Kuzmanovic, Trgovina Djecom NAJNOVIJE

ZATITA LJUDSKIH PRAVA
MASTER STUDIJSKI PROGRAM
I PROJEKTNI ZADATAK
ZATITA DJECE I MALOLJETNIKA KAO POSEBAN OBLIK
OSTVARIVANJA LJUDSKIH PRAVA SA POSEBNIM OSVRTOM NA
ZLOSTAVLJANJE I TRGOVINU DJECOM
Metodologija drutvenih istraivanja:
Prof.dr Milan Miljevi
Zatita ljudskih prava:
Prof.dr Slavoljub Vukievi
Organizovani kriminalitet:
Prof.dr Mitar Kokolj
Bezbjednosni menadment:
Prof.dr Branko Krga
Mentor:
Kandidat:
Prof.dr Slavoljub Vukievi
Perislav Kuzmanovi
Br.indeksa : 602032/13
Bijeljina, 2014.godina
S A D R A J:
UVOD............................................................................................................................3
1. KRIVINO PRAVNI OKVIR ZATITA DJECE I MALOLJETNIKA.........................9
1.1. Meunarodni propisi - konvencija o pravima djeteta.....................................9
1.2. Domae zakonodastvo - zakon o pravima djeteta......................................18
1.3. Uporedni prikaz zakonskih rijeenja nekih drava......................................32
1.3.1.Belgija................................................................................................33
1.3.2.Sjedinjene Amerike Drave.............................................................33
1.3.3.Ujedinjeno Kraljevstvo......................................................................34
1.3.4.vedska.............................................................................................34
1.3.5. Rumunija..........................................................................................35
1.3.7. Njemaka.........................................................................................35
1.3.8. Ruska Federacija.............................................................................36
2. TRGOVINA DJECOM KROZ ISTORIJU.................................................................37
2.1. Istorijski razvoj trgovine djecom...................................................................37
2.2. storijski razvoj trgovine djecom na podruju nae zemlje...........................39
3. TRGOVINA DJECOM KAO VID UGROAVANJA PRAVA DJETETA.....................41
3.1. Neki od oblika trgovine djecom...................................................................45
3.2. Savremeni oblici trgovine djecom...............................................................46
3.2.1. Seksualna eksploatacija..................................................................46
3.2.2. Radna eksploatacija.........................................................................49
3.2.3. Ilegalno usvojenje............................................................................52
3.2.4. Prinudni brak....................................................................................53
3.2.5. Prinudno vrenje kriminalnih radnji..................................................53
3.2.6. Prinudno uestvovanje u ratnim sukobima......................................54
3.2.7.Trgovina bebama..............................................................................55
3.3. ta kau statistike o trgovini djecom u Bosni i Hercegovini.........................50
4. SISTEMSKA ZATITA DJECE I MALOLJETNIKA.................................................52
5. POSEBNI ORGANI I TIJELA U FUNKCIJI ZATITE DJECE I MALOLJETNIKA. .57
5.1. Nacionalni koordinator za borbu protiv trgovine djecom...............59
5.2. Republiki tim za borbu protiv trgovine djecom...........................................60
ZAKLJUAK................................................................................................................63
LITERATURA..............................................................................................................65
UVOD
Jedno od osnovnih prava djeteta je pravo na ivot i razvoj. Svi oblici zloupotreba,
nasilja, zlostavljanja ili zanemarivanja djece, kojima se ugroavaju ili naruavaju fiziki
i lini integritet djeteta i osujeuje optimalni razvoj, predstavljaju povrede tog
osnovnog prava.
Zatita prava podrazumjeva, prije svega, raznovrsne drutvene aktivnosti
usmjerene na spreavanje i iskorenjivanje ovih pojava, kao i organizovanje i
neposredno sprovoenje zatitnih intervencija u konkretnim sluajevima trgovima
djecom.
Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima djeteta
sadri posebne odredbe o
pravima djeteta na fiziki, psihiki i moralni integritet, kojima se predviaju mjere za:
zatitu od fizikog i mentalnog nasilja, zloupotrebe i zanemarivanja (ukljuujui
seksualnu zloupotrebu), dok je pod brigom roditelja ili druge osobe kojoj je
povjereno na staranje;
zatitu od nezakonite upotrebe narkotika i psihotropnih supstanci;
zatitu svih oblika seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja, otmice

i trgovine djecom;
zatitu od "svih drugih oblika iskoriavanja tetnih po bilo koji vid djetetove
dobrobiti";
zatitu od nehumanih i poniavajuih postupaka i kanjavanja;
mjere podrke za fiziki i psihiki oporavak djeteta - rtve nasilja i njegovu

socijalnu reintegraciju .
Zlostavljanje djece je pojava na koju utiu sloeni spletovi uslovljavajuih
faktora. Ona je fenomenoloki raznovrsna i proizvodi kompleksne posljedice. Zato je

potrebna viestruka i diferencirana drutvena reakcija. Sistem zatitnih intervencija bi
trebalo da obuhvat razliite nivoe prevencije, zatim otkrivanje (prepoznavanje) i
ispitivanje sluajeva, obezbjeenje neposredne pravne zatite, kao i zdravstvenu i
socio-psiholoku rehabilitaciju zlostavljane djece i samih nasilnika. U tom smislu,
zatita
od
zlostavljanja
bi
ukljuila
aktivnosti
vie
institucionalnih
sistema:
obrazovanja, zdravstva, socijalne zatite i pravosua. Pored toga, ovaj problem danas
sve vie privlai panju nevladinih organizacija, profesionalnih udruenja i udruenja
graana.
Zatita djeteta od zlostavljanja djelovanja pojedinih sistema i slubi, razlikuju se

u pogledu nivoa i sadraja zatite. Tako su uloge obrazovnog i zdravstvenog sistema
najvee u oblasti primarne prevencije, uloga sistema socijalne zatite pretee na
planu posebne ili sekundarne prevencije, dok pravni sistem preuzima kljunu ulogu u
primjeni zatitnih intervencija u konkretnim sluajevima zlostavljanja. Pravna zatita
podrazumjeva i primjenu represivnih mjera u odnosu na roditelje ili druge osobe koje
zlostavljaju djete.
Centri za socijalni rad su slube koje imaju kljunu ulogu u zatiti djece od
zlostavljanja. Ta uloga zasnovana je na njihovim znaajnim funkcijama u socijalnoj
zatiti porodice i djece, ali i na njihovim zakonskim nadlenostima u zatiti prava
maloljetnika. U tom smislu, oni treba da budu inicijatori i koordinatori cjelokupnog
procesa zatite zlostavljane djece. Taj proces ukljuuje aktivnosti vie razliitih
dravnih organa (policije i pravosua), strunih institucija (zdravstvenih, socijalnih,
obrazovnih), kao i nevladinih organizacija koje se bave ovim problemom.
Raspodjela uloga svih uesnika u zatiti treba da stvori pouzdanu osnovu za
prikupljanje i procjenu podataka, da omogui efikasno zaustavljanje nasilja i da
obezbjedi adekvatnu zatitu za djete, sa to manje dodatnih traumatskih posljedica.
Polazei od glavnog cilja obezbeenja dobrobiti djeteta - ove uloge treba da budu
povezane u cjeloviti proces strunog prepoznavanja, istraivanja - dokazivanja,
odluivanja i realizacije zatitnih intervencija.
Problem i predmet istraivanja
Problem istraivanja jeste ispitati i utvrditi da li se moe u potpunosti istrijebiti
problem zlostavljanja djece i maloljetnika ili kako smanjiti broj zlostavljanje djece i
maloljetnika. Kroz prikupljene podatke i do sadanja istraivanja moemo samo
istaknuti da je nemogue u potpunosti da taj problem rijeiti, samo se moemo truditi
uz pomo zakona, nevladinih organizacija i nas samih da se taj broj to vie smanji.
Predmet istraivanja jeste ostvarivanje ljudskih prava kako na nacionalnom tako
na globalnom i zatita prava djeteta i maloljetnika. Za ljudska prava se moe rei da
su to oni standardi bez kojih ljudi ne mogu ivjeti u dostojanstvu kao ljudska bia.
Ljudska prava su temelj slobode, pravde i mira. Njihovo potivanje omoguuje
pojedincu i zajednici da se potpuno razviju.
Ljudska prava ne mogu se kupiti, zaraditi ili naslijediti, ona pripadaju ljudima
jednostavno zato to su ljudi - ljudska prava svojstvena su svakom pojedincu i
neodvojiva su od njega.
Ljudska prava ista su za sva ljudska bia bez obzira na rasu, spol, vjeru,
politiko ili drugo uvjerenje, nacionalno ili socijalno podrijetlo. Svi smo
roeni slobodni i jednaki u dostojanstvu i pravima- ljudska prava su
univerzalna.
Ljudska prava ne mogu se oduzeti- nitko nema pravo liiti drugu osobu
prava iz bilo kojeg razloga. Ljudi imaju ljudska prava ak i kada ih zakoni
njihove zemlje ne priznaju ili kada ih kre- ljudska prava su neotuiva.
Kako bi ivjela u dostojanstvu, sva ljudska bia imaju istovremeno pravo

na slobodu, sigurnost i pristojan standard ivljenja - ljudska prava su
nedjeljiva.
Zakonskim odredbama u Bosni i Hercegovini propisana su odreena krivina

djela u cilju pruanja odgovarajue zatite djeci i maloljetnicima od nedozvoljenih
ponaanja kojima se zadire u njihov tjelesni integritet, zdravlje, nesmetani seksualni
razvoj, sferu odgoja i harmoninog razvoja linosti. Zatita koja se prua djeci i
maloljetnicima od takvih ponaanja odraslih osoba naziva se kazneno pravna zatita
djece i maloljetnika.
Znaaj istraivanja
Znaaj istraivanja jeste kako smanjiti broj zlostavljanje i trgovinu djecom i
maloljetnicima i njihova prevencija, te zatita prava djeteta i maloljetnika u BiH. S
obzirom na postojanje zakonodavnog i institucionalnog okvira koji omeavaju oblast
zatite prava djeteta i maloljetnika, kao i itava studija, koncipirano tako da prati dva
kljuna dokumenta: Naciononalnu strategiju, kojima se regulie itava ova oblast u
BiH i definiu okviri Nacionalnog mehanizma upuivanja.
Oblast zatite prava djeteta i maloljetnika se najee razmatra kroz analize
kako smanjiti broj rtava tj.kako smanjiti tu pojavi jer nije mogue da ta pojava u
potpunosti nestane ve je mogue samo smanjiti broj sluajeva zlostavljanja. Ovakav
pristup implicira analizu fenomena sa stanovita njegovih posljedica u odreenoj
drutvenoj zajednici neregularne migracije, poveanje broja krivinih djela trgovine

djecom ili srodnih djela, flagrantno krenje ljudskih prava rtava i tako dalje.
Istraivanja se odnosi na fenomene razliitih vidova eksploatacije djeteta,
Sistemski sam sagledao poloaj djeteta u odnosu na razliite oblike eksploatacije i
zloupotrebe u BiH i u svijetu, stavove i postupanje nadlenih organa kao i
mehanizme zatite i izvrio uporedno pravnu analizu nacionalnog zakonodavstva u
odnosu na meunarodno pravo i preporuene standarde. Ispitujui svaki segment
postupanja nadlenih slubi i organa, stavove i miljenja profesionalaca i njihov
poloaj u odnosu na razliite zloupotrebe, doao sam do zakljuaka
koji jasno
ukazuje na slabe karike naeg sistema kada je u pitanju zatita djeteta od

eksploatacije i zloupotrebe.
Cilji istraivanja
Opti cilj rada jeste istraivanje poloaja rtav trgovine ljudima U smislu
dokazivanja njihovog nepovoljnog poloaja i uloge u drutvu.
Druteni cilj istraivanja pomo djeci i maloljetnicima od zlostavljanja.
Mijenjanjem drutvenih normi mijenjalo se i shvaanje agresivnog, nasilnog i
neprihvatljivog ponaanja meu djecom i vrnjacima. Uvidjelo se koliki se problem
zapravo skriva iza ponekad grublje djeje igre, nemaru i agresivnosti roditelja i
ostaljih pojedinaca koji su u kontaktu s djecom u vrijeme njihova odrastanja. Neki od
naina na koji moemo pomoi djeci zrtvama zlostavljanja:
prirodi, tipu i traumatskom uticaju zlostavljanja te percipiranom znaenju

doivljenog zlostavljanja, kao i osjeaju odgovornosti za zlostavljanje
djeteta;
reakcijama djeteta i znaajnih drugih na otkrivanje zlostavljanja;
dostupnosti figura privrenosti i sistem podrke u ivotu djeteta;
motiviranosti djeteta za tretman i promjenu.
psiholokom i razvojnom statusu djeteta.
Nauni cilj
Nauni cilj je nanuni opis osnovnih elemenata zatite djece, kao to su:
Obrazovni
sistem (prevencija, otkrivanje, uee u prikupljanju
podataka, izvor informacija za sistem socijalne zatite i pravni sistem,

podrka u tretmanu i praenje )
Zdravstveni
sistem
(specijalizovana
dijagnostika
(pedijatrijska,
psihijatrijska, ginekoloka), forenzika dijagnostika;tretman i praenje)
Sistem socijalne zatite (tretman - primena mjera socijalne zatite,

primena mjera pravne zatite iz nadlenosti organa starateljstva,
inicijativa za pokretanje sudskih postupaka )
Pravni sistem (otkrivanje i prikupljanje podataka - dokaza (policija i javni

tuilac), sprovoenje vanparninog postupka za oduzimanje djeteta,
odnosno liavanja roditeljskog prava i parninog postupka u sporovima
(u saradnji sa organom starateljstva i drugim pravosudnim organima),
pokretanje krivinog postupka, sprovoenje istrage i suenje za krivina
djela ije su rtve maloletnici (javni tuilac, krivini sud) ).
Hipoteza
U istraivanju se polazi od generalne hipoteze :
Priroda pravnog i politikog sistema determinie odnosno odreuje zatitu djece
i maloljetnika tj. zlostavljanje i trgovinu djece i maloljetnika.
Iz generalne hipoteze proizilaze posebne hipoteze :
Djeca koja su bila rtve trgovine ljudima teko osvaruju svoja prava. Mnoga
djeca nisu ostvarila ni minimalne mogunosti za poveanje svoje socijalne
ukljuenosti u drutveni ivot.
Obrazovanje
djece
da
ne
postanu
rtve
trgovine
ljudima
ne
daje
zadovoljavajue rezultate unato brojnim zakonskim i podzakonskim aktima

koji reguliu ovu oblast.
Mnoga djeca nemaju pravo na najveu moguu mjeru zatite zdravlja, kao i
zdravstvenu preventivu i medicinske brigu.
Djeca / rtve trgovine ljudima esto imaju probleme u funkcionisanju porodice,

bilo da su nosioci ili lanovi porodica.
Trenutni nivo materijalne podrke koji se izdvaja za potrebe socijalne zatite

nije dovoljan za ostvarivanje minimalne sigurnosti djeteta,
Ostvarivanje prava na zdravstvenu zatitu djece/ rtve trgovine nije zasnovano

na principu nediskriminacije
Metode istraivanja
To su racionalno-empirijski pristupi koji nas vode istinskim spoznajama. Uz
pomo naune metode provjerava se istinitost naunog miljenja. A metode su
sljedee:
U istraivanju su koritene sljedee naune metode :
a) osnovne metode: analitike i sintetike
b) opte naune metode: analitiko deduktivna, hipotetiko - deduktivna i
komparativna metoda
Metoda analize po svoj sutini je rastavljanje predmeta istraivanja na
njegove sastavne dielove, odnosno na inioce strukture, funkcija, veza i odnosa na
odreenom prostoru u odreenom vremenu.
Metoda sinteze jeste spajanje vie inilaca u jednu celinu. Kao osnovna
metoda naunih saznanja sinteza je shvatanje - saznanje sloenih celina preko
njihovih pojedinanih i posebnih dielova, njihovim spajanjem, tj. njihovim stavljanjem
u razne mogue odnose i veze.
Deduktivna metoda je shvatana i razmatrana kao oblik zakljuivanja,
prvenstveno silogistikog.
Miljevi M., Metodologija naunog rada, Univerzitet u Istonom Sarajevu, Pale, 2007, str.120 - 126
1. KRIVINO PRAVNI OKVIR ZATITA DJECE I MALOLJETNIKA U

SVIJETU
"Drave ugovornice priznaju pravo djeteta da

bude zatieno od ekonomske eksploatacije i od
bilo kakvog rada koji je potencijalno opasan,
moe ometati djeije obrazovanje ili nakoditi
djeijem zdravlju ili fizikom, mentalnom ili
drutvenom razvoju" navodi se u lanu 32, stav
1 Konvencije UN o pravima djeteta.
1.1. Meunarodni propisi - Konvencija UN o pravima djeteta
Pojam djeteta tj. djetinjstva menjao se tokom istorije i pod rijeju dijete nismo
uvijek podrazumjevali ono to podrazumjevamo danas. U ljudskoj istoriji postojalo je
vrijeme kada dijete nije prepoznavano kao takvo. Onog trenutka kada bi neka osoba
postala sposobna za rad, a to je obino bivalo veoma rano, poinjala je da privreuje
i smatrala se "skoro" odraslom osobom. Djeca, jo uvijek neprepoznata kao takva,
sjedela su sa svojim roditeljima, ravnopravno uestvovala u razgovoru (koliko se to
moglo), odluivala o nekim bitnim stvarima i u svakom pogledu se smatrala
"velikima", dodue moda neto niim, ali ipak odraslima.
S vremenom je djetinjstvo poelo da se priznaje i poima kao uzrasna kategorija
koja je ipak razliita u odnosu na svijet odraslih. To je bio spor proces i trajao je
nekoliko vijekova, a razmiljanja o postojanju perioda djetinjstva podstakla su
otvaranje kola, obrazovanje, razvoj industrijskog drutva, stvaranje kapitala i dr.
U to vrijeme neki od naunika koji su se bavili ovom uzrasnom grupom smatrali
su da je razlika izmeu djeteta i odrasle jedinke samo kvantitativna. Neki su govorili o
drugaijem kvalitetu misaonih, emotivnih, moralnih i drugih funkcija, ali je razlika ipak
priznata i detinjstvo je prihvaeno kao veoma vana ivotna faza.
Djetinjstvo se danas jo uvijek razliito definie, a sam odnos prema djetetu
zavisi od tradicije i kulture odreenog prostora. U nekim drutvima djeca i danas
veoma rano odlaze od kue i poinju da zarauju za ivot, dok je u drugima dolo do
prezatiivanja djeteta. Ni sam period djetinjstva nije isto definisan i zavisi od toga u
kojoj zemlji se zateknete.

