Πανεπιστήμιο Αθηνών

Παιδ. Τμήμα Δημ. Εκπαίδευσης

Τομέας Φυσικών Επιστημών,
Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος

Φυσικές Επιστήμες και Εκπαιδευτική Τεχνολογία

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Αναγκαιότητα παρούσας μελέτης και έρευνας

Εισαγωγή εκπαιδευτικού λογισμικού για την υποστήριξη της διδασκαλίας των

Φυσικών Επιστημών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση (ΦΕΚ 1375/2001)

Συμβατική εργαστηριακή εκπαίδευση των υποψήφιων δασκάλων

(Μάργαρη, 2000)

Μελέτη παραμέτρων που αφορούν σε μια αναδιοργάνωση της διδασκαλίας

από την ενσωμάτωση εκπαιδευτικού λογισμικού

Συνθήκες διδακτικού πλαισίου

Χαρακτηριστικά εκπαιδευτικού λογισμικού

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Οι σύγχρονες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση

Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας – ΤΠΕ

Information and Communication Technologies – ICT

Διδασκαλία υποστηριζόμενη από υπολογιστές

Computer Assisted Instruction -CAI

Διαφορετικά είδη λογισμικού – αντίστοιχες δραστηριότητες

- Διαφορετικές παιδαγωγικές και ψυχολογικές θεωρίες

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

 Tυπολογία Yλικού / Παιδαγωγική Aντίληψη / Eκπρόσωποι
Λογισµικού Ψυχολογικό ρεύµα

∆ι.B.Y. Μπιχεβιοριστική Σχολή Skinner, Crowder

(Tutorial, drill and practice)
Eρωτηµατολόγια

Aυτόνοµη µάθηση Γνωστική ψυχολογία, Bruner,Piaget,Papert

Eυρετική µάθηση Mάθηση µέσω ανακάλυψης
LOGO

∆ιερευνητική µάθηση Συνεργατική µάθηση, Papert,Olson,diSessa,Noss

Aνοικτά Προ γραµµατιστικά Eυρετική- βιωµατική µάθηση Hoyles
Περιβάλλοντα Mάθησης

Tεχνητή νοηµοσύνη Γνωστική Ψυχολογία, Θεωρία Turing,Simon,Newell,Minsky,

Έµπειρα διδακτικά Συστήµατα της πληροφορίας, Wienner
Aλληλεπιδραστικά Γνωστικές
Περιβάλλοντα Eπιστήµες
Mάθησης µεYπολογιστή ΠαιδαγωγικήMηχανική,
Kυβερνητική

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

 Tυπολογία Yλικού / Παιδαγωγική Eκπρόσωποι
Λογισµικού Aντίληψη / Ψυχολογικό
ρεύµα

Πολυµέσα, Yπερµέσα Mη καθοδηγούµενη Bush,Nelson,Engelbart

Παιγνίδια Pόλων Εκπαίδευση,
Aνοικτή παιδαγωγική,
Mάθηση µέσω ανακάλυψης

Eπαγγελµατικό Λογισµικό Σχολείο Eργασίας Freinet,Dewey

Kειµενογράφοι,Eπιτραπέζια
Eκδοτικά Συστήµατα,
Σχεδιαστικά, Βάσεις
∆εδοµένων, Eπεξεργασία
Eικόνας,

∆ίκτυα Kοινοτική Παιδαγωγική Negroponte

Προσοµοιώσεις Kοινωνική µάθηση Vygotsky,Bandura
∆υνητική (virtual) Kυβερνοχώρος, J. Lannier,Ph. Qéau
Πραγµατικότητα Eνεργός τρόπος Εκπαίδευσης,
Bιωµατική εκπαίδευση

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

(Κόμης, 1996)
Διδασκαλία με Η/Υ και επίδοση των μαθητών
Σχολική επίδοση ?
Ρυθμός μάθησης +
Διατήρηση της γνώσης +
Στάσεις:
στους Η/Υ και τη χρήση τους στην Εκπαίδευση
στο γνωστικό αντικείμενο
στη διδασκαλία
στο σχολείο

