Eyefinity,
ktra pozwala na jednoczesne podczenie co
najmniej 3 monitorw. Oczywicie s te
wersje pozwalajce na podczenie 4, 6 czy
nawet 12 monitorw naraz. Ceny takich kart
zaczynaj si od ok. 300z a kocz na
ponad 2000z za najlepiej wyposaone
modele1.
Przy konfiguracji kilku monitorw na kartach
EYEFINITY naley pamita o tym, e jeden z
tych monitorw musi by podczony przez
zcze DisplayPort (DP), ktre nadal
wystpuje do rzadko nawet w przypadku
najnowszych monitorw. Rozwizaniem tego
problemu moe by zakup karty firmy
Sapphire z serii FLEX2, ktra ma
wbudowan aktywn przejciwk DP>DVI,
co pozwala nam podczy nawet 3 monitory
DVI bez DP. Takie rozwizanie w przypadku
zakupu innych kart ATI Eyefinity jest
niemoliwe, bo co najmniej 1 monitor z
podczonej trjki musi korzysta z DP.
W chwili obecnej firma Nvidia umoliwia
podczenie 3 monitorw za pomoc
technologii Vision Surround, dostpnej w
wyselekcjonowanych kartach graficznych z
serii 400 i 500. Technologia ta nie osigna
jednak jak na razie wikszego sukcesu.

Lepszym wic wyjciem wydaje si zakup

jednej z kart z serii Quadro (uywane,
cakowicie sprawne modele mona znale na
allegro w granicach 300400z za kart cztero
monitorow).
Technologia wielomonitorowa wchodzi pod
strzechy. Wiadomo ju, e procesory Intel
IvyBridge, majce pojawi si na rynku w
drugiej poowie przyszego roku, bd te
obsugiway technologi wielomonitorow
przez wbudowan w procesor kart graficzn.
Oznacza to, e w celu podczenia 3
oddzielnych monitorw nawet nie bdziemy
musieli kupowa jakiejkolwiek karty graficznej
monitory bd obsugiwane przez modu
graficzny obecny w procesorze, wic monitory
podczymy wprost do pyty gwnej. Nam
traderom wypada si tylko cieszy z takich
rozwiza, oznacza to bowiem, e stworzenie
stanowiska z trzema monitorami bdzie coraz
atwiejsze i tasze.
KOMPUTERY PRZENONE
O ile rynek technologii wielomonitorowych dla
stacjonarnych komputerw PC rozwin si
do szybko, o tyle podczenie wicej ni
dwch monitorw do laptopa zawsze
stanowio problem. Fakt ten spowodowany
jest tym, e w laptopach instaluje si z reguy
specjalne
wersje
kart
graficznych,

_____________________________________________________________
1 Wszystkie przedstawione ceny (prcz monitora EIZO) zostay sprawdzone pod koniec czerwca 2011 roku w wyszukiwarce cen Ceneo (www.ceneo.pl)
2 Polskojzyczn recenzj karty graficznej Sapphire FLEX mona przeczyta pod adresem:
www.benchmark.pl/testy_i_recenzje/Proste_Eyefinity__Sapphire_Radeon_HD_5770_Flex3225/strona/10902.html

43

przeznaczonych do dziaania w komputerach przenonych pobieraj

one znacznie mniej energii, ale maj ograniczon funkcjonalno
wzgldem swoich wikszych desktopowych braci. Poza tym do
niedawna do rzadko wymagane byo podczenie wielu monitorw
do laptopw, poniewa podzia by jasny: profesjonalici, ktrzy
potrzebowali takich funkcji korzystali zazwyczaj ze stacjonarnych
stacji roboczych, a laptopy dominoway gwnie na rynkach
konsumenckich, ktre nie wymagay wyszukanych funkcjonalnoci.
Jednak wraz z coraz wysz moc obliczeniow komputerw
przenonych, ten model komputera zacz dominowa
rwnie na rynkach profesjonalnych, dziki temu pojawiy
si laptopy o wikszych ekranach (17>). Niestety z
powodw ogranicze graficznych kart mobilnych problem
podczania
wielu
monitorw
nadal
pozostawa
nierozwizany.

DigitalTigers (www.digitaltigers.com/sidecar.asp). DT podesza do

problemu w najprostszy i najskuteczniejszy sposb po prostu
wielomonitorow kart graficzn z komputera stacjonarnego
wsadzia do zewntrznej obudowy i podczya j do laptopa za
porednictwem zcza PCCard (dawniej PCMCIA). Takie rozwizanie
daje niespotykane w mobilnych rozwizaniach moliwoci pracy
wielomonitorowej. Mamy dziki temu podczon do laptopa zwyk
kart graficzn np. Nvidia Quadro. Poniej schemat przedstawiajcy
moliwoci podczenia monitorw do laptopa:

Opisywana ju wczeniej firma Matrox zauwaya luk

rynkow i wprowadzia do sprzeday detalicznej
zewntrzne karty graficzne dla laptopw z serii Matrox
Dual/ Triple Head2Go
(www.matrox.com/graphics/en/products/gxm/th2go/).
S to zewntrzne karty graficzne w postaci maego pudeka
podczanego do laptopa, ktre umoliwiaj z jednego
wyjcia Video (Dsub/VGA, DVI, DP w zalenoci od
wersji) rozdzieli obraz na 2 lub 3 monitory. Obraz
"One to rule them all" schemat przedstawiajcy moliwoci podczenia monitorw do laptopa.
wywietlany na kadym z monitorw moe by
kontrolowany oddzielnie, czyli na kadym monitorze moe
by co innego. Jest to jedno z najbardziej znanych i sprawdzonych
Jak wida przy pomocy kart firmy DT mona podczy do
rozwiza. Cena karty Matrox Triple Head2Go DigitalEdition
laptopa do 5 monitorw, dziki temu, e karta nie zabiera nam
(najpopularniejszego modelu) wynosi ok. 1000 z brutto.
wyjcia/wyj graficznych fabrycznie zamontowanych w notebooku,
Rozwizania
firmy
Matrox
kompatybilne
s
z
wic moemy dodatkowo skorzysta take z nich, co w sumie moe
komputerami Mac.
nam da cakiem pokan armi 6 monitorw (cznie z monitorem
laptopa). Jeli do powyszego dodamy, e s laptopy, do ktrych
Po sukcesie zewntrznych kart Matrox, kilka innych firm take
fabrycznie mona podczy dwa monitory, to nasza armia rozrasta
postanowio odkroi kawaek tortu z nowej luki rynkowej.
si do 7 wywietlaczy. Oczywicie karty DigitalTigers s
Wikszo proponowanych rozwiza nie przyja si, prcz firmy
rozwizaniem w peni profesjonalnym, co znajduje odzwierciedlenie
44

w cenie, ktra ksztatuje si od 700$ do 1400$ w zalenoci od wersji.