Djetinjstvo oznaava fazu ivota u kojoj se manifestuje posebnost djeteta. Pod
pojmom posebnost djeteta mislimo na specifinosti vezane za psihofizike
karakteristike i nivo mentalne zrelosti djeteta. Pod pojmom prava djeteta mislimo na
prava koja su po svojoj prirodi ljudska i koja svako dijete ima bez obzira u kojoj dravi
ivi, politikom, kulturnom, ekonomskom okruenju, u skladu sa kakvim tradicijama,
obiajima i vjerovanjima se razvija.
Meunarodno pravo u oblasti prava djeteta predstavlja vrhovnu vrijednost u
vidu pravne norme. Sve navedene, postojee i mogue razliitosti (u smislu tradicija,
vjerovanja, obiaja itd.) su dune da potuju prihvaene vrijednosti uobliene u
norme meunarodnih ugovora. To je korpus prava iznikao prvenstveno iz dvije
osnovne ideje:2
1. djeca su autonomne linosti sa specifinim potrebama i pravima, u skladu sa
tim, nosioci pravnih zahtjeva tj. aktivni subjekti prava, a ne iskljuivo objekti
zatite od strane odraslih;
2. uslijed specifinih psihofizikih karakteristika, zavisno od uzrasta i nivoa
mentalne zrelosti djeca su i posebno osjetljiva i ranjiva kategorija koja
zasluuje posebnu, dodatnu zatitu.
Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima djeteta 3 je dokument koji je u dananje
vrijeme iroko prihvaen i koji je u velikoj mjeri promjenio nae poglede na shvatanje
prava i sloboda djeteta.
predstavlja dokument koji
priznaje specifine potrebe koje djete ima, kao i prava koja mu po ovom osnovu
pripadaju.
Prava djeteta danas su priznata i u nacionalnom i u meunarodnom pravu. Na
meunarodnom planu najbitniji dokument predstavlja upravo Konvencija Ujedinjenih
nacija o pravima djeteta , donesena 1989. godine.
Istorijski razvoj koji je doveo do usvajanja ovog meunarodnog ugovora nije bio
lak, a trebalo je da proe nekih sedamdesetak godina da se prepozna neopnodnost
njegovog donoenja.
2
Prof. dr Slavoljub Vukievi, Prof. dr Marija Kosti, Mr Sofija Vukievi, Osnovi prava sa elementima
privrednog prava, Univerzitet Singidunum, Beograd , 2013,.48.
3
Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedninjenih nacija o pravima djeteta ("Sl. list SFRJ - Meunarodni
ugovori", br. 15/90 i "Sl. list SRJ - Meunarodni ugovori", br. 4/96 i 2/97)
Prava koja se priznaju djetetu ovim meunarodnim dokumentom pokrivaju sve

aspekte njegovog ivota - dravu, porodicu, kolu, institucije i dr.
Prava djeteta nisu neto to drava ili porodica daje djetetu. Samim roenjem
ova prava djeci pripadaju i niko ne moe da im ih oduzme.
Osnovni cilj Konvencije je da mjenja stavove koji postoje prema djeci i da se iz
zatitnikog (a u nekim drutvima i negativnog) odnosa pree na ideju jednakosti
djeteta sa svim drugim ljudskim biima.
Danas Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima djeteta predstavlja jedan od
najvanijih meunarodnih ugovora, koji ne samo da prvi put jasno i eksplicitno
definie prava djeteta, i to kroz veoma iroko izlistavanje svih prava (graanska,
politika, ekonomska, kulturna i sl.), ve je i ugovor sa najveim brojem ratifikacija u
svijetu.
Naa zemlja je ratifikovala Konvenciju o pravima djeteta i time preuzela
obavezu da brine o njenom ostvarenju, tj. da titi prava djeteta i da unapreuje
poloaj djece.
Meutim, to nije obaveza samo drave, ve i pojedinaca, koji kroz svakodnevne
postupke mogu da pokau da priznaju i potuju prava koja mladi i djeca imaju.
Dugo se smatralo da je djete dovoljno zatieno u okvirima opte zatite
pojedinaca po osnovu ljudskih prava. Iskustvo je, ipak, pokazalo da ovakva zatita
nije odgovarajua i dovoljna. Tako nastaje Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima
djeteta
koja je usvojena pod okriljem Generalne skuptine Ujedinjenih nacija u
novembru 1989. godine. Samo usvajanje Konvencije je rezultat dugog procesa koji je
poeo pola vijeka prije nego to je prijedlog za sastavljanje ovog meunarodnog
instrumenta o pravima djeteta zvanino podnet 1979. godine.
Kao meunarodni instrument, Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima djeteta
je najautoritativni ugovor kojim se postavljaju standardi u ovoj oblasti. Konvencija
Ujedinjenih nacija o pravima djeteta sadri sveobuhvatni katalog prava djeteta, koja
su sva podjednako vana. Drave su u obavezi da omogue ostvarivanje svih prava
djeteta.
Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima djeteta smatra se univerzalno
prihvaenim dokumentom (skoro) sve drave svijeta su preuzele obavezu da prava
priznata Konvencijom sprovodu u ivot. Drave koje su inom ratifikacije pristupile
ovom meunarodnom ugovoru nazivaju se dravama lanicama Konvencije o
pravima djeteta. Dravna zajednica Bosna i Hercegovina takoe je drava lanica
Konvencije o pravima djeteta. Nijedna drava koja je ratifikovala Konvenciju o

pravima djeteta ne moe da tvrdi da je njen odnos prema pravima djeteta njena
unutranja stvar, ve je duna (pod prijetnjom meunarodne odgovornosti) da
standarde koji su Konvencijom utvreni, sprovodi u ivot.
Kada su u pitanju prava djeteta, najznaajniji meunarodni instrument je
koja obavezuje drave potpisnice
da svakom djetetu - uzimajui u obzir prava i obaveze djetetovih roditelja, zakonskih

staratelja ili drugih pojedinaca zakonski odgovornih za njega - osigura zatitu i brigu
koja je potrebna za djetetovu dobrobit, te da u tom cilju preduzme sve potrebne
zakonodavne i administrative mjere
Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima djeteta zasnovana je na etiri kljuna
principa: prava na ivot, opstanak i razvoj, nediskriminaciji, participaciji i najboljim
interesima djeteta. Drave potpisnice UN Konvencije o pravima djeteta obavezuju se
na preduzimanje svih odgovarajuih zakonodavnih, administrativnih, socijalnih i
obrazovnih mjera radi zatite djeteta od svih oblika fizikog ili mentalnog nasilja,
povreda ili zloupotrebe, zanemarivanja ili nemarnog odnosa, maltretiranja ili
eksploatacije dok je na brizi kod roditelja, zakonskih staratelja ili nekog drugog lica
kome je povjerena briga o djetetu.
U lanu 32, stav 1, Konvencije se navodi: Drave ugovornice priznaju pravo
djeteta da bude zatieno od ekonomske eksploatacije i od bilo kakvog rada
koji je potencijalno opasan, moe ometati djeije obrazovanje ili nakoditi
djeijem zdravlju ili fizikom, mentalnom ili drutvenom razvoju." 5 Isti lan
obavezuje drave na odreivanje minimalne starosne dobi za zapoljavanje,
osiguravanje potivanja odgovorajuih pravila o radnom vremenu i uslovima
zaposljenja, kao i na odreivanje odgovarajuih kazni ili drugih sankcija u sluaju
krenja ovih odredbi.
Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima djeteta (lan 39)6 obavezuje drave
potpisnice na obezbjeivanje odgovarajueg oporavka i socijalne reintegracije
djece koja su rtve bilo kojeg oblika zanemarivanja, eksploatacije ili zlostavljanja,
muenja ili bilo kojeg drugog oblika okrutnog, nehumanog ili ponizavajueg postupka
4
Bosna i Hercegovina je notifikacijom o sukcesiji preuzela Konvenciju o pravima djeteta 06.03.1992

godine
5
http://www.unicef.org/serbia/Konvencija_o_pravima_deteta_sa_fakultativnim_protokolima(1).pdf
6
ili kazne. "Takav oporavak i reintegracija treba da se odvija u okolini koja daje
potporu zdravlju, samopotovanju i dostojanstvu djeteta," 7 navodi se u istom lanu.
Postoji niz drugih meunarodnih instrumenata koji se mogu primijeniti na pojavu
djeijeg prosjaenja i eksploatacije djece. Konvencija Meunarodne organizacije
rada broj 182 o najgorim oblicima djeijeg rada 8 daje okvirnu definiciju djeijeg
rada i njegovih najgorih oblika, to ukljuuje sve oblike ropstva ili obiaja slinih
ropstvu, kao to su prodaja i krijumarenje djece, duniko ropstvo i kmetstvo i
prinudni ili obavezni rad, kao i rad koji je po svojoj prirodi ili okolnostima u kojima se
obavlja tetan po zdravlje, bezbjednost ili moral djece. Ona obavezuje i drave
potpisnice da prioritetno izrade i provode programe akcije za eliminisanje najgorih
oblika djeijeg rada, a naroito je naglaena potreba da drava sprijei angaovanje
djece u najgorim oblicima deijeg rada, ali i da prui neophodnu i odgovarajuu
direktnu pomo za povlaenje djece sa najgorih oblika djeijeg rada i njihovu
rehabilitaciju i socijalnu integraciju. Ovaj meunarodni ugovor, detaljno upuujui
drave ta treba da ine kako bi se sprijeili i eliminisali najgori oblici djeijeg rada,
naroito istie znaaj obrazovanja, eliminisanja siromatva i saradnje relevantnih
organa na nacionalnom i meunarodnom nivou. Meunarodna organizacija rada
2004. godine usvojila je definiciju prosjaenja koje se utvruje kao niz aktivnosti
kojima pojedinac trai novac od nepoznate osobe, a na osnovu svog siromatva ili u
potrazi za dobrotvornim donacijama pozivajui se na zdravstvene ili vjerske razloge.
Prosjaci isto tako mogu prodavati manje predmete, kao to su krpe za ienje ili
cvijee, zauzvrat traei novac iji iznos nije utemeljen vrijednou predmeta koji se
prodaje."9
Sva djeca koja su primorana da prosjae potpadaju u kategoriju prinudog rada,
to se u skladu sa Konvencijom 29. Meunarodne organizacije rada iz 1930.
godine definie kao rad ili sluba koja je iznuena od bilo koje osobe pod prijetnjom
bilo kakve kazne, ili za koju se osoba nije dobrovoljno ponudila." 10 Prinudno
prosjaenje djece moe ukljuiti i trgovinu djecom za potrebe prosjaenja. Protokol
7
Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedninjenih nacija o pravima djeteta ("Sl. list

8
9
10
SFRJ - Meunarodni
SFRJ - Meunarodni
SFRJ - Meunarodni
SFRJ - Meunarodni
Ujedinjenih naroda o sprjeavanju, suzbijanju i kanjavanju trgovine djecom,

naroito enama i djecom (2000.) odreuje trgovinu djecom kao vrbovanje,
transport, sklanjanje ili prijem osoba, putem prijetnji ili koritenja sile ili drugih oblika
prinude, otmice, prevare, zloupotrebe moi ili ugroenog poloaja, ili davanja ili
primanja novca ili beneficija kako bi se postigao pristanak osobe koja ima kontrolu
nad drugom osobom, a u svrhu iskoritavanja. Iskoritavanje minimalno ukljuuje
iskoritavanje prostitucije drugih ili druge oblike seksualnog iskoritavanja, prisilni rad
ili usluge, ropstvo ili prakse sline ropstvu, potinjavanje ili odstranjivanje organa." 11
Ova definicija ukazuje da je pristanak trgovane osobe na namijenjenu eksploataciju
irelevantan da bi se on/a smatrala rtvom ovog kriminala.
Jo neki od brojnih meunarodnih instrumenata relevantnih za suzbijanje ili
prevenciju djeijeg prosjaenja ukljuuju: Konvencija o zabrani ropstva, Konvencija
za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, Meunarodni pakt o ekonomskim,
socijalnim i kulturnim pravima, Meunarodni pakt o graanskim i politikim pravima,
Evropska konvencija za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda sa protokolima,
Konvencija o pravima osoba sa invaliditetom, Konvencija Ujedinjenih naroda protiv
transnacionalnog organizovanog kriminala i dopunski protokoli, Konvencija Vijea
Evrope o borbi protiv trgovine djecom, Ustav Meunarodne organizacije za migracije,
Evropska socijalna povelja, i druge. Kroz obezbjeivanje prava koje ovi meunarodni
ugovori i dokumenti garantuju i postupanje po obavezama koje ovi instrumenti
utvruju, drave otklanjaju niz faktora koji znaajno utiu na pojavu trgovine djecom.
Za zemlje regije jugoistone Evrope posebno su znaajni i bilateralni sporazumi
izmeu njih, a posebno oni koji se odnose na saradnju i provedbu zajednikih
aktivnosti u oblasti sprjeavanja i rasvjetljavanja krivinih djela, naroito djela
organizovanog kriminala, ilegalnih migracija, trgovine djecom i drugih tekih djela,
kao i saradnja u oblasti socijalne zatite i zatite ljudskih prava i sloboda. Ovi
sporazumi mogu dati znaajan doprinos prevenciji i suzbijanju eksploatacije djece.
Svi oblici eksploatacije kre prava djeteta iz Konvencije o pravima djeteta iz
1989. Prava na koja eksploatacija djece ima uticaj ukljuuju pravo djeteta na slobodu
od ekonomske eksploatacije ili obavljanje rada koje se moe smatrati opasnim, koje
teti njegovom obrazovanju ili razvoju, kao i pravo na zatitu od bilo kakvog oblika
eksploatacije.
11
Posljedica nedoslednog i nesveobuhvatnog shvatanja pojma trgovine djecom

u zakonodavstvu razliitih zemalja bila je nezatienost, krivino i prekrajno gonjenje
ljudi koji su bili rtve i koji su prodati radi radne i seksualne eksploatacije, kao i
izbjegavanje odgovornosti trgovaca djecom 12. Meunarodno zakonodavstvo je
donoenjem meunarodnih akata donekle rijeilo problem tkz. viestrukog standarda
u tretiranju ovog bezbjednosnog problema. Najznaajnija meunarodna inicijativa za
preduzimanje obaveza lanica OUN da se zajednikom akcijom suprostave trgovini
ljudija jeste donoenje Protokola UN za prevenciju, suzbijanje i kanjavanje trgovine
ljudskim biima, naroito enama i djecom, koji dopunjuje Konvenciju UN protiv
transnacionalnog organizovanog kriminala iz 2000.godine 13. Drave potpisnice su
preuzele obavezu da ropstvo, trgovina robljem, sluenje, institucije sline ropstvu kao
to su duniko ropstvo i prinudni brak, prinudni rad i nehumano postupanje budu
ukinuti. U lanu 3 Protokola se navodi :
''(a)Trgovina
ljudskim
biima
podrazumjeva
vrbovanje,
prevoenje,
prebacivanje, skrivanje i primanje lica, putem pretnje ili upotrebom sile ili drugih oblika
prisile, otmicom, obmanom ili prevarom, zloupotrebom ovlaenja ili tekog poloaja
ili davanjem ili primanjem novca ili koristi da bi se dobio pristanka lica koji ima kontrolu
nad drugim licem, u cilju eksploatacije. Eksploatacija rtve obuhvata, kao minimum,
eksploataciju prostitucije drugih lica ili druge oblike seksualne eksploatacije, prinudni
rad ili slubu, ropstvo ili odnos slian ropstvu, servimum ili uklanjanje organa;
1. Pristanak rtve trgovine ljudskim biima na namjeravanu eksploataciju je bez
znaaja u sluajevima u kojima je koriena bilo koja mjera izneta u podstavu
2. Vrbovanje, prebacivanje, skrivanje ili primanje djeteta za svrhe eksploatacije
smatra se trgovina ljudskim biima ak i ako ne obuhvata bilo koje od
sredstava iznetih u podstavu
3. Djetetom se smatra svaka osoba mlaa od 18 godina.''
12
Na primjer, na nivou Evropske unije, Komisija je identifikovala ''odsustvo uobiajnih definicija,

inkriminacije i sankcija u okviru kaznenog zakonodavstva'' zemalja lanica kao glavni razlog za
neuspeh u implementiranju zajednike akcije Saveta od 24.02.1997. godine, koji podrazum jeva borbu
protiv trgovine ljudima i seksualne eksploatacije djece. Kartusch, A:'' Reference Guide for
AntiTrafficking Legislative Rewiewwith Particular Emphasis on South Eastern Europe'', Intitut za ljudska
prava `Ludvig Bolcman` pri OSCE, Barava 2001, prevod str 46
13
Deklaracija protiv trgovine djecom je potpisana od Regionalnog ministarskog foruma u Palermu
13.12.2000.god. od vladinih ministara i predstavnika Albanije, BiH, Bugarske, Hrvatske, RSrbije,
Makedonije, Moldavije, Rumunije, Slovenije, Turske, R Crne Gore i Kosova.U deklaraciji, istie se
odgovornost drava da odrede fenomen trgovine djecom uvoenjem programa prevencije, pomoi
rtvama i zatite rtvama, zakonodavne reforme, primjene zakona i kanjavanja trgovaca.
Pod silom se ovim dokumentom podrazumjeva upotreba sile u procesu

regrutovanja ljudskih bia i ivotne i radne uslove u kojima su preprodate osobe
prisiljene da ive. Sila takoe podrazumjeva mnoge oblike psiholoke prinude koju
trgovci ljudi obino koriste da bi pokorili svoje rtve. Znaenje termina seksualna
eksploatacija i eksploatacija prostitucije drugih namerno nije data ve je ostavljena
dravama potpisnicama da same definiu ove pojave, shodno svojim shvatanjima i
praksi.
Ostali relevantni meunarodni standardi u pogledu ropstva, radne eksploatacije
i djece rtava, trgovine djecom ine :14
-
Konvencija o ukidanju ropstva, trgovine djecom, i institucija i obiaja slinih

ropstvu iz 1926. godine
Konvencija o prisilnom radu iz 1930. godine
Dopunska konvencija o ukidanju ropstva, trgovine robljem i institucijama i

praksi slinih ropstvu iz 1956. godine
Opcioni protokol UN Konvenciji o pravima djeteta i prodaji djece, dejoj

prostituciji i dejoj pornografiji i
Konvencija koja se odnosi na zabranu i trenutno djelovanje u cilju eliminisanja

najteih oblika dejeg rada iz 1999. godine
Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima iz 1948. godine
Meunarodna Konvencija o zatiti prava radnika migranata i lanova njihovih

porodica iz 1990. godine
Konvencija o eliminisanju svih oblika diskriminacije, iz 1979. godine
Konvencija o kompezaciji rtava nasilja iz 1983. godine
Evropska konvencija o ekstradiciji iz 1957. godine
Evropska konvencija o saradnji u krivinim stvarima iz 1959. godine
Meunarodni pakt o graanskim i politikim pravima iz 1966. godine
Preporuka SE 1325 o trgovini djecom i prisilnoj prostituciji u dravama

lanicama Saveta Evrope
- Konvencija Saveta Evrope o borbi protiv trgovine djecom, Varava, 2005.
Dosadanji napori da se definisanjem trgovine djecom na meunarodnom
14
nivou stvore univerzalni standardi u tretiranju ove bezbjednosne pojave svakako su u

tome dali doprinos, meutim da bi zaiveli u praksi na lokalnom nivou moraju biti
potpisani a zatim ratifikovani od strane zakonodavnih organa kako bi pripadnici
nacionalnih subjekata bezbjednosti mogli postupati po njima.
inom ratifikacije drava preuzima obavezu da preduzme sve potrebne
zakonodavne, administrativne i ostale mjere za ostvarivanje prava priznatih
Konvencijom. Drave preduzimaju mjere maksimalno koristei svoja raspoloiva
sredstva, a gdje je to potrebno, u okviru meunarodne saradnje. Takoe, drave
lanice se obavezuju da sa principima i odredbama Konvencije najire upoznaju
kako odrasle tako i djecu. Na taj nain drava nosi prevashodnu odgovornost za
ostvarivanje prava djeteta.
U veini drava, u okviru sistema vlasti, najznaajniju ulogu u ostvarivanju
prava djeteta imaju nadlena ministarstva sa svojim slubama i pravosudni organi. U
nekim dravama postoje posebna ministarstva ili dravne agencije za djecu, ili pak,
odgovarajui resori u okviru Ministarstva za ljudska prava. Posebno znaajna
institucija, koju emo uskoro i mi imati je ombudsman - zatitnik ljudskih prava.
Idealno je, meutim, kada postoji i zaseban ombudsman za prava djeteta. to se
pravosudnog sistema tie, idealno je da postoje maloljetniki sudovi posebno
nadleni u svim pravnim stvarima koje se tiu djeteta.
Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima djeteta priznaje prevashodnu ali ne i
iskljuivu odgovornost roditelja ili staratelja za podizanje i razvoj djeteta. Drava se
obavezuje da e potovati odgovornosti, prava i dunosti roditelja, ali i da e im u
tome pruiti odgovarajuu pomo tako to e, izmeu ostalog, obezbjeivati razvoj
ustanova, kapaciteta i slubi za zatitu djece. Ukoliko, na primjer, drava nije
obezbjedila adekvatan sistem zdravstvene zatite ili obrazovanja, onda roditelj nee
biti u mogunosti da podie svoje dijete na nain koji e doprineti njegovom punom
razvoju. Istovremeno, ukoliko roditelj zanemaruje dijete tako to ga ne upie u
(obaveznu) osnovnu kolu ili propusti da vodi rauna o njegovom zdravlju, drava
ima obavezu da intervenie i zatiti prava djeteta. Dalje, kada sam roditelj nije u
stanju da se na adekvatan nain brine o djetetu (iz zdravstvenih, socijalnih,
ekonomskim ili nekih drugih razloga), drava ima prevashodnu odgovornost da
preuzme brigu i staranje o djetetu.
ak ni najorganizovanija drava nije dovoljan garant za ostvarivanje ljudskih i
prava djeteta. Zbog toga je vano istai i ulogu nevladinih organizacija. One su
posebno znaajne kada je zatita prava djeteta u pitanju jer mogu, u nekim
dravama, u ime djeteta da preduzimaju radnje pred administrativnim i sudskim
organima radi zatite njihovih prava. Nevladine organizacije, takoe, mogu znaajno
da doprinesu procesu upoznavanja sa Konvencijom. Neretko se aktivnosti civilnog
sektora vide i kao pomo i ''dopuna'' dravi tamo gdje ona nije u mogunosti (iz
raznih razloga) da odgovori u potpunosti svojim obavezama (npr. aktivnosti
usmjerene na osnaivanje i integraciju posebno osetljivih grupa kao to su djeca sa
posebnim potrebama, socijalno ugroeni, pripadnici manjina, programi socijalne
rehabilitacije djece u sukobu sa zakonom, itd.). Konano, nevladine organizacije su
znaajan ''kontrolni mehanizam'' koji ima ulogu praenja mjera koje sprovodi drava.
Putem raznih mjera pritiska ( bilo preko medija ili neposrednim obraanjem dravnim
institucijama ) one podsjeaju dravu na njene obaveze i/ili predlau (trae) bolja
rijeenja s ciljem potovanja prava djeteta.
1.2. Domae zakonodastvo Krivini Zakon BiH
Kada je u pitanju nasilje nad djecom u BiH ne postoji jedinstveni zakon koji
regulie ovu oblast, tako da razliita zakonska rjeenja, na nivou entiteta i Distrikta
Brko BiH, djecu oteenu krivinim djelima, stavljaju u nejednak poloaj.
Prepoznajui znaaj problema nasilja nad djecom, u Republici Srpskoj je u januaru
2010 godine, usvojen, a primjeni je od 01.01.2011.godine, ''Zakon o zatiti i
postupanju sa djecom i maloljetnicima u krivinom postupku, koji zakon predvia vei
stepen zatite maloljetnih lica u krivinom postupku, kako poinilaca tako i oteenih
krivinim djelima (taksativno nabrojana u lanu 184. navedenog zakona), dok u Glavi
VI ''Krivina djela na tetu djece i maloljetnika''
propisuje posebne odredbe u
postupanju sa djecom koja su oteena izvrenjem krivinog djela od strane

punoljetnih lica. Zakon je usvojen i u BD u novembru 2011. godine, te se zapoelo sa
njegovom primjenom
krajem 2012. godine. S druge strane, pomenuti Zakon u
Federaciji BiH15, radi neusaglaenosti pojedinih amandmana, jo nije usvojen, iako su

krajem 2012. godine voene odreene aktivnosti u Predstavnikom domu i Domu
naroda Parlamenta FBiH, tako da je danas u BiH, u ovoj oblasti prisutna raznolikost
propisa i to:
15
Prijedlog Zakona o zatiti i postupanju sa djecom i maloljetnicima u krivinom postupku FBiH,

dostupan na stranici Federalnog ministarstva pravde http://www.fmp.gov.ba/useruploads/files/zakon o
zatiti maloljetnika i djece u kaznenom postupku.pdf
Federacija BiH:
Zakon o zatiti od nasilja u porodici FBiH (Slubeni glasnik FBiH, br. 22/05,
51/06 i 28/13),
Porodini zakon FBiH (Slubene novine FBiH, br. 35/05 i 41/05),
Krivini zakon FBiH (Slubene novine FBiH br. 36/03, 37/03, 21/04, 69/04,
18/05 i 42/10)
Republika Srpska:
Zakon o djeijoj zatiti (Slubeni glasnik RS, br. 4/02, 17/08 i 1/09),
Zakon o socijalnoj zatiti (Slubeni glasnik RS, broj 37/12),
Zakon o zatiti i postupanju sa djecom i maloljetnicima u krivinom postupku
(Slubeni glasnik RS, br.13/10)