Διαφορετικοί πληθυσμοί μαθητών:

Νεότεροι
Με χαμηλή επίδοση
Μαθητές με αναπηρία, νοητική υστέρηση, με προβλήματα ακοής,
με ψυχολογικά προβλήματα ή μαθησιακά προβλήματα
Αγόρια

Γνωστικά αντικείμενα
Φυσικές Επιστήμες
Εκμάθηση ξένων γλωσσών Δρ. Κοσμάς Δενδρινός
Διδασκαλία με Η/Υ και επίδοση των μαθητών

Στάσεις

Οι λόγοι για τους οποίους αρέσει στους μαθητές να «συνεργάζονται»

με τους υπολογιστές είναι γιατί οι Η/Υ:

-έχουν απεριόριστη υπομονή

-δεν κουράζονται ποτέ
-δεν απογοητεύονται ούτε θυμώνουν
-επιτρέπουν στους μαθητές να δουλεύουν μόνοι τους
-δεν ξεχνούν να διορθώσουν ή να επαινέσουν
-είναι αστείοι και ψυχαγωγικοί
-παρέχουν αποκλειστικότητα
-δεν φέρνουν σε δύσκολη θέση τους μαθητές που κάνουν λάθος
-είναι πιο αντικειμενικοί από τους δασκάλους
-δεν κάνουν φυλετικές ή εθνικές διακρίσεις
-ενεργοποιούν την όραση, την ακοή και την αφή
-δουλεύουν γρήγορα
(Bialo 1990, Mokros 1987, Schmidt 1985/1986)

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

 ΤΠΕ και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Ο επιστημονικός εγγραμματισμός συνδέεται με τον τεχνολογικό εγγραμματισμό

Οι ΤΠΕ παρέχουν νέες διδακτικές δυνατότητες

Η Επιστήμη συνδέεται με την πραγματική ζωή

Η εξοικείωση των μαθητών με την Τεχνολογία

Η αλλαγή του ρόλου του δασκάλου

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Αναλυτικό πρόγραμμα και ΤΠΕ στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημώ

Τεχνολογία Επιστήμες της Αγωγής

Διδακτική έρευνα
Φυσικές Επιστήμες
για Η/Υ στην Εκπαίδευση

Σχεδιασμός Εκπαιδευτικού λογισμικού

Αξιολόγηση

Εφαρμογή

Αξιολόγηση

Βελτίωση
Δρ. Κοσμάς Δενδρινός
Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού

Πειραματικές μελέτες

Pre test – Post test / ομάδα πειραματισμού – ομάδα ελέγχου

Παράγοντες που παρεμβαίνουν:

Διδακτική προσέγγιση

Χρήση λογισμικού από εκπαιδευτικό και μαθητές

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού

Άποψη των ειδικών με κριτήρια αξιολόγησης

Τεχνολογική επάρκεια

Παιδαγωγική καταλληλότητα

Επιστημονική Αρτιότητα

Διδακτική ενσωμάτωση

Κυκλική βελτίωση

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού
Παιδαγωγική καταλληλότητα

Σαφής παρουσίαση διδακτικών στόχων

Κατάλληλο θέμα

Ένταξη στην πορεία της διδασκαλίας

Η Τεχνολογία ως μέσο για περίληψη, λεπτομερή μελέτη και τελική ανασκόπηση

Η συνεργατική μάθηση με τη χρήση της Τεχνολογίας

Καλλιέργεια της επιστημονικής μεθοδολογίας και σκέψης

Αυτοαξιολόγηση των μαθητών

Διαθεματική προσέγγιση της γνώσης

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός
Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού

Επιστημονική αρτιότητα

Το υλικό το οποίο παρουσιάζεται θα πρέπει να είναι καταρχήν επιστημονικά

άρτιο.

Η χρήση της Τεχνολογίας θα πρέπει να προβάλλει σημαντικά σημεία

της διδασκαλίας.

