TEHNIKI KOLSKI CENTAR ZVORNIK

MATURSKI RAD IZ BEZBEDNOST I REGULISANJE SAOBRAAJA

TEMA: SAOBRAAJNI TOK I NJEGOVE OSNOVNE VELIINE

Profesor: Vladan Vukovi

Uenik: Dejan Popovi

Karakaj, 2014.godine

Maturski rad Sadraj:

Dejan Popovi

Uvod .............................................................................................. 3 Teorija saobraajnog toka ............................................................. 4 Osnovne veliine saobraajnog toka ............................................. 6 Protok (brzina) vozila .................................................................. 7 Gustina saobraajnog toka ....................................................... 10 Brzina saobraajnog toka ......................................................... 11 Vrijeme putovanja ..................................................................... 12 Jedinino vrijeme putovanja ..................................................... 12 Interval slijeenja vozila ............................................................ 12 Rastojanje slijeenja vozila....................................................... 13 Zakljuak ..................................................................................... 14 Literatura: .................................................................................... 15

Maturski rad Uvod

Dejan Popovi

Teorija saobraajnog toka predstavlja naunu oblast koja izuava uslove odvijanja saobraaja na putu. Teorija saobraajnog toka svrstava se u mlade naune discipline iji koreni datiraju oko tridesetih godina ovog veka. Poetak njenog razvoja vezuje se za primenu teorije verovatnoe u opisivanju odredjenih karakteristika saobraajnog toka. Osnovni zadaci teorije saobraajnog toka su istraivanje i definisanje osnovnih veliina saobraajnih tokova i karakteristika tih veliina, kao i istraivanje zavisnosti osnovnih veliina saobraajnog toka kao osnove za analizu uslova odvijanja saobraaja i upravljanja saobraajnim tokovima na putnoj mrei. Sva vozila koja se kreu posmatranim delom puta su istog izvorita i imaju isti cilj putovanja, ine saobraajni tok. Ako se posmatra odvijanje saobraja na jednoj deonici puta, moe se videti da se vozila kreu razliitim brzinama na pojedinim delovima deonice, da se meusobno pretiu i da jedno vozilo svojim nainom kretanja utie na druga vozila. to je broj vozila na deonici vei, to e i ovi uticaji biti izraeniji. Osnovno pri poveanom obimu saobraaja, ijem razreenju i meusobnom usaglaavanju treba reiti, jeste da se ostvare to vea bezbednost , to vea brzina savlaivanja deonice, to bolje iskoriavanje kapaciteta saobraajnice i da se izbegne zaguenje. Nain na koji se saobraajni tok odvija utie na mogunost razreavanja i usaglaavanja ovih problema. Saobraajni tokovi e se odvijati u zavisnosti od sledeih faktora: tehniko-eksploatacionih karakteristika puta (irina, poduni nagib, zakrivljenost, stanje kolovoza itd.);struktura toka, tj. vrste vozila u toku (putnika, teretna, autobusi, autovozovi, traktori, motocikli itd.); svojstva vozila (gabaritne dimenzije, vune karakteristike, efikasnost koionog sistema itd.); regulativnih mera (ogranienja brzine, zabrane preticanja itd.); vremenskih prilika (sneg, ka, suvo) i doba dana.

Maturski rad Teorija saobraajnog toka

Dejan Popovi

Teorija saobraajnog toka je nauna disciplina koja se bavi izuavanjem uslova kretanja motornih vozila u saobraajnim tokovima na mrei drumskih saobraajnica. U ovladavanju sloenom problematikom uslova kretanja motornih vozila u saobraajnim tokovima, teorija saobraajnog toka bavi se sljedeim znaajnim pitanjima: - Istraivanjem i definisanjem osnovnih pokazatelja, mjerodavnih za opisivanje saobraajnih tokova, koji se nazivaju parametri saobraajnog toka; - Istraivanjem postupaka za mjerenje osnovnih parametara saobraajnog toka u realnim putnim i saobraajnim uslovima; - Istraivanjem zavisnosti izmeu osnovnih parametara saobraajnog toka u idealnim putnim i saobraajnim uslovima; - Istraivanjem odgovarajuih modela za iskazivanje zavisnosti izmeu osnovnih parametara saobraajnog toka u realnim uslovima puta i saobraaja; - Istraivanjem odgovarajuih modela za iskazivanje zavisnosti osnovnih parametara saobraajnog toka od tehnikoeksplotacionih karakteristika puta i - Istraivanjem karakteristika saobraajnih tokova u idealnim i realnim uslovima.

