Boom

effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

Stabiliteit Populus x canadensis

Maart 2013, rapport no. 0002 Protree boombeheer, E.J.H.Peterse

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

Colofon

Opdrachtgever:

V.V.E. Von Brucken Focklaan (app. no 36-90)
Vertegenwoordigd door Dhr. F.Fictief
Von Brucken Focklaan 50
2102 XC, Heemstede


Rapportagegegevens:

Rapport no. 0002 maart 2013
Boom effect analyse Populus x canadensis
Onderzoek door: Dhr. E.J.H.Peterse, boomdeskundige

Bedrijfsgegevens:

Protree boombeheer
E.J.H.Peterse
Burgwal 46-III
2011 BE, Haarlem

T: 023-5459454
Mob: 06-50215686
E: info@protree.nl
I: www.protree.nl
B.t.w.: 185895104b01
K.v.k.: 34104083
Ing.bank: 6075217

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

Voorwoord

Beste lezers, dit rapport is tot stand gekomen als opdracht in de minor Bomen in
stedelijk gebied van de hogeschool Van Hall Larenstein te Velp, met als doel onderzoek
naar bomen alsmede rapportagetechniek te oefenen.

Er is een bestaande bouwsituatie gekozen bij een project waar slordig met bomen om
word gegaan, de opdrachtgever is een fictieve v.v.e. van bewoners in een aangrenzende
straat met een vraagstelling wat actueel zou kunnen zijn.

Het is bijzonder om te ervaren hoe de lokale overheid en deze bouwonderneming regels
buigen en omgangsnormen schenden om hun doel te verwezenlijken.

Geen dank voor medewerking aan de aannemer, wel wens ik u veel leesplezier.


E.J.H.Peterse

Protree boombeheer, Haarlem, maart 2013

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

Samenvatting

Na de sloop van het oude zusterhuis op de Johan Wagenaarlaan te Heemstede is de
nieuwbouw begonnen in opdracht van Ymere woningbouw coperatie.
Volgens het bouwplan zal een appartementengebouw geplaatst met een bouwhoogte
van 14.5 meter. Dit gebouw is gesitueerd onder de kroonprojectie van een grote
populier (Populus x canadensis).

De situering van het toekomstige gebouw ten opzichte van de populier is zorgwekkend,
net als de aangerichte schade door de aannemer. Vragen van bewoners, verenigd in de
V.V.E. Von Brucken Focklaan, worden in deze boom effect analyse beantwoord.

Hoe is de conditie van de populier nu, maart 2013.
Is de stabiliteit en conditie in gevaar nu en in de toekomst inzake gedane grond-
en graafwerkzaamheden en bronnering.

De populier en schade hieraan zullen worden beoordeeld door een visuele inspectie en
ondergrondsonderzoek.
In verband met grondophoging en de actieve bronnering word onderzoek gedaan naar
de effecten hiervan op de populier.

Tijdens de verdere ontwikkelingen van de bouw kan de schade aan de boom alleen maar
toenemen, verdere werkzaamheden zouden dan ook op de voet gevolgd moeten worden.

Een recente ontwikkeling is dat het bouwbedrijf Smits een kapvergunning heeft
aangevraagd.
De huidige conditie en stabiliteit zijn gezien het matige tak- en wortelverlies tot nu goed
te noemen., de populier kan goed tegen de tijdelijke ophoging met grond.
Het behoud van de boom is wel in gevaar, enerzijds door de ophanden zijnde kap door
de aannemer, anderzijds door verwachte toenemende schade door grondwerk, hijs-
werkzaamheden en voortdurende bronnering.

Indien behoud van de boom gewenst is moet er op korte termijn actie worden
ondernomen zoals:

Communicatie naar, Elan en Ymere woningbouw verenigingen, aannemer,
gemeente en bouwtoezicht.
Bezwaarschrift tegen de voorgenomen kapvergunning.

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

Inhoudsopgave

Voorwoord

Samenvatting



1. Inleiding
6


1.1
Aanleiding
6
1.2
Methodiek onderzoek en opbouw van de rapportage 7



2. Algemene informatie
8

2.1
Situering plangebied
8
2.2
Voorgenomen bouwplannen
8
2.3
problemen bouw en boom
9

3. onderzoek en resultaten
10


3.1
V.t.a. controle en conditiebepaling v.d. populier
10
3.2
Ondergronds onderzoek, grondophoging
11
3.3
Waterhuishouding en effecten bronnering
14






4. Projectfase, eventuele gevolgen van uit te voeren werkzaam-
15
heden en recente ontwikkelingen


5. Conclusie onderzoek
16


Literatuurlijst
17

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

1. Inleiding

Na de sloop van het oude zusterhuis op de Johan Wagenaarlaan te Heemstede in 2009 is
in december 2012 de nieuwbouw begonnen van o.a. 26 appartementen, in opdracht van
Ymere woningbouw coperatie. Dit naar een ontwerp van OD205 architectuur en
realisatie door Smits bouwbedrijf uit Beverwijk.