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού

Το μοντέλο αξιολόγησης των Reiser και Dick

1. Επιλογή του λογισμικού

2. Μελέτη των γενικών χαρακτηριστικών του
3. Απόρριψη και επιστροφή στο 1 ή αποδοχή και συνεχίζει

4. Εύρεση ή διαμόρφωση των διδακτικών στόχων

5. Εύρεση ή διαμόρφωση των τεστ αξιολόγησης και ερωτήσεων στάσεων
6. Εκτέλεση της αξιολόγησης σε τρεις μαθητές διαφορετικής επίδοσης
(παρατήρηση, τεστ επίδοσης και στάσης)

7. Αξιολόγηση σε μικρές ομάδες σε συνθήκες τάξης

8. Επαναξιολόγηση των ομάδων δύο εβδομάδες μετά

9. Συγγραφή της αναφοράς Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού

Καταρχάς δεν υπάρχει ένας μόνο τρόπος να κάνεις

αξιολόγηση, κατά δεύτερον δεν υπάρχει μία ευρεία λογική
δομή η οποία θα παγιώσει μια μοναδική «σωστή» μέθοδο
επιλογής.

Τρίτον, η όποια αξιολόγηση τελικά γίνεται κρίση και θα

παραμείνει τέτοια, όσο δεν υπάρχει ένα απόλυτο κριτήριο
ιεράρχησης των προτεραιοτήτων.

Και τέταρτον το βασικό σε μία αξιολόγηση είναι ποιος έχει

το δικαίωμα, δηλαδή τη δυνατότητα, την επιρροή ή την
εξουσία να αποφασίζει.

(Weckworth1969)

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού

Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού λογισμικού θα πρέπει

να γίνεται από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό. Η μέθοδος
αξιολόγησης θα πρέπει να αποφέρει πληροφορίες
σχετικά με την ποιότητα, την αποτελεσματικότητα και
την διδακτική χρήση του.

Άλλωστε, η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού λογισμικού

και της εκπαιδευτικής Τεχνολογίας είναι μια διαρκής
και δυναμική διαδικασία που ξεκινάει με το σχεδιασμό,
ποτέ δεν ολοκληρώνεται και μπορεί να αλλάζει μορφή
ανά διαστήματα
(Castellan, 1993).

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Χρήση των πολυμέσων - Διευκρίνιση ορολογίας

Media – μέσο (π.χ. βιβλίο ή Η/Υ)

Mode – τρόπος (π.χ. λόγος ή εικόνες)

Modality – κανάλι επεξεργασίας (π.χ. οπτικό ή ακουστικό)

Multimedia – πολυμέσα (παρουσίαση της πληροφορίας

με πολλαπλά κανάλια επεξεργασίας)

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Δυναμικές οπτικοποιήσεις (dynamic visualization)

Δυναμική οπτικοποίηση: Καθορισμένα κινούμενη εικόνα

(Mayer 2002)

Με προσομοιώσεις (simulated)
Με σχέδιο (animated)
Με βιντεοσκόπηση (videotaped)

Ενίσχυση της άμεσης παρατήρησης

Διευκόλυνση κατανόησης του κειμένου

Πολλαπλές αναπαραστάσεις Συμπληρωματική χρήση

Ερμηνευτική χρήση
Ενισχυτική χρήση

Ανάγκη εκπαιδευτικού λογισμικού βασισμένου στις θεωρίες μάθησης

(Resaei & Katz, 2002)
Δρ. Κοσμάς Δενδρινός
Η θεωρία της διπλής κωδικοποίησης
(Double Coding Theory, Baddeley 1998, Paivio 1986)

Λεκτικά Μη λεκτικά
ερεθίσματα ερεθίσματα

ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ
Μ
Συσχετίσεις αναπαραστάσεων Η
Λ
Ε
Κ
Τ Λ
Συνεκτικοί σύνδεσμοι