Maturski rad

Dejan Popovi

Praktina namjena optih saznanja iz teorije saobraajnog toka ogleda se u sljedecem : - Vrednovanje postojee mree ili njenih pojedinih dijelova, sa gledita udovoljenja zahtjeva dostignutog i oekivanog saobraaja, u cilju utvrivanja realnih potreba za poboljanjem postojee mree ili njenih pojedinih dijelova u dinamici vremena; - Na osnovu ovog vrednovanja vri se identifikacija nastanka uskih grla, kao i kvalitativno definisanje adekvatnih mjera koje treba preduzeti u cilju eliminisanja uskih grla; - Vrednovanju mogunosti projektovane mree ili njenih pojedinih dijelova; - Stvaranju odgovarajueg alata potrebnog za definisanje neophodne analitike osnove, o uslovima odvijanja saobraaja na posmatranim mreama pri dostignutim i oekivanim zahtjevima saobraaja, koja je potrebna za planiranje i raspodjelu saobraajnih tokova, programiranje transportnih zadataka na mrei i dr. Problem mjerenja veliina koje opisuju saobracajni tok predstavlja centralni i osnovni problem koji se javlja u svim sektorima drumskog saobraaja i transporta. Naini provoenja i kvaliteta ovih mjerenja mogu se meusobno toliko razlikovati da njihovi rezultati esto nisu odmah usporedivi, tako da mogu uticati na analize i faze planiranja koje eventualno slijede nakon obavljenih mjerenja. Uvoenje novih instrumenata za monitoring otvara pitanja vezana za njihovu primjenu u direktnom utvrivanju parametara saobraajnog toka. Kada se radi o direktnom mjerenju, potrebno je provjeriti mogunost koritenja posebno opremljenih vozila. Mogunost ove metodologije jo uvijek nije potpuno ispitana i ini se da zavisi o broju i prostornoj i vremenskoj distribuciji opremljenih vozila u mrei.

Maturski rad Osnovne veliine saobraajnog toka

Dejan Popovi

Pri definisanju osnovnih veliina saobraajnog toka, najprije treba rei da se pod pojmom saobraajni tok podrazumijeva istrovemeno kretanje vie vozila na putu u odreenom poretku. Za opisivanje saobraajnih tokova i zakonitosti kretanja motornih vozila u saobraajnim tokovima na drumskim saobraajnicama neophodno je definisati adekvatne pokazatelje. Ti se pokazatelji, u teoriji saobraajnog toka, nazivaju osnovne velicine saobraajnog toka ili osnovni parametri saobraajnog toka. Na dananjem stepenu razvijenosti teorije saobraajnog toka i praktinih znanja, koja se koriste pri rjeavanju konkretnih zadataka, u red relevantnih pokazatelja za opisivanje saobraajnih tokova najee se svrstavaju:

1. Protok vozila (brzina); 2. Gustina saobraajnog toka; 3. Brzina saobraajnog toka; 4. Vrijeme putovanja vozila u toku; 5. Jedinino vrijeme putovanja vozila u toku; 6. Vremenski interval slijeenja vozila u toku i 7. Rastojanje slijeenja vozila u toku.

Maturski rad
Pored nabrojanih veliina u osnovne veliine spadaju: 1. Rastojanje 2. Struktura toka 3. Sloenost toka 4. Mjerodavni protok 5. Karakter toka i dr.