Zakona o zatiti od nasilja u porodici RS (Slubeni glasnik RS, br.102/12)
kojim se unapreuju postojea pravna rjeenja vezana za zatitu djece od
nasilja u porodici;16
Krivini zakon RS ("Slubeni glasnik RS" , br.49/03, 108/04,37/06, 70/06,
73/10,1/12 i 67/13)
Porodini zakon RS("Slubeni glasnik RS", br. 54/02 i 41/08)
Brko Distrikt :
Zakon o djeijoj zatiti Brko distrikt BiH ( Slubeni glasnik Brko Distrikt BiH,
br. 1/03, 4/04, 21/05, 19/07, 2/08 i 51/11),

Zakon o socijalnoj zatiti Brko distrikt BiH (Slubeni glasnik Brko Distrikt
BiH, br. 1/03, 4/04, 4/04, 19/07, 2/08),

Zakon o zatiti i postupanju sa djecom i maloljetnicima u krivinom postupku
Brko Distrikta Bosne i Hercegovine (Slubeni glasnik Brko distrikta BiH broj
44/ 11).
Krivini zakon Brko Distrikta
Imajui u vidu decentralizovani i kompleksni pravni sistem u BiH, kao i injenicu
nepostojanja jedinstvenog zakona koji regulie pitanja nasilja nad djecom, analizom
postojeih odredbi krivinih zakona na nivou entiteta i Distrikta Brko BiH, kojima se
propisuju krivina djela uinjena na tetu djece odnosno maloljetnika, uoavaju se
razliita zakonska rjeenja. U nekim sluajevima, razlike su samo terminoloke
prirode, dok se kod pojedinih krivinih djela uoavaju razlike i u pogledu
propisanihobiljeja tih krivinih djela kao i visine zaprijeene krivinopravne sankcije,
16
Krivini zakon Republike Srpske, Sl.gl.RS broj 49/03 ,108/04, 37/06, 70/06
odnoso kazne, to se u praktinoj primjeni, odraava na nain da se djeca oteena

krivinim djelima, ne podruju entiteta, odnosno BD, stavljaju u neravnopravan
poloaj, koja okolnost dovodi u pitanje pravnu sigurnost kao jedan od
osnovnih
principa vladavine prava na kojem poivaju moderne demokratije, a ponekad ak vodi

i u diskriminaciju. Unutar krivinih zakona, entiteta i BD, jednostavnim pristupom se
moe razlikovati vie krivinih djela kojima se propisuje kanjavanje, odnosno uvodi
pravna zabrana nasilja nad djecom, ukljuujui seksualno zlostavljanje i eksploataciju,
fiziko kanjavanje i sve druge oblike nasilja.17
Kada se radi o tuilatvima, Tuilatvo BiH je institucija koja je preuzela vodeu

ulogu i specijaliziranu funkciju u borbi protiv trgovine ljudima. Interni kriteriji i nedavno
uvedena praksa ukazuju na to da bi Odjel II Tuilatva BiH, specijaliziran za
organizirani kriminal, privredni kriminal i korupciju, trebao krivino goniti osumnjiene
17
Ubistvo, l.166. KZ FBiH; Ubistvo, l. 148. i Teko ubistvo, l. 149. st. 6. KZ RS; Ubistvo, l.163.KZ
BD, edomorstvo, l.169. KZ FBiH; Ubistvo djeteta pri poroaju, l. 151. KZ RS; l.166.KZ BD,
Uestvovanje u samoubistvu, l.170.st.2. KZ FBiH; Navoenje na samoubistvo i pomaganje u
samoubistvu, l. 153.st. 2. i 3. KZ RS; l.167. KZ BD, Teka tjelesna povreda, l.172. KZ FBiH; l.156.
KZ RS; l.169. KZ BD, Protupravno lienje slobode, l. 179. KZ FBiH; l. 166. st. 3. KZ RS;
Protivpravno oduzimanje slobode, l.176.KZ BD, Otmica, l.180. st.2. KZ FBiH; l.165. st.2. KZ RS;
l.177. KZ BD, Silovanje, l. 203.st. 5. i 6. KZ FBiH; l.193. st.2. KZ RS; l.200.KZ BD, Spolni odnoaj
sa nemonom osobom, l. 204. KZ FBiH; Obljuba nad nemonim licem, l.194. st. 2.KZ RS; Spolni
odnos sa nemonom osobom, l.201.KZ BD, Spolni odnoaj zloupotrebom poloaja, l. 205. KZ
FBiH; Obljuba zloupotrebom poloaja, l. 196. st.2. KZ RS; Spolni odnos zloupotrebom poloaja, l.
202.KZ BD, Spolni odnoaj sa djetetom, l. 207. KZ FBiH; Polno nasilje nad djetetom, l.195. st.2. KZ
RS; Spolni odnos sa djetetom, l. 204. KZ BD, Bludne radnje, l. 208. KZ FBiH; l.205.KZ BD,
Zadovoljavanje pohote pred djetetom ili maloljetnikom, l. 209. KZ FBiH; Zadovoljenje polnih strasti
pred drugim l. 197. st. 2. KZ RS; Zadovoljavanje pohote pred djetetom ili maloljetnikom, l.206. KZ
BD, Navoenje na protituciju, l. .210. KZ FBiH, l. 198. st.4. KZ RS; l.207. st.4. KZ BD,
Iskoritavanje djeteta ili maloljetnika radi pornografije, l.211. KZ FBiH; Iskoritavanje djece ili
maloljetnih lica za pornografiju, l.199. KZ RS; Iskoritavanje djeteta ili maloljetnika radi pornografije,
l. 208. KZ BD, Upoznavanje djeteta sa pornografijom, l.212.KZ FBiH; Proizvodnja i prikazivanje
djeije pornografije, l. 200.KZ RS, Upoznavanje djeteta sa pornografijom, l. 209. KZ BD,
Rodoskrvnue, l.213.KZ FBiH; Rodoskrvljenje, l. 201. st 2.KZ RS, Rodoskrvnue, l.210. KZ BD,
Izvanbrana zajednica sa mlaim maloljetnikom, l.216.KZ FBiH; Vanbrana zajednica sa maloljetnim
licem, l. 204. KZ RS; Vanbrana zajednica sa mlaim maloljetnikom, l.213. KZ BD, Oduzimanje
djeteta ili maloljetnika, l. 217. KZ FBiH; Oduzimanje maloljetnog djeteta, l. 205 st.1. KZ RS;
Oduzimanje djeteta ili maloljetnika, l.214.KZ BD, Promjena porodinog stanja, l. 218. KZ FBiH; l.
206. KZ RS; l.215. KZ BD, Zaputanje ili zlostavljanje djeteta ili maloljetnika, l.219.KZ FBiH;
Zaputanje ili zlostavljanje maloljetnog lica, l. 207. KZ RS; Zaputanje ili zlostavljanje djeteta ili
maloljetnika, l.216.KZ BD, Naputanje djeteta, l.220.KZ FBiH, Nasilje u porodici, l. 222.KZ FBiH;
Nasilje u porodici ili porodinoj zajednici, l.208. st.3.KZ RS; Nasilje u porodici, l.218.KZ BD,
Izbjegavanje izdravanja, l. 223. KZ FBiH; Izbjegavanje davanja izdravanja, l. 210.KZ RS;
Izbjegavanje izdravanja, l.219. KZ BD, Spreavanje i neizvravanje mjera za zatitu maloljetnika, l.
224. KZ FBiH; l.220.KZ BD, Neovlatena proizvodnja i stavljanje u promet opojnih droga,
l.239.st.2.KZ FBiH; Omoguavanje uivanja opojnih droga, l.225.KZ RS, Razbojnitvo, l.289. KZ
FBiH; l.233. KZ RS; l.283. KZ BD, Razbojnika kraa, l.288. KZ FBiH; l.234.KZ RS; l.282. KZ
BD, Zlostavljanje, l.168. st.2. KZ RS, Krenje porodinih obaveza, l.209.KZ RS.
za organizirani oblik trgovine ljudima, dok bi Odjel III imao istu ulogu u pogledu
osumnjienih u predmetima trgovine ljudima bez elemenata organiziranog kriminala
ili u predmetima unutarnje trgovine ljudima. 18 Tuilatvu BiH u radu pomau Granina
policija, Sluba za poslove sa strancima i Dravna agencija za istragu i zatitu (SIPA)
u istrazi krivinih djela vezanih za trgovinu ljudima. SIPA je vodea istrana agencija
u predmetima koji spadaju u nadlenost Tuilatva BiH. Osim toga, postoji i ad hoc
Udarna grupa za suzbijanje trgovine ljudima i organizirane ilegalne migracije. 19
Osnovana odlukom Vijea ministara 2003. godine, Udarna grupa i dalje je aktivna,
iako je trebala prestati sa radom u trenutku kada SIPA postane u punoj mjeri
operativna.
Na entitetskom nivou ne postoje specijalizirani odjeli tuilatava koji imaju posebne ovlasti. to se policije tie, u okviru agencija za provedbu zakona imenovani su
slubenici za vezu, na podruju cijele BiH. Zbog toga bi se moglo pretpostaviti da bi
entitetska tuilatva, kada utvrde da se radi o krivinom djelu trgovine ljudima,
trebala predmet proslijediti Tuilatvu BiH. Zatim, nakon to se utvrdi da injenini
osnov odgovara elementima krivinog djela trgovine ljudima, jedan od specijaliziranih
odjela bi trebao preuzeti predmet i podii optunicu, u skladu sa Krivinim zakonom
BiH.
Meutim, prenoenje istrage s entitetskog na dravni nivo, te razgranienje
nadlenosti za krivino gonjenje ovog djela, nisu definirani jasnim pravilima. Ne
postoje konkretne smjernice za koordiniranje izmeu entitetskih i dravnih organa.
Osim toga, svaki tuilac u Bosni i Hercegovini po zakonu je obavezan obavijestiti
policijske organe, odnosno podnosioca prijave, kao i rtve, u roku od tri dana od
trenutka kada donese odluku o nesprovoenju istrage. 20 ini se kao da je odluujui
faktor u ishodu datog predmeta nain na koji tuilac kvalificira injenini osnov u
preliminarnom stadiju istrage. U tom pogledu, izgleda da nita ne spreava
mogunost da tuilac odlui istragu usmjeriti na laka krivina djela sadrana u
18
Godinji izvjetaj luilatva BiH, 200/. godina.

Slubeni glasnik BiH, 3/04.
20
Zakon o krivinom postupku BiH, l. 216.4, SG BiH 3/03 (2003.), s izmjenama i dopunama u br.
32/03, 36/03, 26/04, 63/04, 13/05, 48/05, 46/06, 76/06, 29/07, 32/07, 53/07, 76/07, 15/08; Zakon o
krivinom postupku Republike Srpske, l. 216.4, SG RS 50/03 (juni 2004.), s izmjenama i dopunama u
br. 111/04, 29/07, 68/07; Zakon o krivinom postupku FBiH, l. 231.4, SG FBiH 35/03 (juli 2003.), s
izmjenama i dopunama u br. 37/03, 56/03, 78/04, 28/05, 55/06, 27/07, 53/07; Zakon o krivinom
postupku Brko distrikta
BiH, l. 216.4, SG BD 10/03 (2003.), s izmjenama i dopunama u br. 48/04, 6/05, 12/07, 21/07.
19
relevantnim entitetskim krivinim zakonima, kao to je navoenje na prostituciju,

umjesto da ukljui Tuilatvo BiH, ili se s njim konsultira.
Kada se radi o posebnim istranim radnjama, domae zakonodavstvo ve je
usvojilo koncept koji obuhvata spektar mjera, od nadzora telefonskih razgovora i
kompjuterskih sistema, do tajnog praenja i tehnikog snimanja, te koritenja
prikrivenih istraitelja ili informatora.21 Meutim, postoje razliite mogunosti
predviene u Zakonu o krivinom postupku BiH u odnosu na zakone entiteta i Brko
distrikta BiH. Zakon o krivinom postupku BiH predvia da se posebne istrane
radnje mogu odrediti za krivina djela Krivinog zakona BiH, u poglavlju kojim se
propisuju djela zloina protiv ovjenosti i vrijednosti zatienih meunarodnim
pravom, to obuhvata trgovinu ljudima.
Zakoni o krivinom postupku entiteta i Brko distrikta BiH, meutim, predviaju da
se posebne istrane radnje mogu odrediti samo za krivina djela za koja se moe
izrei kazna zatvora od najmanje tri godine. S izuzetkom djela navoenja maloljetne
osobe na prostituciju u FBiH i Brko disktriktu, za srodna djela trgovini ljudima u
entitetskim zakonima, posebne istrane radnje u istrazi se mogu primijeniti samo
onda kada je Tuilatvo BiH nadleno za krivina djela trgovine ljudima.
U zakljuku se moe rei da je Bosna i Hercegovina uspostavila specijalizirane
institucije, koje bi omoguile efikasno krivino gonjenje ovog djela. S druge strane,
nema garancija da e ove institucije biti uvijek ukljuene u istrage, koje vode lokalna
policija i entitetski tuioci. Ovo je posljedica odsustva operativnog mehanizma
koordinacije.
Kako je ve istaknuto, domai pravni okvir, kojim je propisano djelo trgovine
ljudima kao krivino djelo, uveliko se razlikuje izmeu krivinih zakona BiH, odnosno
entiteta. Na dravnom nivou, trgovina ljudima definirana je lanom 186. Krivinog
zakona BiH, i ini sastavni dio Poglavlja XVII pod nazivom: Krivina djela protiv
ovjenosti i vrijednosti zatienih meunarodnim pravom. Tri elementa - radnja
izvrenja, nain izvrenja i svrha - propisani su kao posebni elementi u skladu sa
Protokolom iz Palerma i Evropskom konvencijom o borbi protiv trgovine ljudima. Za
postojanje elemenata krivinog djela trgovine ljudima, pristanak rtve na seksualni
in smatra se irelevantnim. Ovim lanom se dalje predvia poseban izuzetak od
potrebe postojanja elementa prinude ili drugih sredstava kada je rtva dijete ili
21
21 Zakon o krivinom postupku BiH, supra biljeka 13, l 116, koji definira posebne istrane radnje".
maloljetna osoba.Zbog toga je Krivini zakon BiH i u tom aspektu usaglaen sa

Konvencijom.
Entitetski krivini zakoni, te Krivini zakon Brko distrikta BiH, ne propisuju trgovinu ljudima kao krivino djelo u skladu s Evropskom konvencijom o borbi protiv
trgovine ljudima. Meutim, pojedine odredbe sadre elemente ovog sloenog krivinog djela. lanom 198. Krivinog zakona Republike Srpske predvia se da je djelo
trgovine ljudima radi vrenja prostitucije poinjeno kada bilo ko: radi zarade navodi,
potie ili namamljuje drugog na pruanje seksualnih usluga ili na drugi nain
omogui njegovu predaju drugome radi pruanja seksualnih usluga ili na bilo koji
nain uestvuje u organiziranju ili voenju pruanja seksualnih usluga.
Krivinim zakonom Federacije BiH u lanu 210, te lanom 207 Krivinog zakona
Brko distrikta BiH navodi se slino krivino djelo, pod nazivom: Navoenje na
prostituciju". Ono je poinjeno kada neko: radi ostvarenja koristi navodi, potie ili
namamljuje drugog na pruanje seksualnih usluga ili na drugi nain omogui njegovu
predaju drugome radi pruanja seksualnih usluga ili na bilo koji nain uestvuje u
organiziranju ili voenju pruanja seksualnih usluga.
Kvalifikatorni oblici djela propisani su u sljedeim stavovima lana. Naprimjer, Kri vini zakon Federacije BiH propisuje kvalifikatorni oblik krivinog djela u stavu 2.
lana 210., koji glasi: Ko, radi ostvarenja koristi, silom ili prijetnjom upotrebe sile ili
nanoenja vee tete, drugoga prisili ili obmanom navede na pruanje seksualnih
usluga.
Mada u Krivinom zakonu Republike Srpske postoje reference na pojam trgovine
ljudima, a stavovi 2 do 4 odgovarajuih lanova se pribliavaju meunarodnim normama u pogledu sredstava, nijedna od ovih odredbi ne odraava u potpunosti sloenost ovog krivinog djela, kako je definirano u Evropskoj konvenciji o borbi protiv
trgovine ljudima.
Zbog toga, iako veina djela trgovine ljudima sadre elemente koji su predvieni
entitetskim zakonima, to ne znai da se, vice versa, svaki oblik kriminalnog
ponaanja u skladu s odredbama entitetskih zakona ili Brko distrikta BiH moe
kvalificirati u skladu sa definicijom trgovine ljudima, koja je data u Krivinom zakonu
BiH. Zbog toga, ak i kada bi se krivina djela, koja su definirana Krivinim zakonom
BiH, mogla podvesti pod odredbe drugih krivinih zakona, ovaj prvi je precizniji i
sadri specifine elemente djela, tako da bi mu trebalo dati prednost prilikom
kvalifikacije injeninog osnova. Konkretno, namee se zakljuak da bi trebalo
primjenjivati Krivini zakon BiH kad god se radi o djelu koje se moe kvalificirati kao
trgovina ljudima. Osim toga, kako je ve razmotreno u prethodnom dijelu izvetaja,
da bi taj cilj bio postignut, Tuilatvo BiH trebalo bi biti institucija koja je nadleana za
krivino gonjenje.
Svi krivini zakoni u Bosni i Hercegovini veoma su izriiti u predvianju ope
svrhe kanjavanja. Cilj ove politike je da se izrazi osuda drutva, kao i odvraanje
poinioca i drugih osoba od injenja krivinih djela. U skladu s ovim zakonima,
presuda takoer treba poslati poruku javnosti o teini i pravinosti datih sankcija.
Ova politika pred sudove postavlja dva osnovna pitanja koja utjeu na
odmjeravanje kazne. Prvo, javlja se pitanje zakonom propisanog kaznenog okvira.
Prema miljenju zakonodavca to je djelo tee, to je vii propisani krivini okvir.
Drugo, krivini zakoni zahtijevaju od sudova da cijene konkretne okolnosti svakog
sluaja, gdje se sve relevantne injenice uzimaju o obzir, kako bi se dolo od
individualizirane kazne, u svakom pojedinom sluaju.
U vezi prvog pitanja, tj. zakonom propisanog kaznenog okvira, Krivini zakon
BiH predvia kaznu zatvora u trajanju od jedne do deset godina za osnovni oblik
krivinog djela trgovine ljudima.
U poreenju s drugim djelima, to se ini
proporcionalno i srazmjerno. Naprimjer, zasnivanje ropskog odnosa i prijevoz osoba