Αναφορικοί

Συνεκτικοί σύνδεσμοι
Ι σύνδεσμοι Ε
Κ Κ
Ο Τ
Σ Ι
Υ Κ
Σ Ο
Τ
Η Σ
Μ Υ
Α Σ
Τ
Η
Μ
Λεκτικές αντιδράσεις Μη λεκτικές αντιδράσεις Α
Δρ. Κοσμάς Δενδρινός
 Το μοντέλο της ενεργούς μνήμης
(Working Memory model, Baddeley & Hitch, 1974)

Βραχυπρόθεσμη – Ενεργή μνήμη προσωρινές ηλεκτρικές διεγέρσεις

επεξεργασία και προσωρινή αποθήκευση

περιορισμένου αριθμού δεδομένων

αυτόνομα υποσυστήματα επεξεργασίας

Μακροπρόθεσμη μνήμη ανάπτυξη νευρώνων

απεριόριστη ισχύς αποθήκευσης

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Το μοντέλο της ενεργούς μνήμης (Baddeley & Hitch, 1974)

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Το μοντέλο της ενεργούς μνήμης (Baddeley & Hitch, 1974)

αριστερό
δεξί

ΕΜ: κεντρική Εκτελεστική Μονάδα

ΕΕ: Επαναληπτική Εκφορά ΦΑ: προσωρινή Φωνολογική Αποθήκευση,
ΟΤ: Οπτική Τράπεζα)
ΕΚ: Εσωτερικός Καταχωρητής
(Appleton, 1996)

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

 Η θεωρία των Σχημάτων και η θεωρία του γνωσιακού φορτίου
(Mental Schema theory, Chi 1982,Cognitive load theory, Sweller 1994)

Τα νοητικά σχήματα Οργάνωση και αποθήκευση πληροφορίας στη ΜΠ

Μεγάλος αριθμός πολύπλοκων και αυτοματοποιημένων νοητικών Σχημάτων

Απελευθέρωση ισχύος ενεργούς μνήμης

Καλλιέργεια ευφυΐας

Είδη γνωσιακού
φορτίου
Εγγενές (intrinsic) – Έμφυτη δυσκολία γνωστικού αντικειμένου
Συναφές (germane) – Νοητικές διεργασίες για κατανόηση
Εξωτερικό (extraneous) – Συμπληρωματικές διεργασίες για αναδιοργάνωση

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

 Η θεωρία της δημιουργικής επεξεργασίας
(Generative learning theory, Wittrock, 1974)

Αποθηκευμένες Πληροφορίες Στρατηγικές

πληροφορίες μέσω των αισθήσεων επεξεργασίας

Επιλογή - Επεξεργασία

Δημιουργία ερμηνείας

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

 Η γνωσιακή θεωρία μάθησης με πολυμέσα
(Multimedia Learning theory, Mayer, 1996)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΗ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ

ΠΟΛΥΜΕΣΩΝ ΜΝΗΜΗ ΜΝΗΜΗ ΜΝΗΜΗ

Εικονικό
επιλογή μοντέλο
Δυναμική Όραση εικόνων Εικόνες οργάνωση
οπτικοποίη εικόνων
ση
ενοποίηση Υπάρχουσα
Γνώση
Αφήγηση Λεκτικό
Ακοή επιλογή Λέξεις οργάνωση
μοντέλο
λέξεων
λεξεων

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

 Μοντέλο κατανόησης δυναμικών συστημάτων
(Narayanan & Hegarty, 2002)

Στάδια δόμησης νοητικής δυναμικής αναπαράστασης

Α. Αποσύνθεση δυναμικής οπτικοποιήσης στα δομικά της στοιχεία

Β. Δημιουργία συνδέσεων Δομικές οπτικοποιήσεις - αντικείμενα

Δομικές οπτικοποιήσεις μεταξύ τους
Γ. Σύνθεση στατικού νοητικού μοντέλου
(δημιουργία συνδέσεων ανάμεσα στις διαφορετικού τύπου αναπαραστάσεις)

Δ. Διαμόρφωση υποθέσεων για τις αιτιοκρατικές σχέσεις

Ε. Σύνθεση δυναμικού νοητικού μοντέλου

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

 To ανακαλυπτικό μοντέλο
(Inventive model, Resaei & Katz, 2002)

