MATERIAY METALICZNE - LABORATORIUM

Rok III

Sroka Micha
wiczenie
nr 5

PWSZ Tarnw
2014/2015
L1
Zesp
E

Ocena
Toczenie metali

Wstp teoretyczny:
Toczenie obejmuje szereg rnorodnych procesw obrbki plastycznej realizowanych gwnie na
zimno i stosowanych do rozdzielania, ksztatowania i czenia materiaw w postaci blach, folii i pyt
(metalowych lub niemetalowych). Toczenie przeprowadza si za pomoc przyrzdw zwanych
tocznikami, przewanie na prasach mechanicznych lub hydraulicznych. Poniewa jeden z wymiarw
(grubod) pwyrobu jest istotnie mniejszy od dwch pozostaych stan naprenia (poza pewnymi
wyjtkami) mona uwaad za paski. Procesy toczenia, podczas ktrych nie dochodzi do rozdzielania
materiau stanowi oddzieln grup (tzw. toczenie - ksztatowanie).
Podczas wytaczania nastpuje przeksztacenie paskiego pwyrobu w powok trjwymiarow
(wytoczk), ktrej nie da si rozwind na paszczyzn. Przykadowy schemat wytaczania naczynia
cylindrycznego z paskiego krka blachy pokazano na rys. 1. Pod dziaaniem stempla materia ulega
uplastycznieniu i stopniowo przemieszcza si w gb pyty cigowej. Jak widad, strefa kontaktu
materiau z pyt cigow (tzw. konierz) jest oddzielona od strefy kontaktu ze stemplem
powierzchni swobodn. W czasie trwania procesu wymiary konierza i powierzchni swobodnej
zmniejszaj si, natomiast wzrasta obszar strefy kontaktu materiau ze stemplem.
Warunkiem poprawnej realizacji wytaczania jest, aby cianka powstajcej wytoczki moga w kadej
chwili procesu przenied niezbdne obcienia. Nakada to ograniczenie na stopieo odksztacenia,
ktry wyraa si umownie za pomoc tzw. wspczynnika wytaczania

Gdzie: d rednica matrycy, D rednica krka

Jeeli wspczynnik m1 obliczony z jest wikszy od pewnej wartoci granicznej mgr :

to proces przebiega prawidowo. W przeciwnym przypadku dochodzi do silnego pocienienia

cianki i pknicia materiau w tzw. przekroju niebezpiecznym (w pobliu przejcia czci walcowej
stempla w zaokrglenie promieniem rs). Pooenie tego przekroju zaley gwnie od warunkw tarcia
panujcych na stemplu. Wartod mgr zaley od rodzaju materiau, wzgldnej gruboci blachy g0/D0,
wzgldnych promieni zaokrgleo rs/g0 i rm/g0 oraz tarcia na stemplu, pycie dociskacza i pycie
cigowej.

Rys. 1. Poszczeglne fazy wytaczania

Rys. 2. Typowa zalenod siy od drogi stempla przy wytaczaniu: a prawidowy przebieg procesu, b, c zbyt
maa szczelina lub sia dociskacza (pogrubiona lub pofadowana czd konierza zakleszcza si w szczelinie
pomidzy stemplem i pyt cigow, co powoduje lokalny wzrost siy i moe nawet doprowadzid do pknicia
wytoczki w przekroju niebezpiecznym).

Przebieg dwiczenia:
Cel: Praktyczna identyfikacja odksztaceo oraz parametrw siowych towarzyszcych procesowi
toczenia wytoczek cylindrycznych bez pocieniania cianki.
Przebieg:
1.
2.
3.
4.

Na krkach (mied i aluminium) o gruboci ok. 1 mm nanied okrgi wsposiowo co 3 mm.

Przeprowadzid operacj wytaczania bez przytrzymywacza.
Zmierzyd odstpy midzy znacznikami (a).
Przecid wytoczk centralnie wzdu osi, zmierzyd gruboci cianki (g) od rodka dna
wytoczki do jej krawdzi grnej.

Opracowanie wynikw:
1.
2.
3.
4.

Schemat urzdzeo.
Zalenod a = f(odlegod po promieniu)
Zalenod g= f(odlegod po promieniu)
Dyskusja wynikw i wnioski.

Schemat urzdzeo:

Dane dowiadczalne:
Krek miedziany:
Grubod g = 0,87 [mm]
rednica = 51,88 [mm]
Wspczynnik toczenia:

Krek aluminiowy:
Grubod g = 0,75 [mm]
rednica = 53,92 [mm]
Wspczynnik toczenia:

Wykres zalenoci g = f(odlegod po promieniu) (dla krka miedzianego)

0.6

g=f(odlegod po promieniu)

0.5
0.4

g [mm]

0.3
0.2
0.1
0
-0.1

10

15

20

-0.2
-0.3
-0.4

odlegod po promieniu *mm+

Wykres charakterystyki siowej.

25

30

Dyskusja wynikw i wnioski.

Realizowany przez nas proces toczenia udao si wykonad w przypadku krka wykonanego
z miedzi. Podczas toczenia krka z aluminium nastpio zerwanie denka mimo i
wspczynnik toczenia m wynosi 0,59 (czyli by wikszy ni graniczny wspczynnik toczenia
m = 0,55). Oczywicie nie jest to wartod staa i graniczna, przy przekroczeniu ktrej proces
na pewno si uda, jednak wartod m = 0,59 daje podstawy aby sdzid, e proces zakooczy si
powodzeniem. Trzeba dodad, e proces toczenia odbywa si bez dokrconego
przytrzymywacza, ktry jedynie znajdowa si w toczniku i sia jak wywiera na krek
aluminiowy bya zaniedbywalna. Przy kolejnej prbie z dodatkiem smaru take nastpio
zerwanie denka.
Z zaoenia proces mia odbyd si bez pocieniania cianki. Na podstawie wytoczki z blachy
miedzianej mona stwierdzid i warunek ten zosta speniony. Niewielkie pocienienie
wystpio jedynie w strefie przejciowej midzy denkiem a ciank.
Wykresy a = f(odlegod po promieniu) nie zostay wykonane z racji kilku czynnikw. Podczas
nanoszenia znacznikw wzdu rednicy krka nie udao si uzyskad wystarczajcej
dokadnoci, w gr wchodzio tu kilka czynnikw, jak np. grubod rylca czy zastosowany
przyrzd pomiarowy. Ponadto znaczniki ulegy uszkodzeniu w czasie toczenia i niemoliwym
stao si odczytanie dokadnych ich pozycji.
Z wykresu charakterystyki siowej mona odczytad, e maksymalna sia w przypadku
toczenia krka z blachy miedzianej wynosia 1300kg. Wykres ten powinien spad do
wartoci rwnej 0. Tak si jednak nie stao, powodem tego moe byd niedokadnod
maszyny. Wykres drugi nie spad do wartoci rwnej 0, powodem tego byo zerwane denko.
Potrzebna bya pewna sia aby pokonad tarcie midzy zerwanym elementem a ciank
matrycy tocznika, to wanie mona zaobserwowad na drugim wykresie.