u ropskom odnosu, protupravno ubijanje i ranjavanje neprijatelja, organiziranje grupe
ljudi i podstrekavanje na poinjenje krivinih djela genocida, zloina protiv ovjenosti
i ratnih zloina, imaju isti propisani krivini okvir. Krivini okvir za trgovinu ljudima
takoe odraava teinu djela kroz propisanu sankciju, koja je propisana za ubistvo u
krivinim zakonima entiteta i Brko distrikta BiH, sa zaprijeenom kaznom zakona
najmanje pet godina.
tovie, za pojedine eksplicitno navedene oteavajue okolnosti u skladu s
Evropskom konvencijom o borbi protiv trgovine ljudima, kao to su djela trgovine
Zatita djece i maloljetnika kao poseban oblik ostvarivanja ljudskih prava
poinjena protiv maloljetnih osoba, Krivini zakon BiH predvia vii posebni minimum
i namee veoma stroge sankcije. Za kvalifikatorni oblik djela predviena je kazna
zatvora od najmanje pet godina. Isto tako, trgovina ljudima koja je poinjena u okviru
organizirane kriminalne grupe, predvia kaznu zatvora u trajanju od najmanje deset
godina.
Postoji oigledna neusagleenost izmeu onoga to propisuje lan 24
Konvencije i injenice da Krivini zakon BiH ne propisuje kvalifikatorne oblike djela
trgovine ljudima, kada poinjena zloupotrebom slubenog poloaja ili izlaganjem
rtve uslo-vima opasnim po ivot. U skladu s time, prema Zakonu se, za trgovinu
djecom i organizirani oblik djela, moe izrei kazna zatvora u trajanju od dodatnih
deset godina u poreenju sa trgovinom ljudima, koja ukljuuje zloupotrebu slubenog
poloaja ili izlaganje rtve uslovimaopasnim po ivot. Trenutani nedostatak ova dva
kvalifikatorna oblika djela mogao bi se prevazii tako to bi se optueni teretio za jo
neka krivina djela. Krivina odgovornost, kako za trgovinu ljudima, tako i za,
naprimjer, nanoenje tekih tjelesnih povreda, dovela bi do izricanja jedinstvene, te
tako i stroije kazne nego to je minimalna kazna predviena samo za djelo trgovine
ljudima.
Meutim iz domaeg pravnog okvira nije sasvim jasno da li je mogue
podnijeti optunicu pred Sudom BiH za djela u sticaju ,koja se nalaze u iskljuivoj
nadlenosti entiteta i Brko Distrikta BiH, a praksa se u ovom pogledu tek kristalizira.
Na primjer, krivina djela protiv ivota i tijela propisana su samo u entitetskim
zakonima i u Krivinom zakonu Brko distrikta BiH. U odnosu na djelo zloupotrebe
slubenog poloaja, Krivini zakon BiH obuhvata samo slubenike na dravnom
nivou, dok su entitetski sudovi nadleni za zloupotrebu poloaja na entitetskom
nivou. Naprimjer, u jednoj presudi za krijumarenje osoba, Sud BiH izrazio spremnost
procesuirati djela u sticaju koje je iskljuivo propisano krivinim zakonima entiteta i
Brko distrikta BiH. Iznuda, u skladu sa Krivinim zakonom Federacije BiH,
procesuirana je zajedno sa krivinim djelom krijumarenja ljudi. Ipak, ovo se ne
deava uvijek, mada prikupljeni dokazi jasno ukazuju na to da su poinioci poinili
dodatna krivina djela, propisana entitetskim krivinim zakonima.
S druge strane, prenoenje nadlenosti za djela trgovine ljudima sa dravnog
na entitetski nivo, kada okolnosti to dozvoljavaju, nije mogue u svjetlu neadekvatnih
elemenata osnovnog djela. Pored toga, a djelomino kao posljedica ovih
nedostataka, zakonom utvren krivini okvir se na ovom nivou razlikuje. U Republici
25
Srpskoj, krivini okvir djela trgovine ljudima radi vrenja prostitucije je od est mjeseci
do pet godina, ili od jedne do pet godina, kada su koritena sredstva prinude. U istoj
odredbi u Federaciji BiH - navoenje na prostituciju - propisana kazna je od jedne do
pet godina; kada su koritena sredstva prinude, kazna se poveava na maksimalno
deset godina. Drugim rjeima, izmeu krivinih zakona postoji propisana razlika od
pet godina u maksimalnoj kazni zatvora za osnovni oblik djela.
Kako bi se kvalifikatorne okolnosti, kao to su zloupotreba slubenog poloaja i
izlaganje rtve uvjetima opasnim po ivot, obavezno uzele u obzir pri razmatranju
sankcije, Sud BiH bi morao primijeniti lan 48 Krivinog zakona BiH, koji propisuje
opa pravila odmjeravanja kazne. Ali, za razliku od zakonom propisanog kaznenog
okvira, ova odredba nije samostalna, niti je dovoljna da razrijei postojee razlike u
kaznenim okvirima. Drugim rijeima, ini se da je najsigurniji put, kako bi se
osiguralo transponiranje standarda iz Konvencije u krivini zakon, donoenje
amandmana koji predvia viu minimalnu i maksimalnu kaznu u ovim oteavajuim
okolnostima, te predvia kvalifikovani oblik djela.
Relevantnost odredaba lana 48 i odgovarajuih odredaba u krivinim zakonima
entiteta i Brko distrikta BiH tie se, zapravo, drugog aspekta obaveze sudova da
kreiraju kaznenu politiku. Zbog toga, kada se utvrdi krivina odgovornost optuenog,
odredba zahtijeva da sud naroito razmotri: pobude iz kojih je djelo uinjeno, jainu
ugroavanja ili povrede zatienog dobra, okolnosti pod kojima je djelo uinjeno,
raniji ivot poinioca, njegove line prilike i njegovo dranje nakon uinjenog
krivinog djela, kao i druge okolnosti koje se odnose na osobnost poinioca.
Uzimajui u obzir krivini okvir za trgovinu ljudima, minimalna sankcija bi se
mogla izrei jedino tamo gdje nije utvreno postojanje oteavajuih okolnosti, a
utvrene su olakavajue okolnosti na strani optuenog. Isto tako, postoji potreba da
se adekvatno cijeni i odmjeri stroija kazna u okviru vaeeg zakonskog okvira za
trgovinu maloljetnim osobama, onom poiniocu koji uestvuje u trgovini vrlo mladog
djeteta ili vie djece. Relevantno za primjenu ovih odredaba, takoer su drugi teki
oblici upotrebe sile, broj ili priroda povreda seksualnog integriteta rtve, koje uzrokuje
poinilac, kao i njihove posljedice po zdravlje rtve. Meutim, lista oteavajuih i
olakavajuih okolnosti u lanu 48 nije potpuna. Ne iznenauje to to krivina politika
ukazuje na to da ne postoji jedinstvena metodologija u njegovoj primjeni. Ne ini se
da ba sve presude odraavaju svrhu kanjavanja, niti pruaju dovoljno
obrazloenja, ija je svrha da se postigne opa dosljednost u izreenim sankcijama.
26
Zbog toga bi bilo ispravno preporuiti pravosuu da zauzme stavove o primjeni

odredaba, kakve su one u lanu 48, naprimjer, tako to e ovu materiju raspraviti na
opoj sjednici odjela. U svakom sluaju, mora se nai rjeenje koje osigurava da
domai pravni poredak, uz odgovarajuu preciznost, primjenjuje zahtjev Konvencije
da kazne moraju biti preventivne i proporcionalne.
1.2.1. Ciljevi porodinog zakona RS 22

Ciljevi ovog zakona su:
1) garantovanje i zatita prava djeteta u skladu sa Ustavom BiH i drugim
zakonima, Konvencijom o pravima djeteta i drugim meunarodnim
ugovorima koje je potvrdila Bosna i Hercegovine;
2) garantovanje i zatita prava djeteta u svim oblastima drutvenog ivota
za svako djete;
3) uspostavljanje jedinstvenih kriterijuma i standarda za ostvarivanje
najboljeg interesa djeteta u svim oblastima ivota i razvoja djeteta i
stvaranje uslova za njihovu primjenu;
4) uspostavljanje mjera za ostvarivanje i zatitu prava djeteta;
5) utvrivanje posebnih prava djeteta u postupcima u kojima djeca
uestvuju pred sudovima, dravnim organima i drugim organizacijama
koja vre javna ovlaenja,
6) utvrivanje osnovnih naela (posebnih garantija) u postupcima pred
sudovima, dravnim organima i drugim organizacijama koja vre javna
ovlaenja koji se tiu djeteta.
1.2.2. Cjelovitost i nedjeljivost prava djeteta
Prava djeteta su nedjeljiva i cjelovito se ostvaruju. Organi javne vlasti, pravna i
fizika lica e se u svim aktivnostima koje se tiu djece, rukovoditi principom
nedjeljivosti njihovih prava, imajui uvijek u vidu uzajamne veze izmeu pojedinih
prava djeteta.
1.2.3. Pravo na ivot
22
Slubeni glasnik RS, broj 54/2011
27
Svako djete samim roenjem ima neprikosnoveno pravo na ivot. Organi javne
vlasti i pravna lica preduzimaju zakonske i administrativne mjere da zatite ivot
svakog djeteta, ukljuujui mjere podizanja svijesti o vrijednosti i neprikosnovenosti
ivota djeteta. Pravo na ivot garantuje se i neroenom djetetu, u skladu sa
zakonom. Garancije podrazumjevaju skup mjera za unapreenje perinatalne i
neonatalne zatite majke i novoroenog djeteta koje obezbeuju siguran poetak
ivota i dalje smanjenje smrtnosti odojadi. Roditelji, odnosno lica koja podiu i
neguju dijete, kao i organizacije koje se bave uvanjem, obrazovanjem, vaspitanjem i
brigom o djeci odgovaraju za ivot i zdravlje djece u skladu sa posebnim propisima.
1.2.4. Pravo na bezbjednost
Djete ima pravo na ivot i razvoj u bezbjednom okruenju. Organi javne vlasti,
pravna i fizika lica preduzimaju mjere zatite radi obezbeivanja bezbjednosti
djeteta i to u sljedeim sredinama: 23
1) porodici;
2) ustanovi obrazovanja;
3) lokalnoj zajednici;
4) ustanovi u kojoj djete boravi i
5) radnom mjestu.
Mjere zatite su usmjerene prema djetetu i onima koji se o djetetu staraju,
naroito:
1) zatita od psihikog, fizikog, ekonomskog i svakog drugog nasilja,
zlostavljanja i zanemarivanja i svakog oblika eksploatacije;
2) zatitu od neopravdane izolacije i institucionalizacije;
3) spreavanje upotrebe alkohola, narkotika, drugih opojnih sredstava i
tetnih supstanci;
4) spreavanje razvijanja navika koje naruavaju zdravlje, pravilan razvoj i
dobrobit djeteta;
5) spreavanje i suzbijanje vrenja protivpravnih djela protiv djece;
23
Avramov S. (2000), Trilateralna komisija' Institut za meunarodno pravo i meunarodnu poslovnu
saradnju, Banja Luka, str.123
28
6) zatita od svih oblika seksualnog nasilja i eksploatacije;

7) osiguranje bezbjednog kretanja djece;
8) zatita od vrenja (upranjavanja) obiaja tetnih po ivot, zdravlje i
bezbjednost djeteta, kao to su djeji brakovi, rano ukljuivanje djece u
rad, vaspitavanja djece tjelesnim kanjavanjem, neprimjereno izlaganje
tijela ili djelova tijela djeteta javnosti i slino.
Roditelji, odnosno lica koja podiu i njeguju djete duni su da djetetu mlaem
od 10 godina obezbjede stalni nadzor. Roditelji, odnosno lica koja podiu i njeguju
dijete duni su da djetetu mlaem od 15 godina obezbjede punoletnog pratioca
posle 23 asa.
Proputanje preduzimanja mjera za bezbjednost djece podlijee
odgovornosti, u skladu sa zakonom.

1.2.5. Pravo na zdravu ivotnu sredinu
Svako dijete ima pravo na ivot i razvoj u zdravoj ivotnoj sredini. Organi javne
vlasti imaju obavezu da tite dijete od zagaenja vazduha, vode, hrane, kao i od
neadekvatne sanitacije, toksinih agenasa, prenosilaca bolesti, ultravioletnih i drugih
tetnih radijacija i od degradiranog eko sistema. Organi javne vlasti imaju obavezu da
podravaju stvaranje i obezbeivanje sigurne i zdrave socijalne okoline. Pravo je
djeteta da u skladu sa svojim razvojnim mogunostima bude informisano o zatiti
sredine i da aktivno uestvuje u kreiranju zdravog okruenja. Dijete ima pravo da
stie znanja o ivotnoj sredini i uestvuje u njenom ouvanju.
1.2.6. Pravo na opstanak i razvoj
Svako djete ima pravo na pristup mjerama koje omoguavaju da razvije svoj
puni potencijal, a organi javne vlasti obavezu da to obezbede svoj djeci bez obzira na
lina svojstva i razliite sredine u kojima djeca ive. Organi javne vlasti preduzimaju
sve mjere da se djetetu osigura bezbedan i zdrav razvoj, najvii mogu standard
ivota i adekvatna ishrana, ouvanje i unapreenje zdravlja, socijalna sigurnost i
podrka saznajnom, socijalnom i emocionalnom razvoju, kao i zatita od svih oblika
nasilja i opasnosti i to kroz podrku roditeljima i obezbeivanje pomoi u resursima i
uslugama i kroz ukljuivanje same djece od ranog detinjstva u promovisanje stilova
29
ivota koji omoguavaju zdravo odrastanje.

1.2.7. Potovanje dostojansta djeteta
Dostojanstvo djeteta je neprikosnoveno i svi su duni da ga potuju i tite.
Organi javne vlasti, pravna i fizika lica potuju i tite dostojanstvo djeteta u svim
aktivnostima.
1.2.8. Zabrana tjelesnog kanjavanja i ograniavanja djeteta
Tjelesno
kanjavanje
poniavajui
postupci
prema
djetetu
cilju
disciplinovanja djeteta zabranjeni su u svim sredinama. Upotreba fizike sile prema

djetetu i tjelesno ograniavanje djeteta zabranjeni su. Izuzetno, upotreba fizike sile i
mjere tjelesnog ograniavanja djeteta mogu se na najkrae mogue vrijeme i samo u
mjeri koja je neophodna radi zatite ivota i zdravlja djeteta, drugog lica ili zatite
imovine vee vrijednosti, preduzeti u skladu sa zakonom, kada je to neophodno.
1.2.9. Pravo na slobodu
Svako djete ima pravo na linu slobodu, ukljuujui slobodu izraavanja,
slobodu vjeroispovesti, slobodu mirnog okupljanja i udruivanja.
1.2.1.0. Prava na linu slobodu
Djeca ne mogu biti liena slobode, izuzev u zakonom propisanim sluajevima,
na nain i u postupku utvrenim zakonom.
1.2.11. Zabrana diskriminacije
Zabranjena je diskriminacija djece, neposredna ili posredna, individualna ili
grupna, koja se zasniva na rasi, boji koe, uzrastu, precima, dravljanstvu,
nacionalnoj pripadnosti ili etnikom poreklu, jeziku, vjerskim ili politikim ubeenjima,
polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, roenju, genetskim
osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, smetnji u razvoju, branom i
30
porodinom statusu, osuivanosti, izgledu i bilo kom drugom stvarnom, odnosno

pretpostavljenom linom svojstvu ili statusu djeteta. Pod posrednom diskriminacijom
posebno se podrazumjeva diskriminacija roditelja, lanova porodice djeteta, lica koja
se o njima staraju ili su im posebno bliska. Organi javne vlasti preduzimaju sve mjere
kako bi se obezbjedila zatita djeteta, njegovih/njenih roditelja, lanova njihove
porodice, odnosno lica koja se o djetetu staraju ili djetetu bliskih lica, kulturne ili
etnike grupe kojoj djete pripada, od svih oblika diskriminacije. Posebne mjere
uvedene radi postizanja pune ravnopravnosti, zatite i napretka djeteta, odnosno
grupe djece koja se nalaze u neravnopravnom poloaju ne smatraju se
diskriminacijom.
1.2.12. Najbolji interesi djeteta
U svim aktivnostima koje se tiu djeteta i odlukama koje se u vezi sa tim
donose, organi javne vlasti, pravna i fizika lica duni su da postupaju rukovodei se
najboljim interesima djeteta. Najbolji interesi djeteta utvruju se polazei od: 24
1) pola, uzrasta, drugih linih svojstava, prethodnog iskustva i ivotnih okolnosti
djeteta;
2) potrebe fizikog, saznajnog, emocionalnog i socijalnog razvoja i zatite ivota i
zdravlja djeteta;
3) potrebe osiguranja bezbjednosti djeteta;
4) znaaja obezbjeenja stabilnosti, kontinuiteta odnosa sa roditeljima, porodicom
i sredinom iz koje potie ili u kojoj boravi, sredine i naina ivota djeteta;
5) kvaliteta odnosa koje je djete uspostavilo sa roditeljem ili drugom osobom i
neposrednih i dugoronih efekata odravanja tog odnosa;
6) potrebe ouvanja porodinih odnosa, posebno odnosa sa braom i sestrama;
7) djetetove kulturne, rasne, etnike, jezike i religijske pripadnosti ili nasljea;
8) miljenja i elja djeteta;
9) uvaavanja djetetovog doivljavanja vremena i posljedica koje odlaganje
donoenja odluke moe imati na djete;
10) drugih okolnosti, linih svojstava i stanja koja mogu da utiu na dobrobit
djeteta.
24

saradnju, Banja Luka, str.124
31
Pri utvrivanju najboljih interesa djeteta, organi javne vlasti, pravna i fizika lica
posveuju dunu panju miljenju djeteta. Pri utvrivanju najboljih interesa djeteta,
organi javne vlasti, pravna i fizika lica pribavljaju struno miljenje.
Analiza domaih zakona i propisa ukazuje na kljunu prepreku u djelovanju na
suzbijanju i prevenciji djeije eksloatacije, a to je da djeca zateena nisu prepoznata
kao rtve eksploatacije. Dijete koje prosjai moe se nai u poloaju izvrioca
prekraja (zakoni o javnom redu i miru); rtve kaznenog djela (kao to je trgovina
djecom) i zlostavljanja i zanemarivanja; te lica u stanju socijalne potrebe.
Krivino zakonodavstvo nae zemlje do 2003. godine nije predvialo
posebno krivino djelo trgovine djecom. Nakon ratifikacije Konvencije UN o
transnacionalnom organizovanom kriminalu i njegovih Dopunskih protokola od strane
naeg zakonodavnog organa, izvrena je izmjena i dopuna Krivinog zakona
Republike Srpske25 u smislu inkriminisanja novih krivinih djela koja se direktno ili
indirektno odnose na Trgovinu djecom.
1.3.
Uporedno pravni prikaz zakonskih rjeenja nekih drava

Veliki broj zemalja je u svojim krivinim zakonodavstvima sankcionisao trgovinu
djecom26. Rijeenja su razliita, dok u jednim zemljama postoji posebno krivino djelo
trgovine ljudskim biima u drugima je sadrano u okviru drugih krivinih djela kao to
su prostitucija, podvoenje, zasnivanje ropskog odnosa i sl. Takoe je u nekim
zemljama krivino djelo trgovina djecom obraeno i sankcionisano u okviru krivinog
zakona, dok je u nekim zemljama inkriminisano u drugim zakonima 27 a u nekim
zemljama postoji poseban zakon koji se odnose iskljuivo na trgovinu djecom 28.
1.3.1.Belgija
Belgija je poseban zakon o borbi protiv trgovine djecom donela i usvojila
1995. godine. U lanu 77. Krivinog Zakona29 kae se da krivino djelo ini onaj ko
neposredno ili preko posrednika omoguava ulaenje i nastanjivanje stranog
25
Slubeni glasnik Republike Srpske broj 49/2003

OEBS, Misija u Srbiji, Beograd, 2006. godine, str 103
27
U Belgiji je Trgovina ljudima obraena u Zakonu o strancima.
28
U S.A.D postoji Zakon o zatiti rtava trgovine ljudima
29
Code d'instruction criminelle, LOI No.&1
26
32
dravljanina u Belgiji, tako to stranog dravljanina neposredno ili uz pomo drugih

lica, podvrgava zastraivanju, nasilju, pretnji ili drugim oblicima prinude, ili iskoriava
bespomonost lica (ilegalni ili ogranieni boravak, trudnoa, bolest, fizika ili psihika
nesposobnost). Tei oblik postoji ako je krivino djelo izvreno u sastavu neke
organizacije. Za osnovni oblik predviena je zatvorska kazna do pet godina a za tei
oblik 10 do 15 godina. Avgusta 2005. godine usvojen je novi Zakon, koji predstavlja
izmjene i dopune vaeeg zakona, ime je Belgija izvrila svoju obavezu usklaivanja
nacionalnog zakonodavstva za zakonodavstvom EU. Izmjene se odnose na visinu
kazni koje se kreu u iznosu od 500 do 50.000 evra a za kvalifikovani oblik
predvidjena kazna zatvora je poveana na 20 godina i novane kazne u rasponu od
1.000 do 150.000 evra. Specifina kazna je i konfiskacija imovine izvrioca.
1.3.2.Sjedinjene Amerike Drave
S.A.D. su 2000. godine donele poseban Zakon o zatiti rtava nasilja i trgovine
djecom. Iz ovog zakona posebno treba izdvojiti dve inkriminacije: to su krivino djelo
trgovine djecom koje ukljuuje ropstvo i prinudni rad. To djelo ini osoba koja sa
umiljajem vrbuje, skriva, prevozi, obezbjeuje ili pribavlja drugo lice u cilju zasnivanja
ropskog odnosa ili prinudnog rada. Tei oblik postoji u sluajevima kada nastupi smrt
rtve ili ako je do izvrenja djela dolo putem otmice, odnosno ako je pokuano ili
ostvareno djelo teeg oblika seksualnog zlostavljanja, tj u pokuaju ubistva. Za
osnovni oblik predviena je kazna do 20. godina zatvora a za tei oblik i doivotna
kazna zatvora. Druga inkriminacija se odnosi na trgovinu djece radi seksualne
eksploatacije uz primjenu sile, prevare ili prinude. Tei oblik ovog djela postoji ako se
radi o rtvi koja je mlaa od 14. godina. Za osnovni oblik predviena je kazna zatvora
do 20. godina a za tei oblik i doivotna kazna zatvora. U zakonu je propisana i
inkriminacija licu koja pomae u izvrenju ovog krivinog djela. Takoe su zanimljive
zakonske izmene donete 2005. godine, a novina se odnosi na postupanje sa posebno
osetljivom populacijom a to su ene i djeca, gdje se navodi da Agencija za
meunarodni razvoj, Ministarstvo inostranih poslova i Ministarstvo odbrane izrade
plan zatitnih mjera prema rtvama trgovine djecom. Posebna stavka se odnosi na
djecu, gdje se institutom ''Guardian and Iitem''- staratelj, dodeljuje djetetu za koje
Direktor kancelarije za izbjeglice proceni da je napusteno djete rtva ozbiljnih oblika
trgovine djecom, a koji e se starati o djetetu sve dok nebude vraen roditeljima,
33
dobije dozvolu boravka u S.A.D ili ne napuni 18. godina.