Ale przecie nie kady potrzebuje 6 monitorw.
Czytajc powyej przedstawione sposoby podczenia kilku
monitorw do laptopw mona sobie zada pytanie: czy nie mona
tego zrobi prociej? Czy naprawd musze paci za
dodatkowe rozszerzenie? Czy producent laptopa nie moe
po prostu wbudowa tego fabrycznie w sprzt ? przecie
byoby to o wiele prostsze i zapewne tasze rozwizanie
Zapewne tak, ale z powodw wymienianych przeze mnie we wstpie
do opisu rozwiza mobilnych, producenci do tej chwili niezbyt
kwapili si do rozwizania tej kwestii. Jednak sytuacja pomau wydaje
si zmienia, jest ju pierwsza jaskka
Firma HP wprowadzia w czerwcu now rodzin mobilnych stacji
roboczych HP EliteBook z ekranami 14 i 15. Co najciekawsze, kilka
wybranych modeli z caej serii: EliteBook 8460p i EliteBook 8560p
posiada mobiln kart graficzn ATI, ktra jako jedyna karta mobilna
obsuguje tryb EYEFINITY znany z komputerw stacjonarnych. Karta
tego typu pozwala na podczenie bezporednio do wymienionych
modeli laptopw 3 monitorw (z czego jeden musi mie zcze DP)
bez adnych przejciwek, kart i dodatkowo patnych opcji !!!
Zapowiada si na prawdziw rewolucj w profesjonalnych
rozwizaniach mobilnych. O dziwo cena tak wyposaonych modeli
ksztatuje si na znonym poziomie od ok. 4,5 tys. z.
MONITORY
Obecnie wybr monitorw LCD jest ogromny i kady bez wzgldu na
swoje wymagania znajdzie co dla siebie. Jednak przed wyborem
naley zwrci uwag na kilka bardzo wanych kwestii, ktre przy
kilku monitorach pomog wybra nam najlepsze modele:
W konfiguracji wielomonitorowej najlepiej sprawdzaj si monitory
o wielkoci od 22 do 24. Najlepsze rozdzielczoci to 1920x1200 i
mniejsza FullHD czyli 1920x1080.

Monitory powinny mie moliwie cienkie ramki wok ekranu

pozwoli to nam na bardziej komfortowe uytkowanie kilku
monitorw przerwa pomidzy nimi (szerokoci bocznych obudw
matryc dwch monitorw) powinna by jak najmniejsza.
Zarwno obudowa, jak i sama matryca powinny by matowe
nie wiecce. Naley unika obudw black piano i matryc
typu glare, poniewa refleksy wietlne mog bardzo przeszkadza
w pracy.
Warto zwrci uwag na zcza video monitora: powinno by co
najmniej jedno DVI, dobrze jeli bdzie dodatkowe HDMI lub/i
DisplayPort (DP). Wyjcia video monitora musz by
identyczne jak wyjcia naszej karty graficznej!
Monitorw bdzie kilka wic bardzo wane jest jednostkowe zuycie
prdu. Obecnie mona bez problemu kupi monitory 2224, ktre
nie zuywaj wicej ni 30W podczas pracy, wic np. 2 takie monitory
nie bd zuyway wicej prdu ni jeden monitor 22 starszej
generacji.
Monitory z reguy bdziemy kupowa pojedynczo, eby z czasem
skompletowa stanowisko wielomonitorowe. Naley zwrci zatem
uwag na cykl ycia produktu. Chodzi o to, ebymy wybrali model,
ktry bdzie produkowany jeszcze przez co najmniej kilka lat, abymy
mogli z czasem skompletowa 2,3 takie same monitory. Niestety
konfiguracja skadajca si z rnych monitorw wiele traci na swojej
funkcjonalnoci i wygodzie pracy. Dlatego zawsze najlepiej tworzy
konfiguracj z takich samych modeli.
Celowo nie opisuj tu monitorw z matrycami IPS, ktre s
wymagane w pracach graficznych, projektowych. Traderowi
cakowicie wystarczy dobry, solidny monitor LED z matryc TN, o
moliwie niskim zuyciu prdu i dugiej gwarancji.
Jako ciekawostk mog poda fakt, e obecnie firma EIZO
wprowadzia ju do sprzeday monitor Eizo DuraVision FDH3601,
ktry na ekranie o przektnej 36,4 wywietla obraz o
rozdzielczoci 4096x2160 pixeli!!! Cena monitora oscyluje w
okolicach 36000$ za sztuk. Moe to bdzie wanie przyszo
rozwiza wielomonitorowych zamiast kilku ekranw 2224 jeden
olbrzym o kosmicznej rozdzielczoci ?
45

specjalistw z brany. Ich cena i ograniczona dostpno powoduj, e

tylko o nich wspominamy i mog one by przykadem, z ktrego
rozwizania (te nie objte patentami) powinni czerpa twrcy
aplikacji dla inwestorw indywidualnych.
Uniwersalne platformy transakcyjne
Czyli takie, ktre nie s przypisane do adnego brokera, lecz mog by
uywane u prawie kadego z nich. Nie istnieje jedna aplikacja
obsugujca wszystkich brokerw na wiecie lecz kilka z nich ma
cakiem dobry modu obsugujcy tych najpopularniejszych. Godne
zainteresowania s dwie aplikacje, w zasadzie rwnorzdne i wybr
jednej z nich zaley od indywidualnych preferencji co do menu,
dostpnych narzdzi etc.

Przykadowe stanowisko wielomonitorowe

Trzeba przyzna, e takie bogactwo wyboru moe przyprawi o bl

gowy, jednak powysze zestawienie na pewno pomoe dokona
waciwego wyboru. Sprzt to jednak nie wszystko, bo nawet najlepszy
pozostanie zabawk, jeli nie bdzie odpowiednio wykorzystany.
Niestety oprogramowania, ktre czy w sobie funkcje analityczne,
newsy, terminal transakcyjny i par innych wany funkcji, jest
niewiele. O wiele czciej bdziemy zmuszeni wykorzysta kilka
programw otwartych jednoczenie. Poniej wybircza lista
programw, ktrymi warto si zainteresowa.
OPROGRAMOWANIE SPECJALISTYCZNE
Tu zbyt wielkiego wyboru nie ma, moemy wykorzysta Reuters
Eikon lub Bloomberg Terminal. S doskonale przystosowane do pracy
z wieloma ekranami, cz w sobie setki funkcjonalnoci, nawet
tradingow (lecz niedostpn dla inwestorw indywidualnych). S
wykorzystywane gwnie przez banki, firmy inwestycyjne i

TradeInterceptor
Jedna z najszybciej rozwijajcych si i najlepiej konfigurowalnych
aplikacji, do tradingu i analizy technicznej, jaka znajduje si obecnie
na rynku. Co wicej jest darmowa. Wsppracuje m.in. z FXCM,
Dukascopy, GFT, MB Trading, ACM i FX Solutions. Bardzo atwa w
konfiguracji, dostpna nie tylko na platform PC, co jest duym
plusem. Co sprawia, e jest jedn z najlepszych aplikacji do pracy na
wielu monitorach? Kady wykres jest w oddzielnym oknie, brakuje
nadrzdnego okna dokujcego, mamy pen swobod w przesuwaniu i
skalowaniu okien. Jednoczenie system linkowania pozwala na
szybkie przemieszczanie si pomidzy wanymi funkcjami. Caoci
dopenia jeden z najlepszych suportw darmowych aplikacji
zwizanych z rynkiem FX. Nie ma problemu z dodaniem ciekawych i
sensownych funkcjonalnoci do programu, a wszystkie problemy s
szybko rozwizywane przez pracownikw pomocy technicznej. Wad
jest tylko brak polskiego wsparcia.
ProTrader
wietna aplikacja, wykorzystywana m.in. przez AliorBank. Jedn z jej
najwikszych zalet jest wsparcie, ktre mona uzyska na forum
Nawigatora. Pozwala wszystkim wykorzystujcym strategie
automatyczne napisane na MetaTradera na ich pene i
bezproblemowe uywanie. Moliwo oddokowania wykresw stawia
46