Dejan Popovi

Ovdje je prihvaena logika da se u red osnovnih veliina uvrste pokazatelji koji omoguavaju uspostavljanje fundamentalnih relacija u uslovima idealnog toka, a da se ostali parametri ukljue kao karakteristini pokazatelji osnovnih osobenosti saobraajnog toka ciji je znacaj izuzetan u opisivanju odgovarajuih relacija u realnim tokovima.

Protok (brzina) vozila

Brzina vozila na urbanim ulicama zavisi od tri glavna faktora: 1. okoline, 2. interakcije izmedu vozila, 3. saobracajne kontrole. Okolina puta ukljuuje : geometrijske karakteristike izgradnje, karakteristike ivicnjaka, karakteristike susjedne korisnicke teritorije.

Maturski rad
Okolina utie na sljedee: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Broj i irinu linija, Vrstu medijana, Punu vonju, Prostor izmedu raskrsnica, Parking, Kolicinu pjeakih zona i Ogranicenja brzine.

Dejan Popovi

Interakcija izmeu vozila je determinisana: 1. Gustinom saobraaja, 2. Koliinom tekih vozila i autobusa i 3. Brzinom kretanja.

Razlikujemo: Brzinu slobodnog toka - to je prosjena brzina saobraaja dovoljno niska da na vozaa ne utie prisustvo drugih vozila te kada saobraajni znakovi i semafor na raskrsnicama nisu prisutni ili su dovoljno udaljeni da nemaju uticaj na izbor brzine. Voza rijetko moe putovati ovom brzinom. Najee prisustvo drugih vozila ograniava brzinu kretanja jer su razlike u brzinama uzrokovane vozilima koja se nalaze ispred vozaa i koja ubrzavaju sa STOP-a i jo nisu dostigla slobodnu brzinu. Kao rezultat trenda brzine vozila postaje sporiji tako da je slobodna brzina ograniena uslovima visoke gustine saobraaja. Brzina tranja - rijetko se moe voziti brzinom slobodnog toka. Veinu vremena brzinu odreuje prisutnost ostalih vozila tako da se kao rezultat dobije brzina koja je nia od brzine slobodnog toka.

Maturski rad

Dejan Popovi

Brzina putovanja - Prisustvo kontrole saobraaja na dijelovima ulice nastoji da umanji brzinu vozila ispod prosjene brzine kretanja. Karakteristika brzine koja obuhvata uticaj kontrole saobraaja je prosjena brzina putovanja. Ova brzina se dobije tako to se duina segmenta dijeli sa prosjenim vremenom putovanja. Vrijeme putovanja je vrijeme potrebno da se pree dio ulice ukljuujui sva zakanjenja uzrokovana STOP-om. Pod pojmom protoka vozila podrazumijeva se broj vozila koji pree posmatrani presjek saobraajnice u jedinici vremena u jednom smjeru za jednosmjerne saobraajnice ili u oba smjera za dvosmjerne saobraajnice. Sa gledita realnih tokova, zavisno od naina posmatranja u odnosu na prostor razlikujemo: 1. Protok vozila na presjeku (odsjeka ili dionice) puta i 2. Protok vozila na odsjeku puta. Protok vozila na presjeku (odsjeka ili dionice) puta predstavlja protok koji se ostvaruje na posmatranom presjeku (odsjeka ili dionici puta).

Protok vozila na odsjeku ili dionici puta predstavlja aritmeticku sredinu protoka na n presjeka na odsjeku ili saobracajnoj dionici, gdje n.

Maturski rad Gustina saobraajnog toka

Dejan Popovi

Pod pojmom gustina saobraajnog toka podrazumijeva se broj vozila na jedinicu duine saobraajnice, po saobraajnoj traci, po smjerovima za jednosmjerne saobraajnice, odnosno u oba smjera za dvosmjerne saobraajnice. Znai, pojam gustine vezan je prostorno za odsjek ili saobraajnu dionicu, a vremenski za trenutno stanje. U praksi, s obzirom na vremenski period u kome se posmatra, gustina saobraajnog toka moe predstavljati: a) Broj vozila po jedinici duine posmatranog odsjeka (g) u trenutku posmatranja odnosno : gdje je: N broj vozila u saobraajnom toku na posmatranom odsjeku puta u odredenom trenutku, S duina odsjeka u kilometrima. b) Broj vozila po jedinici duine posmatranog odsjeka kao aritmetika sredina m - trenutnih posmatranja u nekom vremenskom period T: _