Ενσωμάτωση δυναμικών οπτικοποιήσεων στην ανακαλυπτική διδακτική προσέγγιση

Α. Οπτικοποιημένα / βιντεοσκοπημένα πειράματα ως έναυσμα

Β. Διατύπωση προβλέψεων – υποθέσεων με βάση οπτικοποιημένα πειράματα

Γ. Εκτέλεση πειραμάτων – Έλεγχος προβλέψεων

Δ. Μελέτη με τη χρήση του Η/Υ παρόμοιων περιπτώσεων

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Δεδομένα συγκριτικών ερευνών

Σύγκριση δυναμικών οπτικοποιήσεων με στατικά στιγμιότυπα

Ισοδύναμες: Ποιότητα και ποσότητα

Ανομοιόμορφα αποτελέσματα στις συγκριτικές έρευνες

Υπεροχή των δυναμικών οπτικοποιήσεων

Στην κατανόηση δυναμικών διαδικασιών

Συγκεκριμένες συνθήκες διδακτικού πλαισίου
Βασικές αρχές σχεδιασμού λογισμικού
Δρ. Κοσμάς Δενδρινός
Συνθήκες μάθησης με πολυμέσα

H αλληλεπιδραστικότητα προάγει
μια βαθύτερη προσέγγιση της δυναμικής οπτικοποίησης
(Palmiter & Elkerton ,1993)

Oι αλληλεπιδραστικές λειτουργίες με το σωστό σχεδιασμό

μπορούν να διατηρούν το εξωτερικό γνωσιακό φορτίο σε χαμηλά επίπεδα
(Sweller, 1998)

Η συνεργασία αποτελεί βασική συνθήκη

για την εκμάθηση με δυναμικές οπτικοποιήσεις
(Perret 1993, Roscelle 1995)

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Συνθήκες μάθησης με πολυμέσα

Διατύπωση προβλέψεων και υποθέσεων

πριν την προβολή της δυναμικής οπτικοποίησης

Παρουσίαση σε μικρο-στάδια της εξέλιξης μιας δυναμικής διαδικασίας

Παρουσίαση στιγμιότυπων με μία αιτιοκρατική αλληλουχία

(Narayanan, 2002)

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός

Βασικές αρχές σχεδιασμού λογισμικού με δυναμικές οπτικοποιήσεις

Αρχή των πολυμέσων (multimedia principle)

Δυναμική οπτικοποίηση + αφήγηση > αφήγηση
(Mayer κ.α. 1991,92, Moreno κ.α. 1999β)

Αρχή της χωρικής εγγύτητας (spatial contiguity principle)

Δυναμική οπτικοποίηση σε παράθεση με σχετικό κείμενο
(Moreno & Mayer, 1999α)

Αρχή της χρονικής εγγύτητας (temporal contiguity principle)

Δυναμική οπτικοποίηση ταυτόχρονα με σχετική αφήγηση
(Mayer κ.α., 1992, 1994, 1999)

Αρχή της συνάφειας (coherence principle)

Αφαίρεση περιττής οπτικής και ηχητικής πληροφορίας
(Mayer κ.α., 2001, Moreno κ.α., 2000α)
Δρ. Κοσμάς Δενδρινός
 Βασικές αρχές σχεδιασμού λογισμικού με δυναμικές οπτικοποιήσεις

Αρχή του καναλιού επεξεργασίας (modality / split attention principle)

Δυναμική οπτικοποίηση + αφήγηση > Δυναμική οπτικοποίηση + κείμενο
(Chandler 1992, Mousavi 1995, κ.α.)

Αρχή της αχρηστίας (redundancy principle)

Δυναμική οπτικοποίηση + αφήγηση > Δυναμική οπτικοποίηση + αφήγηση + κείμενο
(Mayer, 2001)

Αρχή της οικειοποίησης (personalization principle)

Διαλεκτική μορφή παρουσίασης αφήγησης ή κειμένου
(Moreno 1999,2000β, Mayer, 2002)

Δρ. Κοσμάς Δενδρινός