j na rwni z poprzednim opisywanym programem. Funkcje analizy

technicznej take stoj na wysokim poziomie i zadowol nawet bardzo
wybrednych analitykw. Bardzo dobrze rozwizano tam moliwo
tradingu, take bezporednio z wykresu. Cho platforma ma swoje
drobne mankamenty (nie kademu przypadnie do gustu
szczegowo konfiguracji czy wolniejsze dziaanie na starszych
komputerach), zdecydowanie moemy j poleci.
NinjaTrader
Bardzo zaawansowane, patne narzdzie. wietnie wsppracuje z
ogromn iloci brokerw zarwno tymi popularnymi, jak take tymi
mniej znanymi. Oprcz wietnego moduu analitycznego, testera
strategii i analizatora przeprowadzonych transakcji (program sam
wylicza statystyki) w NinjaTraderze zawarto modu wszechstronnej
analizy rynku, ktry uatwia codzienn prac. Dowolno w ukadzie
okien i moliwo posiadania wielu szablonw kae zwrci na niego
szczegln uwag.
Inne (wybrane) platformy transakcyjne
Dukascopy JForex. Ich standardowa platforma jest powodem do
narzeka wielu traderw, gwnie dlatego, e jest napisana w Javie.
Jednak do pracy wielomonitorowej nadaje si bardzo dobrze.
Wykresy mona wywietla jako oddzielne okna, a zestaw narzdzi do
analizy technicznej jest znaczny. Poza tym program dziaa cakiem
sprawnie, cho nie tak dobrze, jak te opisane powyej. W zestawieniu
znalaz si z powodu sporej popularnoci tego brokera i
wykorzystywania jego narzdzi. Poza tym zosta wszechstronnie
przetestowany podczas pracy na wielu monitorach.
SaxoTrader
Take bardzo popularne narzdzie, w Polsce wykorzystywane przez
TMS Brokers. Ma cakiem spore moliwoci, szczeglnie w zakresie
tworzenia widokw, ustawiania okien z wykresami i kompozycji
wizualnych. Dobra integracja ze rodowiskiem transakcyjnym
pozwala zoptymalizowa prac na stanowisku wielomonitorowym.
Jak pozostae programy rwnie aplikacja Saxo jest polecana do pracy
z wicej ni jednym monitorem.

MetaTrader
Najpopularniejsza platforma transakcyjna, wikszo brokerw opiera
na niej swj biznes. Praktycznie kady, kto interesuje si rynkiem
Forex mia do czynienia z MetaTraderem. Niestety nie jest on
najlepszym wyborem do budowanego przez nas stanowiska. Wielkie,
rozcignite okno nie uatwia pracy na wielu monitorach, lecz nie jest
ona niemoliwa. By moe z biegiem czasu deweloperzy MetaQuotes
zaimplementuj wiksz elastyczno do tego programu.
Jak wida na powyszych przykadach, najwaniejsze w wyborze
aplikacji jest jej elastyczno w tworzeniu okien, widokw itp. Wtedy
atwo moemy wszystko poukada na ekranach. Warto te, by
obsugiwaa jak najwicej moduw, dziki czemu nie musimy
uruchamia kilku programw naraz i oszczdzamy zasoby systemowe.
Tworzenie stanowiska wielomonitorowego wcale nie jest trudne
lecz wymaga przemylenia. Jest wiele czynnikw nie ujtych w tym
tekcie jak choby wielko i wytrzymao stou czy te problemy z
pltanin kabli. Te niuanse nie mog przysoni wyboru
odpowiedniego sprztu i oprogramowania, co mamy nadziej, dziki
tej publikacji bdzie cho troch atwiejsze. Moemy jednak liczy, e
po wszystkim, nasze stanowisko bdzie bardzo profesjonalne i bardzo
podobne do tych pokazywanych na filmach.
MATEUSZ NIEWISKI
Trader, analityk. Na rynku Forex od grudnia 2006, prowadzi
bloga www.viixtrader.com. Ulubione tematy to opcje walutowe i
midterm trading. Cigle doskonali swoje umiejtnoci, chtnie
poznaje nowe dziedziny finansw. Aktywnie dziaa na rzecz
polskiej spoecznoci traderw Forex. Do niedawna gwny
moderator na forum www.forex.nawigator.biz
ASTRA
Aktywny trader
www.astrafx.pl

bloger.

Prowadzi

bloga

pod

adresem:

47

Kluczowe godziny zajmowania pozycji

daytradingu na walutach przyjo si uwaa pewne

godziny za kluczowe w generowaniu zyskw. Jeli
spojrzymy na pewne charakterystyczne parametry
nietrudno stwierdzi, e np. zmienno ma ogromne
znaczenie zarwno jeli chodzi o realizowane targety z pozycji, jak
rwnie o poziomy obrony, ktre przy duej zmiennoci wymagaj
take wikszych odlegociowo poziomw stop loss. W Equity
Magazine pojawiay si ju moje artykuy w temacie zmiennoci
rnych par walutowych, prbowaem rwnie wykaza istnienie

Jerzy Kozak

charakterystycznych godzin zwrotu ceny na wykresach.

Teraz uderzymy w najbardziej chyba praktyczn stron
zjawiska, zastanowimy si wsplnie czy dana strategia
moe czerpa potencja z okrelonych godzin, w ktrych
nastpuje wejcie w pozycj. Dodam, e podobnie jak w
poprzednich artykuach, nie jest moim celem przedstawienie
gotowej metody czy strategii. Tym razem dodatkowo przewrotnie
zajmiemy si czym, co myl wikszo Czytelnikw skreliaby na
samym wstpie pracy ze strategi.

48

Mamy oto taki wykres skumulowanej straty:

Jak wida z takiego sposobu tradingu najbardziej cieszyby si broker,

zgarniajc sowite prowizje za rednio prawie 43 pozycje dziennie.
Liczba tzw. okazji inwestycyjnych ma duy wpyw na wyniki. Warunek
jest jednak taki, e te pojawiajce si okazje powinny generowa zyski,
a nie straty. W omawianym przypadku oczywicie tak nie jest.
Zobaczmy jednak, jak strategia radzia sobie w poszczeglnych
godzinach. Objaniam doczon tabel:
Godzina oznacza, e transakcje byy zawarte w przedziale minut 00 do
59 (np. godzina 7 oznacza, e P/L stanowi skumulowany wynik w
punktach dla transakcji otwartych w przedziale 7:00 do 7:59).

Co on przedstawia? Dziaanie strategii opartej o 3 rednie na

kontrakcie na eurodolara (6E). Strategia dziaaa tak od pocztku
2009 roku do wrzenia obecnego roku. Jak mona si domyle
model nie by w aden sposb optymalizowany, a okresy rednich s
wzite z powietrza (EMA9, EMA13, EMA40).
Cao badana bya w ujciu jednominutowym przy
okrelonych z gry sztywnych parametrach SL(Stop
Loss) i PT(Profit Target) oraz moliwoci
odwrcenia pozycji w przypadku pojawienia si
sygnau przeciwnego.

Jak si okazuje byy godziny, w czasie ktrych wyniki diametralnie si

od siebie rni. W zestawieniu przedzia 9:009:59 najbardziej
odbiega od najgorszego z przedziaw 21:0021:59. Zauwamy, e
rnica midzy nimi wynosi prawie 2300 punktw(!).
Porwnajmy jeszcze wykresy tych dwch rnicych si przedziaw
godzinowych:

eby jeszcze bardziej zobrazowa skal strat podsun

w tym miejscu kilka parametrw:
Maksymalne obsunicie: 4508 punktw
Liczba transakcji: 42234
49

Na jednym wykresie wida wyrany trend wzrostowy, na drugim

spadkowy. Zrobimy jeszcze jedno. Wybierzmy najlepsze godziny:
1,2,9,14,15. Dlaczego pomijam pozostae wyniki dodatnie (oczywicie
mgbym tego nie robi)? Chc unikn zwikszenia obsuni w
trakcie dziaania strategii, std pominem godziny, kiedy P/L
wynis poniej 400 punktw.