Sva teoretska uoptavanja fundamentalnih relacija u teoriji saobraajnog toka, kada je rije o gustini, odnose se na gustinu na odsjeku u jednom pravcu u jednom nizu u jednom smjeru. Osnovna jedinica za iskazivanje gustine je broj vozila po jednom kilometru, a osnovni simbol je g.

10

Maturski rad Brzina saobraajnog toka

Dejan Popovi

S obzirom da se radi o brzini saobraajnog toka to se, za razliku od opteg pojma brzine ili brzine kretanja pojedinanog vozila, pod pojmom brzine toka eksplicitno misli na odreenu srednju vrijednost brzina svih vozila koja uestvuju u posmatranom saobraajnom toku. Zavisno od naina posmatranja protoka u odnosu na prostor i vrijeme, a s obzirom i na znaenja pojmova protoka vozila i gustine toka, u teoriji saobraajnog toka se kao odgovarajue srednje brzine koriste razliiti pojmovi za opis srednjih vrijednost brzina svih vozila koja sainjavaju posmatrani saobraajni tok. Ovi pojmovi su sljedei: 1. Srednja prostorna brzina toka, koja je prostorno analogna gustini vezana za odsjek puta ( S ), a vremenski za trenutak 2. Srednja vremenska brzina toka, koja je analogna prostornom protoku vozila vezanih za presjek puta, a vremenski za period osmatranja (T). Srednja prostorna brzina saobraajnog toka predstavlja aritmetiku sredinu trenutnih brzina svih vozila u saobraajnom toku na posmatranog odsjeku puta. Ova brzina se u strunoj literaturi naziva i srednja trenutna brzina. Dakle, srednja prostorna brzina toka, sa gledita prostornog posmatranja predstavlja brzinu na odsjeku puta, a sa gledita vremeskog posmatranja predstavlja trenutnu brzinu toka. Srednja vremenska brzina saobraajnog toka predstavlja aritmetiku sredinu brzina svih vozila saobraanog toka koja prolaze posmatrani presjek puta, u odreenom periodu vremena.

11

Maturski rad Vrijeme putovanja

Dejan Popovi

Vrijeme putovanja, kao veliina saobraajnog toka, predstavlja srednju vrijednost vremena putovanja svih vozila posmatranog saobraajnog toka preko posmatranog odsjeka puta. Osnovna jedinica za iskazivanje vremena putovanja saobraajnog toka je minuta, a takoe se koriste sekunda i sat.

Jedinino vrijeme putovanja

Jedinino vrijeme putovanja predstavlja srednju vrijednost vremena, svih vozila posmatranog saobraajnog toka, potrebnog da se pree jedinica rastojanja tj. jedan kilometar posmatranog odsjeku puta.

Interval slijeenja vozila

Interval slijeenja vozila u saobraajnom toku predstavlja vrijeme izmeu prolaska cela dva uzastopna vozila kroz zamiljeni presjek posmatranog odsjeka puta. Sa gledita realnih saobraajnih tokova, zavisno od naina posmatranja toka u odnosu na prostor i vrijeme razlikujemo: Intervale slijeenja pojedinano za N vozila koja u periodu vremena T prou posmatrani presjek puta; Srednju vrijednost intervala slijeenja na posmatranom presjeku puta za N vozila u vremenu T; Interval slijeenja na odsjeku ili dionici puta, kao aritmetiki prosjek srednjih vrijednosti intervala slijeenja na m posmatranih presjeka puta u vremenu T