De vrijstelling en bouwvergunning voor dit project zijn verleend in 2009 en opgenomen
in het bestemmingsplan Woonwijken noordoost dit volgens het ruimtelijk
onderbouwingsrapport artikel 19 lid 2 WRO, ontwikkeling zusterflatlocatie. Het
onderbouwingsrapport is een product van Van Riezen & Partners uit Amsterdam, 6 mei
2008.

Volgens het bouwplan zal een appartementengebouw geplaatst worden van 4
bouwlagen op een half verdiept parkeersouterrain met een bouwhoogte van 14.5 meter.
Dit gebouw is gesitueerd onder de kroonprojectie van een grote populier (Populus x
canadensis).

1.1 Aanleiding

De situering van het, te bouwen, gebouw ten opzichte van de populier is zorgwekkend.
Vragen van bewoners, verenigd in de V.V.E. Von Brucken Focklaan, beginnen te
ontstaan. Vragen of dit wel goed gaat? blijft de boom wel gezond en blijft de boom wel
staan na al dat grondwerk zo dichtbij, al die takken die nu al afbreken door de
hijswerkzaamheden wat doet dat later?

Deze vragen zijn de aanleiding tot het inhuren van een boomtechnisch specialist op
eigen rekening, mede omdat de bouwbedrijf Smits en de gemeente Heemstede vragen
niet willen beantwoorden.

In deze boom effect analyse willen we de volgende vragen beantwoorden.

Hoe is de conditie van de populier nu, maart 2013.
Is de stabiliteit en conditie in gevaar nu en in de toekomst inzake gedane grond-
en graafwerkzaamheden en bronnering.

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

1.2 Methodiek onderzoek en opbouw van de rapportage

In het eerste hoofdstuk worden de situering van het plangebied bekeken, de
voorgenomen bouwplannen en de relatie tussen de problemen m.b.t. de bouw en de
boom.
De populier zal worden beoordeeld door visuele inspectie en ondergrondsonderzoek in
hoofdstuk 2. Door de visuele opname van de populier nu kunnen we later evt.
verslechtering monitoren door de opname regelmatig te herhalen.

Door middel van ondergrondsonderzoek bepalen we de indringingsweerstand van de
grond, met een penetrometer*, en daarmee de doorwortelbaarheid. Metingen worden
gedaan op een 10 tal verschillende punten 2 tot 10 meter uit de stam aan de west-, zuid-
en noordkant van de populier. Aan de oostkant is meting niet mogelijk door begrenzing
van het bouwperceel.

Bodemopbouw en de doorworteling van de bodem is bepaald door een aantal boringen
aan de noord, west en zuidkant op 6 meter afstand van de stam. Door een profielsleuf
aan de westkant op 3 meter afstand en er is gekeken naar een open grondprofiel aan de
zuidkant van het bouwperceel.

De hoeveelheid grondophoging en samenstelling van de ophoging wordt bekeken en er
word literatuuronderzoek gedaan naar de effecten hiervan op de populier.

De waterstand wordt opgenomen i.v.m. de draaiende bronnering en wat de effecten
kunnen zijn als de bronneerder de voorgenomen planning overschrijd.

Alle metingen en onderzoeken zijn gedaan buiten de bouwhekken, toegang en enige
medewerking door Smits bouwbedrijf zijn geweigerd door de opzichter.

In het derde hoofdstuk worden toekomstige uit te voeren werkzaamheden besproken,
de recente ontwikkelingen van de bouw en het effect op de populier. In het
concluderende hoofdstuk kunnen we eindoordelen geven naar aanleiding van het
gedane onderzoek i.v.m. de stabiliteit van de populier.
Randvoorwaarden voor de v.t.a. methode en onderzoek staan beschreven in het
Stadsbomen Vademecum 3A (Prooijen, 2008).

* De gebruikte penetrometer is een 80 cm staaf met een punt (conus van 1 cm2) waarop
een drukmeter is geplaatst, deze geeft de indringingsweerstand voor die punt in de grond
weer in MPa.