Dla strategii dyskrecjonalnych takie badanie uzyskiwanych

wynikw moe mie rwnie pozytywny wpyw na rozwj metod.
Wystarczy dobry dziennik, najlepiej prowadzony w arkuszu, i do
szybko mona zbada czy i w jaki sposb godziny otwarcia pozycji
wpywaj na wyniki. Pozostaje mi na koniec doda, e takie badania
cho kosztuj czas, prowadzi mog do poprawy Waszych rezultatw,
zatem ycz owocnych refleksji!

JERZY KOZAK
Trader walutowy, twrca bloga: http://forexchartist.pl , autor pu
blikacji z zakresu podstaw inwestowania na FOREX, zaoyciel
firmy FOREX CHARTIST, trener FX, od kilku lat prowadzi kon
sultacje i wspiera swoj wiedz i dowiadczeniem traderw rynku
walutowego (od roku w ramach dziaalnoci firmy). Specjalizuje
si w technikach opartych o narzdzie Andrews Pitchfork.

KONKURS

Wykres przedstawia si o wiele lepiej, obsunicia s akceptowalne, a

krzywa wyniku przedstawia si zdecydowanie jako tendencja
wzrostowa. Myl, e godziny, ktre w wyniku daway + da si w
duym stopniu przyrwna do czasu zwikszonej aktywnoci na
rynku (otwarcia gied) i trendowych ruchach, ktre daj si
mechanicznie opisa zachowaniem rednich kroczcych. By moe
dla mechaniki opartej o oscylatory sprawa wygldaaby inaczej, mam
nadziej, e zbadacie to osobicie. Mona bowiem w taki sposb
zbudowa portfel strategii, ktre wzajemnie bd si uzupeniay.

Jeli uwanie czytae/a artyku, odpowied na

pytania konkursowe bdzie oczywista:
1. Co w analizie technicznej oznacza EMA?
2. Wymie przynajmniej 2 oscylatory stosowane
w analizie technicznej.
Odpowiedzi prosz przesya na adres:
biuro@forexchartist.pl . Dla zwycizcw czekaj
nagrody! 5 wylosowanych osb otrzyma
darmowy dostp do wybranego nagrania
webinara ze sklepu FOREX CHARTIST! Nie
zapomnij w emailu napisa, ktre nagranie
chcesz otrzyma.

50

KONTRAKTY TERMINOWE

maszynka do robienia
pienidzy?

czasie niepewnoci na rynku, a w szczeglnoci w

okresach regularnej bessy, instrumenty pochodne
zaczynaj cieszy si zwikszonym zainteresowaniem.
Niedowiadczeni, jak rwnie bardzo czsto nawet
dowiadczeni inwestorzy, kierujcy si nadmiern chciwoci, myl
w takich momentach, e derywaty to maszynka do robienia
pienidzy! Niestety w przypadku opcji giedowych
szczeglnie kontraktw terminowych
rzeczywisto
okazuje si bardzo brutalna. Instrumenty pochodne to miecz
obosieczny, ktrym kaleczy si czasami wyjtkowo dotkliwie
przeszo 4/5 inwestorw giedowych, aktywnych w tym segmencie
inwestycji.
Ponisze sowa kieruj gwnie do osb, ktre s zainteresowane tym
sposobem inwestowania swoich pienidzy, a nie maj w tym zakresie
dowiadczenia. Naley je traktowa jako przestrog i gorzk prawd,
ktra dotyczy kadego inwestora. Jeeli masz zamiar zainteresowa
si instrumentami pochodnymi to koniecznie przeczytaj te sowa
kilkakrotnie. Pomog Ci uchroni spor cz kapitau i przede
wszystkim nerww. Przejdmy teraz do konkretw.

Fot. stock.xchn

Pawe Biedrzycki

Zacznijmy od uwiadomienia sobie czym w rzeczywistoci s

instrumenty pochodne. Inwestowanie w tego rodzaju instrumenty
jest gr o sumie zerowej (bez uwzgldnienia prowizji). Oznacza to, e
w wypadku zyskownej dla jednego inwestora transakcji zawsze po
drugiej stronie rynku jest taki, ktry straci dokadnie tak sum,
jak pierwszy zyska. Kiedy Ty wygrywasz, kto traci dokadnie tyle
samo. Kiedy Ty tracisz, kto wygrywa tyle samo.
Mamy ju pierwszy wniosek. eby zarobi na tym rodzaju inwestycji
musimy przechytrzy co najmniej jednego inwestora, zajmujcego
przeciwn pozycj do naszej.
Instrumenty pochodne, takie jak kontrakty terminowe czy opcje,
zawieraj w sobie rwnie , elektryzujc wielu inwestorw,
dwigni finansow. Pozwala ona na zwielokrotnienie zyskw w
przypadku gdy ma si racj. Wielu pocztkujcych inwestorw nie
dopuszcza nawet do siebie myli, e ta sama dwignia moe dziaa
przeciwko nim. W praktyce jednak ju po pierwszych kilku,
kilkunastu transakcjach rynek szybko im to uwiadamia.
Wielu osobom wydaje si te, e inwestowanie w kontrakty
terminowe jest proste. Musz przyzna, e rzeczywicie jest w tym
51

sporo prawdy. Wystarczy przecie tylko

obstawi, czy rynek bdzie spada czy te
rosn. Teoretycznie mamy 50% szans na
wygran, bo wanie na tym poziomie
ksztatuje
si
prawdopodobiestwo
obstawienia dobrego kierunku ruchu.
Niestety to, e spekulacja na kontraktach jest
prosta nie jest tosame z tym, e jest atwa.
Potwierdzaj to statystyki, ktre mwi, e
tylko 1/5 inwestorw na rynku terminowym
zarabia pienidze. Pozostae 4/5 trac swj
kapita i z czasem rezygnuj z tego rodzaju
inwestycji. Jeeli zrozumiesz t rnic, to od
razu masz przewag na wstpie nad innymi
inwestorami. Prawda jest brutalna, dziadkw z
brod w tej brany jest niewielu.
Sam jestem dobrym przykadem tego,
e na pocztku, na rynku terminowym
zawsze si traci pienidze. Pamitam
swoje pocztki gry na kontraktach ktry nie
byy atwe. Mi te si wydawao, e to takie
proste zajcie, bo miaem ju spore
dowiadczenie w akcjach i analizie technicznej
rynkw. Niestety rynek szybko i brutalnie

zweryfikowa mj sposb mylenia.

Rynek jest bardzo zy dla wszystkich
inwestorw, ktrzy go nie chc sucha. Nie
boj si powiedzie, e prawdopodobnie
zrobiem w swoim yciu wicej gupich
transakcji na kontraktach ni ktokolwiek kto
czyta ten artyku! To wanie z tych bdnych
transakcji najwicej si nauczyem i teraz ju
mog spokojnie powiedzie, e jest o wiele
lepiej. Wycignem wnioski z tego, co robiem
i staram si nie popenia tych samych bdw.
Nigdy jednak nie stwierdz, e ju wszystko
wiem. W tej dziedzinie jest mi raczej
zdecydowanie blisza maksyma Sokratesa
Wiem, e nic nie wiem.
Problem w spekulacji instrumentami
pochodnymi polega na tym, e czsto po
drugiej stronie naszych pozycji s
inwestorzy, ktrzy teoretycznie maj
przewag nad nami. Mwi tutaj o
funduszach inwestycyjnych oraz innych
instytucjach finansowych zarwno polskich,
jak te zagranicznych. Ta przewaga sprowadza
si
najczciej
do
stosowania