12

Maturski rad

Dejan Popovi

Interval slijeenja vozila na presjeku puta predstavlja vrijeme prolaska ela uzastopnih vozila preko posmatranog presjeka puta. Interval slijeenja na odsjeku ili dionici puta predstavlja aritmetiku sredinu intervala slijeenja na n presjeka odsjeka ili dionica puta za posmatrani saobracajni tok. Osnovna jedinica za iskazivanje intervala slijeenja vozila je sekunda. Najei simbol za oznaavanje intervala slijeenja vozila je th. Interval slijeenja vozila ima veliki znaaj za opisivanje uslova odvijanja saobraaja na putevima, ne samo kao osnovni pokazatelj za teorijska uoptavanja meuzavisnosti u saobraajnom toku, ve i u ininjerskoj praksi kao reperni indikator kvaliteta saobraajnog toka.

Rastojanje slijeenja vozila

Rastojanje slijeenja vozila predstavlja prostorni razmak izmeu ela dva uzastopna vozila u saobraajnom toku i najee se oznacava sa Sh, a izraava se u metrima. Sa gledita realnih saobraajnih tokova na odsjeku puta rastojanje slijeenja predstavlja srednju vrijednost svih rastojanja slijeenja izmeu uzastopnih vozila u odreenom toku na posmatranom odsjeku ili dionici puta. Kod rastojanja slijeenja vozila razlikujemo: Konkretna rastojanja izmeu pojedinih vozila u saobraajnom toku koja su se nala u odreenom trenutku na posmatranom odsjeku ili dionici puta, gdje je i=1,2,.., n Srednja vrijednost trenutnih rastojanja izmeu svih vozila u saobraajnom toku koja su se nala u odreenom trenutku na posmatranom odsjeku ili dionici puta Aritmetiki prosjek m srednjih trenutnih rastojanja utvrenih na posmatranom odsjeku u periodu vremena T

13

Maturski rad

Dejan Popovi

U strunoj tehnologiji za duinu odsjeka ili dionice esto se kratko kae rastojanje, to treba razlikovati od rastojanja slijeenja vozila. Preciznije, rastojanje u teoriji saobraajnog toka predstavlja duinu odsjeka na kome se razmatraju uslovi kretanja vozila u saobraajnom toku. Odsjek je dio puta sa homogenim tehnicko-eksploatacionim karakteristikama. Odsjek je po pravilu manji od saobraajne dionice, ili je jednak sa saobraajnom dionicom. Odsjek puta moe biti za jednosmjerne saobraajne tokove sa jednom ili vie saobraajnih traka, kao i za dvosmjerni saobraaj sa dvije ili vie saobraajnoh traka. Odsjek pravog puta bez uspona sa savremenom ravnom saobraajnicom dovoljne irine za kretanje jednog niza vozila u jednom smjeru odgovara idealnim putnim uslovima. Osnovna jedinica za iskazivanje rastojanja u teoriji saobraajnog toka jeste metar. Nije iskljuena i vea jedinica kao to je kilometar. Osnovni simbol za obiljeavanje rastojanja jeste S, a cesto se koriste i simboli l i d.

Zakljuak
Pod pojmom saobraajni tok podrazumijeva se istrovemeno kretanje vie vozila na putu u odreenom poretku. Osnovne veliine saobraajnoj toka su: Protok vozila (brzina); gustina saobraajnog toka; brzina saobraajnog toka; vrijeme putovanja vozila u toku; jedinino vrijeme putovanja vozila u toku; vremenski interval slijeenja vozila u toku i rastojanje slijeenja vozila u toku. Pored nabrojanih veliina u osnovne veliine spadaju: Rastojanje, struktura toka, sloenost toka, mjerodavni protok i karakter toka i dr.

14

Maturski rad Literatura:

Dejan Popovi

1. VUKANOVI S., REGULISANJE I UPRAVLJANJE SAOBRAAJNIM TOKOVIMA, 2006. god. 2. EZGETA D., NADZOR I REGULISANJE DRUMSKOG SAOBRAAJA, El. izdanje, 2013. god. 3. STANI V., TEORIJE SAOBRAAJNOG TOKA, SAOBRAAJNI FAKULTET, 2000. god. 4. www.wikipedija.org

15