1.3.3.Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Sjeverne Irske
Velika Britanija takoe ima poseban zakon kojim je regulisano pitanje trgovine
djecom. Re je o Zakonu o Azilu i imigraciji, koji je stupio na snagu 2004. godine.
Posebna panja se posveuje trgovini djecom radi seksualne eksploatacije. Djelo ini
onaj ko omogui nekoj osobi dolazak u UK s namjerom eksploatacije te osobe, kako
na teritoriji kraljevstva tako i van nje. Takoe se obrauju sluajevi kada se od rtve
zahtjeva da uini neto to bi za posledicu moglo imati krenje odredaba Zakona o
transplataciji ljudskih organa. Takoe je promenjen Zakon koji regulie seksualne
delikte, gdje je kada je rije o dejoj pornografiji povisila donja granica djetinjstva sa
16. na 18. godina. Izvrena je izmjena Zakona o zatiti djece, te su tako i nepristojne
fotografije djeaka i djevojica od 16 i 17. godina inkrimisane.
1.3.4.vedska
vedska je specifina po tome to je donela poseban zakon protiv trgovine
djecom, ali je taj zakon inkorporisan i Krivini Zakonik, 2002. godine na taj nain to je
problematika trgovine djecom u cilju seksualne eksploatacije postao sastavni dio
Krivinog zakonika u poglavlju kojim se reguliu krivina djela protiv slobode i mira.
vedski zakonodavac je predvideo dva oblika krivinog djela : kada se jedna osoba u
cilju seksualne eksploatacije transportuje iz vedske u neku drugu zemlju i kada se
jedna osoba u cilju seksualne eksploatacije transportuje iz neke druge drave u
vedsku. Zakonodavac upotrebljava iste termine kao i u drugim evropskim zakonima:
prinuda, prevara, prevoz, skrivanje, smjetaj, itd, stim kada su u pitanju rtve mlae
od 18. godina nije potrebno da bude rjei o prevari ili prinudi.Posebno se kanjava za
pokuaj, pripremne radnje, udruivanje radi vrenja krivinog djela, kao i za
neprijavljivanje ovih aktivnosti. Propisana je zatvorska kazna od 2 do 10 godina
zatvora.
1.3.5.Rumunija
Rumunija je posebno interesantna jer predstavlja zemlju iz koje je u
predhodnom periodu veliki broj ljudi ilegalno migrirao u zemlje Zapadne Evrope, to ih
34
je inilo rizinom grupom kada se govori o trgovini djecom. Zbog toga je Rumunski
parlament 2001. godine usvojio Zakon o prevenciji i borbi protiv trgovine djecom, u
kojem je osim prevencije i borbe protiv ovog oblika kriminala regulie i pitanje zatite i
pomoi rtvama trgovine ljudi. Rumunski zakonodavac je za osnovni oblik krivinog
djela predvideo kaznu zatvora od 3 do 12 godina a za kvalifikovani oblik 5 do 15
godina a za najtei oblik u kome je dolo do smrti rtve od 15 do 25. godina. Takoe
je predvieno i da se uinilac kazni za djelo prema maloljetnicima kaznom od 7 do 18.
godina. Ako je djelo izvreno u grupi uinioc e dobiti jo dvije dodatne godine zatvora
a sva imovina steena vrenjem ovog krivinog djela bie oduzeta.
1.3.7. Njemaka
Zakonom iz 1998. godine predvieno je da djelo ini onaj koji radi sticanja
materijalne koristi navodi druga lica da otponu sa bavljenjem prostitucije, zadrava
ga u bavljenju prostitucijom, iskoriavajui neku bespomonost tog lica. Kazna
predviena za ovo djelo je do 5 godina zatvora, a za tei oblik i ako je rtva mlaa od
21 godine predviena je kazna od 6 mjeseci do 10 . godina zatvora.Posebno djelo je
predvieno lanom 236-trgovina djecom, gdje se izvrilac djela koji se profesionalno
bavi trgovinom radi sticanja materijalne koristi ili je lan organizovane grupe moe
kazniti zatvorom od 6 mjeseci do 10. godina.
1.3.8. Ruska Federacija
Izmjenama Krivinog Zakona iz 2004. godine, Rusija je oblast trgovine djecom
jae i preciznije definisala a zapreene kazne su pootrene. Novim Krivinim
zakonom Rusija je inkriminisala: iskoriavanje ropskog rada i trgovinu djecom.
Inkrimisane radnje trgovine djecom su preuzete iz meunarodnih konvencija, osnovni
oblik djela sankcionisan je do 5. godina zatvora, za tei oblik kada je radnja izvrena
prema dvije ili vie osoba, kada je izvrena zloupotrebom slubenog poloaja, prema
maloljetnim licima, kada su rtve prebaene preko dravne granice i tada je
zapreena kazna od 3 do 10. godina, a za najtei oblik kada je nastupila smrt rtve od
8 do 15. godina.
35
2.
TRGOVINA DJECOM KROZ ISTORIJU
Od ''prognanstva iz raja'', ovjek je

morao da sebi i potomstvu obezbjedi
sredstva za opstanak, dom i hranu.
Eksploatacijom prirodnih izvora hrane
36
zadovoljavan je minimum egzistencijalnih potreba. Poveanjem broja pripadnika

prvobitnih drutvenih grupa poveana je i potreba za eksploatacijom prirodnih resursa
kojih je bivalo sve manje. Nedostatak hrane i poriv za opstanak doveli su do krvavih
sukoba izmeu razliitih drutvenih grupa, masovne migracije, netanak mnogih
naroda i civilizacija, kao i razvitak drutva: kroz agrikulturu, industrijsku, uslunu i
tehnotroninu30 revoluciju teilo se lakem obezbjeenju sredstava za egzistenciju i
lagodnijem ivotu. Zadovoljavanjem nagona za samoodranjem dolazi i do izvjesnih
devijacija u smislu korienja eksploatacije tue radne snage i tuih sredstava za
ivot. Na ovom mehanizmu poivalo je ropstvo kao oblik drutvenog odnosa izmeu
monih sa jedne strane i slabijih sa druge strane. Robovlasnito kao drutveno
ekonomska formacija predstavlja jedan od stadijuma u razvoju ljudskog drutva koje
savremeno ovjeanstvo svrstava u kategoriju izrabljivakih i surovih sistema. Iako je
kroz ovaj stadijum drutvo prolo pre mnogo vijekova pojedini njegovi elementi mogu
se uoiti i u savremenoj istoriji ooveanstva u obliku trgovine djecom i raznih vidova i
oblika eksploatacije rtvama trgovine.
2.1.
Istorijski razvoj trgovine djecom

Trgovina djecom kao drutvena pojava pojavila se jako davno, poznavala su je
ak varvarska plemena. Do ekspanzije trgovine robljem dolazi u antikim

robovlasnikim dravama, ija je privreda zavisila od fizikog rada robova. Jedan od
zajednikih odlika svih tih drava ( Egipat, Vavilonija, Asirija, Persija, Grka) bio je
drutveni poloaj robova, koji su smatrani ''orue koje govori''. Gospodar je imao
apsolutno pravo nad robom, mogao je da ga izrabljuje, tjelesno kanjava, osakati,
ubije. Robovi su korieni za obavljanje najteih poslova ( veslai na brodu, rudari,
poljoprivrednici, kuna posluga a robinje su korienje i za zadovoljavanje seksualnih
potreba robovlasnika).
Najstariji zakonici, kao to je sumerskog vladara Ur Nane 31, poznat kao
Hamurabijev zakonik odreuje tipove ropstva : robovi po roenju, robovi koji su postali
30
Prema Beinskom, tehnotronina revolucija se materijalizuje kroz nagli razvoj i spoj automatike i
kibernetike. Avramov, S:''Trilateralna komisija',Institut za meunarodno pravo i meunarodnu poslovnu
saradnju, Banja Luka, 2000, str. 73
31
Hamurabi (1792. p. n. e. - 1750. p. n. e.) je sedmi vladar Amoritske dinastije starog Vavilona.
Njegovo ime veemo za golemu stelu u kamenu na kojoj je zapisan "Hamurabijev zakonik" - do skora
smatran prvim pravnim pisanim zakonikom u istoriji. Proirio je Vavilon tako to je prvo osvajao
gradove na jugu, pre nego to je osvojio skoru itavu Mesopotamiju.Nakon smrti Hamurabija,
Vavilonsko carstvo je palo, http://sr.wikipedia.org/
37
kao vojnici poraenih armija i duniki robovi. Iako se sistem ropstva u starogrkim
dravama i antikom Rimu smatraju najrazvijenijim oblicima, izvori poput ostataka
Solonovog zakonodavstva32 u Atini dozvoljavao je robu da izrazi svoje nezadovoljstvo
bekstvom u Tezejev hram i da tako trai zamjenu gospodara. Sa druge strane u Sparti
robovi su bili u totalno potinjenom poloaju, mnogi su proganjani a najvieniji su
ubijani, to je predstavljalo spartansku preventivnu mjeru protiv pobuna. .33
Postojalo je vie naina za dobijanje robova. Slobodni ljudi su zbog dugova ili
bijede prodavali sebe ili svoju porodicu u ropstvo 34. Veina ratnih zarobljenika je
nakon osvajakih pohoda postalo roblje 35. Rimski pohodi na Balkansko poluostrvo su
rezultirali masovnim porobljavanjem domorodakog stanovnitva. Trajanovi daki
pohodi su bili izuzetno svirepi, a njihov cilj je bio sakupljanje dakog zlata i hvatanje
robova .
Bili su zastupljeni i drugi oblici eksploatacije. Seksualna eksploatacija je
pored radne zauzimala centralno mjesto u eksploatacija djece robova. Gospodar je
robinju koristio za zadovoljavanje svojih seksualnih prohtjeva i robinju je smjetao u
lini harem ili je mogla biti dostupna irem krugu ljudi smjetanjem u javnu kuu.
Prostitucija je postojala jo kod primitivnih naroda 36. Mada organitovani oblik dobijaju
u staroj Grkoj gdje su organizovane javne kue dikterione, u kojoj su sluile
dravne robinje - dikterijade, koje su bile na usluzi svakom posetiocu srednjoj klasi,
dok za viu - imuniju klasu su postojale sviraice frula, a najvii status su uivale
drugarice - hetere koje su bile obrazovane i lijepe i bile su dostupne samo
najimunijim graanima Atine. U Rimu je takoe postojala organizovana prostitucija. 37.
Seksualna eksploatacija u ropstvu svoju ekspanziju doivljava za vrijeme
ratova i oruanih sukoba. Za vreme Drugog svjetskog rata, Nemci i Japanci su oterali
milione ena u bordele. Ovo pitanje nije bilo pokrenuto ni za vreme Nirnberkog
procesa za ratne zloine a ni kasnije. Japanski sudovi su odbili albe ena-rtava
32
Solon (640 - 558. p. n. e.) je bio atinski zakonodavac, jedan od sedam mudraca Grke. Podigao je
nacionalni duh u Atinjana, ublaio nevolje siromanih graana i na taj nain stvorio izvesnu harmoniju u
dravi kojoj je dao liberalniji ustav i otputovao iz Atine da bi dao graanima mogunost da se ti zakoni
isprobaju.
33
http://sr.wikipedia.org/
34
Jiriek,K:'' Istorija Srba'', 1 knjiga, Nauna knjiga, Beograd, 1952. godine, str. 74
35
Rimljani su nakon pobeda u bitkama zarobljenu suparniku vojsku prodavali u roblje, pa na taj nain
kompenzovali deo novca iz vojnog budeta za vojne operacije
36
prvi zvanini tekstovi o prostituciji potiu iz III veka P.N.E, za razliku od tekstova prvi podaci ukazuju
na postojanje hramske prostitucije jo u XV veku P.N.E u Vavilonu u sklopu negovanja kulta boginje
Melite ( predstavlja boginju plodnosti)
37
citat iz dela Henriques, F:'' Istorija prostitucije'', Zagreb 1968 i M.Bokovi ''Socijalna Patologija'',
Pravni fakultet Novi Sad, 2002, str 276
38
poznatih kao ene za utjehu, koje su bile prisiljene da rade kao seksualni robovi
japanskim vojnim oficirima.
Pored mukaraca i ena i djeca su bila rtve trgovine djecom. Pojedinci koji
iz razliitog razloga nisu mogli imati poroda, odvajkada nastoje da to isprave na
razliite naine, kupovinom djece, otmicom, nasilnim odvoenjem tue djece da bi se
vaspitala u duhu i tradiciji otmiara.
Trgovina robljem je ukinta 1833. godine u Britanskoj koloniji Indiji. Zabranu
trgovine ubrzo su prihvatile Francuska 1848. godine, panija i Portugalija, u SAD
1864 a u Brazilu tek 1888. godine. Trgovina bijelim robljem kao kriminalni akt datira
od 19. vijeka, nakon zabrane trgovine robovima a pojavila se zbog velike oskudice
enama/ djece bijele rase u Americi, Australiji i Novom Zelandu. Postojala je
mogunost dobre zarade na socijalnoj bijedi ena, koje su privlaene primamljivim
priama o boljem ivotu, a zavravale su javnim kuama. Prvi put je trgovina bijelim
robljem zabranjena Konvencijama drutva naroda od 18.05.1904. i 04.05.1910.
godine i odnosila se na maloljetna enska lica, da bi od 1921. i 1933. godine
dopunjene sa zabranom za sve osobe bez obzira na pol i boju koe.
2.2.
38
Istorijski razvoj trgovine djecom na podruju nae zemlje

Ropstvo i trgovina robljem bili su rasprostranjeni i u Srpskoj srednjovijekovnoj
dravi. Posedovanje, prodaja i oslobaanje robova pominju se jo u Zakoniku cara

Stefana i u dalmatinskim gradskim statutima 15. vijeka 39. Prilikom doseljavanja Srba i
Slovena na balkansko poluostrvo, jedan dio starosjedeoca je pao u ropstvo. Robovi
su prodavani i poklanjani 40. Zakon srpskog kralja Stefana Prvovenanog sa natpisa u
ii (iz 1220. godine) dozvoljava muu da moe prodati svoju enu ako je zatekne u
preljubi ili bludnienju, pod uslovom da ne poseduje svoje imanje. A po Zakoniku cara
Stefana Duana, koji regulie poloaj robova, navodi se da '' otroka su batina vena''
to bi u interpretaciji znailo da su trajna privatna svojina. Poznato je da je i sama
crkva privremeno pribegavala otkupu robova tj. suanja iz tamnice, kao humanoj
mjeri, ime je sam sticala jeftinu radnu snagu.
Roblje je prodavano najvie u Beogradu, Kotoru i Dubrovniku. Zakonik cara
38

saradnju, Banja Luka,str.125
39
isto fusnota 22, str 74
40
meu poklonima koje su sinovi srpskog kneza Vlastimira dali bugarskom knezu Borisu bila su i 2
roba
39
Stefana Duana Silnog jedino je zabranjivao prodaju hriana kao robova

nevjernicima.
Beograd je bio poznat kao najvee trite robljem, jo u 3. vijeku p.n.e. kada
su se Kelti vraali sa svojih osvajakih pohoda po Makedoniji i Grkoj dovodili su sa
sobom veliki broj robova. Rimljani koji su osvojili Beograd (Singidunum) takoe su
imali svoje trite robljem. Tada je Beograd bio glavno steite na Balkanu.
Interesantan je i sam in kupovine robova: robovi su svi zajedno (mukarci, ene i
djeca) izlagani kupcima, na zahtjev kupca robovi su morali da tre, skau, svlae
odeu kako bi kupac mogao da se uvjeri da je zdrav, a ako bi neki rob odbio da to
uini bio bi bievan za primjer ostalima.
41
Iz krajeva pod Otomanskom vlau svake
pete godine (do 1656. godine) je sistemom danka u krvi oduzimano mnotvo
hrianske muke djece, koja su posebnim sistemom vaspitanja vaspitavana u duhu
muhamedanstva, vjernosti sultanu. Trgovina robljem je na naem prostoru polako
iezavala i netala tek kada su Turci proterani iz Beograda.42
3. TRGOVINA DJECOM KAO VID UGROAVANJA PRAVA DJETETA
3.1. Trgovina djecom kroz istoriju

Trgovina djecom i mladim se moe
definisati kao kriminalna manipulacija
djecom u svrhu njihovog regrutovanja,
transporta i iskoritavanja za prisilni
rad, prostituciju, prosijaenje, trgovinu
ljudskim organima i sline kriminalne
radnje od strane trgovaca djecom i
onih koji im pruaju podrku.
Trgovina djecom je u meunarodnim okvirima priznata kao krivino djelo.
Uprkos tome, to je postala industrija koja donosi desetine miliona dolara i zahvatila je
cijeli svijet.
41
Putopisac Pavle Rubigal proao je kroz Beograd 1540. godine sa poslanstvom koje je kraljica
Izabela, udova ugarskog kralja Jovana Zapolje poslala Sultanu Sulejmanu II Velianstvenom, i tm
priliko je u putopisima zapisao ''Roblje se po Ugarskoj lovi i na Beogradskoj pijaci prodaje golo, tu se
od majke otrzala deca sa sise a muevi rastavljali od svojih ena'', iz knjige kao u fusnoti 24, str. 109
42
40
Iako je posljednje istraivanje UNHCR-a i Norveke nevladine organizacija

"Spasimo djecu" pokazalo da je najmlaa poznata rtva trgovine djecom u BiH imala
deset godina, policijski izvori tvrde da nema nikakvih ozbiljnijih istraga o trgovini
djecom ili njihovom iskoritavanju. Kada je jedna sarajevska majka na roditeljskom
sastanku u koli svog desetogodinjeg djeteta iznijela podatak da je najmlaa rtva
trgovine djecom vrnjakinja njene kerke, roditelji su njenu izjavu prokomentarisali
kao "pretjerivanje". Svoje komentarisanje su nastavili izlaganjima u kojima su tvrdili
da se to njihovoj djeci ne moe desiti, jer oni "pohaaju vjeronauku", "imaju dobru
uiteljicu" ili su "lijepo vaspitani".
"Ono to istraivanje meu ogranienim brojem anketiranih na osam lokacija u
BiH pokazuje jeste zabrinjavajua mjeavina naivnosti i stereotipa koji mogu ozbiljno
uticati na uspjenost borbe protiv trgovine djecom ", pie u izvjetaju UNHCR-a.
Ispitani ak mahom odgovaraju da su djevojice same krive za sve to im se
dogaa i pitaju se "ko im je kriv to u 13. ili 14. godini izgledaju kao da im je 19".
Djecom se, prema nalazima istraivanja, trguje uglavnom zbog seksualnog
izrabljivanja ili zbog prisilnog rada koji najee podrazumijeva prosjaenje na ulici.
Prema podacima iz policije i nevladinih organizacija kroz BiH je u periodu od 1999.
do 2003. godine prolo izmeu 160 i 110 djece kojima je trgovano zbog seksualnog
izrabljivanja. Izuzev najmlae desetogodinje rtve trgovine, rije je uglavnom o djeci
starijoj od 14 godina i veinom djevojicama.
Potencijalne rtve trgovine djecom:
Djevojice koje nemaju oba roditelja ili su im roditelji razvedeni
Djevojice iz porodica u kojima je jedno od roditelja alkoholiar i u kojima ima

nasilja
Djevojice koje potiu iz siromanih seoskih porodica
Zgodne djevojice koje sanjaju da postanu manekenke, glumice ili pjevaice
Djevojice koje misle da ih njihovi roditelji dovoljno ne razumiju i sputavaju
Djevojice koje se drogiraju
Ovo su samo najei primjeri potencijalnih rtava a nikako jedini. rtve mogu biti
i sve druge djevojice, pa ak i djeaci, ukoliko osobi koja regrutuje zapadnu za
oko.
Trgovina djecom predstavlja veoma opasan oblik kriminaliteta koji se izdvaja
nizom svojih specifinosti u odnosu na ostale oblike trgovine ljudskim biima, i
41
obuhvata: 43
trgovinu djecom radi seksualne eksploatacije, djeije pornografije i pedofilije,
trgovinu djecom radi eksploatacije rada,
trgovinu djecom radi prosjaenja,
trgovinu djecom radi vrenja krivinih djela,
trgovinu neorenom djecom ili tek roenim bebama radi usvojenja,
trgovinu djecom radi sklapanja braka,
trgovinu djecom radi uestvovanja u oruanim sukobima.