Nie ma moliwoci, eby zarobi na spekulacji kontraktami

terminowymi stosujc czyj strategi inwestycyjn. To jest
po prostu niemoliwe ze wzgldu na to, e w wyniku
wystpowania dwigni finansowej strach przed strat jest
wielokrotnie spotgowany.

skomplikowanych systemw transakcyjnych,

posiadania wikszej iloci informacji i danych
oraz przede wszystkim wikszej iloci
pienidzy. Nie oznacza to oczywicie, e
jestemy z gry skazani na porak, ale na
pewno w starciu z takim przeciwnikiem
musimy by bardzo dobrze przygotowani, aby
mie szans na wygran.
Kolejn grup przeciwnikw na rynku
kontraktw
terminowych
stanowi
arbitrayci
oraz
zwykli
spekulanci
wykorzystujcy
poufne
informacje.
Czsto ta grupa inwestorw jest nazywana
potocznie "koszykarzami", ze wzgldu na to, e
staraj si oni w sposb sztuczny wpyn na
kurs kontraktw terminowych. Najpierw
obstawiaj spadki sprzedajc kontrakty, a
nastpnie sprzedaj due iloci akcji, eby
zaniy kurs indeksu, po czym odkupi swoje
krtkie pozycje w kontraktach lub na odwrt.
Te wszystkie czynniki niemale gwarantuj to,
e na pocztku swojej kariery na rynku
kontraktw bdziesz traci pienidze. Jeeli
tak si nie stanie to po prostu masz szczcie i
raczej zacznij si przygotowywa na gorszy
okres. Nie ma nic gorszego ni rozpoczcie gry
na kontraktach i od razu osiganie sukcesw.
Jak
to
ju
wczeniej
pisaem
prawdopodobiestwo zajcia dobrej pozycji
wynosi 50%, wic moliwe jest dokonanie
pierwszych 45 udanych transakcji. Po takiej
serii kiedy nowy gracz ju zaczyna uwaa

52

siebie za "krla giedy" i angauje cay kapita w inwestycje

przychodzi brutalna rzeczywisto i rynek ostro karci niepokornego
inwestora. Najczciej koczy si to bankructwem!Jeeli mylisz, e
w Twoim przypadku bdzie inaczej to zapraszam do gry, by moe
jeste mdrzejszy ode mnie i wszystkich znanych mi traderw.
Spekulacja na kontraktach to zawd, a nie hobby. Jaki czas
temu jeden z moich znajomych zadzwoni do mnie z takimi sowami:
"Pawe podelij mi jakie materiay na temat kontraktw na WIG20,
bo mam zamiar si tym pobawi". Zapytaem go: "Chcesz si na
powanie zaangaowa w trading?", a on na to: "Nie. Traktuj to jako
zabaw!". To ja mu na to: "Daj sobie lepiej z tym spokj, spekulacja
na kontraktach to zawd, a nie zabawa!".
Z definicji przecie hobby, czy te zabawa kosztuj. Jeeli
interesujesz si kolarstwem to musisz kupi rower oraz inny sprzt,
wydajc na to pienidze. Znacznie bardziej kosztownym hobby jest
nurkowanie, poniewa trzeba wyda zarwno na sprzt, jak rwnie
wyjazdy, nierzadko w egzotyczne miejsca na wiecie, w poszukiwaniu
odpowiednich jezior i mrz. Generalnie wida zaleno, e im
bardziej ekstrawaganckie hobby, tym wiksz pochania iloci
pienidzy.
Gwarantuj Ci, e spekulacja na kontraktach terminowych jest
bardzo ekstrawaganckim hobby! Dlatego wanie bdzie kosztowa
mnstwo pienidzy, by moe wicej ni inne, nawet najbardziej
egzotyczne hobby!
Std ju tylko krok do ostatecznego wniosku, jeeli kontrakty
terminowe traktujesz jako hobby, to lepiej sobie daruj to zajcie i
wydaj swoje pienidze na co przyjemniejszego. Instrumenty
pochodne to zawd, a nie zabawa. Im szybciej to zrozumiesz tym
lepiej dla Ciebie i przede wszystkim dla Twojego portfela. Osoby
inwestujce na tego rodzaju rynkach spdzaj cae dnie na analizach
i ulepszaniu swoich strategii inwestycyjnych. Dlatego powicajc
dziennie na to zajcie 15 minut z nimi nie wygrasz. No chyba, e
uwaasz siebie za mdral to wtedy zapraszam do zabawy.

Problem w spekulacji instrumentami

pochodnymi polega na tym, e czsto po dru
giej stronie naszych pozycji s inwestorzy,
ktrzy teoretycznie maj przewag nad na
mi. Ta przewaga sprowadza si najczciej
do stosowania skomplikowanych systemw
transakcyjnych, posiadania wikszej iloci
informacji i danych oraz przede wszystkim
wikszej iloci pienidzy.

Tak naprawd kady inwestor na rynku kontraktw terminowych ma

do wyboru tylko albo a dwie techniki inwestycyjne: Day Trading
(spekulacja na dziennych zmianach cen) oraz podanie za trendem
(wykorzystywanie ruchw kierunkowych). To wanie od Twojego
charakteru bdzie zalee, ktra z nich przyniesie Ci zyski w tym
trudnym zajciu jakim jest spekulacja.
A teraz za wiadomo. Nie ma moliwoci, eby zarobi na
spekulacji kontraktami terminowymi stosujc czyj
strategi inwestycyjn. To jest po prostu niemoliwe ze wzgldu
na to, e w wyniku wystpowania dwigni finansowej strach przed
strat jest wielokrotnie spotgowany. Jak wiadomo kada osoba
inaczej reaguje na strach, a to wanie on oraz emocje s przyczynami
najwikszej liczby bdnych transakcji. Twj styl inwestowania musi
pasowa do Twojej osobowoci i tylko wtedy bdzie skuteczny. Tylko
Ty wiesz jakie s twoje uczucia, gdy rynek poda przeciwko Twojej
pozycji i pogbia straty.
Spekulujc na kontraktach musisz si cay czas uczy i rozwija.
Twoja strategia inwestycyjna musi ewoluowa, poniewa rynki wci
si zmieniaj. To co sprawdzao si w przeszoci i przynosio bardzo
dobre zyski, dzisiaj moe przynosi tylko straty. Trzeba cay czas si
rozwija albo czekaj Ci nieudane transakcje. Amerykanie maj na
53

to takie powiedzenie: "Jeste tak dobrym traderem, jak twoja

ostatnia transakcja." Podobnie jak z kadym innym zajciem, tak i z
inwestowaniem w kontrakty terminowe, ilo czasu powicona na
rozwj i poszerzanie swojej wiedzy przekada si na wypracowane
zyski. Nie wygrasz, powicajc 15 minut dziennie, z profesjonalist,
ktry dzie w dzie zajmuje si tylko tym tematem.

Od Ciebie tylko zaley jak dugo ten okres bdzie trwa. Niektrzy
inwestorzy zaczynaj zarabia ju po kilku miesicach, inni
natomiast dopiero po kilku latach. Jeeli mylisz, e w Twoim
przypadku bdzie inaczej i ju od samego pocztku zaczniesz "kosi
wielk kas" to lepiej miej si na bacznoci albo od razu odpu
sobie to zajcie.
Spekulacja to zawd, a nie hobby, musisz wic zarabia pienidze.
Jeeli tak nie jest to daruj sobie to zajcie, albo zmie co w swoim
stylu inwestycyjnym. Wypracowanie strategii, ktra bdzie Ci
przynosi konsekwentne zyski bdzie kosztowa sporo czasu i
pienidzy. Wic bd ju na pocztku na to najlepiej przygotowany,
a oszczdzisz sobie sporo nerww, gotwki i rozczarowa.