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

2. Algemene informatie

In het oosten van de gemeente Heemstede word na de sloop van het voormalige
zusterhuis een nieuwe bebouwing in ontwikkeling gebracht. De nieuwe bebouwing
omhelst een aantal woningen en een appartementengebouw welke in de kroonprojectie
van de populier is geplaatst in het ontwerp en in uitvoering.

2.1 Situering plangebied

Het te bebouwen vlak word besloten door de Johan Wagenaarlaan ten noorden,
oostzijde de Offenbachlaan aan de zuidzijde bestaande bebouwing. Aan de westgrens
bebouwing van de V.V.E. en Elan-woningbouw op de Von Brucken Focklaan met op de
grens de populier.

Fig. 1: Omgeving Johan Wagenaarlaan

2.2 Voorgenomen bouwplannen

Voorgenomen is het plangebied te bebouwen met 15 grondgebonden woningen in
eigendom van Smits bouwbedrijf en 26 woningen in een appartementengebouw in
eigendom van Ymere Woningbouwvereniging. Dit appartementengebouw is geplaatst
langs de Johan Wagenaarlaan met aan de westzijde de Von Brucken Focklaan. Onder het
gebouw wordt parkeergelegenheid gemaakt voor 30 voertuigen en de overige plaatsen
op maaiveldhoogte in het openbare gebied.

Het appartementengebouw gaat bestaan uit 4 bouwlagen op dit half verdiepte parkeer-
souterrain met een totale hoogte van 14.5 meter.
Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

2.3 Problemen bouw en boom

Voor het bouwplan is een vergunning verleend volgens het ruimtelijk onderbouwings-
rapport artikel 19 lid 2 WRO. (Van Riezen & Partners, 2008) In dit rapport is een
bomeninventarisatie opgenomen waarin kapvergunning verplichte bomen staan
waaronder diverse populieren met een stamdiameter groter dan 70 cm. De bomen
hebben een goede conditie maar volgens het rapport is er geen sprake van vrijstaande
bomen met een gezichtsbepalend beeld.

Inzake het bouwrijp maken van het terrein is een kapvergunning aangevraagd en kap
uitgevoerd van de bomen, voor de populier was geen vergunning omdat deze buiten of
op de rand van het plangebied viel en hiermee is geen rekening gehouden in de verdere
bouwplannen.

De gemeentelijke aangrenzende bomen zijn wel in het bouwplan meegenomen, als
zijnde een belangrijke groenstructuur, de huidige bomen worden volgens de
planvorming vervangen door een platanenrij doorgezet vanaf verderop de Johan
Wagenaarlaan.

Het probleem in relatie van de bouw en de boom is dat het appartementengebouw met
een hoogte van 14.5 meter onder de populier is gepland met een afstand van 5 meter tot
de gevel van het te bouwen appartementengebouw. Afgraving t.b.v. de fundering is
uitgevoerd op 4 meter afstand van de stam van de populier.

Fig. 2: Toekomstige situatie met de standplaats populier bij benadering ingetekend.

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

3. Onderzoek en resultaten

Op de aangegeven locatie van de populier zijn op 8 maart 2013 diverse opnames boven-
en ondergronds gedaan tijdens droog zonnig weer bij 10 oc.
Deze opnames zijn van belang om evt. verschillen, in b.v. conditie, in een later stadium
aan te kunnen tonen ten opzichte van de opnamedatum.

De ondergrondse opname is van belang om vast te stellen waar de wortels van de
populier zich bevinden en wat de schade is van de afgraving aan de kant van het
bouwperceel alsmede de ophoging van grond.

Waterhuishouding en bronnering kunnen in een later stadium schade veroorzaken door
wateronttrekking later in het groeiseizoen wat droogteschade tot gevolg kan hebben.

3.1 V.t.a. controle en conditiebepaling v.d. populier

Kenmerken van de populier zijn opgenomen volgens de v.t.a. methodiek, een visuele
inspectie van de gehele boom met een conditiebepaling.

Populus x canadensis met een geschatte leeftijd van 60 jaar.
Canadese populier.
Boomhoogte ongeveer 27 meter.
Stamomtrek 3.2 meter op 1.3 meter hoogte gemeten.
Geen afwijkingen of beschadigingen gevonden aan de stam of stamvoet.
Beschadigingen aan takken, 3 tal takken diameter van ongeveer 10 cm.
doorsnede afgedraaid door een bouwkraan., onder in de kroon tot een hoogte
van 15 meter in de kroon vanaf maaiveldhoogte.
Toekomstige levensduur van de populier zonder bouwinvloeden, meer als 10
jaar.

De conditie van de populier is goed te noemen, alle takken hebben scheuten met een
lengte van 15 20 cm., alle scheuten hebben een volle knopbezetting, oude
snoeiwonden zijn goed overgroeid.












Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

10

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

3.2 Ondergronds onderzoek

Naast de opname van bovengrondse kenmerken is er ook gekeken naar de ondergrond,
de indringingsweerstand hiervan, de bodemopbouw en doorworteling.
Er is gekeken naar de schade, door afgraving in de kroonprojectie van de populier en de
ophoging van grond onder de populier op het bouwperceel.

Indringingsweerstand

De metingen zijn gedaan met een penetrometer met een conus van 1 cm2 oppervlakte
metingen in MPa tijdens droge omstandigheden met een licht vochtige grond.
De gemiddelde gemeten waardes zijn weergegeven in figuur 3: Tabel
indringingsweerstanden, bij een diepte van 50 cm en 70 cm zijn er harde overgangen
van weerstand.

Diepte in cm.
Indringingsweerstand in MPa.

00-50
< 2
50-70
2 - 2.5
Dieper dan 70 > 3
Tabel 1: Indringingsweerstanden

Bij indringingsweerstand < dan 1.5 MPa is ongestoorde groei mogelijk, vanaf 1.5 MPa
word wortelgroei moeilijker en > dan 3 MPa is wortelgroei bijna niet meer mogelijk.
Een MPa = 10 bar druk.

Bodemopbouw

Bodemopbouw en de doorworteling van de bodem is bepaald door boringen,
profielsleuf en een open grondprofiel.
Alle boringen en profielsleuf gaven een eenduidig beeld alleen het open grondprofiel aan
de zuidkant wijkt af.
De boringen en profielsleuf gemaakt in het plantsoen waar alle afgestorven organische
materialen blijven liggen en worden vastgehouden door de beplanting tot het verteerd
tot humeus materiaal. Bovenste 60 cm bestaat uit humusrijk 6 8% fijn zand, 60 70
cm. diepte humusarm ongeveer 3 % fijn zand, op 70 cm diepte is een harde overgang
naar matig grof geel zand.

In het open grondprofiel ( zie figuur 5) vonden we een ander beeld namelijk een 40 cm
goed doorwortelde toplaag met humusarm 3 % fijn zand daarna een sterk verharde
oxidatielaag (roestverkleuring) en hieronder zeer grof zand.






Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

11

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

Fig.3: Foto grondboring noordzijde

Fig.4: Foto open grondprofiel

Doorworteling van de bodem

In de boringen en profielsleuf zijn fijne wortels waargenomen tot een dikte van 2 cm. in
een dicht pakket tot 40 cm diepte dieper namen de hoeveelheden wortels af, tot op een
diepte van 70 cm werden nog dikkere wortels van 4 cm. doorsnede waargenomen.
Tot 6 meter uit de stam, op de rand van de kroonprojectie, is er nog beworteling
gevonden.

Tijdens het grondverzet voor de bouw is een deel van het wortelpakket verloren gegaan
aan de oostzijde van de populier, er is afgegraven tot 4 meter uit de stam.
Aan deze zijde was vermoedelijk minder beworteling omdat hier voorheen parkeer-
plaatsen waren van de voormalige zusterflat, deels wordt dit bevestigd door het beeld
van het open grondprofiel. Door de afgraving in een rechte lijn onder de kroonprojectie
door is geschat 15 tot max. 20 % van het wortelpakket verloren gegaan.















Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

12

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

Ophoging van de grond

Met de graafwerkzaamheden is door de aannemer grond in depot gebracht voor terug-
vulling op het bestaande wortelpakket van de Populier (zie fig.5: Foto afgraving en
grondophoging)
Aangezien de ophoging bestaat uit zanderige grond en populieren goed tegen tijdelijke
ophoging kunnen verwachten we hier geen schade door ten nadeel van de Populier.
(Kopinga, 2010)

Fig. 5: Foto afgraving en grondophoging.

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

13

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

3.3 Waterhuishouding en effecten bronnering

Het verlagen van een waterstand door middel van b.v. bronneren kan, indien uitgevoerd
in het groeiseizoen, schade toebrengen aan bomen in de wijde omgeving. Deze schade is
afhankelijk hoelang en hoe diep er grondwater wordt onttrokken in het groeiseizoen en
snelheid van stijging, van het grondwater, na stoppen van de bronnering tevens de
slotfactor het weer.
Informatie met betrekking tot de bronnering is mondeling gegeven door de heer Mos
van bronneringsbedrijf Mos, verantwoordelijk voor de uitvoering van de bronnering op
de bouwplaats.