Prema raspoloivim podacima, od razliitih vidova trgovine djecom na teritoriji
BiH pojavljuju se:
trgovina djecom u cilju seksualne eksploatacije
trgovina djecom u cilju prosjaenja i radne eksploatacije
trgovina djecom radi prinudnog braka
Prema rezultatima istraivanja najznaajniji faktori koji doprinose pojavi

trgovine djecom u BiH su:44
geografski poloaj BiH
ekonomski faktori, posebno siromatvo i nezaposlenost u zemljama porijekla i u

samoj BiH
otvaranje granica Istone Evrope poslije zavretka hladnog rata, ali i otvaranje BiH
prema svijetu
mitovi o Zapadu koji postoje u BiH i drugim istonoevropskim zemljama
migracije izazvane ratom u regionu i ire (Avganistan, Irak)
militarizacija regiona i sa njom povezana ekspanzija prostitucije
marginalizovanost pojedinih drutvenih grupa poput Roma, djece sa invaliditetom,

djece bez roditeljskog staranja i sl.
seksualno nasilje, nasilje u porodici i narueni porodini odnosi u irem smislu
dezorijentisanost mladih i opta nesigurnost izazvana tranzicijom
43

44
42
rasprostranjenost korupcije i nedovoljno definisane granice izmeu dozvoljenog i

nedozvoljenog
siva ekonomija.
Kriminalizacija trgovine djecom i srodnih krivinih djela samo je jedan od
preduslova uspjene borbe protiv ovog oblika organizovanog kriminaliteta. Za

efikasno krivino gonjenje uinilaca neophodno je obezbjediti odgovarajuu zatitu
rtava i svjedoka prije, tokom i nakon krivinog postupka. U tom smislu, Zakon o
krivinom postupku sadri niz odredaba koje su od znaaja kako za zatitu oteenihsvjedoka, tako i za otkrivanje i dokazivanje krivinog djela trgovine djecom kojima
moe da se sprijei sekundarna viktimizacija rtava. Tako se, na primjer, posebna
zatita svedocima i oteenima moe pruiti na osnovu odredbe lana 109. Zakona o
krivinom postupku. Po ovom lanu sud je duan da zatiti svjedoka i oteenog od
uvrede, pretnje i svakog drugog napada, odnosno na predlog istranog sudije ili
predsjednika vijea, predsednik suda ili dravni tuilac moe zahtijevati od policije da
se preduzmu posebne mjere zatite svjedoka i oteenog. Odnosno, po lanu 504.
istog Zakona koji predvia odredbe za krivina djela iz oblasti organizovanog
kriminala, dravni tuilac moe odrediti da se odreenom svjedoku, svjedoku
saradniku i lanovima njihove ue porodice obezbjedi posebna zatita.
Od 1.1.2006. godine stupa na snagu Zakon o programu zatite uesnika u
krivinom postupku kojim se blie ureuju uslovi i postupak za pruanje zatite i
pomoi uesnicima u krivinom postupku i njima bliskim licima, koji su usljed davanja
iskaza ili obavjetenja znaajnih za dokazivanje u krivinom postupku izloeni
opasnosti po ivot, zdravlje, fiziki integritet, slobodu ili imovinu. Napred navedeni
zakon moe se primjeniti i za rtve trgovine djecom. Program zatite se sprovodi ako
su uesnici u krivinom postupku i bliska lica usljed davanja iskaza ili obavjetenja
znaajnih za dokazivanje u krivinom postupku izloena opasnosti po ivot, zdravlje,
fiziki integritet, slobodu ili imovinu, a bez tog iskaza ili obavetenja bilo bi znatno
oteano ili nemogue dokazivanje u krivinim postupcima za krivina djela.
Zakonikom o krivinom postupku stvorene su zakonske pretpostavke za
proaktivni pristup u borbi protiv trgovine djecom. Ovakav pristup, koji je ve poeo da
se primenjuje, vie se zasniva na prikupljenim dokazima dobijenim specijalnim
istranim tehnikama, a manje na iskazu rtve. BiH tei ka proaktivnom pristupu u
43
suzbijanju trgovine djecom, ime se smanjuje sekundarna viktimizacija rtava.

Primjenom ovakvog pristupa u velikoj mjeri se moe izbei mogunost ponovne
viktimizacije rtava prilikom sudske procedure i unakrsnog ispitivanja od strane
branilaca okrivljenih.
U cilju zatite prava i interesa rtava, BiH je potpisala Izjavu o obavezama na
Ministarskom forumu Pakta stabilnosti odranog u Tirani 2002. Poptisivanjem ove
izjave Ministarstvo unutranjih poslova BiH obavezalo se da e legalizovati status i
garantovati produetak boravka stranim dravljnima rtvama trgovine djecom do
zavretka njihovog oporavka, a u cilju obezbjeivanja njihovog svjedoenja protiv
trgovaca djecom, i time efikasnijeg prekidanja mree ovog vida organizovanog
kriminala.
Imajui u vidu pomenute standarde zatite rtava trgovine djecom, kao i
meunarodne obaveze nae zemlje, 2004 godine ministar unutranjih poslova BiH je
doneo Instrukciju o uslovima odobrenja privremenog boravka stranim dravljanima
rtvama trgovine djecom.
Prema ovoj Instrukciji, organ unutranjih poslova, nadlean prema mjestu
boravka rtava, moe odobriti privremni boravak iz humanitarnih razloga stranim
dravljanima za koje Sluba za koordinaciju zatite rtava trgovine djecom procjeni da
im treba pruiti zatitu i tretman kao rtvama trgovine djecom.
rtvi trgovine djecom moe se odobriti privremeni boravak iz humanitarnih
razloga u trajanju od:
3 mjeseca, u cilju pruanja zatite i pomoi u oporavku i povratku u zemlju

porijekla ili prethodnog prebivalita;
6 mjeseci ukoliko sarauje sa organima vlasti u otkrivanju krivinih djela i

izvrilaca;
jedne godine ukoliko aktivno uestvuje u sudskom postupku kao svjedok ili
oteeni, kao i u sluaju kada to zahtijevaju razlozi njene line bezbjednosti.
Ukoliko je rtva trgovine djecom ula u zemlju na nedozvoljen nain ili boravi
na nezakonit nain, nadleni organ je duan prije pokretanja postupka da utvrdi

injenice i okolnosti koje iskljuuju ili umanjuju krivinu ili prekrajnu odgovornost
rtava trgovine djecom (utvrivanje elemenata sile, pretnje i prinude, odnosno krajnje
nude ili nune odbrane).
44
3.2. Savremeni oblici trgovine djecom

Trgovina djecom je, kao je reeno, takoe definisana u lanu 3 Protokola za
prevenciju, suzbijanje i kanjavanje trgovine djecom, posebno enama i djecom.
Ipak, treba ponoviti, da
je pristanak djeteta rtve na namjeravanu eksploataciju
irelevantan ak i kada nije upotrebljeno nijedno od sredstava kao to su sila, prinuda,

otmica, prevara, zloupotreba moi ili postupci preduzeti, dok je djete u stanju
ranjivosti ili je pod kontrolom druge osobe. Djete rtva trgovine je svaka osoba u
dobu ispod 18 godina ivota.
Trgovina djecom je veoma opasan oblik kriminaliteta koji se izdvaja nizom
svojih specifinosti u odnosu na ostale oblike trgovine ljudskim biima, i obuhvata:
trgovinu djecom radi seksualne eksploatacije, deje pornografije i pedofilije; trgovinu
djecom radi eksploatacije rada; trgovinu djecom radi prosjaenja; trgovinu djecom
radi vrenja krivinih djela; trgovinu neroenom djecom ili tek roenim bebama radi
usvojenja; trgovinu djecom radi sklapanja braka; i trgovinu djecom radi uestvovanja
u oruanim sukobima. Rije je o tekom obliku kriminaliteta ije su rtve djeca, kao
najosetljiviji dio populacije, ali istovremeno i najnevinije rtve. Trgovina djecom je jo
prikrivenija nego to je to sluaj sa ostalim oblicima trgovine ljudskim biima. Tamna
brojka u ovoj oblasti je jo vea nego kod drugih oblika trgovine, tako da je veoma
teko doi do realnih podataka o stvarnom obimu i rasprostranjenosti ove pojave. 45
Kriterijum za klasifikaciju vidova i oblika trgovine djecom u ovom sluaju je
vid odnosno oblik eksploatacije rtava. Ova klasifikacija nema naunu opravdanost ali
se navodi zbog lakeg razumjevanja odreenih kategorija koje se svakodnevno
pominju u praksi subjekata bezbjednosti. Prema vidovima vidovima eksploatacije
rtava, svi vidovi trgovine djecom mogu se klasifikovati :
3.2.1. Seksualna eksploatacija
Predstavlja vid eksploatacije rtava trgovine djecom pri emu se eksploatie
tijelo, odnosno polni i seksualni identitet i integritet rtava. Oblici seksualne
45
Prema istraivanju Viktimolokog drutva Srbije o rasprostranjenosti, strukturi i karakteristikama

trgovine decom, na podruju Republike Srbije, od ukupnog broja ispitanika (123), njih 43 je imalo
saznanja o ukupno 94 sluaja rtava trgovine decom na teritoriji Srbije. Kada su u pitanju oblici
trgovine decom, prema saznanjima ispitanika, najee je re o trgovini decom radi seksualne
eksploatacije (65), zatim trgovini radi prosjaenja (17), kao i trgovini radi sklapanja braka (12), to je
posebno karakteristino za romsku populaciju. Prema: Trgovina ljudima u Srbiji, Viktimoloko drutvo
Srbije, Beograd, 2004, str. 102126.
45
eksploatacije rtava su mnogobrojni i ovaj vid, pored vida radne eksploatacije, u

praksi je najizraeniji. Oblici u okviru vida seksualne eksploatacije mogu biti : 46
seksualno ropstvo u nekomercijalne svrhe je seksualna eksploatacija rtava

trgovine djecom od strane lica koje ih je ''kupilo'' radi zadovoljenja njegovih
linih ili seksualnih prohtjeva njemu bliskog lica. U ovom sluaju rtva je
izloena masovnom eksploatisanju ali nema ostvarivanja nikakvih protivpravnih
prihoda.
seksualno ropstvo u komercijalne svrhe je masovna eksploatacija tijela (polnog

i seksualnog integriteta i identiteta) rtava trgovine djecom, radi zadovoljenja
seksualnih prohtjeva neodreenog broja ''vlasniku'' poznatih i nepoznatih lica,
od kojih vlasnik stie protivpravnu imovinsku korist. U praksi subjekata
bezbjednosti ovaj vid naziva ''seks industrija''. Iako je argonski ovaj naziv ima
smisla jer se radi o dobro organizovanoj kriminalnoj mrei koja obavlja vie
kriminalnih biznisa i stie enormne zarade. Konkretni pojavni oblici su :
1) prostitucija (djeija), je svakako najzastupljeniji pojavni oblik
eksploatacije rtava trgovine djecom. Tradicionalno shvatanje prostitucije kao
delikta bez rtve nema opravdanja jer je u svakom njenom konkretnom obliku
povreeno ili ugroeno neko dobro ili interes 47. Prostitucija se mora shvatiti
kao korienje tijela ovjeka kao robe koja se kupuje, prodaje, mjenja a
ukljuuje povremjenu prostituciju, ulinu prostituciju, bordele-javne kue,
vojniku prostituciju, pornografiju, seks turizam. Javne kue su obino dio
neke kriminalne organizacije, najee kriminalnih sindikata. Takoe i
''agencije za poslovnu pratnju'' predstavljaju leglo organizovane prostitucije.
Ova klasifikacija je veoma bitna jer se seksualno eksploatisanje rtava
trgovine djecom uvijek odvija kroz organizovanu prostituciju. Organizovana je
ona prostitucija u kojoj izmeu prostitutke i klijenta postoji posrednik.
Organizovana deja prostitucija (pedofilija) podrazumjeva korienje djece u
seksualnim aktivnostima za novanu ili bilo koju drugu nadoknadu. To je oblik
eksploatacije djece, rtava trgovine djecom, za potrebe deje prostitucije 48.
2) pornografija (snimanje pornografskih filmova, izvoenje porno
predstava), predstavlja oblik seksualne eksploatacije rtava trgovine djecom pri emu
46
Ljubii D., (2004) , Trgovina djecom u Srbiji, Viktimoloko drutvo Srbije, Beograd, str.45
Ignjatovi, . (1996), Kriminologija, VUP Zemun, str 236 i 237
48
lan 2. i 3. Fakultativnog protokola o prodaji dece, dejoj prostituciji i dejoj pornografiji, uz
Konvenciju o pravima deteta, Slubeni list SRJ-Meunarodni ugovori broj 7 od 3.06.2002. godine
47
46
se seksualne aktivnosti koje se preduzimaju nad rtvom biljee u audio-vizuelnom

obliku, koji se kasnije reprodukuje, umnoava i ini dostupnim irem krugu ljudi.
Prodajom materijala sa pornografskim sadrajem moe se ostvariti enormna zarada,
kao i reklamiranjem posredstvom interneta objekata gdje se mogu ''kupiti'' usluge
prikazane u zapisima. Pornografski zapisi mogu se koristiti kao sredstvo za dranje u
pokornosti rtava trgovine djecom, ucjenom da e se objaviti i kompromitovati rtvu.
Ali ti zapisi imaju i svoje mane, to su materijalni dokazi koji se mogu koristiti u
krivinom postupku protiv pripadnika organizovanih kriminalnih grupa. Deja
pornografija je bilo kakvo predstavljanje, bilo kojim sredstvom, djeteta u stvarnoj ili
simuliranoj eksplicitnoj seksualnoj aktivnosti ili bilo kakvo predstavljanje djjelova tijela.
Ovaj vid seksualne eksploatacije je najee zastupljen u obliku proizvodnje i
distribucije video zapisa, ijoj ekspanziji je najvie doprineo Internet.
Kao rtve najee se javljaju djeca romske, albanske i crnake populacije.
Trgovina maloljetnim devojkama iz istonoevropskih zemalja (Moldavije, Ukrajine,
Rusije, Rumunije i Bugarske), koje su ukljuene u meunarodne lance trgovine, na
putu ka zemljama Zapadne Evrope ili ka Kosmetu i Bosni gdje se, u navedenim
zemljama tranzita, podvrgavaju seksualnoj eksploataciji u duem periodu. Trgovina
djecom radi seksualne eksploatacije obuhvata tri glavne faze: namamljivanje;
transport, odnosno transfer; i razne oblike eksploatacije/viktimizacije kojima su djeca
izloena. Najeih naini namamljivanja djece rtava trgovine radi seksualne
eksploatacije jesu: prodaja od strane roditelja, roaka ili predstavnika romske
zajednice; kidnapovanje; ponude posla u inostranstvu i u zemlji; prevare u vezi sa
radom za tzv. modne kue, raznim izborima za mis i slino. Kada je u pitanju trgovina
djecom, najei oblik namamljivanja jeste prodaja od strane roditelja, koja je
posebno karakteristina za romsku populaciju, o ijem obimu i rasprostranjenosti se
ne moe pouzdano govoriti jer je teko doi realnih podataka, s obzirom na to da je
romska zajednica veoma zatvorena, a prodaja djece se esto objanjava
kulturolokim obelejima. Jedan od veoma estih naina namamljivanja, posebno
kada su u pitanju starije maloljetnice, svakako su i prevare u vezi sa navodno
legalnim poslom u inostranstvu, ili unutar zemlje. Postoje i saznanja o jednom
specifinom obliku namamljivanja mladih devojaka u trgovinu radi seksualne
eksploatacije, i to prevarama u vezi sa raznim takmienjima, odnosno izborima za
mis, na koje se mogu prijaviti i djevojice uzrasta od 13 do 15 godina, iza kojih se
ponekad krije trgovina djecom radi seksualne eksploatacije
47
Pri trgovini radi seksualne eksploatacije, transport, odnosno transfer djece

rtava se, uglavnom odvija kao i transport ena, po unapred utvrenim i razraenim
kanalima. Pri tom se koriste ilegalni naini prelaska granice, sa falsifikovanim
pasoima, zatim prelasci sa odraslim licima koja takoe imaju falsifikovane isprave u
vezi sa srodstvom sa djecom. Djeca se preko granice najee prevoze, kao slijepi
putnici u vozovima, kamionima, u kartonskim kutijama, vjeto kamuflirana raznom
garderobom ili prekrivaima. esto se za djecu koja su ukljuena u trgovinu koriste
falsifikovana dokumenta.
Oblici eksploatacije tj. viktimizacije djece rtava su, najee fiziko
zlostavljanje i zastraivanje, ali i seksualno zlostavljanje i ucjena, ime se posebno
starije maloljetnice dre u strahu da e, ukoliko se pobune ili pobegnu, sve biti
reeno njihovim roditeljima. Ucjena je najei oblik eksploatacije maloljetnica
ukljuenih u trgovinu radi seksualne eksploatacije ili u prisilnu prostituciju. 49 U kuama
u kojima su smjetene, devojice rtve trgovine radi seksualne eksploatacije esto su
surovo maltretirane i poniavane.
Najei oblik trgovine djecom karakteristian za Srbiju jeste trgovina djecom
radi seksualne eksploatacije. BiH se, kada je u pitanju ovaj oblik trgovine djecom,
pojavljuje kao zemlja porijekla, ali i zemlja tranzita ili bolje reeno privremene
destinacije rtava (transnacionalna trgovina djecom).
Djeca iz BiH se prodaju u zemlje zapadne Evrope (najee u Italiju i
Francusku), ali i na Kosovo, koje se i kada je u pitanju trgovina djecom izdvaja kao
znaajna taka destinacije. Osim toga, djecom iz Srbije se veoma esto trguje i
unutar teritorije, odnosno u granicama Srbije (unutranja trgovina djecom).
Kada je u pitanju trgovina djecom iz BiH u druge zemlje, ovdje se najee
pojavljuju djeca romske nacionalnosti, dok je trgovina radi seksualne eksploatacije
unutar granica BiH vie karakteristina za djevojice neromske nacionalnosti. BiH
se, prema rezultatima istraivanja, esto pojavljuje i kao zemlja tranzita, tanije
privremene
destinacije,
maloljetnim
djevojkama
iz
istonoevropskih
zemalja
(Moldavije, Ukrajine, Rusije, Rumunije i Bugarske), kada su one praktino ukljuene

49
O uceni, kao najeem obliku eksploatacije maloletnica ukljuenih u trgovinu radi seksualne
eksploatacije ili u prisilnu prostituciju, govore i sledee rei jednog od ispitanika: Kada
namamljivai/ce 'obrade' devojku, zakau joj sastanak sa momkom koji je navodno zainteresovan za
nju i odvedu je u pripremljenu prostoriju. Tu je obino snime u nezgodnoj pozi sa momkom ili je
omamljenu nateraju da se skine, pa je tako slikaju. U tom ternutku se pojavljuje lice iz grupe, prekida
sve to, uzima kasetu i pusti je. Devojica je u oku, nema izlaza. Ucenjena, pristaje da prua
seksualne usluge klijentima koje joj oni dovedu. Prema: Trgovina ljudima u Srbiji, Viktimoloko
drutvo Srbije, Beograd, 2004, str. 109.
48
u meunarodne lance trgovine enama koje se iz navedenih zemalja kreu ka

zemljama zapadne Evrope ili ka Kosovu ili Bosni, pa na teritoriji Srbije bivaju
seksualno eksploatisane i po nekoliko mjeseci.
3.2.2. Radna eksploatacija
Predstavlja vid eksploatacije rtvava trgovine djecom, pri emu je rtva radno
eksploatisana a za rad nedovoljno plaena ili uopte nije plaena. Prinudni rad je
svaki rad ili usluga koja se zahteva od jednog lica pod pretnjom ma koje kazne i za
koje se to lice nije dobrovoljno prijavilo. Odnosno, pod radnom eksploatacijom se
podrazumjeva krenje standarda koji se odnose na uslove rada, zaradu, zdravstveno
osiguranje i bezbjednost onih koji rade 50 . Predmet eksploatacije rtava je njihova
radna snaga. Mogunosti korienja tue radne snage su izuzetno iroke, te se ovaj
vid eksploatacije, pored vida seksualne eksploatacije, u praksi najzastupljeniji 51. Ovaj
vid eksploatacije moe imati vie razliitih oblika:
-
eksploatacija u poljoprivrednom sektoru - je

oblik eksploatacije koji ima istorijski dugu
tradiciju.
Svoju
eksploatacije
ekspanziju
dostie
ovaj
oblik
robovlasnitvu
feudalizmu. Dananji oblici su isto tako surovi.

