Recensie schilderij uit Rijksmuseum

Lieke Hamoen
15-03-2015
Identificatie
Titel(s):
Portret van meisje in het
blauw
Objecttype:
Schilderij
Objectnummer: SK-A-3064
Materiaal en Techniek
Fysieke kenmerken:
Olieverf op doek
Materiaal:
Doek, olieverf
Omschrijving
Portret van een meisje in het blauw. Staande, ten halve lijve, in de handen
een veren waaier.
Ik heb mijzelf al mijn hele leven verbaast over zelfportretten. Hoe
ze zo gedetailleerd zijn uitgevoerd. Van een skelet in lijntjes tot
een exacte replica van de persoon in kwestie. Maar wat maakt dit
zelfportret, het portret van het meisje in het blauw, geschilderd
door Johannes Cornelisz. Verspronck (Haarlem, tussen 1600-1603
begraven 30 juni 1662) uit 1641 dan zo bijzonder?
Wanneer ik naar kunst kijk vraag ik mezelf altijd iets af. Waar kijk ik nou
naar? Wat zie ik hier? Zie ik hier alleen maar een meisje of met ik verder
kijken, dieper dan alleen het doek? De expressie op dit meisje haar gezicht
maakt voor mij al flink wat duidelijker.
Zoals vaker in die tijd werden kinderen in hun mooiste kleding neergezet
voor een kunstenaar om vervolgens een geschilderde creatie
van henzelf in handen geduwd te krijgen. Deze kinderen
werden vaak volwassener geschilderd dan de werkelijkheid je
kon laten zien. Maar wat maakte dit portret dan zo bijzonder?
Ik denk dat als elke bewondernaar van dit doek al snel
doorheeft dat de rol van dit meisje, om als jongvolwassene
over te komen, maar gespeeld is.
De gezichtsuitdrukking is beter te begrijpen wanneer je het
gezicht in twee delen splitst. Ten eerste kijken we naar het
onderste gedeelte van het doek. De mond en de neus. De
mond bestaat uit een klein lachje wat ik ervaar als iets wat
verveeld, maar dit kan ook staan voor welvaart, verzadigd zijn.
Kijken we naar het bovenste gedeelte van het gezicht, dan komt het

bedrog naar voren. De ogen. Deze staan sip, alsof het meisje elk moment
in huilen kan uitbarsten.
Zoals algemeen bekend staat de 17e eeuw (1600-1700) bekend als de
Gouden Eeuw, een eeuw van welvaart en succes. De mensen waren rijk
door de oprichting van de VOC en de WIC, allebei een bondschap tussen
handelaren. Iedereen kon een aandeel kopen in de VOC en WIC. De VOC
maakte veel winst door monopolie op Indi, de WIC juist op Amerika.
De mensen lieten door deze welvaart in deze eeuw vaak portretten maken
zodat ze hun macht en welvaart konden laten zien aan de rest van de
wereld. Door deze welvaart gingen de mensen zich meer richten op kunst.
Er was toendertijd dus veel vraag naar kunstenaars en daardoor kwamen
mensen zoals Rembrandt en Vincent van Gogh aan de bak.
Na een aantal gebruikte bronnen kom ik er dus achter dat behalve de
gezichtsuitdrukking dit schilderij verder niet heel speciaal is. Het was
doodgewoon toendertijd een portret te laten maken, dit kind had
waarschijnlijk haar dag gewoon niet. De naam van de familie of het kind
zelf zijn ook niet gepubliceerd, dus dieper graven in het verleden van het
kind is ook geen optie. Het bewonderen van het doek zonder enig idee van
het leven van het meisje waarmee Johannes ons achterlaat.