Oude grondwaterstand

Boomwortel gaan over het algemeen niet dieper dan de gemiddelde hoogste
grondwaterstand, diepste wortels zijn bij de populier gevonden op 70 cm onder
maaiveldhoogte.
Opgenomen gegevens in het bestemmingsplan Woonwijken Noord-Oost van de
gemeente Heemstede uit febr. 2013 geven aan dat dit gebied een hoge grondwaterstand
heeft (i.v.m. overlast) en het boezempeil op -60cm N.A.P. gehouden wordt.
Door deze gegevens gaan we er vanuit dat de populier op een grondwaterprofiel stond
of voldoende nalevering had vanuit het grondwater.

Tijdelijke grondwaterstand

Door de bronnering is de grondwaterstand tijdelijk verlaagd, volgens de gegevens van
het bronneringsbedrijf Mos met ongeveer 1 meter.
Op 8 meter afstand van de populier bevind zich een peilbuis waarin we de huidige
grondwaterstand van 8 maart 2013 hebben gemeten op 2.4 meter diepte onder
maaiveldhoogte.

Door de verlaging van het grondwaterpeil is het grondwaterprofiel voor de populier van
een contactprofiel naar een hangwaterprofiel veranderd.

Volgens regelgeving van het Centraal Bureau Bouwtoezicht 2005 dienen er te aanzien
van te handhaven bomen op het bemalen terrein extra maatregelen te worden
uitgevoerd, deze maatregelen dienen met een adviseur in zake bemalingen uitgevoerd te
worden .( Centraal Bureau Bouwtoezicht, 2005 )

Volgens bronneringsbedrijf Mos zou de bronnering duren tot begin april.

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

14

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

4. Projectfase, eventuele gevolgen van uit te voeren
werkzaamheden en recente ontwikkelingen

Alle opnames in verband met de stabiliteitsbepaling zijn gedaan in een beginstadium
van de bouw, enkel de fundering en eerste laag in opbouw waren aanwezig.
Tijdens de verdere ontwikkelingen van de bouw kan de schade aan de boom alleen maar
toenemen, vervolgacties van de bouw zouden dan ook op de voet gevolgd moeten
worden.
Gevolgen van toekomstige werkzaamheden zouden kunnen zijn:

Meer takbreuk, door schade van hijswerkzaamheden.
Meer wortelschade door grondverzet tijdens het terugvullen van de grond uit
depot.
Verdroging van de boom door voortdurende bemaling in het groeiseizoen en
langzame stijging van het grondwater bij beindiging.
Schade door verder werkzaamheden op de doorwortelde oppervlakte binnen de
kroonprojectie van de populier.

Een recente ontwikkeling is dat het bouwbedrijf Smits een kapvergunning heeft
aangevraagd voor 9 bomen waaronder de populier, aanvraag is gepubliceerd op 11-
maart-2013, wabo.no 3815.

Vergunning is inmiddels per 18-maart-2013 verleend, vergunning wordt effectief indien
er binnen 6 weken geen bezwaar wordt gemaakt op de kap.




















Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

15

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

5. Conclusie onderzoek en aanbevelingen

Naar aanleiding van alle onderzoek kunnen we eindconclusies opmaken over de
conditie en de stabiliteit van de populier. De huidige conditie en stabiliteit zijn gezien
het matige tak- en wortelverlies tot nu goed te noemen en de ophoging met grond is
geen dreigend gevaar.

Het behoud van de boom is wel in gevaar, enerzijds door de ophanden zijnde kap door
de aannemer, anderzijds door verwachte toenemende schade door grondwerk, hijs-
werkzaamheden en voortdurende bronnering.

Indien behoud van de boom gewenst is moet er op korte termijn actie worden
ondernomen zoals:

Communicatie naar, Elan en Ymere woningbouw verenigingen, aannemer,
gemeente en bouwtoezicht.
Bezwaarschrift tegen de voorgenomen kapvergunning.

in dit proces kunnen we u verder van dienst zijn.


























Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

16

Boom effect analyse Johan Wagenaarlaan, Heemstede

Literatuurlijst

Van Riezen en Partners (6 mei 2008). Ruimtelijke onderbouwing, artikel 19 lid 2 WRO

ontwikkeling zusterflatlocatie.

Prooijen van G.J. ( 2008). Stadsbomen Vademecum boomcontrole en onderzoek,

Arnhem, IPC Groene ruimte.

Koppinga.J (2010). Rapportage bomen in ophogingen, centrum landschap, Alterra

Wageningen UR.

Centraal Bureau Bouwtoezicht (2005). Controleplan 05.62 tijdelijke bemaling. Versie 02.

Protree boombeheer maart 2013

Rapport no.002

17