Tipian primjer je uoljiv na plantaama maka
u zemljama Evroazije, u najsurovijim uslovima, na vrelom suncu, za minimalne
ili bez ikakvih prihoda, ene i djeca rade u proizvodnji narkotikih sredstava koji
se kasnije distribuiraju po cijelom svetu.
-
eksploatacija u industrijskom sektoru - je svoju ekspanziju doivela u

kapitalizmu. Princip ovog oblika eksploatacije (dugo radno vrijeme, loi uslovi
rada, minimalna primanja, loa ili nikakva socijalna politika...) preneseni su i
primenjuju se u njihovom savremenom modalitetu. Primjer ovog oblika moe
se uoiti u najteim granama industrije, kao to je rad u eljezarama i
50
Predlog okrivrne odluke Komisije Evropske unije o borbi protiv trgovine ljudskim biima broj
2001/0024 od 22.01.2004. Navedeno prema : Markovi, I:''Trgovina ljudima kao oblik organizovanog
kriminaliteta'', Kriminalistike teme broj 3-4, Fakultet kriminalistikih nauka, Sarajevo 2003, str 127
51
''Od odlaska mirovnih snaga na KiM od avgusta 2000. godine oteto je 936 ljudi. Od toga je 472 u
raznim kazamatima i radnim logorima irom Kosmeta i Albanije''- izjava pukovnika VJ Dr.
M.Mijalkovskog za Veernje novosti: ''Kosmet u carstvu droge, kriminala i trgovine belim robljem-U
mrei makroa'', 26.08.2000. godine
49
topionicama, rad u rudnicima podzemnih kopova isl. Osim toga, izraena je

upotreba djece u nekim zanatskim radionicama.
-
eksploatacija u uslunom sektoru - je pored rada u domainstvu najrazvijeniji

oblik radne eksploatacije rtava trgovine djecom. Sektori turizma, ugostiteljstva
i zabave zbog potreba za jeftinom radnom snagom pruaju velike mogunosti
za zloupotrebu lica koja se nalaze u ropskom poloaju. Primjer ovog oblika je
rad u restoranima, kafe barovima, salonima zabave, striptiz barovima u
svojstvu zabavljaice, plesaice, kuvara, radnika za odravanje higijene.
eksploatacija u domainstvu - je oblik eksploatisanja lica izraen u svim

drutveno-ekonomskim formacijama. Sluba posluge na dvoru, u vili, ili u kui
bila je ne samo stvar prestia ve i simbol moi i znaaja poloaja njihovog
gospdara u drutvenoj zajednici. Ovaj oblik ni danas nije zaobiao rtve
trgovine djecom, pa tako rade kao bebisiterke, spremaice. Posebno ugroena
kategorija rtava radno eksploatisanih u domainstvu su
djeca, koja rade
razne kune poslove i po 18 sati dnevno. U Francuskoj 20% djece rtava

trgovine djecom eksploatiu na ovaj nain diplomate ili slubenici ambasada.
-
kombinovana radna eksploatacija - predstavlja vid eksploatacije rtava trgovine

djecom u kojima se rtva radno eksploatie u vie sektora istovremeno.
Dosadanja istraivanja u svijetu i kod nas ukazuju na rasprostranjenu pojavu
trgovine djecom radi prosjaenja. 52 Rije je uglavnom o djeci romske nacionalnosti

koja se prodaju van granica svoje zemlje, najee u Italiji 53, radi prisiljavanja na
prosjaenje, ili neke druge oblike kriminala (depne krae i dr.). Pored romske djece,
kao najee populacije, u trgovini djece radi prosjaenja, prisutna su i djeca
albanske, rumunske, turske, pa i drugih nacionalnosti. Djecu najee prodaju
roditelji, koji na taj nain pokuavaju da rijee prvenstveno svoje ekonomske
probleme. Namamljivai su i kod trgovine djecom radi prosjaenja najee roditelji i
roaci, kao i predstavnici odreene romske zajednice.
52
Prema saznanjima ispitanika novinara trenutno se u Italiji najvie trguje romskom decom sa
Kosova. Najvie ih biva prodato u Bolonju, gde ih preuzima Rom iz Beograda, koji prihvata ene i
decu romske nacionalnosti to rade za njega. U sluajevima kada deca polome ruku ili nogu ne vode
ih kod lekara, jer je, po pravilu, vea zarada na deci prosjacima koja imaju neki telesni deformitet.
Drugi ispitanik je istakao da je prilikom posete jedne profesorke sa Univerziteta u Bolonji saznao za
postojanje kampa sa romskom decom u tom gradu, za koji samo pretpostavljaju da se u njemu nalaze
krijumarena deca iz nae zemlje. Prema: Trgovina ljudima u Srbiji, Viktimoloko drutvo Srbije,
Beograd, 2004, str. 110.
53
50
Postoje podaci o tome da neke romske porodice svesno prikrivaju broj djece,
odnosno, uopte ne prijavljuju da su roena, i onda ih prodaju. Transport djece
kojima se trguje radi prosjaenja, slian je transferu djece s ciljem seksualne
eksploatacije, i najee je ilegalan, sa falsifikovanim dokumentima, ili se djeca
prebacuju kao slijepi putnici u vozovima, kamionima, putnikim automobilima i slino.
Ako granicu prelaze van graninog prelaza, obino imaju vodia, ili prelaze sa
falsifikovanim grupnim pasoima, kada se djeca tretiraju kao djeca trgovaca, to
obino na granici niko ne kontrolie. Jedan broj djece prelazi granicu i legalno, poto
se procedura oko usvajanja obavi na teritoriji BiH. 54
Oblici eksploatacije kojima se najee kontroliu djeca ukljuena u trgovinu
radi prosjaenja su fiziko kanjavanje, ali i neposedovanje dokumenata (ukoliko je
rije o djeci koja su prodata u Italiji, to se esto deava), nepoznavanje jezika i
nepostojanje svijesti kod djeteta da se nalazi u ulozi rtve.
A koliko bi mogao biti unosan posao sa iskoritavanjem djece za prosjaenje,
pokazuje izjava jednog od maliana sa ulice, koji kae da dnevno zaradi i do 70 KM.
Izvjetaj je pokazao da je 70 KM maksimalna a tri do pet KM minimalna zarada djece
koja prose.
Djeca prosjaci ne vole razgovarati o tome ta rade i za koga. Kada ih pitate za
ta e upotrijebiti novac koji sakupe, uglavnom se nasmijee i pobjegnu. Najtunije
izgledaju zimi, promrzli i nemoni, dok vas mole za 50 feninga. Ima meu njima i
maliana koji bez rijee sjede na cesti i gledaju u jednu taku, ekajui milostinju i
onih koji nevjeto sviraju harmoniku zaklonjeni kartonskom kutijom od cipela na ijem
dnu se naziru, uglavnom - bronzane kovanice.
Neki od njih, otkrili su da ih na prosjaenje tjeraju njihovi roditelji ili rodbina sa
kojom ive. "Baka me tjera da prosim. Strano je ljuta na mene i tue me ako kui
donesem manje od 30 KM", neki dan mi ree jedna djevojica kada sam je upitao.
Jedan djeak je rekao da mu se u njegovoj porodici, koja ga tjera na prosjaenje,
najvie svia kada mu, ponekad, roditelji sami kupe ili donesu neto da jede.
Smatraju da uglavnom prose Romi, jer "ne znaju da ive drugaije", a za
sluajeve djece koju zovu "naa" ili "bijela" tvrde da rijetko prose i to samo kada
54
Poznat je sluaj u kojem su roditelji Romi pokuali da prodaju svoju decu (deaka od 10 i deaka
od dve godine) drugim Romima gastarbajterima. Radnici Centra za socijalni rad u Velikoj Plani
samo je trebalo da daju dozvolu za putovanje dece sa usvojiteljima. Meutim, poto su posumnjali
da je re o prodaji, Centar za socijalni rad je odbio da izda potvrdu. Prema: Trgovina ljudima u Srbiji,
Viktimoloko drutvo Srbije, Beograd, 2004, str. 111.
51
moraju.
UNICEF kae da su milioni djece svake godine kupljeni, prodati ili oteti za
robstvo. Organizacija za zatitu djece, Save the Children kae da je vie od 120
hiljada djevojica i mladih ena bilo prisiljeno da aktivno uestvuju u ratnim
sukobima, najee u Africi. Nekima od njih je bilo samo osam godina.
Najvei dio trgovine djecom se odvija u Africi mada aktivisti kau da se to
deava u cijelom svijetu. Ljudi koji zastupaju djeija prava kau da dobro
organizovane kriminalne bande zloupotrebljavalju situaciju siromanih obitelji, nudei
im beznaajne svote novaca za njihovu djecu. U skoro svim sluajevima djevojice
zavre nekim vidom seksualne trgovine.
3.2.3. Ilegalno usvojenje
Ilegalno usvojenje se smatra svako ono usvojenje, tj. zasnivanje adoptivnog
srodstva izmeu odraslih osoba i djece koji je izvren po proceduri i u postupku kojim
se povreuju pozitivni zakonski propisi o usvojenju. Predstavlja vid eksploatacije
uspostavljen nad djetetom. Pri tome nije neophodno da rtva bude eksploatisana u
pravom smislu rijei, ve
se njen poloaj, zbog naina na koji je rtva u njega
dovedena, smatra eksploatacijom. Ovaj vid eksploatacije moe imati dva oblika :
-
''nepravo'' eksploatisanje ilegalnim usvojenjem djeteta postoji u sluaju kada je

usvojenje izvreno na nezakonit nain i nakon toga djete ivi sa novim
roditeljima bez ikakvih dodatnih oblika eksploatacije
''pravo'' eksploatisanje ilegalno usvojenog djeteta postoji u sluajevima kada je,

pored toga to je ''nepravo'' djete i dodatno eksploatisano drugim vidovima i
oblicima: seksualno, radno, primoravanje na vrenje odreenih krivinih djela.
3.2.4. Prinudni brak
Jeste vid trgovine djecom pri kome se rtva eksploatie ulogom branog druga
u braku koji je sklopljen prinudno. Brak nije zakljuen saglasnom izjavom volje oba
suprunika ve samo jedne strane, dok je druga strana na to prinuena. Ovaj vid
trgovine djecom moe imati sljedee oblike :55
55
prinudni brak sa enom
52
prinudni brak sa djetetom
prinudni djeji brak
prinudni monogamni ili poligamni brak (u zavisnosti od broja rtava koje su

eksploatisane)
Od prinudnog braka treba razlikovati prividni (fiktivni, lani) brak, koji se formalno
sklapa iz obostranog interesa obe strane. Licu se na taj nain omoguava dobijanje
stalnog boravka ili dravljanstvo zemlje u kojoj ivi suprunik sa kojim je brak
sklopljen.
3.2.5. Prinudno vrenje kriminalnih radnji
Predstavlja vid eksploatacije rtava trgovine djecom pri emu se one
primoravaju na vrenje odreenih protivzakonitih radnji, a sa ciljem sticanja
protivpravne imovinske koristi za primjenjivaa prinude. Prema stepenu drutvene
opasnosti koju sa sobom nosi kriminal iji su nosioci rtve trgovine djecom, mogu se
izdvojiti sljedei oblici :
-
prinuda na vrenje prekraja
prinuda na injenje krivinih djela.

3.2.6. Prinudno uestvovanje u ratnim sukobima
Predstavlja vid trgovine djecom u okviru kojeg se rtve eksploatiu
primoravanjem na uee u ratnim sukobima. Ovaj vid moe imati dva oblika
-
prinudno direktno uee u oruanoj borbi
prinudno indirektno uee u oruanoj borbi (sanitetska sluba, transport,

fiziki radovi).
Ova klasifikacija se ne smatra naunom jer ne predstavlja
vidove i oblike trgovine djecom ve vidove i oblike
eksploatacije rtvama. Ovde su terminu koji se najee
sreu u medijima i koji imaju konkretno znaenje ali su
nepravilno formulisani. Za pripadnike slubi bezbjednosti
koji dolaze u kontak i sa rtvama trgovine ljudi i sa
trgovcima posebno i pojedinano je pojanjeno kako bi na
53
terenu mogli da prepoznaju pojavne oblike i pravovremeno postupaju u cilju

presjecanja kanala trgovine djecom i procesuiranja izvrilaca ovog krivinog djela.
Osim u svrhe seksualne eksploatacije trgovina djecom moe da se obavlja i za
svrhe prisilnog rada, uea u oruanim sukobima, uea u kriminalnim
operacijama, pornografske svrhe, oduzimanja organa, prosjaenje i slino.
Prosjaenje je u naim uslovima posebno interesantan oblik trgovine djecom.
Zvanino kod nas se trgovina djecom za svrhe prosjaenja ne obavlja organizovano.
Meutim organi stranih drava posebno npr. Italije suoeni su sa prosjacima djecom
iz Srbije koja su organizovanim putem stigla u Italiju i tamo u rukama organizovanog
kriminala prosjae. Tako je i u drugim veim gradovima Zapadne Evrope. Na naim
ulicama mali prosjaci su organizovani, a najee u rukama organizatora nali su se
upravo tako to su prodati. Meutim u stvarnosti ima i sluajeva da su otkriveni
roditelji koji su prodali svoju djecu upravo osobama koje se bave organizovanjem
prosjaenja.
3.2.7.Trgovina
bebama
je
takoe
jedna
od
interesantnih
djelatnosti
organizovanog kriminaliteta. Naime, organizovanje, posredovanje ili neposredno

uestvovanje u nelegalnoj prodaji beba branim parovima bez djece, postalo je
veoma zanimljivo polje djelovanja organizovanih kriminalnih grupa, jer im
obezbjeuje znatan profit. Ovu djelatnost uglavnom karakteriu dva naina izvrenja:
prvi, kada su roditelji saglasni da svoju bebu prodaju uz odgovarajuu novanu
nadoknadu, naroito zbog veeg broja djece i nedostatka sredstava za ivot; i drugi,
mnogo tei i opasniji, gdje se bebe kradu, proglaavaju da su umrle i potom prodaju
zainteresovanim licima.56
Dosadanja saznanja ukazuju na to da bogati brani parovi bez djece,
uglavnom iz SAD, Nemake, vedske, Grke i Francuske, na ovaj nain pokuavaju
da rijee taj problem, ne alei pri tom ni znatna finansijska sredstva. S druge strane,
zemlje porijekla ovih rtava su uglavnom Rumunija, Bugarska, Albanija, Turska i
zemlje biveg SSSR. Jasno je da ovi vidovi organizovanog kriminaliteta vrlo esto idu
preko nae zemlje. Pored toga, istraivanja ovog problema ukazuju na to da
kriminalne organizacije koje se bave ovim vidom kriminaliteta, vre kompjutersku
obradu takvih podataka, na ta ukazuju pronaeni diskovi i diskete kod jednog broja
otkrivenih uinilaca. Naravno, takve situacije znatno utiu na efikasno otkrivanje,
56
54
dokumentovanje i presjecanje krijumarskih kanala.

Ova pojava je veoma interesantna i kada je u pitanju naa zemlja. Naime,
posljednjih godina dolo je do organizovane akcije jednog broja roditelja iz raznih
krajeva nae zemlje koji smatraju da su im djeca pod nerazjanjenim okolnostima
nestala iz bolnice nakon poroaja majki. Javnosti su prezentovani zabrinjavajui
podaci o broju nestale djece iz bolnica nakon poroaja, kao i druge injenice i
okolnosti koje objektivno izazivaju sumnju kod roditelja, da su njihova tek roena
djeca u stvari postala rtve jedne dobro organizovane kriminalne djelatnosti. Veina
takvih roditelja tvrdila je, da im je djete u bolnici proglaeno umrlim, u ta se oni
uopte nisu uvjerili, a raznorazne okolnosti u vezi sa tim, produbljivale su njihovu
sumnju. Mnogi roditelji su ak sami sprovodili privatne istrage u traganju za svojom
djecom. Neki su doli ak dotle, da su tvrdili, da su uspjeli da saznaju gdje se nalazi
njihovo djete i koji mu je novi identitet, ukazujui pri tom na mnogobrojne injenice
kojima su potkrepljavali svoje tvrdnje.
57
3.3. ta kau statistike o trgovini djecom u Bosni i Hercegovini?

injenice su...
Od 1999 godine do poetka 2003 godine, izmeu 110 - 160 djece
identifikovano kao predmet trgovine djecom u svrhu seksualnog iskoritavanja. Na
osnovu podataka koje su pruili policija i nevladine organizacije, najmanje polovina
od ukupnog broja identifikovane djece rtava trgovine djecom u svrhu seksualnog
iskoritavanja su iz BiH. Veina njih su stariji od 14 godina nekolicina ih ima samo
10 godina. Gotovo svi izvjetaji govore o djevojicama, a ne odjeacima. Moe se
pretpostaviti da je stvarni broj jo vei.58
57
Markovi I. ( 2003) , Trgovina djecom kao oblik organizovanog kriminaliteta' Kriminalistike teme
broj 3-4, Fakultet kriminalistikih nauka, Sarajevo, str.201
58
55
4.
SISTEMSKA ZATITA DJECE I MALOLJETNIKA
Polazei od znaaja zatite prava djece i maloljetnika u ovakvom drutvu,

razumljivo je da je uspostavljanje sistemske zatite ovog dijela stanovita. Ipak,
polazei od analize razliitih segmenata sistema moe se zakljuiti da su djeca i
maloljetnici posebno tieni u : obrazovanju, zdrastvu i socijalnoj zatiti.
Jedan od naina sistemske zatite je i obrazovni sistem koji na sljedee naine
pokuava da sprijei i prui podrku zlostavljanoj djeci kroz vid prevencije, otkrivanja,
uea u prikupljanju podataka (izvor informacija za sistem socijalne zatite i pravni
sistem), podrka u tretmanu i praenju.
Tu je vrlo bitan i zdravstveni sistem. Koji pomou sljedeih naina daje svoj
doprinos ka zatiti djece i maloljetnika kroz specijalizovanu dijagnostiku (pedijatrijska,
psihijatrijska, ginekoloka), forenziku dijagnostiku i tretman i praenje.
Sistem socijalne zatite je takoe vrlo bitan u svemu tome. Pomou svojih
strategijskih planova koji pokuava da sprovede zajedno sa gore navedenim
institucijama na sljedei nain daje svoj doprinos u svemu tome: centralni postupak
procjene
organizovanje
specijalizovane
dijagnostike,
planiranje
zatitnih
intervencija, tretman - primjena mjera socijalne zatite, primjena mjera pravne zatite
iz nadlenosti organa starateljstva, inicijativa za pokretanje sudskih postupaka.
Iako ga posljednjeg navodimo nije najmanje bitan ve naprotiv pravni sistem
igra najznaajniju ulogu u svemu tome. Pravni sistem kroz sprijeavanje nasilja
56
prema djetetu (fizika zatita - policija), otkrivanje i prikupljanje podataka - dokaza