PATRONAT EQUITY MAGAZINE

Moja dobra rada dla wszystkich osb, ktre maj zamiar wej na
rynek kontraktw terminowych lub innych instrumentw
pochodnych brzmi nastpujco. Przygotuj si na straty i na cik
prac, przede wszystkim nad swoj psychik!

PAWE BIEDRZYCKI
Inwestor giedowy, wsptwrca i redaktor serwisu
www.StrefaInwestorow.pl oraz narzdzia dla inwesto
rw giedowych www.SIndicator.net. Aktywny inwestor
na rynku akcji i kontraktw terminowych.

54

INWESTOWANIE
HARMONICZNE

Arek yjak

naliza harmoniczna (ang. Harmonic Trading) jest dziedzin

Analizy Technicznej (AT) skupiajc si na pomiarze
harmonicznoci cen instrumentw finansowych, takich jak
akcje, obligacje, kontrakty oraz wszelkie inne bdce
przedmiotem notowa giedowych oraz na ktrych moemy dojrze
struktury falowe (odpowiednia pynno i historia notowa).
Falowa natura rynkw pozwala skupi si na geometrycznych ksztatach
jakie kreli cena w rnych interwaach czasowych oraz na ich czstej
powtarzalnoci. To prowadzi do wniosku, e rynek moe porusza si w
cile okrelony sposb, ktry my moemy zbada i pomierzy. Na tej
podstawie odkryto i zbadano wiele struktur geometrycznych, takich jak
formacje: Gartleya, Batmana, Kraba czy Motyla oraz innych typu
(X)ABCD, jak rwnie istnieje wiele odmian formacji typu ABCD,
bdcych odpowiednikami elliottowskich korekt.
Ukady harmoniczne wystpuj z tak sam czstotliwoci
zarwno na rynku FOREX, jak i na rynku akcji czy towarw.
Mao tego powtarzaj si rwnie w kadym ukadzie czasowym, co z
pewnoci sprawia, e mog stanowi skuteczn strategi inwestycyjn
tak samo dla inwestorw jednosesyjnych, jak i tych, ktrzy lubi
inwestycje w duszym terminie.
Inwestowanie na podstawie harmonicznoci i geometrii rynku
pozwala z zaskakujc precyzj ustala punkty zwrotne na
rynku, co jak wiemy najbardziej interesuje osoby zajmujce si
spekulacj na giedzie. Interesuje nas przede wszystkim zmiana ceny, ale
oczywicie musimy najpierw wiedzie KIEDY i GDZIE ta zmiana zacznie
nastpowa oraz to KIEDY i GDZIE ta zmiana si skoczy, czyli rynek
zacznie porusza si przeciwnie do naszych otwartych pozycji.
55

Zanim jednak przejdziemy do przykadw rynkowych, gdzie postaramy si

pokaza jak wykorzysta strefy zwrotu PTA (Potential Trade Areas), ktre
powstaj w wyniku grupowania zniesie i projekcji Fibonacciego,
zapoznajmy si z genez samych wspczynnikw, dziki ktrym owe strefy
powstaj. To z pewnoci pozwoli lepiej zrozumie ide harmonicznoci
rynkw.

Wspczynniki fibonacciego pochodzenie ma znaczenie

Kada platforma brokerska jak i oprogramowanie do analizy technicznej

zawiera co najmniej jedno narzdzie (o ile nie kilkanacie), w ktrych
wykorzystuje si wspczynniki Fibonacciego. Tych narzdzi moe by
naprawd wiele i ich uyteczno zaley tylko od pomysowoci ich twrcw
w wykorzystaniu poziomw Fibonacciego oraz liczb Phi i phi. Tymi
narzdziami mog by np. wachlarz Fibonacciego, zniesienia, projekcje,
kanay Fibonacciego i wiele innych. Spraw jednak komplikuje ilo
wspczynnikw, jakie bdzie si wykorzystywa w swojej grze giedowej
oraz praktyczna umiejtno i wiedza, gdzie i kiedy maj one
swoje zastosowanie. To jest wanie sztuka, ktr chcielibymy w tej
publikacji sobie przybliy. Sprawdmy zatem jakie wane przyczyny
skoniy badaczy rynku do odkrycia dodatkowych poziomw Fibonacciego
oraz w jaki sposb przyczyniy si one do powstania techniki zagszczania
zniesie i projekcji, tworzcych niezwykle silne poziomy wsparcia i oporu.
Zacznijmy nasz przygod od liczb PHI i phi. Liczby te byy znane
ludzkoci od wiekw i umiejtnie wykorzystywane w wielu dziedzinach
ycia, takich jak budownictwo, muzyka, sztuka a nawet biologia. Phi
(due PHI), czyli 1.618 to tak zwana zota proporcja, natomiast phi
(mae phi) jest jej odwrotnoci i ma warto 0.618. Grecy wykorzystali je
przy budowaniu Panteonu, Egipcjanie wykorzystali umiejtnie przy
budowie piramid w Gizie. Byy one znane rwnie wielu znakomitym
osobistociom nauki jakimi byli z pewnoci Leonardo Da Vinci czy
Pitagoras.
Skoro zatem liczby te byy obecne niemal w kadej dziedzinie ludzkiej
dziaalnoci, wic dlaczego miaoby ich nie by rwnie na rynkach
finansowych?
Sprawdmy zatem jaki maj one zwizek z liczbami Fibonacciego a w
nastpstwie tego z poziomami stosowanymi w tradingu

Cig liczb Fibonacciego wyglda nastpujco: 1, 1, 2, 3, 5, 8,

13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987, ...
Niezwykymi wasnociami takiego cigu liczb jest to, e kady
nastpny wyraz cigu jest sum dwch swoich poprzednikw, z t rnic,
e dwa pierwsze wyrazy tego cigu s jedynkami.
Policzmy wic i sprawdmy czy to prawda. Dodajemy drugi wyraz do
trzeciego, a wic 1 + 2 = 3. Trjka jest kolejnym wyrazem cigu, czyli
czwartym. Moe dodajmy teraz szsty do sidmego: 8 + 13 = 21. Jest to
jedna z wielu waciwoci tego cigu.
A skd si wziy takie liczby jak te w tytule, czyli Phi i phi, kto
zapyta. To proste. Wystarczy, przykadowo, podzieli jaki wyraz
powyszego cigu Fibonacciego przez wyraz go poprzedzajcy i bdziemy
mieli liczb PHI. Sprawdmy.

5/3 = 1 ,6666666
89/55 = 1 ,61 81 81 81 81 81 81 81 81 81 81 81 81 81 81 8
1 44/89 = 1 ,61 79775280898876404494382022472
987/61 0 = 1 ,61 8032786885245901 6393442622951

Tak oto mamy liczb PHI. Liczba ta znana jest jako zota proporcja i jest
tym blisza swego ideau im wiksze wyrazy cigu dzielimy przez siebie.
Natomiast liczba phi powstaje poprzez dzielenie wyrazu cigu przez jego
nastpnik, tj. np. 2/3 czy 144/233. Sprawdmy.