(policija i javni tuilac), sprovoenje vanparninog postupka za oduzimanje djeteta,
odnosno liavanja roditeljskog prava i parninog postupka u sporovima iz odnosa
roditelja i djece (u saradnji sa organom starateljstva i drugim pravosudnim organima)
i pokretanje krivinog postupka, sprovoenje istrage i suenje za krivina djela ije
su rtve maloljetnici (javni tuilac, krivini sud) trudi se da sprijei trgovinu djece i
maloljetnika.
Eksploatacija djece predstavlja sloeni globalni fenomen, koji svoje korene ima
u siromatvu ali i organizovanom kriminalu. Meunarodna zajednica je jo nakon
Prvog svjetskog rata oznaila djecu kao ranjivu grupu kojoj se mora posvetiti
posebna panja i pravna zatita. Meunarodna organizacija rada, a kasnije i
Ujedinjene nacije, nosioci su akcija kojima se pokuava iskorijeniti zloupotreba djece
na najrazliitije naine. Rad se bavi prouavanjem ovih napora meunarodnih
organizacija, kao i identifikacijom najvanijih meunarodnih standarda koji su
postignuti u pokuajima da se suzbije eksploatacija maloletnih lica. Takoe, ukratko
se analiziraju i normativno i faktiko stanje u BiH, kao i mogui pravci daljeg razvoja
meunarodnih instrumenata i njihove implementacije na nacionalnom nivou. Ova
oblast nije dovoljno u fokusu zakonodavnih i ostalih dravnih organa u BiH iako su
prisutni razliiti oblici zloupotrebe djece, dok sa druge strane ne postoji koordinirana
akcija da se takve pojave sprijee i adekvatno kanjavaju.
57
5. POSEBNI ORGANI I TIJELA U FUNKCIJI ZATITE DJECE I

MALOLJETNIKA
Savjetom koordinira ministar nadlean za unutranje poslove, a strune i

administrativno tehnike poslove za potrebe Savjeta obavlja ministarstvo nadleno za
unutranje poslove. Rjeenjem Vlade BiH59 imenovani su predsednik i lanovi Savjeta
za borbu protiv trgovine djecom.
Savjet razmatra i predlae Vladi BiH na usvajanje strateke i sveopte ciljeve u
borbi protiv trgovine djecom radi definisanja nacionalne politike borbe protiv trgovine
djecom i zatite rtava. Savjet sprovodi Strategiju borbe protiv trgovine djecom BiH
kroz koordinaciju nacionalnih i regionalnih aktivnosti. Savjet razmatra izvjetaje
relevantnih meunarodnih tijela, zauzima stavove i predlae mjere za sprovoenje
preporuka za borbu protiv trgovine djecom, datih od strane meunarodnih tijela. Radi
realizacije stratekih ciljeva usvojenih od strane vlade savjet zauzima stavove i nalae
mjere za njihovo sprovoenje Nacionalnom koordinatoru za borbu protiv trgovine
djecom.
Odlukom Vlade BiH iz oktobra 2004. godine
obrazovan je kao struno
savetodavno tijelo vlade Savjet za borbu protiv trgovine djecom koga ine:60
59
Rjeenjem 24 broj 119-1397/2005 od 10. marta 2005. godine

60
58
1. Ministar nadlean za unutranje poslove

2. Ministar nadlean za poslove prosvjete i sporta
3. Ministar nadlean za poslove finansija
4. Ministar nadlean za poslove rada, zapoljavanja i socijalne politike
5. Ministar nadlean za poslove zdravlja
6. Ministar nadlean za poslove pravde
5.1. Nacionalni koordinator za borbu protiv trgovine djecom: Odlukom
Ministarstva unutranjih poslova iz djecembra 2001. godine imenovan je Nacionalni
BiH za borbu protiv trgovine djecom Uloga Nacionalnog koordinatora je da omogui
koordinaciju i realizaciju svih aktivnosti vezanih za borbu protiv trgovine djecom na
teritoriji BiH. Nacionalni koordinator kroz lokalnu, regionalnu i meunarodnu saradnju
svih aktera (vladinih i nevladinih organizacija) aktivnih na polju borbe protiv trgovine
djecom, omoguava realizaciju sveobuhvatnog nacionalnog odgovora na problem
trgovine djecom.
5.2. Republiki tim za borbu protiv trgovine djecom je formiran od strane
Nacionalnog koordinatora u aprilu 2002. ime je omoguena efikasnija saradnja
izmeu dravnih organa, nevladinog sektora i meunarodnih organizacija aktivnih na
polju borbe protiv trgovine djecom. Ministarstvo odbrane nije formiran kao zvanino
dravno tijelo, ve predstavlja forum za redovne sastanke navedenih aktera. lanovi
Republikog tima su predstavnici:
a) vladinih institucija:
61
- Ministarstvo spoljnih poslova BiH

- Ministarstvo za ljudska i manjinska prava BiH
- Ministarstvo unutranjih poslova;
- Ministarstvo pravde;
- Ministarstvo rada, zapoljavanja i socijalne politike;
- Ministarstvo prosvjete i sporta;
- Ministarstvo finansija;
- Vrhovni sud BiH;
- Republiko javno tuilatvo;
- Savjet za prava djeteta
61
59
b) nevladinih organizacija
c) meunarodnih organizacija: - OEBS Misija u BiH ;
- UNICEF.
Prijem u lanstvo Republikog tima je otvorenog tipa. Bilo koja dravna
institucija ili nevladina organizacija, koja svojim aktivnostima moe doprineti borbi
protiv trgovine djecom u BiH, a u skladu sa stratekim ciljevima, moe Nacionalnom
koordinatoru poslati zahtjev za prijem u lanstvo. Meunarodne organizacije koje
svojim aktivnostima mogu doprineti borbi protiv trgovine djecom u BiH, a u skladu sa
stratekim ciljevima, mogu dobiti status posmatraa pod istim uslovima. Republiki
tim se sastaje dva puta godinje. Po potrebi Republiki tim se moe sastati i ee.
Prikaz zemalja koje imaju akcioni plan za borbu protiv trgovine djecom,
Innocenti Research Centre, UNICEF, 2008
Uloga Republikog tima je da na operativnom nivou pronalazi mjere, naine i

sredstva za realizaciju stratekih ciljeva usvojenih od strane Vlade BiH, a preloene
od strane Ministarstva. Republiki tim kreira i realizuje aktivnosti protiv trgovine
djecom u BiH u skladu sa meunarodnim standardima, obavezama i odgovornostima
na koje se zemlja obavezala.
60
Djelokrug rada Ministarstva odbrane je definisan u skladu sa smjernicama za

nacionalni plan akcije radne grupe za trgovinu djecom Pakta stabilnosti. U skladu sa
tim, Ministarstvo odbrane pokriva sljedee oblasti borbe protiv trgovine djecom:
prevencija i edukacija,
pomo, zatita i reintegracija rtava, i
krivino gonjenje uinilaca.

Da bi se omoguio efikasniji rad Ministarstva odbrane u navedenim oblastima,
tim je podjeljen na etiri radne grupe specijalizovane za rad na specifinim

problemima. Svaka od ovih radnih grupa ima po jednog lana koji je postavljen kao
koordinator grupe. Vano je napomenuti da domae nevladine organizacije
koordiniraju radom dviju radnih grupa. Ovo je jasan znak aktivnog uea nevladinog
sektora u dravnom mehanizmu za kreiranje politike borbe protiv trgovine djecom i
priznanje rada nevladinog sektora od strane drave i njihovo prihvatanje kao jednakog
partnera u ovoj borbi. Zadatak koordinatora radnih grupa je da osiguraju efikasan rad
u sferi ekspertize odreene radne grupe. Radne grupe su: 62
Radna grupa za prevenciju i edukaciju ;
Radna grupa za pomo, zatitu i reintegraciju rtava - koordinator grupe

Ministarstvo rada, zapoljavanja i socijalne politike;
Radna grupa za sprovoenje zakona - koordinator grupe Ministarstvo pravde;
Radna grupa za borbu protiv trgovine djecom .

Uloga radnih grupa je da:
1. utvrde probleme i nedostatke, kako u postojeem zakonodavstvu tako
i u nainima rada, odnosno pruanju usluga rtvama trgovine djecom;
2. predloe zajednike ili pojedinane aktivnosti u cilju reavanja ovih
problema-nedostataka
ili
poboljanja
postojeih
mehanizama
prevencije, zatite rtava i krivinog gonjenja uinilaca;

3. identifikuju prioritete rada radne grupe i kratkorone i dugorone
ciljeve u okviru radne grupe;
4. osiguraju sprovoenje planiranih aktivnosti u svojim oblastima u skladu
sa postavljenim stratekim ciljevima.
62
61
ZAKLJUAK
Trgovina djecom je savremena, kompleksna i aktuelna bezbjednosna pojava
koja kao dio sveukupne bezbjednosne problematike, negativno utie na bezbjednost
drave i graana. Vrlo esto je organizovana kriminalna djelatnost, nerijetko i na
nadnacionalnom nivou, pri emu ne postoje pravila koja se odnose na pol, rod ili
godine starosti rtava, koje su prisilno eksploatisane, najee seksualno i radno. Od
oblika trgovine djecom zavisi i angaovanje subjekata bezbjednosti jeden zemlje kao i
meusobna saradnja izmeu subjekata bezbjednosti vie zemalja kao i koordinacija
meunarodnih tijela. Pripadnici slubi bezbjednosti moraju da poznaju karakteristike
svih vidova i oblika trgovine djecom, da posvete jednaku panju svakom od njih, uz
oprezniji i organizovaniji pristup opsanijim i sloenijim oblicima trgovine djecom.
Posljedice nerazlikovanja trgovine djecom od slinih fenomena najee je
oslobaanje zloinca sa jedne strane i sekundarna viktimizacija rtve sa druge strane.
Kompleksnost trgovine djecom ogleda se u njenoj sloenoj prirodi i konfuziji u
definisanju u teoriji odreenih naunih disciplina i aktima meunarodnih i nacionalnih
zakonodavstava,
specifinoj
etiologiji,
specifinom
mjestu
fenomenologiji
organizovanog kriminala i sloenom procesu realizacije.

Trgovina djecom predstavlja negativnu drutvenu pojavu kojom se ugroava
bezbjednost i koja predstavlja socijalnu devijaciju odnosno oblik kriminalne djelatnosti
organizovanih kriminalnih grupa, kao jedan od najteih vidova kriminala. To je
organizovani sistem koji se sastoji iz vie podsistema na relaciji rtva-trgovac-klijent.
62
Organizovan da sa jedne strane maksimalno bude zatien od predstavnika slubi

bezbjednosti na njegovom razotkrivanju i presjecanju organizovanih ruta a sa druge
strane na zatiti protivpravno steenog profita koji je enormno visok, poslije narkotika i
oruja je trea najprofitabilnija kriminalna djelatnost.
Uslovi koji doprinose trgovini djecom mogu biti razliiti kako na meunarodnoj
tako i na nacionalnoj sceni. Na meunarodnoj sceni uslovi koji doprinose razvoju ove
pojave su globalizacija siromatva, tehnika i tehnoloka organizacija organizovanog
kriminala, povean broj ilegalnih migracija. Na nacionalnoj sceni uzroci trgovine
djecom mogu biti socijalni i ekonomski uslovi, neinformisanost, lano predstavljanje
injenica, loe organizovan sistem bezbjednosti.
Ugroavanje bezbjednosti drave trgovinom djecom je posredno i moe se
posmatrati na spoljno politikom i unutranjem planu. Na spoljno politikom planu
ogleda se kao ugroavanje bezbjednosti drave kao subjekta meunarodnih odnosa.
Sluajevi krenja, odobravanja, tolerisanja i nedovoljne efikasnosti drave u
suprostavljanju krenja ljudskih prava mogu dovesti do dezintegracije, spreavanja
integracije drave u meunarodne institucije i organizacije, uvoenje odreenih oblika
sankcija i intervencije meunarodne zajednice ili velikih sila kojima se zadire u
unutranje pitanje zemlje, njen integritet i suverenitet kao i osuda zbog nesposobnosti
drave da se suprostavi trgovini djecom. Ugroavanje unutranje bezbjednosti se
ogledao u ugroavanju ivota, line i imovinske sigurnosti graana, a to je svaka
drava garant. Takoe se radi i o ugroavanju bezbjednosti porodice, koja se smatra
osnovnom elijom drutva i drave.
Imajui u vidu da je fenomen trgovine djecom globalni problem i da se javlja u
skoro svim dravama svijeta, isti nije zaobiao ni Bosnu i Hercegovinu. Sa druge
strane na teritoriji Evrope danas se biljee novi trendovi migracionih kretanja usljed
irenja EU, liberalizacije kretanja i mehanizama kontrole kretanja ljudi, roba i usluga
unutar granica EU kao i pootrene kontrole na obodima koji prvenstveno vode ka
istoku.
Stroga
restriktivna
imigraciona
politika
zapadnih
zemalja
stvara
eksploatatorsko trite koje omoguava krijumarima i trgovcima djecom da se voeni

dobrim profitom organizuju i odravaju ilegalne migracione tokove. To utie na
promjenu ruta trgovaca djecom i to kako u smislu kretanja tako i pomjeranja krajnjih
destinacija ka zemljama centralne Evrope, odnosno ka zemljama koje su nekada bile
primarno zemlje porijekla i zemlje tranzita, poput Poljske, eke, Maarske.
Poetkom 21. vijeka vano tranzitno podruje koje je vodilo preko Balkana inile
63
su Rumunija i Bugarska. Iz ovih zemalja se obino ilegalno ulazilo na teritoriju

Republike Srpske odakle se dalje ilo ka zapadnoj Evropi preko Maarske, Hrvatske i
Slovenije, ako i preko Crne Gore ili Albanije, pa morkim putem do Italije.Ulaskom
Bugarske i Rumunije u EU dolo je do izvesnih pomjeranja u takozvanoj Balkanskoj
ruti. Iz navedenog se vidi da politike odluke mogu da utiu na fenomen trgovine
djecom. Posebno problematino podruje ostaje Kosovo koje karakterie slab pravnopolitiki sistem, nepostojanje viznog reima, lo rad bezbjednosnih struktura kao i
visok nivo korupcije, to trgovci djecom koriste za razvijanje svog ''posla''. Da bi se
adekvatno suprostavili fenomenu trgovine djecom potrebna je konstantna edukacija
bezbjednosnih struktura, saradnja sa svim relevantnim iniocima koji mogu na bilo
koji nain pomoi kako na domaem tako i na meunarodnom planu.
LITERATURA
1. Avramov S. (2000),
Trilateralna komisija' Institut za meunarodno pravo i
meunarodnu poslovnu saradnju, Banja Luka,

2. Bokovi M., (2002), Socijalna Patologija, Pravni fakultet Novi Sad,
3. Ignjatovi . (1996), Kriminologija, VUP Zemun,
4. Jiriek K. (1952), Istorija Srba, 1 knjiga, Nauna knjiga, Beograd,
5. OEBS, Misija u Srbiji, Beograd, 2006 ,
6. Ljubii D., (2004) , Trgovina djecom u Srbiji, Viktimoloko drutvo Srbije,
Beograd,
7. Petrovi, M. ( 1951) , Borbe starog Beograda, Novo Pokolenje, Beograd,
8. Markovi I. ( 2003), Trgovina djecom kao oblik organizovanog kriminaliteta'
Kriminalistike teme broj 3-4, Fakultet kriminalistikih nauka, Sarajevo,
9. Miljevi M., Metodologija naunog rada, Univerzitet u Istonom Sarajevu,
Pale, 2007.
10. Slavoljub Vukievi, Prof. dr Marija Kosti, Mr Sofija Vukievi, Osnovi prava
64
sa elementima privrednog prava, Univerzitet Singidunum, Beograd , 2013.

11. Krivini zakon BiH, Slubeni glasnik Bosne i Hercegovine, br. 3/03, 32/03,
37/03, 54/04, 61/04, 30/05, 53/06, 55/06, 32/07, 8/10
12. Krivini zakon Republike Srpske, Sl.gl.RS broj 49/03 ,108/04, 37/06, 70/06
13. Zakon o izmenama i dopunama Krivinog zakona Republike Srbije, Slubeni
Glasnik RS broj 39, od 11.04.2003,
14. Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedninjenih nacija o pravima djeteta ("Sl. list
SFRJ - Meunarodni ugovori", br. 15/90 i "Sl. list SRJ - Meunarodni ugovori",
br. 4/96 i 2/97)
15. Slubeni glasnik BiH, br. 24/03, Dravni akcioni plan za borbu protiv trgovine
djecom
16. Slubeni list SRJ-Meunarodni ugovori broj 7 od 3.06.2002,
17. Slubeni glasnik Republike Srbije, broj 85/2005
18. Slubeni list SFRJ broj 44/1976 sa kasnijim izmenama i dopunama
19. Zakljune primjedbe Komiteta za prava djece za Bosnu i Hercegovinu
CRC/C/15/Add.259, 2005
Internet izvori:
20. http://www.unicef.org/serbia/Konvencija_o_pravima_djeteta_sa_fakultativnim_
protokolima(1).pdf
21. http://www.oas.org/juridico/PDFs/mesicic4_hti_crimi.pdf
65

Kuzmanovic, Trgovina Djecom NAJNOVIJE

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kuzmanovic, Trgovina Djecom NAJNOVIJE

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ZATITA LJUDSKIH PRAVA

MASTER STUDIJSKI PROGRAM

Metodologija drutvenih istraivanja:

Prof.dr Milan Miljevi

Zatita ljudskih prava:

Prof.dr Slavoljub Vukievi

Prof.dr Mitar Kokolj

Prof.dr Branko Krga

Prof.dr Slavoljub Vukievi

sadri posebne odredbe o

zatitu od nezakonite upotrebe narkotika i psihotropnih supstanci;

zatitu svih oblika seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja, otmice

zatitu od nehumanih i poniavajuih postupaka i kanjavanja;

mjere podrke za fiziki i psihiki oporavak djeteta - rtve nasilja i njegovu

faktora. Ona je fenomenoloki raznovrsna i proizvodi kompleksne posljedice. Zato je

Zatita djeteta od zlostavljanja djelovanja pojedinih sistema i slubi, razlikuju se

Kako bi ivjela u dostojanstvu, sva ljudska bia imaju istovremeno pravo

Zakonskim odredbama u Bosni i Hercegovini propisana su odreena krivina

drutvenoj zajednici neregularne migracije, poveanje broja krivinih djela trgovine

ukazuje na slabe karike naeg sistema kada je u pitanju zatita djeteta od

prirodi, tipu i traumatskom uticaju zlostavljanja te percipiranom znaenju

reakcijama djeteta i znaajnih drugih na otkrivanje zlostavljanja;

dostupnosti figura privrenosti i sistem podrke u ivotu djeteta;

motiviranosti djeteta za tretman i promjenu.

psiholokom i razvojnom statusu djeteta.

sistem (prevencija, otkrivanje, uee u prikupljanju

podataka, izvor informacija za sistem socijalne zatite i pravni sistem,

psihijatrijska, ginekoloka), forenzika dijagnostika;tretman i praenje)

Sistem socijalne zatite (tretman - primena mjera socijalne zatite,

Pravni sistem (otkrivanje i prikupljanje podataka - dokaza (policija i javni

zadovoljavajue rezultate unato brojnim zakonskim i podzakonskim aktima

Djeca / rtve trgovine ljudima esto imaju probleme u funkcionisanju porodice,

Trenutni nivo materijalne podrke koji se izdvaja za potrebe socijalne zatite

Ostvarivanje prava na zdravstvenu zatitu djece/ rtve trgovine nije zasnovano

1. KRIVINO PRAVNI OKVIR ZATITA DJECE I MALOLJETNIKA U

"Drave ugovornice priznaju pravo djeteta da

kojoj zemlji se zateknete.

predstavlja dokument koji

Prava koja se priznaju djetetu ovim meunarodnim dokumentom pokrivaju sve

koja je usvojena pod okriljem Generalne skuptine Ujedinjenih nacija u

Konvencije o pravima djeteta. Nijedna drava koja je ratifikovala Konvenciju o

koja obavezuje drave potpisnice

da svakom djetetu - uzimajui u obzir prava i obaveze djetetovih roditelja, zakonskih

Bosna i Hercegovina je notifikacijom o sukcesiji preuzela Konvenciju o pravima djeteta 06.03.1992

Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedninjenih nacija o pravima djeteta ("Sl. list

Ujedinjenih naroda o sprjeavanju, suzbijanju i kanjavanju trgovine djecom,

Posljedica nedoslednog i nesveobuhvatnog shvatanja pojma trgovine djecom

Na primjer, na nivou Evropske unije, Komisija je identifikovala ''odsustvo uobiajnih definicija,

Pod silom se ovim dokumentom podrazumjeva upotreba sile u procesu

Konvencija o ukidanju ropstva, trgovine djecom, i institucija i obiaja slinih

Konvencija o prisilnom radu iz 1930. godine

Dopunska konvencija o ukidanju ropstva, trgovine robljem i institucijama i

Opcioni protokol UN Konvenciji o pravima djeteta i prodaji djece, dejoj

Konvencija koja se odnosi na zabranu i trenutno djelovanje u cilju eliminisanja

Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima iz 1948. godine

Meunarodna Konvencija o zatiti prava radnika migranata i lanova njihovih

Konvencija o eliminisanju svih oblika diskriminacije, iz 1979. godine

Konvencija o kompezaciji rtava nasilja iz 1983. godine

Evropska konvencija o ekstradiciji iz 1957. godine

Evropska konvencija o saradnji u krivinim stvarima iz 1959. godine

Meunarodni pakt o graanskim i politikim pravima iz 1966. godine

Preporuka SE 1325 o trgovini djecom i prisilnoj prostituciji u dravama

nivou stvore univerzalni standardi u tretiranju ove bezbjednosne pojave svakako su u

propisuje posebne odredbe u