2/3 = 0,66666666666666666666666666666667
1 44/233 = 0,61 8025751 072961 37339055793991 41 6
61 0/987 = 0,61 8034447821 681 86423505572441 743

W Polsce do niedawna znanymi wspczynnikami Fibonacciego byy:

23.6 38.2 50 61.8 78.6 100 161.8 200 261.8 Jest to naprawd
bardzo skromna paleta wspczynnikw i jest niewystarczajca
do dokadnego pomiaru harmonicznoci rynku.
Oczywicie
powstanie
dodatkowej
iloci
wspczynnikw
zawdziczamy niczemu innemu, jak ju wczeniej poznanym liczbom PHI
oraz phi. W wyniku prostych operacji matematycznych, takich jak
dzielenie, potgowanie czy pierwiastkowanie moemy uzyska dodatkow
palet niezmiernie istotnych liczb (niektre wspczynniki s liczbami cigu
Fibonacciego), bdcych gwnym filarem analizy harmonicznej. S to
56

kolejno: 14.6 18.6 23.6 30 38.2 44.7 48.6 50 56.4

61.8 68.5 78.6 88.6 100 112.8 127.2 146 161.8
190.2 200 205.8 223.6 261.8 314 361.8 oraz 423.6
Mamy ju ca palet wspczynnikw, lecz
nasuwa si nam takie oto pytanie. Co skonio ich
wynalazcw do ich odkrycia? Odpowied jest
jeszcze prostsza. Sam rynek.
Ot okazao si, e standardowe
wspczynniki
Fibonacciego
czsto
zawodz! Cena przebijaa poziom 61.8% i
zatrzymywaa si przed zniesieniem 78.6%, lecz...
do niego nie dochodzia. Tak samo byo w
przypadku
przebijania
poziomu
50%
i
zatrzymywania si przed 61.8%, czy zawracanie
rynku tu przed wanymi poziomami 50%,
161.8%, 200%, 261.8% itd. Zniesienia 61.8 78.6
161.8 261.8, oraz te, ktre stanowi poow (50%)
czy cao (100%) ruchu, jak rwnie stanowice
jego dwukrotno (200%) stay si tak popularne,
e zbyt wiele osb o tym wiedziao i tylko czekao,
a cena dotrze do tych poziomw, aeby podj
konkretne dziaania na rynku. Jedni zamykali
pozycje tu przed tymi poziomami, a inni
prbowali je przetrzyma, co spowodowao, e
owe poziomy przestay mie ju takie techniczne
znaczenie jak zakadano. Zmusio to wielu
badaczy harmonicznoci, w tym Jima Kanea do
odkrycia kilku innych wanych poziomw
zniesie, ktre odmieniy sposb inwestowania!
Tak oto na drodze matematycznych dywagacji i
obserwacji samego rynku powstay nowe
wspoczynniki. Jim Kane wraz ze Scotem
Carneyem spdzili wiele godzin na obserwacji
wykresw i zauwayli m.in., e czsto cena po
przebiciu poziomu 78.6% nie dochodzi w rejon
100%, lecz zatrzymuje si gdzie niej. To

doprowadzio do odkrycia kolejnego bardzo

wanego wspczynnika jakim by 88.6% (0.618
0.25)
Idc dalej tym tropem mona byo rwnie
zauway, e kiedy cena zaczynaa kreli znane i
lubiane formacje podwjnego dna bd
podwjnego szczytu, nastpowao przebicie
zniesienia 100% a dopiero potem powrt i
chwilowe odwrcenie trendu. Mona si pokusi o
stwierdzenie, e byo to koszenie Stop Lossw
graczy giedowych, ktrzy dopatrywali si tam
podwjnego dna/szczytu.
Zaobserwowano, e przebicie tego poziomu
nastpowao bardzo czsto do konkretnych i
dajcych si pomierzy poziomw: 112.8% (PHI
1.6180.25) lub 127.2% (PHI 1.6180.5). To rwnie
przyczynio si bezporednio do powstania
formacji ABCD typu Expanding cena przebija
poziom 100% i dochodzi do poziomu 112.8% lub
127.2% po czym nastpuje niewielka korekta
caego ruchu a w jej nastpstwie kontynuacja
trendu wikszego cyklu.
Wspczynnik 146% to kolejny przykad poziomu,
gdzie cena zawraca tu przed najwaniejszym
zniesieniem okrelonym liczb PHI, czyli
zniesieniem 161.8% ! Wielu traderw w
oczekiwaniu na dotarcie do tego poziomu pozwala
swoim zyskom topnie a czasem w najbardziej
niesprzyjajcych warunkach mog straci ca
wypracowan pozycj. Jak wida znajomo tego
wspczynnika moe pozwoli zrealizowa cho
cz zyskw.
Wspczynniki 190.2 oraz 205.8, czyli kolejne
nowe poziomy, oscyluj wok poziomu 200%,
czyli dwukrotnoci zniesienia poprzedzajcego

ruchu i wanego poziomu psychologicznego.

Bardzo czsto zdarza si, e cienie wiec
przebijaj ten poziom, dochodz do poziomu
205.8%, po czym cena wraca i korpus zamyka si
w okolicach 200% zniesienia. Tym razem znw
mona pokusi si o stwierdzenie, e w miejscach
psychologicznych poziomw mamy do czynienia z
polowaniem na SL.

Strefy PTA

Strefy PTA powstaj z uyciem wszystkich

wymienionych powyej wspczynnikw, a samo
pojcie strefy PTA (Potential Trade Area) mona
rozumie
w
wolnym
tumaczeniu
jako
potencjalna strefa do zajcia pozycji na rynku.
Istnieje
take
kilka
innych
terminw
okrelajcych to samo zagadnienie, np. PRZ
Potential Reversal Zone czy POO (W)
Potencjalny Obszar Oporu (Wsparcia).
Jak
wspomnielimy
wiele
znanych
wspczynnikw stao si na tyle popularnych, e
gra giedowa z ich uyciem staa si
niezadowalajca, poniewa cena bardzo czsto je
przebijaa bd rwnie czsto zawracaa tu
przed nimi. Rnica w stosowaniu pojedynczych
wsp. Fibonacciego a caych stref z nich
zbudowanych (zgrupowanych, zagszczonych)
polega na tym, e uycie powiedzmy jednego
zniesienia 61.8% moe da konkretn warto
ceny (poziomu) np. 1.4569 natomiast uywajc
wielu wsp. i odpowiednio je grupujc, mamy ju
przedzia cenowy, czyli PTA o rozpitoci od kilku
do kilkunastu PIPS (na FOREX), ktry moe
wynosi przykadowo 1.4566 1.4572, co
zdecydowanie uatwia podejmowanie decyzji
inwestycyjnych. Strefy takie moemy rwnie
nazywa przedziaami/obszarami zwikszonego
prawdopodobiestwa zwrotu.
57

W zwizku z tym, e naturaln konsekwencj zachowania si ceny w

przeszoci jest jej aktualna warto, warto wic do ustalenia miejsca
potencjalnego zwrotu cenowego bra pod uwag nie tylko biec fal
impulsu i jej korekt (formacj abcd bd (x)abcd), ale take poszczeglne
mniejsze impulsy i korekty w danym trendzie i zalenoci falowe samej
badanej formacji harmonicznej.
Jak zatem powstaj strefy wsparcia/oporu PTA?

zewntrzne fali b do c, projekcj fali a do b odmierzon z pkt. c oraz

ekspansj fali a do b. W wyniku tych operacji z uyciem poziomw
Fibonacciego powstay nam dwie przylegajce do siebie silne strefy
wsparcia, ktre posu nam z pkt. odniesienia w naszych transakcjach.

Koncepcja i trading

Trade what you see, not what you think badajc rynek pod ktem
zalenoci geometrycznych i falowych musimy mu si dokadnie przyjrze
dosownie. Gdy znajdziemy interesujc nas struktur musimy ustali trend
j poprzedzajcy oraz oceni kontekst w wyszym interwale czasowym ni
ten, w ktrym mamy zamiar wej na rynek. Musimy mwic prociej mie
szersze spojrzenie na interesujcy nas rynek. Nastpny krok to zbudowanie
solidnej bazy dla naszych inwestycji, czyli stref PTA.
Przykad 1. Indeks Wig20

Rys. 1. WIG20 w ukadzie dziennym z widocznymi falami impulsw i

korekt w trendzie wzrostowym. Zakres czasowy 02/2009 do 07/2009
Do zbudowania stref wsparcia PTA posuylimy si falami impulsw i
korekt poprzedzajcego trendu, jak rwnie falami samej formacji abcd.
Pomierzylimy nastpujce zniesienia: od miejsca oznaczonego na wykresie
jako pkt. a do pkt. 1, czyli a do 1, a do 3, a do 5, a do 7, a do 9, a do 11,
oraz wzilimy pod uwag poprzednie korekty w trendzie (najwiksze), czyli
ich projekcje: 6 do 7, 8 do 9, 10 do 11 ktre nastpnie odmierzylimy od pkt.
a do naszej strefy PTA. Z samej formacji abcd wzilimy zniesienie

Rys. 2. WIG20 w ukadzie dziennym z widocznymi powtarzajcymi si

strukturami harmonicznymi oznaczajcymi kolejne korekty w trendzie
wzrostowym. Zakres czasowy 01/2009 do 03/2010
58

Nasz rodzimy indeks od lipca 2009 do stycznia 2010 stworzy nam a 6

okazji do zarobienia. Za kadym razem mielimy t sam sytuacj, czyli
trend i korekta, a dokadnie 3 korekty bdce strukturami abcd oraz trzy
typu (x)abcd kolejno: batman, gartley, batman. Za kadym razem procedura
jest taka sama, czyli:
wyznaczenie (skoro jestemy w potwierdzonym trendzie) poziomw PTA
czekanie na sygna wejciowy oraz
dobr wielkoci pozycji w zalenoci od przyjtego ryzyka, nastpnie
zarzdzanie otwart pozycj i realizacja zyskw

Witamy na rodzimym parkiecie wykres spki Bogdanka (Lubelski Wgiel

Bogdanka SA (LWB). Widzimy struktur bdc korekt typu abcd
poprzedzon silnym trendem wzrostowym (ukad dzienny). Rwnie w
kontekcie tygodniowym jest ona poprzedzona silnym wzrostem (midzy
innymi dugi biay korpus poprzedzajcy korekt rys. poniej).

W celu ochrony wypracowanego zysku, sugerujc si sytuacj tylko i

wycznie widoczn na wykresie, wyjcia z pozycji (np. z kontraktw FW20)
naleao dokona po przebiciu linii trendu w miejscu oznaczonym EXIT,
poniewa mielimy zamknicie czarnego korpusu wiecy wraz z
poprzedzajc go luk cenow, co z pewnoci nie byo oznak siy indeksu.
Przykad 2. GPW Bogdanka

Rys. 4. Bogdanka, wykres tygodniowy kontekst

Mamy spenione ju dwa kryteria jest trend i jest korekta. Wszystko,
co musimy teraz zrobi to ustali, najdokadniej jak potrafimy, pkt. zwrotny,
eby wej na rynek po jak najlepszej cenie, minimalizujc
jednoczenie ryzyko strat.

Rys. 3. Bogdanka. Silny trend wzrostowy i korekta bdca struktur

harmoniczn typu ABCD z koczca si na strefie PTA bdc silnym
wsparciem, ukad dzienny.

Robimy to korzystajc z klasycznej AT oraz budujc obszar wsparcia z

uyciem wspczynnikw Fibonacciego, ktre ju poznalimy wczeniej.
Prowadzimy lini trendu (rys. 3.) przez pkt. 1 do 2, ktr nastpnie
przesuwamy wyej rwnolegle tak, aby powsta kana trendowy 12 do 3.
Jak widzimy owa grna krawd kanau stanowi pierwsz podprk dla
spadajcej ceny oraz pozwala dokadniej okreli pkt. d naszej formacji.
Nastpnie technik grupowania zniesie Fibonacciego budujemy silny
59

obszar wsparcia PTA (ich ilo zaley od sytuacji technicznej i moe wynosi
od 1 do 3), ktry wraz z poziomem Stop Loss posuy nam rwnie do
wyliczenia ryzyka inwestycyjnego (dobr wielkoci pozycji, zarzdzanie ni
oraz wyliczenie ryzyka jest odrbn dziedzin i nie bdziemy jej w tym
artykule omawia).
W pkt. 4 czekamy na sygna do zakupw, jakim by z pewnoci wysoki
korpus biaej wiecy bdcej jednoczenie formacj objcia. Sygnaw
wejciowych mona doszukiwa si na wiele sposobw w zalenoci od
preferencji inwestycyjnych oraz umiejtnoci technicznych. Mog to by
przecicia si rednich, wejcia na mniejszym interwale czasowym po
przebiciu linii trendu, regresji bd wybicia poza strefy PTA wyznaczone za
pomoc wsp. Fibonacciego (lub kombinacje powyszych w zalenoci od
sytuacji rynkowej).
Poziomy Stop Loss ustawia si (przy inicjowaniu pozycji) pod obszarami
wsparcia PTA (oporu dla korekty w trendzie spadkowym), po czym
stosujc odpowiednie zasady zarzdzania kapitaem moemy obliczy ILE
MOEMY ewentualnie STRACI i do tego dobieramy wielko pozycji,
poniewa to jest jedyna rzecz, ktr moemy stwierdzi na pewno.
Kolejne odbicia od linii kanau trendowego (pkt. 5 i pkt. 6), w zalenoci od
strategii inwestycyjnej, mog by potraktowane jako okazje do zakupw
(ewentualnie dokupienia akcji etc). W pkt. 7 a najpniej w pkt. 8 mona
rozway cakowite zamknicie pozycji.
Przykad 3. Forex EURGBP
Dla odmiany formacja (x)abcd typu Butterfly (Motyl), po ktrej moemy
spodziewa si korekty trendu wzrostowego. Warto zwrci rwnie uwag
na fakt rwnoci fal ab i cd, (ab=cd!), co znaczco wzmacnia si i wymow
caego naszego ukadu spadkowego. Stop Loss w takim przypadku rwnie
ustawiamy powyej poziomu PTA wyznaczonego za pomoc zgrupowanych
wsp. Fibonacciego i dobierajc na tej podstawie wielko pozycji.
PTA zawsze suy jako silny, i respektowany przez cen, poziom
oporu/wsparcia oraz punkt odniesienia w naszych transakcjach.

R
ys. 5. Rynek FOREX, EURGBP, prospadkowa formacja harmoniczna typu
Butterfly wraz z poziomami docelowymi.
Pierwszy poziom docelowy, biorc pod uwag dynamiczne spadki pary
EURGBP (dugie czarne korpusy i krtkie cienie wiec spadkowych), to linia
trendu, gdzie moemy zauway pojawiajce si biae wiece oraz ich dolne
cienie sigajce poniej naszej linii trendu oznaki sabnicia spadkw, lecz
z cen zamknicia korpusu powyej. Natomiast drugi moliwy poziom,
zaznaczony jako TP2 to, jeli kto zauway, potencjalny pkt. d nowej
formacji kontynuacji trendu typu abcd (poziom TP1 by jej punktem b).
Cig dalszy w kolejnym numerze Equity!
AREK YJAK
Pasjonat inwestycji z uyciem narzdzi Fibonacciego oraz geo
metrii rynku. Od kilku lat aktywnie inwestuje wykorzystujc
zaawansowan analiz harmoniczn na rynku FOREX i kontrak
tw. Autor bloga www.inwestowanieharmoniczne.blogspot.com
oraz wspredaktor serwisu dostarczajcego oprogramowanie
giedowe www.robixtools.com
60

61